1. 90 | Hactenus eos recensuimus Ecclesiae ordines qui in veteris Ecclesiae gubernatione fuerunt: sed postea temporibus corrupti, magis deinde ac magis vitiati, nunc in Ecclesia Papali titulum duntaxat retinent, re vera nihil aliud sunt quam larvae; ut ex comparatione iudicaret pius lector qualem habeant Ecclesiam Romanenses, in cuius gratiam reos schismatis nos faciunt, quoniam ab ea discesserimus. Caput autem ac fastigium totius ordinis, hoc est primatum Romanae sedis, unde probare contendunt penes se solos esse Catholicam Ecclesiam, non attigimus; quia neque ex Christi instituto, neque ex Ecclesiae veteris usu sumpsit originem, ut illae superiores partes: quas ostendimus ita ab antiquitate ortas esse, ut temporum vitio prorsus degeneraverint, imo prorsus novam formam induerint. Et tamen persuadere mundo conantur, hoc esse praecipuum ac prope unicum Ecclesiasticae unitatis vinculum, si Romanae sedi adhaereamus, ac in eius obedientia perseveremus¹. Hac, inquam, fultura potissimum nituntur, quum nobis Ecclesiam adimere et sibi vendicare volunt, quod retinent caput ex quo pendet Ecclesiae unitas, et sine quo dissilire eam ac disrumpi necesse est. Sic enim existimant, Ecclesiam corpus esse quodammodo mutilum ac truncum, nisi Romanae sedi, tanquam capiti, sit subiecta. Itaque quum de hierarchia sua disputant, ab hoc semper axiomate sumunt exordium: Romanum pontificem (tanquam Christi, qui caput est Ecclesiae, vicarium) eius loco Ecclesiae universali praesidere: nec aliter bene constitutam Ecclesiam, nisi sedes illa super alias omnes primatum teneat². Quamobrem hoc quoque quale sit excutiendum est: nequid omittamus quod ad iustum Ecclesiae regimen pertineat.

1. Nous avons jusques à ceste heure raconté les estats qui ont esté au gouvernement de l’Eglise ancienne: et depuis ayans esté corrompus par succession de temps, et pervertis de plus en plus, maintenant retiennent seulement leur tiltre en l’eglise Papale: au reste, ne sont que masques. Ce que j’ay fait, afin que les lecteurs par ceste comparaison puissent juger quelle eglise ont maintenant les Romanistes, qui nous veulent faire schismatiques, d’autant que nous nous sommes separez d’icelie. Mais nous n’avons point encore touché le chef et le comble de tout leur estat: assavoir la primauté du siege Romain: par laquelle ils s’efforcent de prouver que l’Eglise Catholique n’est sinon par devers eux. La cause pourquoy je n’en ay point encore parlé, est, d’autant quelle n’a pas son origine ne de l’institution de Jesus Christ, ne de l’usage de la premiere Eglise: comme les offices dont nous avons traité: lesquels nous avons monstré estre tellement descendus de l’ancienneté, que par la corruption des temps ils ont decliné de leur pureté ou plustost ont esté du tout changez. Et toutesfois noz adversaires s’efforcent, comme j’ay dit, de persuader au monde que le principal et quasi le seul lien de l’unité Ecclesiastique est d’adherer au siege Romain, et persister en l’obeissance d’iceluy. Voila le fondement sur lequel ils s’appuyent, quand ils nous veulent oster l’Eglise pour l’avoir de leur costé: c’est qu’ils retiennent le chef, duquel depend l’unité de l’Eglise, et sans lequel il ne se peut faire qu’elle ne soit dissipée et rompue. Car ils ont ceste fantasie, que l’Eglise est un tronc de corps sans teste, si elle n’est subjette au siege Romain comme à son chef. Et pourtant quand ils disputent de leur Hierarchie, ils commencent tousjours par ce principe, que le Pape preside sur l’Eglise universelle au lieu de Jesus Christ, comme son vicaire: et que l’Eglise ne peut estre autrement bien ordonnée, sinon que ce siege-là ait primauté sur tous les autres. Il faut donc faire aussi discussion de ce poinct, afin de ne rien laisser derriere qui appartienne au regime entier de l’Eglise.

1. 300 Hitherto we have treated of those ecclesiastical orders which existed in the government of the ancient Church, but which afterwards, in process of time, being corrupted and gradually more and more perverted, now in the Papal Church merely retain their names, while in reality they are nothing but masks. And this we have done, that by the comparison the pious reader might judge what sort of a Church the Romanists have, for the sake of which they represent us as guilty of schism, because we have separated from it. But the head and summit of the whole establishment, that is, the primacy of the Roman see, by which they endeavour to prove that the Catholic Church is exclusively theirs, we have not yet touched on; because it originated neither in the institution of Christ nor in the usage of the ancient Church, as did the other offices, which we have shown were handed down from antiquity, but since, through the corruption of the times, have degenerated, and even assumed altogether a new form. And yet they endeavour to persuade 301the world, that the principal and almost only bond of the unity of the Church is adherence to the see of Rome, and perseverance in obedience to it. This is the foundation on which they principally rest, when they wish to deny us all claim to the Church, and to arrogate it to themselves; that they retain the head, on which the unity of the Church depends, and without which it must be torn asunder and crumble to pieces. For their notion is, that the Church is like a mutilated and headless body, unless it be subject to the Roman see as its head. Therefore, when they dispute respecting their hierarchy, they always commence with this axiom, that the Roman pontiff, as the vicar of Christ, who is Head of the Church, presides over the universal Church in his stead, and that the Church cannot be well constituted, unless that see holds the primacy above all others. Wherefore it is necessary to discuss this subject also, that nothing belonging to the good government of the Church may be omitted.

1. Brief recapitulation. Why the subject of primacy not yet mentioned. Represented by Papists as the bond of ecclesiastical unity. Setting out with this axiom, they begin to debate about their hierarchy.

353 Hitherto we have reviewed those ecclesiastical orders which existed in the government of the primitive Church; but afterwards corrupted by time, and thereafter more and more vitiated, now only retain the name in the Papal Church, and are, in fact, nothing but mere masks, so that the contrast will enable the pious reader to judge what kind of Church that is, for revolting from which we are charged with schism. But, on the head and crown of the whole matter, I mean the primacy of the Roman See, from which they undertake to prove that the Catholic Church is to be found only with them,¹ we354have not yet touched, because it did not take its origin either in the institution of Christ, or the practice of the early Church, as did those other parts, in regard to which we have shown, that though they were ancient in their origin, they in process of time altogether degenerated, nay, assumed an entirely new form. And yet they endeavour to persuade the world that the chief and only bond of ecclesiastical unity is to adhere to the Roman See, and continue in subjection to it.I say, the prop on which they chiefly lean, when they would deprive us of the Church, and arrogate it to themselves, is, that they retain the head on which the unity of the Church depends, and without which it must necessarily be rent and go to pieces. For they regard the Church as a kind of mutilated trunk if it be not subject to the Romish See as its head. Accordingly, when they debate about their hierarchy they always set out with the axiom: The Roman Pontiff (as the vicar of Christ, who is the Head of the Church) presides in his stead over the universal Church, and the Church is not rightly constituted unless that See hold the primacy over all others. The nature of this claim must, therefore, be considered, that we may not omit anything which pertains to the proper government of the Church.

1. Tot hiertoe hebben wij achtereenvolgens behandeld die rangen van dienaren, die in het bestuur der oude kerk geweest zijn, maar die daarna mettertijd bedorven en meer en meer geschonden zijn en nu in de pauselijke kerk slechts hun titel over hebben, maar in werkelijkheid niets anders zijn dan schijnvertoningen; en we hebben dat gedaan, opdat de vrome lezer uit de vergelijking zou kunnen beoordelen wat voor een kerk de Roomsen hebben, ter wille van welke zij ons schuldig stellen aan scheurmakerij, omdat wij ons van haar hebben afgescheiden. Maar het hoofd en toppunt van de gehele orde, dat is het primaat van de Roomse stoel, waaruit zij trachten te bewijzen, dat bij hen alleen de katholieke kerk is, hebben we nog niet aangeroerd, omdat het noch uit de instelling van Christus, noch uit het gebruik van de oude kerk zijn oorsprong genomen heeft, gelijk die vorige ambten, van welke we aangetoond hebben, dat ze zo van de oudheid afkomstig zijn, dat ze door de verdorvenheid der tijden geheel en al ontaard zijn, ja een geheel nieuwe gedaante hebben aangenomen. En toch trachten zij de wereld ervan te overtuigen, dat dit de voornaamste en bijna enige band der kerkelijke eenheid is, indien wij de Roomse stoel aanhangen en in gehoorzaamheid aan hem volharden. Op deze stut, zeg ik, steunen zij vooral, wanneer zij ons de kerk willen ontnemen en haar aan zich toeëigenen, namelijk dat zij het hoofd behouden, waaraan de eenheid der kerk hangt en zonder hetwelk de kerk noodzakelijk moet uiteenscheuren en breken. Want zij hebben deze opvatting, dat de kerk in zekere zin een verminkt en geschonden lichaam is, wanneer ze niet aan de Roomse stoel, als aan het hoofd, onderworpen is. Dus wanneer zij handelen over hun hiërarchie, dan nemen zij altijd hun begin van deze grondstelling, dat de paus van Rome, als de stedehouder van Christus, die het hoofd der kerk is, in zijn plaats over de ganse kerk geplaatst is, en dat de kerk slechts dan goed ingericht is, wanneer die stoel boven alle andere zetels het primaat heeft. Daarom moeten wij ook onderzoeken, hoe het hiermee staat, opdat wij niets overslaan van wat betrekking heeft op de juiste regering der kerk.

1. 749Der Gegensatz

Bisher haben wir diejenigen Rangstufen in der Kirche behandelt, die bereits bei der Regierung der Alten Kirche bestanden haben, hernach aber mit der Zeit verderbt und dann mehr und mehr verfälscht worden sind und heute in der päpstlichen Kirche nur noch ihren Namen beibehalten haben, in Wirklichkeit aber nichts anderes als Masken darstellen. Diese Erörterung hatte den Zweck, daß der fromme Leser auf Grund des Vergleiches ein Urteil darüber gewinnen sollte, was die Römischen eigentlich für eine Kirche haben, um derentwillen sie uns der Kirchenspaltung (schisma) beschuldigen, weil wir uns ja von ihr geschieden haben.

Das Haupt aber und die Spitze der ganzen Stufenordnung, nämlich die Obergewalt (den „Primat“) des römischen Stuhls, von der aus sie zu beweisen bestrebt sind, daß allein bei ihnen die katholische Kirche sei, haben wir dabei nicht berührt. Denn diese Obergewalt hat ihren Ursprung weder aus der Einsetzung Christi noch aus der Gepflogenheit der Alten Kirche genommen - im Gegensatz zu den oben genannten Ämtern, die, wie wir gezeigt haben, von der alten Zeit ausgegangen sind, freilich so, daß sie durch die Verderbnis der Zeiten ganz und gar entartet sind, ja, eine völlig neue Gestalt angenommen haben.

Und trotzdem suchen die Römischen der Welt einzureden, das vornehmste und nahezu einzige Band der kirchlichen Einheit sei dann gegeben, wenn wir dem römischen Stuhle anhingen und im Gehorsam gegen ihn verharrten. Die Stütze, sage ich, auf die sie vor allem bauen, wenn sie uns die Kirche absprechen und sie sich selber zueignen wollen, besteht in der Behauptung, sie besäßen eben das Haupt, von dem die Einheit der Kirche abhinge und ohne das sie notwendig zerspringen und zerbrechen müßte. Sie meinen das nämlich so: die Kirche sei gewissermaßen ein unvollständiger, verstümmelter Leib, wenn sie nicht dem römischen Stuhl, gleichsam als ihrem Haupte, unterworfen sei. Wenn sie also über ihre „Hierarchie“ Erörterungen anstellen, so nehmen sie ihren Ausgangspunkt stets bei dem Grundsatz: Der Bischof von Rom ist gleichsam der Statthalter Christi, der das Haupt der Kirche ist; als solcher hat er an Christi Statt die Führung der gesamten Kirche, und die Kirche ist nur dann recht eingerichtet, wenn der römische (Bischofs-) Stuhl über alle anderen die Obergewalt innehat. Deshalb müssen wir auch nachprüfen, wie es hierum steht, damit wir nichts übergehen, was zum rechten Regiment der Kirche gehört..

1. Roomse opvattings oor die primaat van Petrus is vals (Afdeling 1 - 7)

1. До сих пор мы говорили о порядке управления, существовавшем в древней Церкви, и о том, как с течением времени этот порядок всё больше подвергался порче и искажению, так что теперь в римской Церкви остались только названия церковных должностей, по сути представляющие собой не более чем маски. Я говорил об этом для того, чтобы читатель, исходя из такого сравнения, мог судить о нынешней церкви папистов, называющих нас схизматиками за то, что мы отделились от неё. Но мы ещё не сказали ни слова о высшей ступени всего их церковного устроения - о главенстве римского престола. Именно этим главенством пытаются они обосновать претензии на то, что лишь у них существует Вселенская Церковь. Те церковные служения, о которых мы говорили до сих пор, возникли в древности, хотя с течением времени утратили чистоту или, вернее, совершенно изменились. В отличие от них первенство римского престола не имеет оснований ни в установлениях Иисуса Христа, ни в обычае древней Церкви. Именно поэтому о нём ещё не было ничего сказано. И тем не менее наши противники тщатся убедить весь мир, будто главной и чуть ли не единственной основой церковного единства является приверженность и неизменная покорность римскому престолу.

Вот аргумент, с помощью которого они отрицают у нас наличие Церкви: дескать, у них есть глава, от которого зависит единство Церкви и без которого она не может не подвергаться дроблению и развалу. Паписты вбили себе в голову, что Церковь подобна бездыханному обезглавленному телу, если не подчиняется римскому престолу как своему главе. И поэтому когда они защищают свою иерархию, то всегда начинают с того принципа, что папа предстоит Вселенской Церкви вместо Иисуса Христа как его наместник и что Церковь не может быть устроена лучше, чем первенством римского престола над всеми прочими (Флорентийский собор (1439), Decretum pro Graecis: Hefele C.J., von. Op. Cit., v. 7, p. 1036). Следовательно, необходимо обсудить этот вопрос, дабы не упустить ничего, что касается общего устройства Церкви.

2. Hic igitur sit quaestionis status, Utrum ad veram hierarchiae (ut vocant) seu Ecclesiastici ordinis rationem necesse sit sedem unam inter alias et dignitate et potestate eminere, ut sit totius corporis caput. Nos vero nimis iniquis legibus subiicimus Ecclesiam, si hanc ei necessitatem sine verbo Dei iniicimus. Ergo si volunt evincere adversarii quod postulant, 91 ostendere eos primum oportet oeconomiam hanc a Christo esse institutam. In hanc rem citant ex Lege summum sacerdotium, summum item iudicium^a, quod Deus Hierosolymis instituit¹. At facilis est solutio, eaque multiplex, siquidem una illis non satisfaciat. Primum, quod in natione una fuit utile, id in universum orbem extendere nulla ratio cogit; imo gentis unius et totius orbis longe diversa erit ratio. Quia undique ab idololatris septi erant Iudaei, ne religionum varietate distraherentur, cultus sui sedem in medio terrae sinu Deus collocavit; illic unum antistitem praefecit, quem omnes respicerent, quo melius in unitate continerentur. Nunc ubi vera religio in totum orbem diffusa est, uni dari Orientis et Occidentis moderationem, quis non videat esse prorsus absurdum? Perinde enim est ac siquis contendat totum mundum a praefecto uno debere regi, quia ager unus non plures praefectos habeat^b. Sed est altera etiamnum ratio cur illud in imitationem trahi non debeat. Summum illum Pontificem typum fuisse Christi nemo ignorat; nunc translato sacerdotio, ius transferri convenit [Heb. 7. b. 12]. Ad quem porro translatum est? Non ad Papam sane (ut ipse impudenter iactare audet) quum hoc ad se elogium trahit: sed ad Christum, qui ut solus munus ipsum sine vicario aut successore sustinet, ita honorem alteri nemini resignat. Non enim in doctrina modo, sed in propitiatione Dei, quam morte sua peregit Christus, et illa intercessione qua nunc apud Patrem fungitur^c, consistit hoc sacerdotium^d.

2. Voicy donc le nœud de la matiere, assavoir s’il est requis en la vraye Hierarchie ou gouvernement de l’Eglise, qu’un siege ait preeminence sur tous les autres en dignité et en puissance, pour estre chef en tout le corps. Or nous assujettirons l’Eglise à une condition trop inique et dure, si nous la voulons astreindre à ceste necessité, sans la parolle de Dieu. Pourtant si noz adversaires veulent obtenir ce qu’ils demandent, il leur convient prouver devant toutes choses que cest ordre a esté institué de Jesus Christ. Pour ce faire ils alleguent la Prestrise souveraine qui estoit en la Loy, et la jurisdiction souveraine du grand Sacrificateur, que Dieu avoit establie en Jerusalem. Mais la solution est facile: qui plus est, il y a diverses solutions, s’ils ne se contentent d’une. Premierement d’estendre à tout le monde universel ce qui a esté utile à une nation, ce n’est point procedé par raison: mais aucontraire, il y a grande difference entre tout le monde et un certain peuple. D’autant que les Juifs estoyent circuis tout à l’entour d’idolatres, de peur qu’ils ne fussent distraits par varieté de religions, Dieu avoit colloqué le siege de son service au milieu de la terre, et là il avoit ordonné un Prelat, auquel tous devoyent estre subjets, pour estre mieux entretenus en unité. Maintenant que la Religion est espandue par tout le monde, qui est-ce qui ne voit que c’est une chose du tout absurde, d’assigner à un seul homme le gouvernement d’Orient et d’Occident? Car c’est tout ainsi comme si quelcun debattoil que le monde doit estre gouverné par un Bailly ou Seneschal, pource que chacune province a le sien. Mais il y a encore une autre raison pourquoy cela ne doit point estre tiré en consequence, tellement qu’il le nous faille ensuyvre. Nul n’ignore que le grand Prestre de la Loy n’ait esté figure de Jesus Christ. Maintenant puis que la Prestrise est translatée, il convient que ce droit soit aussi translaté (Hehr. 7:12). Or à qui sera-ce? Certes non pas au Pape: comme il s’en ose impudemment vanter, allegant ce passage à son profit, mais à Jesus Christ, lequel comme il exerce seul cest office sans vicaire ou successeur, aussi il ne resigne l’honneur à nul autre. Car ceste prestrise, laquelle estoit figurée en la Loy, ne gist point seulement en predication ou doctrine, mais elle emporte la reconciliation de Dieu avec les hommes, laquelle Jesus Christ a parfaite en sa mort. Item, l’intercession par laquelle il se presente à Dieu pour nous, afin de nous y donner accés.

2. Let the question, therefore, be stated thus: Whether it be necessary to the true system of what they call the hierarchy or government of the Church, that one see should have the preëminence above all the rest in dignity and power, so as to be the head of the whole body. Now, we subject the Church to very unreasonable laws, if we impose this necessity upon it without the word of God. Therefore, if our adversaries wish to gain their cause, it is necessary for them, in the first place, to show that this economy was instituted by Christ. For this purpose they allege the high-priesthood ordained in the law, and the supreme jurisdiction of the high-priest which God appointed at Jerusalem. But it is easy to give an answer to this, or, indeed, various answers, if they would not be satisfied with one. In the first place, there is no reason for extending to the whole world what was useful in a single nation; on the contrary, the case of a single nation and that of the whole world are widely different. Because the Jews were surrounded on all sides with idolaters, God, in order to prevent their being distracted by a variety of religions, fixed the seat of his worship in the centre of the country, and there he set over them one principal priest, to whom they were all to be subject, for the better preservation of unity among them. Now, when the true religion has been diffused over the whole world, who does not perceive it to be utterly absurd to assign the government of the east and west to one man? It is just as if it were contended, that the whole world ought to be governed by one magistrate, because there is only one in a small district. But there is another reason why this ought not to be made a precedent for imitation. Every one knows that the Jewish high-priest was a type of Christ: now that the priesthood has been transferred, that right must also be transferred. To whom, then, is it transferred? 302Certainly not to the pope, as he impudently presumes to boast, when he assumes this title to himself; but to Christ, who exercises that office alone without vicar or successor, and resigns the honour to no other. For this priesthood, which was prefigured in the law, consists not only in preaching or doctrine, but in the propitiation of God, which Christ effected in his death, and in that intercession which he is now making with the Father.

2. Question stated. An attempted proof from the office of High Priest among the Jews. Two answers.

The question, then, may be thus stated, Is it necessary for the true order of the hierarchy (as they term it), or of ecclesiastical order, that one See should surpass the others in dignity and power, so as to be the head of the whole body? We subject the Church to unjust laws if we lay this necessity upon her without sanction from the word of God. Therefore, if our opponents would prove what they maintain, it behoves them first of all to show that this economy was instituted by Christ. For this purpose, they refer to the office of high priest under the law, and the supreme jurisdiction which God appointed at Jerusalem.¹ But the solution is easy, and it is manifold if one does not satisfy them. First, no reason obliges us to extend what was useful in one nation to the whole world; nay, the cases of one nation and of the whole world are widely different. Because the Jews were hemmed in on every side by idolaters, God fixed the seat of his worship in the central region of the earth, that they might not be distracted by a variety of religions; there he appointed one priest to whom they might all look up, that they might be the better kept in unity. But now when the true religion has been diffused over the whole globe, who sees not that it is altogether absurd to give the government of East and West to one individual? It is just as if one were to contend that the whole world ought to be governed by one prefect, because one district has not several prefects.² But there is355still another reason why that institution ought not to be drawn into a precedent. Every one knows that the high priest was a type of Christ; now, the priesthood being transferred, that right must also be transferred. To whom, then, was it transferred? certainly not to the Pope, as he dares impudently to boast when he arrogates this title to himself, but to Christ, who, as he alone holds the office without vicar or successor, does not resign the honour to any other. For this priesthood consists not in doctrine only, but in the propitiation which Christ made by his death, and the intercession which he now makes with the Father (Heb. 7:11).

2. Dit moge dus de kwestie zijn, waar het om gaat: of het tot de ware hiërarchie, zoals zij die noemen, of de kerkelijke regering nodig is, dat één zetel onder de andere in waardigheid en macht uitsteekt, zodat hij het hoofd is van het gehele lichaam. Wij beweren, dat men de kerk aan zeer onbillijke wetten onderwerpt, wanneer men haar deze noodzaak buiten Gods Woord om oplegt. Wanneer dus onze tegenstanders willen bewijzen, wat zij eisen, dan moeten zij eerst aantonen, dat deze regering door Christus is ingesteld. Hiertoe halen ze uit de wet aan het hogepriesterschap en evenzo de hoogste rechtbank, die God te Jeruzalem heeft ingesteld. Maar hierop kan men gemakkelijk antwoorden en dat wel op velerlei wijze, wanneer één wijze hun niet voldoende is. In de eerste plaats is er geen reden, die ons noopt hetgeen voor één volk nuttig was, uit te strekken over de ganse wereld; ja er zal een groot onderscheid zijn tussen één volk en de ganse wereld. Omdat de Joden aan alle kanten door afgodendienaars omgeven waren, heeft God, om te verhoeden, dat zij door de verscheidenheid der godsdiensten niet zouden worden uiteengerukt, de zetel van zijn dienst in het hart van het land geplaatst; daar heeft Hij één opperpriester aangesteld, op wie zij allen de blik moesten richten, opdat ze des te beter in eenheid zouden saamgehouden worden. Maar daar de ware religie nu over de gehele wereld verspreid is, wie zou niet zien, dat het geheel en al ongerijmd is, dat de regering over het oosten en het westen aan één man gegeven wordt? Want het is evenalsof iemand zou beweren, dat de gehele wereld door één bevelhebber moet geregeerd worden, omdat één gebied niet meer dan één bevelhebber heeft. Maar er is nog een andere reden, waarom het niet moet nagevolgd worden. Er is niemand, die niet weet, dat die hogepriester het beeld van Christus geweest is; en nu moet, daar het priesterschap overgedragen is, ook dat recht overgedragen worden. Maar op wie is het overgedragen? Ongetwijfeld niet op de paus, zoals hij onbeschaamd durft roemen, wanneer hij deze titel aan zich trekt; maar op Christus, die, evenals Hij alleen zonder stedehouder of opvolger het ambt zelf waarneemt, zo ook de eer aan niemand anders overlaat. Want niet alleen in de leer, maar ook in de verzoening met God, welke Christus door zijn dood tot stand gebracht heeft, en in de voorbidding, die Hij nu doet bij de Vader, is dit priesterschap gelegen.

2. Das Hohepriesteramt des Alten Bundes kann zum Beweis für die päpstliche Obergewalt nicht herangezogen werden

Die gestellte Frage soll also sein, ob es zur wahren Gestalt der von ihnen so genannten „Hierarchie“ oder der kirchlichen Leitung erforderlich ist, daß ein (Bischofs-) Sitz unter den anderen an Würde und Macht den Vorrang hat, so daß er also das Haupt des ganzen Leibes wäre. Wir unterwerfen aber die Kirche doch gar zu unbilligen Gesetzen, wenn wir ihr solche Notwendigkeit ohne das Wort Gottes auferlegen. Wollen also unsere Widersacher das, was sie verlangen, auch beweisen, so müssen sie zunächst zeigen, daß diese Ordnung von Christus eingesetzt sei.

Zu diesem Zweck führen sie aus dem Gesetz den Hohenpriester an, ebenso auch das oberste Gericht, das Gott in Jerusalem eingesetzt hatte. Aber darauf 750 ist leicht zu antworten, und zwar auf vielfältige Weise, sofern sich die Widersacher an einer einzigen Antwort nicht genügen lassen.

Zunächst: es gibt keinen zwingenden Grund, das, was in einem Volke von Nutzen war, auf die ganze Welt auszudehnen. Ja, es wird doch wohl etwas wesentlich anderes sein, ob es sich um ein einziges Volk oder um die ganze Welt handelt! Die Juden waren doch ringsum von Götzendienern umgeben, und damit sie nun nicht durch eine Vielartigkeit von Religionen auseinandergezogen wurden, so hat Gott den Sitz seiner Verehrung mitten im Schoß des Landes aufgerichtet; dort hat er auch einen einzigen Vorsteher eingesetzt, auf den sie alle ihren Blick richten sollten, um dadurch besser in der Einheit erhalten zu werden. Jetzt aber ist doch die wahre Religion über die ganze Welt verbreitet, und wer sieht da nicht, daß es völlig widersinnig wäre, wenn man die Regierung des Ostens und des Westens einem einzigen Menschen übergäbe? Das wäre genau so, als wenn jemand die Behauptung aufstellte, die ganze Welt müsse von einem einzigen Amtmann regiert werden, und zwar, weil eben ein einziges Gebiet nicht mehrere Amtmänner hätte!

Aber es gibt noch einen zweiten Grund, weshalb jene (oben genannte) Tatsache nicht als Beispiel genommen werden darf. Jedermann weiß doch, daß jener Hohepriester ein Vorbild auf Christus gewesen ist. Nun ist aber „das Priestertum verändert“, also „muß auch das Gesetz verändert werden“ (Hebr. 7,12). Auf wen ist nun aber das Priestertum übertragen worden? Doch ganz gewiß nicht auf den Papst, wie dieser unverschämt zu rühmen wagt, wenn er diese Aussage auf sich bezieht, sondern auf Christus, der das Amt ohne jeglichen Statthalter oder Nachfolger ausübt und demgemäß auch die Ehre keinem anderen überläßt. Denn dieses (Hohe-) Priesteramt besteht nicht nur in der Lehre, sondern in der Versöhnung Gottes, die Christus durch seinen Tod vollbracht hat, und in jener Fürsprache, die er jetzt bei dem Vater übt.

2. Die Roomse pous kan nie aan die hoëpriester van die Ou Verbond gelykgestel word nie

Die kern van die vraagstuk is dus die volgende: of dit vir die ware reëling van die hiërargie, soos hulle dit noem, en vir die kerklike orde noodsaaklik is dat een setel in waardigheid en mag bo ander moet uitstaan om die hoof van die hele liggaam te wees. Ons het die kerk inderdaad aan te onbillike wette onderwerp as ons sonder die Woord van God hierdie dwang daarop lê. As ons teenstanders derhalwe wil bewys wat hulle eis, moet hulle eers aandui dat hierdie reëling deur Christus ingestel is. Met die 00g hierop verwys hulle uit die wet na die hoëpriester, en net so na die hoogste hof wat God in Jerusalem ingestel het.⁴

Maar die oplossing is maklik en daar is ook meer as een, as een hulle inderdaad nie tevrede stel nie. Ten eerste, geen redenasie kan ons dwing om iets wat vir een volk nuttig was, tot die hele wêreld uit te brei nie; inteendeel, daar is ’n groot verskil tussen een volk en die hele wêreld. Omdat die Jode van alle kante af deur afgodedienaars, ingehok is, het God die setel van sy diens in die middelpunt van die aarde geplaas om te 1377 voorkom dat hulle deur die uiteenlopende aard van die godsdienste van mekaar geskeur sou word.⁵ Daar het Hy een opperpriester oor hulle aangestel na wie almal moes opsien om beter in ’n eenheid saamgesnoer te word. Maar wie sou nie kon sien dat dit heeltemal dwaas is dat, nou dat die godsdiens oor die hele wêreld uitgebrei is, die beheer oor Oos en Wes aan een mens gegee word nie?⁶ Dit is asof iemand daarop sou staan dat die hele wêreld deur een owerste regeer moet word omdat een stuk grond nie meer (as een) owerste mag hê nie!

Maar daar is ook ’n tweede rede waarom dit nie as voorbeeld ter nabootsing mag dien nie. Almal weet dat die hoëpriester ’n beeld van Christus was maar nadat die priesterskap oorgedra is, pas dit dat die reg ook oorgedra word.⁷ Op wie is dit voorts oorgedra? In elk geval nie op die pous soos hy onbeskaamd durf roem wanneer hy hierdie eretitel hom toe-eien nie, maar op Christus wat hierdie eer aan niemand anders toeken nie omdat Hy alleen sonder plaasvervanger of opvolger hierdie amp beklee. Hierdie priesterskap⁸ bestaan trouens nie alleen in die leer nie, maar ook in die versoening met God wat Christus deur sy dood volbring het, asook in die tussentrede wat Hy nou by die Vader verrig.

2. Итак, вот узловой пункт нашей проблемы: действительно ли подлинное священноначалие или управление Церковью требует, чтобы один престол имел преимущество во власти и достоинстве перед остальными, дабы считаться главой всего тела? Но мы поставили бы Церкви слишком несправедливое и жёстокое условие, если бы навязали ей такую необходимость, не имея на то указаний Слова Божьего. Поэтому, коль скоро наши противники хотят получить желаемое, им нужно прежде всего доказать, что этот порядок был установлен Иисусом Христом. Для этого они ссылаются на суверенное священство, о котором говорится в Законе, и на независимую юрисдикцию Первосвященника, установленную Богом в Иерусалиме.

Между тем эта проблема решается просто. Более того, её можно решить несколькими способами, если им не довольно одного. Во-первых, неосновательно распространять на весь мир то, что полезно для одного народа. Напротив, существует большое различие между этим одним народом и всем миром. Ввиду того, что евреи были со всех сторон окружены идолопоклонниками и опасаясь, что они будут смущаться разнообразием религий, Бог утвердил престол своего служения в центре земли и поставил там Первосвященника, которому все должны были подчиняться и тем самым вернее сохранять единство. Но теперь, когда вера распространилась по всему свету, каждый видит, что абсурдно вручать одному человеку правление Западом и Востоком. Это подобно тому, как если бы кто-нибудь взялся доказать, что весь мир должен управляться одним сенешалем, хотя каждая провинция имеет своего.

Но есть ещё одна причина, по которой иудейское установление не может быть для нас обязательным. Общеизвестно, что в Законе Первосвященник является прообразом Иисуса Христа. Теперь, с переменою священства необходимо быть и перемене в законе (Евр 7:12). Но кому должно принадлежать священство? Разумеется, не папе, как бесстыдно утверждают его приспешники, толкуя это место Нового Завета в свою пользу, но Иисусу Христу. Как Он один исполняет священническое служение без наместников и преемников, так не уступает никому другому и в чести. Ибо священство, о котором говорится в Законе, заключается не только в проповеди и научении вере. Оно подразумевает примирение Бога с людьми, которое совершил Иисус Христос своей смертью. А также заступничество, в силу которого Христос предстаёт перед Богом ради нас, чтобы и нам открыть доступ к Нему.

3. Non est igitur quod exemplo isto, quod temporarium fuisse videmus, quasi perpetua lege, nos obstringant. Ex Novo testamento nihil habent quod in sententiae suae confirmationem proferant nisi quod uni dictum est, Tu es Petrus: et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam [Mat. 16. c. 18]^e. Item: Petre amas me? pasce oves meas [Iohan. 21. c. 15]². Verum ut firmae sint istae probationes, ostendant in primis oportet, ei mandari potestatem in omnes Ecclesias qui pascere Christi gregrem 92 iubetur: nec aliud esse ligare et solvere, quam toti mundo praesidere. Atqui ut mandatum Petrus a Domino acceperat, ita alios omnes Presbyteros hortatur ut pascant Ecclesiam [1. Pet. 5. a. 2]. Hinc colligere licet aut illa Christi voce nihil prae aliis datum esse Petro: aut Petrum, ius quod acceperat, cum aliis ex aequo communicasse. Verum, ne frustra litigemus, habemus alibi claram ex ore Christi expositionem, quid sit ligare et solvere: nempe retinere et remittere peccata [Iohan. 20. e. 23]. Modum vero ligandi et solvendi cum Scriptura tota passim ostendit, tum Paulus optime declarat, quum dicit Evangelii ministros habere mandatum reconciliandi homines Deo, et simul potestatem habere exercendae vindictae in eos qui beneficium hoc respuerint [2. Cor. 5. d. 18, et 10. b. 6].

3. Il ne faut point donc qu’ils nous astreignent à cest exemple que nous voyons avoir esté temporel, comme si c’estoit une loy perpetuelle. Au nouveau Testament, ils n’ont rien qu’ils pnissent amener à leur propos, sinon qu’il a esté dit à un seul homme, Tu es Pierre, et sur ceste pierre j’edifieray moi Eglise. Et ce que tu auras lié en terre, sera lié au ciel: ce que tu auras deslié, sera deslié (Matth. 16:18 s.). Item, Pierre m’aimes-tu? pay mes brebis (Jean 21:15). Mais s’ils veulent que ces probations soyent fermes, il leur convient premierement demonstrer, que quand il est dit à un homme qu’il paisse le troupeau de Christ, la puissance luy est donnée sur toutes les Eglises: et que lier et deslier n’est autre chose que presider sur tout le monde. Or est-il ainsi, que comme Pierre avoit receu ceste commission du Seigneur, aussi il exhorte tous les autres Prestres de s’en acquiter: assavoir de paistre le peuple de Dieu qui leur est commis (1 Pierre 5:1, 2). De là il est facile d’inferer, que Jesus Christ en commandant à sainct Pierre d’estre Pasteur de ses brebis, ne luy a rien donné de special dessus les autres. (Jean 20:23); ou bien, que Pierre mesme a communiqué le droit qu’il avoit receu à tous les autres. Mais afin de ne faire long procés, nous avons en un autre passage l’exposition par la propre bouche de Jesus Christ, pour nous monstrer que c’est à dire, Lier et deslier: assavoir de retenir les pechez et les remettre. La façon de lier et deslier se peut entendre par toute l’Escriture: et singulierement est exprimée par sainct Paul, quand il dit que les ministres de l’Evangile ont la charge de reconcilier les hommes à Dieu: et puissance de faire la vengeance sur tous ceux qui auront refusé un tel benefice (2 Cor. 5:18; 10:6).

3. There is no reason, therefore, why they should confine us to this example, as if it were a law perpetually binding, whereas we see it was only of temporary duration. From the New Testament they have nothing to adduce in support of their opinion, but that it was said to one, “Thou art Peter; and upon this rock I will build my Church.”⁸⁶² Again: “Peter, lovest thou me? Feed my sheep.”⁸⁶³ But to render these proofs substantial, it is necessary for them first to show that he who is commanded to feed the flock of Christ, is invested with authority over all Churches, and that binding and loosing are no other than governing the whole world. But as Peter had received the command from the Lord to feed the Church, so he exhorts all other presbyters to do the same.⁸⁶⁴ Hence it is easy to infer, that this charge of Christ conferred nothing peculiar upon Peter beyond others, or that Peter communicated equally to others the right which he had received. But, not to dispute to no purpose, we have in another place, from the mouth of Christ himself, a clear explanation of what he intends by binding and loosing, namely, “remitting and retaining sins.”⁸⁶⁵ The manner of binding and loosing is shown by the whole tenor of Scripture, and particularly by Paul, when he says that the ministers of the gospel have received a commission to reconcile men to God,⁸⁶⁶ and that they have authority to inflict punishment on those who shall reject this favour.⁸⁶⁷

3. Arguments for primacy from the New Testament. Two answers.

That example, therefore, which is seen to have been temporary, they have no right to bind upon us as by a perpetual law. In the New Testament there is nothing which they can produce in confirmation of their opinion, but its having been said to one, “Thou art Peter, and upon this rock I will build my Church” (Mt. 16:18). Again, “Simon, son of Jonas, lovest thou me?” “Feed my lambs” (John 21:15). But to give strength to these proofs, they must, in the first place,show, that to him who is ordered to feed the flock of Christ power is given over all churches, and that to bind and loose is nothing else than to preside over the whole world. But as Peter had received a command from the Lord, so he exhorts all other presbyters to feed the Church (1 Pet. 5:2). Hence we are entitled to infer, that, by that expression of Christ, nothing more was given to Peter than to the others, or that the right which Peter had received he communicated equally to others. But not to argue to no purpose, we elsewhere have, from the lips of Christ himself, a clear exposition of what it is to bind and loose. It is just to retain and remit sins (John 10:23). The mode of loosing and binding is explained throughout Scripture: but especially in that passage in which Paul declares that the ministers of the Gospel are commissioned to reconcile men to God, and at the same time to exercise discipline over those who reject the benefit (2 Cor. 5:18; 10:16).

3. Er is dus geen reden, dat zij ons door dat voorbeeld, dat, naar we zien, tijdelijk geweest is, als door een eeuwige wet binden. In het Nieuwe Testament hebben zij niets, dat ze tot bevestiging van hun mening zouden kunnen aanvoeren, behalve dat tot één apostel gezegd is: "Gij zijt Petrus, en op deze petra zal Ik mijn gemeente bouwen" (Matt. 16:18) Evenzo: "Petrus hebt gij Mij lief? Weid mijn schapen" (Joh. 21:15) Maar opdat dit bewijs van kracht zij, moeten zij eerst aantonen, dat aan hem, die het bevel krijgt om Christus' kudde te weiden, de macht opgedragen wordt over alle kerken, en dat binden en ontbinden niet iets anders is dan het gezag hebben over de ganse wereld. Maar evenals Petrus van de Here het bevel ontvangen had, zo spoort hij alle andere ouderlingen aan, dat zij de kerk wijden (1 Petr. 5:2) Hieruit kan men opmaken, òf dat door dat woord van Christus aan Petrus niets meer gegeven is dan aan de anderen, òf dat Petrus het recht, dat hij ontvangen had met de anderen gelijk gedeeld heeft. Maar, om niet tevergeefs te twisten, wij hebben elders (Joh. 20:23) uit de mond van Christus een duidelijke uitlegging wat binden en ontbinden is: namelijk de zonden houden en vergeven. Wat de wijze van binden en ontbinden betreft, die toont de ganse Schrift op veel plaatsen aan en ook Paulus verklaart haar zeer goed, wanneer hij zegt, dat de dienaren des evangelies de opdracht hebben om de mensen met God te verzoenen, en tevens de macht hebben om straf te oefenen tegen hen, die deze weldaad versmaden (2 Cor. 5:18; 10:16)

3. Jesu Wort an Petrus begründet nicht dessen Herrschaft über die Kirche

Es geht also nicht an, daß sie uns an jenes Beispiel, das doch, wie wir sehen, zeitlich gewesen ist, festbinden, als ob es ein fortwährendes Gesetz sei.

Aus dem Neuen Testament haben sie nur eine Tatsache, um sie zur Bekräftigung ihrer Meinung vorzubringen: nämlich, daß nur zu einem Apostel gesagt wurde: „Du bist Petrus, und auf diesen Felsen will ich bauen meine Gemeinde“ (Matth. 16,18), und ebenso: „Petrus, hast du mich lieb? ... Weide meine Schafe“ (Joh. 21,15-17; nicht ganz Luthertext).

Sollen aber nun solche Beweise tragfest sein, so müssen die Papisten vor allem zeigen, daß der, dem die Weisung zuteil wird, er solle Christi Herde weiden, damit die Macht über alle Kirchen anvertraut erhält; ferner müssen sie nachweisen, daß „Binden“ und „Lösen“ nichts anderes bedeutet, als die Führung der ganzen Welt innezuhaben.

Wie nun aber Petrus vom Herrn jenen Auftrag empfing, so ermahnt er wiederum alle anderen Presbyter, die Kirche zu weiden (1. Petr. 5,2). Daraus läßt sich die Folgerung ziehen, daß dem Petrus entweder durch jenes Wort des Herrn gar nichts gegeben worden ist, das er vor anderen voraus gehabt hätte, oder aber daß Petrus das Recht, das er empfangen hatte, mit den anderen in gleichem Maße geteilt hat. Wir haben aber, damit wir nicht umsonst streiten, an anderer Stelle aus dem Munde Christi eine klare Auslegung, (die uns zeigt,) was „Binden“ und „Lösen“ bedeutet; es bedeutet nämlich, die Sünden zu „behalten“ und zu „erlassen“ (Joh. 20,23). Wie aber solches „Binden“ und „Lösen“ geschieht, das zeigt uns die ganze Schrift immer wieder; besonders klar aber gibt es uns Paulus zu verstehen, indem er erklärt, die Diener des Evangeliums hätten den Auftrag, die Menschen mit Gott zu versöhnen, und zugleich hätten sie die Vollmacht, gegen die, welche solche Wohltat verschmähten, Strafe zu üben (2. Kor. 5,18; 10,6).

3. ’n Regsinnige verklaring van: “Jy is Petrus en op hierdie rots sal Ek my kerk bou” (Matt. 16:18)

Hulle het dus geen gronde om ons met daardie voorbeeld wat ons merk tydelik is, te verbind asof dit met ’n ewige wet is nie. Hulle kry uit die Nuwe Verbond niks wat hulle kan aanvoer om hulle opvatting te bekragtig nie behalwe dit wat aan een mens gesê is, naamlik: “Jy is Petrus; en op hierdie rots sal Ek my kerk bou”.⁹ Net so: “Petrus, het jy My lief? Laat my skape wei”.¹⁰ Maar ten einde hulle bewyse onwrikbaar te 1378 laat wees, moet hulle veral bewys dat die mag oor alle kerke gegee word aan hom wat beveel word om Christus se kudde te laat wei en dat om te bind en los te maak niks anders is as om oor die hele wêreld bevel te voer nie. En tog, soos Petrus die opdrag van die Here gekry het, so spoor hy ook al die ander presbiters aan om die kerk te laat wei.¹¹ Hieruit kan ons aflei òf dat deur Christus se uitspraak niks meer aan Petrus gegee is as aan die ander nie, òf dat Petrus die reg wat hy ontvang het, op gelyke vlak met die ander gedeel het.¹²

Maar om nou nie verniet te twis nie: elders het ons ’n duidelike uiteensetting uit Christus se mond wat die betekenis van bind en losmaak is, naamlik om sondes te hou en sondes te vergewe.¹³ Die hele Skrif toon trouens oral die manier van bind en losmaak aan, en ook Paulus verklaar dit uitstekend wanneer hy sê dat bedienaars van die evangelie die opdrag het om die mense met God te versoen en dat hulle terselfdertyd die mag het om wraak te oefen op diegene wat hierdie weldaad verwerp het.¹⁴

3. Итак, этот пример не обладает для нас обязательной силой вечного закона, так как является, как видим, сугубо временным. В Новом Завете наши противники не могут найти в подтверждение своей позиции ничего, кроме сказанного одному человеку: «Ты - Пётр, и на сем камне Я создам Церковь Мою, - и что свяжешь на земле, то будет связано на небесах; и что разрешишь на земле, то будет разрешено на небесах» (Мф 16:18-19). И ещё: «Симон Ионин! любишь ли ты Меня?.. Паси овец Моих» (Ин 21:17). Но если они хотят, чтобы эти доводы выглядели убедительно, им нужно сперва доказать, что данное одному человеку повеление пасти стадо Христово означает вручение ему господства над всеми Церквами, а власть вязать и разрешать - главенство над всем миром. Между тем дело в том, что Пётр, приняв это поручение от Господа, призывал и всех остальных пастырей к его исполнению, то есть к тому, чтобы пасти вверенный им народ Божий (1 Пет 5:2). Отсюда легко заключить, что Иисус Христос, поручая св. Петру пасти своих овец, не дал ему какой-то особой власти по сравнению с другими и что Пётр сам разделил её с остальными апостолами.

Но чтобы не терять времени на долгие споры, обратимся лучше к другому месту Евангелия, где сам Иисус Христос разъясняет смысл своих слов: «вязать и разрешать» означает право отпускать грехи или оставлять их без прощения (Ин 20:23). Каким образом происходит это связывание и разрешение, можно понять из всего текста Писания, особенно из Посланий св. Павла. Апостол говорит, что благовествующие о Христе имеют служение примирения людей с Богом и власть обрекать мщению тех, кто отвергает это благодеяние (2 Кор 5:18; 10:6).

4. | Quam indigne torqueant locos illos qui ligandi et solvendi mentionem faciunt, cum alibi perstrinxi¹, tum fusius paulo post explicandum erit^{a 2}. || Nunc tantum quid ex celebri illo Christi ad Petrum responso eliciant, videre operaepretium est. Promisit ei claves regni caelorum: dixit, quodcunque ligaret in terra, ligatum fore in caelis [Mat. 16. c. 19]. Si de clavium voce et ligandi modo inter nos conveniat, statim cessabit omnis contentio. Nam et Papa libenter iniunctam Apostolis provinciam omittet, quae laboris et molestiae plena suas ei delicias absque lucro excuteret. Quoniam Evangelii doctrina nobis caeli aperiuntur, eleganti metaphora insignitur clavium nomine. Iam non alio modo ligantur et solvuntur homines, nisi dum fides alios reconciliat Deo, alios sua incredulitas magis constringit. Si hoc tantum sibi sumeret Papa, neminem fore puto qui vel invideat vel certamen moveat. Sed quia haec successio laboriosa et minime lucrosa nequaquam Papae arridet, iam inde nascitur litis principium, quid Petro Christus promiserit. Ego ex reipsa colligo nonnisi muneris Apostolici dignitatem notari, quae ab onere disiungi non potest. Nam si recipitur illa quam posui definitio (quae nonnisi impudenter reiici potest) nihil Petro hic datur quod non fuerit collegis etiam commune; quia alioqui non modo personis fieret iniuria, sed claudicaret ipsa doctrinae maiestas. Reclamant illi: sed quid iuvat, obsecro, ad hanc rupem 93 impingere? Neque enim efficient quin sicuti omnibus Apostolis eiusdem Evangelii iniuncta fuit praedicatio, ita etiam communiter ligandi et solvendi potestate instructi fuerint. || ^aChristus (inquiunt) Petrum Ecclesiae universae principem constituit, quum daturum se illi promisit claves¹. Atqui quod uni tunc promisit, alibi reliquis simul omnibus confert et quasi in manum tradit [Mat. 18. c. 18^b; Iohan. 20. e. 23]. Si idem iuris concessum est omnibus quod uni promissum, qua in re erit ille collegis superior? In eo, inquiunt, excellit, quod et communiter et seorsum accipit: quod aliis non datur nisi in commune². Quid si cum Cypriano et Augustino respondeam, non ideo id fecisse Christum ut hominem unum aliis praeferret, sed ut Ecclesiae unitatem sic commendaret? Sic enim loquitur Cyprianus, In persona unius hominis Dominum dedisse omnibus claves, ut omnium unitatem denotaret; hoc utique fuisse reliquuos quod erat Petrus: pari consortio praeditos et honoris et potestatis: sed exordium ab unitate fieri^c, ut Ecclesia Christi una monstretur [De simplic. Praelat.]³. Augustinus vero, Si in Petro non esset Ecclesiae mysterium, non ei diceret Dominus, Tibi dabo claves; si enim hoc Petro dictum est, non habet Ecclesia: si autem Ecclesia habet, Petrus quando claves accepit, Ecclesiam totam designavit [Homil. in Iohan. 50]⁴. Et alibi, Quum interrogati essent omnes, solus Petrus respondet, Tu es Christus: et ei dicitur, Tibi dabo claves, quasi ligandi et solvendi solus acceperit potestatem: quum et illud unus pro omnibus dixerit, et hoc cum omnibus, tanquam personam gerens ipsius unitatis, acceperit. Ideo unus pro omnibus, quia^d unitas est in omnibus [Homil. 11 Repetit, homil. 124]⁵.

4. J’ay touché desja combien vilainement ils depravent les passages qui font mention de lier et deslier: et encores m’en faudra-il faire cy apres plus ample declaration. Pour le present il nous est mestier de voir quelle consequence ils tirent de la response de Jesus Christ à Pierre. Il promet de luy donner les clefs du royaume des cieux, et que tout ce qu’il liera en terre sera lié au ciel (Matth. 16:19). Si nous pouvons accorder quant au mot des clefs, et de la façon de lier, tout nostre different sera vuidé. Car le Pape quittera volontiers ceste charge que nostre Seigneur Jesus a donné à ses Apostres, pource qu’elle est pleine de fascherie et travail, pour le priver de ses delices sans luy apporter aucun gain. D’autant que par la doctrine de l’Evangile les cieux nous sont ouvers, la similitude des clefs luy convient fort bien. Or est-il ainsi que nuls ne sont liez ou desliez devant Dieu, sinon d’autant que les uns sont reconciliez par foy, les autres sont estrainls au double par leur incredulité. Si le Pape maintenoit un tel droict, je ne pense pas que nul luy en portast envie, ou qu’on luy contredit: mais pource que ceste succession pleine de travail et sans aucun gain ne luy vient gueres à gré, voicy dont il nous faut en premier lieu plaider contre luy: assavoir que c’est que Jesus Christ a promis à Pierre. La chose monstre qu’il a voulu magnifier l’estat Apostolique, duquel la dignité ne se peut separer de la charge. Car si la definition que nous avons donnée est receue, laquelle ne se peut rejetter sinon trop impudemment, il n’y a rien donné en ce passage à sainct Pierre, qui ne soit commun à tous les douze: pource que non seulement il leur seroit fait tort quant à leurs personnes, mais la majesté de la doctrine seroit affoiblie. Les Romanisques crient fort et ferme à l’encontre. Mais de quoy leur profite-il de heurter contre ce roc? Car ils ne feront pas, comme la predication du mesme Evangile a esté commise à tous les Apostres, qu’ils n’ayent esté aussi munis d’une puissance egale de lier et deslier. Jesus-Christ, disent-ils, promettant à sainct Pierre de luy donner les clefs, l’a constitué Prelat de toute l’Eglise. Je respon que ce qu’il luy a promis à luy seul en ce passage-là, il l’a donné en commun à tous les autres puis apres, et comme livré en la main. Si un mesme droit est baillé à tous (Matth. 18:18; Jean 20:23), tel qu’il avoit esté promis à un, en quoy est-ce que cestuy-là est superieur à ses compagnons? La preeminence, disent-ils, est en cela, qu’il reçoit luy seul à part, et en commun avec les autres, ce qui n’est donné aux autres sinon à tous ensemble. Et que sera-ce si je respon avec sainct Cyprien et sainct Augustin, que Jesus Christ n’a pas fait cela pour le preferer aux autres, mais pour denoter l’unité de l’Eglise? Les paroles de sainct Cyprien sont telles: Nostre Seigneur en la personne d’un homme a donné les clefs à tous pour denoter l’unité de tous. Les autres estoyent bien ce que sainct Pierre estoit, compagnons en egal honneur et en egale puissance: mais Jesus-Christ commence par un homme, afin de monstrer que l’Eglise est une⁴². Quant à sainct Augustin, voicy qu’il dit: Si la figure de l’Eglise n’eust point esté en sainct Pierre, le Seigneur ne luy eust pas dit, Je te donneray les clefs. Car si cela est dit à Pierre seul, l’Eglise n’a point les clefs. Si l’Eglise les a, elle estoit figurée en la personne de Pierre⁴³. Item en un autre lieu, Comme ainsi soit que tous eussent esté interroguez, Pierre respond luy seul, Tu es Christ: et il luy est dit Je te donneray les clefs, comme si la puissance de lier et deslier luy estoit donnée à luy seul: mais comme il avoit respondu pour tous, aussi il reçoit les clefs avec tous: comme portant la personne d’unité. Il est donc nommé seul pour tous, d’autant qu’il y a entre tous unité⁴⁴.

4. How grossly they pervert those passages which make mention of binding and loosing, I have hinted before, and shall hereafter have to state more at large. At present it is worth while to see what they can extract from that celebrated answer of Christ to Peter. He promised him “the keys of the kingdom of heaven.” He said, “Whatsoever thou shalt bind on earth, shall be bound in heaven.”⁸⁶⁸ If we can agree respecting the word keys, and the manner of binding, all dispute will immediately cease. For the pope himself will readily relinquish the charge committed to the apostles, which, being full of labour and trouble, would deprive him of his pleasures without yielding him any profit. Since it is the doctrine of 303the gospel that opens heaven to us, it is beautifully expressed by the metaphorical appellation of keys.—There is no other way in which men are bound and loosed, than when some are reconciled to God by faith, and others are more firmly bound by their unbelief. If the pope assumed nothing but this to himself, I am persuaded there is no man who would either envy him or contend with him.—But this succession being laborious, and by no means lucrative, and, therefore, not at all satisfactory to the pope, hence arises a controversy on the meaning of Christ’s promise to Peter. Therefore I infer from the subject itself, that it only denotes the dignity of the apostolic office, which cannot be separated from the burden of it. For if the definition which I have given be admitted,—and it cannot without the greatest effrontery be rejected,—then here is nothing given to Peter that was not also common to his colleagues; because otherwise there would not only be a personal injury done to them, but the majesty of the doctrine would be diminished. This our adversaries strenuously oppose. But what does it avail them to strike upon this rock? For they can never prove, but that as the preaching of the same gospel was enjoined upon all the apostles, so they were all equally armed with the power of binding and loosing. They allege that Christ, when he promised to give the keys to Peter, constituted him head of the universal Church. But what he there promised to one, he in another passage confers upon all the rest together, and delivers it, as it were, into their hands.⁸⁶⁹ If the same power, which had been promised to one, was granted to all, in what respect is he superior to his colleagues? His preëminence, they say, consists in this—that he receives separately by himself, as well as in common with them, that which is only given to the others in common. What if I reply, with Cyprian and Augustine, that Christ did this, not to prefer one man before others, but to display the unity of the Church? For this is the language of Cyprian: “That in the person of one man God gave the keys to them all, to signify the unity of them all; that, therefore, the rest were, the same as Peter, endued with an equal participation both of honour and of power; but that Christ commences with one, to show that the Church is one.” Augustine says, “If there had not been in Peter a mysterious representation of the Church, the Lord would not have said to him, I will give thee the keys; for if this was said to Peter alone, the Church possesses them not; but if the Church has the keys, Peter, when he received them, must have represented the whole Church.” And in another place: “When a question was put to them all, Peter alone answers, Thou art the Christ; and to him Christ says, I will give 304thee the keys, as if the power of binding and loosing had been conferred upon him alone; whereas he made that answer on behalf of all, and received this power in common with all, as sustaining the character of unity. He is mentioned, therefore, one for all, because there is unity in all.”

4. Another answer. The keys given to the other apostles as well as to Peter. Other two arguments answered by passages of Cyprian and Augustine.

How unbecomingly they wrest the passages of binding and loosing I have elsewhere glanced at, and will in a short time more fully explain. It may now be worth while merely to see what they can extract from our Saviour’s celebrated answer to Peter. He promised him the keys of the kingdom of heaven, and said, that whatever things he bound on earth should be bound in heaven (Mt. 16:19). The moment we are agreed as to the meaning of the keys, and the mode of binding, all dispute will cease. For the Pope will willingly omit that office assigned to the apostles, which, full of labour and toil, would interfere with his luxuries without giving any gain. Since heaven is opened to us by the doctrine of the Gospel, it is by an elegant metaphor distinguished by the name of keys. Again, the only mode in which men are bound and loosed is, in the latter case, when they are reconciled to God by faith, and in the former, more356strictly bound by unbelief. Were this all that the Pope arrogated to himself, I believe there would be none to envy him or stir the question. But because this laborious and very far from lucrative succession is by no means pleasing to the Pope, the dispute immediately arises as to what it was that Christ promised to Peter. From the very nature of the case, I infer that nothing more is denoted than the dignity which cannot be separated from the burden of the apostolic office. For, admitting the definition which I have given (and it cannot without effrontery be rejected), nothing is here given to Peter that was not common to him with his colleagues. On any other view, not only would injustice be done to their persons, but the very majesty of the doctrine would be impaired. They object; but what, pray, is gained by striking against this stone? The utmost they can make out is, that as the preaching of the same gospel was enjoined on all the apostles, so the power of binding and loosing was bestowed upon them in common.Christ (they say) constituted Peter prince of the whole Church when he promised to give him the keys. But what he then promised to one he elsewhere delivers, and as it were hands over, to all the rest. If the same right, which was promised to one, is bestowed upon all, in what respect is that one superior to his colleagues? He excels (they say) in this, that he receives both in common, and by himself, what is given to the others in common only. What if I should answer with Cyprian, and Augustine, that Christ did not do this to prefer one to the other, but in order to commend the unity of his Church? For Cyprian thus speaks: “In the person of one man he gave the keys to all, that he might denote the unity of all; the rest, therefore, were the same that Peter was, being admitted to an equal participation of honour and power, but a beginning is made from unity that the Church of Christ may be shown to be one” (Cyprian, de Simplic. Prælat.). Augustine’s words are, “Had not the mystery of the Church been in Peter, our Lord would not have said to him, I will give thee the keys. For if this was said to Peter, the Church has them not; but if the Church has them, then when Peter received the keys he represented the whole Church” (August. Hom. in Joann. 50). Again, “All were asked, but Peter alone answers, Thou art the Christ; and it is said to him, I will give thee the keys; as if he alone had received the power of loosing and binding; whereas he both spoke for all, and received in common with all, being, as it were, the representative of unity. One received for all, because there is unity in all” (Hom. 124).

4. Hoe schandelijk zij die plaatsen verdraaien, die melding maken van binden en ontbinden, heb ik elders reeds aangeroerd en dat zal ook een weinig verder uitvoeriger uitgelegd moeten worden. Nu is het slechts nodig na te gaan, wat zij afleiden uit dat bekende antwoord van Christus aan Petrus. Hij beloofde hem de sleutelen van het Koninkrijk der hemelen; Hij zeide, dat al wat Hij zou binden op de aarde, in de hemel gebonden zou zijn. Wanneer wij het over het woord sleutelen en over de wijze van binden eens zijn, zal terstond alle strijd ophouden. Want de paus zal gaarne de taak, die de apostelen opgelegd is, laten lopen, daar ze, vol zijnde van moeite en last, hem zonder winst van zijn genietingen zou beroven. Aangezien door de leer des evangelies ons de hemelen geopend worden, wordt zij met een keurige vergelijking gekenmerkt door de naam sleutelen. De mensen dan worden op geen andere wijze gebonden en ontbonden, dan doordat het geloof sommigen verzoent met God en anderen door hun ongelovigheid nog meer vastgehouden worden. Indien de paus zich slechts dit aanmatigde, denk ik, dat er niemand zou zijn, die hem zou benijden of hem strijd aandoen. Maar aangezien deze inspannende en geenszins winstgevende opvolging in dit ambt de paus allerminst toelacht, ontstaat nu het begin van de twist hieruit, wat het is, dat Christus aan Petrus beloofd heeft. Ik maak uit de zaak zelf op, dat slechts de waardigheid van het apostelambt wordt aangeduid, die van de last niet kan gescheiden worden. Want indien de verklaring, die ik gegeven heb, wordt aangenomen (en die kan slechts uit onbeschaamdheid verworpen worden), dan wordt hier aan Petrus niets gegeven, dat ook zijn ambtgenoten niet met hem gemeen gehad hebben, want anders zou niet alleen de personen onrecht geschieden, maar zou ook de majesteit zelve der leer mank gaan. Zij roepen hier tegen; maar wat helpt het, vraag ik u, dat ze zich aan deze rots stoten? Immers zij zullen niet bewerken, dat, evenals aan alle apostelen de prediking van hetzelfde evangelie opgelegd is, ze niet zo ook gemeenschappelijk toegerust geweest zijn met de macht om te binden en te ontbinden. Christus, zeggen ze, heeft Petrus gezet tot een hoofd over de ganse kerk, toen Hij beloofde hem de sleutelen te zullen geven. Maar wat Hij toen aan één beloofde, schenkt Hij elders aan alle overigen tegelijk en stelt het hun als het ware ter hand. Indien hetzelfde recht aan allen toegestaan is, dat aan één beloofd is, waarin zal hij dan zijn ambtgenoten te boven gaan? Daarin, zeggen zij, steekt hij uit, dat hij zowel gemeenschappelijk met de anderen, alsook afzonderlijk ontvangt, wat aan de anderen slechts gemeenschappelijk gegeven wordt. Maar als ik nu eens met Cyprianus en Augustinus hierop antwoord, dat Christus dit niet gedaan heeft om één man boven de anderen te stellen, maar om zo de eenheid der kerk aan te bevelen? Want Cyprianus¹ zegt, dat de Here in de persoon van één mens aan allen de sleutels gegeven heeft, om daardoor de eenheid van allen aan te duiden, en dat de andere apostelen in ieder geval hetzelfde geweest zijn, wat Petrus was, toegerust met een gelijk deel van eer en macht; maar dat het begin genomen wordt bij één, opdat worde aangetoond dat Christus' kerk één is. En Augustinus zegt² : "Indien in Petrus niet de verborgenheid der kerk was, zou de Here niet tot hem zeggen: Ik zal u de sleutelen geven; want indien dit tot Petrus gezegd is, heeft de kerk de sleutelen niet, maar indien de kerk ze heeft, heeft Petrus, toen hij de sleutelen ontving, de gehele kerk betekend." En elders³ : "Hoewel het aan allen gevraagd was, antwoordt Petrus alleen: Gij zijt Christus; en tot hem wordt gezegd: "Ik zal u de sleutelen geven, alsof hij alleen de macht om te binden en te ontbinden ontvangen had; daar hij alleen dat gezegd heeft voor allen en dit met allen, als het ware de persoon der eenheid zelve dragende, ontvangen heeft: daarom wordt één genoemd voor allen, omdat de eenheid is in allen."

4. 751

Wie unwürdig nun die Papisten jene Stellen verdrehen, die das „Binden“ und „Lösen“ erwähnen, das habe ich bereits an anderer Stelle gestreift, und es wird erst recht bald hernach ausführlicher zu entfalten sein. Jetzt ist es nur erforderlich, daß wir zusehen, was sie aus jener berühmten Antwort Christi an Petrus herausholen. Christus hat dem Petrus „des Himmelreichs Schlüssel“ verheißen, er hat ihm zugesagt, was er auf Erden binden werde, das solle auch im Himmel gebunden sein (Matth. 16,19). Wenn nun über den Ausdruck „Schlüssel“ und über die Art des „Bindens“ unter uns Einstimmigkeit herrschte, so würde jeder Streit sofort aufhören. Denn auch der Papst würde gerne die den Aposteln beigelegte Aufgabe fahrenlassen; denn sie ist voll Arbeit und Mühsal und würde ihm sein Wohlleben austreiben, ohne ihm irgendwelchen Gewinn zu bringen.

Da uns nun die Himmel durch die Lehre des Evangeliums aufgetan werden, so wird diese in einem treffenden Vergleich mit dem Namen „Schlüssel“ ausgezeichnet. Dann werden aber die Menschen auf keine andere Weise „gebunden“ und „gelöst“ als dadurch, daß die einen im Glauben mit Gott versöhnt, die anderen aber durch ihren Unglauben nur noch tiefer verstrickt werden. Wenn sich nun der Papst nur dies herausnähme, so würde nach meiner Ansicht niemand dasein, der ihm das neiden oder deswegen mit ihm Streit anfangen wollte.

Tatsächlich aber sagt dem Papst diese Nachfolgerschaft, die doch mühselig und keineswegs einträglich ist, durchaus nicht zu, und deshalb entsteht nun der Ausgangspunkt des Streites (zwischen ihm und uns) eben an der Frage, was denn Christus dem Petrus verheißen habe. Ich ziehe aus dem Tatbestand selbst die Folgerung, daß mit dieser Verheißung ausschließlich die Würde des apostolischen Amtes bezeichnet wird, die sich von der Last dieses Amtes nicht abtrennen läßt. Denn wenn man jene Bestimmung (der Begriffe „Binden“ und „Lösen“) annimmt, die ich oben aufgestellt habe - und die kann man nur aus Unverschämtheit verwerfen -, dann wird hier dem Petrus nichts gegeben, das nicht auch seinen Amtsgenossen gemeinsam gewesen ist; denn sonst würde nicht nur den Personen Unrecht zugefügt, sondern es würde auch die Majestät der Lehre selbst ans Hinken geraten.

Dagegen erheben nun die Papisten Einspruch. Aber ich bitte dich, was soll es ihnen helfen, an diesen Felsen anzustoßen? Denn sie werden es nicht ändern können, daß die Apostel, wie ihnen allen die Predigt des gleichen Evangeliums aufgetragen war, so auch gemeinsam mit der Vollmacht zum Binden und Lösen ausgerüstet waren. Die Papisten sagen: „Als Christus dem Petrus die Verheißung gab, er wolle ihm die Schlüssel geben, da hat er ihn doch zum Oberhaupt der ganzen Kirche eingesetzt.“ Aber was er damals dem einen Apostel verheißen hat, das hat er an anderer Stelle allen andern zugleich übertragen und gleichsam in die Hand gegeben (Matth. 18,18; Joh. 20,23)! Wenn nun damit allen eben das Recht zugestanden worden ist, das einem verheißen war, worin soll dann der Vorrang dieses einen bestehen? „Seine Sonderstellung“, sagen sie, „bestand darin, daß er dieses Recht sowohl gemeinsam (mit den anderen) erhielt als auch für sich besonders, während es den anderen nur gemeinsam gegeben wurde.“ Was wollen sie aber anfangen, wenn ich jetzt mit Cyprian und Augustin antworte, Christus habe das nicht etwa getan, um einen Menschen den anderen vorzuziehen, sondern um auf diese Weise die Einheit der Kirche hochzuhalten? Cyprian sagt nämlich so: in der Person eines einzigen Menschen habe der Herr allen die Schlüssel gegeben, um die Einheit aller aufzuzeigen; denn die anderen seien ja eben das gleiche gewesen, was auch Petrus war, mit gleichem Anteil an Ehre und Macht ausgestattet; Christus aber habe bei einem den Anfang gemacht, um damit zu zeigen, daß seine Kirche eine sei (von der Einheit der katholischen Kirche 4). Augustin aber 752 erklärt: „Wenn in Petrus nicht das Geheimnis der Kirche wäre, so würde der Herr nicht zu ihm sagen: ‚Dir werde ich die Schlüssel geben’; denn wenn das zu Petrus (allein) gesagt ist, dann hat die Kirche die Schlüssel nicht; wenn aber die Kirche die Schlüssel hat, dann bezeichnete Petrus, als er die Schlüssel empfing, die ganze Kirche“ (Predigten zum Johannesevangelium 50, 12). Und an anderer Stelle sagt er: „Es waren doch alle (von Christus) gefragt, aber Petrus allein antwortete: ‚Du bist Christus ...’; da wurde zu ihm gesagt: ‚Ich will dir die Schlüssel geben ...’ - als ob er die Gewalt, zu binden und zu lösen, allein empfangen hätte; weil er jene Antwort aber allein für die anderen gegeben hatte und demgemäß auch diesen Auftrag mit den anderen zusammen und gleichsam als einer, der die Einheit selbst in seiner Person darstellte, empfangen hat, darum wird er allein für alle genannt, weil ja zwischen allen die Einheit besteht“ (Predigten zum Johannesevangelium 11,5).

4. ’n Weerlegging van die Roomse opvatting oor die sleutelmag

Ek het dit elders reeds aangeroer¹⁵ en moet ’n bietjie later breedvoeriger verduidelik hoe smadelik hulle die aanhalings verdraai wat bind en losmaak vermeld.¹⁶ Nou hoef ons slegs te kyk na dit wat hulle uit die bekende antwoord van Christus aan Petrus aflei. Hy het hom die sleutels 1379 van die koninkryk van die hemel beloof en gesê dat wat hy ook al op die aarde bind, in die hemel gebonde sal wees.¹⁷ As ons met mekaar saamstem oor die woord sleutels en die manier van bind, sal al die getwis dadelik tot ’n einde kom. Want die pous sal met graagte die taak wat op die apostels gelê is, laat vaar omdat dit vol inspanning en ergernis is en sy plesier sonder voordeel wegneem.¹⁸

Omdat die hemel deur die leer van die evangelie vir ons oopgemaak word, word dit met ’n smaakvolle vergelyking met die woord sleutels geteken. Maar nou word mense nie op ’n ander manier gebind of losgemaak as wanneer die geloof sommiges met God versoen en hulle eie ongeloof ander meer vasbind nie. As die pous slegs dit vir homself sou neem, meen ek dat daar niemand sal wees wat hom òf sou haat of hom die stryd sou aansê nie. Maar omdat hierdie opvolging spanningsvol en glad nie winsgewend is nie, staan dit die pous hoegenaamd nie aan nie. Daaruit ontstaan dan die begin van die geskil oor wat Christus Petrus beloof het. So ver dit my aangaan, lei ek juis uit die belofte af dat slegs op die aansien van die apostoliese amp gedui word wat nie van die las daarvan geskei kan word nie. Want as die definisie wat ek gestel het, aanvaar word - en dit sou net uit verwaandheid verwerp kon word -, word hier niks aan Petrus gegee wat hy nie met sy kollegas gedeel het nie. Andersins sou hulle nie alleen persoonlik beledig gewees het nie maar juis die majesteit van die leer sou mank gegaaan het.

Nou weerspreek hulle dit luidkeels. Maar wat, vra ek jou, help dit hulle om hulle teen hierdie rots vas te loop? Hulle sal trouens niks bereik as net dat soos die verkondiging van dieselfde evangelie op al die apostels gelê is, hulle almal saam net so toegerus is met die mag om te bind en los te maak nie. Hulle sê: “Christus het Petrus as leier van die hele kerk aangewys toe Hy beloof het dat Hy die sleutels aan hom sal gee”.¹⁹ En tog, wat Hy toe aan een beloof het, het Hy elders aan almal saam verleen en as ’t ware in hulle hande oorgelewer.²⁰ As dieselfde reg wat aan een 1380 beloof is, almal vergun is, in watter opsig was hy dan sy kollegas se meerdere? “Daarin”, sê hulle, “dat hy dit saam met hulle gemeenskaplik en afsonderlik ontvang het wat slegs gemeenskaplik aan die ander gegee word”.²¹ Wat daarvan as ek saam met Cyprianus en Augustinus antwoord dat Christus dit nie gedoen het om een mens bo ander te stel nie maar om die eenheid van die kerk so by hulle aan te beveel? Cyprianus praat trouens so: “Die Here het in die persoon van een mens aan almal die sleutels gegee om die eenheid van almal daarmee bekend te stel. Die res was in elk geval net soos Petrus. Hulle het ’n gelyke aandeel in sowel die eer as die bevoegdheid gehad. Maar (die kerk) begin uit eenheid sodat net een kerk van Christus aangewys kan word.”²² Augustinus sê weer: “As die geheimenis van die kerk nie in Petrus was nie, sou die Here nie vir hom gesê het: ‘Ek sal jou die sleutels gee’ nie. Want as dit vir Petrus alleen gesê is, het die kerk dit nie. As die kerk (die sleutels) egter het, het Petrus die hele kerk uitgebeeld toe hy die sleutels ontvang het”.²³ En elders sê hy: “Hoewel die vraag aan almal gestel is, het Petrus alleen geantwoord: ‘U is Christus’. En dan word vir hom gesê: ‘Aan jou sal Ek die sleutels gee’, net asof hy alleen die mag om te bind en los te maak ontvang het. Aangesien een dit ook vir almal gesê het, het hy dit ook saam met almal ontvang asof hy juis die eenheid verpersoonlik het. Daarom: een vir almal omdat die eenheid in almal is”.²⁴

4. Я уже упоминал о том, насколько злонамеренно эти паписты искажают фрагменты Нового Завета, где говорится о связывании и разрешении (3/4.20), и ещё скажу об этом подробнее (4/6.11). Теперь же мы должны рассмотреть выводы, которые они делают из ответа Иисуса Христа Петру. Христос обещает ему ключи от Царства Небесного и подтверждение на Небесах того, что он свяжет на земле. Если мы сумеем договориться о том, что подразумевается под ключами, и о способе, каким осуществляется связывание, то все наши расхождения исчезнут. Тогда папа сам откажется от служения, которое Господь наш Иисус возложил на апостолов, ибо оно полно тягот и трудов и лишает многих удовольствий, не принося взамен никакой прибыли.

Так как евангельское учение открывает нам Небеса, его уподобление ключам весьма справедливо. Но дело в том, что всякий человек связан или разрешён от греха перед лицом Бога в зависимости от того, примирился ли он с Ним верою или вдвойне сделался чужд Ему по причине своего неверия. Если бы папа сохранял власть вязать и разрешать, не думаю, чтобы кто-нибудь завидовал ему или противоречил. Но это не сулящее дохода и полное трудов преемство ему вовсе не по вкусу. Поэтому в первую очередь следует задать ему вопрос относительно смысла обетования, данного Иисусом Петру. Очевидно, Иисус Христос хотел возвеличить апостольское звание, неотделимое от служения. Ибо если принять наше истолкование слов Иисуса (а отвергнуть его можно лишь при крайнем бесстыдстве), то Христос не дал св. Петру ничего, что не было бы дано всем Двенадцати. В противном случае не только была бы проявлена несправедливость к апостолам как к людям, но и умалилось бы величие вероучения. Паписты шумно протестуют, но к чему спорить с очевидностью? Ведь они не сумеют опровергнуть того, что как проповедь самого Евангелия была поручена всем апостолам, так и власть вязать и разрешать дана им в равной мере. Они говорят: Иисус Христос, пообещав св. Петру ключи, тем самым поставил его Первосвященником всей Церкви. Отвечаю: то, что Иисус Христос пообещал здесь одному Петру, Он затем даровал остальным апостолам, как бы передав им это право из рук в руки (Мф 18:18; Ин 20:23).

Но если то самое право, которое было обещано одному, получили все, то в чём же тогда преимущество этого одного? Преимущество в том, заявляют паписты, что Пётр получил это право как вместе со всеми, так и особо, а другие только вместе со всеми. А если вслед за св. Киприаном и св. Августином я отвечу на это, что Иисус Христос поступил так не для того, чтобы предпочесть Петра остальным апостолам, а чтобы подчеркнуть единство Церкви? Вот что говорит св. Киприан: «Наш Господь в лице одного человека вручил ключи всем, чтобы подчеркнуть единство всех. Другие ничем не уступали Петру, будучи его товарищами, равными по чести и власти. Но Иисус Христос начал с одного человека, дабы показать, что Церковь одна» (Киприан. О единстве вселенской Церкви, IV (МРL, IV, 515)). Что касается св. Августина, вот его слова: «Господь не сказал бы Петру "дам тебе ключи", если св. Пётр не являл собою образ Церкви. Ведь если бы это было сказано одному Петру, то Церковь не имела бы ключей. Но коль скоро она имеет ключи, значит именно она предстаёт в лице Петра» (Августин. Трактат о Евангелии от Иоанна, L, 12 (МРL, XXXV, 1762)). И в другом месте: «Когда [Господь] спрашивал всех, ответил один Пётр: "Ты - Христос". Поэтому Иисус сказал: "Дам тебе ключи" - как если бы власть вязать и разрешать была дана одному Петру. Но так как Пётр ответил за всех, то и ключи он получил вместе со всеми, будучи образом единства. Итак, он был назван один за всех, ибо являл в своём лице единство всех».

5. At illud, Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, nusquam alteri dictum legitur [Mat. 16. c. 18]. Quasi vero aliud de Petro illic Christus praedicet quam quod Paulus et Petrus ipse de omnibus Christianis. Ille enim 94 Christum lapidem summum et angularem facit, in quo superstruantur qui crescunt in templum sanctum Domino [Ephes. 2. d. 20]¹: hic autem nos lapides vivos esse iubet, qui illo electo et pretioso lapide fundati, hac iunctura et compagine cum Deo nostro et inter nos cohaereamus [1. Pet. 2. a. 5]². Ille (inquiunt) prae aliis: quia peculiariter nomen habet³. Hunc certe honorem Petro libenter concedo, ut in aedificio Ecclesiae inter primos collocetur: vel (si hoc quoque velint) primus omnium fidelium: verum ut primatum in alios eum habere ex eo deducant non permittam. Quae enim est isthaec ratio colligendi? Alios fervore studii, doctrina, animi magnitudine praecedit: ergo potestatem in eos habet. Quasi vero non meliori praetextu colligere liceat, Andream esse ordine priorem Petro, quia tempore ipsum antecessit, et Christo adduxit [Iohan. 1. f. 40 et 42]; sed hoc omitto. Priores sane habeat Petrus: multum tamen interest inter honorem ordinis et potestatem. Videmus Apostolos hoc fere Petro detulisse ut in coetu verba faceret, et quodammodo praeiret, referendo, hortando, monendo^a: sed de potestate nihil omnino legimus.

5. Mais ce qui est là dit davantage, disent-ils, assavoir que sur ceste pierre l’Eglise sera edifiée (Matth. 16:18), n’a jamais esté dit à autre. Voire, comme si Jesus Christ disoit là autre chose de sainct Pierre qu’iceluy mesme et sainct Paul disent de tous les Chrestiens. Car sainct Paul dit que Jesus Christ est la pierre principale, soustenant tout l’edifice, sur laquelle sont posez tous ceux qui sont edifiez en sainct temple au Seigneur (Ephes. 2:20). Et sainct Pierre commande que nous soyons pierres vives, ayans pour fondement Jesus Christ, comme pierre excellente et esleue, pour estre conjoins et liez avec Dieu et entre nous par son moyen (1 Pierre 2:5). Sainct Pierre, disent-ils, l’a esté par dessus les autres, d’autant qu’il a le nom en particulier. Certes j’ottroye volontiers cest honneur à sainct Pierre, qu’il soit colloqué en l’edifice de l’Eglise entre les premiers: voire bien, s’ils veulent, le premier de tous les fideles: mais je ne leur permettray point d’inferer de là qu’il ait primauté par dessus les autres. Car quelle seroit ceste façon d’argumenter, Sainct Pierre precede les autres en ardeur de zele, en doctrine, en constance: il s’ensuit donc qu’il a preeminence sur tous? Comme si je ne pouvoye pas inferer avec meilleure couleur qu’André precede Pierre en ordre, d’autant qu’il l’a precedé de temps, et qu’il l’a gagné et mené à Jesus Christ (Jean 1:40, 42). Mais je laisse cela. J’accorde que sainct Pierre passe les autres: toutesfois il y a grande difference entre l’honneur de preceder, et avoir puissance sur les autres. Nous voyons bien que les Apostres ont quasi coustumierement deferé cela à sainct Pierre, qu’il parlast le premier en la congregation, comme pour conduire les affaires, en advertissant et exhortant ses compagnons: mais de la puissance, nous n’en lisons rien.⁴⁵

5. But this declaration, “Thou art Peter, and upon this rock I will build my Church,”⁸⁷⁰ they say, is no where to be found addressed to any other. As if in this passage Christ affirmed any thing respecting Peter, different from what Paul, and even Peter himself, asserts, respecting all Christians. For Paul makes “Christ the chief corner-stone,” upon which they are built who “grow unto a holy temple in the Lord.”⁸⁷¹ And Peter enjoins us to be “as lively stones,” who, being founded on that “corner-stone, elect and precious,”⁸⁷² are by this connection at once united to our God and to each other. This belongs to Peter, they say, above the rest, because it is expressly attributed to him in particular. I readily allow Peter the honour of being placed among the first in the structure of the Church, or, if they insist upon it, the very first of all the faithful; but I will not permit them to infer from this that he possessed a primacy over the rest. For what kind of reasoning is this: he excels the rest in ardour of zeal, in doctrine, in magnanimity; therefore he possesses authority over them? As though we might not with greater plausibility conclude that Andrew was superior to Peter, because he preceded him in time, and introduced him to Christ;⁸⁷³ but this I pass over. I am willing that Peter should have the precedence, but there is a great difference between the honour of preceding others, and authority over them. We see that the apostles generally paid this deference to Peter, that he used to speak first in their assembly, and took the lead in proposing, exhorting, and admonishing; but we read not a word of his power.

5. Another argument answered.

But we nowhere read of its being said to any other, “Thou art Peter, and upon this rock I will build my Church”! (Mt. 16:18); as if Christ then affirmed anything else of Peter, than Paul and Peter himself affirm of all Christians (Eph. 2:20; 1 Peter 2:5). The former describes Christ as the chief corner-stone, on whom are built all who grow up into a holy temple in the Lord; the latter describes us as living stones who are founded on that elect and precious stone,and being so joined and compacted, are united to our God, and357to each other. Peter (they say) is above others, because the name was specially given to him. I willingly concede to Peter the honour of being placed among the first in the building of the Church, or (if they prefer it) of being the first among the faithful; but I will not allow them to infer from this that he has a primacy over others. For what kind of inference is this? Peter surpasses others in fervid zeal, in doctrine, in magnanimity; therefore, he has power over them: as if we might not with greater plausibility infer, that Andrew is prior to Peter in order, because he preceded him in time, and brought him to Christ (John 1:40, 42); but this I omit. Let Peter have the preeminence, still there is a great difference between the honour of rank and the possession of power. We see that the Apostles usually left it to Peter to address the meeting, and in some measure take precedence in relating, exhorting,admonishing, but we nowhere read anything at all of power.

5. Maar, zo zegt men, men leest nergens, dat de woorden: "Gij zijt Petrus, en op deze petra zal ik mijn gemeente bouwen" tot een ander gezegd is. Alsof Christus daar iets anders getuigde van Petrus dan wat Paulus en Petrus zelf van alle Christenen zeggen. Want Paulus zegt (Ef. 2:20) dat Christus is de uiterste hoeksteen, op welke gebouwd worden degenen, die opwassen tot een heilige tempel de Here; en Petrus (1 Petr. 2:5) zegt, dat wij levende stenen moeten zijn, opdat wij, gefundeerd op die uitverkoren en kostbare steen, door deze verbinding en saamvoeging met onze God en onder elkander mogen verenigd zijn. Hij, zeggen ze, boven anderen: want hij draagt in het bijzonder de naam. Ongetwijfeld sta ik aan Petrus gaarne de eer toe, dat hij in het gebouw der kerk onder de eersten geplaatst wordt, of, indien ze ook dit willen, dat hij de eerste is van alle gelovigen; maar dat zij daaruit afleiden, dat hij het primaat heeft over de anderen, zal ik niet toelaten. Want wat is dat voor een manier van gevolgtrekkingen maken? Anderen gaat hij voor in vurigheid, leer en grootheid van geest: dus heeft hij de macht over hen. Alsof men niet met betere schijn kon beredeneren, dat Andreas in rang boven Petrus staat, omdat hij in tijdsorde aan hem voorafging en hem tot Christus gebracht heeft (Joh. 1:40) Maar dat laat ik varen. Laat Petrus inderdaad de eerste rang hebben: dan is er echter een groot onderscheid tussen de eer van de rang en de macht. Wij zien, dat de apostelen bijna steeds aan Petrus dit hebben verleend, dat hij in hun vergadering het woord voerde, en in zekere zin hun voorging in het voorstellen, vermanen en opwekken; maar over een macht lezen wij in 't geheel niets.

5.

Ja, sagt man, aber es steht doch irgendwo zu lesen, daß das Wort: „Du bist Petrus, und auf diesen Felsen will ich bauen meine Gemeinde“ (Matth. 16,18), (je) zu einem anderen gesagt worden ist! Als ob Christus hier von Petrus etwas anderes aussagte als Paulus und auch Petrus selber von allen Christen! Paulus nämlich erklärt Christus für den vornehmsten Eckstein, auf den alle erbaut werden sollen, die zu einem Tempel erwachsen, der dem Herrn heilig ist (Eph. 2,20-22). Petrus aber gebietet uns, „lebendige Steine“ zu sein, um als solche, auf jenen „auserwählten und köstlichen“ Stein gegründet, durch dieses Band und diese Zusammengefügtheit mit unserem Gott und untereinander verbunden zu sein (1. Petr. 2,5ff.). Ja, sagen sie, aber Petrus steht trotzdem vor allen, weil er in besonderer Weise den Namen (Fels, Stein) innehat. Ganz sicher gestehe ich dem Petrus gern die Ehre zu, daß er im Gebäu der Kirche unter den ersten seinen Platz hat oder - wenn sie auch das verlangen - unter allen Gläubigen der erste ist. Aber ich werde nicht zulassen, daß sie daraus ableiten, er habe über die anderen eine Obergewalt. Was soll das auch für ein Schlußverfahren sein, wenn man sagt: er übertraf die anderen an Glut des Eifers, an Unterweisung und Geistesgröße - also hat er auch Macht über sie? Als ob man nicht (dann auch) mit besserem Schein folgern könnte: Andreas steht nach dem Rang vor Petrus, weil er ihm zeitlich (in der Jüngerschaft) vorangegangen ist und ihn zu Christus hingeführt hat (Joh. 1,40.42)! Aber das lasse ich beiseite. Petrus möge sicherlich den ersten Platz haben. Aber es besteht doch ein großer Unterschied zwischen rangmäßiger Ehre und - Gewalt. Wir sehen, wie die Apostel dem Petrus durchweg die Aufgabe erteilt haben, in der Versammlung das Wort zu führen und gleichsam mit Berichten, Ermahnen und Ermuntern voranzugehen. Von einer (besonderen) Gewalt dagegen (die Petrus gehabt hätte) lesen wir nirgendwo ein Wort.

5. ’n Sonderlinge eer het Petrus te beurt geval maar dit is geen basis waarop die Rooomse primaat gebou kan word nie

Maar ons lees nêrens dat die verklaring: ‘Jy is Petrus en op hierdie rots sal Ek my kerk bou’,²⁵ aan iemand anders gemaak is nie. Net asof Christus daar iets anders oor Petrus verkondig as wat Paulus en Petrus oor alle Christene verkondig! Paulus stel Christus trouens as die grootste rots en die hoeksteen voor op wie diegene wat vir die Here tot ’n heilige tempel verrys, gebou word.²⁶ Petrus beveel ons om lewendige klippe te wees wat op daardie uitverkore en kosbare klip gegrond is²⁷ en dat ons 1381 deur hierdie voeg en band met ons God ook onderling aan mekaar moet kleef.²⁸ “Maar,” sê hulle, “hy is bo die ander omdat hy besonderlik die naam het”.²⁹ Ek gun Petrus beslis met graagte hierdie eer dat hy in die gebou van die kerk onder die eerstes gestel word of, as hulle dit ook wil hê, die eerste van al die gelowiges. Maar ek sal nie toelaat dat hulle daaruit die afleiding maak dat hy die primaat oor ander het nie. Want wat is die rede vir so ’n afleiding? “Hy oortref ander in vurige ywer, leer, en grootgeestigheid. Hy het derhalwe oor hulle die mag.” Net asof ons nie met ’n beter dekmantel kan aflei dat Andreas Petrus in rang oortref omdat hy in tydsduur voor hom gekom het en Petrus na Christus toe gebring het nie.³⁰

Maar ek laat dit daar. Gestel nou dat Petrus wel voorkeur het, dan is daar nogtans ’n groot verskil tussen die eer van sy rang en sy gesag (oor ander). Ons merk dat die apostels Petrus amper altyd die eer betoon het om in ’n vergadering die woord te doen en hoe hy hulle in ’n sekere sin daarin voorgaan deur die saak te stel, aan te spoor en te vermaan maar ons lees hoegenaamd niks van sy gesag (oor hulle) nie.³¹

5. Однако то, что на этом камне - Петре - будет воздвигнута Церковь [Мф 16:18], не было сказано больше никому, возражают наши противники. Можно подумать, будто Иисус Христос говорит здесь нечто иное, чем сам св. Пётр и св. Павел говорят обо всех христианах! Так, св. Павел называет Иисуса Христа краеугольным камнем, на который опираются все верующие, слагаясь в святой храм Господа (Эф 2:20-22). И св. Пётр велит нам быть живыми камнями, опирающимися на Иисуса Христа, как на камень избранный, драгоценный, дабы мы через Него были соединены и связаны с Богом и друг с другом (1 Пет 2:4 сл.). Но св. Пётр, говорят они, превыше всех остальных, ибо назван особо. Разумеется, я охотно признаю за св. Петром честь быть одним из первых камней в здании Церкви; может быть, если им угодно, даже самым первым. Но я не допускаю возможности делать из этого вывод о превосходстве Петра над всеми остальными. Что за странная манера доказательства: св. Пётр - первый в усердии, в вероучении, в постоянстве; значит, он имеет преимущество перед всеми! Разве на это нельзя с ещё большим основанием возразить: св. Андрей превосходит Петра по порядку, потому что он был первым по времени призвания; более того, именно он привёл Петра к Иисусу Христу [Ин 1:40-42].

Но прекратим этот спор. Пусть Пётр превосходил остальных; однако почётное положение существенно отличается от власти. Мы видим, что апостолы как бы привычно предоставляли св. Петру первым говорить в собрании, вести дела, наставлять и увещевать товарищей. Но об особой власти Петра в Новом Завете не сказано ничего.

6. Quanquam nondum in ea disputatione sumus⁴, tantum hoc in praesentia habere volo, nimis futiliter eos argumentari, quum ex solo Petri nomine imperium in Ecclesiam universam struere volunt. Nam illae veteres ineptiae, quibus fucum initio facere tentarunt, relatu quoque, nedum refutatione, indignae sunt, In Petro fundatam esse Ecclesiam: quia dictum sit, Super hanc petram, etc.⁵ At nonnulli ex Patribus sic exposuerunt⁶. Sed quum reclamet tota Scriptura, quid eorum autoritas adversus Deum praedenditur? Imo quid de verborum istorum sensu, quasi obscurus sit aut ambiguus, certamus: quum nihil dici queat magis liquidum nec certum? Confessus erat Petrus suo et fratrum nomine Christum esse Filium Dei [Mat. 16. c. 16]. Super hanc petram aedificat suam Ecclesiam Christus: quia unicum est, ut ait Paulus, fundamentum, praeter quod statui aliud non potest [1. Cor. 3. b. 11]. Neque hic Patrum authoritatem ideo repudio, quia eorum testimoniis destituar ad probandum quod dico, si citare libeat⁷: sed, quemadmodum dixi, nolo de re tam clara disceptando frustra 95 molestus esse lectoribus: praesertim quum haec res a nostris hominibus satis diligenter pridem tractata et explicata fuerit¹.

6. Combien que nous ne sommes pas encores en ceste dispute: tant seulement je veux monstrer pour le present, que c’est trop sottement argué à eux, quand ils veulent establir une principauté d’un homme sur toute l’Eglise, se fondant sur le seul nom de Pierre. Car ces sottes allegations et ineptes dont ils ont voulu au commencement abuser le monde, ne sont pas dignes qu’on les recite, assavoir que l’Eglise a esté fondée sur sainct Pierre, d’autant qu’il est dit, Sur ceste pierre j’edifieray mon Eglise. Ils ont pour leur bouclier, qu’aucuns des Peres les ont ainsi exposées. Mais puis que toute l’Escriture contredit, dequoy sert-il de pretendre l’authorité des hommes contre Dieu? Qui plus est, que plaidons nous du sens de ces parolles, comme s’il estoit obscur ou douteux, veu qu’on ne sauroit rien dire plus clair ne plus certain? Pierre avoit confessé tant pour soy qu’au nom de ses freres, Christ estre le Fils de Dieu (Matth. 16:16). Sur ceste pierre Christ edifie son Eglise: d’autant que c’est le fondement unique, comme dit sainct Paul (1 Cor. 3:11), sans qu’il soit licite d’y en mettre un autre. Et je ne rejette point l’authorité des Peres en cest endroit, comme si j’estoye destitué de leurs tesmoignages, si je les vouloye produire pour confermer mon dire. Mais, comme j’ay dit, je ne veux point importuner les lecteurs en faisant long propos d’une chose tant claire, veu mesmes que ceste matiere a esté deduite au long et assés diligemment par autres.

6. We are not yet, however, come to that question; I only mean at present to show, that they have no solid argument, when they wish to erect an empire over the universal church upon no other foundation than the name of Peter. For those antiquated fooleries with which they endeavoured at first to impose on the world, are not worthy of a relation, much less of a refutation—that the Church was founded on Peter, because it is said, “Upon this rock I will build my Church.”⁸⁷⁴ They allege in their defence, that it has been so explained by some of the fathers. But when this is contradicted by the whole tenor of Scripture, what avails it to set up their authority in opposition to God? And why do we dispute about the meaning of those words, as though they were ambiguous or obscure? whereas nothing can 305be expressed with greater clearness or precision. Peter, in his own name and that of his brethren, had confessed that Christ was “the Son of God.”⁸⁷⁵ Upon this rock Christ builds his Church, because it is the only foundation, as Paul says, “other” than which “can no man lay.”⁸⁷⁶ Nor do I reject the authority of the fathers in this case, from a want of testimonies in their writings to support what I maintain, if I were inclined to adduce them. But as I have observed, I am unwilling to be unnecessarily tedious to my readers in arguing so clear a subject; especially as it has been long ago discussed with sufficient copiousness and care by other writers on our side of the question.

6. Answer to the argument that the Church is founded on Peter, from its being said, “Upon this rock I will build my Church.”

Though we are not yet come to that part of the discussion, I would merely observe at present, how futilely those argue who, out of the mere name of Peter, would rear up a governing power over the whole Church. For the ancient quibble which they at first used to give a colour—viz. The Church is founded upon Peter, because it is said, “On this rock,” &c.—is undeserving of notice, not to say of refutation. Some of the Fathers so expounded!¹ But when the whole of Scripture is repugnant to the exposition, why is their authority brought forward in opposition to God? nay, why do we contend about the meaning of these words, as if it were obscure or ambiguous, when nothing can be more clear and certain? Peter had confessed in his own name, and that of his brethren, that Christ was the Son of God (Mt. 16:16). On this rock Christ builds his Church, because it is the only foundation; as Paul says, “Other foundation than this can no man lay” (1 Cor. 3:11). Therefore, I do not here repudiate the authority of the Fathers, because I am destitute of passages from them to prove what I say, were I disposed to quote them; but as I have observed, I am unwilling to annoy my readers by debating so clear a matter, especially since the subject has long ago been fully handled and expounded by our writers.

6. Trouwens, wij zijn nog niet aan de behandeling van dit punt toe; op het ogenblik wil ik slechts dit zeggen, dat zij al te onbetrouwbaar redeneren, wanneer ze alleen uit de naam van Petrus willen besluiten tot zijn heerschappij over de ganse kerk. Want die oude dwaasheden, waarmee zij in het begin de mensen een rad voor de ogen hebben pogen te draaien, zijn geen vermelding, laat staan een weerlegging waardig; deze namelijk, dat de kerk op Petrus gebouwd is, omdat gezegd is: op deze petra enz. Maar, zegt men, sommige vaderen hebben het zo uitgelegd. Maar waar de ganse Schrift daartegen ingaat, waartoe komt men dan aandragen met hun gezag tegen God? Ja waarom strijden wij over de betekenis van die woorden, alsof die duister of twijfelachtig ware, daar er niets duidelijkers of zekerders gezegd zou kunnen worden? Petrus had in zijn naam en in de naam zijner broederen beleden, dat Christus de Zoon Gods is. Op deze petra bouwt Christus zijn kerk: want dit is het enige fundament, zoals Paulus zegt (1 Cor. 3:11) buiten hetwelk geen ander gelegd kan worden. En ik verwerp in dezen niet daarom het gezag der vaderen, omdat ik uit hen geen getuigenissen zou kunnen aanhalen om te bewijzen, wat ik zeg, als ik dat zou willen: maar, zoals ik zeide, ik wil de lezers niet onnodig lastig vallen door over een zo duidelijke zaak te twisten; temeer, daar deze zaak door onze mannen al lang met voldoende naarstigheid behandeld en uitgelegd is.

6.

Doch sind wir mit dieser Erörterung noch nicht beschäftigt. Für den Augenblick möchte ich nur dies feststellen: wenn unsere Gegner allein aus dem Namen des Petrus (der mit „Fels“ in Zusammenhang gebracht ist) dessen Herrschaft über die gesamte Kirche aufrichten wollen, so ist das eine gar zu oberflächliche Beweisführung. Denn jene alten Albernheiten, mit denen sie anfangs den Menschen etwas vorzumachen versuchten, sind keiner Widerlegung, ja, auch keiner Erwähnung wert. Sie sagten da, auf Petrus sei die Kirche gegründet, weil es doch hieße: „Auf diesen Felsen ...” So haben aber, wird man sagen, einige von den (Kirchen-) Vätern geredet! Gewiß, aber hier erhebt doch die ganze Schrift Einspruch, und wozu will man unter diesen Umständen die Autorität dieser Kirchenväter gegen Gott vorschützen? Ja, wozu streiten wir denn um den Sinn dieser Worte, als ob er dunkel oder zweideutig wäre, wo doch gar nichts Klareres und Gewisseres hätte gesagt werden können? Petrus hatte in seinem und der Brüder Namen bekannt, daß Christus der Sohn Gottes sei (Matth. 16,16). Auf diesen Felsen baut Christus seine Kirche, weil er, wie Paulus sagt, das einige Fundament ist, außer dem kein anderes gelegt 753 werden kann (1. Kor. 3,11). Ich verwerfe auch hier die Autorität der Väter nicht etwa deshalb, weil mir Zeugnisse von ihrer Seite zur Bestätigung meiner Behauptung abgingen, wenn ich sie heranzuziehen Lust hätte; nein, ich will, wie ich bereits ausführte, den Lesern nicht durch Streiten über eine so klare Sache unnütz lästig fallen, vor allem, da diese Angelegenheit von unseren Männern bereits vor langer Zeit mit ausreichender Gründlichkeit behandelt und entfaltet worden ist.

6. Die regsinnige vertolking van 'op hierdie rots’

Hoewel ons nog nie die bespreking daarvan bereik het nie,³² wil ek vir die huidige slegs die volgende tuisbring: dat hulle te onbetroubaar redeneer wanneer hulle uit Petrus se naam alleen die gesag oor die hele kerk wil bou. Daardie ou onsin waarmee hulle aanvanklik probeer het om sand in ons oë te strooi, is nie eens werd om te vertel nie, nog minder om te weerlê, naamlik dat die kerk op Petrus gebou is omdat daar gesê is: ‘Op hierdie rots’ ensovoorts.³³ “Maar sommige van die kerkvaders het dit so uitgelê!”³⁴ Maar aangesien die hele Skrif daarteen skreeu, waarom hou hulle hulle gesag teen God as dekmantel voor? Of liewer, waarom stry ons oor die betekenis van woorde asof dit duister of dubbelsinnig is terwyl niks duidelikers of sekerder gesê kan word nie? Petrus het in sy eie naam en in die naam van sy broeders bely dat Christus die Seun van God is.³⁵ Op hierdie rots bou Christus sy kerk omdat Hy die enigste fondament is, soos Paulus sê, en daar benewens Hom geen ander kan 1382 bestaan nie.³⁶ Hier verwerp ek ook nie die gesag van die kerkvaders omdat ek dan sonder hulle getuienis sou moes klaarkom as ek hulle wou aanhaal om te bewys wat ek sê nie.³⁷ Maar soos ek so pas gesê het, wil ek nie deur oor ’n onderwerp wat so duidelik is, te twis, my lesers onnodig lastig val nie, veral aangesien hierdie onderwerp lankal met genoeg noukeurigheid deur ons mense behandel en verduidelik is.³⁸

6. Нам ещё предстоит подробно рассмотреть эти вопросы. Пока же я только хочу показать, что попытки наших противников утвердить главенство одного человека над всей Церковью на основании одного лишь имени Петра - сущая нелепость. Эти глупые и смехотворные ссылки, которыми они с самого начала злоупотребляют перед всем миром, недостойны даже упоминания. Дескать, Церковь основана на св. Петре, коль скоро Иисус сказал ему: «Ты - Петр, и на сем камне Я создам Церковь Мою». В подтверждение своего толкования они ссылаются на высказывания некоторых отцов Церкви. Но если этому противоречит Писание, бесполезно противопоставлять авторитет людей авторитету Бога. Более того, к чему спорить о смысле этих слов, как будто он тёмен и сомнителен, тогда как на самом деле нет ничего яснее и очевиднее? Сам Пётр заявил и от собственного имени, и от имени братьев, что исповедует Иисуса Христа Сыном Божьим (Мф 16:16). Он, Христос, и есть тот камень, на котором воздвигается Церковь, ибо Он, по словам св. Павла, - единственное основание Церкви и другого не может положить никто (1 Кор 3:11).

Я отнюдь не отрицаю авторитета отцов в этой области и, если бы захотел подтвердить моё мнение высказываниями отцов, в них не было бы недостатка (См. среди прочего: Августин, Трактат о Евангелии от Иоанна, L, СХХIV, 5 (МРL, XXXV, 1973-1974); Проповеди, 76, 1; 144, 1; 270, 2; 295, 1 (МРL, XXXVIII, 479, 1148, 1239, 1348-1349)). Но, как уже было сказано, я не намерен утомлять читателя долгими рассуждениями о столь очевидных вещах, тем более что сей предмет подробно и тщательно уже был рассмотрен другими.

7. Et tamen^a revera nullus quaestionem hanc solvere melius potest quam Scriptura ipsa, si locos omnes conferamus ubi docet quid muneris et potestatis habuerit Petrus inter Apostolos, qualiter se gesserit, qualiter etiam fuerit ab ipsis acceptus. Percurre quicquid extat: nihil aliud reperies quam fuisse unum ex numero duodecim, parem reliquis, et socium, non dominum. Refert quidem ad concilium siquid faciendum est, et quid factu opus sit admonet: sed alios simul audit, nec locum tantum concedit dicendae sententiae, sed arbitrium illis permittit: ubi statuerunt, sequitur et obtemperat [Act. 15. b. 5^b]. Quum ad Pastores scribit non mandat ex imperio, quasi superior: sed collegas suos facit, et comiter hortatur, ut inter aequales fieri solet [1. Pet. 5. a. 1]². Quum accusatur quod ad Gentes ingressus fuerit, etiamsi id fit immerito, respondet tamen et sese purgat [Act. 11. a. 3^c]. Iussus a collegis ire cum Iohanne in Samariam, non detrectat [ibidem 8. c. 14]. Quod eum mittunt Apostoli, eo declarant se minime eum habere pro superiori: quod obsequitur et legationem sibi mandatam suscipit, eo fatetur sibi cum illis esse societatem, non adversus eos imperium. Quod si nihil istorum extaret, una tamen epistola ad Galatas omnem dubitationem eximere nobis facile potest: ubi duobus fere capitibus nihil aliud contendit Paulus quam se honore Apostolatus^d Petro esse parem. Hinc commemorat se ad Petrum venisse, non ut subiectionem profiteretur, sed tantum ut testatam omnibus faceret doctrinae consensionem. Petrum quoque ipsum nihil tale postulasse, sed dedisse sibi dexteram societatis, ut communiter in vinea Domini laborarent. Sibi non minorem gratiam collatam esse inter Gentes quam Petro inter Iudaeos [Galat. 1. d. 18 et 2. b. 8]. Denique quum minus fideliter ageret Petrus, fuisse a se correctum, et reprehensioni paruisse³. Haec omnia palam faciunt aut fuisse aequalitatem inter Paulum et Petrum, aut certe nihilo plus potestatis fuisse Petro in reliquos quam ipsi in illum habuerint. Atqui^e id, sicuti iam dixi, ex 96 professo agit Paulus, nequis sibi in Apostolatu vel Petrum vel Iohannem anteferat, qui collegae erant, non domini.

7. Combien à la verité, que nul ne peut mieux soudre ceste question, que l’Escriture: si nous conferons tous les passages où elle demonstre quel office et quelle puissance a eu Pierre entre les Apostres: comment il s’est porté, et en quel lieu il a esté tenu d’eux. Qu’on espluche bien depuis un bout jusques à l’autre, on ne trouvera autre chose, sinon qu’il a esté l’un des douze, pareil aux autres: et compagnon, non pas maistre. Il met bien en avant en la congregation ce qu’il faut faire, et admonneste les antres, mais il les escoute aussi d’autre part:et ne leur permet point seulement de dire leur opinion, mais d’ordonner et decerner ce qu’il leur semble. Quand ils ont decreté quelque chose, il suit et obtempere (Act. 15:7 etc.). Quand il escrit aux Pasteurs, il ne leur commande point d’authorité comme superieur, mais il les fait ses compagn ons, et les exhorte amiablement, comme il se fait entre ceux qui sont pareils (1 Pierre 5:1). Quand il est accusé d’avoir conversé entre les Gentils, combien que ce soit à tort, toutesfois il en respond. et s’excuse (Actes 11:3, 4 etc.). Quand on luy commande d’aller avec Jean en Samarie, il ne refuse point d’y aller (Act. 8:14). D’autant que les Apostres l’envoyent, en cela ils declairent qu’ils ne le tiennent point pour superieur. D’autant qu’il obeist, et reçoit la charge qui luy est commise: en cela il confesse qu’il a societé commune avec eux, non pas domination sur eux. Et encore que nous n’eussions point toutes ces choses toutesfois l’Epistre aux Galatiens nous en pourroit seule oster toute difficulté: là où sainct Paul tout au long de deux chapitres ne fait quasi autre chose que de monstrer qu’il est pareil à sainct Pierre en degré d’office. Pour te faire, il raconte qu’il n’estoit pas venu à Pierre pour faire profession d’estre subjet à luy, mais pour approuver à un chacun le consentement de doctrine qui estoit entre eux. Mesme que sainct Pierre ne requist point cela de luy: mais qu’il luy donna la main en signe de societé, pour travailler ensemble en la vigne du Seigneur. Davantage, que Dieu luy avoit fait autant de grace entre les Gentils, qu’il avoit fait a Pierre entre les Juifs. Finalement, pource que Pierre ne se portoit point droitement, qu’il l’avoit reprins, et qu’iceluy avoit obey à sa remonstrance (Gal. 1:18; 2:7–14). Toutes ces choses demonstrent pleinement qu’il y avoit equalité entre sainct Pierre et sainct Paul: ou bien, que sainct Pierre n’avoit pas plus de puissance sur les autres qu’iceux avoyent sur luy. Et de fait, c’est l’intention expresse de sainct Paul, de monstrer qu’il ne doit point estre reputé inferieur en son Apostolat à Pierre ou à Jean, d’autant que ç’ont esté ses compagnons, non pas ses maistres.

7. Yet, in fact, we can obtain no better decision of this point than from the Scripture itself, if we compare all the places where it shows what office and power Peter held among the apostles, how he conducted himself, and in what manner he was received by them. On an examination of the whole, we shall only find that he was one of the twelve, equal to the rest, their companion, not their master. He proposes to the assembly indeed, if there be any thing to be done, and delivers his opinion on what is necessary to be done; but he hears the observations of others, and not only gives them the opportunity of speaking their sentiments, but leaves them to decide, and when they have determined, he follows and obeys.⁸⁷⁷ When he writes to pastors, he does not command them with authority like a superior; but makes them his colleagues, and exhorts them with a courteousness which is usual among equals.⁸⁷⁸ When he is accused for having associated with the Gentiles, though this is an unjust accusation, yet he answers it, and vindicates himself.⁸⁷⁹ Commanded by his colleagues to go with John to Samaria, he refuses not.⁸⁸⁰ The apostles, by sending him, declared that they did not consider him as their superior. By his compliance and undertaking the commission intrusted to him, he confessed that he was a colleague with them, but had no authority over them. If none of these facts had remained upon record, yet the Epistle to the Galatians might alone easily remove every doubt; where Paul devotes nearly two whole chapters to the sole purpose of showing that he was equal to Peter in the dignity of the apostleship. Hence he relates that he went to Peter, not to profess subjection to him, but to testify to all the harmony of their doctrine; and that Peter required no such thing as submission, but gave him the right hand of fellowship, that they might labour together in the vineyard of the Lord; that no less grace had been conferred 306upon him among the Gentiles, than upon Peter among the Jews; and lastly, that when Peter acted with some degree of unfaithfulness, he was reproved by him, and stood corrected by the reproof.⁸⁸¹ All these things fully prove, either that there was an equality between Paul and Peter, or at least that Peter had no more power over the rest than they had over him. And this, as I have already observed, is the professed object of Paul—to prevent his being considered as inferior in his apostolic character to Peter or John, who were his colleagues, not his masters.

7. Answer confirmed by passages of Scripture.

And yet, in truth, none can solve this question better than Scripture, if we compare all the passages in which it shows what office and power Peter held among the apostles, how he acted among them, how he was received by them (Acts 15:7). Run over all these passages, and the utmost you will find is, that Peter was one of twelve, their equal and colleague, not their master. He indeed brings the matter before the council when anything is to be done, and advises as to what is necessary, but he, at the same time, listens to the others, not only conceding to them an opportunity of expressing their sentiments, but allowing them to decide; and when they have decided, he follows and obeys. When he writes to pastors, he358does not command authoritatively as a superior, but makes them his colleagues, and courteously advises as equals are wont to do (1 Pet. 5:1). When he is accused of having gone in to the Gentiles, though the accusation is unfounded, he replies to it, and clears himself (Acts 11:3). Being ordered by his colleagues to go with John into Samaria, he declines not (Acts 8:14). The apostles, by sending him, declare that they by no means regard him as a superior, while he, by obeying and undertaking the embassy committed to him, confesses that he is associated with them, and has no authority over them. But if none of these facts existed, the one Epistle to the Galatians would easily remove all doubt, there being almost two chapters in which the whole for which Paul contends is, that in regard to the honour of the apostleship, he is the equal of Peter (Gal. 1:18; 2:8). Hence he states, that he went to Peter, not to acknowledge subjection, but only to make their agreement in doctrine manifest to all; that Peter himself asked no acknowledgment of the kind, but gave him the right hand of fellowship, that they might be common labourers in the vineyard; that not less grace was bestowed on him among the Gentiles than on Peter among the Jews:in fine, that Peter, when he was not acting with strict fidelity, was rebuked by him, and submitted to the rebuke (Gal. 2:11). All these things make it manifest, either that there was an equality between Paul and Peter, or, at least, that Peter had no more authority over the rest than they had over him. This point, as I have said, Paul handles professedly, in order that no one might give a preference over him, in respect of apostleship, to Peter or John, who were colleagues, not masters.

7. En toch kan inderdaad niemand deze kwestie beter oplossen dan de Schrift zelve, indien wij alle plaatsen bijeenbrengen, waar zij leert, welk ambt en welke macht Petrus gehad heeft temidden der apostelen, hoe hij zich gedragen heeft, en hoe hij door hen aanvaard is. Doorloop alles wat daarvan staat: ge zult niet anders vinden dan dat hij één van de twaalf geweest is, gelijk aan de anderen en hun genoot, niet hun heer. Hij stelt het wel in de vergadering aan de orde als er wat te behandelen is, en wijst aan, wat nodig is te doen; maar hij luistert tegelijkertijd naar de anderen, en geeft hun niet alleen gelegenheid om hun mening te zeggen, maar staat hun een oordeel toe; wanneer zij iets hebben vastgesteld, volgt hij dat en gehoorzaamt eraan (Hand. 15:7) Wanneer hij tot de herders schrijft (1 Petr. 5:1) beveelt hij niet krachtens heerschappij, alsof hij boven hen stond; maar hij spreekt tot hen als tot zijn ambtgenoten, en vermaant hen vriendelijk, zoals men pleegt te doen onder gelijken. Wanneer hij wordt beschuldigd, omdat hij tot de heidenen was ingegaan, dan antwoordt hij en reinigt zich van de beschuldiging, ook al geschiedt die ten onrechte (Hand. 11:4) Wanneer zijn ambtgenoten hem bevelen met Johannes naar Samaria te gaan, weigert hij niet (Hand. 8:14) Doordat de apostelen hem zenden, geven ze te kennen, dat zij hem geenszins als hun meerdere beschouwen; doordat hij gehoorzaamt en de hem opgedragen boodschap op zich neemt, bekent hij, dat hij hun genoot is, maar niet heerschappij over hen heeft. En indien niets van dat alles te lezen stond, dan kan toch alleen reeds de brief aan de Galaten gemakkelijk alle twijfeling bij ons wegnemen: in welke Paulus bijna twee hoofdstukken lang niets anders beweert dan dat hij in de eer van het apostelschap met Petrus gelijk staat. Hierom vermeldt hij, dat hij tot Petrus gekomen is, niet om onderworpenheid te tonen, maar alleen om voor allen hun overeenstemming in de leer te betuigen. Dat ook Petrus zelf niets dergelijks van hem geëist heeft, maar hem de rechterhand der gemeenschap gegeven heeft, opdat zij gemeenschappelijk in des Heren wijngaard zouden arbeiden. Dat hem geen geringere genade geschonken was onder de heidenen dan aan Petrus onder de Joden. Eindelijk, dat Petrus, toen hij minder getrouw handelde, door hem bestraft was en aan zijn berisping gehoor gegeven had. Dit alles doet duidelijk zien, òf dat er gelijkheid geweest is tussen Paulus en Petrus, òf althans dat Petrus niet méér macht gehad heeft over de anderen dan zij over hem hadden. En gewis behandelt Paulus, zoals ik reeds zeide, dit opzettelijk, opdat niemand of Petrus of Johannes in het apostelschap boven hem zou stellen, daar ze zijn ambtgenoten waren, niet zijn heren.

7. Die Stellung des Petrus unter den Aposteln nachdem Bericht der Schrift

Und doch kann tatsächlich niemand diese Frage besser lösen als die Heilige Schrift selber, wenn wir alle Stellen zueinanderbringen, an denen sie lehrt, was für ein Amt und was für eine Macht Petrus unter den Aposteln besessen, wie er sich verhalten hat und wie er auch von ihnen aufgenommen worden ist. Man gehe alle vorhandenen Berichte durch, so wird man nichts anderes finden, als daß er einer aus der Zahl der Zwölfe war, den anderen gleichgestellt, ihr Mitgenosse, aber nicht ihr Herr. Er bringt zwar in ihrem Rat vor, was je zu tun ist, und er ermahnt sie, was geschehen müsse; aber er hört zugleich auch auf die anderen, und er gibt ihnen nicht nur die Möglichkeit, ihre Meinung auszusprechen, sondern überläßt ihnen die Entscheidung; wo sie etwas festgesetzt haben, da folgt er und gehorcht (Apg. 15,5ff.). Als er an die Hirten schreibt, da gibt er seine Weisungen nicht auf Grund einer Befehlsgewalt, als ob er über ihnen stünde, sondern er behandelt sie als seine Amtsgenossen und ermahnt sie freundschaftlich, wie es unter Gleichgestellten zu geschehen pflegt (1. Petr. 5,1ff). Er wurde angeschuldigt, weil er zu Heiden eingegangen war; das geschah zwar, ohne daß er solchen Vorwurf verdient hätte, aber trotzdem antwortete er und reinigte er sich (Apg. 11,3ff.). Die Amtsgenossen beauftragten ihn, mit Johannes nach Samaria zu gehen - und er weigert sich nicht (Apg. 8,14). Indem die Apostel ihn aussenden, machen sie deutlich, daß sie ihn durchaus nicht für ihren Vorgesetzten halten; indem er selbst gehorcht und die ihm aufgetragene Sendung übernimmt, gibt er zu, daß er mit ihnen in Gemeinschaft steht, aber keine Herrschaft über sie ausübt.

Selbst wenn alle diese Berichte nicht vorhanden wären, so könnte uns doch allein der Brief an die Galater mit Leichtigkeit jeden Zweifel nehmen. Da behauptet Paulus fast zwei Kapitel hindurch nichts anderes, als daß er hinsichtlich der Würde des Apostelamtes dem Petrus gleichgestellt sei. Von da aus erinnert er daran, daß er zu Petrus gekommen sei, nicht etwa, um seine Unterworfenheit zu zeigen, sondern allein, um allen ihre Übereinstimmung in der Lehre bezeugt sein zu lassen. Er berichtet weiter, daß auch Petrus selbst nichts derartiges von ihm verlangt, sondern ihm „die rechte Hand“ (zum Zeichen) der Gemeinschaft gegeben hat, damit sie gemeinsam im Weinberg des Herrn arbeiteten. Er erklärt, daß ihm keine geringere Gnade unter den Heiden zuteil geworden sei als dem Petrus unter den Juden (Gal. 1,18; 2,8). Schließlich erzählt er, wie Petrus, als er nicht ganz treulich gehandelt hatte, von ihm zurechtgewiesen worden ist und dieser Zurechtweisung auch Gehorsam geleistet hat (Gal. 2,11-14). All dies macht offenbar, daß entweder zwischen Paulus und Petrus Gleichheit herrschte, oder daß jedenfalls Petrus den anderen gegenüber nicht mehr Macht besessen hat als diese ihm gegenüber. Dies aber behandelt Paulus, wie ich bereits sagte, mit voller Absicht: es sollte ihm keiner den Petrus oder den Johannes im Apostelamt vorziehen, weil diese eben seine Amtsgenossen, nicht aber seine Herren waren.

7. Skrifverwysings wat daarop dui dat Petrus in alles aan die ander apostels gelyk was

En tog kan niemand in der waarheid hierdie vraagstuk beter oplos as die Skrif self as ons al die verwysings vergelyk waar dit leer watter amp en gesag Petrus onder die apostels beklee het; hoe hy hom gedra het en hoe hy deur hulle aanvaar is nie. Gaan oppervlakkig oor alles wat nog beskikbaar is en jy sal niks anders vind as dat hy een van die twaalf was, hulle gelyke en metgesel, maar nie hulle heerser nie. As iets gedoen moes word, het hy dit wel aan die raad voorgelê en hy vermaan hulle oor wat nodig is om te doen. Maar tegelyk luister hy ook na ander en nie alleen gee hy hulle geleentheid om hulle opvatting te stel nie maar hy laat ook die beslissing aan hulle oor. Wanneer hulle ’n besluit geneem het, volg en gehoorsaam hy dit.³⁹ Wanneer hy aan herders skryf, gee hy aan hulle opdragte nie vanuit ’n magsposisie asof hy hulle meerdere is nie maar hy stel hulle as sy kollegas voor en spoor hulle beleefd aan soos gewoonlik onder gelykes gebeur.⁴⁰ Wanneer hy aangekla word dat hy na die heidene oorgegaan het, antwoord hy nogtans daarop en verontskuldig hom ofskoon die klag sonder verdienste was.⁴¹ Toe sy kollegas hom beveel het om saam met Johannes na Samaria te gaan, het hy dit nie geweier nie.⁴² Deur hom te stuur verklaar die apostels dat hulle hom glad nie as hulle meerdere beskou nie, en deur dit te gehoorsaam en die 1383 sending wat hom opgedra is, te onderneem, erken hy dat hy met hulle gemeenskap het en dat hy nie bevel oor hulle het nie.

Maar as geeneen van hierdie verwysings bestaan het nie, kan sy brief aan die Galasiërs alleen alle twyfel van ons wegneem. Daarin voer Paulus in amper twee hoofstukke niks anders aan as dat hy Petrus se gelyke in die apostelamp is nie. Daarom vertel hy dat hy na Petrus gekom het, nie om sy onderworpenheid te betuig nie, maar slegs om hulle ooreenstemming in die leer vir almal te betuig; dat Petrus ook niks van die aard vereis het nie maar die regterhand van vriendskap hom gereik het om saam in die wingerd van die Here te werk.⁴³ Hy sê verder dat aan hom nie minder genade verleen is onder die heidene as aan Petrus onder die Jode nie.⁴⁴ Ten slotte vertel hy dat toe Petrus ontrou gehandel het, hy deur hom tereggewys is en dat hy sy teregwysing gehoorsaam het.⁴⁵ Al  hierdie verwysings maak dit duidelik òf dat Paulus en Petrus gelykes was, òf dat Petrus beslis nie meer mag oor die res gehad het as hulle oor hom nie. En soos ek reeds gesê het, stel Paulus dit uitdruklik dat niemand vir òf Petrus òf Johannes in die apostelskap bo hom mag stel nie omdat hulle sy kollegas en nie sy heersers was nie.

Christus moet alleen oor sy kerk regeer (Afdeling 8 - 10)

7. Поистине, никто не может разрешить этот вопрос лучше Писания, если сопоставить все места, где говорится о характере служения и власти Петра среди апостолов, о его поведении и о месте, которое они ему отводили. Внимательно исследуя один фрагмент за другим, мы убедимся, что Пётр был одним из Двенадцати равных, их товарищем, а не учителем. Да, он первым высказывается в собрании о том, что надлежит делать, и увещевает остальных. Но он же, со своей стороны, выслушивает их мнение, и не только выслушивает, но и не препятствует апостолам решать и предписывать то, что они считают нужным. Когда апостолы что-либо постановляют, св. Пётр принимает их решение (Деян 15:5-12). Когда он пишет пастырям, то не повелевает им как имеющий власть, а обращается к ним как товарищ и мягко увещевает их как равных (1 Пет 5:1 сл.). Когда его упрекнули в общении с необрезанными, он отвечал на обвинение оправданиями, хотя оно и было несправедливо (Деян 11:2 сл.). Когда его послали вместе с Иоанном в Самарию, он не протестовал (Деян 8:14). Коль скоро апостолы его посылали, значит они не считали его выше себя. А коль скоро он повиновался и принял данное ему поручение, значит он признавал себя их товарищем, а не господином.

Но даже если бы у нас не было всех этих свидетельств, всякое сомнение могло бы разрешить Послание к галатам. Здесь св. Павел на протяжении двух глав доказывает не что иное, как своё равенство св. Петру в апостольском служении. В подтверждение этого равенства он рассказывает, как пришёл к Петру, - но не для того, чтобы признать его старшинство над собой, а чтобы объявить о своём согласии с принятым у христиан учением. И св. Пётр не потребовал от св. Павла признания своего старшинства, но протянул ему руку в знак братства, дабы вместе трудиться в винограднике Господа. Далее, Бог дал св. Павлу такую же благодать благовестия среди язычников, какую Пётр имел среди евреев [Гал 1:18; 2:8]. Наконец, Павел порицал Петра, когда тот неправильно повёл себя, и Пётр принял его нарекания (Гал 2:11-14).

Все эти примеры вполне доказывают, что св. Пётр и св. Павел были равны между собой или что св. Пётр имел над остальными апостолами не больше власти, чем они над ним. В самом деле, намерение св. Павла, очевидно, заключалось в том, чтобы показать, что он не должен почитаться в своём апостольстве ниже Иоанна или Петра, ибо они его товарищи, а не учители.

8. Verum ut de Petro illis concedam quod petunt, fuisse scilicet Apostolorum principem, et dignitate reliquos antecelluisse: non est tamen causa cur ex singulari exemplo universalem faciant regulam, et quod semel factum fuit, ad perpetuitatem trahant: quum longe diversa sit ratio. Unus inter Apostolos summus fuit: nempe quia pauci erant numero. Si unus duodecim hominibus praefuit, an propterea consequetur, unum debere centum millibus^a hominum praefici? Quod duodecim unum habuerint inter se qui omnes regeret, nihil mirum. Hoc enim fert natura, hoc hominum ingenium postulat, ut in quovis coetu, etiamsi aequales sint omnes potestate, unus tamen sit veluti moderator, in quem alii respiciant. Nulla est curia sine consule, nullus consessus iudicum sine praetore seu quaesitore, collegium nullum sine praefecto, nulla sine magistro societas. Sic nihil absurdi esset si fateremur Apostolos detulisse Petro talem primatum. Sed quod inter paucos valet, non protinus trahendum est ad universum orbem terrarum, ad quem regendum nemo unus sufficit. Atqui illud (inquiunt) non minus in naturae universitate quam in singulis partibus locum habet, ut sit unum summum omnium caput¹. Et huius rei, si Deo placet, probationem sumunt a gruibus et apibus, quae sibi ducem unum semper eligunt, non plures². Recipio sane quae proferunt exempla: sed an ex toto orbe confluunt apes ut regem unum eligant? suis alvearibus contenti sunt reges singuli. Ita^a in gruibus unaquaeque caterva proprium regem habet. Quid inde aliud evincent quam singulis Ecclesiis debere suos Episcopos attribui? Ad civilia deinde exempla nos vocant; citant Homericum illud, Οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη³, et quae eodem sensu in monarchiae conmendationem leguntur apud profanos scriptores. Facilis est responsio; non enim hoc sensu vel ab Homerico Ulysse vel ab aliis laudatur monarchia, quasi unus debeat totum orbem imperio regere: sed indicare volunt, regnum duos non capere: et potestatem (ut ait ille) impatientem esse consortis⁴.

8. Mais encores que je leur accorde de Pierre ce qu’ils demandent, assavoir qu’il a esté Prince des Apostres, et qu’il a precedé les autres en dignité: toutesfois il n’y a point de propos de faire une reigle generale d’un exemple particulier, et de tirer en consequence ce qui a esté fait pour une fois, quand mesme la raison est diverse. Il y en a eu un principal entre les Apostres, voire pource qu’ils estoyent en petit nombre. Si un a presidé sur douze, s’ensuit-il par cela qu’un seul doyve presider sur cent mille? Ce que douze ont eu un d’entre eux pour dresser la compagnie, ce n’est point de merveille. Car la nature porte cela, et la façon humaine qu’en toute compagnie, encores que tous soyent egaux en puissance, il y en ait un qui soit pour conducteur, auquel tous les autres se rengent. Il n’y a nul conseil, ne parlement, ny assemblée quelconque qu’elle soit, qui n’ait son president ou gouverneur. Il n’y a nulle bande qui n’ait son capitaine: ainsi il n’y auroit nul inconvenient, si nous confessions que les Apostres eussent donné une telle primauté à sainct Pierre. Mais ce qui a lieu entre peu de gens, ne se doit soudainement tirer à tout le monde, pour lequel regir nul homme ne peut suffire luy seul. Mais l’ordre de nature, disent-ils, nous enseigne qu’il y doit avoir un souverain chef sur chacun corps. Et pour confermer leur dire, ils ameinent l’exemple des grues et des mouches à miel, lesquelles eslisent tousjours un Roy ou gouverneur, et non pas plusieurs. Je reçoy volontiers ces exemples. Mais je demande si toutes les mouches à miel qui sont au monde, s’amassent en un lieu pour elire un Roy. Chacun Roy est content de sa ruche: pareillement chacune bande de grues a son conducteur propre. Que conclurront-ils donc de cela, sinon que chacune Eglise doit avoir son Evesque? Ils nous alleguent apres, les exemples des seigneuries terriennes, et assemblent les sentences qui sont aux Poetes et autres escrivains, pour louer tel ordre et monarchie. A cela nous avons facile response: car la monarchie n’est pas tellement louée, mesme des escrivains Payens, comme si un seul homme devoit gouverner tout le monde: mais ils signifient seulement que nul Prince ne peut endurer compagnon en ses pais.

8. But though I grant them what they require respecting Peter, by admitting that he was the chief of the apostles, and superior in dignity to all the others, yet there is no reason why they should convert a particular instance into a universal rule, and make what was done but once a perpetual precedent; for the cases are widely different. There was one chief among the apostles; doubtless because they were few in number. If there be one president over twelve men, will it therefore follow that there ought to be but one president over a hundred thousand men? That twelve should have one among them to preside over the rest, is no wonder. For this is consistent with nature, and the common sense of mankind requires, that in every assembly, even though they are all equal in power, yet there should be one to act as moderator, by whom the others should be regulated. There is no court, council, parliament, or assembly of any description, which has not its president or chairman. So there would be no absurdity, if we acknowledged that the apostles gave this preëminence to Peter. But that which obtains among a small company is not immediately to be applied to the whole world, to the government of which no one man is sufficient. But the whole economy of nature, they say, teaches us, that there ought to be one supreme head over all. And in proof of this they adduce the example of cranes and bees, which always choose for themselves one leader, and no more. I admit the examples which they produce; but do bees collect together from all parts of the world to choose one king? Each king is content with his own hive. So, among cranes, every flock has its own leader. What will they prove from this, but that every Church ought to have its own bishop? Next they call us to consider examples from civil governments. They quote an observation from Homer, that it is not good to have many governors, with similar passages of other profane writers in commendation of monarchy. The answer is easy; for monarchy is not praised by Ulysses in Homer, or by any others, from an opinion that one 307king ought to govern the whole world. Their meaning is, that one kingdom does not admit of two kings, and that no prince can bear a partner in his throne.

8. Even allowing Peter’s superiority in some respect, this is no proof of the primacy of the Roman Pontiff. Other arguments answered.

But were I to concede to them what they ask with regard to Peter—viz. that he was the chief of the apostles, and surpassed the others in dignity—there is no ground for making a universal rule out of a special example, or wresting a single fact into a perpetual enactment, seeing that the two things are widely different. One was chief among the apostles, just because they were few in number. If one man presided over twelve, will it follow that one ought to preside over a hundred thousand? That twelve had one among them to direct all is nothing strange. Nature admits, the human mind requires, that in every meeting, though all are equal in power, there should be one as a kind of moderator to whom the others should look up. There is no senate without a consul, no bench of judges without a president or chancellor, no college without a provost, no company without a master. Thus there would be no absurdity were we to confess that the apostles had conferred such a primacy on Peter. But an arrangement which is effectual among a few must not be forthwith transferred to the whole world, which no one man is able to govern. But (say they) it is observed that not less in nature as a whole, than in each of its parts, there is one supreme head. Proof of this it pleases them to derive from cranes and bees, which always place themselves under the guidance of one, not of several. I admit359the examples which they produce; but do bees flock together from all parts of the world to choose one queen? Each queen is contented with her own hive. So among cranes, each flock has its own king. What can they prove from this, except that each church ought to have its bishop? They refer us to the examples of states, quoting from Homer, Οὐκ ἀγαθον πολυκοιρανιη, “a many-headed rule is not good;” and other "passages to the same effect from heathen writers in commendation of monarchy. The answer is easy. Monarchy is not lauded by Homer’s Ulysses, or by others,as if one individual ought to govern the whole world; but they mean to intimate that one kingdom does not admit of two kings, and that empire, as one expresses it (Lucan. Lib. 1), cannot bear a partner.

8. Maar ook al zou ik hun aangaande Petrus toegeven, wat ze begeren, namelijk, dat hij de overste der apostelen geweest is en in waardigheid boven de anderen heeft uitgestoken, dan is er toch nog geen reden om uit dat enkele voorbeeld een algemene regel te maken, en om, wat eenmaal geschied is, onafgebroken te doen voortduren, daar het geval geheel anders staat. Eén is onder de apostelen de voornaamste geweest, namelijk omdat ze weinigen waren in getal. Indien één mens aan het hoofd van twaalf mensen gestaan heeft, zal daaruit dan volgen, dat één mens aan het hoofd van honderdduizend mensen gesteld moet worden? Dat twaalf mensen één man gehad hebben om over hen allen te regeren, is geen wonder. Want dat brengt de natuur mee, dat eist de aard der mensen, dat in een of andere vergadering, ook al zijn allen gelijk in macht, toch één als het ware de leider is, op wie de andere het oog richten. Er is geen raad zonder burgemeester, geen rechtbank zonder voorzitter, geen college zonder leider, geen gezelschap zonder meester. Zo zou het niet ongerijmd zijn, wanneer we erkenden, dat de apostelen aan Petrus een dergelijk primaat hadden opgedragen. Maar wat onder weinigen geldt, moet niet terstond overgebracht worden op de gehele wereld, tot het regeren van welke niemand alleen in staat is. Maar, zeggen ze, dit, dat één het opperhoofd is van allen, heeft evenzeer in het geheel der natuur plaats als in haar delen afzonderlijk. En het bewijs hiervan ontlenen ze¹ aan de kraanvogels en de bijen, die zich altijd één leider kiezen, niet meer. Ik aanvaard voorzeker de voorbeelden, die ze bijbrengen; maar komen uit de gehele wereld de bijen bij elkaar om één koning te kiezen? Neen iedere koning is tevreden met zijn eigen korf. Zo heeft ook bij de kraanvogels iedere zwerm zijn eigen koning. Wat zullen zij hieruit anders aantonen, dan dat aan iedere kerk haar eigen bisschop moet worden toegekend? Dan wijzen ze ons op voorbeelden aan de burgerlijke regering ontleend; ze halen aan die bekende woorden van Homerus² : "Niet goed is een veelhoofdig gezag," en wat er meer van die aard tot aanbeveling van de alleenheerschappij bij de ongewijde schrijvers te vinden is. Het antwoord is gemakkelijk: want de alleenheerschappij wordt door Ulysses bij Homerus of door de anderen niet in die zin geprezen, alsof één man heerschappij moest voeren over de ganse wereld; maar willen er op wijzen, dat een rijk geen twee koningen kan hebben, en dat de macht, zoals Ulysses zegt, een deelgenoot niet kan verdragen.

8. Die Kirche kann kein menschliches Oberhaupt haben

Aber ich will ihnen einmal mit Bezug auf Petrus zugeben, was sie gern haben möchten; ich will also anerkennen, er sei wirklich der Oberste unter den Aposteln gewesen und habe an Würde einen Vorrang vor den übrigen gehabt. Selbst wenn ich das tue, so besteht doch keine Ursache, aus einem einzigartigen Beispiel eine allgemeine Regel zu machen und das, was einmal geschehen ist, auf ewige Zeiten zu beziehen: denn das ist eine völlig andere Sache.

754 Unter den Aposteln war (das will ich einmal zugeben) einer der oberste, weil sie eben wenige an Zahl waren. Wenn nun über zwölf Menschen ein einziger Mann gesetzt war - ergibt sich daraus etwa, daß auch über hunderttausend Menschen ein einziger Mann gesetzt werden muß? Daß die Zwölf einen Mann unter sich gehabt hatten, der sie alle regieren sollte, das wäre nicht verwunderlich. Denn die Natur bringt es mit sich und das Wesen der Menschen erfordert es, daß in jedem Kreise, auch dann, wenn alle an Macht gleich sind, doch einer gleichsam als Leiter wirkt, auf den die anderen blicken sollen. Es gibt keinen Rat ohne Bürgermeister, kein Gericht ohne Vorsitzenden oder Untersuchungführenden, kein Kollegium ohne Vorsteher, keine Genossenschaft ohne Meister. So läge nichts Widersinniges darin, wenn wir zugäben, daß die Apostel dem Petrus eine derartige Obergewalt (über ihren Kreis) übertragen hätten.

Aber was unter wenigen gilt, das läßt sich nicht gleich auf den gesamten Erdkreis beziehen, zu dessen Regierung ein einzelner Mensch allein nicht ausreicht. Aber, sagen sie, nicht weniger gilt in der Natur im allgemeinen wie auch in den einzelnen Teilen auch dies, daß ein oberstes Haupt über allen steht. Und für diese Behauptung entnehmen sie, wenn es Gott gefällt, den Beweis bei den Kranichen und Bienen, die sich auch allezeit ein Oberhaupt wählen und nicht mehrere. Allerdings lasse ich die von ihnen vorgebrachten Beispiele gelten. Aber strömen etwa aus der ganzen Welt die Bienen herbei, um sich einen einzigen König (!) zu wählen? Nein, die einzelnen Könige sind mit ihren eigenen Bienenkörben zufrieden! Ebenso hat auch unter den Kranichen jeder einzelne Schwarm seinen eigenen König. Was können (also) die Papisten aus diesen Beispielen anders gewinnen, als daß jeder einzelnen Kirche ihr besonderer Bischof zugeteilt sein muß? Dann verweisen sie uns auf Beispiele aus dem bürgerlichen Leben, sie ziehen das Wort aus Homer heran: „Vielherrschaft tut nicht gut“ (Ilias II,204), dazu auch das, was man im gleichen Sinne zur Empfehlung der Monarchie bei weltlichen Schriftstellern zu lesen bekommt. Die Erwiderung ist leicht zu geben: wenn Homers Ulysses oder andere Leute die Monarchie preisen, so geschieht das nämlich nicht in dem Sinne, als ob ein Mensch mit seinem Befehl die ganze Welt regieren sollte, sondern sie wollen zeigen, daß ein Reich nicht zwei Könige fassen kann und daß, wie einmal jemand gesagt hat, die Macht keinen Mitgenossen zu ertragen vermag (Lukan, Pharsalia I,92f.).

8. ’n Mens kan nie die kerk se hoof wees nie

Om hulle nou maar in verband met Petrus toe te gee wat hulle vra, naamlik dat hy die apostels se leier was en dat hy die res in aansien oortref het; dan is daar egter nog geen rede waarom hulle van hierdie besondere voorbeeld ’n algemene reël kan maak, en iets wat eenmaal gebeur het, tot in die ewigheid uit te brei nie aangesien dit heeltemal ’n ander saak is. Een man was die leier onder die apostels omdat hulle gering in getal was. As een (van hulle) hoof was van die twaalf, volg dan daaruit dat een mens aan die hoof van honderdduisend mense gestel moet word? Dit is nie verbasend dat die twaalf een onder hulle gehad het om hulle almal te regeer nie. Dit is trouens net natuurlik, en die mens se geaardheid vereis dit ook dat in enige vergadering een nogtans as beheerder moet optree en dat die ander na hom moet opsien selfs al is hulle almal in gesag mekaar se gelykes. Daar is geen volksvergadering sonder ’n leier nie, geen sitting van ’n regbank sonder ’n regter of 1384 aanklaer nie, geen komitee sonder ’n voorsitter en geen gemeenskap sonder ’n amptenaar nie. So sou daar niks ongerymds daarin wees as ons sou erken dat die apostels so ’n primaat aan Petrus verleen het nie. Maar iets wat onder ’n paar mense geld, moet nie dadelik oor die hele wêreld uitgestrek word nie omdat geen enkele mens by magte is om dit te regeer nie. “En tog,” sê hulle, “vind dit nie minder in die geheel van die natuur as in afsonderlike dele daarvan plaas dat daar een opperhoof van alles is nie”.⁴⁶ Die bewys hiervoor - as dit God behaag - haal hulle uit kraanvoëls en bye⁴⁷ wat altyd vir hulle een leier kies en nie meer nie. Ek aanvaar in elk geval die voorbeelde wat hulle aanbied, maar vlieg al die bye van die hele wêreld na mekaar toe om een koning te kies? Die konings is elkeen tevrede met sy eie korf. In die geval van kraanvoëls het elke swerm sy eie koning. Wat anders kan hulle hieruit bewys as dat aan elke kerk afsonderlik sy eie biskop toegewys behoort te word? Ten slotte vestig hulle ons aandag op voorbeelde uit die burgerlike lewe en hulle haal Homeros se verklaring aan dat regering deur baie nie goed is nie⁴⁸ asook verklarings met dieselfde strekking ter aanbeveling van ’n monargie wat in (die werke) van profane skrywers gelees kan word. Om dit te beantwoord, is maklik. ’n Monargie word trouens nie deur Homeros se Ulysses of ander mense aangeprys asof een mens die hele wêreld met sy gesag moet regeer nie maar hulle wil slegs aantoon dat ’n koninkryk nie twee konings kan hê nie, en soos hy sê, mag verdra nie geselskap nie.⁴⁹

8. Но даже если я соглашусь с нашими противниками в том, что Пётр был первым среди апостолов и превосходил достоинством остальных, это ещё не даёт права превращать частный пример в общее правило и воспроизводить вновь и вновь то, что было установлено для одного случая, - ведь это совершенно разные вещи! Допустим, среди апостолов главенствовал один, так как число их было невелико. Но если один главенствовал над двенадцатью, следует ли из этого, что один должен главенствовать над ста тысячами? В том, что двенадцать человек выдвигают одного, чтобы он возглавил сообщество, нет ничего удивительного. И для природы, и для человеческого образа жизни характерно, что во всяком обществе, пусть даже обществе равных, выделяется кто-то один, кто предводительствует и на кого равняются. Нет такого совета, собрания или суда, которые не имели бы своего председателя или предводителя. Нет такой шайки, которая не имела бы своего главаря. Так что не было бы ничего несообразного в том, чтобы признать такое первенство среди апостолов за св. Петром. Однако что годится для малого числа людей, то не следует распространять на весь мир, ибо для того чтобы править миром единолично, ни у кого не достанет сил.

Но природный порядок свидетельствует, возражают они, что всякое сообщество должно иметь суверенного главу; и в доказательство кивают на журавлей или на пчёл, которые всегда выбирают одного вожака, а не многих. Я готов согласиться с этими примерами. Но пусть они ответят: разве все существующие в мире пчёлы собираются в одно место, чтобы избрать одного «царя»? Каждый «царь» довольствуется своим ульем. И каждая журавлиная стая имеет собственного вожака. Какой же вывод следует из всего этого, как не тот, что всякая Церковь должна иметь своего епископа?

Далее, наши противники ссылаются на пример земных владык, а также на изречения поэтов и других авторов, восхваляющих единоначалие. На это возражение ответить очень легко: монархия, в том числе у языческих писателей, отнюдь не означает единоличного правления одного человека над всем миром, но подразумевает, что государь не терпит соперника в своей собственной стране.

9. Verum sit sane, ut volunt, bonum atque utile orbem totum monarchia contineri: quod est tamen absurdissimum; sed ita 97 sit: non tamen propterea concedam, idipsum in Ecclesiae gubernatione valere. Habet enim illa Christum unicum suum caput, sub cuius principatu omnes inter nos cohaeremus, secundum eum ordinem et eam politiae formam quam ipse praescripsit. Insignem itaque iniuriam Christo faciunt quum eo praetextu volunt hominem unum praeesse Ecclesiae universae, quia haec capite carere non possit. Christus enim caput est, ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam subministrationis, secundum operationem in mensura cuiusque membri, augmentum corporis facit^a [Ephes. 4. d. 15]¹. Vides ut omnes mortales sine exceptione in corpore collocet, honorem et nomen capitis relinquat uni Christo? Vides ut singulis membris tribuat certam mensuram, et finitam ac limitatam functionem: quo tum gratiae perfectio tum summa gubernandi potestas penes Christum unum resideat? Nec me latet quid cavillari soleant quum hoc illis obiicitur, Christum scilicet proprie vocari unicum caput, quia sua authoritate suoque nomine solus regnet: sed istud nihil obstare quominus sub ipso sit alterum caput ministeriale (ut loquuntur) quod eius vices in terris gerat². Verum hoc cavillo nihil proficiunt, nisi prius ostenderint hoc ministerium a Christo esse ordinatum. Apostolus enim totam subministrationem per membra diffusam, esse docet, virtutem ab uno illo caelesti capite fluere [Ibidem d. 16^b]. Aut, siquid volunt apertius, quum Scriptura testetur Christum esse caput, et hunc ei soli honorem vindicet, non debet in alium transferri nisi quem Christus ipse vicarium suum fecerit. Atqui non modo id nusquam legitur, sed refelli abunde ex multis locis potest [Ephes. 1. d. 22, et 4. d. 15, et 5. e. 23; Colos. 1. c. 18, et 2. b. 10].

9. Mais encore le cas posé qu’il soit bon et utile, comme ils veulent, que tout le monde soit reduit en une monarchie: ce qui est neantmoins tresfaux: mais encore qu’ainsi fust, si ne leur concederay-je pourtant que cela doyve valloir au gouvernement de l’Eglise. Car elle a Jesus Christ pour son seul chef (Ephes. 4:15), sous la principauté duquel nous adherons tous ensemble, selon l’ordre et forme de police que luymesme nous a constitué. Pourtant ceux qui veulent donner la preeminence sur toute l’Eglise à un homme seul, sous ceste couverture qu’elle ne se peut passer d’un chef, font une grosse injure à Jesus Christ, lequel en est le chef: auquel, comme dit sainct Paul, chacun membre doit estre reduit, afin que tous ensemble, selon leur mesure et la faculté qu’il leur donne, soyent unis pour croistre en luy. Nous voyons comme il colloque au corps tous les hommes de la terre sans exception, reservant à Jesus Christ seul l’honneur et le nom de Chef. Nous voyons comme il assigne à chacun membre certaine mesure et son office limité, afin que tant la perfection de grace comme la puissance souveraine de gouverner, reside en Jesus Christ seul. Je say bien ce qu’ils ont accoustumé de caviller quand on leur fait ceste objection: assavoir que Jesus Christ est nommé Le seul chef, à proprement parler, d’autant que luy seul gouverne en son nom et de son authorité: mais que cela n’empesche point qu’il n’y ait un chef dessous luy, quant au ministere, lequel soit comme son vicegerent en terre. Mais ils ne profitent rien par ceste cavillation, sinon que premierement ils ayent prouvé que ce ministere ait esté ordonné de Christ. Car l’Apostre enseigne que l’administration est espandue par tous les membres, et que la vertu procede du seul Chef celeste (Ephes. 1:22; 4:15; 5:23; Col. 1:18; 2:10). Ou bien, s’ils veulent que je parle plus grossement, puis que l’Escriture tesmoigne que Jesus Christ est le Chef, et qu’elle luy attribue cest honneur à luy seul, il ne se doit point transporter à un autre, que Jesus Christ ne l’ait constitué son vicaire.

9. But supposing it to be, as they contend, good and useful that the whole world should be comprehended in one monarchy, which, however, is a monstrous absurdity; but if this were admitted, I should not, therefore, grant the same system to be applicable to the government of the Church. For the Church has Christ for its sole Head, under whose sovereignty we are all united together, according to that order and form of government which he himself has prescribed. They offer a gross insult to Christ, therefore, when they assign the preëminence over the universal Church to one man, under the pretence that it may not be destitute of a head. For “Christ is the head; from whom the whole body, fitly joined together, and compacted by that which every joint supplieth, according to the effectual working in the measure of every part, maketh increase of the body.”⁸⁸² We see how he places all men, without exception, in the body, reserving to Christ alone the honour and name of head. We see how he assigns to all the members respectively a certain measure, and a determinate and limited function; so that the perfection of grace, as well as the supreme power of government, resides in Christ alone. I am aware of their usual cavil in evasion of this argument—that Christ is properly styled the sole Head, because he alone governs by his own authority and in his own name, but that this is no reason why there may not be under him another ministerial head, as their phrase is, to act as his vicegerent on earth. But they gain nothing by this cavil, except they first prove that this ministry was ordained by Christ. For the apostle teaches, that all the subordinate ministration is distributed among the members, but that the power proceeds from that one heavenly Head.⁸⁸³ Or, if they wish me to speak in plainer terms, since the Scripture declares Christ to be the Head, and ascribes this honour to him alone, it ought not to be transferred to any other, except to one whom Christ himself has appointed his representative. But such an appointment is not only nowhere to be found, but may be abundantly refuted by various passages.

9. Distinction between civil and ecclesiastical government. Christ alone the Head of the Church. Argument that there is still a ministerial head answered.

Be it, however, as they will have it (though the thing is most absurd; be it), that it were good and useful for the whole world to be under one monarchy, I will not, therefore, admit that the same thing should take effect in the government of the Church. Her only Head is Christ, under whose government we are all united to each other, according to that order and form of policy which he himself has prescribed. Wherefore they offer an egregious insult to Christ, when under this pretext they would have one man to preside over the whole Church, seeing the Church can never be without a head, “even Christ, from whom the whole body fitly joined together, and compacted by that which every joint supplieth, according to the effectual working in the measure of every part, maketh increase of the body” (Eph. 4:15, 16). See how all men, without exception, are placed in the body, while the honour and name of Head is left to Christ alone. See how to each member is assigned a certain measure, a finite and limited function, while both the perfection of grace and the supreme power of government reside only in Christ. I am not unaware of the cavilling objection which they are wont to urge—viz. that Christ is properly called the only Head, because he alone reigns by his own authority and in his own name; but that there is nothing in this to prevent what they call another ministerial head from being under him, and acting as his substitute. But this cavil cannot avail them, until they previously show that this office was ordained by Christ. For the apostle teaches, that the whole subministration is diffused through the members, while the power flows from one celestial Head;¹ or, if they will have it more plainly, since Scripture testifies that Christ is Head, and claims this honour for himself alone, it ought not to be transferred to any other than him whom Christ himself has made his vicegerent. But not only is there no passage to this effect, but it can be amply refuted by many passages.

9. Maar laat het zo zijn, als zij willen, dat het goed en nuttig is, dat de gehele wereld onder alleenheerschappij staat (wat echter zeer ongerijmd is; maar laat het zo zijn), dan zal ik daarom nog niet toegeven, dat dit ook geldt bij het bestuur der kerk. Want zij heeft Christus tot haar enig Hoofd, onder wiens heerschappij wij allen met elkaar verenigd zijn, naar die orde en die gestalte der regeringsinrichting, die Hij zelf heeft voorgeschreven. Zij doen dus Christus zeer groot onrecht, wanneer zij willen, dat één mens aan het hoofd staat van de ganse kerk onder dit voorwendsel, dat zij een hoofd niet kan missen. Want Christus is het Hoofd, "uit welke het gehele lichaam samengevoegd en samen vastgemaakt zijnde, door alle voegselen der toebrenging, naar de werking van een ieder deel in zijn maat, de wasdom des lichaams bekomt" (Ef. 4:15) Ziet ge, hoe de apostel alle mensen zonder uitzondering in het lichaam stelt, en de eer en de naam van Hoofd alleen aan Christus laat? Ziet ge, hoe aan hij ieder lid een zekere maat toekent en een bepaalde en begrensde taak, opdat de volkomenheid der genade zowel als de hoogste regeermacht bij Christus alleen beruste? Ik weet wel, wat zij als uitvlucht plegen te gebruiken, wanneer hun dit tegengeworpen wordt, namelijk dat Christus in eigenlijke zin het enige Hoofd genoemd wordt, omdat Hij door zijn eigen gezag en in zijn eigen naam alleen regeert; maar dat dat niet verhindert, dat er onder Hem een ander bedienend hoofd is, zoals zij dat noemen, om zijn plaats te vervullen op aarde. Maar aan deze uitvlucht hebben ze niets, indien ze niet eerst aantonen, dat deze dienst door Christus geordineerd is. Want de apostel leert, dat de ganse bediening door de leden verspreid is, en dat de kracht van dat enig hemels Hoofd afvloeit. Of, wanneer ze iets duidelijkers begeren: daar de Schrift betuigt, dat Christus het Hoofd is en voor Hem alleen die eer opeist, mag die eer niet op een ander overgebracht worden, tenzij op degene, die Christus zelf tot zijn stedehouder gemaakt heeft. Maar dit leest men niet alleen nergens, maar het kan ook ruimschoots uit veel plaatsen weerlegd worden (Ef. 1:22; 4:15; 5:23; Col.1:18; 2:10)

9.

Aber wir wollen es einmal so gelten lassen, wie sie es wollen, wir wollen einmal zugeben, es sei gut und nützlich, wenn die ganze Welt unter (einer) Monarchie stünde - es wäre allerdings höchst widersinnig; aber es möge einmal so sein! Selbst dann aber werde ich deswegen nicht zugeben, daß das gleiche auch für die Leitung der Kirche Geltung hätte. Denn die Kirche hat Christus zu ihrem einzigen Haupte, unter dessen Herrschaft wir alle miteinander verbunden sind, und zwar nach der Ordnung und der Gestalt der Regierung, die er selbst vorgeschrieben hat. Die Papisten fügen also Christus sehr großes Unrecht zu, wenn sie verlangen, ein einziger Mensch müsse die gesamte Kirche regieren, und wenn sie dabei den Vorwand benutzen, die Kirche könne eben ein solches Haupt nicht entbehren. Denn Christus ist das Haupt, „von welchem aus der ganze Leib zusammengefügt ist und ein Glied am anderen hanget durch alle Gelenke, dadurch eins dem anderen Handreichung tut nach dem Werk eines jeglichen Gliedes in seinem Maße und macht, daß der ganze Leib wächst ...” (Eph. 4,15f.). Sieht man, wie der Apostel allen Menschen ohne jede Ausnahme in dem Leibe ihren Platz zuweist, die Ehre und den Namen des Hauptes aber Christus allein vorbehält? Sieht man, wie er allen einzelnen Gliedern ein bestimmtes Maß, eine festgesetzte und begrenzte Aufgabe zuerteilt, damit die Vollkommenheit der Gnade wie auch die höchste Regierungsgewalt bei Christus allein liege?

755 Es ist mir auch nicht unbekannt, was für eine Ausflucht die Papisten suchen, wenn man ihnen dies vorhält; sie sagen nämlich: Christus wird im eigentlichen Sinne das einige Haupt genannt, weil er allein kraft eigener Autorität und in seinem eigenen Namen regiert; aber das hindert nicht, daß es unter ihm noch ein zweites, „dienstbares Haupt“ gibt - so drücken sie sich aus! -, das auf Erden seine Vertretung führt. Aber mit dieser Ausflucht werden sie nichts zuwege bringen, wenn sie nicht zuvor gezeigt haben, daß Christus dieses Amt verordnet hat. Der Apostel nämlich lehrt, die ganze „Handreichung“ sei über die Glieder hin verstreut, die Kraft aber ströme von jenem einen himmlischen Haupte her (Eph. 4,16). Oder wenn sie etwas Deutlicheres hören wollen: da die Schrift bezeugt, daß Christus das Haupt ist, und da sie ihm allein diese Ehre zuschreibt, so darf diese nur dann auf einen anderen übertragen werden, wenn Christus selber ihn zu seinem Statthalter gemacht hat. Dies aber steht nicht nur nirgendwo zu lesen, sondern man kann es auf Grund von vielen Stellen reichlich widerlegen (Eph. 1,22; 4,15; 5,23; Kol. 1,18; 2,10).

9. Christus alleen is Hoof van die kerk

Laat dit maar gerus wees soos hulle wil, dat dit goed en nuttig is dat die hele wêreld onder ’n monargie saamgevat word. Dit is nogtans die grootste onsinnigheid. Maar laat dit maar so wees. Ek sal nogtans nie op grond daarvan toegee dat dieselfde in die kerkregering geld nie. Die kerk het Christus trouens as enigste Hoof en onder sy regering is ons almal onderling verkleef volgens die orde en die beleidsvorm wat Hy self voorgeskryf het. Hulle doen Christus dus ’n uitsonderlike onreg aan wanneer hulle onder die voorwendsel dat die kerk nie sonder ’n hoof kan wees nie, een enkele mens aan die hoof van die universele kerk wil plaas. Christus is immers die Hoof uit wie die hele liggaam - goed 1385 saamgevoeg en saamgebind deur elke vorm van ondersteuning volgens die werking van elkeen van die ledemate daarvan na sy maat - tot die groei van die liggaam bydra.⁵⁰ Jy sien hoe hy alle sterflikes sonder uitsondering in die liggaam plaas maar die eer en die naam van die Hoof daarvan vir Christus alleen laat. Jy sien hoe hy ’n bepaalde maat en ’n begrensde en beperkte funksie aan elkeen van die ledemate toeken om sowel die volmaaktheid van die genade as die hoogste regeringsgesag by Christus alleen te laat bly.

Ek is wel deeglik bewus van die drogredenasies wat hulle gewoonlik aanvoer wanneer die beswaar teen hulle geopper word dat Christus natuurlik soos dit hoort, die enigste Hoof daarvan genoem word omdat Hy alleen deur sy gesag en sy Naam daaroor regeer. Maar (volgens hulle) verhinder dit nie dat daar onder Hom ’n tweede ministeriële hoof - soos hulle dit noem - kan bestaan om as sy plaasvervanger oor die aarde te regeer nie.⁵¹ Maar met hierdie redenasie bereik hulle niks as hulle nie vooraf bewys dat hierdie ministerie deur Christus verorden is nie. Die apostel leer trouens dat die ondersteuning onder die ledemate versprei is maar dat die krag van daardie enigste hemelse Hoof uitgaan.⁵² Of as hulle dit nog duideliker wil hê, aangesien die Skrif getuig dat Christus die Hoof is en dit hierdie eer vir Hom alleen opeis, behoort dit nie na iemand anders oorgedra te word tensy Christus self hom as sy plaasvervanger aangewys het nie. En ons lees dit nie alleen nêrens nie, maar dit kan ook oorvloedig met baie Skrifbewyse weerlê word.⁵³

9. Но даже если допустить, что было бы хорошо и полезно иметь одного правителя над всем миром (хотя это совсем не так), всё равно я не соглашусь с папистами в том, что такое правило действительно в отношении церковного управления. Ибо Церковь имеет одного главу - Иисуса Христа и под его главенством собираемся все мы, согласно его собственному установлению и устроению. Поэтому тот, кто желает отдать власть над всей Церковью одному человеку под тем предлогом, что она не может обойтись без главы, наносит жестокое оскорбление Иисусу Христу. Только Христос есть глава Церкви. К Нему, по словам св. Павла, должен прилепиться всякий член Тела его, чтобы все они, по мере и способности каждого, соединились для возрастания во Христе (Эф 4:15 сл.). Мы видим, как апостол присоединяет к Телу всех людей земли без исключения, оставляя за одним Иисусом Христом честь именоваться Главой. Видим, как он указывает каждому члену определённую меру и конкретное служение, чтобы сохранить за одним Иисусом Христом совершенство благодати и власть суверенного правителя.

Я отлично знаю, каково обычное возражение папистов на этот счёт. Они заявляют, что Иисус Христос именуется Единым Главой в собственном смысле, потому что Он правит от своего имени и своей властью. Но это, дескать, не препятствует существованию нижестоящего главы в том, что касается служения, главы, который представляет собой как бы наместника Иисуса Христа на земле. Однако посредством этой уловки они ничего не добьются, если не докажут, что такое служение изначально было установлено Христом. Ибо апостол учит, что власть Христа простирается на всех членов и сила их имеет источником одного небесного Главу (Эф 1:22; 4:15; 5:23). Если же нашим противникам угодно, чтобы я высказался еще определённее, - пожалуйста: коль скоро Писание свидетельствует о том, что Иисус Христос есть Глава, и приписывает эту честь Ему одному, недопустимо переносить её на кого-либо, кого сам Иисус Христос своим наместником не объявлял.

10. Aliquoties vivam Ecclesiae imaginem nobis Paulus depingit. De uno capite nulla illic mentio. Quin potius ex eius descriptione colligere licet a Christi institutione id esse alienum. Christus ascensu suo visibilem sui praesentiam nobis abstulit^c: ascendit tamen ut impleret omnia [Ephes. 4. b. 10]; nunc igitur ipsum adhuc praesentem habet Ecclesia, et semper habitura est. Rationem qua se exhibet dum vult Paulus ostendere, ad ministeria quibus utitur nos revocat. In omnibus nobis (inquit) est Dominus^d, secundum mensuram gratiae quam unicuique membro 98 contulit, Ideo constituit alios quidem Apostolos, alios vero Pastores, alios Evangelistas, alios Doctores, etc. [Ibidem, 7 et 11]. Cur non dicit, unum omnibus praefecisse qui vices suas gereret? Id enim locus maxime postulabat, nec ullo modo debuit omitti, si verum esset. Christus (inquit) nobis adest. Quomodo? Per ministerium hominum, quos gubernandae Ecclesiae praefecit. Cur non potius, per caput ministeriale, cui vices suas mandavit? Unitatem nominat: sed in Deo et in Christi fide. Hominibus nihil tribuit nisi commune ministerium, et unicuique modum particularem. Cur in illa commendatione unitatis, postquam dixerat unum corpus, unum Spiritum, unam spem vocationis, unum Deum, unam fidem, unum Baptisma [Ibidem 4. a. 4]¹, non etiam continuo addidit, unum summum Pontificem, qui Ecclesiam in unitate contineat? Nihil enim aptius dici poterat, si quidem ita res haberet. Expendatur diligenter locus ille; non dubium quin repraesentare illic penitus voluerit sacrum et spirituale Ecclesiae regimen, quod posteri hierarchiam dixerunt. Monarchiam inter ministros non modo nullam ponit, sed etiam indicat nullam esse. Non dubium est etiam quin modum coniunctionis exprimere voluerit, quo fideles cum Christo capite^a cohaerent. Illic non modo nullum ministeriale caput commemorat, sed operationem singulis membris particularem attribuit, pro modo gratiae unicuique distributae. Nec est quod de comparatione caelestis et terrenae hierarchiae subtiliter philosophentur²; nam nec de illa tutum est ultra modum sapere: et in hac constituenda non alium typum sequi oportet quam Dominus ipse suo verbo delineavit.

10. Or non seulement on ne lit cela en nulle part, mais il se peut amplement refuter par beaucoup de passages. Sainct Paul nous a peint quelquefois l’image de l’Eglise au vif: là il ne fait nulle mention d’un seul chef en terre: plustost on peut inferer de la description qu’il fait, que cela ne convient point à l’institution de Christ, lequel en montant au ciel nous a osté sa presence visible: toutesfois il est monté pour remplir toutes choses (Ephes. 4:10). Ainsi l’Eglise l’a encore present, et l’aura tousjours. Quand sainct Paul veut monstrer le moyen par lequel nous jouissons de la presence d’iceluy, il nous appelle aux ministeres desquels il use. Le Seigneur Jesus, dit-il, est en nous tous, selon la mesure de grace qu’il a donné à chacun membre. Pourtant il a constitué les uns Apostres, les autres Prophetes, les autres Evangelistes, les autres Pasteurs, les autres Docteurs (Ephes. 4:7, 11). Pourquoy est-ce qu’il ne dit qu’il en a constitué un sur tous les autres comme son lieutenant? Car le propos qu’il demene requiert bien cela, et ne le devoit nullement omettre, s’il estoit vray. Jesus Christ, dit-il, nous assiste. Comment? Par le ministere des hommes qu’il a commis au gouvernement de son Eglise. Pourquoy ne dit-il plustost, Par le chef ministerial lequel il a ordonné en son lieu? Il nomme bien l’unité, mais c’est en Dieu, et en la foy de Jesus Christ. Quant aux hommes, il ne leur laisse rien, sinon le ministere commun, et à chacun sa mesure en particulier. Et en nous recommandant l’unité, apres qu’il a dit que nous sommes un corps et un esprit, ayans une mesme esperance de vocation (Ephes. 4:4), un Dieu, une foy, et un Baptesme, pourquoy est-ce qu’il n’adjouste quant et quant, que nous avons un souverain Prelat pour conserver l’Eglise en unité? Car si la verité eust esté telle, il ne pouvoit rien dire de plus propre. Qu’on poise diligemment ce lieu-là car il n’y a doute qu’il ne nous y ait voulu representer le regime spirituel de l’Eglise, lequel a esté depuis nommé des successeurs, Hierarchie. Or il ne met nulle Monarchie ou principauté d’un seul homme entre les ministres: mais qui plus est, il denote qu’il n’y en a point. Il n’y a aussi nulle doute qu’il n’y ait voulu exprimer la façon d’unité, par laquelle les fideles doyvent adherer à Jesus Christ leur Chef. Or non seulement il ne fait nulle mention d’un chef ministerial, mais il attribue à chacun membre son operation particuliere, selon la mesure de grace qui est donnée à chacun. La comparaison qu’ils font entre la Hierarchie celeste et terrienne est frivole: car de la Hierarchie celeste, il ne nous en faut savoir et sentir que ce qui en est dit en l’Escriture. Pour constituer l’ordre que nous devons tenir en terre, il ne nous faut suyvre autre patron que celuy que le Seigneur mesmes nous a baillé.

10. Paul gives us a lively description of the church on various occasions, but without making any mention of its having one head upon earth. On the contrary, from the description which he gives, we may rather infer that such a notion is foreign from the institution of Christ. Christ, at his ascension, withdrew from us his visible presence; nevertheless 308“he ascended that he might fill all things.”⁸⁸⁴ He is still, therefore, present, and will always continue present with the Church. With a view to show us the manner in which he manifests himself, Paul calls our attention to the offices which he employs. There is “one Lord,” he says, “in you all. But unto every one of us is given grace according to the measure of the gift of Christ. And he gave some, apostles; and some, evangelists; and some, pastors and teachers.”⁸⁸⁵ Why does he not say, that he has appointed one to preside over all as his vicegerent? For his subject absolutely required it, and it ought by no means to have been omitted, if it had been true. “Christ,” he says, “is present with us.” How? “By the ministry of men whom he has appointed to the government of the Church.” Why not rather, “By the ministerial head, to whom he has delegated his authority?” He mentions a unity; but it is in God, and in the faith of Christ. He attributes nothing to men but a common ministry, and to every individual his particular share. In that commendation of unity, after having said, “There is one body, one Spirit, one hope of your calling, one Lord, one faith, one baptism,”⁸⁸⁶ why has he not likewise immediately added, “one supreme pontiff to preserve the Church in unity?” For if it had been true, nothing could have been more proper. Let that passage be duly considered. There is no doubt that he intends there a representation of the sacred and spiritual government of the Church, which has since received the name of hierarchy. Monarchy among ministers, or the government of one over all the rest, he not only does not mention, but indicates that there is no such thing. There is no doubt also that he meant to express the nature of the union, by which the faithful are connected with Christ their Head. Now, he not only makes no mention of any ministerial head, but attributes to every one of the members a particular operation, according to the measure of grace distributed to each. Nor is there any foundation for their far-fetched argument from a comparison of the heavenly and earthly hierarchy; for, in judging of the former, it is not safe to go beyond the discoveries of the Scripture, and in constituting the latter, it is not right to follow any other model than that which the Lord himself has delineated in his word.

10. Paul, in giving a representation of the Church, makes no mention of this ministerial head.

Paul sometimes depicts a living image of the Church, but makes no mention of a single head. On the contrary, we may infer from his description, that it is foreign to the institution of Christ. Christ, by his ascension, took away his visible presence from us, and360yet he ascended that he might fill all things: now, therefore, he is present in the Church, and always will be. When Paul would show the mode in which he exhibits himself, he calls our attention to the ministerial offices which he employs: “Unto every one of us is given grace according to the measure of the gift of Christ;” “And he gave some, apostles; and some, prophets; and some, evangelists; and some, pastors and teachers.”¹ Why does he not say, that one presided over all to act as his substitute? The passage particularly required this, and it ought not on any account to have been omitted if it had been true. Christ, he says, is present with us. How? By the ministry of men whom he appointed over the government of the Church. Why not rather by a ministerial head whom he appointed his substitute? He speaks of unity, but it is in God and in the faith of Christ. He attributes nothing to men but a common ministry, and a special mode to each. Why, when thus commending unity, does he not, after saying, “one body, one Spirit, even as ye are called in one hope of your calling, one Lord, one faith, one baptism” (Eph. 4:4), immediately add, one Supreme Pontiff to keep the Church in unity? Nothing could have been said more aptly if the case had really been so. Let that passage be diligently pondered, and there will be no doubt that Paul there meant to give a complete representation of that sacred and ecclesiastical government to which posterity have given the name of hierarchy. Not only does he not place a monarchy among ministers, but even intimates that there is none. There can also be no doubt, that he meant to express the mode of connection by which believers unite with Christ the Head. There he not only makes no mention of a ministerial head, but attributes a particular operation to each of the members, according to the measure of grace distributed to each. Nor is there any ground for subtle philosophical comparisons between the celestial and the earthly hierarchy. For it is not safe to be wise above measure with regard to the former, and in constituting the latter, the only type which it behoves us to follow is that which our Lord himself has delineated in his own word.

10. Enige malen schildert Paulus ons een levend beeld der kerk. Maar over het éne hoofd leest men daar niets. Ja zelfs kan men uit zijn beschrijving opmaken, dat het vreemd is aan de instelling van Christus. Christus heeft door zijn hemelvaart zijn zienlijke tegenwoordigheid van ons weggenomen; maar Hij is toch opgevaren, opdat Hij alles vervullen zou (Ef. 4:10) Dus heeft de kerk Hem nu nog tegenwoordig en zal Hem altijd tegenwoordig hebben. Wanneer Paulus wil aantonen, op welke wijze Hij zich vertoont, wijst hij ons op de bedieningen, die Hij gebruikt (Ef. 4:7,11) "In ons allen," zegt hij, "is de Here, naar de maat der genade, die Hij aan ieder lid geschonken heeft; daarom heeft Hij sommigen gegeven tot apostelen, anderen tot herders, anderen tot evangelisten, anderen tot leraars" enz. Waarom zegt hij niet, dat Hij één over allen gesteld heeft, om zijn plaats te vervullen? Want dat had hij op die plaats zeker moeten doen, en hij had het geenszins mogen weglaten, als het waar was. Christus, zegt hij, is bij ons. Hoe? Door de dienst der mensen, die hij gesteld heeft om de kerk te regeren. Waarom zegt hij niet liever: door het bedienend hoofd, aan wie Hij zijn plaatsvervulling opgedragen heeft? Hij spreekt van een eenheid; maar van eenheid in God en in het geloof aan Christus. Aan de mensen kent hij niets anders toe, dan een gemeenschappelijke dienst, en aan ieder afzonderlijk een bijzonder deel. Waarom heeft hij bij die aanprijzing der eenheid, nadat hij gesproken had (Ef. 4:4) van één lichaam, één Geest, één hoop der roeping, één God, één geloof, één doop, niet terstond toegevoegd: één opperpriester, om de kerk in eenheid te houden? Want hij had niets geschikters kunnen zeggen, wanneer althans de zaak zo stond. Laat men die plaats naarstig overwegen: het is niet twijfelachtig of de apostel heeft daar geheel en al voor ogen willen stellen de heilige en geestelijke bestuurswijze der kerk, die het latere geslacht hiërarchie genoemd heeft. Hij stelt niet alleen geen alleenheerschappij onder de dienaren, maar wijst ook aan, dat die er niet is. Het is ook niet twijfelachtig, of hij heeft de wijze van saamvoeging willen uitdrukken, door welke de gelovigen met het Hoofd Christus verbonden zijn. Daar maakt hij niet alleen geen melding van een bedienend hoofd, maar kent aan ieder lid een bijzondere werking toe naar de mate der genade, die aan een ieder is toegedeeld. En er is ook geen reden toe, dat zij over de vergelijking van de hemelse en de aardse hiërarchie scherpzinnig filosoferen. Want het is niet voorzichtig om aangaande de hemelse hiërarchie bovenmate wijs te willen zijn, en in het vaststellen van de aardse moeten we geen ander beeld volgen dan de Here zelf door zijn Woord heeft getekend.

10.

Paulus malt uns einige Male ein lebendiges Bild der Kirche vor Augen. Von dem einen (menschlichen) Haupte dagegen liest man dort nichts. Nein, es läßt sich vielmehr aus seiner Beschreibung die Folgerung ziehen, daß dies „eine Haupt“ mit Christi Einsetzung nichts zu tun hat. Christus hat uns durch seine Himmelfahrt seine sichtbare Gegenwart entzogen; dennoch ist er „aufgefahren ..., auf daß er alles erfüllte“ (Eph. 4,10). Die Kirche hat ihn also auch jetzt noch gegenwärtig und wird ihn allezeit gegenwärtig haben. Indem nun Paulus die Art und Weise schildern will, in der sich Christus zeigt, verweist er uns auf die Ämter, deren sich Christus bedient. „In uns allen“, sagt er, „ist der Herr, nach dem Maß der Gnade, das er jedem einzelnen Gliede hat zuteil werden lassen. Darum hat er einige zu Aposteln eingesetzt, andere aber zu Hirten, andere zu Evangelisten, andere zu Lehrern ...” (Eph. 4,7.11, ungenau). Weshalb sagt Paulus nicht, Christus habe einen Menschen über alle gesetzt, der seine Vertretung führen sollte? Denn die Stelle (die ja immerzu von der Einheit redet) erforderte das in höchstem Maße, und es hätte unter keinen Umständen ausgelassen werden dürfen, wenn es wahr wäre. Er sagt: „Christus ist bei uns“. Wieso? Durch das Dienstamt der Menschen, die Christus zur Leitung der Kirche eingesetzt hat! Weshalb sagt er nicht lieber: durch das „dienstbare Haupt“, dem er seine Stellvertretung aufgetragen hat? Er spricht ausdrücklich von Einheit: aber das ist Einheit in Gott und im Glauben an Christus. Den Menschen schreibt er nichts zu als einen gemeinsamen Dienst und dazu jedem einzelnen sein besonderes „Maß“ (Vers 16). Er hatte doch von dem „einen Leib“, dem „einen Geist“, von der einen „Hoffnung der Berufung“ gesprochen, er hatte gesagt: „ein Gott, ein Glaube, eine Taufe“ (Eph. 4,4-6, ungenau) - weshalb fügt er in diesem Lobpreis der Einheit nicht auch gleich zu, es gebe auch einen obersten Bischof, der die Kirche in der Einheit erhalten solle? Es hätte gar nichts Passenderes gesagt werden können - vorausgesetzt nur, daß die Wirklichkeit sich so verhielt! Man möge diese Stelle eindringlich erwägen: es besteht kein Zweifel, daß Paulus hier durchaus das heilige, geistliche Regiment der Kirche hat darstellen wollen, das die Späteren dann als „Hierarchie“ bezeichnet haben. Dagegen hat er nicht nur keine Monarchie unter den Dienern (der Kirche) aufgerichtet, sondern er hat gezeigt, daß es keine gibt. Es besteht auch kein Zweifel, daß er die Art der Verbundenheit hat zum Ausdruck bringen wollen, in der die Gläubigen mit Christus, ihrem Haupte, zusammenhängen. Da erwähnt er nun nicht nur kein „dienstbares Haupt“, sondern er schreibt jedem einzelnen Gliede ein besonderes „Werk“ zu (Vers 16), nach dem Maße der Gnade, die jedem einzelnen zugeteilt ist. Es besteht auch kein Anlaß, daß sie über die Vergleichung der himmlischen mit der irdischen „Hierarchie“ scharfsinnig philosophieren; denn es ist nicht gefahrlos, in Bezug auf die himmlische über das Maß 756 hinaus klug sein zu wollen, und bei der Aufrichtung der irdischen soll man keinem anderen Vorbild folgen als dem, das der Herr selber in seinem Worte umschrieben hat.

10. Paulus se bespreking van die instelling van die ampte maak geen melding van ’n plaasvervanger van Christus nie

Paulus teken by verskeie geleenthede ’n lewendige beeld van die kerk vir ons maar van een hoof is daar geen sprake nie. Uit sy beskrywing kan ons eerder aflei dat dit iets vreemds aan die instelling van Christus is. Met sy hemelvaart het Christus sy sigbare teenwoordigheid van ons weggeneem.⁵⁴ Hy het nogtans opgevaar om alles te volbring.⁵⁵ Derhalwe het die kerk nog sy teenwoordigheid en sal dit ook altyd hê. Wanneer Paulus die wyse wil aandui waarop Hy Hom openbaar, roep hy ons terug 1386 tot die ampsbedienings waarvan hy gebruik maak. Hy sê: “Die Here is in ons almal na die maat van die genade wat Hy aan elke lidmaat verleen het. Daarom het Hy sommiges as apostels, ander as herders, ander as evangeliste, sommiges as leraars,” ensovoorts, ingestel.⁵⁶ Waarom sê hy nie dat Hy een oor almal aangestel het om as sy plaasvervanger op te tree nie? Die onderwerp het dit trouens besonderlik vereis, en dit moes glad nie weggelaat word as dit die waarheid was nie! Hy sê: “Christus is by ons”. Hoe? Deur die ampsbediening van mense wat Hy aangestel het om sy kerk te regeer. Waarom sê hy nie liewer dat dit deur ’n ministeriële hoof is aan wie Hy sy funksies opgedra het nie?

Hy vermeld eenheid maar in God en in die geloof in Christus.⁵⁷ Aan  mense verleen hy niks behalwe die gemeenskaplike ampsbediening en ’n besondere maat aan elkeen nie.⁵⁸ Nadat hy een liggaam, een Gees, een verwagting van roeping, een God, een geloof en een doop vermeld het,⁵⁹ waarom voeg hy nie onmiddellik in sy aanbeveling van eenheid ook een hoë priester by om die kerk se eenheid te behou nie?⁶⁰ As dit wel die toedrag van sake was, kon niks paslikers gesê word nie! Dink maar noukeurig oor daardie aanhaling na. Ongetwyfeld wou hy ten diepste daar die heilige en geestelike kerkregering weergee wat die nageslag ’n hiërargie genoem het. Hy plaas nie alleen geen monargie onder ampte nie maar hy gee ook te kenne dat daar geen monargie bestaan nie! Ongetwyfeld wou hy die manier van die verbintenis uitdruk waardeur gelowiges Christus hulle Hoof aanhang. Hy vermeld daar nie alleen geen ministeriële hoof nie maar hy skryf aan elke lidmaat die besondere werk toe⁶¹ na die maat van die genade wat aan elkeen verleen is.⁶² Hulle het geen grond om spitsvondig oor ’n hemelse en ’n aardse hiërargie te filosofeer nie.⁶³ Want dit is nie veilig om buite mate wys te wees oor eersgenoemde nie en in die vasstelling van laasgenoemde behoort ons nie ’n ander voorbeeld te volg as die een wat die Here self in sy Woord vir ons omlyn het nie.

1387 Petrus was wel as biskop in Rome maar die Roomse primaat kan nie daarop gevestig word nie (Afdeling 11 - 13)

10. Св. Писание ничего не говорит о таком наместничестве. Наоборот, эту идею можно полностью опровергнуть многими фрагментами Нового Завета. Так, св. Павел, рисуя образ живой Церкви, ни единым словом не обмолвился об одном земном главе. Из данного им описания скорее можно заключить, что такое главенство противоречит Христову установлению. Поднявшись на небо, Христос лишил нас своего видимого присутствия. Однако Он поднялся, чтобы наполнить всё (Эф 4:10). Так что Он всё ещё пребывает в Церкви и будет пребывать в ней всегда. Говоря об образе его нынешнего присутствия, св. Павел обращается к тем видам служения, которые были установлены Христом. Господь Иисус, говорит апостол, пребывает в нас по мере благодати, данной Им каждому члену Церкви [Эф 4:7]. Поэтому Он «поставил одних Апостолами, других пророками, иных Евангелистами, иных пастырями и учителями» (Эф 4:11). Почему же св. Павел не упоминает о том, что Иисус поставил надо всеми одного человека своим наместником? Именно здесь было бы весьма уместно сказать об этом, и апостол не преминул бы это сделать, если бы это было истиной. Он говорит: Иисус Христос пребывает с нами. Каким образом? Через служение людей, которым Он вручил управление своей Церковью. Почему апостол не сказал: через главу служения, поставленного Христом вместо Себя? Св. Павел говорит о единстве Церкви, но это единство совершается в Боге и в вере в Иисуса Христа. Что же касается людей, им апостол оставляет только совместное служение и служение каждого по его собственной, данной ему мере. Призвав нас к единству, напомнив о том, что мы составляем одно тело и один Дух и призваны к одной надежде нашего звания в одном Господе, одной вере, одном крещении (Эф 4:4-5), - почему св. Павел тут же не добавляет, что мы имеем одного Первосвященника ради сохранения единства Церкви? Если бы это было истиной, слова апостола об этом были бы здесь как нельзя более кстати.

Вникнем как следует в это место. Несомненно, св. Павел представляет здесь тот порядок духовного устроения Церкви, который позднее был назван «иерархией». Но при этом он не говорит ни слова о единоначалии или главенстве одного человека над всеми служителями, более того, даёт понять, что такого главенства нет вовсе. Итак, св. Павел описывает тот образ единства, посредством которого все верующие должны пребывать в единении с Иисусом Христом как своим Главой. Однако апостол не только не упоминает о главе служения, но указывает каждому члену тела Церкви особое служение по мере данной ему благодати. Так что сопоставление небесной и земной иерархии, которое проводят наши противники, безосновательно. Ведь о небесной Иерархии нам может быть известно лишь то, что сообщает Писание. А что касается порядка, который нужно соблюдать на земле, у нас не может быть другого образца, кроме данного самим Господом.

11. Iam ut alterum illis largiar, quod nunquam apud sanos homines obtinebunt, sic constitutum in Petro Ecclesiae primatum, ut perpetua successione semper maneret: unde tamen evincent, sedem Romae ita collocatam, ut quicunque sit urbis illius Episcopus, orbi universo praesideat? Quo iure hanc loco dignitatem alligant, quae sine loci mentione data est? Petrus, inquiunt, Romae vixit et mortuus est. Quid Christus ipse? nonne Hierosolymis functus est Episcopatu dum vixit, et moriendo sacerdotii munus implevit? Princeps pastorum, summus Episcopus, caput Ecclesiae, non potuit honorem loco acquirere: Petrus longe ipso inferior potuit? Nonne sunt ineptiae istae magis quam pueriles? Christus honorem primatus contulit Petro: Petrus Romae sedit: Ergo illic collocavit sedem primatus. 99 Nempe hac ratione sedem primatus debuerunt olim Israelitae constituere in deserto, ubi Moses summus doctor et princeps Prophetarum ministerio suo functus erat, et mortuus [Deut. 34. a. 5].

11. Mais encore que je leur ottroye ce second poinct, lequel toutesfois jamais ils n’obtiendront envers gens de bon jugement: assavoir que la primauté de l’Eglise a esté donnée à sainct Pierre à telle condition qu’elle demeurast tousjours, et qu’elle vint en succession de main en main: d’où est-ce qu’ils pourront conclurre que le siege Romain ait esté exalté jusques là, que quiconque en est Evesque doyve presider sur tout le monde? Par quel droit et à quel tiltre attachent-ils ceste dignité à un lieu propre, laquelle a esté donnée à Pierre sans faire mention d’aucun lieu? Pierre, disent-ils, a vescu à Rome, et y est mort. Et Jesus Christ, quoy? n’a-il point exercé office d’Evesque en Jerusalem, pendant qu’il a vescu? et en sa mort, n’y a-il point accomply ce qui estoit requis à la Prestrise souveraine? Le—Prince des Pasteurs, le souverain Evesq de l’Eglise n’a peu acquerir l’honner auté à un lieu: comment est-ce donc que, qui est beaucoup plus inferieur, l’auroit acquis? Ne sont-ce pas follies plus qu’enfantiles, de parler ainsi? Jesus Christ a donné l’honneur de Primauté à Pierre: Pierre a eu son siege à Rome: il s’ensuit donc qu’il a colloqué illec le siege de sa primauté. Certes par mesme raison le peuple d’Israel devoit anciennement constituer le siege de Primauté au desert, d’autant que Moyse souverain Docteur et prince des Prophetes, avoit là exercé son office, et y estoit mort (Deut. 34:5).

11. Now, though I should make them another concession, which they will never obtain from judicious persons, that the primacy of the Church was established in Peter, and to be continued by a perpetual succession, how will they prove that its seat was fixed at Rome, so that whoever is bishop of that 309city must preside over the whole world? By what right do they restrict to one place this dignity, which was conferred without the mention of any place? Peter, they say, lived and died at Rome. What shall we say of Christ himself? Was it not at Jerusalem that he exercised the office of a bishop while he lived, and fulfilled the priestly office by his death? The Prince of pastors, the supreme Bishop, the Head of the Church, could not obtain this honour for the place where he lived and died; how then could Peter, who was far inferior to him? Are not these follies worse than puerile? Christ gave the honour of primacy to Peter; Peter settled at Rome; therefore he fixed the seat of the primacy in that city. For the same reason the ancient Israelites ought to have fixed the seat of their primacy in the desert, because it was there that Moses, their chief teacher, and the prince of their prophets, exercised his ministry, and died.

11. Even though Peter were ministerial head, it does not follow that the Pope is so also. Argument founded on Paul’s having lived and died at Rome.

I will now make them another concession, which they will never obtain from men of sound mind—viz. that the primacy of the Church was fixed in Peter, with the view of remaining for ever by perpetual succession. Still how will they prove that his See was so fixed at Rome, that whosoever becomes Bishop of that city is to preside over the whole world? By what authority do they annex this dignity to a particular place, when it was given without any mention of place?Peter, they say, lived and died at Rome. What did Christ himself do? Did he not discharge his episcopate while he lived, and complete the office of the priesthood by dying at Jerusalem? The Prince of pastors, the chief Shepherd, the Head of the Church, could not procure honour for a place, and Peter, so far his inferior, could! Is361not this worse than childish trifling? Christ conferred the honour of primacy on Peter. Peter had his See at Rome, therefore he fixed the seat of the primacy there.In this way the Israelites of old must have placed the seat of the primacy in the wilderness, where Moses, the chief teacher and prince of prophets, discharged his ministry and died.

11. Ook al zou ik hun verder het andere toegeven (wat ze bij mensen met gezond verstand nooit zullen gedaan krijgen), namelijk dat het primaat over de kerk zo in Petrus is vastgesteld, dat het door onafgebroken opvolging altijd zou blijven: waaruit zullen ze dan bewijzen, dat de stoel te Rome zo geplaatst is, dat een ieder, die bisschop is van die stad, aan het hoofd staat van de gehele wereld? Met welk recht binden zij deze waardigheid aan een plaats, die zonder vermelding van een plaats gegeven is? Petrus, zeggen ze, heeft te Rome geleefd en is daar gestorven. En Christus zelf dan? Heeft Hij niet te Jeruzalem het bisschopsambt waargenomen terwijl Hij leefde, en door zijn dood het priesterambt vervuld? Heeft de overste der herders, de hoogste bisschop, het Hoofd der kerk die eer niet kunnen verwerven voor die plaats, en heeft Petrus, die ver beneden Hem stond, dat wel gekund? Zijn dat niet meer dan kinderlijke dwaasheden? Christus heeft de eer van het primaat aan Petrus geschonken; Petrus heeft te Rome gezeteld: dus heeft hij daar de zetel van het primaat gevestigd. Voorwaar, op die manier hadden de Israëlieten oudtijds de zetel van het primaat moeten vestigen in de woestijn, waar Mozes, de hoogste leraar en de overste der profeten, zijn dienst verricht had en gestorven was.

11. Selbst wenn Petrus eine Obergewalt gehabt hätte, so könnte Rom sie nicht beanspruchen

Ich will ihnen aber auch dies andere einmal durchgehen lassen, was sie allerdings bei vernünftigen Menschen nie und nimmer werden durchsetzen können, nämlich daß in der Person des Petrus für die Kirche eine Obergewalt aufgerichtet worden sei, und zwar so, daß sie durch fortwährende Aufeinanderfolge stets erhalten bleiben würde. Woraus wollen sie dann aber beweisen, daß der Sitz (dieser Obergewalt) in Rom aufgerichtet sei, so daß also jeder, der Bischof dieser Stadt wäre, auch die Herrschaft über die ganze Welt hätte? Mit welchem Recht binden sie diese Würde an einen Ort, obwohl sie doch ohne Erwähnung eines Ortes gegeben worden ist? Petrus, sagen sie, hat doch in Rom gelebt und ist dort gestorben! Wie ist es aber mit Christus selbst? Hat er nicht, solange er lebte, das Bischofsamt in Jerusalem geführt und hat er nicht durch sein Sterben das Priesteramt erfüllt? Der Oberste der Hirten, der höchste Bischof, das Haupt der Kirche vermochte dem Ort (seines Wirkens) keine Ehre zu erwerben - und Petrus, der ihm doch bei weitem nachsteht, hat es vermocht? Sind das nicht mehr als kindische Albernheiten? Christus - so sagt man - hat die Ehre der Obergewalt dem Petrus übertragen, Petrus aber hatte seinen Sitz in Rom, also hat er dort den Sitz dieser Obergewalt aufgerichtet. Auf diese Weise hätten denn wohl die Israeliten vorzeiten den Sitz der Obergewalt in der Wüste aufrichten müssen, wo Mose als höchster Lehrer und Oberster der Propheten sein Amt verrichtet hatte und gestorben war (Deut. 34,5)!

11. As Petrus dan nog die Hoof van die kerk was, kan Rome dit tog nie wees nie!

Laat ons egter ook ’n tweede toegewing aan hulle maak wat hulle nooit onder mense met gesonde verstand sal verkry nie, naamlik dat die primaat van die kerk so in Petrus gesetel was dat dit altyd in ’n aaneenlopende opvolging moes bly bestaan. Hoe sal hulle nogtans daaruit kan bewys dat sy setel so in Rome gevestig is dat wie ook al biskop van die stad sou wees, ook die hoof van die hele wêreld sou wees? Met watter reg ken hulle hierdie aansien aan ’n plek toe terwyl daar geen melding van ’n plek gemaak is nie? Hulle sê: “Petrus het in Rome geleef en gesterf.”⁶⁴ Wat dan van Christus? Het Hy nie tydens sy lewe sy biskopamp in Jerusalem vervul en met sy afsterwe sy priesterlike amp daar volbring nie? Hy, die Leier van die herders, die hoogste Biskop, die Hoof van die kerk, Hy kon nie hierdie eer vir ’n plek verwerf nie! Kon Petrus wat op verre na sy mindere was, dit dan doen? Is sulke onsinnighede nie eerder kinderagtighede nie? “Christus het hierdie eer aan Petrus gegee; Petrus het in Rome gesit. Hy het derhalwe die setel van die primaat daar gevestig.”⁶⁵ Volgens hierdie redenasie moes die Israeliete die setel van die primaat destyds in die woestyn gevestig het omdat Moses, die hoogste leraar en leier van die profete, sy ampsbediening daar verrig en daar gesterf het!⁶⁶

11. Но допустим, что я соглашусь с ними в этом пункте (чего никогда не сделали бы здравомыслящие люди). А именно: допустим, я признаю, что св. Петру было дано главенство над Церковью, причём на тех условиях, что оно закрепляется за ним навсегда и будет передаваться его преемникам. Но на каком основании паписты делают вывод о таком возвышении римского престола, что всякий римский епископ имеет власть над целым миром? По какому праву приписывают они такое достоинство одному конкретному месту, коль скоро Петру было дано главенство без упоминания места? Они отвечают: Пётр жил и умер в Риме. А Иисус Христос? Разве Он не жил и не исполнял епископское служение в Иерусалиме? И разве своей смертью в Иерусалиме не совершил всего, чего требовало высшее Священство? Пастырь пастырей, верховный Епископ, Глава Церкви не сумел стяжать для конкретного места честь первенства, а Пётр, будучи неизмеримо ниже Христа, сумел! Не глупость ли подобное утверждение, глупость, более чем детская? Иисус Христос отдал честь главенства Петру. Пётр был епископом Рима. Следовательно, римский епископский престол получил главенство. Рассуждая таким образом, израильский народ в древности должен был утвердить главный престол в пустыне: ведь именно там исполнил своё служение и умер Моисей, верховный Учитель и первый из пророков (Втор 34:5)!

12. Videamus tamen quam eleganter ratiocinentur. Petrus, inquiunt, principatum habuit inter Apostolos; ergo Ecclesia in qua sedit hoc privilegii habere debet¹. Ubi autem primum sedit? Antiochiae, inquiunt. Ergo Antiochena Ecclesia primatum sibi iure vendicat. Fatentur fuisse olim primam: sed Petrum inde migrando, Romam transtulisse quem secum honorem attulerat, Extat enim sub nomine Marcelli papae ad Presbyteros Antiochenos epistola, ubi sic loquitur, Petri sedes initio apud vos fuit, quae postea, iubente Domino huc translata est. Sic Antiochena Ecclesia, quae olim prima erat, Romanae cessit sedi [12. quaest. 1. cap. Rogamus]². Verum quo oraculo habuerat bonus ille vir^a, Dominum sic iussisse? Nam si iure definienda sit haec causa, necesse est respondeant, velintne privilegium hoc personale esse, an reale, an mixtum³. Unum enim ex his tribus esse oportet^b. Si dixerint personale, nihil igitur ad locum: sin reale, ergo ubi semel datum est loco, non adimitur propter personae vel mortem, vel discessum. Superest igitur ut mixtum esse dicant; tunc autem non simplex erit loci consideratio, nisi persona simul respondeat. Eligant quicquid volent, protinus inferam, et facile evincam, Romam nulla ratione primatum sibi arrogare.

12. Toutesfois voyons le bel argument qu’ils font: Pierre, disent-ils, a eu la primauté entre les Apostres. L’Eglise donc en laquelle il a eu son siege, doit avoir ce privilege. Or en quelle Eglise a-il esté premierement Evesque? Ils respondent que ça esté en Antioche: de là je conclu, que la primauté appartient de droit à l’Eglise d’Antioche. Or ils confessent bien qu’elle a esté autresfois la premiere, mais que Pierre en partant de là, a transporté l’honneur de la primauté à Rome. Car il y a une epistre du Pape Marcel, au Decret, escrite aux Prestres d’Antioche, où il est ainsi dit: Le siege de Pierre a esté du commencement en vostre ville: mais depuis par le commandement de Dieu il a icy esté translaté. Ainsi l’Eglise d’Antioche, qui du commencement estoit la premiere, a donné lieu au siege Romain. Mais je demande, Par quelle revelation savoit ce nigaud de Pape, que Dieu l’eust ainsi commandé? S’il est question de definir ceste cause par droit, ils faut qu’ils respondent, assavoir si le privilege qui a esté donné à Pierre, est personnel, ou real, ou meslé. Il faut qu’ils choisissent l’un des trois, selon tous Legistes. S’ils disent qu’il est personnel, le lieu ne vient point en conte. S’il est real, apres qu’il a esté donné à un lieu, il ne luy peut estre osté par la mort ou le depart de la personne. Il reste donc qu’il soit meslé des deux. Or lors il ne faudra point simplement considerer le lieu, sinon que la personne corresponde avec. Qu’ils eslissent lequel qu’ils voudront: soudain je conclur ray et prouveray facilement, que Rome ne se peut attribuer le Primat par aucun moyen.

12. Let us see how wretchedly they reason. Peter, they say, had the preëminence among the apostles. Therefore, the Church in which he settled ought to have this privilege. But where was he first stationed? They reply, at Antioch. Then I infer that the Church of Antioch is justly entitled to the primacy. They confess that it was originally the first, but allege that Peter, on his removal from it, transferred the honour which was attached to him to Rome. For there is an epistle of Pope Marcellus to the presbyters of Antioch, in which he says, “The see of Peter was at first among you, but at the command of the Lord was afterwards removed to this city.” So the Church of Antioch, which was originally the first, has given place to the see of Rome. But I ask, By what oracle did that wise pope know that the Lord had commanded this? For if this cause is to be decided on the footing of right, it is necessary for them to answer, whether this privilege be personal, or real, or mixed. It must be one of these. If they affirm it to be personal, then it has nothing to do with the place. If they allege it to be real, then when it has once been given to a place, it cannot be taken away from it by the death or removal of the person. It remains, therefore, for them to declare it to be mixed; and then it will not be sufficiently simple to consider the place, unless there be an agreement also with respect to the person. Let them choose which they will, I shall immediately conclude, and will easily prove, that the assumption of the primacy by the see of Rome is without any foundation.

12. On the hypothesis of the Papists, the primacy belongs to the Church of Antioch.

Let us see, however, how admirably they reason. Peter, they say, had the first place among the apostles; therefore, the church in which he sat ought to have the privilege. But where did he first sit? At Antioch, they say. Therefore, the church of Antioch justly claims the primacy. They acknowledge that she was once the first, but that Peter, by removing from it, transferred the honour which he had brought with him to Rome. For there is extant, under the name of Pope Marcellus, a letter to the presbyters of Antioch, in which he says, “The See of Peter, at the outset, was with you, and was afterwards, by the order of the Lord, translated hither.” Thus the church of Antioch, which was once the first, yielded to the See of Rome. But by what oracle did that good man learn that the Lord had so ordered? For if the question is to be determined in regular form, they must say whether they hold the privilege to be personal, or real, or mixed. One of the three it must be. If they say personal, then it has nothing to do with place; if real, then when once given to a place it is not lost by the death or departure of the person. It remains that they must hold it to be mixed; then the mere consideration of place is not sufficient unless the person also correspond. Let them choose which they will, I will forthwith infer, and easily prove, that Rome has no ground to arrogate the primacy.

12. Laat ons echter zien, hoe keurig ze redeneren. Petrus, zeggen ze, heeft onder de apostelen het oppergezag gehad. Dus moet de kerk, in welke hij zetelt, dit privilegie hebben. Maar waar heeft hij het eerst gezeteld? Te Antiochië, zeggen zij. Dus maakt de kerk van Antiochië terecht voor zich aanspraak op het primaat. Zij erkennen, dat die kerk oudtijds de eerste geweest is, maar dat Petrus, vandaar verhuizende, de eer, die hij met zich meegebracht had, naar Rome heeft overgebracht. Want er bestaat onder de naam van paus Marcellus een brief aan de ouderlingen van Antiochië, waarin hij aldus spreekt¹ : "De zetel van Petrus is in den beginne bij u geweest, die later op 's Heren bevel hierheen is overgebracht." Zo is de kerk van Antiochië, die oudtijds de eerste was, voor de zetel te Rome geweken. Maar door welke Godsspraak wist die goede man, dat de Here zo bevolen had? Want indien deze zaak volgens het recht moet behandeld worden, moeten ze antwoorden, of ze willen, dat dit privilegie persoonlijk is of zakelijk of gemengd. Want één van deze drie moet het zijn. Als ze zeggen: persoonlijk, dan heeft het dus niets met de plaats te maken; maar zeggen ze, dat het zakelijk is, dan wordt het dus, wanneer het eenmaal aan de plaats gegeven is, niet weggenomen door de dood of het vertrek van de persoon. Er blijft dus over, dat ze zeggen, dat het gemengd is, maar dan zal niet alleen de plaats in overweging moeten komen, tenzij de persoon daarmee tegelijk overeenstemt. Laat hen uitkiezen, wat ze willen; terstond zal ik daartegen inbrengen en gemakkelijk bewijzen, dat Rome zonder enige reden zich het primaat aanmatigt.

12.

Wir wollen aber zusehen, wie trefflich die Papisten ihren Beweis führen. Petrus, sagen sie, hatte unter den Aposteln die führende Stellung, deshalb muß die Kirche, in der er seinen Sitz hatte, dieses Vorrecht haben. Wo hatte Petrus aber zuerst seinen Sitz? In Antiochia, sagen sie. Also erhebt die Kirche zu Antiochia mit Recht den Anspruch auf die Obergewalt für sich! Sie geben zu, daß sie einst die erste gewesen ist. Dann aber sei, so behaupten sie, Petrus von dort weggezogen, und er habe die Ehre, die er mit sich brachte, nach Rom überführt. Es ist unter dem Namen des Papstes Marcellus ein Schreiben an die Presbyter von Antiochia erhalten, in dem er sich folgendermaßen ausspricht: „Der Sitz des Petrus befand sich anfangs bei euch; nachher ist er auf Weisung des Herrn nach hier übertragen worden. So hat die Kirche zu Antiochia, die einst die erste war, dem römischen Stuhl den Platz geräumt“ (Decretum Gratiani II,24,1,15). Aber durch was für ein Offenbarungswort hat der gute Mann gewußt, daß der Herr es so geboten habe? Denn wenn diese Sache rechtmäßig entschieden werden soll, so müssen die Papisten antworten, ob dieses Vorrecht nach ihrem Willen persönlich, sachlich oder aber teils persönlich, teils sachlich (mixtum) ist. Denn eins von diesen dreien muß es notwendig sein. Wenn sie nun sagen, es sei ein persönliches Vorrecht, so hat es also mit dem Ort nichts zu tun. Sagen sie aber, es sei sachlicher Art, so kann es dem Orte, sobald es ihm einmal gegeben ist, wegen des Todes oder Wegzugs der Person nicht genommen werden. Es bleibt also übrig, daß sie behaupten, es sei teils persönlicher, teils sachlicher Art; in diesem Falle aber darf sich die Betrachtung nicht einfach dem Ort zuwenden, sofern mit diesem nicht zugleich die Person in Beziehung steht. Sie mögen sich auswählen, was sie wollen - ich werde jedenfalls gleich entgegnen und mit Leichtigkeit beweisen, daß sich Rom ohne jeglichen Grund die Obergewalt anmaßt.

12. Die redes vir die oorplasing van kerklike gesag van Antiochië na Rome is onaanvaarbaar

Laat ons nogtans sien hoe smaakvol hulle redeneer. Hulle sê: “Petrus het oppergesag onder die apostels gehad. Die kerk waarin sy setel was, behoort derhalwe ook hierdie voorreg te hê”.⁶⁷ Maar waar was sy setel eerste? “In Antiochië,” antwoord hulle. Die kerk van Antiochië eien 1388 hom dus met reg die primaat toe! Hulle erken dat dit sy eerste setel was maar beweer dat Petrus, toe hy daarvandaan weggegaan het, die eer wat hy met hom saamgeneem het, na Rome oorgeplaas het. Want daar bestaan ’n brief onder die naam van pous Marcellus aan die presbiters van Antiochië waarin hy soos volg praat: “Petrus se setel was aanvanklik onder julle en dit is later op bevel van die Here hierheen oorgeplaas. So het die kerk van Antiochië wat eertyds die eerste was, voor die Roomse setel geswig”.⁶⁸ Maar deur watter godspraak het daardie goeie man geweet dat die Here so ’n bevel gegee het? As hierdie saak immers volgens die reg besleg moet word, moet hulle noodwendig antwoord of hulle wil hê dat hierdie privilegie persoonlik, of saaklik of saamgestel is.⁶⁹ Dit moet immers een van hierdie drie wees. As hulle sou sê dat dit persoonlik is, het dit geen betreking op die plek nie; as dit saaklik is, kan dit nie vanweë ’n persoon se dood of verhuising weggeneem word wanneer dit eenmaal aan ’n plek verleen is nie. Daar bly dus oor dat hulle kan sê dat dit saamgestel is. Dan sal die plek egter nie eenvoudig in aanmerking geneem kan word sonder dat die persoon tegelyk daaraan verbonde is nie. Laat hulle kies wat hulle wil - ek sal dadelik aanvoer, en kan ook maklik bewys, dat Rome sonder grond die primaat hom toeeien.

12. Однако рассмотрим этот их пресловутый довод: дескать, Пётр обладал первенством среди апостолов. Следовательно, Церковь, которую он возглавлял, тоже должна обладать такой привилегией. Но в какой Церкви Пётр был епископом раньше? Наши противники ответят: в Антиохийской. Отсюда я делаю вывод, что первенство по праву принадлежит Антиохийской Церкви. Они возразят, что вначале оно действительно ей принадлежало, но затем Пётр переехал в Рим и перенёс туда честь главенства. Ибо в послании папы Марцелла (Маркела) антиохийским пресвитерам говорится: сперва престол Петра находился в вашем городе, но потом по воле Божьей он был перенесён в Рим. Таким образом Антиохийская Церковь уступила своё первенство римскому престолу (Decretum Gratiani II, c. XXIV, qu. 1, c.15). Но я хочу спросить: в силу какого откровения этот умник-папа узнал, что такова была воля Божья? Если этот вопрос решать юридическим порядком, надлежит спросить папистов, какова была данная Петру привилегия - личная, имущественная или смешанная? В соответствии с требованиями юристов они должны выбрать один из трёх ответов. Если привилегия была личной, о месте вообще нет речи; если имущественной, то, будучи однажды дана одному месту, она не может быть отнята со смертью или отъездом лица. Остаётся третий вариант: она была смешанной. Но тогда нельзя говорить о месте отдельно от соответствующего лица, их надлежит рассматривать только в совокупности. Так что, каков бы ни был их ответ, я тут же могу заключить и с лёгкостью доказать, что ни на каком основании Рим не может притязать на первенство.

13. Esto tamen: translatus fuerit (ut nugantur) primatus Antiochia Romam. Cur tamen non retinuit Antiochia secundum locum? Nam si ideo primas habet Roma, quod illic usque ad extremum vitae sedit Petrus: cui secundae potius dabuntur quam ubi sedem primam habuerat? Qui factum est igitur ut Antiochiam Alexandria praecederet? Qui convenit discipuli unius Ecclesiam superiorem esse sede Petri? Si cuique Ecclesiae pro fundatoris sui dignitate honor debetur, quid de reliquis etiam Ecclesiis dicemus? Paulus nominat tres qui videbantur columnae esse, Iacobum, Petrum et Iohannem [Galat. 2. b. 9]; si in honorem Petri Romanae sedi primus locus tribuitur, nonne proximum et tertium merentur Ephesina et Hierosolymitana, ubi sederunt Iohannes et Iacobus? Atqui inter Patriarchias^c 100 ultimum locum habuit olim Hierosolyma¹: Ephesus ne ultimo quidem angulo haerere potuit. Prateritae sunt et aliae Ecclesiae, tum quascunque fundavit Paulus, tum quibus alii Apostoli praefuerunt. Sedes Marci, qui unus tantum ex discipulis fuit, honorem adepta est². Aut praeposterum illum ordinem fateantur fuisse: aut nobis concedant, non esse hoc perpetuum, ut cuique Ecclesiae debeatur honoris gradus quem quisque fundator habuit.

13. Mais encore concedons leur ce poinct Mettons, dy-je, le cas que la primauté ait esté translatée d’Antioche à Rome. Mais pourquoy Antioche n’a-elle pour le moins retenu le second lieu? Car si Rome est la premiere, d’autant que Pierre en a esté Evesque jusques à la mort: laquelle doit estre plustost la seconde, que celle où il avoit eu son premier siege? Comment donc s’est-il fait qu’Alexandrie ait precedé Antioche? Est-ce chose convenable, qu’une Eglise d’un simple disciple soit superieure au siege de sainct Pierre? Si ainsi est que l’honneur soit deu à chacune Eglise selon la dignité de son fondateur, que dirons-nous aussi des antres Eglises? Sainct Paul nomme trois Apostres qu’on reputoit estre les colomnes: assavoir Jaques, Pierre et Jean (Gal. 2:9). Si on attribue le premier lieu au siege Romain en l’honneur de sainct Pierre: Ephese et Jerusalem, ausquels Jean et Jaques ont esté Evesques, ne meritentelles pas bien d’avoir le tiers et le quatrieme? Or entre les Patriarchies, Jerusalem a esté la derniere, Ephese n’a pas eu seulement un petit anglet: semblablement les autres Eglises, tant celles que sainct Paul avoit fondées, que celles où avoyent presidé les autres Apostres, sont demeurées en arriere, sans qu’on en ait tenu conte. Le siege de sainct Marc, qui n’estoit que simple disciple, a eu l’honneur par dessus toutes. Qu’ils confessent que cest ordre a esté pervers, ou qu’ils m’accordent que ce n’est point chose perpetuelle, qu’un mesme degré d’honneur soit deu à chacune Eglise, qu’a eu le fondateur d’icelle.

13. Let us suppose the case, however, that the primacy was, as they pretend, transferred from Antioch to Rome. Why did not Antioch retain the second place? For, if Rome has the preëminence of all other sees, because Peter presided there 310till the close of his life, to what city shall the second place be assigned, but to that which was his first see? How came Alexandria, then, to have the precedence of Antioch? Is it reasonable that the Church of a mere disciple should be superior to the see of Peter? If honour be due to every Church according to the dignity of its founder, what shall we say of the other Churches? Paul mentions three apostles, “who seemed to be pillars, James, Peter, and John.”⁸⁸⁷ If the first place be given to the see of Rome, in honour of Peter, are not the second and third places due to Ephesus and Jerusalem, the sees of John and James? But among the patriarchates, Jerusalem had the last place; Ephesus could not be allowed even the farthest corner. Other Churches also, as well those which were founded by Paul, as those over which the other apostles presided, were left without any distinction. The see of Mark, who was only one of the disciples, obtained the honour. Either let them confess that this was a preposterous arrangement, or let them concede to us, that it is not a perpetual rule, that every Church should be entitled to the degree of honour which was enjoyed by its founder.

13. Absurdity of the Popish hypothesis.

However, be it so. Let the primacy have been (as they vainly allege) transferred from Antioch to Rome. Why did not Antioch retain the second place? For if Rome has the first, simply because Peter had his See there at the end of his life, to which place should the second be given sooner than to that where he first had his See? How comes it, then, that Alexandria takes precedence of Antioch? How can the church of a disciple be superior to the See of Peter? If honour is due to a church according to the dignity of its founder, what shall we say of other churches? Paul names three individuals who seemed to be pillars—viz. James, Peter, and John (Gal. 2:9). If, in honour of Peter, the first place is given to the Roman See, do not the churches of Ephesus and Jerusalem, where John and James were fixed, deserve the second and third places? But in ancient times Jerusalem held the last place among the Patriarchates, and Ephesus was not able to secure even the lowest corner. Other churches too have passed away, churches which Paul founded, and over which the apostles presided. The See of Mark, who was only one of the disciples, has obtained honour. Let them either confess that arrangement was preposterous, or let them concede that it is not always true that each church is entitled to the degree of honour which its founder possessed.

13. Maar laat het zo zijn: laat het primaat, zoals zij bazelen, van Antiochië naar Rome overgebracht zijn. Maar waarom heeft dan Antiochië niet de tweede plaats behouden? Want indien Rome daarom de eerste zetel heeft, omdat Petrus daar tot het laatst van zijn leven gezeteld heeft, aan wie zal dan liever de tweede plaats gegeven worden dan aan die stad, waar hij zijn eerste zetel gehad heeft? Hoe is het dan gebeurd, dat Alexandrië boven Antiochië gaat? Hoe past het, dat de kerk van een discipel gaat boven de zetel van Petrus? Indien men iedere kerk eer schuldig is naar de waardigheid van haar stichter, wat zullen wij dan wel van de overige kerken zeggen? Paulus (Gal. 2:9) noemt er drie, die pilaren schenen te zijn, namelijk Jacobus, Petrus en Johannes. Indien ter ere van Petrus aan de zetel van Rome de eerste plaats wordt toegekend, verdienen dan die van Efeze en Jeruzalem, waar Johannes en Jacobus gezeteld hebben, niet de tweede en derde plaats? En toch heeft Jeruzalem oudtijds onder de patriarchschappen de laatste plaats gehad, en Efeze heeft zelfs het uiterste hoekje niet kunnen beslaan. Ook andere kerken zijn voorbijgegaan, zowel die, welke Paulus gesticht heeft, als die, aan wier hoofd de andere apostelen gestaan hebben. De zetel van Marcus, die slechts een uit de discipelen geweest is, heeft de eer gekregen. Of zij moeten erkennen, dat die orde verkeerd geweest is, of ze moeten ons toegeven, dat dit niet een voortdurende regel is, dat aan iedere kerk de graad van eer gegeven moet worden, die haar stichter gehad heeft.

13.

Es möge aber einmal so sein! Geben wir zu, die Obergewalt wäre, wie sie schwatzen, von Antiochia nach Rom übertragen worden. Weshalb hat dann aber Antiochia nicht den zweiten Platz behalten? Denn wenn Rom deshalb die erste Stelle einnimmt, weil Petrus dort bis zum Schluß seines Lebens seinen Sitz hatte, wem soll man dann eher die zweite geben als der Stadt, in der er seinen ersten 757 Sitz gehabt hatte? Wie ist es denn gekommen, daß Alexandria den Vorrang vor Antiochia gewann? Wie reimt sich das, daß die Kirche eines (gewöhnlichen) Jüngers (Markus) dem Sitz des Petrus vorangeht? Wenn jeder Kirche eine Ehre gemäß der Würde ihres Begründers zukommt, was sollen wir dann auch von den anderen Kirchen sagen? Paulus nennt drei Männer, die als Säulen angesehen wurden, nämlich Jakobus, Petrus und Johannes (Gal. 2,9). Wenn nun der römische Bischofssitz dem Petrus zu Ehren den ersten Platz zugewiesen bekommt, verdienen dann nicht die Bischofssitze von Ephesus und Jerusalem, wo Johannes und Jakobus wirkten, den zweiten und dritten? Tatsächlich aber hatte unter den Patriarchaten Jerusalem früher den letzten Platz, und Ephesus konnte sich nicht einmal in der äußersten Ecke festsetzen! Auch andere Kirchen sind übergangen worden: sowohl alle, die Paulus gegründet hatte, als auch solche, in denen andere Apostel als Vorsteher gewirkt hatten. Der Sitz des Markus aber (Alexandria), der nur einer von den Jüngern war, ist zu Ehren gekommen. Die Papisten müssen nun entweder zugeben, daß diese Ordnung unangebracht war, oder aber sie müssen uns zugestehen, daß es gar keine fortdauernde Regel ist, daß jeder einzelnen Kirche der Ehrenrang zukommt, den ihr Begründer besessen hat.

13. Die posisie van ander stede waar apostels gewoon, gewerk en gesterf het

Laat dit dan maar wees soos hulle hulle verbeel, naamlik dat die primaat van Antiochië na Rome oorgeplaas is. Waarom het Antiochië dan nie die tweede plek behou nie? Want as Rome die primaat het omdat Petrus sy setel tot die einde van sy lewe daar gehad het, aan watter stad sal die tweede setel gegee word anders as aan die een waar hy sy eerste setel gehad het? Hoe het dit dan gebeur dat Alexandrië voorrang bo Antiochië gehad het? Hoe rym dit dat ’n kerk van een van die dissipels die setel van Petrus oortref het? As eer aan elke kerk verskuldig is in ooreenstemming met die aansien van die stigter daarvan, wat sal ons dan van ander kerke sê? Paulus noem drie dissipels wat klaarblyklik pilare was, naamlik Jakobus, Petrus en Johannes.⁷⁰ As die eerste plek ter ere van Petrus aan 1389 die Roomse setel toegeken word, verdien Efese en Jerusalem dan nie die tweede en derde plekke nie omdat Johannes en Jakobus hulle setels daar gehad het? En tog het Jerusalem eertyds onder die aartsvaders die eerste plek beklee.⁷¹ Efese kon selfs nie eens aan die laaste hoekie hang nie. Party kerke wat Paulus gestig het, asook party waaroor ander apostels die leiding geneem het, is weggelaat. Die setel van Markus wat maar net een van die dissipels was, het die eer gekry.⁷² Laat hulle nou maar erken dat hierdie orde voorbarig was of laat hulle ons toegee dat dit nie ’n ewige instelling is dat aan elke kerk dieselfde graad van eer verskuldig is as wat die stigter daarvan gehad het nie.

13. Однако допустим, что мы соглашаемся с ними и в этом пункте. Допустим, что первенство действительно было перенесено из Антиохии в Рим. Но почему тогда Антиохия не сохранила за собой по крайней мере второго места? Ибо если Рим, где св. Пётр был епископом до самой смерти, является первым, то разве вторым не следует быть тому престолу, который Пётр занимал прежде? Почему же тогда Антиохию опережает Александрия? Подобает ли Церкви простого ученика обладать превосходством над Церковью св. Петра? И если честь каждой Церкви действительно определяется достоинством её основателя, что скажем мы о других Церквах? Св. Павел называет трёх апостолов, коих он почитает столпами: Иакова, Петра и Иоанна (Гал 2:9). Если первое место отдано Риму в честь св. Петра, то разве Эфес и Иерусалим не заслуживают имени второго и третьего? Между тем Иерусалим занимает последнее место среди патриархатов, а Эфес вообще не вошёл в их число. Подобным образом и прочие Церкви, как основанные св. Павлом, так и возглавляемые другими апостолами, не удостоились ни видного места, ни почестей. А престол св. Марка (Венецианская Церковь), который был всего лишь учеником, возвышен в чести перед другими Церквами! (Leo I. Ep. 9, 1; 10, 4; 106, 5 (MPL, LIV, 625a, 987, 1007b).) Так пусть они либо признают, что такой порядок несправедлив, либо согласятся с нами в том, что соответствие чести Церкви и чести её основателя - отнюдь не непреложный принцип.

14. Quanquam quod de sessione Petri in Romana Ecclesia referunt, non video quid fidei habere debeat. Certe quod est apud Eusebium, praefuisse illic 25 annos³, nullo negotio refellitur, Constat enim ex primo et secundo capite ad Galatas, circiter viginti annos a Christi morte fuisse Hierosolymis [Galat. 1. d. 18; Galat. 2. a. 1⁴], venisse deinde Antiochiam⁵: ubi quandiu fuerit incertum est. Gregorius septem⁶, Eusebius autem 25 annos numerat⁷. Atqui a morte Christi usque ad finem imperii Neronis (sub quo ipsum caesum fuisse memorant)⁸ reperientur tantum triginta septem anni. Passus enim est Dominus sub Tiberio, anno imperii eius decimo octavo. Si viginti annos decidas, quibus habitasse Petrum Hierosolymis testis est Paulus, restabunt septemdecim ad summum: quos nunc inter duos Episcopatus partiri oportet. Si diu Antiochiae moratus est, non potuit Romae sedere, nisi per exiguum tempus. Quod ipsum clarius adhuc demonstrare licet. Scripsit Paulus Romanis ex itinere, quum Hierosolymam proficisceretur [Rom. 15. f. 25], ubi captus fuit et Romam adductus. Verisimile ergo est, epistolam hanc quadriennio ante scriptam esse quam Romam veniret. Illic nulla adhuc Petri mentio: quae minime omittenda erat, si Ecclesiam illam rexisset. Quinetiam in fine, dum longum piorum catalogum recitat quos salutari iubet, ubi scilicet omnes sibi notos colligit [Rom. 16. a. 3]⁹, de Petro prorsus adhuc silet. Neque hic longa aut subtili demonstratione opus est apud sanioris iudicii homines; res enim ipsa et totum epistolae argumentum clamat, non debuisse Petrum praeteriri^a, si Romae fuisset. 101

14. Combien que tout ce qu’ils racontent, que sainct Pierre a esté Evesque à Rome, n’est gueres certain, comme il me semble. Certes ce qu’en dit Eusebe, assavoir qu’il y a esté vingt cinq ans, se peut refuter sans nulle difficulté. Car il appert par le premier et second chapitre de sainct Paul aux Galates, qu’il fut en Jerusalem depuis la mort de Jesus-Christ, environ vingt ans (Gal. 1:18; 2:1): et que de là il vint en Antioche, où il demeura quelque temps: il est incertain combien. Gregoire en met sept, et Eusebe vingt-ccinq: Or depuis la mort de Jesus Christ jusques à la fin de l’Empire de Neron, lequel fit tuer sainct Pierre, il n’y a eu que trentesept ans. Car nostre Seigneur souffrit sous l’Empereur Tibere, l’année dixhuitieme du regne d’iceluy. Si on oste vingt ans, ausquels sainct Paul tesmoigne que Pierre a habité en Jerusalem, il ne restera tout au plus que dix sept ans, lesquels il faudra partir entre ces deux Eveschez. S’il fut long temps en Antioche Evesque, il ne peut avoir esté à Rome qu’un bien petit de temps. Mais cela se peut encore declairer plus familierement. Sainct Paul escrivit son Epistre aux Romains, estant en chemin pour aller en Jerusalem, où il fut prias et amené à Rome (Rom. 15:25). Il est donc vray semblable que cest Epistre fut escrite quatre ans devant qu’il vint à Rome. Or en icelle il ne fait nulle mention de Pierre, lequel il ne devoit omettre, s’il estoit Evesque du lieu mesme. En la fin recitant un grand nombre des fideles qu’il salue, et assemblant comme en un rolle tous ceux de sa cognoissance (Rom. 16:3 etc.), il ne dit mot encores de sainct Pierre. Il n’est ja mestier d’user de grande subtilité, ne de longue dispute envers gens de bon entendement. Car la chose monstre, et l’argument de l’Epistre crie, que sainct Pierre ne devoit pas estre oublié, s’il eust esté sur le lieu.

14. All that they say of the settlement of Peter in the Church of Rome appears to me of very questionable authority. The statement of Eusebius, that he presided there twenty-five years, may be refuted without any difficulty. For it appears, from the first and second chapter to the Galatians, that about twenty years after the death of Christ, he was at Jerusalem, and that from thence he went to Antioch, where he remained for some time, but it is not certain how long. Gregory says seven years, and Eusebius twenty-five. But from the death of Christ to the end of the reign of Nero, under whom they affirm Peter to have been slain, there were only thirty-seven years. For our Lord suffered in the eighteenth year of the reign of Tiberius. If we deduct twenty years, during which, according to the testimony of Paul, Peter dwelt at Jerusalem, there will remain only seventeen years, which must now be divided between those two bishoprics. If he continued long at Antioch, he could not have resided at Rome, except for a very short time. This point is susceptible of still clearer proof. Paul wrote his Epistle to the Romans on a journey when he was going to Jerusalem,⁸⁸⁸ where he was seized, and from whence he was sent to Rome. It is probable, therefore, that this Epistle was written four years before his arrival at Rome. Yet it contains no mention of Peter; which ought on no account to have been omitted, if he had presided over that Church. And in the conclusion, where he recites a long catalogue of 311pious persons to whom he sends his salutations, where, in short, he enumerates all that were known to him, he still says not a word of Peter.⁸⁸⁹ It is unnecessary to use any long or laboured arguments with persons of sound judgment; for the case itself, and the whole argument of the Epistle proclaims, that if Peter had been at Rome, he ought not to have been omitted.

14. Peter was not the Bishop of Rome.

But I do not see that any credit is due to their allegation of Peter’s occupation of the Roman See. Certainly it is, that the statement of Eusebius, that he presided over it for twenty-five years, is easily refuted. For it appears from the first and second chapters of Galatians, that he was at Jerusalem about twenty years after the death of Christ, and afterwards came to Antioch.¹ How long he remained here is uncertain; Gregory counts seven, and Eusebius twenty-five years. But from our Saviour’s death to the end of Nero’s reign (under which they state that he was put to death), will be found only thirty-seven years.² For our Lord suffered in the eighteenth year of the reign of Tiberius. If you cut off the twenty years, during which, as Paul testifies, Peter dwelt at Jerusalem, there will remain at most seventeen years; and these must be divided between his two episcopates. If he dwelt long at Antioch, his See at Rome must have been of short duration. This we may demonstrate still more clearly. Paul wrote to the Romans while he was on his journey to Jerusalem, where he was apprehended and conveyed to Rome (Rom. 15:15, 16). It is therefore probable that this letter was written four years before his arrival at Rome.³ Still there is no mention of Peter, as there certainly would have been if he had been ruling that church. Nay, in the end of the Epistle, where he enumerates a long list of individuals whom he orders to be saluted, and in which it may be supposed he includes all who were known to him, he says nothing at all of Peter. To men of sound judgment, there is no need here of a long and subtle demonstration; the nature of the case itself, and the whole subject of the Epistle, proclaim that he ought not to have passed over Peter if he had been at Rome.

14. Trouwens zie ik niet, welk geloof men moet schenken aan wat zij over het zetelen van Petrus in de kerk van Rome verhalen. Ongetwijfeld wordt wat bij Eusebius staat, dat hij daar vijfentwintig jaren lang bisschop geweest is, zonder enige moeite weerlegd. Want uit het eerste en tweede hoofdstuk van de brief aan de Galaten weten we zeker, dat hij ongeveer twintig jaren lang na Christus' dood te Jeruzalem geweest is, en dat hij daarna te Antiochië gekomen is; maar hoe lang hij daar geweest is, is onzeker. Gregorius telt zeven, maar Eusebius vijfentwintig jaren. Nu zal men van de dood van Christus tot het einde van de regering van Nero (onder wie zij zeggen, dat hij gedood is) slechts zevenendertig jaren bevinden. Want de Here heeft geleden onder Tiberius, in het achttiende jaar van zijn regering. Wanneer men nu de twintig jaren aftrekt, gedurende welke, volgens het getuigenis van Paulus, Petrus te Jeruzalem gewoond heeft, blijven er hoogstens zeventien over; en die moet men nu verdelen over twee bisschopschappen. Wanneer hij lang te Antiochië vertoefd heeft, heeft hij niet te Rome kunnen zetelen, tenzij een korte tijd. En dat kan men nog duidelijker bewijzen. Paulus heeft aan de Romeinen geschreven op reis, toen hij naar Jeruzalem trok, waar hij gevangen genomen is en naar Rome gevoerd. Het is dus waarschijnlijk, dat deze brief geschreven is vier jaren, voordat hij naar Rome kwam. In die brief wordt nog geen melding gemaakt van Petrus: en dat zou geenszins nagelaten hebben kunnen worden, wanneer Petrus die kerk regeerde. Ja zelfs het einde, waar hij een lange lijst opsomt van hen, die hij verzocht te groeten, waar hij ongetwijfeld allen, die hij kende, bij elkaar zet, zwijgt hij nog geheel over Petrus. En hier is geen lang of scherpzinnig bewijs nodig bij mensen, die een gezond oordeel hebben; want de zaak zelf en de gehele inhoud van de brief toont aan, dat Petrus niet had mogen overgeslagen worden, wanneer hij te Rome geweest was.

14. Ober den Aufenthalt des Petrus in Rom

Allerdings sehe ich nicht, wieweit das, was sie von dem Amtsaufenthalt des Petrus in der Kirche zu Rom berichten, Glauben finden muß. Auf jeden Fall läßt sich das, was bei Eusebius steht, nämlich Petrus habe die Kirche dort fünfundzwanzig Jahre lang geleitet, mit Leichtigkeit widerlegen. Denn wie sich aus dem ersten und zweiten Kapitel des Briefs an die Galater mit Sicherheit ergibt, ist Petrus noch etwa zwanzig Jahre nach Christi Tod in Jerusalem gewesen (Gal. 1,18; 2,1ff.); dann ist er nach Antiochia gekommen (Gal. 2,11), und wie lange er dort gewesen ist, ist ungewiß. Gregor zählt sieben Jahre, Eusebius aber fünfundzwanzig. Aber man wird finden, daß der Zeitraum zwischen Christi Tod und dem Ende der Regierung des Nero, unter dem Petrus, wie man berichtet, getötet worden ist, bloß siebenunddreißig Jahre beträgt. Das Leiden des Herrn nämlich fällt in die Regierung des Tiberius, und zwar in deren achtzehntes Jahr. Wenn man nun (von den erwähnten siebenunddreißig Jahren) zwanzig Jahre abzieht, die Petrus nach dem Zeugnis des Paulus in Jerusalem verbracht hat, so bleiben höchstens siebzehn übrig. Diese muß man nun auf jene zwiefache Wirksamkeit als Bischof (in Antiochia und in Rom) verteilen. Hat sich Petrus lange in Antiochia aufgehalten, so hat er in Rom nicht verweilen können, es sei denn für ganz kurze Zeit. Eben dies läßt sich noch klarer zeigen. Paulus hat den Brief an die Römer von einer Reise aus geschrieben, als er nach Jerusalem zog (Röm. 15,25); dort wurde er gefangengenommen und dann später nach Rom geführt. Es ist also wahrscheinlich, daß dieser Brief vier Jahre vor seiner Ankunft in Rom geschrieben worden ist. In diesem Brief findet sich noch keine Erwähnung des Petrus, und eine solche hätte nicht unterbleiben können, wenn Petrus diese Kirche (damals) geleitet hätte. Ja, selbst am Ende (des Briefes), wo Paulus eine lange Liste von Frommen aufzählt, die er zu grüßen gebietet, eine Liste nämlich, in der er alle ihm bekannten Leute zusammenfaßt (Röm. 16,3-16), schweigt er von Petrus noch vollständig. Bei Menschen mit einigermaßen gesundem Urteil bedarf es hier auch keines langen und scharfsinnigen Beweises; denn der Sachverhalt selbst und der ganze Inhalt des Briefes bezeugt laut, daß Paulus den Petrus nicht hätte übergehen dürfen, wenn dieser in Rom gewesen wäre.

14. Die Roomse weergawe van Petrus se verblyf in Rome is nie geloofwaardig nie

Tog kan ek nie sien watter geloofwaardigheid ons aan hulle relaas in verband met Petrus se setel in die kerk van Rome moet heg nie. Wat by Eusebius voorkom, naamlik dat hy 25 jaar aan die hoof daarvan was,⁷³ kan beslis sonder moeite weerlê word. Uit die eerste en tweede hoofstukke van die brief aan die Galasiërs is dit trouens duidelik dat hy vir omtrent 20 jaar na Christus se dood in Jerusalem was⁷⁴ en dat hy daarna na Antiochië gekom het, maar dit is nie seker hoe lank hy daar was nie. Gregorius sê sewe jaar,⁷⁵ Eusebius egter 25.⁷⁶ En tog sal gevind word dat daar van Christus se dood af tot die einde van Nero se ryk - onder wie hulle vertel dat hy doodgemaak is - slegs sewe en dertig jaar verloop het. Want  die Here se lyding het onder Tiberius in die agtiende jaar van sy regering plaasgevind. As jy twintig jaar aftrek waartydens Petrus volgens Paulus se getuienis in Jerusalem gewoon het, bly daar op die meeste sewentien jaar oor en dit moet tussen twee bisdomme verdeel word. As hy ’n geruime tyd in Antiochië vertoef het, kon hy nie sy setel in Rome gehad het nie behalwe vir ’n kort rukkie.

Maar ons kan dit nog duideliker bewys. Paulus het aan die Romeine geskryf terwyl hy op reis onderweg na Jerusalem was⁷⁷ waar hy gevange 1390 geneem en na Rome teruggebring is. Dit is dus waarskynlik dat hierdie brief geskryf is vier jaar voordat hy na Rome gekom het. Daarin kom nog geen vermelding van Petrus voor nie - iets wat hy glad nie moes weglaat as hy die kerk daar regeer het nie. Ja, wanneer hy aan die einde daarvan ’n lang lys name van godvrugtiges weergee aan wie hy groete oordra, en waarby hy natuurlik almal wat aan hom bekend was insluit,⁷⁸ verswyg hy Petrus nog heeltemal. En hier is nie ’n lang of spitsvondige bewys onder mense met gesonde verstand nodig nie want die hele verloop en die hele betoog van die brief skreeu dat Petrus nie buite rekening gelaat moes word as hy in Rome was nie.

14. Я должен, однако, заявить, что все эти россказни папистов о епископстве Петра в Риме не кажутся мне достоверными. Утверждение Евсевия о том, что Пётр был римским епископом в течение двадцати пяти лет (Евсевий. Хроники, II (MPG, XIX, 539); Hieronymus. De viris illustr., c. I (MPL,XXIII, 638)), можно легко опровергнуть. Так, из первой и второй глав Послания к галатам св. Павла явствует, что после смерти Иисуса Христа Пётр провёл в Иерусалиме около двадцати лет (Гал 1:18; 2:1 сл.). Оттуда он переехал в Антиохию, где оставался какое-то время: по свидетельству Григория, семь лет (Григорий Великий. Письма, VII, 40 (MPL, LXXVII, 899)), Евсевия - двадцать пять. Но между смертью Иисуса Христа и окончанием царствования Нерона, при котором был казнён св. Пётр (Тертуллиан. О предписаниях, XXXVI (МРL, XI, 59); Евсевий. Церковная история, II, XXV, 5; Hieronymus. Ibid. (МРL, XXIII, 638)), прошло не более тридцати семи лет, ибо Господь пострадал на восемнадцатом году правления императора Тиберия. Таким образом, за вычетом двадцати лет, в течение которых св. Петр, по свидетельству св. Павла, жил в Иерусалиме, на оба епископства Петра остаётся в целом семнадцать лет. И если он долгое время был епископом в Антиохии, то мог прожить в Риме лишь совсем немного.

Это можно доказать ещё проще. Св. Павел написал своё Послание к римлянам на пути в Иерусалим (Рим 15:25), где был схвачен и препровождён в Рим. Следовательно, вполне вероятно, что это Послание было написано за четыре года до прибытия Павла в Рим. Но в нём нет ни одного упоминания о Петре, что было бы невозможно, если бы Пётр в то время являлся римским епископом. В конце Послания, где Павел перечисляет множество имён, как бы приводя список всех известных ему христиан римской общины, он опять-таки ни слова не говорит о св. Петре. Так что этот предмет не требует ни особых тонкостей, ни долгих споров, если обсуждать его со здравомыслящими людьми. И факты, и всё содержание Послания убеждают в том, что Пётр обязательно был бы упомянут, если бы в то время находился в Риме.

15. Adducitur deinde vinctus Romam [Act. ult. d. 16]. Exceptum fuisse a fratribus narrat Lucas¹. De Petro nihil. Scribit illinc ad multas Ecclesias. Alicubi etiam quorundam nomine salutationes adscribit; non uno verbo indicat, Petrum illic tunc fuisse. Cui obsecro credibile erit, silere potuisse, si adfuisset? Imo ad Philippenses, ubi dixit neminem se habere qui ita fideliter curet opus Domini ut Timotheus, conqueritur omnes quaerere quae sua sunt [Philip. 2. c. 20]². Et ad eundem Timotheum gravior est querimonia, quod nullus illa adfuerit in prima defensione, sed omnes eum dereliquerint [2. Tim. 4. c. 16]. Ubi tunc igitur Petrus? Nam si Romae fuisse aiunt, quantam illi ignominiam inurit Paulus, quod desertor fuerit Evangelii? Siquidem de fidelibus loquitur: quia subiungit, Deus illis non imputet. Quandiu igitur et quo tempore sedem illam tenuit Petrus? At constans est scriptorum opinio, usque ad mortem Ecclesiam illam gubernasse³. At inter ipsos scriptores non constat quis fuerit successor: quia alii Linum⁴, alii Clementem⁵ faciunt. Et multas absurdas fabulas narrant de disputatione inter eum et Simonem magum habita⁶. || Nec dissimulat Augustinus, de superstitionibus disputans, ex opinione temere concepta morem Romae inolevisse, ne eo die ieiunarent quo palmam retulerat Petrus de Simone mago [Epist. 2. ad Ianuar.]⁷. || Denique res illius temporis ita sunt opinionum varietate implicitae ut non temere adhibenda sit fides, ubi aliquid scriptum legimus. Et tamen propter hunc scriptorum consensum, non pugno quin illic mortuus fuerit: sed Episcopum fuisse, praesertim longo tempore, persuaderi nequeo. Neque id etiam multum moror: quando testatur Paulus, Petri Apostolatum peculiariter ad Iudaeos pertinere, suum vero ad nos^a. Proinde ut societas illa quam inter se pacti sunt, rata apud nos sit, imo, ut Spiritus sancti ordinatio firma apud nos habeatur, in Pauli Apostolatum magis quam Petri respicere nos convenit; siquidem ita inter eos provincias divisit Spiritus sanctus, ut Petrum Iudaeis, nobis Paulum destinaret. Nunc 102 itaque suum primatum alibi quaerant Romanenses quam in verbo Dei, ubi minime fundatus invenitur.

15. Depuis sainct Paul fut amené prisonnier à Rome. Sainct Luc raconte qu’il fust receu des freres. (Act. 28:15, 16): de Pierre il n’en est point de nouvelle. Estant là il escrit à plusieurs Eglises. En d’aucunes Epistres il insere d’aucunes salutations au nom des fideles qui estoyent avec luy: il ne dit pas un seul mot, par lequel on puisse conjecturer que sainct Pierre fust là. Je vous prie, à qui sera-il croyable qu’il s’en fust teu du tout, s’il y eust esté? Qui plus est, aux Philippiens, apres avoir dit qu’il n’avoit personne qui procurast fidelement l’œuvre du Seigneur comme Timothée, il se complaind que chacun cherche son profit particulier (Phil. 2:20). Et en escrivant au mesme, il fait encore une querimonie plus grande, assavoir que nul ne luy avoit assisté en la premiere defense: mais que tous l’avoyent abandonné (2 Tim. 4:16). Où estoit alors sainct Pierre? Car s’il estoit à Rome, sainct Paul le charge d’un grand blasme, d’avoir abandonné l’Evangile: car il parle des fideles. Qu’ainsi soit, il adjouste, Que Dieu ne leur impute point. Combien donc et en quel temps sainct Pierre a-il gouverné l’Eglise de Rome? C’est une opinion commune, dira quelcun, que jusqu’à la mort il y demeura. Mais je repliqueray que les anciens escrivains ne s’accordent point touchant du successeur. Car les uns tiennent que ç’a esté Linus, et les autres Clement. Davantage ils racontent beaucoup de sottes fables touchant la dispute d’entre luy et Simon Magus. Mesmes sainct Augustin, parlant des superstitions, ne dissimule pas que la coustume qui estoit à Rome de ne point jusner le jour auquel on pensoit que sainct Pierre eust gaigné la victoire, estoit venue d’un bruit incertain, et d’une opinion conceue à la volée⁴⁶. Finalement, les choses de ces temps-là sont tant embrouillées de diversité d’opinions, qu’il ne faut pas legierement croire tout ce qui est escrit. Toutesfois pource que les escrivains s’accordent en cela, je ne contredy pas qu’il ne soit mort à Rome. Mais qu’il y ait esté Evesque, principalement long temps, on ne le me sauroit persuader: et ne m’en chaut pas beaucoup, d’autant que sainct Paul tesmoigne que l’Apostolat de sainct Pierre appartenoit specialement aux Juifs, et le sien s’adressoit à nous. Pourtant si nous voulons tenir la paction qu’ils firent ensemble pour bonne, ou plustost si nous voulons nous tenir à l’ordonnance du sainct Esprit, il nous faut recognoistre quant à nous, l’Apostolat de Paul plustost que celuy de Pierre. Car le sainct Esprit a tellement divisé leurs charges, qu’il a destiné Pierre aux Juifs, et Paul à nous. Pourtant que les Romanistes cherchent ailleurs leur primauté qu’en la parolle de Dieu, veu qu’elle ne se trouvera point là fondée.

15. Paul was afterwards brought as a prisoner to Rome. Luke says that he was received by the brethren, but says nothing of Peter.⁸⁹⁰ From that city Paul wrote to several Churches. In some of these epistles he introduces salutations, in the names of certain brethren who were with him; but they contain not a single word implying that Peter was there at that time. Who will think it credible that, if he had been there, Paul could have passed him over in total silence? Moreover, in his Epistle to the Philippians, after having said that he had no one who discovered such sincere concern respecting the work of the Lord as Timothy, he complains that “all seek their own.”⁸⁹¹ And to Timothy himself he makes yet a heavier complaint: “At my first answer no man stood with me, but all men forsook me.”⁸⁹² Where was Peter then? For if they say that he was at Rome, how deep is the ignominy which Paul fixes upon him, that he was a deserter of the gospel? For he is speaking of the faithful, because he adds his prayer, “that it may not be laid to their charge.” How long, then, and at what time, did Peter hold that see? It will be said, it is the uniform opinion of ancient writers, that he governed that Church till his death. But those writers themselves are not agreed who was his successor. Some say it was Linus; and others, Clement. They likewise relate many absurd and fabulous stories respecting the disputation held between him and Simon Magus. And Augustine, when treating of superstitions, acknowledges that the custom, which obtained at Rome, of not fasting on the day on which Peter gained the victory over Simon Magus, arose from an opinion entertained without any sufficient authority. In the last place, the transactions of that age are so perplexed by a variety of representations, that we must not give implicit credit to every thing that is recorded. Yet, in consequence of this agreement of the ancient writers, I will not dispute his having died at Rome; but that he was bishop there, and especially for any considerable time, is what I cannot be persuaded to believe. Nor am I anxious respecting this point, because Paul testifies that the apostleship of Peter particularly belonged to the Jews, and that his own was directed to us. To add our confirmation, therefore, to the compact which they established between themselves, 312or rather to admit the validity of the ordinance of the Holy Spirit, it becomes us rather to look up to the apostleship of Paul than to that of Peter. For their different provinces were allotted to them by the Holy Spirit, who sent Peter to the Jews, and Paul to us. The Romanists, therefore, may seek for their primacy elsewhere, but not in the word of God, which affords not the least foundation for it.

15. Same subject continued.

Paul is afterwards conveyed as a prisoner to Rome. Luke relates that he was received by the brethren, but says nothing of Peter. From Rome he writes to many churches. He even sends salutations from certain individuals, but does not by a single word intimate that Peter was then there. Who, pray, will believe that he would have said nothing of him if he had been present? Nay, in the Epistle to the Philippians, after saying that he had no one who cared for the work of the Lord so faithfully as Timothy, he complains, that “all seek their own” (Phil. 2:21)⁴ . And to Timothy he makes the more grievous complaint, that no man was present at his first defence, that all men forsook him (2 Tim. 4:16). Where then was Peter?⁵ If they say that he was at Rome, how disgraceful the charge which Paul brings against him of being a deserter of the Gospel! For he is speaking of believers, since he adds, “The Lord lay it not to their charge.” At what time, therefore, and how long, did Peter hold that See? The uniform opinion of authors is, that he governed that church until his death. But these authors are not agreed as to who was his successor. Some say Linus, others Clement. And they relate many absurd fables concerning a discussion between him and Simon Magus. Nor does Augustine, when treating of superstition, disguise the fact, that owing to an opinion rashly entertained, it had363become customary at Rome to fast on the day on which Peter carried away the palm from Simon Magus (August. ad Januar. Ep. 2). In short, the affairs of that period are so involved from the variety of opinions, that credit is not to be given rashly to anything we read concerning it. And yet, from this agreement of authors, Ido not dispute that he died there, but that he was bishop, particularly for a long period, I cannot believe.¹ I do not, however, attach much importance to the point, since Paul testifies, that the apostleship of Peter pertained especially to the Jews, but his own specially to us. Therefore, in order that that compact which they made between themselves, nay, that the arrangement of the Holy Spirit may be firmly established among us, we ought to pay more regard to the apostleship of Paul than to that of Peter, since the Holy Spirit, in allotting them different provinces, destined Peter for the Jews and Paul for us. Let the Romanists, therefore, seek their primacy somewhere else than in the word of God, which gives not the least foundation for it.

15. Daarop wordt Paulus gevangen naar Rome gebracht. Lucas verhaalt (Hand. 28:16) dat hij door de broederen ontvangen werd. Over Petrus geen woord. Vandaar schrijft Paulus naar vele kerken. In sommige brieven schrijft hij ook groetenissen uit sommiger naam. Met geen enkel woord geeft hij te kennen, dat Petrus daar toen geweest is. Wie, vraag ik u, zou kunnen geloven, dat hij zou hebben kunnen zwijgen, wanneer Petrus er geweest was? Ja, wanneer hij in de brief aan de Filippenzen (Filip. 2:20) gezegd heeft, dat hij niemand heeft, die het werk des Heren zo getrouw verzorgt als Timotheus, klaagt hij, dat ze allen zoeken, wat het hunne is. En in de brief aan dezelfde Timotheus (2 Tim. 4:16) uit hij de nog ernstiger klacht, dat niemand hem in zijn eerste verantwoording heeft bijgestaan, maar dat allen hem verlaten hebben. Waar was Petrus toen? Want wanneer ze zeggen, dat hij te Rome geweest is, met hoe grote schande brandmerkt Paulus hem dan, alsof hij een verlater van het evangelie geweest was! Want hij spreekt over de gelovigen, daar hij terstond toevoegt: "God rekene het hun niet toe." Hoelang dus en wanneer heeft Petrus die zetel bezet? Maar, zeggen ze, het is de vaste mening der schrijvers, dat hij tot zijn dood toe die kerk bestuurd heeft. Maar die schrijvers zijn het er niet over eens, wie zijn opvolger geweest is; want sommigen zeggen, dat het Linus geweest is, anderen Clemens. Ook vertellen zij vele ongerijmde fabelen over een twistgesprek gehouden tussen Petrus en Simon, de tovenaar. En Augustinus, handelende over de superstitiën, verzwijgt niet, dat tengevolge van een lichtvaardig opgevatte mening te Rome de gewoonte in zwang gekomen is om niet te vasten op die dag, op welke Petrus de zege behaald had over Simon, de tovenaar. Kortom, de gebeurtenissen van die tijd zijn door verscheidenheid van meningen zo ingewikkeld, dat we, wanneer we iets geschreven vinden, dat niet zo maar moeten geloven. En toch, wegens die overeenstemming der strijders, bestrijd ik niet, dat hij te Rome gestorven is: maar dat hij er bisschop geweest is, en dat nog wel lange tijd, daarvan kan men mij niet overtuigen. En daarover bekommer ik mij ook niet zeer, aangezien Paulus betuigt, dat het apostelschap van Petrus zich in het bijzonder uitstrekte tot de Joden, en het zijne tot ons. Daarom, opdat dat bondgenootschap, dat zij onder elkaar gesloten hebben, bij ons van kracht zij, ja opdat de ordinantie van de Heilige Geest bij ons bevestigd worde, moeten wij meer zien op het apostelschap van Paulus, dan op dat van Petrus; immers de Heilige Geest heeft het ambtsgebied zo onder hen verdeeld, dat Hij Petrus voor de Joden en Paulus voor ons bestemde. Laat de Roomsen dus nu hun primaat elders zoeken dan in Gods Woord, waar men het allerminst gefundeerd kan vinden.

15.

Dann wurde Paulus gefangen nach Rom gebracht (Apg. 28,16). Lukas berichtet, daß er von den Brüdern empfangen worden ist (Apg. 28,15f.). Von Petrus kein Wort! Paulus schreibt von Rom aus an viele Kirchen. In einigen Briefen schreibt er im Namen einiger Männer Grüße. Aber er läßt nicht mit einem einzigen Wort erkennen, daß Petrus damals in Rom gewesen sei. Wer, das möchte ich doch wissen, 758 sollte wohl glauben, Paulus hätte schweigen können, wenn Petrus dort gewesen wäre? Ja, im Brief an die Philipper sagt er zunächst, er habe niemanden, der das Werk des Herrn so treu besorge wie Timotheus, und dann klagt er: „Sie suchen alle das Ihre ...” (Phil. 2,19-21). Und in einem Brief an den nämlichen Timotheus ist die Klage noch schwerer: „In meiner ersten Verantwortung stand mir niemand bei, sondern sie verließen mich alle“ (2. Tim. 4,16). Wo war nun damals Petrus? Denn wenn man sagt, er sei in Rom gewesen, was brennt ihm Paulus dann für einen schlimmen Makel auf, als ob er das Evangelium schmählich verlassen hätte? Denn er redet von Gläubigen, weil er ja zufügt: „Gott wolle es ihnen nicht zurechnen“ (2. Tim. 4,16; nicht Luthertext).

Wie lange hat also Petrus diesen Bischofssitz innegehabt und zu welcher Zeit? Ja, sagt man wohl, es ist doch die feste Überzeugung der Schriftsteller, daß er diese Kirche bis zu seinem Tode regiert hat! Aber unter den Schriftstellern selbst besteht keine Einhelligkeit darüber, wer sein Nachfolger gewesen sein soll: die einen nennen Linus, die anderen Clemens. Auch erzählen sie viele widersinnige Märlein über ein Streitgespräch, das zwischen Petrus und Simon, dem Zauberer, stattgefunden habe. Auch verhehlt Augustin bei einer Erörterung über abergläubische Anschauungen nicht, daß in Rom auf Grund einer unüberlegt aufgenommenen Ansicht die Sitte aufgekommen sei, an dem Tage, an dem Petrus über Simon, den Zauberer, die Siegespalme davongetragen habe, nicht zu fasten (Brief 36). Kurzum, die Geschehnisse der damaligen Zeit sind durch die Vielfältigkeit der Meinungen dermaßen verwickelt, daß wir, wo wir etwas geschrieben finden, nicht gleich alles unüberlegt glauben dürfen. Und doch bestreite ich wegen dieser Einstimmigkeit der Schriftsteller nicht, daß Petrus in Rom gestorben ist; daß er aber dort Bischof gewesen sei, vor allem gar lange Zeit hindurch, davon kann man mich nicht überzeugen. Ich kümmere mich auch nicht sehr darum, weil Paulus bezeugt, daß sich das Apostelamt des Petrus in besonderer Weise auf die Juden, seines aber auf uns (Heiden) bezieht. Damit also jene Bundesgenossenschaft, die sie (Petrus und Paulus Gal. 2,9) miteinander abgeschlossen haben, bei uns in Kraft steht, ja, damit die Anordnung des Heiligen Geistes unter uns als beständig gilt, gebührt es sich, daß wir mehr auf das Apostelamt des Paulus als auf das des Petrus schauen. Denn der Heilige Geist hat die Aufgaben unter sie dergestalt verteilt, daß er den Petrus für die Juden, den Paulus aber für uns bestimmte. Deshalb sollen sich nun die Römischen ihre Obergewalt anderswo suchen als im Worte Gottes; denn da kann man sie keineswegs begründet finden.

15. Die gebrek aan inligting in verband met Petrus se verblyf in Rome verder uitgewys

Later word Paulus as gevangene na Rome gebring.⁷⁹ Lukas vertel dat hy deur sy medebroeders ontvang is.⁸⁰ Maar van Petrus sê hy niks. Vandaar af skryf hy aan baie kerke en in sommige daarvan dra hy in die naam van sekere mense groete oor maar hy gee nie met ’n enkele woord te kenne dat Petrus toe daar was nie. Nou vra ek jou, wie sal glo dat hy dit kon verswyg as hy daar was? Ja, wanneer hy in sy brief aan die Filippensers sê dat hy niemand het wat so getrou vir die werk van die Here sorg as Timoteus nie, kla hy dat almal hulle eie belang soek.⁸¹ En aan dieselfde Timoteus rig hy ’n ernstiger klagte, naamlik dat niemand hom in sy eerste verdediging bygestaan het nie maar dat almal hom in die steek gelaat het.⁸² Waar was Petrus toe? As hulle immers beweer dat hy wel in Rome was, met hoe ’n groot skande brandmerk Paulus hom nie dat hy die evangelie in die steek gelaat het? Hy praat weliswaar van gelowiges want hy voeg by: “Mag God hulle dit nie toereken nie”.⁸³ Hoe lank en op watter stadium het Petrus sy setel dus daar gehad? Die opvatting van (kerk) skrywers is konsekwent dat hy tot sy dood die kerk daar regeer het.⁸⁴ Maar juis onder hierdie skrywers is daar nie eenstemmigheid oor wie sy opvolger was nie omdat sommige Linus⁸⁵ en ander Clemens⁸⁶ sy 1391 opvolger maak. Hulle vertel ook baie onsinnige stories oor ’n samespreking wat tussen Petrus en Simon die towenaar plaasgevind het.⁸⁷ En wanneer Augustinus oor die bygelowe redeneer, probeer hy nie wegveins dat die gewoonte in Rome om nie op die dag waarop Petrus oor Simon die towenaar geseëvier het, te vas nie, uit ’n ondeurdagte opvatting gegroei het.⁸⁸ Kortom: die geskiedenis van daardie tyd is vanweë uiteenlopende opvattings so ingewikkeld dat ons nie onbesonne geloofwaardigheid daaraan moet heg wanneer ons die een of ander geskrif lees nie. En juis op grond van die ooreenkoms tussen die skrywers, stry ek tog nie dat hy daar gesterf het nie, maar ek kan nie daarvan oortuig word dat hy daar biskop was en veral nie ’n geruime tyd nie.

Ek hou my ook nie te veel daarmee op dat Paulus getuig dat Petrus se apostolaat besonderlik op die Jode gerig is en sy eie op ons nie.⁸⁹ Om daarom daardie gemeenskap waarop hulle onderling ooreengekom het,⁹⁰ onder ons vas en seker te maak, of liewer, ten einde die reëling van die Heilige Gees onder ons kragtig te laat wees, betaam dit ons om ons oë eerder op Paulus se apostolaat as op Petrus s’n te rig want die Heilige Gees het hulle opdragte onderling so verdeel dat Hy Petrus vir die Jode en Paulus vir ons bestem het. Nou moet die Romaniste hulle primaat maar elders as in die Woord van God gaan soek omdat ons bevind het dat dit glad nie daarop gefundeer is nie.

15. Св. Лука рассказывает, что по доставлении св. Павла в Рим он был принят братьями (Деян 28:16 cл.). О Петре - ни слова. Из Рима св. Павел отправил несколько посланий различным Церквам; в некоторых из них он приветствовал своих адресатов от имени верующих, которые были с ним. Но при этом он не говорит ничего, что позволило бы сделать вывод о присутствии в Риме св. Петра. Я спрашиваю: можно ли поверить, чтобы св. Павел не упомянул Петра, если бы он был там? Более того, в Послании к филиппийцам, где Павел называет Тимофея наиболее усердным ревнителем дела Господа, он вслед за тем выражает сожаление, что каждый ищет собственной выгоды (Флп 2:20-21). А в Послании к Тимофею он вообще жалуется на то, что при первом его допросе с ним никого не было, но все его оставили (2 Тим 4:16). Где же был в ту пору св. Пётр? Ведь если бы он был в Риме, то жалоба св. Павла означала бы для Петра тяжкое обвинение в святотатственном забвении Евангелия, ибо речь идёт о верующих. Поэтому св. Павел добавляет: «Да не вменится им!»

Итак, когда же св. Петр возглавлял Римскую Церковь? Общее мнение таково, скажут нам, что он оставался в Риме до самой смерти. На это я замечу, что древние авторы не согласны между собой даже в том, что касается его преемника. Одни называют Лина (Упоминается в 2 Тим 4:21. См.: Ириней. Против ересей, III, 3, 3; Евсевий. Церковная история, III, с. 11; Hieronymus. Ор. cit., XV (МРL,XXIII, 663)), другие Климента (Тертуплиан. о предписаниях, XXXII (МРL, II, 53)). Кроме того, передают много нелепых басен о споре между св. Петром и Симоном волхвом (Евсевий. Там же, II, XIV cл.; Hieronymus. Ор. cit., с. I (МРL, XXIII, 638)). Сам св. Августин, говоря о суевериях, не скрывает, что установившийся в Риме обычай не соблюдать пост в день, когда, как считается, св. Пётр одержал победу над Симоном волхвом, возник в результате непроверенных слухов и мнения, разносимого молвой (Августин. Письма. 36 (Казулану пресвитеру), IX, 21 (МРL, XXXIII, 145-146)).

Наконец, то была эпоха столь бурного столкновения мнений, что не следует сразу принимать на веру всё, что было тогда написано.

Но коль скоро другие авторы в полном согласии утверждают, что св. Пётр умер в Риме, не стану возражать. Однако никто не убедит меня в том, что он был римским епископом, тем более долгое время. Да и какое мне до этого дело, если св. Павел свидетельствует: апостольство св. Петра было в первую очередь обращено к евреям, в то время как его, Павла, апостольство обращено к остальным. Поэтому, если мы хотим придерживаться того договора, который заключили между собой Пётр и Павел, считая его справедливым, - или, лучше сказать, если мы хотим придерживаться данного Св. Духом установления, - то надлежит признать, что для нас апостольство Павла имеет большее значение, чем апостольство Петра. Ибо Св. Дух разделил их служение таким образом, что предназначил Петра для евреев, а Павла для нас. И потому паписты ищут обоснование главенства Рима не в Слове Божьем, где его нет, а в каком-то другом месте.

16. Veniamus nunc ad Ecclesiam veterem, ut palam quoque fiat, eius suffragio non minus temere et falso superbire nostros adversarios, quam testimonio verbi Dei. Quum itaque suum illud axioma iactant, non aliter contineri Ecclesiae unitatem posse quam si unum sit in terris supremum caput, cui membra omnia pareant: ideoque Dominum Petro, et deinde successionis iure sedi Romanae^a dedisse primatum, ut in ea usque ad finem resideat: asserunt id fuisse ab initio semper observatum¹. Quoniam autem multa testimonia perperam detorquent, hoc primum praefari volo, me non negare quin magnum Romanae Ecclesiae honorem ubique deferant veteres, reverenterque de ea loquantur². Quod tribus maxime de causis fieri arbitror. Opinio enim illa, quae nescio quomodo invaluerat, fundatam et constitutam eam fuisse Petri ministerio, ad conciliandam gratiam et authoritatem plurimum valebat; itaque in Occidente sedes Apostolica honoris causa vocabatur³. Deinde quum illic esset caput imperii, et hac ratione credibile esset, praestantiores tum doctrina, tum prudentia, tum peritia, et multarum rerum usu, viros illic esse quam alibi usquam: eius rei merito habebatur ratio, ne et urbis nobilitas et alia etiam Dei dona multo excellentiora contemni viderentur⁴. Accessit adhaec et tertium, quod quum Orientales et Graecae Ecclesiae, Africanae etiam, multis opinionum dissensionibus inter se tumultuarentur, haec sedatior aliis et minus turbulenta fuerit. Ita factum est ut pii et sancti Episcopi sedibus suis pulsi, illuc se veluti in asylum aut portum quendam saepe reciperent⁵. Nam quo minus acuto et celeri ingenio sunt Occidentales Asiaticis et Afris, eo etiam sunt rerum novarum minus cupidi. Hoc ergo Romanae Ecclesiae plurimum addidit authoritatis, quod non ita dubiis illis temporibus tumultuata est ut reliquae, ac doctrinae semel traditae fuit aliis omnibus tenacior; quemadmodum melius statim explicabimus. Has, inquam tres ob causas non vulgari in honore habita fuit, et multis praeclaris veterum testimoniis commendata. 103

16. Venons maintenant à l’Eglise ancienne, afin qu’il apparoisse que ce n’est pas moins follement et sans raison, que noz adversaires se tiennent fiers d’avoir l’authorité d’icelle pour eux, qu’ils se vantent d’avoir la parolle de Dieu. Quand donc ils amenent cest article de leur foy, que l’Eglise ne se peut conserver en unité sans avoir un souverain chef en terre, auquel tous les autres membres soyent sujets et pourtant que nostre Seigneur a donné à Pierre la primauté pour luy et ses successeurs, afin qu’elle dure à tousjours: ils mettent en avant que cela a esté en usage dés le commencement Or pource qu’ils amassent beaucoup de tesmoignages deçà et delà, les destournans à tors et à travers à leur profit, je proteste devant toutes choses que je ne veux point nier que les anciens Docteurs ne facent tousjours beaucoup d’honneur à l’Eglise Romaine, et qu’ils n’en parlent reveremment. Ce que je pense estre advenu pour trois causes. Car l’opinion commune qu’on avoit, que sainct Pierre en estoit le fondateur, valloit beaucoup pour luy donner credit et authorité. Et pourtant les Eglises d’Occident l’ont appellée par honneur, Siege Apostolique. Secondement, pource que c’estoit la ville capitale de l’Empire, et que pour ceste raison il estoit vray semblable qu’il y avoit là des personnages plus excellens tant en doctrine qu’en prudence, et mieux experimentez qu’en nul autre lieu: on avoit esgard, et à bon droit, de ne mespriser point tant la noblesse de la ville, que les autres dons de Dieu qui estoyent là. Tiercement, comme ainsi soit que les Eglises d’Orient et de Grece, et mesmes d’Afrique, fussent troublées de plusieurs dissensions, l’Eglise Romaine a esté tousjours plus paisible de ce temps-là, et moins sujette à emotions. De là il advenoit que les bons Evesques et de saine doctrine, estans chassez de leurs Eglises, s’y retiroyent comme en un refuge, ou en un port. Car d’autant que les peuples d’Occident ne sont pas d’un esprit si aigu et subtil que les Asiastiques et Africains, aussi ils ne sont pas tant volages ne convoiteux de nouveauté. Cela donc a fort augmenté l’authorité de l’Eglise Romaine, qu’elle n’a point esté en trouble durant ces temps-là, que les Eglises se combattoyent ensemble: mais a consisté plus constamment en la doctrine quelle avoit une fois receue, comme il sera tantost exposé plus à plein. Pour ces trois causes, dy-je, le siege Romain a esté en plus singuliere reputation, et est prisé des anciens.

16. Let us now proceed to show, that our adversaries have no more reason for boasting of the authority of the ancient Church than of the testimony of the word of God. For when they bring forward this principle, that the unity of the Church cannot be preserved, unless it have one supreme head upon earth, to whom all the members should be subject, and that, therefore, the Lord gave the primacy to Peter, and afterwards by right of succession, to the see of Rome, that it might remain there to the end of time,—they also assert that this has been the usage from the beginning. Now, as they grossly pervert various testimonies, I would first make this preliminary remark. I do not deny that the ancient writers uniformly give great honour to the Roman Church, and speak of it in respectful terms. This I consider as arising principally from three causes. In the first place, that opinion which, I know not how, had been received, that it had been founded and settled by the ministry of Peter, operated very powerfully to gain it credit and authority, and, therefore, among the Western churches it was called the Apostolic See. In the second place, because it was the capital of the empire; and on this account it is probable that it contained men superior in learning and prudence, skill and experience, to those of any other place; due regard was paid to this circumstance, that the glory of the city and other far more excellent gifts of God might not appear to be undervalued. In the third place, while the Eastern and Greek Churches, and even those in Africa, were agitated by numerous dissensions of opinion among themselves, the Church of Rome was more peaceable and less disturbed. Hence it happened, that pious and holy bishops, on being expelled from their sees, frequently resorted thither, as to an asylum or port of safety. For as the people of Europe have less subtlety and activity of mind than the inhabitants of Asia and Africa, so they are not so volatile or desirous of novelty. It considerably increased the authority of the Church of Rome, therefore, that in those uncertain times it was not so much agitated as the other Churches, and was more tenacious of the doctrine which it had once received than all the rest, as we shall presently show more at large. On account of these three causes, I say, it was held in more than common respect, and received many honourable testimonies from ancient writers.

16. Argument that the unity of the Church cannot be maintained without a supreme head on earth. Answer, stating three reasons why great respect was paid in early times to the See of Rome.

Let us now come to the Primitive Church, that it may also appear that our opponents plume themselves on its support, not less falsely and unadvisedly than on the testimony of the word of God. When they lay it down as an axiom, that the unity of the Church cannot be maintained unless there be one supreme head on earth whom all the members should obey; and that, accordingly, our Lord gave the primacy to Peter, and thereafter, by right of succession, to the See of Rome, there to remain even to the end, they assert that this has always been observed from the beginning. But since they improperly wrest many passages, I would first premise, that I deny not that the early Christians uniformly give high honour to the Roman Church, and speak of it with reverence. This, I think, is owing chiefly to three causes. The opinion which had prevailed (I know not how), that that Church was founded and constituted by the ministry of Peter, had great effect in procuring influence and authority. Hence, in the East, it was, as a mark of honour, designated the Apostolic See. Secondly, as the seat of empire was there, and it was for this reason to be presumed, that the most distinguished for learning, prudence, skill, and experience, were there more than elsewhere, account was justly taken of the circumstance, lest the celebrity of the city, and the much more excellent gifts of God also, might seem to be despised. To these was added a third cause, that when the churches of the East, of Greece and of Africa, were kept in a constant turmoil by differences of opinion, the Church of Rome was calmer and less troubled. To this it was owing, that pious and holy bishops, when driven from their sees, often betook themselves to Rome as an asylum or haven. For as the people of the West are of a less acute and versatile turn of mind than those of Asia or Africa, so they are less desirous of innovations. It therefore added very great authority to the Roman Church,that in those dubious times it was not so much unsettled as others, and adhered more firmly to the364doctrine once delivered, as shall immediately be better explained. For these three causes, I say, she was held in no ordinary estimation, and received many distinguished testimonies from ancient writers.

16. Laat ons nu komen tot de oude kerk, opdat ook blijke, dat onze tegenstanders op haar instemming niet minder lichtvaardig en ten onrechte prat gaan dan op het getuigenis van Gods Woord. Wanneer zij dus die grondregel altijd in de mond hebben, dat de eenheid der kerk niet anders behouden kan blijven dan wanneer er op aarde één opperste hoofd is, aan hetwelk alle leden gehoorzaam zijn, en dat de Here daarom aan Petrus en vervolgens door het recht der opvolging aan de stoel te Rome het primaat gegeven heeft, opdat dat tot het einde toe bij die stoel zou berusten, dan beweren zij, dat dit van den beginne af altijd is waargenomen. Maar daar ze veel getuigenissen verkeerd verdraaien, wil ik dit eerst vooraf zeggen, dat ik niet ontken, dat de oude schrijvers overal aan de kerk van Rome grote eer bewijzen en met eerbied over haar spreken. En ik meen, dat dit geschiedt om drie oorzaken. Want die mening, die ik weet niet hoe ingang gevonden had, dat die kerk door de dienst van Petrus was gesticht en ingesteld, droeg er zeer veel toe bij om haar invloed en gezag te vestigen. Daarom werd zij in het westen eershalve de apostolische stoel genoemd. Bovendien, daar Rome de hoofdstad des rijks was en het daarom aan te nemen was, dat daar mannen waren, voortreffelijker in geleerdheid, verstand, ervaring en ondervinding in vele zaken dan ergens elders, werd terecht daarmee rekening gehouden, opdat niet de hoge rang van die stad en ook andere veel uitnemender gaven Gods zouden schijnen veracht te worden. Hierbij is in de derde plaats nog gekomen, dat, toen de oosterse en Griekse kerken, en ook de Afrikaanse, door veel onenigheid van meningen onder elkaar in opschudding waren, deze kerk kalmer en minder woelig was dan de andere. Zo is het geschied, dat vrome en heilige bisschoppen, die van hun zetels verdreven waren, dikwijls daarheen hun toevlucht namen als tot een vrijplaats of haven. Want evenals de westersen minder scherp en snel van verstand zijn dan de Aziaten en Afrikanen, zo zijn ze ook minder begerig naar omwentelingen. Dit heeft dus aan de kerk van Rome zeer veel gezag bezorgd, dat ze in die twijfelachtige tijden niet zo woelig is geweest als de andere, en meer dan alle andere de eenmaal overgeleverde leer heeft vastgehouden, zoals we even verder beter zullen uiteenzetten. Om deze drie oorzaken, zeg ik, is zij in meer dan gewone eer geweest en door veel uitnemende getuigenissen der ouden aangeprezen.

16. Die Bedeutung der Kirche zu Rom in ältester Zeit

Jetzt wollen wir zur Alten Kirche kommen, damit auch deutlich wird, daß unsere Widersacher mit ihrer Zustimmung nicht weniger unbegründet und fälschlich prahlen als mit dem Zeugnis des Wortes Gottes. Die Römischen rühmen nun ihren Grundartikel, nach welchem die Einheit der Kirche nur dann erhalten werden kann, wenn es auf Erden ein oberstes Haupt gibt, dem dann alle Glieder gehorchen sollen; eben deshalb hat, so behaupten sie weiter, der Herr dem Petrus und danach auch kraft des Rechtes der Aufeinanderfolge dem römischen Stuhl die Obergewalt gegeben, damit sie bei ihm bis zum Ende verbleibt. Und nun versichern sie, das sei von Anfang an stets so gehalten worden! Da sie nun aber viele Zeugnisse übel verdrehen, so will ich zunächst vorweg sagen: ich leugne nicht, daß die Alten der römischen Kirche allenthalben große Würde beilegen und in Ehrfurcht von ihr reden. Ich meine, daß dies vor allem aus drei Gründen geschieht.

(1) Jene Meinung, die auf wer weiß welche Weise zur Geltung gekommen ist, nämlich diese Kirche sei durch den Dienst des Petrus begründet und aufgerichtet worden, besaß in höchstem Maße die Kraft, ihr Gunst und Ansehen 759 zu verschaffen. Deshalb wurde die Kirche zu Rom im Westen auch zu ihrer Ehrung als „apostolischer Stuhl“ bezeichnet.

(2) Zweitens war ja Rom die Hauptstadt des Reiches, und aus diesem Grunde konnte man annehmen, daß dort Männer waren, die sich durch Gelehrsamkeit, Verstand, Erfahrung und Geübtheit in vielen Sachen mehr auszeichneten, als das irgendwo sonst der Fall war. Deshalb trug man dieser Tatsache verdientermaßen Rechnung, damit es nicht den Anschein hatte, als schätze man den hohen Rang der Stadt und auch andere, viel herrlichere Gaben Gottes gering.

(3) Dazu kam auch das dritte. Während die Kirchen des Ostens und Griechenlands, auch die afrikanische Kirche, in vielen Meinungsstreitigkeiten untereinander im Aufruhr waren, war die Kirche zu Rom friedlicher und weniger aufgewühlt gewesen. So kam es, daß fromme und heilige Bischöfe, die man von ihren Sitzen vertrieben hatte, nach Rom ihre Zuflucht nahmen, als ob es gleichsam eine Freistatt oder ein Hafen wäre. Denn die Menschen im Westen sind weniger scharfen und schnellen Geistes als die Asiaten und Afrikaner, und dementsprechend trachten sie auch weniger nach Neuerungen. Es trug also zur Stärkung des Ansehens der Kirche zu Rom sehr wesentlich bei, daß sie in jenen unklaren Zeiten nicht so ruhelos gewesen ist wie die übrigen, und daß sie an der einmal überlieferten Lehre zäher festgehalten hat als alle anderen. Das werden wir bald noch besser auseinandersetzen. Aus diesen drei Ursachen, sage ich, genoß die Kirche in Rom eine ungewöhnliche Ehre und wurde sie in vielen herrlichen Zeugnissen der Alten gepriesen.

16. Die redes waarom die Roomse kerk deur die eeue respek afgedwing het

Laat ons nou by die kerk van ouds kom om ook duidelik te maak dat ons teenstanders nie minder onbesonne en vals op die ondersteuning daarvan roem eerder as op die getuienis van die Woord van God nie. Wanneer hulle derhalwe op daardie beginsel roem dat die eenheid van die kerk nie anders behoue kan bly as wanneer daar een opperhoof op aarde is aan wie alle lidmate gehoorsaam is nie en dat die Here die primaat aan Petrus en daarna deur die opvolgingsreg aan die Roomse setel gegee het om tot die einde toe daarin te bly, verklaar hulle dat hierdie beginsel van meet af altyd gehandhaaf is.⁹¹

1392 Omdat hulle egter baie getuienisse verkeerdelik verdraai, wil ek eers vooraf sê dat ek nie ontken dat die skrywers van ouds oral groot eer aan die Roomse kerk betoon en met eerbied daarvan praat nie.⁹² Na my mening is dit veral om drie redes die geval.

Ten eerste was die opvatting wat om een of ander rede die oorhand gekry het, dat die kerk deur die bedieningsamp van Petrus gevestig en ingestel is, van die grootste waarde om guns en gesag daarvoor te wen. Gevolglik is dit in die Weste ter eerbetoon die apostoliese setel genoem.⁹³

Ten tweede, aangesien dit die hoofstad van die ryk was en ons kan glo dat die mense om hierdie rede daar meer in geleerdheid, sowel as in insig, ervaring en bedrewenheid met baie dinge as in enige plek elders uitgemunt het, is tereg daarmee rekening gehou om te voorkom dat die indruk gewek sou word dat die adel van die stad en ander baie voortrefliker gawes van God daar geminag word.⁹⁴

 Hierby kom ook ’n derde rede, naamlik dat die Oosterse en Griekse kerke, en ook die kerke van Afrika, deur groot verskille van mening in beroering gebring is terwyl hierdie kerk rustiger en minder oproerig as ander kerke was. Die gevolg was dat godvrugtige en heilige biskoppe wat van hulle eie setels weggedryf is, hulle dikwels daarheen gewend het asof na ’n asiel of ’n hawe.⁹⁵ Omdat Westerlinge minder skerp en snel van geaardheid as Asiate en Afrikane is, is hulle ook minder begerig tot revolusie. Dit het ook ’n baie groot bydrae tot die gesag van die Roomse kerk gelewer dat dit in daardie kommervolle tye nie so in beroering was as die res nie en dat die kerk stewiger aan die leer vasgehou het as al die ander nadat die leer eenmaal aan hulle oorgelewer is. Ons sal dit dadelik nog beter verduidelik. Ek herhaal: vanweë hierdie drie redes is die (Roomse) kerk algemeen geëer en in baie getuienisse van die skrywers van ouds lof toegeswaai.

16. Обратившись к древней Церкви, мы увидим, что попытки наших противников воспользоваться ее авторитетом в своих целях не менее безрассудны и безосновательны, чем их претензии на обладание Словом Божьим. Они утверждают, что единство Церкви может сохранить только суверенный земной глава, которому подчинены все члены. А поскольку Господь навсегда отдал первенство Петру и его преемникам, паписты уверяют, что такой порядок существует от самого зарождения Церкви, и приводят в доказательство этого утверждения множество свидетельств из разных источников, превратно толкуя их в свою пользу.

В ответ я прежде всего хочу заявить о своём полном согласии с тем фактом, что древние учители в самом деле всегда почитали Римскую Церковь и отзывались о ней с большим уважением. Я объясняю это тремя причинами. Во-первых, общее мнение было таково, что основателем Римской Церкви был св. Пётр. Это немало способствовало росту её авторитета и влияния, отчего западные Церкви получили почётное наименование Апостольского престола. Во-вторых, Рим был столицей империи. Поэтому вполне вероятно, что там собирались наиболее выдающиеся по учительству, святой жизни и опыту представители Церкви. Совершенно естественно, что как величие города, так и сосредоточенные в нём Божьи дары были окружены почитанием. В-третьих, в ту эпоху смут и распрей, раздиравших Церкви Востока, Греции и даже Африки, Римская Церковь отличалась относительным спокойствием и была менее подвержена потрясениям. Поэтому епископы, проповедовавшие здравое учение, будучи изгнаны из своих Церквей, находили в Риме пристанище и приют. Ибо западные народы не так остры и быстры умом, как азиаты и африканцы, а потому не так переменчивы и падки на новизну. Так что рост авторитета Римской Церкви объясняется ещё и тем обстоятельством, что она избежала потрясений в период церковных смут и более последовательно придерживалась однажды принятого вероучения (как это будет подробно показано ниже). Таковы были, по моему убеждению, три причины, в силу которых римский престол пользовался особенным уважением и почитанием древних.

17. Verum quum primatum inde et summam in alias Ecclesias potestatem ei astruere volunt nostri adversarii, nimis perperam (ut dixi)¹ faciunt. Quod ut melius constet, primum breviter ostendam quid de hac, quam tantopere urgent, unitate senserint veteres. Hieronymus ad Nepotianum, postquam multa unitatis exempla recensuit, descendit tandem ad Ecclesiasticam hierarchiam. Singuli, inquit, Ecclesiarum Episcopi, singuli Archipresbyteri, singuli Archidiaconi, et omnis ordo Ecclesiasticus suis rectoribus nititur². Hic loquitur Romanus presbyter, unitatem in ordine Ecclesiastico commendat; cur non commemorat, uno capite, tanquam vinculo, omnes inter se Ecclesias esse colligatas? Nihil erat quod praesenti causae magis serviret: nec dici potest oblivione factum ut praeterierit; nihil enim fecisset libentius si res passa esset. Vidit itaque proculdubio, illam esse veram unitatis rationem quam Cyprianus pulcherrime describit his verbis, Episcopatus unus est, cuius a singulis in solidum pars tenetur: et Ecclesia una est, quae in multitudine latius incremento foecunditatis extenditur. Quo modo multi radii sunt et lumen unum: et rami arboris multi, robur autem unum, radice tenaci fundatum: et quo modo de fonte uno rivi plurimi defluunt, et numerositas licet diffusa videatur exundantis copiae largitate^a, unitas tamen servatur integra in origine^b: sic et Ecclesia Domini luce perfusa per totum orbem radios suos porrigit, unum lumen^c tamen est, quod ubique diffunditur, nec unitas corporis separatur: ramos suos per universum orbem extendit, perfluentes largitur rivos: unum tamen caput est et una origo, etc. [De simplic. Praelatorum.]^{3 d}. Deinde, Adulterari non potest sponsa Christi: unam domum novit, unius cubiculi sanctitatem casto pudore custodit^{e 4}. Vides ut Christi unius Episcopatum universalem faciat, qui totam sub se Ecclesiam capiat: illius partes in solidum ab omnibus teneri dicat qui sub hoc capite Episcopatu funguntur⁵. Ubi primatus sedis Romanae, si penes Christum 104 solum integer residet Episcopatus, a singulis pars eius in solidum tenetur? Haec eo pertinent ut obiter intelligat lector, axioma illud quod Romanenses pro confesso et indubio sumunt, de unitate terreni capitis in hierarchia, veteribus fuisse prorsus ignotum.

17. Mais quand nos adversaires se veulent aider de cela, pour luy donner la primauté et puissance souveraine sur les autres Eglises, ils s’abusent trop lourdement, comme j’ay dit. Et afin que cela soit plus evident, je monstreray premierement en brief, que c’est que les Anciens ont senty de ceste unité, à laqueile iceux s’arrestent tant. Sainct Hierome escrivant à Nepotien, apres avoir allegué plusieurs exemples d’unité, descend finalement à la Hierarchie de l’Eglise: Il y a, dit-il, en chacune Eglise un Evesque, un Archeprestre, un Archediacre, et tout l’ordre de l’Eglise consiste en ces gouverneurs. Notons que c’est un Prestre Romain qui parle, et qu’il veut recommander l’unité de l’Eglise. Pourquoy ne fait-il mention que toutes les Eglises sont unies ensemble par le moyen d’un chef, comme par un lien? Il n’y avoit rien qui servist mieux à sa cause que cela: et ne peuton dire qu’il ait laissé de le dire par oubly. Car il n’eust rien fait tant volontiers, si la cause l’eust souffert. Il est donc certain qu’il voyoit bien que la vraye façon d’unité estoit celle que descrit sainct Cyprien, quand il dit ainsi: Il n’y a qu’un seul Evesché, duquel chacun Evesque est participant entierement: il n’y a qu’une seule Eglise, laquelle est espandue au long et au large: comme il y a plusieurs rayons du soleil, mais la clarté n’est qu’une: et en un arbre il y a beaucoup de branches, mais il n’y a qu’un tronc, qui est appuyé sur sa racine: et d’une seule fontaine decoulent plusieurs ruisseaux, qui n’empeschent point toutesfois que l’unité ne demeure en la sourse. Qu’on separe les rayons du corps du soleil, l’unité qui est là ne souffre aucune division. Qu’on coupe la branche d’un arbre, et elle sechera. Ainsi l’Eglise estant illuminée de la clairté de Dieu, est espandue par tout le monde: neantmoins il y a une seule clairté qui s’estend par tout, et l’unité du corps n’est point separée⁴⁷. Apres avoir dit cela, il conclud que toutes heresies et schismes proviennent de ce qu’on ne se retourne point à la sourse de verité, qu’on ne cherche point le chef, et qu’on ne garde point la doctrine du Maistre celeste. On voit comme il donne à Jesus Christ seul l’Evesché universel, qui comprenne toute l’Eglise: comme il dit que chacun de ceux qui sont Evesques sous ce chef principal, en tiennent une portion. Où sera la primauté du siege Romain si l’Evesché entier reside seulement en Jesus Christ, et que chacun en ait une portion? J’ai allegué ce passage, afin de donner à entendre comme en passant, aux lecteurs, que ceste maxime que tiennent les Romanisques comme un article de foy, assavoir qu’en la Hierarchie de l’Eglise il est requis qu’il y ait un chef en terre, a esté du tout incognue aux Anciens.

17. 313 But when our adversaries wish to make this a reason for ascribing to that Church the primacy and sovereign power over other Churches, they run, as I have already observed, into a gross error. To make this the more evident, I will first briefly show what the ancient writers thought respecting this unity, on which our opponents so urgently insist. Jerome, writing to Nepotian, after having enumerated many examples of unity, at length descends to the hierarchy of the Church. “Every Church,” he says, “has its distinct bishop, archpresbyter, and archdeacon, and all the order of the Church depends upon its governors.” This is the language of a Roman priest, recommending unity in the order of the Church. Why does he not mention that all Churches are connected together under one head, as by a common bond? Nothing would have been more in favour of his argument; nor can it be pretended that he omitted it for want of recollection; he would most readily have mentioned it, if the fact had permitted him. It is beyond all doubt, therefore, that he saw this to be the true kind of unity, which is most excellently described by Cyprian in the following passage: “There is only one bishopric, of which every bishop holds an integral part; and there is but one Church, which is widely extended into a multitude by the offspring of its fertility. As the sun has many rays, but only one light; as a tree has many branches, but only one trunk, fixed on a firm root; and as many rivers issue from one spring, and notwithstanding the number of the streams in which its overflowing abundance is diffused, yet the unity of the source remains the same;—so also the Church, illuminated with the light of the Lord, extends its rays over the whole earth, yet it is one and the same light which is universally diffused, nor is the unity of the body destroyed. It stretches its branches, it pours out its ample streams, all over the world; yet there is but one root, and one source.” Again: “The spouse of Christ cannot be corrupted; she acknowledges one Master, and preserves her fidelity to him inviolate.” We see how he attributes the universal bishopric, which comprehends the whole Church, to Christ alone, and says that integral portions of it are confided to all those who discharge the episcopal office under this head. Where is the primacy of the see of Rome, if the universal bishopric be vested in Christ alone, and every bishop hold an integral portion of it? My object, in these quotations, has been, to convince the reader, by the way, that this principle, which the Romanists assume as an admitted and indubitable maxim, namely, that the unity of the Church requires the supremacy of some earthly head, was altogether unknown to the ancients.

17. Opinion of early times on the subject of the unity of the Church. No primacy attributed to the Church of Rome. Christ alone regarded as the Head of the Universal Church.

But since on this our opponents would rear up a primacy and supreme authority over other churches, they, as I have said, greatly err. That this may better appear, I will first briefly show what the views of early writers are as to this unity which they so strongly urge. Jerome, in writing to Nepotian, after enumerating many examples of unity, descends at length to the ecclesiastical hierarchy. He says, “Every bishop of a church, every archpresbyter, every archdeacon, and the whole ecclesiastical order, depends on its own rulers.” Here a Roman presbyter speaks and commends unity in ecclesiastical order. Why does he not mention that all the churches are bound together by one Head as a common bond? There was nothing more appropriate to the point in hand, and it cannot be said that he omitted it through forgetfulness; there was nothing he would more willingly have mentioned had the fact permitted. He therefore undoubtedly owns, that the true method of unity is that which Cyprian admirably describes in these words: “The episcopate is one, part of which is held entire by each bishop, and the Church is one, which, by the increase of fecundity, extends more widely in numbers. As there are many rays of the sun and one light, many branches of a tree and one trunk, upheld by its tenacious root, and as very many streams flow from one fountain, and though numbers seem diffused by the largeness of the overflowing supply, yet unity is preserved entire in the source, so the Church, pervaded with the light of the Lord, sends her rays over the whole globe, and yet is one light, which is everywhere diffused without separating the unity of the body, extends her branches over the whole globe, and sends forth flowing streams; still the head is one, and the source one” (Cyprian, de Simplie. Prælat.). Afterwards he says, “The spouse of Christ cannot be an adulteress: she knows one house, and with chaste modesty keeps the sanctity of one bed.”See how he makes the bishopric of Christ alone universal, as comprehending under it the whole Church: See how he says that part of it is held entire by all who discharge the episcopal office under this head. Where is the primacy of the Roman See, if the entire bishopric resides in Christ alone, and a part of it is held entire by each? My object in these remarks is, to show the reader, in passing, that that axiom of the unity of an earthly kind in the hierarchy, which the Romanists assume as confessed and indubitable, was altogether unknown to the ancient Church.

17. Maar wanneer onze tegenstanders tengevolge hiervan aan de kerk van Rome het primaat en de hoogste macht over de andere kerken willen toekennen, handelen zij, zoals ik zeide, geheel verkeerd. En opdat dit beter blijke, zal ik in het kort aantonen wat het gevoelen der oude schrijvers geweest is over deze eenheid, waarop zij zozeer de nadruk leggen. Nadat Hieronymus in zijn brief aan Nepotianus¹ veel voorbeelden van eenheid heeft opgesomd, komt hij eindelijk tot de kerkelijke hiërarchie. "Alle bisschoppen der kerken," zegt hij, "alle opperpriesters, alle opperdiakenen, en de gehele kerkelijke orde steunt op haar regeerders." Hier spreekt een presbyter van Rome; hij prijst de eenheid in de kerkelijke orde. Waarom vermeldt hij niet, dat alle kerken met elkander verbonden zijn door één hoofd, als door een band? Er was niets, dat méér dienstig was tot de zaak, waarover hij spreekt; ook kan men niet zeggen, dat hij het uit vergeetachtigheid heeft overgeslagen: want hij zou niets liever gedaan hebben, als de zaak het had toegestaan. Hij heeft dus zonder twijfel gezien, dat dit de ware wijze van eenheid was, die door Cyprianus² zo schoon beschreven wordt met deze woorden: "Er is één bisschopschap, van hetwelk iedere bisschop afzonderlijk een deel volledig bezit; en er is één kerk, die door de wasdom der vruchtbaarheid zich steeds breder in veelheid uitstrekt: evenals de zon veel stralen heeft en één licht, en een boom veel takken, maar één stam, die op een stevige wortel gegrondvest is, en evenals uit één bron zeer veel beken vloeien, en, ofschoon door de overvloed van de uitstromende watervoorraad die beken in groten getale in verschillende richting schijnen te lopen, toch hun eenheid ongeschonden in hun oorsprong bewaard wordt, zo strekt ook de kerk des Heren, doordat haar licht zich verspreidt, haar stralen over de gehele wereld uit, en toch is het één licht, dat zich overal verspreidt, zonder dat de eenheid van het lichaam verbroken wordt; zij steekt haar takken uit over de ganse wereld, zij schenkt beken, die door de wereld vloeien, maar toch is er slechts één hoofd en één oorsprong" enz. Verder: "De bruid van Christus kan niet onteerd worden; zij kent één huis, de heiligheid van één slaapkamer bewaart zij door kuise schaamte." Ge ziet, hoe hij het bisschopsambt van Christus alleen algemeen maakt, onder hetwelk de ganse kerk begrepen is; hoe hij zegt, dat de delen daarvan door allen in hun geheel bezeten worden, die onder dit Hoofd het bisschopsambt waarnemen. Waar is het primaat van de zetel van Rome, indien bij Christus alleen het bisschopsambt in zijn geheel berust, en door de bisschoppen afzonderlijk een deel daarvan in zijn geheel bezeten wordt? Dit heeft deze bedoeling, dat de lezer terloops begrijpe, dat die grondregel, welke de Roomsen voor uitgemaakt en ontwijfelbaar houden, aangaande de eenheid van een aards hoofd in de hiërarchie, aan de ouden geheel onbekend geweest is.

17. Nach altkirchlicher Lehre erfordert die Einheit der Kirche gerade keinen Universalbischof

Wenn aber unsere Gegner auf Grund dieser Tatsachen der Kirche zu Rom die Obergewalt und die höchste Macht über die anderen Kirchen verschaffen wollen, dann handeln sie, wie ich bereits sagte, völlig verkehrt. Damit das klarer herauskommt, will ich zunächst kurz zeigen, was denn die Alten über die Einheit gedacht haben, auf die die Papisten solchen Nachdruck legen. Hieronymus zählt in einem Brief an Nepotian zunächst viele Beispiele solcher Einheit auf, und dann kommt er schließlich auf die kirchliche Hierarchie zu sprechen. Da sagt er: „Jeder einzelne Bischof einer Kirche, auch jeder Archipresbyter, jeder Archidiakon und überhaupt jeder kirchliche Rang stützt sich auf seine Regenten“ (Der Brief ist an Rusticus gerichtet, Brief 125). Hier redet ein Presbyter der Kirche zu Rom; er preist die Einheit im kirchlichen Stande - weshalb aber erwähnt er nicht, alle Kirchen seien untereinander durch das eine Haupt wie durch ein Band verbunden? Es gab doch nichts, was zu der eben von ihm behandelten Sache besser hätte dienen können! Auch läßt sich nicht sagen, diese Übergehung (des angeblichen menschlichen Oberhaupts der Kirche) sei aus Vergeßlichkeit geschehen; denn Hieronymus hätte nichts lieber getan (als dies) - wenn die Sache es gelitten hätte! Er sah also ohne jeden Zweifel, daß die wahre Art der Einheit die ist, die Cyprian so trefflich beschreibt, wenn er sagt: „Es ist ein Bischofsamt, von dem jeder einzelne (Bischof) ein Stück vollkömmlich innehat, und es ist eine Kirche, die sich mit wachsender Fruchtbarkeit in ihrer Vielheit zu größerer Weite ausbreitet. Die Strahlen der Sonne sind viele, und das Licht ist doch eins, viele Äste hat der Baum, aber einen einzigen Stamm, der auf fester Wurzel gegründet ist; von einer einzigen Quelle fließen sehr viele Bäche her, und mag auch bei dem Reichtum der überströmenden Wassermenge der Eindruck einer verstreuten Vielheit entstehen, so bleibt doch im Ursprung die Einheit erhalten. Genau so breitet auch die Kirche, von dem Lichte des Herrn durchflossen, ihre Strahlen über den ganzen Erdkreis aus, und doch ist es ein Licht, das sich da allenthalben ergießt, und die Einheit ihres Leibes wird nicht zerteilt; sie streckt ihre Äste über den ganzen Erdkreis hin, sie strömt überfließende Bäche aus, und doch ist es ein Haupt und ein Brunnquell ...” (Von der Einheit der katholischen Kirche 5). Und dann heißt es weiter: „Die Braut Christi kann man nicht zum Ehebruch verführen: sie kennt das eine Haus, und sie hütet die Heiligkeit der einen Kammer in 760 züchtiger Scham” (Von der Einheit der katholischen Kirche 6). Da sieht man, wie er allein Christi Bischofsamt für allgemeinwirksam erklärt, weil es die ganze Kirche unter sich erfaßt, und wie er es ausspricht, daß jeder einzelne, der unter diesem Haupte ein Bischofsamt ausrichtet, ein Stück davon vollkömmlich innehat. Wo bleibt die Obergewalt des römischen Stuhls, wenn bei Christus allein sein Bischofsamt unverkürzt verbleibt und jeder einzelne einen Teil davon vollkömmIich innehat?

Diese Ausführungen haben den Zweck, daß der Leser im Vorbeigehen einsieht: jener Hauptgrundsatz von der Einheit des irdischen Hauptes in der Hierarchie, den die Römischen für ausgemacht und unzweifelhaft ansehen, ist den Alten ganz und gar unbekannt gewesen.

17. Die kerke van ouds het geen oppergesag aan die kerk in Rome toegeken om die eenheid van die kerk te behou nie

Maar wanneer ons teenstanders die primaat en die hoogste gesag oor ander kerke daaruit by Rome wil aanlap, tree hulle heeltemal verkeerd 1393 op soos ek gesê het.⁹⁶ Om dit nog duideliker te stel, sal ek ten eerste kortliks aantoon wat die skrywers van ouds se gevoel oor hierdie eenheid waarop hulle so sterk aandring, was.

Nadat Hieronymus in sy brief aan Nepotianus baie voorbeelde van eenheid opgenoem het, gaan hy ten slotte oor tot die kerklike hiërargie. Hy sê: “Elke kerk het sy eie biskop, elke kerk sy eie aartspresbiter, elke kerk sy eie aartsdiaken en elke kerkorde steun op sy eie regeerders”.⁹⁷ Hier is ’n presbiter van Rome aan die woord en hy beveel eenheid in die kerkorde aan. Waarom meld hy nie dat al die kerke onderling onder een hoof asof deur een band saamgebind is nie? Daar was immers niks wat die onderhawige saak meer tot diens kon wees en daar kan nie beweer word dat dit vanweë vergeetagtigheid gebeur het dat hy dit buite rekening gelaat het nie. As die omstandighede dit toegelaat het, sou hy niks met groter graagte gedoen het nie. Hy het derhalwe sonder twyfel gesien dat dit die ware aard van eenheid is wat Cyprianus pragtig met die volgende woorde beskryf: “Daar bestaan net een biskopamp en daarvan word ’n deel in geheel deur elke biskop afsonderlik gehou; en daar is net een kerk wat deur toename in vrugbaarheid baie wyd in ’n menigte uitstrek. Soos daar baie sonstrale is, en net een lig; en soos ’n boom baie takke het maar net een stam wat op ’n stewige wortel gevestig is; en soos verskeie riviere uit een fontein vloei, en al sou dit lyk asof die talrykheid vanweë die kwistigheid van die oorstromende oorvloed uiteenvloei, word die eenheid nogtans ongeskonde by die oorsprong daarvan bewaar.⁹⁸ So strek die kerk wat oorstroom is deur die lig van die Here, sy strale oor die hele wêreld uit maar tog is daar net een lig wat oral uitgesprei is. En die eenheid van die liggaam word nie daardeur verdeel nie. Dit strek sy takke oor die hele wêreld uit, en skep riviere wat hulle walle oorstroom. Daar is nogtans net een hoof en net een bron,” ensovoorts.⁹⁹ Verder sê hy: “Die bruid van Christus kan nie owerspel pleeg nie; sy ken net een huis en waak met rein beskeidenheid oor die heiligheid van een slaapkamer”.¹⁰⁰ Jy sien hoe hy die universele 1394 biskopamp Christus se eiendom alleen maak omdat Hy die hele kerk onder Hom neem; hy sê dat dele in die geheel gehou word deur almal wat die biskopamp onder hierdie Hoof vervul.¹⁰¹ Waar is dan die primaat van die Roomse setel as die biskopamp ten voile by Christus alleen is en ’n deel in die geheel deur elke biskop afsonderlik gehou word?

Die doel met hierdie aanhalings is dat ’n leser terloops daarop moet let dat die beginsel wat die Romaniste in verband met die eenheid (van die kerk) in ’n hiërargie onder ’n aardse hoof as algemeen en ontwyfelbaar aanvaar, heeltemal onbekend was aan die skrywers van die ou tyd.

17. Но когда наши противники стремятся использовать этот факт для доказательства главенства и суверенной власти римского престола над прочими Церквами, они совершают тяжкое злоупотребление. Чтобы убедиться в этом, прежде всего уточним, что именно понимали древние под тем единством, на которое постоянно ссылаются паписты. Св. Иероним в письме Непотиану приводит несколько примеров единства и в конце обращается к церковной иерархии. «В каждой Церкви, - говорит он, - есть епископ, старший пресвитер, архидиакон; и в этих управителях заключён весь порядок Церкви» (Hieronymus. Ep. 125, 15 (MPL, XXII, 1080)). Заметим, что это говорит римский священник, причём говорит с целью убедить нас в важности сохранения единства Церкви. Почему же он не упоминает о том, что все Церкви соединены под одним главою - ведь это лучше всего соответствовало бы его цели? И нельзя сказать, что он просто забыл об этом: ни о чём ином не упомянул бы он так охотно, как об этом - если бы это было истиной! Стало быть, св. Иероним понимал, что истинный образ единства - тот, что описан в словах Киприана: «Есть только одно Епископство, которому всецело причастен каждый епископ; и есть только одна Церковь, распространяющаяся вдоль и вширь: подобно тому как у солнца много лучей, но сияние одно; и у дерева много ветвей, но лишь один укрепленный ствол; и от одного источника берут начало многие ручьи, но это не нарушает единства источника. Если отделить лучи от солнца, единство его не претерпит разделения; а если обрубить ветви дерева, оно засохнет. Так и Церковь, будучи озарена светом Божьим, распространилась по всему миру, но сияние её везде одно и то же, и единство её тела пребывает нераздельным» (Киприан. О единстве вселенской Церкви, V (MPL, IV, 516 p.)). И Киприан заключает, что все ереси и схизмы происходят оттого, что люди не обращаются к источнику истины, не ищут Главы, не хранят вероучение небесного Учителя (Там же, VI (MPL, IV, 518-519)). Киприан признаёт за одним Иисусом Христом вселенское епископство, объемлющее всю Церковь, и говорит, что каждый епископ, подчиняющийся Христу, имеет некоторую часть этого Епископства (Там же, V (MPL, IV, 516)).

В чём же тогда заключается главенство римского престола, если вселенское Епископство пребывает в одном Иисусе Христе, а каждый земной епископ имеет от него только некоторую часть? Я привёл эту цитату из Киприана именно для того, чтобы читатель увидел: вероучительное положение Римской Церкви, согласно которому наличие одного земного главы есть требование иерархического устроения Церкви, было совершенно неизвестно древним.