1. 435 Poterat superior de Sacramentis disputatio apud dociles et sobrios hoc obtinere, ne ultra curiosius progrederentur, nec practer illa duo, quae a Domino instituta nossent, ulla alia Sacramenta sine Dei verbo amplecterentur. Verum quoniam illa de septem Sacramentis opinio, omnium fere sermone trita scholasque et conciones omnes pervagata, vetustate ipsa radices egit, ac hominum animis etiamnum insidet²: visus sum mihi operaepretium facturus, si quinque reliqua, quae veris ac germanis Domini Sacramentis vulgo accensentur, seorsum ac propius excuterem, omnique absterso fuco simplicibus spectanda proponerem, qualia sint, et quam falso pro Sacramentis hactenus habita fuerint^e. Principio || hic testatum volo piis omnibus, me hanc de nomine contentionem minime litigandi cupiditate 436 suscipere: sed gravibus causis adduci ad impugnandum eius abusum. Non me latet, Christianos, ut verborum, sic rerum omnium esse dominos; posse igitur pro suo arbitrio voces rebus accommodare, modo pius sensus retineatur, etiam siqua sit in loquendo improprietas. Hoc totum concedo: etsi melius fuerit, verba rebus subesse, quam res verbis subiici. Sed in nomine Sacramenti alia est ratio. Nam qui septem ponunt, simul illam definitionem omnibus tribuunt, ut sint gratiae invisibilis visibiles formae¹: omnia simul faciunt vasa Spiritus sancti, instrumenta conferendae iustitiae, causas obtinendae gratiae². Adeoque ipse Magister Sententiarum, Mosaicae Legis sacramenta negat proprie vocari hoc nomine: quia non exhibuerint quod figurabant³. Estne, obsecro, tolerabile, ut quae symbola Dominus ore suo consecravit, quae eximiis promissionibus insignivit, ea pro Sacramentis non censeantur: interim hic honor transferatur ad eos ritus quos homines vel a se excogitarunt, vel saltem sine expresso Dei mandato observant^a? Ergo^b aut definitionem mutent, aut hac verbi usurpatione abstineant, quae falsas et absurdas opiniones post generet. Est (inquiunt) extrema unctio invisibilis gratiae figura et causa, quia est Sacramentum. Quod inferunt si nullo modo concedere oportet, in ipso certe nomine est occurrendum, ne ea mercede recipiamus ut eiusmodi errori occasionem praebeat. Rursus quum probant Sacramentum esse, causam adiungunt: quia externo signo constet ac verbo. Si nec mandatum, nec promissionem invenimus, quid aliud possumus quam reclamare?

1. La disputation precedente des Sacremens pouvoit contenter toutes personnes sobres et dociles pour ne passer outre curieusement, et ne recevoir sans la parolle de Dieu autres Sacremens que les deux qu’ils eussent cogneu estre instituez par le Seigneur: mais pourtant que l’opinion de sept Sacremens a esté tousjours tant commune entre les hommes, et tant demenée en disputes et sermons, que d’ancienneté elle est enracinée aux cœurs de tous, et y est encore maintenant fichée: il m’a semblé advis estre profitable de considerer à part et de plus pres les cinq autres, qui sont communement nombrez entre les Sacremens du Seigneur: et ayant descouvert toute fausseté, de donner à cognoistre aux simples quelles choses ce sont, et comment jusques icy il ont esté prins sans propos pour Sacremens. Premierement, je proteste que je n’entre point en ceste dispute du mot, pour desir que j’aye de combattre: mais pource que l’abus du mot emporte une mauvaise queue, je suis contraint de le reprouver, si je veux que la verité de la chose soit cogneue. Je say bien que les Chrestiens ne doyvent estre superstitieux aux mots, moyennant que le sens soit bon et sain. Je confesse donc que pour un mot il ne faudroit point esmouvoir noise, encore qu’il fust mal usurpé, moyennant que la doctrine demeurast en son entier. Mais il y a autre raison en ce nom de Sacrement. Car ceux qui en mettent sept, leur attribuent à tous ceste definition, que ce sont signes visibles de la grace de Dieu invisible: et les font vaisseaux du sainct Esprit, instrumens pour conferer justice, et causes de la remission des pechez. Mesme le Maistre des Sentences dit que les Sacremens du vieil Testament ont esté improprement ainsi appellez, d’autant qu’ils ne conferoyent point ce qu’ils figuroyent. Je vous prie, cela est-il tolerable, que les signes que le Seigneur a consacré de sa bouche, et ornez de si belles promesses, ne soyent point recogneuz pour Sacremens, et que cependant cest honneur soit transferé à des ceremonies, lesquelles ont esté inventées de la teste des hommes? Parquoy ou que les Papistes changent leur definition, ou qu’ils s’abstiennent de mal usurper ce mot, lequel engendre puis apres des fausses opinions et perverses. L’extreme onction, disent ils, est Sacrement: et ainsi elle est figure et cause de la grace invisible. S’il ne leur faut nullement accorder la conclusion qu’ils inferent du mot, il convient de les prevenir au mot mesme, et resister de bonne heure à ce qui est cause de l’erreur. Derechef, quand ils veulent prouver que l’Extreme onction est Sacrement, ils adjoustent la raison, pource qu’elle consiste au signe exterieur et en la parolle de Dieu. Si nous ne trouvons ne commandement, ne promesse appartenante à cela, que pouvonsnous autre chose faire que contredire?

1. 602overwhelmed The preceding discussion respecting the sacraments might satisfy persons of docile and sober minds, that they ought not to carry their curiosity any further, or without the sanction of the word of God, to receive any other sacraments beside those two which they know to have been instituted by the Lord. But as the opinion of seven sacraments has been so generally admitted in the common conversation of mankind, and pervaded the controversies of the schools, and the sermons of the pulpit,—as it has gathered strength from its antiquity, and still keeps its hold on the minds of men,—I have thought I should perform a useful service by entering into a closer and distinct examination of the five ceremonies, which are commonly numbered among the true and genuine sacraments of the Lord, by clearing away every fallacy, and exhibiting to the view of plain Christians the real nature of those ceremonies, and how falsely they have hitherto been considered as sacraments. Here, in the first place, I wish to declare to all believers, that I am not induced to enter on this controversy respecting the term, by the least desire of contention, but that I am urged by important reasons to resist the abuse of it. I am aware that Christians have power over names as well as things, and may therefore apply words to things at their own pleasure, provided they retain a pious meaning, even though there be some impropriety of expression. All this I admit, though it would be better for words to be subject to things, than for things to be subject to words. The case of the term sacrament, however, is different. For those who maintain seven sacraments, give them all the same definition—that they are visible forms of invisible grace; they make them all alike vessels of the Holy Spirit, instruments of communicating righteousness, causes of obtaining grace. And the Master of the Sentences, Lombard, denies that the sacraments of the Mosaic law are properly designated 603by this appellation; because they did not communicate that which they prefigured. Is it to be endured, that those symbols, which the Lord consecrated with his own mouth, and which he adorned with excellent promises, should not be acknowledged as sacraments; and, at the same time, that this honour should be transferred to those rites which are merely inventions of men, or, at least, are observed without any express command of God? Either, therefore, let them change their definition, or abstain from this abuse of the term, which afterwards generates false and absurd opinions. Extreme unction, they say, is a figure and cause of invisible grace, because it is a sacrament. If we ought by no means to admit their inference from the term, it certainly behoves us to lose no time in resisting their application of the term itself, that we may not be chargeable with giving any occasion to such an error. Again: to prove that ceremony to be a sacrament, they allege this reason—that it consists of the external sign and the word of God. If we find neither command nor promise respecting it, can we do otherwise than oppose it?

1. Connection of the present discussion with that concerning Baptism and the Lord’s Supper. Impiety of the popish teachers in attributing more to human rites than to the ordinances of God.

623 The above discourse concerning the sacraments might have the effect, among the docile and sober-minded, of preventing them from indulging their curiosity, or from embracing, without authority from the word, any other sacraments than those two, which they know to have been instituted by the Lord. But since the idea of seven sacraments, almost common in the mouths of all, and circulated in all schools and sermons, by mere antiquity, has struck its roots. and is even now seated in the minds of men, I thought it might be worth while to give a separate and closer consideration of the other five, which are vulgarly classed with the true and genuine sacraments of the Lord, and, after wiping away every gloss, to hold them up to the view of the simple, that they may see what their true nature is, and how falsely they have hitherto been regarded as sacraments. Here, at the outset, I would declare to all the pious, that I engage not in this dispute about a word for love of wrangling, but am induced, by weighty causes, to impugn the abuse of it. I am not unaware that Christians are the masters of words, as they are of all things, and that, therefore, they may at pleasure adapt words to things, provided a pious meaning is retained, though there should be some impropriety in the mode of expression. All this I concede, though it were better to make words subordinate to things than things to words. But in the name of sacrament, the case is different. For those who set down seven sacraments, at the same time give this definition to all—viz. that they are visible forms of invisible grace; and at the same time, make them all vehicles of the Holy Spirit, instruments for conferring righteousness, causes of procuring grace. Accordingly, the Master of Sentences himself denies that the sacraments of the Mosaic Law are properly called by this name, because they exhibited not what they figured. Is it tolerable, I ask, that the symbols which the Lord has consecrated with his own lips, which he has distinguished by excellent promises, should be regarded as no sacraments, and that, meanwhile, this honour should be transferred to those rites which men have either devised of themselves, or at least observe without any express command from God? Therefore, let them either change the definition, or refrain from this use of the word, which may afterwards624give rise to false and absurd opinions. Extreme unction, they say, is a figure and cause of invisible grace, because it is a sacrament. If we cannot possibly admit the inference, we must certainly meet them on the subject of the name, that we may not receive it on terms which may furnish occasion for such an error. On the other hand, when they prove it to be a sacrament, they add the reason, because it consists of the external sign and the word. If we find neither command nor promise, what else can we do than protest against it?

1. Bovenstaande verhandeling over de sacramenten zou bij leerzame en verstandige mensen dit kunnen bewerken, dat ze niet al te nieuwsgierig verder zouden gaan en niet, behalve die twee sacramenten, van welke ze weten, dat ze door God ingesteld zijn, enige andere sacramenten zonder Gods Woord zouden omhelzen. Maar aangezien die mening over de zeven sacramenten, die bijna in aller mond bestorven ligt en verbreid is in alle scholen en predikatiën, in de oudheid zelf geworteld is, en ook nu nog in de gemoederen der mensen zetelt, scheen het mij toe wenselijk te zijn, dat ik de overige vijf, die gemeenlijk aan de ware en echte sacramenten des Heren worden toegevoegd, afzonderlijk nader onderzocht en ze, ontbloot van alle fraaie schijn, eenvoudig te zien gaf, zoals ze zijn, en aantoonde, hoezeer ten onrechte ze tot nog toe voor sacramenten gehouden zijn. Vooraf wil ik dit bij alle vromen betuigen, dat ik deze strijd over de naam geenszins onderneem uit twistgierigheid, maar dat ik door ernstige redenen er toe gebracht wordt het misbruik van die naam te bestrijden. Ik weet zeer goed, dat de Christenen evenals de woorden, zo ook meesters zijn over alle zaken. En dat ze dus naar hun goeddunken de woorden kunnen aanpassen aan de zaken, mits de ware zin behouden wordt, ook indien de manier van spreken min of meer oneigenlijk is. Dit alles geef ik toe, ofschoon het beter zou zijn, dat de woorden ondergeschikt gemaakt worden. Maar met de naam sacrament staat het anders. Want zij, die zeven sacramenten stellen, kennen tevens aan alle deze definitie toe, dat het zijn zichtbare gestalten van de onzichtbare genade; ze maken ze alle tegelijk tot vaten van de Heilige Geest, tot instrumenten om rechtvaardigheid toe te brengen en tot oorzaken om genade te verkrijgen. Zelfs ontkent de meester der sententiën, dat de sacramenten der Mozaïsche wet in eigenlijke zin zo genoemd worden, omdat ze niet gaven hetgeen ze afbeeldden. Is het, vraag ik u, te verdragen, dat de tekenen, die de Here met zijn mond geheiligd heeft en die Hij met uitnemende beloften heeft versierd, niet voor sacramenten gehouden worden, en dat intussen deze eer overgebracht wordt op die ceremoniën, die de mensen of uit zichzelf bedacht hebben, of tenminste onderhouden zonder een uitgedrukt bevel Gods? Laat hen dus of de definitie veranderen, of zich onthouden van dit gebruik van het woord, waaruit daarna valse en ongerijmde meningen ontstaan. Het laatste oliesel, zeggen ze, is een figuur en oorzaak der onzichtbare genade, omdat het sacrament is. Indien men op generlei wijze mag toegeven hetgeen zij aanvoeren, moet men hen ongetwijfeld in het woord zelf tegengaan, opdat we het niet aannemen tot deze prijs, dat het gelegenheid biedt tot zulk een dwaling. Aan de andere kant, wanneer ze bewijzen, dat het laatste oliesel een sacrament is, voegen zij daar deze reden aan toe: omdat het bestaat uit een uiterlijk teken en een woord. Indien wij hiervan noch een gebod noch een belofte vinden, wat kunnen wij dan anders doen dan tegenspreken?

1. 1006Es geht nicht bloß um das Wort "Sakrament"

Die obige Erörterung über die Sakramente könnte bei gelehrigen und nüchternen Leuten soviel erreichen, daß sie nicht gar zu vorwitzig über das Ziel hinausgingen und außer jenen beiden Sakramenten, von denen sie wissen, daß sie vom Herrn gestiftet sind, keinerlei andere ohne Gottes Wort annähmen. Nun ist aber jene Meinung von den sieben Sakramenten im Gerede fast aller Menschen eine gewohnte Sache, sie ist in allen Schulen und Predigten verbreitet, hat schon in der Alten Kirche ihre Wurzeln geschlagen und sitzt auch jetzt noch in den Herzen der Menschen fest. Daher habe ich gemeint, ich würde etwas tun, das der Mühe wert ist, wenn ich die fünf übrigen Sakramente, die man allgemein den wahren und ursprünglichen Sakramenten des Herrn zuzählt, für sich allein und genauer untersuchte und nach Abstreifung alles schönen Scheins den Blicken der Einfältigen darzeigte, von welcher Art sie sind und wie fälschlich man sie bislang für Sakramente gehalten hat.

Zunächst möchte ich allen Frommen bezeugt haben, daß ich solchen Streit über den Namen („Sakrament“) keineswegs aus Zanksucht anfange, sondern durch schwerwiegende Gründe dazu veranlaßt werde, den Mißbrauch dieses Namens zu bekämpfen. Ich weiß sehr wohl, daß die Christen sowohl über die Worte als auch über alle Dinge Herren sind und daß sie deshalb, wenn nur das fromme Verständnis gewahrt wird, die Ausdrücke nach ihrem Gutdünken den Dingen anpassen können, selbst wenn sich dabei in der Redeweise eine gewisse Uneigentlichkeit einstellt. Das gebe ich alles zu – obwohl es besser wäre, wenn sich die Worte nach den Dingen richten müßten, als wenn sich die Dinge nach den Worten richten! Mit dem Begriff „Sakrament“ ist es aber anders bestellt. Denn wer das Bestehen von sieben Sakramenten behauptet, der legt damit zugleich allen jene Begriffsbestimmung bei, nach der die Sakramente „sichtbare Formen der unsichtbaren Gnade“ sein sollen, er erklärt sie alle zugleich für Gefäße des Heiligen Geistes, für Werkzeuge zur Zueignung der Gerechtigkeit und für Ursachen zur Erlangung der Gnade.

Ja, der Sentenzenmeister (Petrus Lombardus) selbst erklärt gar, die Sakramente des mosaischen Gesetzes würden nicht im eigentlichen Sinne als „Sakramente“ bezeichnet, und zwar, weil sie das, was sie abbildeten, nicht zugleich gewährt hätten. Ist es nun, das möchte ich doch wissen, zu ertragen, daß Merkzeichen, die der Herr mit eigenem Munde geweiht und mit herrlichen Verheißungen ausgezeichnet hat, nicht für Sakramente geachtet werden sollen, während diese Ehre unterdessen auf solche Gebräuche übertragen wird, die sich die Menschen entweder aus sich heraus erdacht haben oder wenigstens ohne ausdrückliches Gebot Gottes innehalten?

Die Papisten sollen also entweder die Begriffsbestimmung abändern oder aber von diesem Gebrauch des Ausdrucks „Sakrament“ Abstand nehmen, der hernach falsche und widersinnige Meinungen erzeugt. Sie sagen nun (z.B.): die „letzte Ölung“ ist ein Abbild und eine Ursache der unsichtbaren, Gnade weil sie ein Sakrament ist. Weil man aber das, was sie vorbringen, auf keinerlei Weise zugeben soll, so muß der Widerspruch jedenfalls bei dem Begriff „Sakrament“ selbst einsetzen, damit wir für seine Annahme nicht den Preis zahlen müssen, daß er den Anlaß zu solchem Irrtum bietet. Auf der anderen Seite: wenn sie den Beweis führen, daß es sich bei der „letzten Ölung“ um ein Sakrament handelt, so fügen 1007 sie auch einen Grund zu: sie bestehe eben aus dem äußerlichen Zeichen und dem Wort. Wenn wir nun aber (hinsichtlich der letzten Ölung) weder ein Gebot noch eine Verheißung finden – was können wir dann anders tun als Widerspruch einlegen?

1. Inleidende opmerkings; die noodsaaklikheid van ’n behandeling van die Roomse valse sakramente

1778 Die voorgaande betoog oor die sakramente kon dit by leergierige en nugter mense bereik dat hulle nie uit nuuskierige drang verder hoef te gaan en benewens die twee sakramente wat hulle weet deur die Here ingestel is, ander sakramente sonder die Woord van God hoef aan te neem nie. Die opvatting dat daar sewe sakramente is, is oor die algemeen in die gesprekke van alle mense holrug gery en in al die skole en in preke oorbekend, en dit het ook reeds deur die oudheid daarvan wortelgeskiet, en is nou nog in die verstand van mense gevestig.¹ Daarom het dit vir my die moeite werd gelyk as ek die ander vyf sakramente wat oor die algemeen as ware en egte sakramente van die Here gereken word, afsonderlik en nader sou ondersoek, alle rookskerms daarvan sou wegvee en hulle aan eenvoudiges sou voorhou om te sien wat die aard daarvan is en hoe vals hulle tot dusver as sakramente beskou is.

Ten eerste wil ek hier teenoor alle godvrugtige mense betuig dat ek hierdie stryd oor die woord sakrament nie uit ’n begeerte om te twis op- 1779 neem nie, maar dat ek om gewigtige redes beweeg word om die misbruik daarvan te beveg. Ek weet wel dat Christene ook van woorde, soos van alle dinge, heersers is; en dat hulle daarom in staat is om na goeddunke woorde by sake aan te pas mits die vroom betekenis daarvan gehandhaaf word - al sou daar in die uitdrukking die een of ander onpaslikheid voorkom. Dit gee ek ten voile toe. Dit sou nogtans beter gewees het dat woorde aan sake ondergeskik moet wees liewer as dat sake aan woorde ondergeskik gestel word.

Maar in die geval van die woord sakrament is daar ’n ander rede. Diegene wat sewe sakramente vasstel, ken tegelyk aan almal hierdie omskrywing toe dat hulle sienlike vergestalting is van die onsienlike genade. Hulle stel almal voor as vase of instrumente van die Heilige Gees, instrumente ter verkryging van geregtigheid, en oorsake ter verkryging van die genade. So het die meester van die werk Opvattings verklaar dat die sakramente van die Mosaïese wet nie eintlik sakramente genoem word nie omdat hulle nie getoon het wat hulle voorgestel het nie.² Nou vra ek jou: is dit nie ondraaglik om tekens wat die Here self met sy eie mond geheilig en met voortreflike beloftes gekenmerk het, nie as sakramente te reken nie, maar intussen hierdie eer oor te dra op daardie seremonies wat mense òf uit hulleself uitgedink het òf ten minste sonder die uitdruklike gebod van God onderhou? Hulle moet  derhalwe òf hulle omskrywing verander òf hulle van misbruik van hierdie woord weerhou omdat dit later vals en dwaas opvattings voortbring.

Hulle sê: “Die laaste salwing is ’n beeld en oorsaak van die onsienlike genade omdat dit ’n sakrament is”. As ons dan geensins mag toegee aan dit wat hulle aanvoer nie, moet ons beslis juis die inhoud van die woord sakrament teenstaan om te voorkom dat ons dit teen ’n prys aanvaar wat van so ’n aard is dat dit geleentheid vir so ’n dwaling bied. Wanneer hulle aan die ander kant bewys dat die laaste salwing ’n sakrament is, verbind hulle die volgende rede daaraan, naamlik dat dit uit ’n uitwendige teken en uit die woord bestaan.³ As ons egter nôg gebod nôg belofte hiervan aantref, wat kan ons doen anders as om ons stemme daarteen te verhef?

1. Предшествующее обсуждение таинств могло бы вполне удовлетворить всех умеренных и способных к научению людей, чтобы удержать их от поползновений любопытствовать далее или принимать, не имея на то слова Божьего, другие таинства, помимо двух, которые, как им известно, были установлены Господом. Но мнение о наличии семи таинств всегда было столь общепринятым среди людей, столь часто повторялось в диспутах и проповедях, что с древних времён укоренилось в сознании каждого и остаётся незыблемым до сих пор. Поэтому мне показалось полезным рассмотреть отдельно и подробно пять других обрядов, обычно причисляемых к таинствам Господним, и раскрыть их ложность. Тогда простые люди узнают, что такое эти обряды на самом деле и насколько безосновательно принимать их за таинства.

Прежде всего хочу заявить, что вступаю в дискуссию не из-за слова, не из любви к спорам. Но ввиду того, что злоупотребление словом влечет за собой шлейф заблуждений, я вынужден выступить против него, чтобы все могли узнать истину. Я знаю, что христианам не подобает быть суеверными в отношении слов, если только смысл их остаётся верным и здравым. Поэтому я признаю, что из-за одного слова не стоило поднимать шум - пусть даже оно употребляется неудачно, - если бы учение сохранялось неповреждённым. Но в отношении слова «таинство» дело обстоит иначе. Ибо те, кто принимает семь таинств, называют все семь видимыми знаками невидимой Божьей благодати и представляют их сосудами Св. Духа, орудиями сообщения праведности, причинами прощения грехов.

Сам Мастер сентенций говорит, что ветхозаветные таинства названы так неверно, поскольку не сообщают того, что изображают (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 1, c. 2 (MPL, CXCII, 83)). Я спрашиваю: допустимо ли, чтобы знамения, освящённые устами Господа и украшенные столь высокими обетованиями, вовсе не признавались таинствами и в то же время эта честь воздавалась обрядам, рождённым в головах людей? Поэтому пусть паписты либо изменят своё определение таинства, либо воздержатся от злоупотребления словом, порождающим ложные и превратные мнения. Так, они говорят, что елеосвящение является таинством, а значит, образом и источником невидимой благодати. Мы ни в коем случае не можем согласиться с выводом, который они делают из такого словоупотребления. Поэтому нам следует выступить против самого слова и упорно противостоять тому, что является причиной заблуждения. Опять-таки, когда они хотят доказать, что елеосвящение есть таинство, они обосновывают это тем, что оно заключается во внешнем знаке и в слове Божьем. Но если мы не находим ни заповеди, ни обетования, относящихся к елеосвящению, что нам остаётся, кроме как возражать им?

2. Iam apparet non de vocabulo nos rixari, sed de re ipsa non supervacuam controversiam movere^c. Proinde || hoc fortiter^d retinendum est, quod invicta ratione prius confirmavimus, Sacramenti instituendi arbitrium non nisi penes Deum unum^e esse, Siquidem Sacramentum certa Dei promissione erigere fidelium conscientias ac consolari debet: quae eam certitudinem nunquam ab homine acciperent. Sacramentum nobis testimonium 437 esse debet bonae erga nos Dei voluntatis: cuius nullus hominum aut Angelorum testis esse potest: quando nemo Dei consiliarius fuit [Iesa. 40. c. 13; Rom. 11. d. 34]. Solus ergo ipse^a est qui de se nobis per verbum suum testificatur legitima authoritate^b. Sacramentum sigillum est, quo Dei testamentum seu promissio obsignatur. Obsignari vero non posset rebus corporeis et elementis huius mundi, nisi virtute Dei ad hoc formentur^c et designentur^d. Instituere ergo Sacramentum homo non potest: quia facere, ut sub rebus tam abiectis tanta Dei mysteria lateant, id vero humanae virtutis non est. Verbum Dei praeeat oportet quod Sacramentum esse Sacramentum faciat, || ut Augustinus optime docet [Homil. in Iohannem 80.]¹. Praeterea retineri aliquod discrimen utile est inter Sacramenta et alias ceremonias, nisi volumus in multa absurda incidere. || Apostoli orarunt genibus flexis [Act. 9. g. 40, et 20. g. 36]^e; genua igitur non flectentur sine Sacramento. Discipuli^f feruntur orasse versus Orientem²; sit nobis Sacramentum Orientis aspectus. Paulus vult^g omni loco viros tollere puras manus [1. Tim. 2. c. 8], et elevatis manibus oratio saepius a sanctis facta memoratur^h; et manuum quoque extensio Sacramentum fiat; omnes denique sanctorum gestus in Sacramenta transeant. || Etsi ne haec quidem admodum morarer, modo non essent cum maioribus illis incommodis coniunctaⁱ.

2. Maintenant il appert que nous ne plaidons pas du mot, mais que nostre dispute est de la chose: il appert aussi qu’elle n’est pas superflue, veu que la chose est de telle consequence. Pourtant il nous faut retenir ce que nous avons paravant confirmé par raison invincible, que la puissance d’instituer Sacremens, n’est qu’à un seul Dieu. Car Sacrement doit par certaine promesse de Dieu asseurer et consoler les consciences des fideles, lesquelles ne pourroyent jamais prendre de quelque homme telle asseurance. Sacrement nous doit estre un tesmoignage de la bonne volonté de Dieu envers nous: de laquelle nul des hommes ne des Anges ne peut de soy estre tesmoin: d’autant que nul n’a esté conseillier de Dieu (Is. 40:13; Rom. 11:34). C’est luy-mesme seul qui nous testifie par sa parolle de ce qui est en luy. Sacrement est un seel duquel le Testament et promesse de Dieu est seellée. Or elle ne pourroit estre seellée par choses corporelles et elemens de ce monde, s’ils n’estoyent à ce marquez et destinez par la vertu de Dieu. L’homme donc ne peut instituer Sacrement, puis qu’il n’appartient à la vertu humaine de faire que si grans mysteres de Dieu soyent cachez sous choses tant viles. Il faut que la parolle de Dieu precede, pour faire le Sacrement estre Sacrement, comme il a tresbien esté dit par sainct Augustin²¹². Davantage, si nous ne voulons tomber en beaucoup d’absurditez, il est mestier de distinguer entre les Sacremens et autres ceremonies. Les Apostres ont prié à genoux (Act. 9:40; 20:36): ferons nous un Sacrement de cela? Les Anciens se tournoyent vers Orient, voulans prier: le regard du soleil levant leur sera-il Sacrement? L’elevation des mains est conjointe en l’Escriture avec la priere (1 Tim. 2:8): en ferons-nous aussi bien un Sacrement? Par ce moyen toutes les contenances des Saincts deviendroyent Sacremens.

2. Now, it appears that we are not debating about the word, but raising a necessary and useful controversy respecting the thing itself. We must strenuously maintain, therefore, what we have already established by irrefragable argument that the power to institute sacraments belongs to God alone; for a sacrament ought to exhibit the certain promise of God, for the assurance and consolation of the consciences of believers; which could never receive such assurance and consolation from man. A sacrament ought to be a testimony to us of the good-will of God towards us—a testimony which no man or angel can ever give, as none has been “his counsellor.” It is he alone, therefore, who, with legitimate authority, testifies to us concerning himself by means of his word. A sacrament is a seal by which the testament or promise of God is sealed. But it could not be sealed by corporeal things and the elements of this world, unless they were marked out and appointed for this purpose by the power of God. Therefore man cannot institute a sacrament; because it is not in human power to cause such great and Divine mysteries to be concealed under such mean symbols. “The word of God must precede,” as is excellently remarked by Augustine, “in order to make a sacrament to be a sacrament.” Moreover, if we would avoid falling into many absurdities, it is requisite to preserve some distinction between a sacrament and other ceremonies. The apostles prayed on bended knees; shall we, therefore, never kneel without making it a sacrament? The early Christians are said to have turned their faces towards the east when they prayed; shall looking 604towards the east, then, be regarded as a sacrament? Paul says, “I will that men pray every where, lifting up holy hands,”¹³⁶⁶ and the prayers of the saints appear to have been often made with uplifted hands; shall elevation of hands also be made a sacrament? On this principle all the gestures of the saints would become sacraments. I would not insist on these things, however, if they were not connected with those greater inconveniences.

2. Men cannot institute sacraments. Necessary to keep up a distinction between sacraments and other ceremonies.

It now appears that we are not quarreling about a word, but raising a not unnecessary discussion as to the reality. Accordingly, we most strenuously maintain what we formerly confirmed by invincible argument, that the power of instituting a sacrament belongs to God alone, since a sacrament ought, by the sure promise of God, to raise up and comfort the consciences of believers, which could never receive this assurance from men. A sacrament ought to be a testimony of the good-will of God toward us. Of this no man or angel can be witness, since God has no counsellor (Isa. 40:13; Rom. 11:34). He himself alone, with legitimate authority, testifies of himself to us by his word. A sacrament is a seal of attestation or promise of God. Now, it could not be sealed by corporeal things, or the elements of this world, unless they were confirmed and set apart for this purpose by the will of God. Man, therefore, cannot institute a sacrament, because it is not in the power of man to make such divine mysteries lurk under things so abject. The word of God must precede to make a sacrament to be a sacrament, as Augustine most admirably shows (Hom. in Joann. 80). Moreover, it is useful to keep up some distinction between sacraments and other ceremonies, if we would not fall into many absurdities. The apostles prayed on their bended knees; therefore our knees may not be bent without a sacrament (Acts 9:20; 20:36). The disciples are said to have prayed toward the east; thus looking at the east is a sacrament. Paul would have men in every place to lift up pure hands (1 Tim. 2:8); and it is repeatedly stated that the saints prayed with uplifted hands, let the outstretching, therefore, of hands also become a sacrament; in short, let all the gestures of saints pass into sacraments, though I should not greatly object to this, provided it was not connected with those greater inconveniences.

2. Dus blijkt, dat wij niet twisten over het woord, maar dat wij een niet overbodige strijd voeren over de zaak zelve. Daarom moeten wij met kracht vasthouden, wat we vroeger met een onoverwinnelijke redenering bevestigd hebben, namelijk dat het oordeel over het instellen van een sacrament slechts aan God alleen staat. Want een sacrament moet door een gewisse belofte Gods de consciëntiën der gelovigen oprichten en troosten, en die zouden die zekerheid nooit van een mens verkrijgen. Een sacrament moet ons een getuigenis zijn van Gods goede wil jegens ons, waarvan niemand der mensen of der engelen getuige kan zijn, daar niemand Gods raadsman is geweest (Jes. 40:13; Rom.11:34) Dus is Hijzelf alleen degene, die over zichzelf aan ons door zijn Woord met wettig gezag getuigt. Een sacrament is een zegel, waarmee Gods verbond of belofte verzegeld wordt. Maar die zouden niet verzegeld kunnen worden door lichamelijke dingen en elementen dezer wereld, indien ze niet door Gods kracht hiertoe werden gevormd en bestemd. Een mens kan dus geen sacrament instellen, want het ligt niet in de macht van een mens te maken, dat onder zo verachte dingen zo grote verborgenheden Gods schuilen. Gods Woord moet voorafgaan om te maken, dat een sacrament is, gelijk Augustinus zeer goed leert¹. Bovendien is het nuttig, dat er enig onderscheid behouden wordt tussen de sacramenten en de andere ceremoniën, indien we niet in veel ongerijmdheden willen vervallen. De apostelen hebben gebeden met gebogen knieën niet buigen zonder dat het een sacrament is? Er wordt gezegd, dat de discipelen gebeden hebben, gewend naar het oosten: zal het zien naar het oosten ons een sacrament zijn? Paulus wil, dat de mannen op alle plaatsen reine handen opheffen (1 Tim. 2:8) en er wordt meermalen vermeld, dat de heiligen met opgeheven handen gebeden hebben. Moet ook het uitbreiden der handen een sacrament worden? Kortom, moeten alle gebaren der heiligen tot sacramenten worden? Ofschoon, ik zou me ook hierover niet zozeer bekommeren, wanneer er maar geen groter nadelen mee verbonden waren.

2. Gott allein kann ein Sakrament stiften

Jetzt wird deutlich, daß wir nicht etwa um ein Wort zanken, sondern vielmehr eine nicht überflüssige Auseinandersetzung über die Sache selbst führen. Daher müssen wir mit Nachdruck an dem festhalten, was wir oben mit unwiderleglicher Beweisführung bekräftigt haben, nämlich daß die Entscheidung über die Stiftung eines Sakraments ausschließlich bei Gott allein liegt. Denn das Sakrament soll mit einer bestimmten Verheißung Gottes die Gewissen der Gläubigen aufrichten und trösten – diese würden aber solche Gewißheit nie und nimmer von einem Menschen annehmen. Das Sakrament soll uns ein Zeugnis des guten Willens Gottes gegen uns sein – für den aber kann keiner unter den Menschen oder unter den Engeln Zeuge sein; denn keiner ist Gottes Ratgeber gewesen (Jes. 40,13; Röm. 11,34). Er ist es also allein, der uns mit rechtmäßiger Gewährleistung durch sein Wort Zeugnis über sich gibt. Das Sakrament ist ein Zeichen, in dem Gottes Bund und Zeugnis versiegelt wird. Solche Versiegelung aber könnte durch leibliche Dinge und die Elemente dieser Welt nicht erfolgen, wenn sie nicht durch Gottes Kraft dazu gestaltet und bestimmt würden. Also kann der Mensch kein Sakrament stiften; denn es liegt wahrhaftig nicht in der Kraft des Menschen, dahin zu wirken, daß unter so verachteten Dingen solche großen Geheimnisse Gottes verborgen liegen. Gottes Wort muß vorausgehen und bewirken, daß das Sakrament Sakrament sei, wie Augustin sehr trefflich lehrt (Predigten zum Johannesevangelium 80,3).

Nicht alle Zeremonien sind Sakramente

Außerdem ist es, wenn wir nicht in zahlreiche Widersinnigkeiten geraten wollen, von Nutzen, daß ein gewisser Unterschied zwischen den Sakramenten und den anderen Zeremonien beibehalten wird. Die Apostel haben mit gebeugten Knien gebetet (Apg. 9,40; 20,36) – dann können wir also (wenn man jene Unterscheidung nicht macht) die Knie nicht beugen, ohne daß es ein Sakrament ist! Die Jünger haben, so berichtet man, in der Richtung nach Osten gebetet – so muß also der Blick nach Osten ein Sakrament für uns sein! Paulus will, „daß die Männer ... an allen Orten ... aufheben heilige Hände“ (1. Tim. 2,8), und es wird mehrfach erwähnt, daß die Heiligen ihr Gebet mit aufgereckten Händen verrichtet haben (Ps. 63,5; 88,10; 141,2; 143,6) – so muß dann also auch das Ausstrecken der Hände ein Sakrament werden, kurz, alle Gebärden der Heiligen gehen dann in Sakramente über! Freilich würde ich mich auch um diese Dinge nicht so sehr bekümmern, wenn sie nur nicht mit jenen größeren Unzuträglichkeiten verbunden wären.

2. Sakramente en seremonies moet van mekaar onderskei word om te voorkom dat seremonies sakramente word

Dit is nou duidelik dat ons nie oor ’n woordjie rusie maak nie maar dat 1780 ons ’n gewigtige geskil oor die saak self voer. Daarom moet ons hier kragtig behou wat ons vroeër reeds op onoorwinlike gronde bevestig het, naamlik dat die oordeel om ’n sakrament in te stel slegs by God alleen berus. Want ’n sakrament moet die gewetens van gelowiges met ’n bepaalde belofte van God ophef en troos en dit sou hierdie sekerheid nooit van ’n mens kon ontvang nie. ’n Sakrament behoort vir ons getuienis te wees van God se goeie wil jeens ons en geen mens of engel kan so ’n getuie wees nie want niemand was God se raadgewer nie.⁴ Derhalwe is dit Hy alleen wat deur sy Woord met wettige gesag van Homself kan getuig.

’n Sakrament is ’n teken waardeur God se verbond of belofte besëel word. Dit sou inderdaad nie deur liggaamlike dinge en die elemente van hierdie wêreld beseël kon word nie tensy dit deur die krag van God hiervoor gevorm en hiervoor bestem is. Die mens kan dus nie ’n sakrament instel nie want die mens is inderdaad nie by magte om sulke groot geheimenisse van God onder sulke veragtelike dinge te verberg nie. God se Woord moet voorafgaan om te maak dat ’n sakrament ’n sakrament is soos Augustinus baie goed leer.⁵

Hierbenewens is dit nuttig om ’n sekere onderskeid tussen die sakramente en ander seremonies te behou as ons nie in baie onsinnighede wil verval nie. Die apostels het met gebuigde knieë gebid.⁶ Moet ons dan van kniebuiging ’n sakrament maak? Daar word vertel dat die dissipels hulle gesigte na die Ooste gedraai het wanneer hulle gebid het.⁷ Moet die gesig na die Ooste dan ’n sakrament wees? Paulus wil hê dat mans op elke plek rein hande na bo moet ophef⁸ en daar word vertel dat die heiliges baie dikwels met opgehefde hande gebid het.⁹ Moet die opheffing van hande dan ook ’n sakrament word? Kortom: al die gebare van die heiliges sou dan in sakramente verander. Ek sou my nogtans nie eens hieroor te veel bekommer nie mits dit nie met groter skade gepaard gaan nie.

2. Итак, ясно, что мы спорим не о словах, а о сути дела. Ясно также, что спор этот не лишний, потому что слишком важен его предмет. Нам надлежит помнить неопровержимо доказанное выше, а именно: власть устанавливать таинство принадлежит одному только Богу. Ибо таинство должно заключённым в нём Божьим обетованием обнадёживать и утешать души верующих. Но они не могут получить такую уверенность и утешение от слов человека. Таинство должно быть для нас свидетельством благоволения Божьего. Но ни человек, ни Ангел не может сам от себя быть свидетелем, ибо никто не был советником у Бога (Исх 40:13; Рим 11:34). Лишь Он один свидетельствует словом Своим о том, что в Нём. Таинство есть печать, скрепляющая Завет и обетование Бога. Но обетование Божье не могло бы скрепляться печатью телесных и мирских вещей, если бы они не были предназначены к тому силой Божьей. Поэтому человек не может учреждать таинства, ибо не в силах человеческих сокрыть столь высокие Божьи тайны в столь низких предметах. Для того чтобы таинство стало таинством, ему должно быть предпослано слово Божье, как очень верно сказано у св. Августина (Августин. Трактат оЕвангелии от Иоанна, 3 (МРL, XXXV, 1840)).

Далее, если мы не хотим впасть в абсурд, необходимо отличать таинства от других обрядов. Апостолы молились коленопреклонёнными (Деян 9:40; 20:36). Будет ли это для нас таинством? Древние перед молитвой обращались лицом к востоку. Следует ли нам считать таинством зрелище восходящего солнца? В Писании воздевание рук сопряжено с молитвой (1 Тим 2:8). Должны ли мы и из этого сделать таинство? Если рассуждать таким образом, то таинством оказался бы любой жест святых.

3. Si veteris Ecclesiae authoritate premere nos velint, dico eos fucum facere³. Nusquam enim apud Ecclesiasticos scriptores numerus hic septenarius invenitur; nec satis constat quo primum tempore obrepserit⁴. Fateor quidem, in vocabulo Sacramenti esse interdum liberiores; sed quid eo significant? nempe ceremonias omnes et externos ritus omniaque pietatis exercitia. Quum autem de iis signis loquuntur quae divinae in nos gratiae testimonia esse debent, duobus istis, Baptismo et Eucharistia, contenti sunt. Nequis falso iactari hoc a me putet, pauca Augustini testimonia hic referam. Ad Ianuarium, Primo (inquit) tenere te volo, quod est huius disputationis caput, Dominum nostrum Christum (sicut ipse in Evangelio loquitur) leni iugo 438 nos subdidisse et sarcinae levi. Unde sacramentis numero paucissimis, observatione facillimis, significatione praestantissimis, societatem novi populi colligavit. Sicuti est Baptismus Trinitatis nomine consecratus, et communicatio corporis et sanguinis Domini, et siquid aliud in Scripturis canonicis commendatur [Epist. 118]¹. Item, De doctrina Christiana, A resurrectione Domini quaedam pauca signa pro multis, eademque factu facillima, intellectu augustissima, observatione castissima ipse Dominus et Apostolica tradidit disciplina: sicuti est Baptismus et Celebratio corporis et sanguinis Domini [Lib. 3. cap. 9]². Cur nullam hic sacri numeri, hoc est septenarii^a, mentionem facit? An verisimile est praetermissurum fuisse si tunc fuisset in Ecclesia institutus: praesertim quum sit alias in observandis numeris curiosior quam necesse foret? Imo quum Baptismum et Coenam nominat, alia subticet: annon satis innuit, haec duo mysteria singulari dignitate praestare, alias ceremonias inferiore loco subsidere? Quare sacramentarios istos Doctores^b non tantum verbo Domini, sed veteris etiam Ecclesiae consensione destitui dico, utcunque hoc praetextu maxime superbiant. Sed iam ad ipsas species descendamus^c.

3. S’ils nous veulent grever par l’authorité de l’Eglise ancienne, je dy qu’ils prennent une fausse couverture: car on ne trouvera ce nombre de sept Sacremens en nul des Docteurs de l’Eglise, et ne sauroit-on trouver quand il est venu en avant. Je confesse bien que les Docteurs de l’Eglise usent quelque fois librement de ce mot, et à tous propos: mais ils signifient indifferemment par iceluy, toutes ceremonies appartenantes à la Chrestienté. Mais quand ils parient des signes qui nous doyvent estre tesmoignages de la grace de Dieu, ils se contentent de ces deux, du Baptesme et de l’Eucharistie. Afin qu’il ne semble que ce soit une fausse allegation que je fay, je produiray quelques tesmoignages de sainct Augustin pour verifier mon dire. Il dit ainsi à Januarius: Je veux que tu saches que nostre Seigneur Jesus, comme luy-mesme le dit en l’Evangile, nous a submis à un joug gracieux, et à un fardeau legier. Et pourtant il a ordonné en l’Eglise Chrestienne peu de Sacremens en nombre, faciles à observer, excellens en signification: comme est le Baptesme, consacré au Nom de la Trinité, et la communication du corps et du sang du Seigneur, et s’il y a quelque autre chose commandée en l’Escriture²¹³. Item au livre de la doctrine Chrestienne: Depuis la resurrection de nostre Seigneur, nous avons peu de signes qui nous ont esté baillez de luy et de ses Apostres. Et ceux que nous avons, sont faciles à observer, dignes et excellens en signification: comme le Baptesme, et la celebration du corps et du sang du Seigneur²¹⁴. Pourquoy ne fait-il icy mention de ce nombre septenaire, auquel les Papistes mettent un si gros mystere? Est-il vray-semblable qu’il l’eust laissé derriere, s’il eust esté desja institué en l’Eglise: veu mesme qu’il a esté homme fort curieux à observer les nombres, comme on sait: voire plus que de besoin? Or en nommant le Baptesme et la Cene, il se taist des autres. Ne signifie-il pas bien par cela, que ces deux signes ont une preeminence singuliere et dignité: et que tout le reste des ceremonies doit estre en degré inferieur? Pourtant je dy que les Papistes, quant a leur nombre de sept Sacremens, non seulement ont la parolle de Dieu contre eux, mais aussi l’Eglise ancienne, combien qu’ils facent semblant et se vantent de l’avoir accordante avec eux.

de la confirmation

3. If they wish to press us with the authority of the ancient Church, I assert that this is a groundless pretence. For the number of seven sacraments can nowhere be found in the ecclesiastical writers, nor is it clear when it was introduced. I grant, indeed, that the fathers sometimes make too free a use of the word sacrament; but they use it indifferently to signify all ceremonies and external rites, and all exercises of piety. But, when they speak of those signs which we ought to regard as testimonies of the grace of God, they are content with these two, baptism and the eucharist. That this may not be supposed to be a false allegation, I shall here cite a few testimonies from Augustine. To Januarius he says, “First, I wish you to know what is the principal point of this controversy—that our Lord Jesus Christ, as he says in the gospel, has laid upon us an easy yoke and a light burden. And, therefore, he has linked together the society of the Christian Church by sacraments, very few in number, most easy to observe, and excellent in signification. Such are baptism, consecrated in the name of the Trinity, and the communion of the body and blood of the Lord, and if there be any other enjoined in the canonical Scriptures.” Again, in his treatise On the Christian Doctrine: “Since the resurrection of our Lord, our Lord himself, and the practice of his apostles, instead of many signs, have given us few, and those most easy in performance, most excellent in signification, and most pure in observance; such are baptism, and the celebration of the body and blood of the Lord.” Why does he make no mention here of the sacred or septenary number? Is it probable that he would have omitted it, if it had then been instituted in the Church; especially as, in other cases, he was more curious in the observation of numbers than was at all necessary? And, when he names baptism and the Lord’s supper, and is silent respecting any others, does he not sufficiently indicate, that these two mysteries possess superior and peculiar dignity, and that all other ceremonies occupy an inferior station? Wherefore I affirm that these advocates for seven sacraments are not only unsupported by the word of the Lord, but also by the consent of the ancient 605Church, however they may boast of such consent. Let us now proceed to the particular ceremonies.

CONFIRMATION.

3. Seven sacraments not to be found in ecclesiastical writers. Augustine, who may represent all the others, acknowledged two sacraments only.

If they would press us with the authority of the ancient Church, I say that they are using a gloss. This number seven is nowhere found in the ecclesiastical writers, nor is it well ascertained at what time it crept in. I confess, indeed, that they sometimes use freedom with the term sacrament, but what do they mean by it? all ceremonies, external writs, and exercises of piety. But when they speak of those signs which ought to be testimonies of the divine favour toward us, they are contented with those two, Baptism and the Eucharist. Lest any one suppose that this is falsely alleged by me, I will here give a few passages from Augustine. “First, I wish you to hold that the principle point in this discussion is, that our Lord Jesus625Christ (as he himself says in the gospel) has placed us under a yoke which is easy, and a burden which is light. Hence he has knit together the society of his new people by sacraments, very few in number, most easy of observance, and most excellent in meaning; such is baptism consecrated by the name of the Trinity: such is the communion of the body and blood of the Lord, and any other, if recommended in the canonical Scriptures” (August. ad. Januar. Ep. 118). Again, “After the resurrection of our Lord, our Lord himself, and apostolic discipline, appointed, instead of many, a few signs, and these most easy of performance, most august in meaning, most chaste in practice; such is baptism and the celebration of the body and blood of the Lord” (August. De. Doct. Christ. Lib. 3 cap. 9). Why does he here make no mention of the sacred number, I mean seven? Is it probable that he would have omitted it if it had then been established in the Church, especially seeing he is otherwise more curious in observing numbers than might be necessary? Nay, when he makes mention of Baptism and the Supper, and is silent as to others,¹ does he not sufficiently intimate that these two ordinances excel in special dignity, and that other ceremonies sink down to an inferior place? Wherefore, I say, that those sacramentary doctors are not only unsupported by the word of God, but also by the consent of the early Church, however much they may plume themselves on the pretence that they have this consent. But let us now come to particulars.

OF CONFIRMATION.²

3. Indien ze ons in het nauw willen brengen met het gezag der oude kerk, zeg ik, dat ze zich bedriegen. Want nergens wordt bij de kerkelijke schrijvers dit getal van zeven sacramenten gevonden. Ook staat niet voldoende vast, wanneer het voor het eerst is binnengeslopen. Ik erken wel, dat ze in het gebruik van het woord sacrament soms nog al vrij zijn. Maar wat duiden ze daardoor aan? Wel, alle ceremoniën en uitwendige gebruiken en alle oefeningen der vroomheid. Maar wanneer ze spreken over die tekenen, die getuigenissen moeten zijn van Gods genade jegens ons, zijn ze tevreden met die twee, namelijk de Doop en het Avondmaal. Opdat niemand mene, dat ik die valselijk verkondig, zal ik hier enige weinige getuigenissen van Augustinus aanhalen. Aan Januarius¹ schrijft hij: " Ik wil, dat gij in de eerst plaats weet, wat de hoofdinhoud is van deze uiteenzetting, namelijk dat onze Here Christus, gelijk Hij zelf in het evangelie zegt, ons een zacht juk heeft opgelegd en een lichte last. Daarom heeft Hij de gemeenschap van het nieuwe volk saamgebonden met sacramenten, die zeer weinig in getal, zeer gemakkelijk in de onderhouding en zeer voortreffelijk in betekenis zijn. Gelijk daar is de Doop, geheiligd in de naam der Drieëenheid, en de gemeenschap van het lichaam en bloed des Heren, en indien er nog iets anders in de canonieke Schriften wordt aanbevolen." Evenzo in zijn boek "Over de Christelijke leer"² : "Na de opstanding des Heren heeft de Here zelf en ook de apostolische onderwijzing ons in plaats van vele enige weinige tekenen overgegeven, en wel tekenen zeer gemakkelijk om te doen, zeer verheven om te begrijpen, zeer zuiver om te onderhouden, gelijk daar is de Doop en de bediening van het lichaam en bloed des Heren." Waarom maakt hij hier geen melding van het heilige getal, namelijk zeven? Is het waarschijnlijk, dat hij het nagelaten zou hebben, indien het toen in de kerk ingesteld was geweest? Temeer waar hij anders aan het opmerken van getallen meer waarde hecht dan nodig was? Ja, wanneer hij de Doop en het Avondmaal noemt, maar over de andere zwijgt, geeft hij dan niet genoeg te kennen, dat deze twee sacramenten door een bijzondere waardigheid uitmunten, en dat de andere ceremoniën op een lagere plaats staan? Daarom zeg ik, dat die leraars van sacramenten niet slechts in de steek gelaten worden door Gods Woord, maar ook door de eenparige mening der oude kerk, ook al pronken ze daarmee het meest. Maar laat ons overgaan tot de bespreking der afzonderlijke sacramenten.

3. Die Siebenzahl der Sakramente ist der Alten Kirche unbekannt

Wenn sie uns mit der Autorität der Alten Kirche in die Enge treiben wollen, so behaupte ich, daß sie damit Trügerei verüben. Denn diese Siebenzahl findet sich bei den kirchlichen Schriftstellern nirgendwo, auch steht es nicht hinreichend fest, zu welcher Zeit sie sich zum erstenmal eingeschlichen hat. Ich gebe allerdings zu, daß die alten Kirchenlehrer in der Verwendung des Wortes „Sakrament“ zuweilen recht frei verfahren. Aber was wollen sie mit diesem Wort bezeichnen? Eben alle Zeremonien und äußerlichen Gebräuche sowie alle Übungen der Frömmigkeit! Wenn sie dagegen von den Zeichen sprechen, die die Zeugnisse der göttlichen Gnade gegen uns sein sollen, so begnügen sie sich mit diesen beiden: mit Taufe und Eucharistie.

Damit niemand meint, ich beriefe mich fälschlich darauf, so will ich hier einige wenige Zeugnisse Augustins wiedergeben. So schreibt er an Januarius: „Zunächst 1008 sollst du wissen, was der Hauptpunkt dieser Erörterung ist, nämlich daß unser Herr Christus, wie er es im Evangelium selber ausspricht, uns ein sanftes Joch und eine leichte Last aufgelegt hat. Daher hat er die Gemeinschaft des Neuen Volkes mit solchen Sakramenten zusammengebunden, die der Zahl nach sehr wenige, der Ausübung nach sehr leicht und der Bedeutung nach von höchster Wichtigkeit sind. So ist da die Taufe, die im Namen der Dreieinigkeit geweiht ist, die Gemeinschaft am Leib und Blut des Herrn, und was uns allenfalls noch sonst in den kanonischen Schriften anbefohlen wird“ (Brief 54,1). Ebenso schreibt er in seiner Schrift „Von der christlichen Unterweisung“: „Seit der Auferstehung des Herrn hat der Herr selbst wie auch die apostolische Ordnung statt vieler Zeichen einige wenige überliefert, und die sind sehr leicht auszuüben, sehr erhaben in ihrem Verständnis und sehr keusch in ihrem Gebrauch; so ist da die Taufe und die Feier des Leibes und Blutes des Herrn“ (Von der christlichen Unterweisung III,9,13). Weshalb spricht er hier kein Wort von der „heiligen“ Zahl, das heißt von der Siebenzahl? Ist es wohl wahrscheinlich, daß er sie ausgelassen hätte, wenn sie damals in der Kirche im Schwang gewesen wäre – vor allem, wo er doch sonst auf die Beobachtung von Zahlen mehr Sorgfalt verwendet, als es nötig war? Ja, er nennt doch Taufe und Abendmahl ausdrücklich und übergeht die anderen mit Stillschweigen – gibt er damit nicht genugsam zu verstehen, daß sich diese beiden Geheimnisse (Sakramente) durch eine einzigartige Würde auszeichnen, die anderen Zeremonien dagegen an einem untergeordneten Platz nachfolgen? Daher behaupte ich, daß diese Sakramentslehrer nicht nur vom Wort des Herrn, sondern auch von der Zustimmung der Alten Kirche im Stich gelassen werden – mögen sie sich unter diesem Vorwande auch noch so hochmütig gebärden! Aber jetzt wollen wir uns den einzelnen „Sakramenten“ selbst zuwenden.

3. Die kerklike skrywers van ouds het nie sewe sakramente geken nie

As hulle ons met die gesag van die kerk van ouds in ’n hoek probeer druk,¹⁰ sê ek dat hulle stofwolke opjaag. Want hierdie getal van sewe 1781 sakramente word nêrens by die kerklike skrywers aangetref nie en dit is ook nie duidelik genoeg sedert watter tyd dit vir die eerste keer ingesluip het nie.¹¹ Ek erken wel dat hulle soms in hulle gebruik van die woord sakrament te vrypostig is maar wat bedoel hulle daarmee? Dit naamlik dat al die seremonies en uiterlike ritusse en al die oefeninge van godsvrug daaronder ingesluit word. Wanneer hulle egter praat van die tekens wat van God se genade teenoor ons moet getuig, is hulle tevrede met hierdie twee, naamlik die doop en die nagmaal.

Om te voorkom dat iemand sou dink dat ek dit valslik oprakel, sal ek ’n aantal getuienisse uit Augustinus aanhaal. In sy brief aan Januarius sê hy: “Ten eerste wil ek hê dat jy moet onthou wat die hoofpunt van hierdie bespreking is, naamlik dat ons Here Christus, soos Hy self in die evangelie sê, ’n sagte juk en ’n ligte las op ons gelê het.¹² Daarom het Hydie gemeenskap van sy nuwe volk met sakramente wat min in getal is, baie maklik om te onderhou en uiters voortreflik in betekenis, saamgebind. So is die doop geheilig in die Naam van die Drie-eenheid en die gemeenskap met die liggaam en die bloed van die Here, en elke ander ding wat in die kanonieke Skrifte aanbeveel word”.¹³ Net so sê hy in sy boek Die Christelike leer: “Sedert die opstanding van die Here het die Here self en ook die apostels in hulle leer ’n paar tekens in plaas van baie ander, en dit uiters maklik om te doen, baie uitnemend in betekenis en uiters suiwer om te onderhou, aan ons oorgedra, soos die doop en die bediening van die liggaam en bloed van die Here”.¹⁴ Waarom vermeld hy hierdie heilige getal sewe nie hier nie? Of is dit waarskynlik dat hy dit agterweë sou gelaat het as dit toe in die kerk ingestel is - veral aangesien hy andersins nuuskieriger is as wat nodig is, om op getalle te let?¹⁵ Ja, wanneer hy die doop en die nagmaal uitdruklik noem, maar die ander verswyg, gee hy dan nie daarmee genoeg te kenne dat hierdie twee sakramente in uitsonderlike aansien uitgemunt het maar dat die ander seremonies ’n laer rang as hulle beklee nie?

Daarom sê ek dat leraars van die sewe sakramente nie slegs sonder die Woord van die Here is nie, maar ook sonder ooreenstemming met die kerk van ouds, hoewel hulle besonderlik op hierdie voorwendsel roem. Maar laat ons nou oorgaan tot ’n bespreking van elkeen van hulle sakramente afsonderlik.

1782 Die Roomse vormsel of bevestiging (Afdeling 4-13)

3. Если наши противники захотят загнать нас в угол ссылкой на авторитет древней Церкви, я скажу, что их довод несостоятелен. Ибо ни у одного учителя Церкви нельзя найти упоминания о наличии именно семи таинств; и невозможно выяснить, когда о них впервые зашла речь. Я согласен с тем, что учители Церкви несколько вольно обращаются с этим словом («таинство»), употребляя его по всякому поводу. Но они обозначают им все без различия обряды, принятые в христианстве. Когда же речь идёт о знаках, призванных служить свидетельствами милости Божьей, отцы ограничиваются этими двумя таинствами: Крещением и Евхаристией. А чтобы не создавалось впечатления, будто я ложно ссылаюсь на древних, приведу в подтверждение моих слов несколько свидетельств св. Августина. Так, он пишет Януарию: «Хочу, чтобы ты знал, что Господь наш Иисус Христос, как Сам Он говорит в Писании, возложил на нас благое иго и лёгкое бремя [Мф 11:29-30]. И поэтому Он предписал христианской Церкви малое число таинств, нетрудных для соблюдения и превосходных по значению: Крещение, посвящённое имени Троицы, и Причащение телу и крови Господа, а также некоторые заповеди, данные в Писании» (Августин. Письма, 54 (Януарию), I, (MPL, XXXIII, 200)). И ещё, в книге «О христианском учении»: «После воскресения Господа мы имели немного знаков, удостоверенных Им и его апостолами. И те, которые мы имели, легки для соблюдения, достойны и превосходны по значению: Крещение и празднование Тела и Крови Господа» (Августин. О христианском учении,III, IX, 13 (MPL, XXXIV, 71)). Почему же св. Августин не упоминает здесь пресловутого числа «семь», в которое паписты вкладывают столь таинственный смысл? Можно ли поверить, чтобы он умолчал о нём, если бы оно уже установилось в Церкви? Ведь он придавал очень большое значение числам - быть может, даже большее, чем следует (Августин вслед за Амвросием переводитслова Экклезиаста (7:25): «ut ... quaererem sapientiam et numerum» (Вульгата; Синодальный перевод:«изыскать мудрость и разум») как «мудрость и число (numerum)» - О свободном решении, II, VIII, 24 (МРL,XXXII, 1253). В другом месте он рассматривает «семена», или «семенные логосы» (rationes seminates),которые Бог заключил в творения в виде чисел. Эти числа влекут за собой и разворачивают во временидействующие сипы, которые были вложены Богом в Его создания, прежде чем Он предался отдыху в Деньседьмой (О Книге Бытия в буквальном смысле, V, VII, 20. - МРL, XXXIV, 328). По-видимому, здесь Августиннаходился под влиянием пифагорейского учения о том, что бытие есть число. См. также его рассуждения о числе «четыре» применительно к четвёртому дню творения и о совершенстве числа «семь» в связи сСедьмым днём - днём отдыха (там же, II, XIII, 26; IV, VII, 13-14. - МРL, XXXIV, 273, 301 еtс.). Подобныеметафизические спекуляции с оттенком гностицизма быпи очевидно чужды трезвому мышлениюКальвина.).

Однако Августин, назвав Крещение и Вечерю, молчит об остальных. Не означает ли это, что два указанных знака имеют первостепенную важность и достоинство, а все остальные обряды следует отнести к какому-то низшему разряду? И поэтому я утверждаю, что папистскому учению о семи таинствах противостоит не только слово Божье, но и древняя Церковь, хотя паписты делают вид, будто она согласна с ними.

О конфирмации

4. | Hic mos olim fuit ut Christianorum liberi, postquam adoleverant, coram Episcopo sisterentur: ut officium illud implerent quod ab iis exigebatur qui se ad Baptismum adulti offerebant. Hi enim inter catechumenos sedebant, donec rite fidei mysteriis instituti poterant fidei confessionem coram Episcopo ac populo edere. Qui ergo Baptismo initiati erant infantes, quia fidei confessione apud Ecclesiam tunc defuncti non erant, sub finem pueritiae, aut ineunte adolescentia, repraesentabantur iterum a parentibus, ab Episcopo examinabantur secundum formulam catechismi, quam tunc habebant certam ac communem. Quo autem haec actio, quae alioqui gravis sanctaque merito esse debebat^d, plus reverentiae haberet ac dignitatis, ceremonia quoque adhibebatur manuum impositionis. Ita puer ille, fide sua approbata, cum solenni benedictione dimittebatur. Huius moris 439 saepe mentionem faciunt veteres¹. Leo Papa, Siquis ab haereticis redit, ne iterum baptizetur: sed quod illic ei defuit, per Episcopalem manuum^a impositionem virtus Spiritus ei conferatur [Epist. 39^b]². Clamabunt hic nostri adversarii, Sacramentum iure vocari, in quo Spiritus sanctus conferatur. Verum ipse Leo alibi explicat quid his verbis sibi velit, Qui apud haereticos baptizatus est, inquit, non rebaptizetur, sed Spiritus sancti invocatione per manuum impositionem confirmetur: quia Baptismi tantum formam sine sanctificatione accepit [Epist. 77]³. Meminit et Hieronymus contra Luciferianos⁴. Quanquam autem non inficior, in eo nonnihil hallucinari Hieronymum, quod Apostolicam esse observationem dicit⁵: longissime tamen ab istorum ineptiis abest. Et illud ipsum mitigat quum addit, hanc benedictionem solis Episcopis esse datam, magis in honorem sacerdotii, quam ex Legis necessitate⁶. Talem ergo manuum impositionem, quae simpliciter loco benedictionis fiat, laudo et restitutam hodie in purum usum velim.

4. Cest ordre estoit jadis en l’Eglise, que les enfans des Chrestiens, estans venuz en aage de discretion, qu’on appelle, estoyent presentez à l’Evesque, pour faire confession de leur Chrestienté, telle que faisoyent à leur Baptesme les Payens qui s’estoyent convertiz. Car quand un homme d’aage vouloit estre baptizé, on l’instruisoit pour quelque espace de temps, jusques a ce qu’il peut faire une confession de sa foy devant l’Evesque et tout le peuple. Ainsi, ceux qui avoyent esté baptizez en leur enfance, pouree qu’ils n’avoyent point fait telle confession en leur Baptesme, estans devenuz grans, se presentoyent derechef à l’Evesque, pour estre examinez selon la forme du Catechisme qui estoit lors commune. Or afin que cest acte eust plus de dignité et de reverence, on y usoit de la ceremonie de l’imposition des mains. Ainsi le jeune enfant, ayant donné approbation de sa foy, estoit renvoyé avec benediction solennelle. De laquelle coustume les anciens Docteurs font souvent mention. Comme Leon Evesque de Rome, quand il dit: Si quelcun s’est converty d’heresie, qu’on ne le baptize point derechef, mais que la vertu du sainct Esprit luy soit conferée par l’imposition des mains de l’Evesque, ce qui luy defailloit auparavant²¹⁵. Noz adversaires crieront icy que ceste ceremonie doit bien estre nommée Sacrement, puis que le sainct Esprit y est conferé. Mais Leon declaire en un autre passage, que c’est qu’il entend par ces parolles, en disant que celuy qui a esté baptizé des heretiques, ne soit point rebaptizé: mais qu’il soit confirmé par l’imposition des mains, en priant Dieu qu’il luy donne son Esprit d’autant qu’il a receu seulement la forme du Baptesme, et non point la sanctification²¹⁶. Et Hierome aussi contre les Luciferiens, en fait mention. Or combien qu’il s’abuse en la nommant observation Apostolique toutesfois il est bien loin des folles resveries qu’ont maintenant les Papistes. Et encores corrige-il son dire en adjoustant que ceste benediction a esté permise aux Evesques seuls, plustost par honneur que par necessité. Quant à moy, je prise bien une telle imposition des mains, qui se feroit simplement par forme de prieres. Et seroye bien content qu’on en usast aujourdhuy, moyennant que ce fust purement et sans superstition.

4. It was an ancient custom in the Church for the children of Christians, after they were come to years of discretion, to be presented to the bishop in order to fulfil that duty which was required of adults who offered themselves to baptism. For such persons were placed among the catechumens, till, being duly instructed in the mysteries of Christianity, they were enabled to make a confession of their faith before the bishop and all the people. Therefore those who had been baptized in their infancy, because they had not then made such a confession of faith before the Church, at the close of childhood, or the commencement of adolescence, were again presented by their parents, and were examined by the bishop according to the form of the catechism which was then in common use. That this exercise, which deserved to be regarded as sacred and solemn, might have the greater dignity and reverence, they also practised the ceremony of imposition of hands. Thus the youth, after having given satisfaction respecting his faith, was dismissed with a solemn benediction. This custom is frequently mentioned by the ancient writers. Leo, the pope, says, “If any one be converted from heresy, let him not be baptized again; but let the influence of the Spirit, which he wanted among the heretics, be communicated to him by the imposition of the hands of the bishop.” Here our adversaries will exclaim that any ceremony, by which the Holy Spirit is conferred, is properly denominated a sacrament. But the meaning of Leo in these words is sufficiently unfolded by himself in another place: “Whoever is baptized among heretics, let him not be rebaptized; but let him be confirmed by imposition of hands with invocation of the Holy Spirit; because he has received the mere form of baptism, without the sanctification.” It is also mentioned by Jerome against the Luciferians. And though I confess that Jerome is not altogether correct in stating it to have been a custom of the apostles, yet he is very far from the absurdities now maintained by the Romanists; and he even corrects that very statement by adding, that this benediction was committed wholly to the bishops, “rather in honour of the priesthood than from necessity imposed by any law.” Such imposition of hands, therefore, as is simply connected with benediction, I highly approve, and wish it were now restored to its primitive use, uncorrupted by superstition.

4. Nature of confirmation in ancient times. The laying on of hands.

It was anciently customary for the children of Christians, after they had grown up, to appear before the bishop to fulfil that duty which was required of such adults as presented themselves for baptism. These sat among the catechumens until they were duly instructed in the mysteries of the faith, and could make a confession of it before bishop and people. The infants, therefore, who had been initiated by baptism, not having then given a confession of faith to the Church, were again, toward the end of their boyhood, or on adolescence, brought forward by their parents, and were examined by the bishop in terms of the Catechism which was then in common use. In order that this act, which otherwise justly required to be grave and holy, might have more reverence and dignity, the ceremony of laying on of hands was also used. Thus the boy, on his faith being approved, was dismissed with a solemn blessing. Ancient writers often make mention of this custom. Pope Leo says (Ep. 39), “If any one returns from heretics, let him not be baptised626again, but let that which was there wanting to him—viz. the virtue of the Spirit, be conferred by the laying on of the hands of the bishop.” Our opponents will here exclaim, that the name of sacrament is justly given to that by which the Holy Spirit is conferred. But Leo elsewhere explains what he means by these words (Ep. 77); “Let not him who was baptised by heretics be rebaptised, but be confirmed by the laying on of hands with the invocation of the Holy Spirit, because he received only the form of baptism without sanctification.” Jerome also mentions it (Contra Luciferian). Now though I deny not that Jerome is somewhat under delusion when he says that the observance is apostolical, he is, however, very far from the follies of these men. And he softens the expression when he adds, that this benediction is given to bishops only, more in honour of the priesthood than from any necessity of law. This laying on of hands, which is done simply by way of benediction, I commend, and would like to see restored to its pure use in the present day.

4. Het was oudtijds de gewoonte, dat de kinderen der Christenen, nadat ze opgewassen waren, voor de bisschop gesteld werden, opdat ze die plicht zouden vervullen, die geëist werd van de volwassenen, die zich tot de Doop aanboden. Want deze zaten temidden der leerlingen, totdat ze, na naar behoren in de verborgenheden des geloofs onderwezen te zijn, belijdenis des geloofs konden afleggen in tegenwoordigheid van de bisschop en het volk. Daar dus degenen, die als kleine kinderen gedoopt waren, toen voor de kerk geen belijdenis des geloofs gedaan hadden, werden ze tegen het einde van hun kinderjaren, of in het begin van hun jongelingsjaren wederom door de ouders voorgesteld, en door de bisschop onderzocht volgens inhoud van de catechismus, die men toen algemeen gebruikte. Opdat nu deze handeling, die overigens toch reeds terecht ernstig en heilig moest zijn, nog eerbiediger en waardiger zou plaats vinden, werd ook de ceremonie van de oplegging der handen gebruikt. Zo liet men dat kind, nadat zijn geloofsbelijdenis goedgekeurd was, met een plechtige zegening heengaan. Van deze gewoonte maken de ouden dikwijls melding. Paus Leo zegt¹ : "Indien iemand van de ketters terugkeert, moet hij niet opnieuw gedoopt worden, maar hetgeen hem daar ontbrak, namelijk de kracht des Geestes, worde hem geschonken door de oplegging van de handen des bisschops." Hier zullen onze tegenstanders roepen, dat deze handeling met recht een sacrament genoemd wordt, wanneer daarin de Heilige Geest geschonken wordt. Maar dezelfde Leo legt elders² uit, wat hij met

4. Von der Firmung Die Sitte der Alten Kirche

In alter Zeit bestand die Sitte, daß die Kinder der Christen, wenn sie herangewachsen waren, dem Bischof vorgestellt wurden, um die Pflicht zu erfüllen, die (sonst) von solchen Menschen gefordert wurde, die sich als Erwachsene zur Taufe meldeten. Diese hatten nämlich ihren Sitz unter den „Katechumenen“, bis sie nach Gebühr in den Geheimnissen des Glaubens unterwiesen und imstande waren, vor dem Bischof und dem Volke (d.h. der Gemeinde) das Bekenntnis des Glaubens abzulegen. Weil nun diejenigen, die als kleine Kinder ihre Einweihung durch die Taufe empfangen hatten, damals kein Glaubensbekenntnis vor der Kirche getan hatten, so wurden sie gegen Ende ihrer Kindheit oder auch im Beginn ihrer Jünglingszeit von ihren Eltern zum zweiten Male vorgestellt und durch den Bischof nach der Form des Katechismus geprüft, wie man sie damals in bestimmter Gestalt und in allgemeinem Gebrauch besaß. Damit aber dieser Vorgang, der ohnehin verdientermaßen ernst und heilig sein sollte, mehr Ehrfurcht und Würde genoß, so kam auch die Zeremonie der Handauflegung zur Anwendung. So wurde denn das Kind, nachdem man seinen Glauben (d.h. sein Glaubensbekenntnis) gutgeheißen hatte, unter feierlichem Segen entlassen.

Diese Gepflogenheit findet sich bei den Alten oft erwähnt. So sagt der Papst Leo (I.): „Wenn jemand von den Ketzern (in die Kirche) zurückkommt, so soll er nicht abermals getauft werden, sondern das, was ihm dort gefehlt hat, nämlich die Kraft des Geistes, soll ihm durch die bischöfliche Handauflegung zugeeignet werden“ (Brief 166,2). Hier werden nun unsere Widersacher laut rufen: wenn bei diesem Vorgang der Heilige Geist zugeeignet werde, dann werde er auch mit Recht als Sakrament bezeichnet. Aber Leo selbst setzt an anderer Stelle auseinander, was er mit diesen Worten gemeint hat; er sagt da: „Wer bei den Ketzern getauft worden ist, der soll nicht wiedergetauft, sondern unter Anrufung des Heiligen Geistes durch Handauflegung befestigt werden; denn er hat (bei den Ketzern) bloß die Form der Taufe empfangen, aber ohne die Heiligung“ (Brief 159,7). 1009 Auch Hieronymus erwähnt diese Angelegenheit in seiner Schrift gegen die Luciferianer (8f.). Allerdings leugne ich nun nicht, daß Hieronymus insofern etwas irrt, als er behauptet, es handele sich hier um einen apostolischen Brauch. Aber er ist trotzdem von den Albernheiten unserer Widersacher sehr weit entfernt. Auch jene Behauptung selbst mildert er, indem er hinzufügt, diese Segnung sei allein den Bischöfen übertragen, und zwar mehr zur Ehre des Priesteramtes, als aus dem Zwang des Gesetzes heraus. Eine solche Handauflegung also, die einfach als Segnung geschieht, lobe ich, und ich möchte wohl wünschen, daß sie heute zu ihrem reinen Gebrauch zurückgeführt würde.

4. Die ontstaan en ontwikkeling van die vormsel

Eertyds was dit die gebruik om kinders van Christene voor die biskop te bring wanneer hulle groot geword het om die plig te verrig wat van volwassenes vereis is wat hulleself vir die doop aangebied het. Want sulke volwassenes het gewoonlik tussen die leerlinge gesit totdat hulle behoorlik in die geheimenisse van die geloof onderrig is en belydenis van hulle geloof voor die biskop en die kerkvolk kon aflê. Omdat kindertjies wat wel deur die doop ingewy is, maar nog nie belydenis van hulle geloof voor die kerk afgelê het nie, gewoonlik aan die einde van hulle kinderjare en by die begin van hulle adolossensie weer deur hulle ouers voorgestel is, is hulle volgens die inhoud van die kategismus, wat toe reeds vasgestel en algemeen bekend was, deur die biskop ondervra. Met die oog daarop dat hierdie handeling wat andersins met reg ernstig en heilig moes wees, nog meer eerbied en aansien kon geniet, is die seremonie van handoplegging ook gebruik. Wanneer die kind sy geloof bewys het, is hy so met ’n plegtige seën weggestuur.

Die skrywers van ouds maak dikwels melding van hierdie gewoonte. Pous Leo het gesê: “As iemand van ketters af na die kerk terugkeer, moet hy nie weer gedoop word nie, maar dit wat hom daar ontbreek het, naamlik die krag van die Heilige Gees, moet deur die handoplegging van die biskop aan hom verleen word.”¹⁶ Nou skreeu ons teenstanders dat dit met reg ’n sakrament genoem word waarin die Heilige Gees aan iemand verleen word. Dieselfde Leo het egter elders verduidelik wat hy met hierdie woorde bedoel het. Hy sê: “As iemand onder ketters gedoop is, moet hy nie weer gedoop word nie, maar hy moet met aanroeping van die Heilige Gees deur handoplegging versterk word omdat hy slegs die vorm van die doop sonder die heiligmaking daarvan ontvang het .¹⁷ Hieronymus roep dit ook in herinnering teen die Luciferiane.¹⁸ Hoewel ek nie ontken dat Hieronymus tot ’n mate gefouteer het omdat hy beweer het dat dit ’n instelling van die apostels was nie, is hy nogtans ver weg van hulle onsinnighede. Hy versag hierdie stelling ook wanneer hy byvoeg dat hierdie seën slegs aan biskoppe gegee is - eerder as verering 1783 vir die priesteramp as uit dwang van ’n wet.¹⁹ Ek prys derhalwe so ’n soort handoplegging aan wat doodeenvoudig as ’n seën plaasvind, en ek sou graag wou hê dat dit vandag in die suiwer gebruik daarvan herstel moes word.

4. В древние времена в Церкви существовал порядок, согласно которому дети христиан, достигнув так называемого сознательного возраста, представали перед епископом для исповедания своей христианской веры - так, как это делали при крещении новообращённые язычники. Ибо когда взрослый человек хотел креститься, он некоторое время получал наставление, пока не становился способен исповедовать свою веру перед епископом и всем народом. Точно так же дети, крещёные в младенчестве (и потому не произносившие исповедания веры при крещении), по достижении определённого возраста вновь представали перед епископом и держали экзамен в то время в форме катехизиса. А чтобы придать большее достоинство и величие этому акту, его сопровождали церемонией возложения рук. Так подросток, дав подтверждение своей вере, отсылался с торжественным благословением.

Древние учители часто упоминают этот обычай. Например, римский епископ Лев пишет: «Пусть отвратившийся от ереси не подвергается повторному крещению, но пусть через возложение рук епископа ему будет сообщена сила Святого Духа, которой у него прежде не было» (Leo I. Epistolae, 166 (ad Leonem), II (MPL, LIV, 1194)).

Здесь наши противники возопят, что эта церемония по праву должна именоваться таинством, ибо в ней подаётся Св. Дух. Но в другом месте Лев разъясняет смысл своих слов. А именно: человек, получивший крещение от еретиков, не должен перекрещиваться. Но пусть он получит «подтверждение» («конфирмацию») через возложение рук и молит Бога о ниспослании Святого Духа, ибо прежде он получил только форму крещения, но не освящение (Idem. Epistolae, 159 (ad Nicetam), VII, (MPL, LIV, 1138 B p.)). О том же обычае упоминает св. Иероним в трактате «Против люцифериан» (Hieronymus. Contra Luceferianos, 8 (MPL, XXIII, 172 p.)). И хотя он ошибается, называя его апостольским установлением, тем не менее он весьма далёк от безумных фантазий нынешних папистов. К тому же Иероним уточняет свою мысль, добавляя, что такое благословение дозволялось совершать только епископам, причём скорее в знак почёта, чем в силу необходимости (Ibid., 9 (MPL, XXIII, 172 p.)).

Что касается меня, то я всячески приветствую такое возложение рук, когда оно совершается просто как форма молитвы, и был бы весьма доволен, если бы оно практиковалось сегодня в чистоте и вне суеверий.

5. | Posterior autem aetas, re prope obliterata, fictitiam nescio quam confirmationem pro Dei sacramento posuit^{c 7}. || Confirmationis 440 ^a virtutem esse finxerunt, Spiritum sanctum conferre ad gratiae augmentum, qui in Baptismo collatus sit ad innocentiam: confirmare eos ad pugnam qui in Baptismo regenerati sint ad vitam¹. Peragitur^b haec confirmatio unctione, et hac verborum formula, Consigno te signo sanctae crucis, et confirmo chrismate salutis, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti². Pulchre omnia et venuste. Sed ubi Dei verbum quod Spiritus sancti praesentiam hic promittat? Ne iota quidem obtendere possunt. Unde ergo nos certiores facient, chrisma suum esse vas Spiritus sancti? Videmus oleum, crassum scilicet et pinguem liquorem: praeterea nihil. Accedat, inquit Augustinus, verbum ad elementum, et fiet sacramentum³. Hoc, inquam, verbum proferant, si quicquam nos intueri in oleo volunt aliud quam oleum. Quod si Sacramentorum se ministros, ut par est, agnoscerent, non diutius pugnandum esset. Haec prima ministri lex est, nequid sine mandato obeat. Age, mandatum huius ministerii aliquod producant, et verbum non addam. Si mandato deficiuntur, sacrilegam audaciam excusare non possunt. Hac ratione Pharisaeos Dominus interrogabat, essetne Baptismus Iohannis e caelo an ex hominibus. Si respondissent, ex hominibus, obtinebat, frivolum esse et vanum, si e caelo, doctrinam Iohannis agnoscere cogebantur. Itaque ne essent nimium in Iohannem contumeliosi, non ausi sunt fateri esse ex hominibus [Mat. 21. c. 25]⁴. Si itaque ex hominibus est confirmatio, vana et frivola esse convincitur: si e caelo esse^c persuadere volunt, probent.

5. Ceux qui sont venus depuis ont renversé et enseveli ceste ordonnance ancienne, et au lieu d’icelle ont mis en avant je ne say quelle confirmation forgée et controuvée d’eux, laquelle ils ont fait tenir pour Sacrement de Dieu. Et afin d’abuser le monde, ils ont feint que sa vertu estoit de conferer le sainct Esprit à augmentation de grace, qui auroit esté donné au Baptesme à innocence: confimer au combat ceux qui au Baptesme auroyent esté regenerez à vie. Or ceste Confirmation est accomplie par onction, et telle forme de parolle: Je te marque par le signe de la saincte croix, et confirme par onction de salut, au Nom du Pere, et du Fils, et du sainct Esprit. Toutes ces choses sont belles et plaisantes: mais où est la parolle de Dieu, promettant icy la presence du sainct Esprit? Ils n’en pourroyenl monstrer un poinct. Dont nous ren-dront-ils donc certains, que leur Chresme soit un vaisseau du sainct Esprit? Nous voyons de l’huile, une liqueur grace et espesse, et rien plus. La Parolle, dit sainct Augustin, soit adjoustée à l’element, et il sera fait Sacrement. Qu’ils monstrent donc ceste Parolle, s’ils nous veulent faire contempler quelque autre chose en l’huile, que l’huile mesme. S’ils se recognoissoyent, comme il appartient, estre ministres des Sacremens, il ne seroit mestier de combattre plus longuement. C’est la premiere reigle d’un ministre, de ne rien attenter sans mandement. Qu’ils produisent donc quelque mandement, qu’ils ayent de ce faire, et je ne feray plus long propos. Si mandement leur defaut, ils ne peuvent excuser que leur fait ne soit une audace trop outrageuse. Par mesme raison nostre Seigneur interroguoit les Pharisiens, si le Baptesme de Jean estoit du ciel ou des hommes. S’ils eussent respondu, Des hommes: il obtenoit qu’il estoit vain et frivole. Si, Du ciel: ils estoyent contraints de recevoir la doctrine de Jean. Parquoy de peur d’estre trop injurieux contre Jean, ils n’oserent confesser que son Baptesme fust des hommes (Matth. 21:25). Pareillement, si la Confirmation est des hommes, il est resolu qu’elle est vaine et frivole. S’ils veulent persuader qu’elle soit du ciel, qu’ils le prouvent.

5. Succeeding times have almost obliterated that ancient 606practice, and introduced I know not what counterfeit confirmation as a sacrament of God. They have pretended that the virtue of confirmation is to give the Holy Spirit for the augmentation of grace, who in baptism is given for innocence; to strengthen for warfare those who in baptism had been regenerated to life. This confirmation is performed by unction and the following form of words: “I sign thee with the sign of the cross, and confirm thee with the chrism of salvation, in the name of the Father, and of the Son, and of the Holy Spirit.” All this sounds very beautifully and pleasantly. But where is the word of God which promises the presence of the Holy Spirit in this ceremony? They cannot allege a single iota. How, then, will they assure us that their chrism is the vessel of the Holy Spirit? We see oil, a thick and viscid liquid, and we see nothing besides. Augustine says, “Let the word be added to the element, and it will become a sacrament.” Let the Romanists produce this word, if they wish us to contemplate in the oil any thing beyond the oil itself. If they acknowledged themselves ministers of the sacraments, as they ought to do, there would be no need of any further contention. The first law of a minister is to undertake nothing without a command. Now, let them produce any command for this service, and I will not add another word on the subject. If they have no command, they can have no excuse for such sacrilegious audacity. On the same principle, our Lord interrogated the Pharisees: “The baptism of John, whence was it? from heaven or of men?”¹³⁶⁷ If they had answered, From men, he would have extorted a confession that it was vain and frivolous; if, From heaven, they would be constrained to admit the doctrine of John. To avoid too great an injury to John, therefore, they did not dare to confess it was from men. So, if confirmation be “of men,” it is evinced to be vain and frivolous; if they wish to persuade us that it is from heaven, let them prove it.

5. This kind of confirmation afterwards introduced. It is falsely called a sacrament.

A later age having almost obliterated the reality, introduced a kind of fictitious confirmation as a divine sacrament. They feigned that the virtue of confirmation consisted in conferring the Holy Spirit, for increase of grace, on him who had been prepared in baptism for righteousness, and in confirming for contest those who in baptism were regenerated to life. This confirmation is performed by unction, and the following form of words: “I sign thee with the sign of the holy cross, and confirm thee with the chrism of salvation, in the name of the Father, and of the Son, and of the Holy Spirit.” All fair and venerable. But where is the word of God which promises the presence of the Holy Spirit here? Not one iota can they allege. How will they assure us that their chrism is a vehicle of the Holy Spirit? We see oil, that is, a thick and greasy liquid, but nothing more. “Let the word be added to the element,” says Augustine, “and it will become a sacrament.”Let them, I say, produce this word if they would have us to see anything more in the oil than oil. But if they would show themselves to be ministers of the sacraments as they ought, there would be no room for further dispute. The first duty of a minister is not to do anything without a command. Come, then, and let them produce some command for this ministry, and I will not add a word. If they have no command they cannot excuse their sacrilegious audacity. For this reason our Saviour interogated the Pharisees as to the baptism of John, “Was it from heaven, or of men?” (Mt. 21:25). If they had answered, Of men, he held them confessed that it was frivolous and vain; if Of heaven, they were forced to acknowledge the doctrine of John. Accordingly, not to be too contumelious to John, they did not venture to say that it was of men. Therefore, if confirmation is of men, it is proved to be frivolous and vain; if they would persuade us that it is of heaven, let them prove it.

5. Maar een latere tijd heeft, terwijl de zaak bijna in vergetelheid geraakt was, een of andere verzonnen bevestiging of vormsel als een sacrament Gods ingesteld. Zij hebben verzonnen, dat de kracht van het vormsel bestond in het schenken van de Heilige Geest tot vermeerdering der genade, die in de Doop geschonken is tot onschuldigheid; en dat het hen tot de strijd versterkt, die in de Doop wedergeboren zijn tot het leven. Dit vormsel wordt volbracht door zalving en met deze formule: "Ik teken u met het teken des heiligen kruises, en versterk u met de zalving der zaligheid, in de naam des Vaders en des Zoons, en des Heiligen Geestes." Dit alles is schoon en bekoorlijk. Maar waar is het Woord Gods, dat hier de tegenwoordigheid van de Heilige Geest belooft? Zij kunnen zelf geen jota aanvoeren. Waaruit zullen ze ons dus bewijzen, dat hun zalving een instrument is des Heiligen Geestes? Wij zien daar olie, namelijk een dik en vet vocht: verder niets. "Laat," zegt Augustinus, "het woord komen bij het teken, en het zal een sacrament worden." Laat hen, zeg ik, dit woord tevoorschijn brengen, indien ze willen, dat wij in de olie iets anders zien dan olie. Indien zij bekenden dienaren der sacramenten te zijn, zoals behoorlijk is, dan behoefde niet langer gestreden te worden. Dit is de eerste wet van een dienaar, dat hij niets doet zonder bevel. Welaan, laat hen enig bevel tot deze dienst tevoorschijn brengen, en ik zal geen woord meer zeggen. Indien het hun aan een bevel ontbreekt, kunnen zij hun heiligschennende vermetelheid niet verontschuldigen. Hierom ondervroeg de Here de Farizeën (Matt. 21:25) of de doop van Johannes uit de hemel was of uit de mensen. Indien ze geantwoord hadden: "uit de mensen," dan had Christus kunnen zeggen, dat hij ijdel en onnut was; hadden ze geantwoord: "uit de hemel", dan waren ze genoodzaakt de leer van Johannes te erkennen. Om dus tegenover Johannes niet al te krenkend te zijn, durfden ze niet zeggen, dat zijn doop uit de mensen was. Indien dus het vormsel uit de mensen is, is bewezen, dat het ijdel en onnut is, indien ze ons ervan willen overtuigen, dat het uit de hemel is, moeten ze dat bewijzen.

5. Vollzug und Bedeutung der Firmung nach römischer Lehre

Eine spätere Zeit aber hat dann, nachdem die Sache bereits nahezu in Vergessenheit geraten war, ich weiß nicht was für eine „Konfirmation“ (Firmung) als Sakrament Gottes eingerichtet.

Angeblich soll die Kraft der Firmung darin bestehen, daß sie den Heiligen Geist verleiht, und zwar zur Mehrung der Gnade, die dem Menschen in der Taufe zur (Erlangung der) Unschuld zuteil geworden sein soll; sie soll ferner die Kraft haben, daß sie die, welche in der Taufe zum Leben wiedergeboren sind, zum Kampfe stärkt. Der Vollzug dieser Firmung geschieht durch die Salbung und durch eine Formel, die lautet: „Ich bezeichne dich mit dem Zeichen des heiligen Kreuzes und befestige dich mit dem Salböl des Heils im Namen des Vaters und des Sohnes und des Heiligen Geistes.“

Das macht sich alles hübsch und fein. Aber wo soll das Wort Gottes sein, das hier die Gegenwart des Heiligen Geistes verheißt? Die Römischen können nicht ein Jota vorschützen! Woher wollen sie uns nun also die Gewißheit verschaffen, daß ihr Salböl ein „Gefäß des Heiligen Geistes“ sei? Wir sehen Öl, nämlich eine dicke und fette Flüssigkeit – weiter nichts! „Es komme das Wort zum Element“, sagt Augustin, „so wird daraus ein Sakrament“ (Predigten zum Johannesevangelium 80,3). Dies Wort, sage ich, sollen sie vorweisen, wenn sie den Willen haben, daß wir in dem Öl etwas anderes anschauen als eben – Öl! Wenn sie sich, wie es billig ist, als Diener der Sakramente bekennten, so brauchten wir nicht länger zu streiten. Denn das erste Gesetz, das einem Diener gilt, besagt, daß er nichts ohne Weisung tue. Nun, sie sollen irgendeine Weisung zu diesem Dienstamt vorweisen, dann will ich weiter kein Wort sagen! Wenn sie aber ohne Weisung dastehen, so können sie ihre Heiligtumsschänderische Vermessenheit nicht beschönigen. In diesem Sinne fragte der Herr die Pharisäer, ob die Taufe des Johannes vom Himmel wäre oder von den Menschen. Hätten sie geantwortet: „Von den Menschen“, so hätte Christus sagen können: also sei sie inhaltslos und eitel. Hätten sie gesagt: „Vom Himmel“, so wären sie genötigt gewesen, die Lehre des Johannes anzuerkennen. Um also gegen Johannes nicht gar zu sehr ihre Verachtung zu bezeugen, so wagten sie es nicht auszusprechen, daß seine Taufe von den Menschen sei (Matth. 21,25-27). Wenn daher die Firmung „von den Menschen ist“, so kommt damit heraus, daß sie eitel und inhaltlos ist. Wollen unsere Widersacher uns aber weismachen, daß sie „vom Himmel“ sei, so sollen sie es beweisen!

5. Die handoplegging het geleidelik ontwikkel en oorgegaan in ’n valse sakrament

Die tyd wat daarna gevolg het, het hierdie optrede byna heeltemal uitgewis en die een of ander soort bevestiging (vormsel) as ’n sakrament van God in die plek daarvan gestel.²⁰ Hulle het hulle ingebeeld dat die krag van die vormsel daarin geleë is om die Heilige Gees wat in die doop tot onskuld verleen is, te verleen om die genade te vermeerder en dat hulle diegene wat in die doop tot die lewe wederbaar is,²¹ in die vormsel tot die stryd bekragtig.

Hierdie vormsel word verrig deur salwing en die volgende formulier: “Ek beseël jou met die teken van die heilige kruis, en versterk jou met die salwing van saligheid in die Naam van die Vader, en die Seun en die Heilige Gees”.²² Alles pragtig en mooi! Maar waar is die Woord van God wat die teenwoordigheid van die Heilige Gees hier beloof? Hulle kan selfs nie eens ’n enkele puntjie daarvan aanvoer nie. Hoe sal hulle ons derhalwe kan verseker dat hulle salwing ’n instrument van die Heilige Gees is? Ons sien wel olie, en dit ’n dik en vetterige vloeistof, maar behalwe dit niks nie. Augustinus sê: “Die Woord moet by die element kom en dan sal dit ’n sakrament word”.²³ Ek herhaal: laat hulle hierdie Woord te voorskyn bring as hulle wil hê dat ons in die olie iets anders as net olie moet sien.

Maar as hulle hulle as bedienaars van die sakramente sou erken soos dit billik is, hoef ons nie langer met hulle te stry nie. Die eerste reël van ’n bedienaar is immers dat hy niks sonder ’n gebod moet aanpak nie. Kom dan, laat hulle die een of ander gebod van die aard te voorskyn bring, en ek sal nie ’n woord verder rep nie! As hulle sonder so ’n gebod is, kan hulle hulle heiligskennige vermetelheid nie verontskuldig nie. Om 1784 hierdie rede het die Here die Fariseërs gevra of die doop van Johannes uit die hemel of uit die mense is. As hulle sou antwoord dat dit uit die mense was, kon Christus aflei dat dit waardeloos en nutteloos sou wees; maar as hulle sou sê dat dit uit die hemel is, is hulle gedwing om die leer van Johannes te erken. Om dus nie uitermatig beledigend teenoor Johannes te wees nie, het hulle nie gewaag om te sê dat dit uit mense was nie.²⁴ As hulle vormsel derhalwe uit die mense is, word hierdeur bewys dat dit waardeloos en ydel is; en as hulle ons wil oortuig dat dit uit die hemel is, moet hulle dit bewys.

5. Но те, кто пришёл позднее, извратили и предали забвению это древнее установление. Они заменили его какой-то рождённой в их головах конфирмацией (В православии конфирмации как таковой не существует. Ей в некоторой степени соответствует миропомазание, совершаемое сразу после крещения (однако оно также считается отдельным таинством)) и заставили считать её таинством Божьим. А чтобы ввести весь мир в заблуждение, они выдумали, будто её сила состоит в том, что в добавление к благодати, данной при крещении для прощения грехов, она подаёт Св. Духа в укрепление на брань тех, кто в крещении был возрождён к жизни. Конфирмация совершается посредством миропомазания и произнесения следующих слов: «Помечаю тебя знаком Святого креста и укрепляю помазанием спасения, во имя Отца и Сына и Святого Духа». Всё это прекрасно и замечательно. Но где то Слово Божье, которое обещало бы здесь присутствие Св. Духа?

Наши противники не смогут его указать. Что же заставит нас поверить, что их миро есть сосуд Св. Духа? Мы видим масло - вязкую жидкость, и более ничего. Для того чтобы таинство было таинством, говорит св. Августин, к мирскому элементу должно прибавиться Слово (Августин. Трактат о Евангелии от Иоанна, LXXX, 3 (MPL, XXXV, 1840)). Так пусть предъявят нам это Слово, если они хотят, чтобы мы видели в масле нечто большее, чем просто масло! Если они признают себя, как должно, служителями таинств, нам не о чем спорить. Первое правило служителя - ничего не совершать без заповеди. Пусть предъявят заповедь поступать так, как они поступают, - и я не стану продолжать дискуссию. Но если такой заповеди у них нет, им не найти оправдания для своей кощунственной дерзости.

По той же причине Господь спрашивал у фарисеев, откуда было крещение Иоанново: с небес или от человеков? Если бы они ответили: от человеков, - то объявили бы его тщетным и не имеющим силы. Если бы сказали: с Небес, - то вынуждены были бы признать учение Иоанна. Поэтому из опасения оклеветать Иоанна они не отважились заявить, что его крещение от человеков (Мф 21:25-27). Точно так же и конфирмация, если она от человеков, тщетна и не имеет силы. Если же наши противники хотят доказать, что она от Небес, - пускай доказывают.

6. Tuentur se^d quidem Apostolorum exemplo, quos nihil temere fecisse existimant⁵. Recte id sane: nec a nobis reprehenderentur si se Apostolorum imitatores ostenderent. Sed quid fecerunt Apostoli? Narrat Lucas in Actis, Apostolos, qui Hierosolymis erant, quum audissent Samariam recepisse verbum Dei, 441 misisse illuc Petrum et Iohannem: illos pro Samaritanis orasse ut Spiritum sanctum acciperent, qui nondum in quenquam illorum venerat, sed baptizati tantum erant in nomine Iesu: oratione facta manus illis^a imposuisse; per quam impositionem Spiritum sanctum Samaritani acceperunt [Act. 8. c. 15]¹. Et de hac manuum impositione aliquoties meminit². Audio quid Apostoli fecerint: nempe suum ministerium fideliter exequuti sunt. Visibiles illas et admirabiles Spiritus sancti gratias, quas tunc in populum suum effundebat, voluit Dominus a suis Apostolis per manuum impositionem administrari et distribui. Huic autem impositioni manuum non altius subesse mysterium cogito: sed huiusmodi ceremoniam adhibitam ab illis interpretor, ut ipso gestu significarent, se Deo commendare et velut offerre eum cui manus imponebant. Hoc ministerium quo tunc Apostoli fungebantur, si adhuc in Ecclesia maneret, manuum quoque impositionem oporteret servari: sed ubi gratia illa conferri desiit, quorsum pertinet manuum impositio? Adhuc certe adest populo Dei Spiritus sanctus: quo nisi ductore et directore consistere nequit Dei Ecclesia. Habemus enim aeternam et perpetuo constaturam promissionem, qua Christus sitientes ad se vocat, ut bibant aquas vivas [Iohan. 7. f. 37]^b. Sed cessarunt illa virtutum miracula et manifestae operationes, quae per manuum impositionem distribuebantur, nec nisi ad tempus esse debuerunt. Oportuit enim novam Evangelii praedicationem, novum Christi regnum, inauditis et inusitatis miraculis illustrari et magnificari. A quibus ubi cessavit Dominus, non protinus Ecclesiam suam deseruit; sed regni sui magnificentiam verbique sui dignitatem satis excellenter manifestatam docuit. Qua igitur in parte histriones isti Apostolos se imitari dicent? Hoc agendum erat manuum impositione, ut evidens Spiritus sancti virtus statim se exereret. Id non efficiunt; quid igitur pro se iactant manuum impositionem, quam Apostolis quidem in usu fuisse legimus, sed prorsus in alium finem?

6. Ils se defendent par l’exemple des Apostres, lesquels ils estiment n’avoir rien fait contre raison. Ce qui est bien vray: et ne seroyent pas reprins de nous, s’ils se pouvoyent monstrer estre imitateurs des Apostres. Mais qu’ont fait les Apostres? Sainct Luc recite aux Actes, que les Apostres qui estoyent en Jerusalem, apres avoir entendu que le pays de Samarie avoit receu la parolle de Dieu, ils envoyerent Pierre et Jean: et qu’iceux venus prierent pour les Samaritains, afin que le sainct Esprit leur fust donné, qui n’estoit encores descendu sur aucun d’eux, mais seulement estoyent baptizez au nom de Jesus: et qu’apres avoir prié, ils mirent les mains sur eux, par lequel attouchement les Samaritains receurent le sainct Esprit (Act. 8:15, 16). Et a ledict sainct Luc par quelque fois fait mention de ceste imposition des mains. J’oy ce que les Apostres ont fait, c’est que fidelement ils ont executé leur office. Le Seigneur vouloit que les graces visibles et admirables de son sainct Esprit, lesquelles il espandoit lors sur son peuple, fussent administrées des Apostres, et distribuées par ceste imposition des mains. Or je ne songe point quelque haut mystere en ceste ceremonie: mais je pense qu’elle a esté prinse d’eux pour en icelle signifier qu’ils recommandoyent à Dieu, et luy offroyent celuy sur lequel ils mettoyent leurs mains. Sice ministere qui estoit lors ordonné aux Apostres, estoit aujourdhuy en l’Eglise: il faudroit pareillement garder l’imposition des mains. Mais puis que telle grace n’est plus conferée, de quoy sert l’imposition des mains? Certes le sainct Esprit assiste encores au peuple de Dieu: sans la direction et conduitte duquel, l’Eglise ne pent consister. Car nous avons la promesse qui jamais ne nous faudra, par laquelle Christ appelle à soy ceux qui ont soif, afin qu’ils boyvent des eaux vives (Jean 7:37). Mais ces vertus merveilleuses, et operations manifestes qui estoyent distribuées par l’imposition des mains, ont cessé, et n’ont deu estre que pour un temps. Car il falloit que la nouvelle predication de l’Evangile, et le nouveau regne de Christ fust exalté et magnifié par tels miracles, qui jamais n’avoyent esté veus ne cogneus. Lesquels quand le Seigneur a fait cesser, il n’a pas pourtant delaissé son Eglise: mais a declaré que la magnificence de son regne, et la dignité de sa parolle estoit assez hautement manifestée. En quelle partie donc ces basteleurs ensuyvent-ils les Apostres? Il convenoit faire par l’imposition des mains, que la vertu evidente du sainct Esprit incontinent se monstrast. Ils n’en font rien. A quel propos donc alleguent-ils pour eux l’imposition des mains? Laquelle certes nous confessons avoir esté en usage aux Apostres, mais du tout à autre fin.

6. They defend themselves, indeed, by the example of the apostles, whom they consider as having done nothing without sufficient reason. This consideration is correct; nor would they receive any reprehension from us, if they showed themselves imitators of the apostles. But what was the practice of the apostles? Luke relates, that “when the apostles, which were at Jerusalem, heard that Samaria had received the word of God, they sent unto them Peter and John; who, when they were come down, prayed for them, that they might receive the Holy Ghost; for as yet he was fallen upon none of them; only they were baptized in the name of the Lord Jesus. Then laid they their hands on them, and they received the Holy Ghost.”¹³⁶⁸ 607And this imposition of hands is mentioned by the sacred historian on several occasions. I perceive what the apostles did—that they faithfully executed their ministry. It was the Lord’s will, that those visible and wonderful graces of the Holy Spirit, which he then poured out upon his people, should be administered and distributed by his apostles with imposition of hands. Now, I do not conceive that the imposition of hands concealed any higher mystery, but am of opinion that this ceremony was employed by them as an external expression of their commending, and, as it were, presenting to God, the person upon whom they laid their hands. If the ministry which was then executed by the apostles were still continued in the Church, imposition of hands ought also to be still observed; but since such grace is no longer conferred, of what use is the imposition of hands? It is true that the people of God still enjoy the presence of the Holy Spirit, whose guidance and direction are indispensable to the existence of the Church. For we have the eternal promise, which can never fail, and in which Christ has said, “If any man thirst, let him come unto me, and drink living water.”¹³⁶⁹ But those miraculous powers and manifest operations, which were distributed by imposition of hands, have ceased; and it was right that they should continue but for a time. For it was necessary that the first preaching of the gospel, and the kingdom of Christ, at its commencement, should be illustrated and magnified by miracles never seen or heard before: the subsequent cessation of which does not argue the Lord’s desertion of his Church, but is equivalent to a declaration from him that the magnificence of his reign and the dignity of his word had been sufficiently manifested. In what respect, then, will these impostors affirm that they imitate the apostles? They should have effected, by imposition of hands, that the evident power of the Spirit might immediately show itself. This they do not practise. Why, then, do they boast that they are countenanced by the imposition of hands, which we find was used by the apostles, but for a totally different purpose.

6. Popish argument for confirmation answered.

They indeed defend themselves by the example of the apostles,627who, they presume, did nothing rashly. In this they are right, nor would they be blamed by us if they showed themselves to be imitators of the apostles. But what did the apostles do? Luke narrates (Acts 8:15, 17), that the apostles who were at Jerusalem, when they heard that Samaria had received the word of God, sent thither Peter and John, that Peter and John prayed for the Samaritans, that they might receive the Holy Spirit, who had not yet come upon any of them, they having only been baptised in the name of Jesus; that after prayer they laid their hands upon them, and that by this laying on of hands the Samaritans received the Holy Spirit. Luke repeatedly mentions this laying on of hands. I hear what the apostles did, that is, they faithfully executed their ministry. It pleased the Lord that those visible and admirable gifts of the Holy Spirit, which he then poured out upon his people,should be administered and distributed by his apostles by the laying on of hands. I think that there was no deeper mystery under this laying on of hands, but I interpret that this kind of ceremony was used by them to intimate, by the outward act, that they commended to God, and, as it were, offered him on whom they laid hands. Did this ministry, which the apostles then performed, still remain in the Church, it would also behove us to observe the laying on of hands: but since that gift has ceased to be conferred, to what end is the laying on of hands? Assuredly the Holy Spirit is still present with the people of God; without his guidance and direction the Church of God cannot subsist. For we have a promise of perpetual duration, by which Christ invites the thirsty to come to him, that they may drink living water (John 7:37). But those miraculous powers and manifest operations, which were distributed by the laying on of hands, have ceased. They were only for a time. For it was right that the new preaching of the gospel, the new kingdom of Christ, should be signalised and magnified by unwonted and unheard-of miracles. When the Lord ceased from these, he did not forthwith abandon his Church, but intimated that the magnificence of his kingdom, and the dignity of his word, had been sufficiently manifested. In what respect then can these stage-players say that they imitate the apostles? The object of the laying on of hands was, that the evident power of the Holy Spirit might be immediately exerted. This they effect not. Why then do they claim to themselves the laying on of hands, which is indeed said to have been used by the apostles, but altogether to a different end?

6. Zij verdedigen zich wel met het voorbeeld der apostelen, van wie ze menen, dat ze niets zonder reden gedaan hebben. Dat is ongetwijfeld zo: en ze zouden door ons niet berispt worden, indien ze aantoonden, dat ze navolgers der apostelen zijn. Maar wat hebben de apostelen gedaan? Lucas verhaalt in de Handelingen (Hand. 8:15) dat de apostelen, die te Jeruzalem waren, toen ze gehoord hadden, dat Samaria het Woord Gods aangenomen had, Petrus en Johannes daarheen gezonden hebben; dat die voor de Samaritanen gebeden hebben, opdat ze de Heilige Geest ontvangen mochten, die nog niet op een van hen gekomen was, maar zij waren alleen gedoopt in de naam van Jezus. Dat ze, nadat ze gebeden hadden, hun de handen opgelegd hebben, door welke oplegging de Samaritanen de Heilige Geest ontvangen hebben. En van deze handoplegging maakt hij nog enige malen melding. Ik hoor, wat de apostelen gedaan hebben: zij hebben namelijk hun dienst getrouw vervuld. De Here heeft gewild, dat die zichtbare en wonderbare gaven des Heiligen Geestes, die Hij in die tijd op zijn volk uitstortte, door zijn apostelen door handoplegging werden bediend en uitgedeeld. En ik denk, dat in deze handoplegging geen hogere verborgenheid gelegen is; maar ik leg het zo uit, dat zulk een ceremonie door hen is aangewend, om door het gebaar zelf te kennen te geven, dat ze hem, wie ze de handen oplegden, aan God aanbevalen en als het ware aanboden. Indien deze dienst, die de apostelen toen verrichten, nog in de kerk voortduurde, dan behoorde ook de handoplegging bewaard te blijven; maar, waar die gave niet meer geschonken wordt, waartoe dient dan de handoplegging? Ongetwijfeld, de Heilige Geest is nog bij Gods volk, want zonder diens leiding en besturing kan de kerk Gods niet bestaan. Want wij hebben een eeuwige en immer blijvende belofte, door welke Christus de dorstenden tot zich roept, opdat ze levende wateren zouden drinken (Joh. 7:37) Maar die wonderbare krachten en openbare werkingen, die door de oplegging der handen uitgedeeld werden, zijn opgehouden en moesten slechts een bepaalde tijd duren. Want de nieuwe verkondiging van het evangelie en het nieuwe Koninkrijk van Christus moest door nimmer gehoorde en ongewone wonderen verheerlijkt en groot gemaakt worden. En toen de Here daarmee opgehouden is, heeft Hij niet terstond zijn kerk verlaten, maar Hij heeft geleerd, dat de heerlijkheid van zijn Koninkrijk en de waardigheid van zijn Woord uitnemend genoeg geopenbaard was. In welk opzicht zullen dus deze toneelspelers zeggen, dat ze de apostelen navolgen? Dit moest door de handoplegging bewerkt worden, dat de kracht des Heiligen Geestes zich terstond duidelijk openbaarde. Maar dit bewerken zij niet. Wat beroepen zij zich dus op de handoplegging, die, gelijk we lezen, wel bij de apostelen in gebruik geweest is, maar tot een geheel ander doel?

6. Die Berufung auf die apostolische Handauflegung ist unbegründet

Sie verteidigen sich freilich mit dem Beispiel der Apostel, die doch, so meinen sie, nichts ohne Überlegung getan haben. Das ist unzweifelhaft richtig, und sie würden von uns keinen Tadel zu hören bekommen, wenn sie sich als Nachfolger der Apostel erwiesen. Aber was haben denn die Apostel getan? Nach dem Bericht des Lukas war es so: als die Apostel, die zu Jerusalem waren, hörten, „daß Samarien das Wort Gottes angenommen hatte, da sandten sie zu ihnen Petrus und Johannes“; diese beteten dann für die Samaritaner, „daß sie den Heiligen Geist empfingen“; dieser war nämlich noch auf keinen von ihnen gekommen, „sondern 1010 sie waren allein getauft auf den Namen ... Jesu“; dann beteten sie und „legten die Hände auf sie“, und durch diese Handauflegung empfingen die Samaritaner den Heiligen Geist (Apg. 8,14-17). Diese Handauflegung erwähnt Lukas noch einige Male (Apg. 6,6; 8,17; 13,3; 19,6).

Da höre ich nun, was die Apostel getan haben: sie haben nämlich ihr Amt getreulich ausgeübt. Es war des Herrn Wille, daß jene sichtbaren und wundersamen Gnadengaben des Heiligen Geistes, die er damals über sein Volk ausgoß, von seinen Aposteln durch Handauflegung verwaltet und ausgeteilt würden. Ich bin nun der Meinung, daß dieser Handauflegung kein tieferes Geheimnis zugrunde liegt, sondern ich erkläre es so, daß sie eine solche Zeremonie angewendet haben, um auch durch ihre Gebärde deutlich zu machen, daß sie den, dem sie die Hände auflegten, Gott anbefahlen und gleichsam darbrachten.

Wenn nun das Amt, das die Apostel damals ausübten, noch in der Kirche verblieben wäre, so müßte auch die Handauflegung beibehalten werden. Tatsächlich aber wird jene Gnade nicht mehr ausgeteilt – und wozu soll dann die Handauflegung dienen? Sicherlich ist der Heilige Geist auch jetzt noch bei dem Volke Gottes gegenwärtig; denn die Kirche Gottes kann nicht bestehenbleiben, wenn er sie nicht leitet und regiert. Haben wir doch die ewige und ständig bleibende Verheißung, mit der Christus die Dürstenden zu sich ruft, daß sie lebendiges Wasser trinken (Joh. 7,37). Aber jene wunderbaren Krafttaten und offenkundigen Wirkungen, die durch Handauflegung ausgeteilt wurden, haben aufgehört, und sie sollten auch nur für eine Zeitlang bestehen. Denn es war erforderlich, daß die Predigt des Evangeliums, die doch etwas Neues war, und das Reich Christi, das ebenfalls neu war, mit unerhörten und ungewöhnlichen Wundern verherrlicht und großgemacht wurden. Nachdem der Herr von solchen Wundern abgelassen hat, hat er seine Kirche nicht etwa gleich verlassen, sondern er hat gelehrt, daß die Herrlichkeit seines Reiches und die Würde seines Wortes machtvoll genug offenbart ist. In welchem Stück wollen sich nun diese Schauspieler für Nachfolger der Apostel ausgeben? Mit der Handauflegung hätte doch bewirkt werden müssen, daß sich die Kraft des Heiligen Geistes sogleich offenkundig als wirksam erwiese. Das bekommen sie nicht fertig – wozu berufen sie sich denn auf die Handauflegung, die zwar, wie wir lesen, bei den Aposteln in Übung gestanden hat, aber doch zu einem ganz anderen Zweck?

6. ’n Weerlegging van die redenasies waarmee die pousdom hulle vormsel verdedig

Hulle verdedig hulle weliswaar met die voorbeeld van die apostels wat na hulle mening niks onbesonne gedoen het nie.²⁵ Dit is inderdaad ook so. Hulle moet trouens ook nie deur ons bestraf word as hulle kan bewys dat hulle nabootsers van die apostels is nie. Maar wat het die apostels gedoen? Lukas vertel in Handelinge dat, toe die apostels wat in Jerusalem was, gehoor het dat Samaria die Woord van God aangeneem het, hulle Petrus en Johannes daarheen gestuur het. Hy vertel verder dat hulle vir die Samaritane gebid het dat hulle die Heilige Gees moes ontvang omdat die Heilige Gees nog nie in elkeen van hulle gekom het nie, maar hulle slegs gedoop was in die Naam van Jesus. Dan sê hy dat hulle hulle hande op hulle gelê het nadat hulle gebid het. Deur die handoplegging het die Samaritane die Heilige Gees ontvang.²⁶ En hy roep hierdie handoplegging ook telkemale in herinnering.²⁷

Ek hoor wat die apostels gedoen het. Hulle het naamlik hulle diens getrou uitgevoer. Dit was die Here se wil dat daardie sienlike en wonderlike gawes van die Heilige Gees wat Hy toe oor sy volk uitgestort het, deur sy apostels deur middel van handoplegging aan hulle bedien en uitgedeel moes word. Ek dink nie dat daar in hierdie handoplegging ’n hoër geheimenis aanwesig is nie, maar volgens my vertolking daarvan het hulle hierdie soort seremonie gebruik om juis deur hierdie gebaar hulleself by God aan te beveel en die een op wie hulle hulle hande gelê het, as ’t ware aan Hom te offer.

As hierdie diens wat die apostels toe verrig het, tans nog in die kerk sou 1785 geld, moet die handoplegging ook behou word. Maar terwyl die verlening van hierdie gawe tot ’n einde gekom het, waartoe dien handoplegging dan nog? Die Heilige Gees is beslis nou nog die volk van God naby en sonder sy leiding en bestuur kan die kerk van God nie bestaan nie. Ons het trouens die ewige belofte wat ook vir ewig sal bestaan, waarvolgens Christus diegene wat dors het, na Hom toe nooi om die lewende waters te drink.²⁸ Maar sulke wonderlike kragte en onmiskenbare werke wat deur handoplegging uitgedeel is, het tot ’n einde gekom, en moes slegs vir ’n tyd lank geld. Die nuwe verkondiging van die evangelie en die nuwe koninkryk van Christus moes trouens met wonderwerke waarvan daar nog nie gehoor is nie en wat ongewoon was, toegelig en verheerlik word. Toe die Here ’n einde daaraan gemaak het, het Hy sy kerk nogtans nie verlaat nie, maar Hy het daarmee geleer dat die grootsheid van sy koninkryk en die aansien van sy Woord voortreflik genoeg geopenbaar is.

In watter opsig sal hierdie narre dan sê dat hulle die apostels naboots? Deur hulle handoplegging moes hulle dit bereik dat die krag van die Heilige Gees homself dadelik sienlik moes openbaar. Hulle kry dit egter nie reg nie. Waarom roem hulle dan op hulle handoplegging waarvan ons wel lees dat die apostels dit gebruik het, maar vir ’n heeltemal ander doel?

6. Они защищаются ссылкой на пример апостолов, которые, как они утверждают, никогда не поступали опрометчиво (Innocentius III. Registrum epistolarum, VII, 3 (MPL, CCXV, 285c). Иоанн Златоуст. О деяниях апостолов, гомилия XVIII, 3 (MPG, LX, 145) - Иннокентий III в декреталии «De sancta unione» цитирует Деян 8:14 сл. Иоанн Златоуст рассматривает этот фрагмент вне связи с конфирмацией.).

Согласен. И мы не выступали бы против папистов, если бы они могли доказать, что являются подражателями апостолов. Но что делали апостолы? Св. Лука передаёт в Деяниях, что «находившиеся в Иерусалиме Апостолы, услышавши, что самаряне приняли слово Божие, послали к ним Петра и Иоанна, которые, пришедши, помолились о них, чтобы они приняли Духа Святого; ибо Он не сходил ещё ни на одного из них, а только были они крещены во имя Господа Иисуса». Помолившись, апостолы возложили руки на самарян, и через это прикосновение те приняли Святого Духа (Деян 8:14-17). И в других местах Деяний апостолов Лука несколько раз упоминает о возложении рук.

Я понимаю, что сделали апостолы, а именно: они верно исполнили своё служение. Господь пожелал, чтобы видимые и чудесные дары Св. Духа, которые Он изливал в то время на свой народ, подавались апостолами через возложение рук. Но я не вижу в этом обряде никакого возвышенного таинства. Думаю, что для апостолов этот жест означал, что они препоручают Богу того, на кого возлагают руки.

Если бы служение, предписанное в те времена апостолам, сохранялось в Церкви до сегодняшнего дня, следовало бы равным образом сохранить возложение рук. Но коль скоро такая благодать прекратилась, к чему этот обряд? Несомненно, Св. Дух и ныне пребывает с народом Божьим: без его водительства Церковь не могла бы существовать. Ибо нам дано непреложное обетование Христа, которым Он призывает к Себе всех жаждущих, дабы они пили воду живую (Ин 7:37). Но чудесные проявления и видимые действия Св. Духа, подаваемые через возложение рук, прекратились, потому что были предназначены лишь на определённое время. Их цель заключалась в том, чтобы возвысить и возвеличить новую проповедь Евангелия и новое Царство Христово чудесами, доселе невиданными и неслыханными. Когда Господь прекратил чудеса, Он не оставил свою Церковь, но объявил, что величие Его Царства и достоинство Его Слова обнаружились достаточно. В чём же тогда эти комедианты следуют примеру апостолов? Возложение рук должно влечь за собой немедленное проявление действия Св. Духа. Они же ничего такого не совершают. К чему тогда ссылаются они на возложение рук? Несомненно, оно практиковалось апостолами - но с совершенно иной целью.

7. Eiusdem hoc rationis est acsi quis doceret^c flatum illum quo Dominus discipulos suos afflavit [Iohan. 20. e. 22], Sacramentum esse quo detur Spiritus sanctus. Atqui hoc semel Dominus quum fecit, non a nobis fieri etiam voluit. Ad eum modum et Apostoli manus imponebant, pro eo tempore quo visibiles Spiritus sancti gratias ad eorum preces administrari, Domino 442 placebat: non ut posteri vacuum et frigidum signum (quod simiae istae faciunt) mimitice tantum et sine re effingerent. Quod si manuum impositione Apostolos se imitari evincant (in qua nihil cum Apostolis simile habent praeter nescio quam praeposteram κακοζηλίαν), unde tamen oleum, quod vocant salutis? Quis eos in oleo salutem quaerere docuit? quis vim roborandi illi attribuere?¹ An Paulus, qui nos ab elementis huius mundi longe abstrahit [Galat. 4. b. 9], qui nihil magis damnat quam talibus observatiunculis haerere [Colos. 2. d. 20]? Hoc vero non a me, sed a Domino audacter pronuntio, Qui oleum vocant oleum salutis², salutem quae in Christo est abiurant, Christum abnegant, partem in regno Dei non habent. Oleum enim ventri, et venter oleo: utrunque Dominus destruet³. Omnia enim ista infirma elementa quae usu ipso intereunt, nihil ad regnum Dei pertinent, quod spirituale est, et nunquam interiturum. Quid igitur? dixerit aliquis, eadem linea metiris aquam qua baptizamur: et panem ac vinum sub quibus Coena Domini exhibetur? Respondeo, in Sacramentis divinitus traditis^a duo spectanda esse: substantiam rei corporeae quae nobis proponitur, et formam quae illi a verbo Dei impressa est, in qua tota vis iacet. Quatenus ergo substantiam suam retinent, panis, vinum, aqua, quae aspectui nostro in Sacramentis offeruntur, valet semper illud Pauli, Esca ventri, et venter escis: Deus utrunque destruet [1. Cor. 6. c. 13]. Praetereunt enim et evanescunt cum figura huius mundi. Quatenus autem verbo Dei sanctificantur ut Sacramenta sint: non in carne nos retinent, sed vere et^b spiritualiter docent.

7. Ceste allegation est autant frivole, comme qui diroit le soufflement duquel le Seigneur souffla sur ses disciples (Jean 20:22), estre un Sacrement par lequel soit donné le sainct Esprit. Mais quand le Seigneur l’a une fois fait, il n’a pas voulu qu’il fust aussi fait de nous. En ceste maniere les Apostres usoyent de l’imposition des mains, pour le temps qu’il plaisoit au Seigneur eslargir à leurs prieres les graces du sainct Esprit; non pas afin que ceux qui viendroyent apres, contrefissent sans quelque fruict ledit signe vuide et vain, comme font ces singes. Davantage, quand ils monstreroyent qu’en l’imposition des mains ils ensuyvent les Apostres (en laquelle toutesfois ils n’ont rien semblable à eux, sinon une folle et perverse singerie) dont prennent-ils l’huile qu’ils appellent de salut? Qui les a enseignez de chercher salut en l’huile, et luy attribuer puissance de conforter spirituellement? Est-ce sainct Paul, qui nous retire si loin des elemens de ce monde? qui ne condamne rien plus que de s’arrester à telles observations (Gal. 4:9; Col. 2:20)? Aucontraire, je prononce hardiment, non pas de moy, mais de Dieu, que ceux qui appelle l’huile, Huile de salut, renoncent au salut qui est en Christ, rejettent Christ, et n’ont nulle part au royaume de Dieu. Car l’huile est pour le ventre, et le ventre pour l’huile: et le Seigneur destruira tous les deux. C’est à dire, que tous ces elemens infirmes qui perissent par usage, n’appartiennent rien au Royaume de Dieu, lequel est spirituel et sans fin. Quelcun me pourra icy dire, Quoy donc? veux-tu reigler à ceste mesure l’eau de laquelle nous sommes baptisez? et le pain et le vin, sous lesquels nous est presenté le corps et le sang du Seigneur en la Cene? Je respon qu’aux Sacremens il y a deux choses à considerer: la substance de la chose corporelle, qui nous y est proposée: et l’enseigne qui par la parolle de Dieu luy est engravée, en laquelle gist toute la force. D’autant donc que le pain, le vin et l’eau, qui sont les Sacremens representez à nostre œil. retiennent leur substance naturelle, le dire de sainct Paul a lieu. La viande pour le ventre, et le ventre pour la viande: le Seigneur destruira tous les deux (1 Cor. 6:13): car telles substances passent et s’esvanouissent avec la figure de ce monde (1 Cor. 7:31). Mais d’autant que ces choses sont sanctifiées par la parolle de Dieu pour estre Sacremens, elles ne nous arrestent point en la chair, mais nous enseignent spirituellement.

7. This is just as reasonable as it would be for any one to affirm the afflation, with which the Lord breathed upon his disciples, to be a sacrament by which the Holy Spirit is conferred.¹³⁷⁰ But though the Lord did this once, he has never directed it to be done by us. In the same manner, the apostles practised imposition of hands during that period in which the Lord was pleased to dispense the visible graces of the Holy Spirit in compliance with their prayers; not in order that persons in succeeding times might counterfeit a vain and useless sign, as a mere piece of mimicry destitute of any reality. Besides, 608even if they could prove themselves to imitate the apostles in the imposition of hands, in which they have nothing similar to the apostles, except this preposterous mimicry, whence do they derive their oil, which they call the oil of salvation? Who has taught them to seek salvation in oil? Who has taught them to attribute to it the property of imparting spiritual strength? Is it Paul, who calls us off from the elements of this world, and severely condemns an attachment to such observances?¹³⁷¹ On the contrary, I fearlessly pronounce, not of myself, but from the Lord, that those who call oil the oil of salvation, abjure the salvation which is in Christ, reject Christ, and have no part in the kingdom of God. For oil is for the belly, and the belly for oil; the Lord shall destroy both; all these weak elements “which perish with the using,”¹³⁷² have no connection with the kingdom of God, which is spiritual, and shall never perish. What, then, it will be said, do you apply the same rule to the water with which we are baptized, and to the bread and wine used in the Lord’s supper? I answer, that in sacraments of Divine appointment, two things are to be regarded—the substance of the corporeal symbol which is proposed to us, and the character impressed upon it by the word of God, in which consists all its virtue. Therefore, as the bread, and wine, and water, which are presented to our view in the sacraments, retain their natural substance, that observation of Paul is always applicable: “Meats for the belly, and the belly for meats; but God shall destroy both it and them;”¹³⁷³ for they pass and vanish away with the fashion of this world. But as they are sanctified by the word of God to be sacraments, they do not confine us to the flesh, but impart to us true and spiritual instruction.

7. Argument confirmed by the example of Christ. Absurdity and impiety of Papists in calling their oil the oil of salvation.

The same account is to be given were any one to insist that the breathing of our Lord upon his disciples (John 20:22) is a sacrament by which the Holy Spirit is conferred. But the Lord did this once for all, and did not also wish us to do it. In the same way, also, the apostles laid their hands, agreeably to that time at which it pleased the Lord that the visible gifts of the Spirit should be dispensed in answer to their prayers; not that posterity might, as those apes do, mimic the empty and useless sign without the reality. But628if they prove that they imitate the apostles in the laying on of hands (though in this they have no resemblance to the apostles, except it be in manifesting some absurd false zeal),¹ where did they get their oil which they call the oil of salvation? Who taught them to seek salvation in oil? Who taught them to attribute to it the power of strengthening? Was it Paul, who draws us far away from the elements of this world, and condemns nothing more than clinging to such observances? This I boldly declare, not of myself, but from the Lord: Those who call oil the oil of salvation abjure the salvation which is in Christ, deny Christ, and have no part in the kingdom of God. Oil for the belly, and the belly for oil, but the Lord will destroy both. For all these weak elements, which perish even in the using, have nothing to do with the kingdom of God, which is spiritual, and will never perish. What, then, some one will say, do you apply the same rule to the water by which we are baptised, and the bread and wine under which the Lord’s Supper is exhibited? I answer, that in the sacraments of divine appointment, two things are to be considered: the substance of the corporeal thing which is set before us, and the form which has been impressed upon it by the word of God, and in which its whole force lies. In as far, then, as the bread, wine, and water, which are presented to our view in the sacraments, retain their substance, Paul’s declaration applies, “meats for the belly, and the belly for meats: but God shall destroy both it and them” (l Cor. 6:13). For they pass and vanish away with the fashion of this world. But in as far as they are sanctified by the word of God to be sacraments, they do not confine us to the flesh, but teach truly and spiritually.

7. Dit is van dezelfde aard als wanneer iemand leerde, dat het blazen, waarmee de Here op zijn discipelen geblazen heeft (Joh. 20:32) een sacrament is, waardoor de Heilige Geest gegeven wordt. Maar toen de Here dit éénmaal gedaan heeft, heeft Hij niet gewild, dat het ook door ons zou gedaan worden. Op die manier legden ook de apostelen de handen op, voor die tijd, toen het de Here behaagde, dat de zichtbare gaven des Heiligen Geestes op hun gebeden werden geschonken; niet opdat de nakomelingen een leeg en ijdel teken slechts nabootsenderwijs en zonder dat de zaak zelf aanwezig is zouden verzinnen, zoals deze apen doen. En indien zij bewijzen, dat ze in de handoplegging de apostelen navolgen ( waarin ze niets met de apostelen gemeen hebben behalve de een of andere verkeerde nabootsing), vanwaar hebben zij dat toch de olie der zaligheid, zoals zij die noemen? Wie heeft hun geleerd in de olie hun zaligheid te zoeken, aan de olie de kracht om te versterken toe te kennen? Soms Paulus, die ons van de elementen dezer wereld ver wegtrekt (Gal. 4:9; Col.2:20) die niets méér veroordeelt dan te hangen aan dergelijke onderhoudingen? Dit echter verklaar ik vrijmoedig, niet uit mijzelf, maar uit de Here: zij, die de olie olie der zaligheid noemen, verwerpen de zaligheid, die in Christus is, verloochenen Christus en hebben geen deel in het Rijk Gods. Want de olie is voor de buik, en de buik voor de olie, beide zal God te niet doen. Want al die zwakke elementen, die door het gebruik zelf vergaan, hebben niets te maken met Gods Koninkrijk, dat geestelijk en onvergankelijk is. Wat nu, zal iemand zeggen, meet gij met dezelfde maat het water, waarmee wij gedoopt worden, en het brood en de wijn, onder welke 's Heren Avondmaal gegeven wordt? Ik antwoord, dat men in de door God gegeven sacramenten op twee dingen moet letten: namelijk op de substantie van de lichamelijke zaak, die ons wordt voorgesteld, en de gedaante, die daarop door Gods Woord gedrukt wordt, waarin de ganse kracht gelegen is. Voorzover dus het brood, de wijn en het water, die ons in de sacramenten voor ogen gesteld worden, hun substantie behouden, is altijd van kracht het woord van Paulus: "De spijzen zijn voor de buik, en de buik is voor de spijzen,God zal beide te niet doen" (1 Cor. 6:13) Want zij gaan voorbij en verdwijnen met de gedaante dezer wereld. Maar voorzover de door Gods Woord geheiligd worden om sacramenten te zijn, houden ze ons niet in het vlees, maar onderwijzen ze ons waarlijk en geestelijk.

7.

Es steht hier genau so, als wenn jemand lehrte, jener Hauch, mit dem der Herr seine Jünger angeblasen hat (Joh. 20,22), sei ein Sakrament, kraft dessen der Heilige Geist gegeben werde. Aber es ist doch so: als der Herr das einmal tat, da wollte er eben nicht, daß es auch von uns aus geschähe. In derselben Weise übten auch die Apostel die Handauflegung für jene Zeit, in der nach des Herrn Wohlgefallen die Gnadengaben des Heiligen Geistes auf ihre Bitten hin ausgeteilt wurden, aber sie taten es nicht, damit sich die Späteren, wie es diese Affen tun, bloß Nachahmenderweise und ohne das Vorhandensein der Sache ein leeres und inhaltloses Zeichen ausdenken sollten.

Die Salbung ist Aberglaube

Selbst wenn sie es beweisen könnten, daß sie mit der Handauflegung den Aposteln nachfolgen – tatsächlich haben sie hierin mit den Aposteln nichts gemein, abgesehen von ich weiß nicht was für einer verkehrten Nachmacherei –, so bliebe doch noch zu fragen, woher sie denn das Öl haben, das sie das „Öl des Heils“ nennen. Wer hat sie denn gelehrt, im Öl das Heil zusuchen? Wer hat ihnen denn beigebracht, dem Öl die Kraft zur Stärkung zuzuschreiben? Etwa Paulus, der uns von den Elementen dieser Welt weit wegzieht (Gal. 4,9), der nichts mehr verdammt, als daß man sich an dergleichen Bräuchlein hängt (Kol. 2,20)? Da erkläre ich aber kühnlich, und zwar nicht von mir, sondern von dem Herrn aus: Wer Öl als 1011 „Öl des Heils“ bezeichnet, der schwört das Heil, das in Christus ist, ab, der verleugnet Christus und hat keinen Teil am Reiche Gottes! Denn das Öl ist für den Bauch, und der Bauch für das Öl, und der Herr wird beide zunichte machen (Anklang an 1. Kor. 6,13; vergleiche die folgenden Ausführungen). Alle jene schwachen Elemente nämlich, die schon über ihrem Gebrauch vergehen, haben mit dem Reiche Gottes nichts zu schaffen; denn das ist geistlich und wird nie vergehen. Wieso, könnte jemand sagen – willst du mit dem nämlichen Maß auch das Wasser messen, mit dem wir getauft werden, und das Brot und den Wein, unter denen uns das Mahl des Herrn gereicht wird? Ich antworte: bei den von Gott gegebenen Sakramenten muß man zweierlei beachten, einerseits die Substanz der leiblichen Sache, die uns da vorgelegt wird, und andererseits die „Gestalt“, die ihr vom Worte Gottes aufgeprägt ist und in der die ganze Kraft liegt. Sofern also Brot, Wein und Wasser, die bei den Sakramenten unseren Blicken dargeboten werden, ihre Substanz behalten, gilt allezeit das Wort des Paulus: „Die Speise dem Bauche und der Bauch der Speise; aber Gott wird diesen und jene zunichte machen“ (1. Kor. 6,13). Diese leiblichen Dinge gehen nämlich mit der Gestalt dieser Welt vorüber und verschwinden (1. Kor. 7,31). Sofern sie aber von dem Wort Gottes geheiligt werden, so daß sie Sakramente sind, halten sie uns nicht im Fleische fest, sondern unterweisen uns in Wahrheit und geistlich.

7. Diegene wat die olie ‘olie van saligheid’ noem, verwerp die saligheid wat in Christus is, verloën God, en het geen deel in sy koninkryk nie

Hierdie rede is net so ongegrond as wanneer iemand sou leer dat die blasing waarmee die Here op sy dissipels geblaas het, ’n sakrament is waardeur die Heilige Gees gegee word. En terwyl die Here dit eenmaal gedoen het, was dit nie sy wil dat dit ook deur ons gedoen moet word nie. So het die apostels ook hulle hande opgelê toe dit die Here behaag het om vir daardie tyd die sienlike gawes van die Heilige Gees op hulle gebede aan hulle beskikbaar te stel.²⁹ Sy doel daarmee was nie dat die nageslag ’n leë niksseggende teken slegs met handgebare soos hierdie ape doen, en sonder die werklike inhoud moes versin nie.

Maar as hulle wel kan bewys dat hulle die apostels in die handoplegging navolg - iets waarin hulle niks soortgelyks aan die apostels het nie behalwe een of ander soort vermetel nabootsing³⁰ -, waarvandaan kom dan die olie wat hulle olie van die saligheid ³¹ noem? Wie het hulle 1786 geleer om hulle saligheid in olie te soek? Wie het hulle geleer om aan olie die krag om die siel te versterk toe te skryf?³² Was dit Paulus? Maar hy het ons ver van die elemente van hierdie wêreld af weggetrek³³ en niks meer verdoem as om aan sulke onderhoudinkies verknog te bly nie.³⁴ Nie uit myself nie, maar uit die Here, verklaar ek met moedigheid: Diegene wat hulle olie olie van die saligheid noem, sweer die saligheid wat in Christus is, af; hulle verloën Christus en het geen deel in die koninkryk van God nie. Olie is vir die maag en die maag vir olie; die Here sal albei tot niet maak.³⁵ Al hierdie swak elemente wat juis deur gebruik tot niet gaan, het niks met die koninkryk van God te doen nie omdat sy koninkryk geestelik is en nooit tot niet sal gaan nie.

“Hoe dan nou?” sal iemand vra, “Meet jy die water waarmee ons gedoop word, met dieselfde maat en die brood en die wyn waaronder die nagmaal van die Here aan ons gegee word?” Ek antwoord dat daar in die sakramente wat deur God ingestel is, op twee aspekte gelet moet word, naamlik die wese van die liggaamlike ding wat aan ons voorgehou word en die vorm wat deur die Woord van God op hierdie substansie afgedruk word - en daarin is die hele krag daarvan geleë. In soverre die brood, die wyn en die water wat in die sakramente sigbaar aan ons voorgehou word, hulle wesenlike eienskap behou, geld Paulus se stelling altyd: “Kos is vir die maag en die maag vir die kos; God sal albei tot niet maak”.³⁶ Hulle gaan trouens verby en verdwyn saam met die gestalte van hierdie wêreld.³⁷ In soverre hulle egter deur die Woord van God geheilig word om sakramente te wees, behou hulle ons nie in die vlees nie maar hulle leer ons waarlik en geestelik.

7. Аргумент наших противников абсолютно несостоятелен. Он подобен тому, как если бы кто-нибудь назвал дуновение Господа на его учеников (Ин 20:22) таинством, подающим Святого Духа. Но когда Господь сделал так однажды, Он вовсе не хотел, чтобы то же самое делали и мы. Так же и апостолы практиковали возложение рук, пока Господу было угодно в ответ на их молитвы посылать дары Св. Духа. Но они поступали так не для того, чтобы идущие следом за ними бесплодно повторяли один лишь тщетный внешний жест, словно обезьяны.

Допустим, однако, будто наши противники доказали, что в практике возложения рук следуют апостолам (хотя на самом деле у них нет ничего схожего с апостолами - одно лишь глупое и превратное обезьянье подражание). Но откуда они взяли своё масло, которое именуют «помазанием спасения»? Кто научил их искать спасения в масле и приписывать ему силу духовного умиротворения? Может быть, св. Павел, отвращающий нас от вещественных начал мира (Гал 4:9) и ничего не осуждавший так сурово, как приверженность мирским стихиям (Кол 2:20)? Я же, напротив, решительно заявляю - не от себя, но от Бога, - что называющие масло «елеем спасения» отрекаются от спасения во Христе, отвергают Христа и не имеют доли в Царстве Божьем. Ибо масло для чрева, а чрево для масла; но Бог уничтожит и то и другое [1 Кор 6:13]. Другими словами, все эти непрочные и преходящие вещественные начала не имеют ничего общего с Царством Божьим, духовным и бесконечным.

Мне могут возразить: что же, ты хочешь одной мерой мерить и воду крещения, и хлеб и вино, в которых нам дан образ тела и крови Господа в Вечере? Я отвечу, что в таинствах нужно различать две стороны: телесную субстанцию, которая нам предлагается непосредственно, и запечатлённый в ней словом Божьим знак (enseigne), в коем заключена вся сила Таинства. Поскольку хлеб, вино и вода как видимые таинства сохраняют свою природную субстанцию, постольку в отношении них справедливо сказанное св. Павлом: «Пища для чрева, а чрево для пищи; но Бог уничтожит и то и другое» (1 Кор 6:13). Ибо эти субстанции разрушатся и исчезнут вместе с образом мира сего. Но поскольку эти вещи освящены Словом Божьим и сделались таинствами, они не задержатся в нашей плоти, а станут для нас духовным научением.

8. Verum propius adhuc inspiciamus quot monstra foveat alatque haec pinguedo. Dicunt isti unctores, Spiritum sanctum in Baptismo ad innocentiam dari: in confirmatione, ad gratiae augmentum: in baptismo nos regenerari ad vitam, in confirmatione nos ad pugnam instrui⁴. Et adeo nihil eos pudet, ut negent Baptismum rite sine confirmatione perfici posse⁵. O nequitiam! Annon igitur in Baptismo Christo consepulti sumus, facti participes mortis eius, ut et resurrectionis simus consortes [Rom. 6. a. 4]? Hanc autem societatem cum morte et vita^c Christi Paulus interpretatur mortificationem 443 carnis nostrae et^a vivificationem Spiritus: quod vetus homo noster crucifixus est¹, quo nos in novitate vitae ambulemus^b. Quid est instrui ad pugnam, nisi hoc est? || Quod si Dei verbum conculcare pro nihilo ducebant, cur non Ecclesiam saltem reverebantur, cui tam ubique obsequentes videri volunt? Quid autem gravius in hanc ipsorum doctrinam proferri potest, quam illud Milevitani Concilii decretum^c? Qui dicit, Baptismum in remissionem peccatorum dari tantum, et non in adiutorium futurae gratiae, anathema sit². || Quod autem Lucas, eo quem citavimus loco, dicit baptizatos in nomine Iesu Christi fuisse, qui non accepissent Spiritum sanctum [Act. 8. c. 16]: non simpliciter negat, ullo Spiritus dono praeditos, qui in Christum corde crederent et ipsum ore confiterentur³: sed acceptionem Spiritus intelligit, qua manifestae virtutes et visibiles gratiae percipiebantur. Sic dicuntur Apostoli Spiritum accepisse in die Pentecostes [Act. 2. a. 4], quum longe antea illis a Christo dictum esset, Non vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis [Matt. 10. b. 20]. Videte malitiosam et sonticam Satanae fraudem, qui ex Deo estis. Quod vere in Baptismo dabatur, in sua confirmatione dari mentitur: ut furtim incautos a Baptismo abducat. Quis iam dubitet, hanc Satanae esse doctrinam, quae promissiones Baptismi proprias, a Baptismo abscissas, alio derivat et transfert? Deprehenditur, inquam, quali nitatur fundamento praeclara ista unctio. Dei verbum est, Omnes, qui in Christo baptizati sunt, Christum induisse cum suis donis [Galat. 3. d. 27]. Verbum unctorum, Nullam promissionem in Baptismo percepisse, qua in agonibus instruantur^d [De consec. dist. 5. cap. spiritus sanct.]⁴. Illa vox est veritatis: hanc mendacii esse oportet. Verius ergo definire hanc confirmationem possum quam ipsi hactenus definierint: nempe insignem esse Baptismi contumeliam, quae usum ipsius obscurat, imo^e abolet: falsam esse Diaboli pollicitationem, quae nos a veritate Dei abstrahit^f. Aut, si mavis, Oleum Diaboli mendacio pollutum, quod velut offusis tenebris simplicium mentes fallit^g.

8. Toutesfois regardons encore de plus pres combien de monstres nourrist ceste huile. Ces engresseurs disent que le sainct Esprit est donné au Baptesme pour innocence, et en la Confirmation pour augmentation de graces; qu’au Baptesme nous sommes regenerez à vie, et qu’en la Confirmation nous sommes armez pour batailler. Et tellement n’ont nulle honte, qu’ils nient le Baptesme estre bien parfait sans la Confirmation. O perversité! Ne sommes-nous point donc ensevelis par le Baptesme avec Christ, pour estre faits consors de sa resurrection? Or sainct Paul interprete ceste participation de la mort et de la vie de Jesus Christ, estre la mortification de nostre chair, et la vivification de l’Esprit: d’autant que nostre vieil homme est crucifié, à ce que nous cheminions en nouveauté de vie (Rom. 6:4). Sauroit-on mieux estre armé au combat contre le diable? Que s’ils osoyent ainsi fouler aux pieds sans crainte la parolle de Dieu, pour le moins qu’ils eussent porté reverence à l’Eglise de laquelle ils veulent estre veus enfans obeissans. Or on ne pouiroit prononcer sentence plus severe contre ceste fausse doctrine qu’ils maintiennent, que ce qui fut jadis decreté au concile Milevitain, du temps de sainct Augustin: c’est assavoir que quiconque dit le Baptesme estre seulement donné pour la remission des pechez, et non point pour aide de la grace du sainct Esprit, qu’il soit anathematizé. Quant à ce que sainct Luc, au lieu que nous avons allegué, dit que les Samaritains avoyent esté baptizez au nom de Jesus, lesquels n’avoyent point receu le sainct Esprit (Act. 8:16): il ne nie pas simplement qu’ils n’eussent receu quelque don de l’Esprit, puis qu’ils croyoyent Jesus Christ de cœur et le confessoyent de bouche: mais il entend qu’ils n’avoyent eu la donation de l’Esprit, par laquelle on recevoit les vertus apparentes, et graces visibles. A ceste raison il est dit que les Apostres receurent l’Esprit au jour de la Pentecoste (Act. 2): combien que long temps paravant il leur fust dit, Ce n’estes vous pas qui parlez: mais l’Esprit de vostre Pere parle en vous (Matth. 10:20). Vous voyez icy, vous tous qui estes de Dieu, la malicieuse et pestilente finesse de Satan. Ce qui estoit veritablement donné au Baptesme, il fait qu’il soit donné en sa Confirmation, afin de nous destourner cauteleusement du Baptesme. Qui doutera maintenant ceste doctrine estre de Satan, laquelle ayant retrenché du Baptesme les promesses qui y estoyent propres, les transfere ailleurs? On voit, dy-je derechef, sur quel fondement est appuyée ceste notable onction. La parolle de Dieu est, que tous ceux qui sont baptizez en Christ, ont vestu Christ, avec ses dons (Gal. 3:27). La parolle des engresseurs, que nous n’avons receu aucune promesse au Baptesme, laquelle nous munisse au combat contrelediable²¹⁷. La premiere voix est de verité: il faut donc que ceste-cy soit de mensonge. Je puis donc definir ceste Confirmation plus veritablement qu’ils n’ont fait jusques icy: c’est qu’elle est une droite contumelie contre le Baptesme, qui en obscurcist, voire abolist l’usage, ou que c’est une fausse promesse du diable pour nous retirer de la verité de Dieu: ou, si on l’aime mieux, que c’est huile pollue par mensonge du diable, pour tromper les simples et imprudens.

8. Let us examine still more narrowly how many monsters are fostered by this oil. The dispensers of it say, that the Holy Spirit is given, in baptism for innocence, in confirmation for an augmentation of grace; that in baptism we are regenerated to life, and that by confirmation we are armed for warfare; and they have so far lost all shame, as to deny that baptism can be rightly performed without confirmation. What corruption! Are we not, then, “in baptism buried with Christ, planted together in the likeness of his death,” that we may be “also in the likeness of his resurrection?” Now this fellowship with the death and life of Christ, Paul explains to consist in the mortification of the flesh, and the vivification of the Spirit; “that our old man is crucified with him, that we should walk in newness of life.”¹³⁷⁴ What is it to be armed for the spiritual 609warfare, if this be not? If they deemed it of no importance to trample under foot the word of God, why did they not at least reverence the Church, to which they wish to appear so uniformly obsequious? But what can be produced more severe against this doctrine of theirs, than the following decree of the Council of Milevum? “Whoever asserts that baptism is only given for the remission of sins, and not for assistance of future grace, let him be accursed.” When Luke, in a passage which we have already cited, speaks of some as having been “baptized in the name of the Lord Jesus,”¹³⁷⁵ who had not received the Holy Ghost, he does not absolutely deny that any gift of the Spirit had been imparted to those persons who had believed in Christ with the heart, and had confessed him with the mouth; he intends that gift of the Spirit which communicated his manifest powers and visible graces. So the apostles are said to have received the Holy Spirit on the day of Pentecost; though Christ had long before declared to them, “It is not ye that speak, but the Spirit of your Father, which speaketh in you.”¹³⁷⁶ Let all who are of God, here observe the malicious and pestilent artifice of Satan. That which was truly given in baptism, he falsely asserts to be given in his confirmation, with the crafty design of seducing us unawares from baptism. Who can doubt, now, that this is the doctrine of Satan, which severs from baptism the promises which belong to that sacrament, and transfers them to something else? It is now discovered on what kind of a foundation this famous unction rests. The word of God is, that “as many as have been baptized into Christ, have put on Christ,”¹³⁷⁷ with his gifts. The word of these anointers is, That we have received no promise in baptism to arm us for the spiritual warfare. The word of God is the voice of truth; consequently the word of the anointers must be the voice of falsehood. I can, therefore, give a more correct definition of this confirmation than they have yet given of it; namely, that it is a manifest insult against baptism, obscuring and even abolishing its use; that it is a deceitful promise of the devil, seducing us from the truth of God; or, if the following be preferred, that it is oil polluted with the falsehood of the devil, to darken and deceive the minds of the simple.

8. Papistical argument, that Baptism cannot be complete without Confirmation. Answered.

But let us make a still closer inspection, and see how many monsters this greasy oil fosters and nourishes. Those anointers say that the Holy Spirit is given in baptism for righteousness, and in confirmation, for increase of grace, that in baptism we are regenerated for life, and in confirmation, equipped for contest. And, accordingly, they are not ashamed to deny that baptism can be duly completed without confirmation. How nefarious! Are we not, then, buried with Christ by baptism, and made partakers of his death, that we may also be partners of his resurrection? This fellowship with the life and death of Christ, Paul interprets to mean the mortification of our flesh, and the quickening of the Spirit, our old man being crucified in order that we may walk in newness of life (Rom 6:6). What is it to be equipped for contest, if this is not? But if they deemed it as nothing to trample on the word of God, why did they not at least reverence the Church, to which they would be thought to be in everything so obedient? What heavier charge can be brought against their doctrine than the decree of the Council of629Melita?¹ “Let him who says that baptism is given for the remission of sins only, and not in aid of future grace, be anathema.” When Luke, in the passage which we have quoted, says, that the Samaritans were only “baptised in the name of the Lord Jesus” (Acts 8:16), but had not received the Holy Spirit, he does not say absolutely that those who believed in Christ with the heart, and confessed him with the mouth, were not endued with any gift of the Spirit. He means that receiving of the Spirit by which miraculous power and visible graces were received. Thus the apostles are said to have received the Spirit on the day of Pentecost (Acts 2:4), whereas Christ had long before said to them, “It is not ye that speak, but the Spirit of your Father which speaketh in you” (Mt. 10:20). Ye who are of God see the malignant and pestiferous wile of Satan. What was truly given in baptism, is falsely said to be given in the confirmation of it, that he may stealthily lead away the unwary from baptism. Who can now doubt that this doctrine, which dissevers the proper promises of baptism from baptism, and transfers them elsewhere, is a doctrine of Satan? We have discovered on what foundation this famous unction rests. The word of God says, that as many as have been baptised into Christ, have put on Christ with his gifts (Gal. 3:27). The word of the anointers says that they received no promise in baptism to equip them for contest (De Consecr. Dist. 5, cap. Spir. Sanct). The former is the word of truth, the latter must be the word of falsehood. I can define this baptism more truly than they themselves have hitherto defined it— viz. that it is a noted insult to baptism, the use of which it obscures—nay, abolishes: that it is a false suggestion of the devil, which draws us away from the truth of God; or, if you prefer it, that it is oil polluted with a lie of the devil, deceiving the minds of the simple by shrouding them, as it were, in darkness.

8. Maar laat ons nog nader bezien, hoeveel monsters deze zalving koestert en voedt. Deze zalvers zeggen, dat de Heilige Geest in de Doop gegeven wordt tot onschuldigheid, en het vormsel tot vermeerdering der genade; dat wij in de Doop wedergeboren worden tot het leven, en in het vormsel uitgerust tot de strijd. En zij hebben zo weinig schaamte, dat ze zeggen, dat de Doop zonder het vormsel niet naar behoren volbracht kan worden. O slechtheid! Zijn wij dan niet in de Doop met Christus begraven, zijn dood deelachtig geworden, om ook deelgenoten te zijn van zijn opstanding (Rom. 6:4) En deze gemeenschap met de dood en het leven van Christus is, volgens Paulus' uitlegging de doding onzes vleses en de levendmaking des Geestes; omdat onze oude mens gekruisigd is, opdat wij in nieuwheid des levens zouden wandelen. Indien dit niet is toegerust te worden tot de strijd, wat is het dan? Indien ze het geringschatten Gods Woord met voeten te treden, waarom hadden zij dan althans voor de kerk geen eerbied, aan wie zij overal zozeer gehoorzaam willen schijnen? Maar wat ernstigers zou men tegen deze hun leer kunnen inbrengen dan dit besluit van het concilie te Mileve: "Wie zegt, dat de Doop slechts gegeven wordt tot vergeving der zonden en niet ook tot een hulpmiddel der toekomende genade, die zij vervloekt"? En dat Lucas in de plaats, die wij aanhaalden, zegt, dat zij in de naam van Jezus Christus gedoopt waren, die de Heilige Geest niet ontvangen hadden: daarmee wil hij niet eenvoudig zeggen, dat ze met geen enkele gave des Geestes begiftigd waren, daar ze in Christus geloofden met het hart en Hem beleden met de mond; maar hij bedoelt dat ontvangen des Geestes, waardoor de duidelijke krachten en zichtbare gaven waargenomen werden. Zo wordt er gezegd, dat de apostelen de Geest ontvangen hebben op de Pinksterdag, hoewel lang tevoren door Christus tot hen gezegd was (Matt. 10:20) "Gij zijt het niet die spreekt, maar het is de Geest uws Vaders, die in u spreekt." Ziet hier, o gij, die uit God zijt, het boze en schuldige bedrog van de Satan. Hetgeen waarlijk in de Doop gegeven werd, wordt, volgens zijn leugen, in zijn vormsel gegeven, opdat hij de onbehoedzamen steelsgewijs van de Doop zou afvoeren. Wie zou nu nog twijfelen, dat deze leer, die de aan de Doop eigen beloften, van de Doop afscheurt en elders heen voert en overbrengt, een leer des duivels is? Hier wordt bevonden, zeg ik, op wat voor een fundament die voortreffelijke zalving steunt. Het is Gods Woord, dat allen, die in Christus met zijn gaven aangedaan hebben (Gal. 3:27) Het is het woord der zalvers¹, dat ze geen enkele belofte in de Doop ontvangen hebben, waardoor ze tot de strijd toegerust worden. Het eerste is het Woord der waarheid, dit moet dat der leugen zijn. Ik kan dus dit vormsel meer naar waarheid definiëren, dan zij tot nog toe gedaan hebben, en zeggen, dat het is een uitnemende smaad, de Doop aangedaan, daar het het gebruik van de Doop verduistert, ja vernietigt; dat het is een valse belofte van de duivel, die ons van de waarheid Gods aftrekt. Of,indien ge liever wilt, dat het is een olie, door de leugen des duivels bezoedeld, die als door een duisternis, die zich heeft uitgebreid, de geestes der eenvoudigen bedriegt.

8. Die Firmung als Entwertung der Taufe

Aber wir wollen noch genauer zusehen, wie viele Ungeheuerlichkeiten dieses Fett (nämlich das Salböl) nährt und fördert. Diese Salbenschmierer behaupten, der Heilige Geist werde in der Taufe zur Unschuld gegeben, in der Firmung aber zur Mehrung der Gnade, in der Taufe würden wir zum Leben wiedergeboren, in der Firmung werde uns die Rüstung zum Kampf zuteil. Und sie sind gar so schamlos, daß sie erklären, die Taufe könne ohne die Firmung nicht nach Gebühr vollendet werden.

O, was für eine Niederträchtigkeit! Soll es nun nicht gelten, daß wir in der Taufe mit Christus begraben und seines Todes teilhaftig geworden sind, um auch an seiner Auferstehung Anteil zu haben (Röm. 6,4)? Diese Gemeinschaft mit Christi Tod und Leben erklärt Paulus als die Ertötung unseres Fleisches und die Lebendigmachung im Geist, weil ja unser alter Mensch gekreuzigt ist, damit wir in Neuheit des Lebens wandeln sollen (ebenda). Was heißt nun, zum Kampfe gerüstet zu werden, wenn nicht dies?

Wenn sie es schon für nichts geachtet haben, das Wort Gottes mit Füßen zu treten, warum haben sie dann nicht wenigstens vor der Kirche Ehrfurcht gehabt, wo sie doch den Eindruck erwecken wollen, als ob sie ihr allenthalben so gehorsam wären? Auf dem Konzil zu Mileve wurde beschlossen: „Wer da sagt, daß die Taufe allein zur Vergebung der Sünden erteilt werde und nicht auch als Hilfsmittel für die künftige Gnade, der sei verflucht“ (Decretum Gratiani III, Von der Konsekration 4,154). Was ließe sich nun wohl Gewichtigeres gegen diese Lehre unserer Widersacher vorbringen als dieser Beschluß?

Allerdings sagt Lukas an der von uns angeführten Stelle, daß da Leute im Namen Jesu Christi getauft worden seien, die den Heiligen Geist noch nicht empfangen hatten (Apg. 8,16). Aber damit bestreitet er nicht etwa schlechthin, daß sie mit irgendeiner Gabe des Geistes ausgerüstet gewesen sind, wo sie doch „von Herzen“ an Christus „glaubten“ und ihn „mit dem Munde bekannten“ (vgl. Röm. 10,10). Nein, er meint den Empfang des Geistes, bei dem man die offenkundigen Krafttaten und sichtbaren Gnadengaben vor Augen hatte. So heißt es von den Aposteln, sie hätten den Geist am Pfingsttage empfangen (Apg. 2,4), während doch Christus schon lange vorher zu ihnen gesagt hatte: „Denn ihr seid es nicht, die da reden, sondern eures Vaters Geist 1012 ist es, der durch euch redet“ (Matth. 10,20). Ihr, die ihr aus Gott seid, sehet den boshaften und niederträchtigen Betrug des Satans! Was in der Taufe wahrhaftig gegeben wurde, das wird nach seiner verlogenen Behauptung in seiner „Firmung“ ausgeteilt, und er tut solche Lüge, um schlichte Menschen verstohlen von der Taufe abzubringen. Wer wird noch zweifeln, daß es sich hier um eine Lehre des Satans handelt, wo sie doch die der Taufe eigenen Verheißungen von der Taufe losreißt und anderswohin ableitet und überträgt? Da kommt es heraus, sage ich, auf was für ein Fundament sich diese großartige Salbung gründet! Es ist Gottes Wort, daß alle, die in Christus getauft sind, Christus samt seinen Gaben „angezogen“ haben (Gal. 3,27). Das Wort der Salbenschmierer aber lautet: wer getauft ist, der hat in der Taufe keine Verheißung empfangen, vermöge deren er in den Kämpfen gerüstet würde (Decretum Gratiani III, Von der Konsekration 5,2). Jenes ist die Stimme der Wahrheit – dies aber muß füglich die Stimme der Lüge sein! Ich bin also in der Lage, diese „Firmung“ wahrheitsgemäßer zu bestimmen, als sie es selbst bisher getan haben: sie ist eine furchtbare Schmähung der Taufe, die deren Gebrauch verdunkelt, ja abschafft, sie ist ein falsches Versprechen des Teufels, das uns von der Wahrheit Gottes wegzieht. Oder, wenn man es so lieber haben will: sie ist ein Öl, das durch des Teufels Lügerei besudelt ist und das sich nun gleich finsteren Nebeln verbreitet und die Sinne einfältiger Menschen betrügt.

8. ’n Weerlegging van die Roomse opvatting dat die doop nie na behore sonder die vormsel bedien kan word nie

Maar laat ons nog nader ondersoek instel na hoeveel gedrogte hierdie salwing koester en voed. Hierdie salfsmeerders beweer dat die Heilige Gees in die doop tot onskuld gegee word; in die vormsel tot vermeerdering van die genade; dat ons in die doop wederbaar word tot die lewe en dat ons in die vormsel toegerus word vir die stryd.³⁸ En hulle is so onbeskaamd dat hulle sê dat die doop nie na behore sonder die vormsel 1787 bedien kan word nie!³⁹ Wat ’n goddeloosheid! Is ons dan nie in die doop saam met Christus begrawe, en het ons nie sy dood deelagtig geword om ook deelgenote in sy opstanding te wees nie?⁴⁰ Paulus vertolk hierdie gemeenskap met die dood en die lewe van Christus as die afsterwe van ons vlees en die lewendmaking van die Gees omdat ons ou mens gekruisig is⁴¹ sodat ons in ’n nuwe lewe kan wandel.⁴² Wat beteken om toegerus te word vir die stryd anders as dit?

Maar as hulle dit van geen belang ag om die Woord van God te vertrap nie, waarom het hulle die kerk dan nie ten minste geëerbiedig nie aangesien hulle so graag as mense wat die kerk gehoorsaam, aangesien wil word. Watter swaarder klag kan teen hierdie leer van hulle ingebring word as die besluit van die Konsilie van Mileve: “Wie ook al sê dat die doop slegs tot vergiffenis van sondes gegee word en nie as hulpmiddel vir die toekomstige genade nie, moet vervloek word”. Wat betref die feit dat Lukas in die verwysing wat ons reeds aangehaal het, sê dat (die Samaritane) in die Naam van Jesus Christus gedoop was hoewel hulle nog nie die Heilige Gees ontvang het nie,⁴³ sê hy nie daarmee doodeenvoudig dat hulle geen gawe van die Gees ontvang het ten spyte daarvan dat hulle van harte in Christus geglo en Hom ook met die mond bely het nie.⁴⁴ Hy verstaan daaronder egter die ontvangs van die Gees waardeur die openlike kragte en die sienlike genadegawes ontvang word. Daar word byvoorbeeld gesê dat die apostels die Gees op Pinksterdag⁴⁵ ontvang het hoewel lank tevore reeds deur Christus aan hulle gesê is: “Dit is nie julle wat praat nie, maar die Gees van julle Vader wat in julle praat”.⁴⁶

Julle almal wat uit God is, kyk net die kwaadwillige en dodelike bedrog van die Satan! Dit wat waarlik in die doop gegee is, word volgens sy leuen in hulle vormsel gegee met die doel om onversigtige mense skelm van die doop af te verlei. Wie sou daaroor kon twyfel dat dit die leer van die Satan is omdat dit die beloftes wat eie aan die doop is, van die doop losskeur en na iets anders aflei en daarop oordra? Ek herhaal: hier word aan die kaak gestel op watter soort fondament daardie voortreflike salwing gebou is.

Die Woord van God sê dat almal wat in Christus gedoop is, hulle met Christus en al sy gawes beklee het.⁴⁷ Die woord van hierdie salfsmeer- 1788 ders is dat gelowiges geen belofte in die doop ontvang het waarmee hulle vir die stryd toegerus kan word nie. Die woorde van die Skrif is waar. Daarom moet laasgenoemde woorde leuens wees.⁴⁸ Ek kan hierdie vormsel dus met groter waarheid teken as waarmee hulle dit tot dusver beskryf het, naamlik dat dit ’n uitsonderlike belediging vir die doop is omdat dit die gebruik daarvan verduister, of liewer, vernietig. Ek sê ook dat dit ’n vals belofte van die duiwel is wat ons van die waarheid van God af wegtrek. Of, as jy dit verkies, dat dit olie van die duiwel is wat met leuens bevlek is en die verstand van eenvoudiges bedrieg asof ’n skadu daaroor getrek is.

8. Но вглядимся внимательнее, каких монстров откармливают этим маслом наши противники. Они утверждают, что Св. Дух даётся в Крещении для прощения грехов, а в конфирмации - для приращения благодати. Что через Крещение мы возрождаемся к жизни, а через конфирмацию вооружаемся на брань (Decretum Gratiani III (De consecratione), dist. 5, c. 2). И у них хватает бесстыдства отрицать, что крещение вполне совершенно и без конфирмации (Ibid., c. 3). Нечестивцы! Разве мы в крещении не погреблись со Христом, чтобы сделаться причастниками Его воскресения (Рим 6:4)?

Разве св. Павел не толкует эту причастность смерти и жизни Иисуса Христа как умерщвление нашей плоти и животворение духа, поскольку наш ветхий человек распят со Христом, дабы нам ходить в обновлённой жизни. Можно ли быть лучше вооружёнными на борьбу с дьяволом?

Но если они дерзают бестрепетно попирать ногами слово Божье, пусть по крайней мере сохраняют почтение к Церкви, послушными чадами которой они хотят себя представить. Нельзя найти более сурового выступления против отстаиваемой ими ложной доктрины, чем постановление (канон) собора в Милевисе, проходившего во времена св. Августина. Оно гласит: «Всякий утверждающий, что крещение даётся только в оставление грехов, но не в помощь благодати Святого Духа, да будет анафема» (Второй Милевисский собор (416), с. 3 (MPL, LXXXIV, 226-230); цитируется в Decretum Gratiani III (De consecratione), dist. 5, c. 154).

Что касается вышеупомянутого места у св. Луки, где он говорит, что самаряне крестились во имя Иисуса Христа, но ещё не получили Святого Духа (Деян 8:16), скажу следующее. Св. Лука просто отрицает, что самаряне получили дар Духа; ведь они от чистого сердца веровали в Иисуса Христа и исповедовали Его устами. Он имеет в виду только то, что они не получили такого дара Духа, через который обретаются явные способности и высшие дары благодати. По этой причине св. Лука говорит, что апостолы исполнились Духа Святого на Пятидесятницу (Деян 2:4), хотя задолго до того им было сказано Христом: «Не вы будете говорить, но Дух Отца вашего будет говорить в вас» (Мф 10:20).

Вы все, кто от Бога, - вы все видите теперь злокозненную и опасную уловку Сатаны: то, что поистине даётся в Крещении, он представляет следствием конфирмации, отвращая нас таким образом от Крещения! Возможно ли теперь усомниться в том, что это учение Сатаны, коль скоро оно отделяет от Крещения сопряжённые с ним обетования и переносит их на нечто другое? Вполне очевидно, повторяю, на чём основано это пресловутое помазание. Слово Божье гласит: все крестящиеся во Христа облеклись, со всеми Его дарами (Гал 3:27). Слово служителей масла возвещает: мы не получаем в Крещении никакого обетования, которое вооружало бы нас на брань с дьяволом (Decretum Gratiani III (De consecratione), dist. 5, c. 2).

Первое слово - слово истины; значит, второе должно быть словом лжи.

Итак, я могу определить конфирмацию точнее, чем это делали до сих пор наши противники. Конфирмация есть подлинное кощунство в отношении Крещения, которым истинное значение Крещения затемняется и вовсе упраздняется. Или: конфирмация есть ложное обетование дьявола, имеющее целью отвратить нас от истины Божьей. Или, если им угодно, конфирмация есть масло, заражённое дьявольской ложью для обмана простых и доверчивых душ.

9. Addunt praeterea, fideles omnes Spiritum sanctum per 444 manuum impositionem accipere debere post Baptismum, ut pleni Christiani inveniantur [Verba cap. 1. De consec. dist. 5¹.]: quia nunquam erit Christianus nisi qui confirmatione Episcopali fuerit chrismatus [Con.^a aurel. cap. Ut ieiunii. De consec. dist. 5²]. Haec illi ad verbum. Atqui putabam, quaecunque ad Christianismum pertinent, omnia Scripturis perscripta ac comprehensa esse. Nunc, ut video, aliunde quam ex Scripturis, vera religionis forma petenda discendaque est. Dei ergo sapientia, caelestis veritas, tota Christi doctrina, Christianos duntaxat inchoat: oleum perficit. Hac sententia damnantur omnes Apostoli et tot Martyres, quos nunquam fuisse chrismatos certo certius est: quando nondum^b erat sanctum^c oleum, quo perfusi omnes Christianismi numeros implerent, vel potius Christiani fierent, qui nondum erant. Verum, ut taceam, abunde se ipsi refellunt. Quotam enim populi sui partem post Baptismum perungunt? ^d cur igitur patiuntur in suo grege tales semichristianos, quorum imperfectioni mederi facile erat? cur tam supina negligentia omittere eos sinunt quod omitti sine gravi piaculo non licebat? cur non severius exigunt rem adeo necessariam et sine qua salus obtineri non potest? nisi forte quis subita morte praepeditus fuerit; scilicet, dum ita licenter contemni patiuntur, tacite fatentur non tanti esse quanti venditant.

9. Outreplus, ces Engresseurs adjoustent que tous fideles doyvent recevoir par imposition de mains le sainct Esprit apres le Baptesme, afin qu’ils soyent trouvez Chrestiens accomplis: car il n’y a nul plein Chrestien, sinon celuy qui est oingt par le Chresme Episcopal²¹⁸. Voila leurs propres mots. Mais je pensoye que tout ce qui appartient à la Chrestienté fust comprins et declaré aux Escritures: et maintenant, comme je voy, il faut chercher la vraye reigle de religion hors d’icelles. Donc la sapience de Dieu, la verite celeste, toute la doctrine de Christ ne fait sinon commencer les Chrestiens: l’huile les parfait. Par ceste doctrine sont condamnez tous les Apostres et tant de Martyrs, lesquels il est trescertain n’avoir jamais esté enhuilez. Car ce sainct Chresme n’estoit pas encore, par lequel leur Chrestienté fust accomplie: ou plustost eux fussent faits Chrestiens, qui ne l’estoyent pas encore. Mais encore que je me taise, ces Chrismateurs se refutent eux-mesmes amplement. Car la quantieme partie de leur peuple enhuilent-ils apres le Baptesme? pas la centieme. Pourquoy donc souffrent-ils tels demy Chrestiens en leur trouppeau, à l’imperfection desquels il estoit facile de remedier? Pourquoy si negligemment souffrent-ils que leurs sujets omettent ce qu’il n’estoit licite d’omettre sans grand crime? Que ne contraignent-ils plus fort à une chose tant necessaire, et sans laquelle, comme ils disent, on ne peut obtenir salut, sinon qu’on soit empesché par mort soudaine? Certainement quand ils la souffrent si aisément contemner, ils confessent tacitement qu’elle n’est pas de si grand prix qu’ils en font semblant.

9. They further assert that all believers after baptism ought to receive the Holy Spirit by imposition of hands, that they may be found complete Christians; for that no one can be altogether a Christian who is never anointed with episcopal confirmation. These are their own words. But I thought that all things relating to Christianity had been comprehended and declared in the Scriptures. Now, it seems, the true form 610of religion is to be sought and learned from some other quarter. The wisdom of God, therefore, celestial truth, all the doctrine of Christ, only begins to make Christians; oil completes them. Such a sentiment condemns all the apostles, and a number of martyrs who, it is certain, had never received this unction. For the holy chrism, the perfusion of which would complete their Christianity, or rather make them Christians from being no Christians at all, had not then been manufactured. But these chrismatics abundantly confute themselves, without my saying a word. For how small a part of their people do they anoint after baptism? Why, then, do they suffer such semi-Christians in their own community, from an imperfection which they might easily remedy? Why do they, with such supine negligence, suffer them to omit that which cannot be omitted without great criminality? Why do they not more rigidly insist upon a thing so necessary and indispensable to salvation, unless any one be prevented by sudden death? Surely while they suffer it to be so easily despised, they tacitly confess it not to be of so much importance as they pretend it to be.

9. Argument, that without confirmation we cannot be fully Christians. Answer.

They add, moreover, that all believers ought, after baptism, to receive the Holy Spirit by the laying on of hands, that they may become complete Christians, inasmuch as there never can be a Christian who has not been chrismed by episcopal confirmation. These are their exact words.² I thought that everything pertaining to Christianity was prescribed and contained in Scripture. Now I see that the true form of religion must be sought and learned elsewhere than in Scripture. Divine wisdom, heavenly truth, the whole doctrine of Christ, only begins the Christian; it is the oil that perfects him. By this sentence are condemned all the apostles and the many martyrs who, it is absolutely certain, were never chrismed, the oil not yet being made, besmeared with which,they might fulfil all the parts of Christianity, or rather become Christians, which, as yet, they were not. Though I were silent, they abundantly refute themselves. How small the proportion of the people whom they anoint after baptism! Why, then, do they allow among their flock so many630half Christians, whose imperfection they might easily remedy? Why, with such supine negligence, do they allow them to omit what cannot be omitted without grave offence? Why do they not more rigidly insist on a matter so necessary, that, without it, salvation cannot be obtained unless, perhaps, when the act has been anticipated by sudden death? When they allow it to be thus licentiously despised, they tacitly confess that it is not of the importance which they pretend.

9. Zij voegen daar nog aan toe, dat alle gelovigen de Heilige Geest door handoplegging na de Doop moeten ontvangen, om volledige Christenen bevonden te worden, omdat niemand ooit een Christen zal zijn, wanneer hij niet door de bisschop met het vormsel gezalfd is. Dit zeggen zij zo letterlijk¹. Maar ik meende, dat alles wat tot het Christendom behoort, in de Schrift beschreven en vervat was. Maar nu moet, gelijk ik zie, van elders dan uit de Schrift de ware gedaante der religie gezocht en geleerd worden. Gods wijsheid, de hemelse waarheid, de ganse leer van Christus begint dus slechts de mensen tot Christenen te maken: de olie voltooit het. Door deze opvatting worden alle apostelen verdoemd en zoveel martelaren, van wie het volkomen zeker is, dat ze nooit gezalfd zijn, aangezien de olie nog niet was gemaakt, waarmee zij gezalfd moesten worden om in alle opzichten Christenen te worden, wanneer ze het nog niet waren. Maar, ook al zweeg ik, zo weerleggen zij zich zelf overvloedig. Want welk deel van hun volk zalven zij na de Doop? Waarom dulden zij dan in hun schare zulke halfchristenen, wier onvolmaaktheid gemakkelijk te genezen was? Waarom laten zij toe, dat die met zulk een trage onachtzaamheid nalaten, wat zonder ernstige zonde niet nagelaten mocht worden? Waarom eisen ze niet met groter gestrengheid een zaak, die zo noodzakelijk is en zonder welke de zaligheid niet verkregen kan worden? Of het moest zijn, dat iemand door een plotselinge dood verhinderd werd. Ongetwijfeld, doordat ze toestaan, dat het vormsel zo vrij wordt geminacht, erkennen ze stilzwijgend, dat het niet zoveel waard is, als zij beweren.

9. Die Lehre von der Heilsnotwendigkeit der Firmung ist Widersinn

Außerdem stellen die Papisten den weiteren Satz auf: Alle Gläubigen müssen nach der Taufe durch Auflegung der Hände den Heiligen Geist empfangen, um im Vollsinne als Christen erfunden zu werden (ebenda 5,1); denn niemals wird einer ein Christ sein, wofern er nicht durch die bischöfliche Firmung, gesalbt ist (ebenda 5,6). So behaupten sie es wörtlich! Ich hätte nun aber gemeint, daß alles, was zum Christentum gehört, in der Heiligen Schrift verzeichnet und zusammengefaßt ist. Nun soll jedoch, wie ich sehe, anderswoher als aus der Schrift die wahre Form der Religion entnommen und gelernt werden! Die Weisheit Gottes, die himmlische Wahrheit und die ganze Lehre Christi machen die Menschen also bloß anfangsweise zu Christen, das Öl dagegen macht sie vollkommen! Mit diesem Satz werden sämtliche Apostel und so viele Märtyrer verdammt, die, wie es mehr als sicher feststeht, niemals solche Salbung empfangen haben; denn dazumal gab es noch gar nicht dieses „heilige Öl“, mit dem sie hätten gesalbt werden können, um in jeder Hinsicht zu vollkommenen Christen zu werden, oder besser: um erst Christen zu werden, nachdem sie es zuvor gar nicht waren!

Aber selbst wenn ich kein Wort sage, so widerlegen sich die Papisten selbst mehr als hinreichend. Der wievielte Teil ihres Volkes ist es denn eigentlich, den sie nach der Taufe salben? Weshalb dulden sie denn in ihrer Herde solche „Halbchristen“, deren Unvollkommenheit doch leicht zu kurieren wäre? Weshalb lassen sie es hingehen, daß diese Leute in so bequemer Nachlässigkeit etwas unterlassen, was man doch ohne schwere Versündigung nicht unterlassen darf? Weshalb wenden sie nicht größere Strenge daran, eine Sache zu fordern, die so „notwendig“ ist und ohne die man das Heil nicht erlangen kann? Anders würde es (nach ihrer Meinung) doch einzig dann stehen, wenn jemand etwa durch einen plötzlichen Tod am Empfang dieser Salbung verhindert würde. Es ist eben so: indem sie es hingehen lassen, daß die Firmung willkürlich mißachtet wird, geben sie selbst stillschweigend zu, daß sie nicht soviel wert ist, wie sie es rühmen!

9. Die Roomse opvatting dat ons sonder die vormsel nie volmaakte Christene kan wees nie, is eweneens vals

Daarbenewens voeg hulle by dat al die gelowiges die Heilige Gees na die doop deur handoplegging moet ontvang om as voile Christene bevind te word⁴⁹ want niemand sal ooit ’n Christen wees nie tensy hy deur die vormsel van die biskop gesalf is.⁵⁰ Dit gee hulle opvatting woordeliks weer.

En tog het ek gedink dat alles wat op die Christendom betrekking het, in die Skrif opgeteken en daarin vervat is! Soos ek nou sien, moet ons die ware vorm van die godsdiens elders as uit die Skrifte soek en leer. Die wysheid van God, die hemelse waarheid en die hele leer van Christus dui dus slegs die begin vir Christene aan, maar die olie vervolmaak hulle! Volgens hierdie stelling word al die apostels en soveel martelare verdoem omdat dit baie beslis en seker is dat hulle nooit gesalf was nie omdat daar toe nog nie heilige⁵¹ olie was waarmee almal wat nog nie Christene was nie, besmeer kon word om hulle Christenskap ten voile te vervul, of liewer Christene te word nie! Hulle weerlê hulleself trouens oorvloedig al sou ek daaroor swyg.

Hoe ’n klein deeltjie van hulle kerkvolk salf hulle na die doop? Waarom duld hulle sulke halwe Christene in hulle kudde terwyl hulle hulle onvolmaaktheid maklik kon genees? Waarom laat hulle hulle met so ’n 1789 onbekommerde nalatigheid toe om iets agterweë te laat wat nie sonder ernstige straf agterweë gelaat mag word nie? Waarom dring hulle nie baie streng aan op ’n saak wat so noodsaaklik is en waarsonder die saligheid nie bekom kan word nie - behalwe miskien as iemand deur ’n onverwagte dood verhinder word om dit te doen? Maar natuurlik! Wanneer hulle toelaat dat hulle vormsel so vrylik geminag word, erken hulle stilswyend dat dit nie soveel waarde het as waarvoor hulle dit verkwansel nie!

9. Кроме того, эти служители масла добавляют, что все верующие, дабы стать полноценными христианами, должны получить Св. Духа через возложение рук после Крещения (Decretum Gratiani, op. cit., c. 1).

Ведь никто, дескать, не может быть вполне христианином, не будучи помазан епископским елеем (Op. cit., dist. 5, c. 6). Таковы их собственные слова. Я-то думал, что всё необходимо присущее христианству заключено и провозглашено в Писании. Оказывается, надо искать истинное правило веры вне Писания. Итак, мудрость Божья, небесная истина, всё учение Христа - не более чем начатки христианства; усовершенствует же христианина масло. Согласно этой доктрине, подлежат осуждению все апостолы и все мученики, потому что они наверняка не были помазаны маслом. В то время ещё не было этого святого елея, который мог бы довершить их христианство, - или, вернее, сделать их христианами, так как они, оказывается, ими ещё не были.

Но даже если я буду молчать, эти елеопомазатели опровергают сами себя. Какую часть своей собственной паствы помазают они после крещения? Не наберётся и одной сотой! Почему же они терпят существование таких полухристиан, несовершенство которых легко исправить? Почему так беспечно допускают, чтобы их подопечные пренебрегли тем, чем нельзя пренебрегать, не совершая при этом великого преступления? Почему не принудят их к совершению столь необходимого дела, без которого, как они утверждают, невозможно обрести спасение, за исключением случаев внезапной смерти? Не подлежит сомнению, что, коль скоро они допускают такое пренебрежение, они тем самым молчаливо признают, что их требование не столь важно, как они хотят его представить.

10. Postremo constituunt, sacram hanc unctionem maiori in veneratione habendam esse quam Baptismum: quod illa summorum Pontificum manibus peculiariter administratur, Baptismus ab omnibus vulgariter sacerdotibus distribuitur [Cap. De his vero, eadem distinct.]^{e 3}. Quid hic dicas nisi plane furiosos esse, qui suis inventionibus ita blandiuntur ut prae ipsis sacrosanctas Dei institutiones secure contemnant? Os sacrilegum, tune pinguedinem foetore duntaxat anhelitus tui inquinatam, et verborum murmure incantatam, audes Christi Sacramento opponere, et conferre cum aqua verbo Dei sanctificata? At parum hoc ipsum erat tuae improbitati, nisi etiam praeferres. Haec sunt sanctae sedis responsa, haec Apostolici tripodis oracula. Sed quidam eorum hanc, sua quoque opinione effraenem^f insaniam coeperunt paulum moderari. Maiori, inquiunt, 445 veneratione colenda est: forte non ob maiorem virtutem et utilitatem quam conferat: sed quia a dignioribus datur, et in digniori parte corporis fit, id est in fronte: vel quia maius augmentum virtutum praestat, licet Baptismus plus ad remissionem valeat [Lib. 4. Sent. distinct. 7. cap. 2.¹]. Verum prima ratione nonne se Donatistas produnt, qui vim Sacramenti a ministri dignitate aestimant? Faxo tamen, vocetur dignior confirmatio a dignitate Episcopalis manus. Sed siquis ab illis sciscitetur unde tanta praerogativa Episcopis delata fuerit, quam rationem afferent praeter suam libidinem? Soli Apostoli eo iure usi sunt, qui soli Spiritum sanctum distribuerunt. An soli Episcopi Apostoli? imo an omnino Apostoli? Demus tamen et istud: cur non eodem argumento contendunt, solis Episcopis Sacramentum sanguinis in Coena Domini attingendum esse? quod laicis ideo denegant quia solis Apostolis a Domino datum fuerit. Si solis Apostolis, cur non inferunt, Ergo solis Episcopis? Sed Apostolos eo loco simplices presbyteros faciunt: nunc capitis vertigo alio eos rapit ut subito Episcopos creent^a. Postremo non erat Apostolus Ananias, ad quem tamen Paulus missus est ut visum reciperet, baptizaretur, et impleretur Spiritu sancto [Act. 9. c. 17]². Addam et hoc ad cumulum: Si iure divino proprium hoc munus Episcoporum fuerat, cur ausi sunt ad plebeios presbyteros transferre? quemadmodum in quadam Gregorii epistola legitur [Distin. 95. ca. Pervenit.]³.

10. Finalement, ils determinent qu’on doit avoir en plus grande reverence ceste sacrée Onction, que le Baptesme: pourtant qu’elle est seulement conferée par les mains des grans Prelats, où le Baptesme est vulgairement distribué par tous prestres²¹⁹. Que diroit-on icy, sinon qu’ils sont pleinement furieux, quand ils aiment tant leurs inventions, qu’ils osent au prix d’icelles, vilipender les sainctes institutions de Dieu? Langue sacrilege, oses-tu opposer au Sacrement de Christ, de la gresse infecte seulement de la puanteur de ton aleine, et charmée par quelque murmure de parolle? Oses-tu l’accomparer avec l’eau sanctifiée de la parolle de Dieu? Mais cela estoit peu à ton audace, quand mesme tu l’as preferée. Voila les decrets du sainct siege Apostolique. Mais aucuns d’eux ont voulu moderer ceste rage, laquelle estoit à leur opinion trop outrageuse: et on dit que l’huile de Confirmation est à tenir en plus grande reverence que le Baptesme²²⁰: non pas possible pour plus grande vertu et utilité qu’elle confere, mais pour autant qu’elle est donnée par personnes plus dignes, ou qu’elle se fait en plus digne partie du corps, c’est assavoir au front: ou qu’elle eslargist plus grande augmentation de vertu, combien que le Baptesme vaille plus à remission. Mais par la premiere raison, ne se monstrent-ils pas estre Donatistes, estimans la. force du Sacrement de la dignité du Ministre? Accordons leur toutesfois que la Confirmation soit appellée plus digne pour la dignité de la main Episcopale. Mais si quelcun les interrogue dont telle prerogative a esté ottroyée aux Evesques, quelle raison produiront-ils sinon leurs songes? Les Apostres, disent-ils, ont usé seuls de ce droit, quand eux tant seulement ont distribué le sainct Esprit. Mais les seuls Evesques sont-ils Apostres? et mesme du tout sont-ils Apostres? Accordons leur encore neantmoins cela. Que ne pretendent-ils par un mesme argument, que tant seulement les Evesques doyvent attoucher le Sacrement du sang en la Cene de nostre Seigneur, lequel ils denient aux laics: pourtant que nostre Seigneur l’a, comme ils disent, donné seulement aux Apostres? Si seulement aux Apostres, pourquoy n’inferent-ils que seulement aussi aux Evesques? Mais en ce lieu-là ils font les Apostres simples Prestres: maintenant ils les creent Evesques. Finalement, Ananias n’estoit point Apostre, lequel toutesfois fut envoyé à sainct Paul pour luy faire recouvrer la veue, le baptizer et remplir du sainct Esprit (Act. 9:17). J’adjousteray encore cecy, outre la mesure: Si cest office estoit de droit divin propre aux Evesques, pourquoy l’ont-ils osé communiquer anx simples Prestres? comme on lisl en quelque epistre de Gregoire²²¹.

10. In the last place, they determine that this sacred unction ought to be held in greater reverence than baptism; because it is only dispensed by the hands of the greatest prelates, whereas baptism is commonly administered by all priests. Must they not be considered as evidently mad, who discover such fondness for their own inventions, that, in comparison with them, they presume to undervalue the sacred institutions of God? Sacrilegious mouth, dost thou dare to place an unction, which is only defiled with thy fetid breath, and enchanted by the muttering of a few words, on a level with the sacrament of Christ, and to compare it with water sanctified by the word of God? But this would not satisfy thy presumption; thou hast even given it the preference! These are the responses of the Holy See; they are the oracles of the apostolic tripod. But some of them have begun to moderate this infatuation, which even in their opinion was carried beyond all due limits. Confirmation is to be regarded, they say, with greater reverence than baptism; not, perhaps, for the greater virtue and advantage that it confers, but because it is dispensed by persons of superior dignity, and is applied to the nobler part of the body, that is, the forehead; or because it contributes a greater augmentation of virtues, though baptism is more available to remission. But in the first reason, do they not betray themselves to be Donatists, who estimate the virtue of the sacrament by the dignity or worthiness of the minister? I will grant, however, that confirmation be considered as more excellent from the dignity of episcopal hands. But if any one inquire of them how such a prerogative has been conferred on bishops, what 611reason will they assign but their own pleasure? They allege, that the apostles alone exercised that right, being the sole dispensers of the Holy Spirit. Are bishops the only apostles; or are they apostles at all? Let us, however, grant that also; why do they not on the same principle contend that none but bishops ought to touch the sacrament of the blood in the Lord’s supper; which they refuse to the laity, because the Lord, as they say, only gave it to the apostles? If our Lord gave it to the apostles alone, why do they not infer, Therefore it ought now to be given to bishops alone? But in this case they make the apostles simple presbyters; now, they are hurried away with an extravagant notion suddenly to create them bishops. Lastly, Ananias was not an apostle; yet to him Paul was sent, that he might receive his sight, be baptized, and be filled with the Holy Ghost.¹³⁷⁸ I will add one question more: If this was the peculiar office of bishops by a Divine right, why have they dared to transfer it to common presbyters, as we read in one of the epistles of Gregory?

10. Argument, that the Unction in confirmation is more excellent than Baptism. Answer.

Lastly, they conclude that this sacred unction is to be held in greater veneration than baptism, because the former is specially administered by the higher order of priests, whereas the latter is dispensed in common by all priests whatever (Distinct. 5, De his vero). What can you here say, but that they are plainly mad in thus pluming themselves on their own inventions, while, in comparison with these, they carelessly contemn the sacred ordinances of God?Sacrilegious mouth! dare you oppose oil merely polluted with your fetid breath, and charmed by your muttered words, to the sacrament of Christ, and compare it with water sanctified by the word of God? But even this was not enough for your improbity: you must also prefer it. Such are the responses of the holy see, such the oracles of the apostolic tripod. But some of them have begun to moderate this madness, which, even in their own opinion, was carried too far (Lombard. Sent. Lib. 4 Dist. 7, c.2). It is to be held in greater veneration, they say, not perhaps because of the greater virtue and utility which it confers, but because it is given by more dignified persons, and in a more dignified part of the body, the forehead; or because it gives a greater increase of virtue, though baptism is more effectual for forgiveness. But do they not, by their first reason, prove themselves to be Donatists, who estimate the value of the sacrament by the dignity of the minister? Grant, however, that confirmation may be called more dignified from the dignity of the bishop’s hand, still should any one ask how this great perrogative was conferred on the bishops, what reason can they give but their own caprice? The right was used only by the apostles, who alone dispensed the Holy Spirit. Are bishops alone apostles? Are they apostles at all? However, let us grant this also; why do they not, on the same grounds, maintain that the sacrament of blood in the Lord’s Supper is to be touched only by bishops? Their reason for refusing it to laics is, that it was given by our Lord to the apostles only. If to the apostles only, why not infer then to bishops only? But in that place, they make the apostles simple Presbyters, whereas here another vertigo seizes them, and they suddenly elect them bishops. Lastly, Ananias was not an apostle, and yet Paul was sent to him to receive his sight, to be baptised and filled with the Holy Spirit (Acts 9:17). I will add, though cumulatively, if, by divine right, this office was peculiar to bishops, why have they dared to transfer it to plebeian Presbyters, as we read in one of the Epistles of Gregory? (Dist. 95, cap. Pervenis)

10. Eindelijk stellen ze vast¹, dat deze heilige zalving in groter eer gehouden moet worden dan de Doop, omdat ze in het bijzonder door de handen der hoogste priesters bediend wordt, maar de Doop gewoon door alle priesters uitgedeeld wordt. Wat zou men hier anders zeggen, dan dat ze geheel en al razend zijn, daar ze hun eigen uitvindingen zo liefkozen, dat ze in vergelijking daarmee de heilige instellingen Gods onbekommerd verachten? O heiligschennende mond, durft gij die vettigheid, die slechts door de stank van uw adem bezoedeld is, en door het gemompel van uw woorden betoverd, stellen tegenover het sacrament van Christus, en vergelijken met het water, dat door Gods Woord geheiligd is? Maar dit zou nog te weinig zijn voor uw goddeloosheid, indien ge uw olie nog hoger steldet. Dit zijn de verordeningen van de heilige stoel, dit de Godsspraken van het apostolische orakel. Maar sommigen van hen zijn begonnen deze dwaasheid, die ook volgens hun mening ongebreideld was, een weinig te matigen. Het vormsel, zeggen ze², moet met meer eerbied vereerd worden: wellicht niet om de grotere kracht en nuttigheid, die het schenkt, maar omdat het door waardiger mensen gegeven wordt, en aan een waardiger deel des lichaams, namelijk het voorhoofd, bediend wordt; of omdat het een grotere toeneming der deugden verschaft, ook al vermag de Doop meer tot vergeving. Maar verraden ze zich door de eerste reden niet als Donatisten, die de kracht van het sacrament naar de waardigheid van de dienaar beoordelen? Maar laat het zo zijn, laat het vormsel waardiger genoemd worden naar de waardigheid van de hand des bisschops. Maar indien men hun vraagt, vanwaar een zo groot voorrecht aan de bisschoppen is verleend, welke reden zullen zij dan aanvoeren behalve hun willekeur? Alleen de apostelen, zeggen ze, hebben dit recht gebruikt, daar zij alleen de Heilige Geest hebben uitgedeeld. Zijn dan de bisschoppen alleen apostelen? Ja zijn ze wel apostelen? Laat ons echter ook dat toegeven: waarom beweren ze dan niet met hetzelfde argument, dat alleen door de bisschoppen het sacrament van het bloed in 's Heren Avondmaal mag aangeraakt worden? Want wat weigeren ze aan de leken, omdat het alleen aan de apostelen door de Here gegeven is. Indien het alleen de apostelen gegeven is, waarom maken ze dan niet de gevolgtrekking: dus ook alleen de bisschoppen? Maar op die plaats maken ze de apostelen tot eenvoudige priesters; nu sleurt de duizeling van hun hoofd hun elders heen, zodat ze hen plotseling tot bisschoppen kiezen. Eindelijk, Ananias was geen apostel, maar toch werd Paulus tot hem gezonden om het gezicht terug te krijgen, gedoopt te worden met de Heilige Geest (Hand. 9:17) Ik zal ten overvloede ook dit nog toevoegen: indien dit volgens Goddelijk recht het bijzondere ambt der bisschoppen was waarom hebben ze het dan gewaagd, het op de gewone priesters over te dragen? Gelijk men in een brief van Gregorius kan lezen³.

10. Die Papisten wollen die Firmung über die Taufe stellen

Zum Schluß stellen sie fest, diese heilige Salbung müsse mit größerer Ehrfurcht behandelt werden als die Taufe, weil sie ja als etwas Besonderes durch die Hand der obersten Priester verwaltet werde, während die Taufe allgemein durch sämtliche Priester zur Austeilung komme (ebenda 5,3). Was 1013 soll man nun hier anders sagen, als daß sie völlig rasend geworden sind, indem sie ihre eigenen Fündlein dermaßen liebkosen, daß sie im Vergleich damit die heiligen Stiftungen Gottes unbekümmert verachten? O heiligtumsschändender Mund, wagst du es, solch Fett, das nur von dem Gestank deines Atems besudelt und durch das Gemurmel deiner Worte verzaubert ist, dem Sakrament Christi gegenüberzustellen und es mit dem Wasser zu vergleichen, das durch Gottes Wort geheiligt ist? Aber auch das war deiner Unverfrorenheit noch zu wenig, nein, du meintest dein Fett dem Sakrament Christi gar vorziehen zu sollen! Das sind nun die Aussprüche des „Heiligen Stuhls“, die Offenbarungsworte des apostolischen Orakels!

Jedoch haben einige unter den Papisten begonnen, diesen auch nach ihrer Meinung zügellosen Wahnwitz ein wenig abzuschwächen. Sie sagen: Allerdings ist die Firmung mit größerer Ehrfurcht zu behandeln (als die Taufe); aber das geschieht wohl nicht um einer größeren Kraftwirkung oder Nützlichkeit willen, die man durch sie erlangte, sondern (1) darum, weil sie von würdigeren Leuten ausgeteilt und (2) an einem würdigeren Teil unseres Leibes vollzogen wird, nämlich an der Stirn, oder auch (3) weil sie ein stärkeres Wachstum der Tugenden gewährt, mag auch die Taufe größeren Wert für die Vergebung haben (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,7,2).

Aber erweisen sie sich nun mit jener ersten Ursache nicht als Donatisten, die die Kraft des Sakraments nach der Würde des Dieners beurteilen? Allein, mag es einmal so sein, mag die Firmung als „würdiger“ bezeichnet werden, weil die bischöfliche Hand die höhere „Würde“ hat! Aber wenn dann einer von ihnen erfahren will, woher denn den Bischöfen solch großes Vorrecht übertragen ist – was wollen sie dann für eine Begründung vorbringen außer ihrer Willkür? Allein die Apostel, so sagen sie, haben das Recht ausgeübt, da sie ja allein den Heiligen Geist ausgeteilt haben! Aber sind nun etwa allein die Bischöfe Apostel? Ja, sind sie überhaupt Apostel? Aber wir wollen ihnen auch das zugeben – weshalb behaupten sie dann aber nicht auf Grund des nämlichen Beweisgrundes, daß allein die Bischöfe bei dem Mahl des Herrn das Sakrament des Blutes berühren dürften? Sie versagen es doch den „Laien“ deshalb, weil es allein den Aposteln vom Herrn gegeben worden sei. Ist es aber allein den Aposteln gegeben – warum ziehen sie dann nicht die Folgerung: also auch allein den Bischöfen? Aber es ist so: an dieser Stelle (beim Kelch) machen sie die Apostel zu einfachen Presbytern („Priestern“) – nun dagegen (bei der Firmung), reißt sie der Schwindel, der ihnen den Kopf verdreht, in anderer Richtung, so daß sie sie plötzlich zu Bischöfen ernennen! Und schließlich: Ananias war kein Apostel, und doch ist Paulus zu ihm hingesandt worden, um sein Sehvermögen zurückzubekommen, getauft zu werden und mit dem Heiligen Geist erfüllt zu werden (Apg. 9,17-19)! Zum Überfluß will ich auch noch dies zufügen, wenn diese Amtsaufgabe nach göttlichem Recht den Bischöfen zukam – weshalb haben sie es dann gewagt, sie auf gewöhnliche Priester zu übertragen, wie man es in einem Brief Gregors (I.) zu lesen bekommt (Briefe IV,26)?

10. Dat ’n biskop die vormsel, en ’n priester die doop bedien, verleen nie aan die vormsel aansien om tot ’n sakrament verhef te word nie

Ten slotte kom hulle tot die slotsom dat hierdie heilige salwing groter eerbied verdien as die doop omdat die vormsel in besonder deur die hande van die Hoëpriesters (biskoppe) bedien word, maar dat die doop oor die algemeen deur al die priesters bedien word.⁵² Wat sou jy hiervan kon sê behalwe dat hulle duidelik van hulle sinne beroof is omdat hulle hulle eie uitvindings so vlei dat hulle in vergelyking daarmee die heilige instellings van God onbekommerd verag? Heiligskennige mond! Waag jy om jou olie wat slegs deur die stank van jou asem besoedel en deur die gemompel van jou woorde betower is, te stel teenoor die sakrament van Christus en dit te vergelyk met die water wat deur die Woord van God geheilig is? Maar selfs dit was te min vir jou goddeloosheid en jy moes dit selfs hoër as die doop stel! Dit is die antwoorde van die heilige (Roomse) setel; dit die orakels van die apostoliese driepoot!⁵³

Maar party van hulle het ook die indruk gehad dat hierdie leer van hulle onbeteuelde waansinnigheid was en hulle het begin om dit effens te matig. Hulle sê: “Die vormsel moet met groter eerbied bejeën word - miskien nie vanweë die groter krag en voordeel wat dit meebring nie, maar omdat dit deur waardiger dienaars gegee word en op ’n waardiger deel van die liggaam, dit is op die voorkop; of omdat dit ’n groter toename in deugde meebring hoewel die doop meer krag het om sondes te vergewe”.⁵⁴ Maar bring hulle nie met hulle eerste rede aan die lig dat hulle Donatiste is omdat hulle die krag van die sakrament na 1790 aanleiding van die aansien van die bedienaar daarvan waardeer nie?⁵⁵ Laat dit nogtans so wees; laat die vormsel na aanleiding van die aansien van die biskop se hand waardiger geag word. Maar as iemand hulle sou vra waarvandaan so ’n groot voorreg aan biskoppe oorgedra is, watter rede sal hulle dan behalwe hulle eie goeddunke aanvoer? “Die apostels alleen het hierdie reg gebruik omdat hulle alleen die Heilige Gees uitgedeel het.” Is die biskoppe alleen dan apostels? Ja, is hulle hoegenaamd apostels?

Laat ons hulle dit ook toegee. Waarom stry hulle dan nie met dieselfde redenasie dat biskoppe alleen die sakrament van die bloed van die Here in die nagmaal mag aanraak nie? Hulle weier leke dit omdat dit deur die Here slegs aan die apostels gegee is. As dit alleen aan die apostels gegee is, waarom lei hulle nie ook daaruit af dat dit derhalwe ook aan die biskoppe alleen gegee is nie? Maar hulle stel die apostels in hierdie verwysing eenvoudig as ouderlinge voor. Nou sleur die duiseligheid van hulle koppe hulle elders heen sodat hulle skielik biskoppe (van die priesters) moet maak.

Ten slotte: Ananias was nie ’n apostel nie en Paulus is nogtans na hom gestuur sodat hy sy gesig weer kon ontvang, gedoop kon word, en met die Heilige Gees vervul kon word.⁵⁶ By hierdie hoop redenasies sal ek ook die volgende voeg: As dit volgens Goddelike reg ’n besondere amp van die biskoppe was, waarom het hulle gewaag om dit op gewone priesters⁵⁷ oor te dra soos ons in ’n sekere brief van Gregorius kan lees?⁵⁸

10. Наконец, наши противники полагают, что сие святое помазание надлежит почитать больше, чем Крещение, потому что оно принимается только из рук высокопоставленных прелатов, в то время как крещение сплошь и рядом совершают простые священники (Decretum Gratiani III, dist. 5, c. 3). Что на это сказать? Только одно: они совершенно безумны, если так привержены своим измышлениям, что ради них осмеливаются бесчестить святые установления Божьи. О богохульные уста! Вы дерзаете противопоставлять Таинству Христову свою жирную смазку, отравленную зловонием вашего дыхания и заговорённую вашим невнятным бормотанием? Вы отваживаетесь сравнивать её с водой, освящённой словом Божьим? Но этого мало; вы осмеливаетесь ещё и отдавать ей предпочтение. Вот каковы декреты святого апостольского престола!

Правда, некоторые из наших противников попытались умерить это неистовство (чрезмерное, на их взгляд, в своей дерзости). Они заявили, что елей конфирмации должен почитаться больше Крещения не по причине большей действенности или плодотворности, но потому, что он принимается от более достойных лиц и на более достойную часть тела, а именно на лоб; или же потому, что увеличивает духовную силу, в то время как действие Крещения в основном направлено на очищение от грехов (Пётр Ломбардский. Сент., IV, dist. 7, c. 2 (MPL, CXCII, 855)).

Прежде всего, не высказываются ли они как донатисты, измеряя силу таинства достоинством служителей? Допустим, однако, что конфирмация именуется более достойной по причине достоинства епископской руки. Но если спросить их, откуда взялась такая прерогатива епископов, какие доводы могут они привести, кроме собственных измышлений? Они скажут: только апостолы пользовались таким правом, потому что только они раздавали Св. Духа. Но разве их епископы - апостолы? Хорошо, допустим, что мы и в этом вопросе согласимся с нашими противниками. Почему тогда они на том же основании не настаивают, что только епископы должны касаться таинства крови в Вечере Господней? Ведь они отказывают в нём мирянам под тем предлогом, что оно было дано только апостолам. А если только апостолам, почему не сделать вывод, что только епископам? Они же в том, что касается Таинства крови, низводят апостолов до простых священников, а в том, что касается конфирмации, возводят их в епископский сан.

Наконец, Анания вовсе не был апостолом, и однако именно он был послан к св. Павлу, чтобы открыть ему глаза, крестить и исполнить Святого Духа (Деян 9:17-18). Вдобавок спрошу: если это служение по божественному праву принадлежит епископам, как они осмелились доверить его простым священникам? Между тем мы читаем об этом в некоторых посланиях Григория (Григорий Великий. Свод посланий IV, письмо 26 (MPL, LXXVII, 696)).

11. Altera ratio quam frivola, inepta et stolida est, Digniorem vocare suam confirmationem, quam Dei Baptismum: quia in ea frons oleo inficiatur, in Baptismo cranium?⁴ quasi vero Baptismus oleo, et non aqua peragatur. Testor vero pios omnes, an non hoc unum admoliantur isti nebulones, ut Sacramentorum puritatem fermento suo vitient? Dixi hoc alibi⁵, vix in Sacramentis per rimulas interlucere quod Dei est, inter humanarum inventionum turbam. Siquis eius rei tum fidem mihi non habebat, suis saltem magistris nunc habeat. Ecce praeterita aqua^b, et nullo numero habita, unum oleum in Baptismo magnifaciunt. Nos ergo contra dicimus, in Baptismo quoque^c frontem aqua tingi. Prae hac, vestrum oleum non unius stercoris facimus, sive in Baptismo, sive in confirmatione. Quod siquis pluris vendi 446 alleget, || hac pretii accessione siquid boni alioqui inesset vitiatur, tantum abest ut furto venditare liceat foedissimam imposturam^a. || Tertia ratione impietatem suam traducunt, dum maius virtutum augmentum conferri in confirmatione garriunt, quam in Baptismo¹. Impositione manuum Apostoli visibiles Spiritus gratias administrarunt. Qua in re istorum pinguedo se foecundam ostendit? Sed valeant isti moderatores, qui sacrilegium unum multis sacrilegiis operiunt. Nodus Gordianus est: quem abrumpere satius sit quam in dissolvendo tantopere laborare.

11. Combien l’autre raison est-elle frivole, inepte et folle, c’est assavoir d’appeller leur Confirmation plus digne que le Baptesme de Dieu, pourtant qu’en icelle le front est souillé d’huile, et au Baptesme le test de la teste? Comme si le Baptesme estoit fait d’huile, et non d’eau. J’appelle ici en tesmoins tous ceux qui ont crainte de Dieu, si ces abuseurs ne s’efforcent point d’infecter la pureté des Sacremens, par le levain de leur fausse doctrine. J’ay dit en autre lieu, qu’à grand’peine peut-on appercevoir aux Sacremens ce qui est de Dieu, entre la multitude des inventions humaines. Si aucun lors ne m’adjoustoit foy, maintenant pour le moins qu’il croye à ses maistres. Voicy, l’eau (qui est le signe de Dieu) mesprisée et rejettée, ils magnifient tant seulement au Baptesme leur huile. Nous aucontraire, disons qu’au Baptesme le front est mouillé d’eau, au prix de laquelle nous n’estimons pas toute leur huile pour fiente, soit au Baptesme, soit en la Confirmation. Et si quelcun allegue qu’elle est vendue plus cher, il est facile de respondre que leur vendition est tromperie, iniquité et larrecin. Par la troisieme raison ils manifestent leur impieté, enseignans que plus grande augmentation de vertu soit conferée en la Confirmation qu’au Baptesme. Les Apostres ont administré les graces visibles du sainct Esprit par l’imposition des mains. En quoy se monstre profitable la gresse de ces trompeurs? Mais laissans tels moderateurs, qui couvrent un blaspheme par plusieurs. C’est un nœud insoluble, lequel il vaut mieux rompre du tout, que tant travailler à le deslier.

11. How frivolous and foolish is the second reason, That they call their confirmation more excellent than the baptism instituted by God, because in confirmation the forehead is anointed with oil, and in baptism the crown of the head; as though baptism were performed with oil, and not with water! I appeal to all believers, whether these deceivers do not direct all their efforts to this one object; to corrupt the purity of the sacraments by the leaven of their false doctrine. I have already remarked, in another part of this book, that in the sacraments it is scarcely possible to discern that which is of Divine institution among the multiplicity of human inventions. If any one did not give credit to that observation of mine, let him now at least believe his own masters. By their passing over the water without the least notice, it appears that the only thing to which they attribute much importance in baptism, is their own oil. We, therefore, on the contrary, affirm, that in baptism the forehead also is laved with water. In comparison with this, we esteem all their oil perfectly worthless, whether in baptism or in confirmation. If any one allege that it is sold for more, this accession of price would only corrupt the good, if it contained any; an imposture of the foulest kind can never be legalized by robbery. In the third reason, they expose their impiety, when they pretend that a greater augmentation of virtues is conferred in confirmation than in baptism. The apostles, by imposition of hands, dispensed the visible graces of the Spirit. In what respect does their unction appear to be productive of any advantage? Let us leave these moderators, 612therefore, who cover one sacrilege with a number of others. It is a Gordian knot, which it is better to cut asunder than to spend much labour to untie.

11. Answer continued. Argument, that confirmation has greater virtue.

How frivolous, inept, and stolid the other reason, that their confirmation is worthier than the baptism of God, because in confirmation it is the forehead that is besmeared with oil, and in baptism the cranium. As if baptism were performed with oil, and not with water! I take all the pious to witness, whether it be not the one aim of these miscreants to adulterate the purity of the sacraments by their leaven. I have said elsewhere, that what is of God in the sacraments, can scarcely be got a glimpse of among the crowd of human inventions. If any did not then give me credit for the fact, let them now give it to their own teachers. Here, passing over water, and making it of no estimation, they set a great value on oil alone in baptism. We maintain, against them, that in baptism also the forehead is sprinkled with water, in comparison with which, we do not value your oil one straw, whether in baptism or in confirmation. But if any one alleges that oil is sold for more, I answer, that by this accession of value any good which might otherwise be in it is vitiated, so far is it from being lawful fraudulently to vend this most vile imposture. They betray their impiety by the third reason, when they pretend that a greater increase of virtue is conferred in confirmation than in baptism. By the laying on of hands the apostles dispensed the visible gifts of the Spirit. In what respect does the oil of these men prove its fecundity? But have done with these guides, who cover one sacrilege with many acts of sacrilege. It is a Gordian knot, which it is better to cut than to lose so much labour in untying.

11. Hoe onbeduidend dwaas en dom is de tweede reden, namelijk dat ze hun vormsel waardiger noemen dan Gods Doop, omdat bij het vormsel het voorhoofd met olie bevochtigd wordt, en in de Doop de schedel. Alsof de Doop met olie en niet met water bediend werd. Maar ik roep alle vromen als getuigen, of die windbuilen het niet alleen hierop toeleggen, dat ze de zuiverheid der sacramenten met hun zuurdesem verderven? Ik heb elders dit gezegd, dat in de sacramenten hetgeen van God is temidden van de grote hoop van menselijke uitvindingen ternauwernood door enige kleine reetjes heenschijnt. Indien iemand mij toen daarin niet geloofde, laat hem dan ten minste nu zijn eigen meesters geloven. Zie, ze gaan het water voorbij en houden dat voor waardeloos, en maken alleen de olie in de Doop groot. Wij zeggen dus daarentegen, dat bij de Doop ook het voorhoofd met water bevochtigd wordt. In vergelijking met dit water achten wij uw olie, hetzij in de Doop, hetzij in het vormsel, minder waard dan drek. Indien iemand zich er op beroept, dat de olie duurder verkocht wordt, dan zeg ik, dat, indien er overigens iets goeds in was, het door deze toeneming van prijs geschonden wordt, zover is het er vandaan, dat men dat zeer schandelijke bedrog door diefstal zou mogen aanprijzen. Door de derde reden geven ze blijk van hun goddeloosheid, wanneer ze bazelen, dat in het vormsel een grotere toeneming van deugden geschonken wordt dan in de Doop. Door de oplegging der handen hebben de apostelen zichtbare gaven des Geestes toegediend. Waarin toont hun vette olie, dat ze vruchtbaar is? Maar weg met die matigers, die één heiligschennis met veel heiligschennerijen bedekken. Het is een Gordiaanse knoop, die men beter kan doorsnijden dan dat men zoveel moeite besteedt aan het losmaken.

11.

Die zweite Begründung lautete so: sie bezeichneten ihre Firmung als „würdiger“ im Vergleich mit der Taufe Gottes, weil bei der Firmung die Stirn mit Öl bestrichen würde, in der Taufe dagegen der Schädel. Wie oberflächlich, albern und läppisch ist das doch! Sie tun gerade, als ob die Taufe mit Öl und nicht mit Wasser vollzogen würde. Ich rufe alle Frommen zu Zeugen dafür an, ob diese Schwätzer es mit ihren Bemühungen nicht allein darauf abgesehen haben, die Reinheit der Sakramente mit ihrem Sauerteig zu verderben. Ich habe an anderer Stelle behauptet, daß bei den Sakramenten das, was von Gott ist, inmitten solchen Schwarms von Menschenfündlein kaum noch durch kleine Ritzchen hindurchleuchtet. 1014 Wenn einer mir damals in dieser Sache keinen Glauben schenken wollte, so soll er jetzt wenigstens seinen eigenen Lehrern glauben. Er sieht es doch, wie sie das Wasser (der Taufe) übergehen und gar nicht in Betracht ziehen, sondern bei der Taufe allein – das Öl verherrlichen! Wir behaupten also demgegenüber, daß bei der Taufe auch die Stirn mit Wasser benetzt wird. Und im Vergleich mit diesem Wasser achten wir euer Öl nicht einen Dreck wert, ob es nun bei der Taufe oder bei der Firmung angewandt wird! Wenn jemand einwendet, das Öl werde doch teurer verkauft, so sage ich, daß alles, was allenfalls noch Gutes an der Sache sein könnte, durch diesen Preiszuwachs verdorben wird – so wenig kann davon die Rede sein, daß man solchen elendigen Betrug noch durch Diebstahl anpreisen dürfte. Mit der dritten Begründung (für die höhere Würde der Firmung) verraten sie ihre Gottlosigkeit – sie schwatzen da nämlich, in der Firmung werde dem Menschen ein stärkerer Zuwachs an Tugenden zugeeignet als in der Taufe. Gewiß, die Apostel haben durch Handauflegung die sichtbaren Gnaden, gaben des Heiligen Geistes ausgeteilt. Worin hat sich nun aber das Fett der Papisten als fruchtbringend erwiesen? Aber weg mit diesen Leuten, die die römische Lehre abschwächen wollen: sie decken die eine Heiligtumsschändung nur mit zahlreichen neuen zu! Es handelt sich hier um einen gordischen Knoten, und es ist besser, ihn zu zerhauen, als sich so große Mühe darum zu geben, ihn aufzulösen.

11. Die vormsel kan ook nie hoër aangeslaan word as die doop omdat dit op die voorkop bedien word en ’n vermeerdering in deugde meebring nie

Maar hoe ligsinnig, dwaas en stompsinnig is hulle tweede rede nie? Hulle noem hulle vormsel waardiger as die doop van God omdat die voorkop in die vormsel met olie besmeer word, maar ’n mens se kop in die doop.⁵⁹ Net asof die doop met olie bedien word, en nie met water nie! Ek roep trouens alle godvrugtige mense as getuies aan of hierdie deugniete hulle nie op hierdie een enkele aspek toelê, naamlik om die suiwerheid van die sakramente met hulle suurdeeg te bederf nie?

1791 Ek het reeds elders gesê⁶⁰ dat dit wat in die sakramente aan God behoort, beswaarlik tussen die massa menslike uitvindings deur nou skrefies kan flikker. As iemand my nie as geloofwaardig hieroor beskou het nie, moet hy nou ten minste sy eie leermeesters as geloofwaardig beskou. Kyk, hulle laat die water⁶¹ in die doop agterweë en beskou dit as van geen waarde nie, maar hulle verhef hulle olie wel in die doop! Ons sê daarenteen dat die voorkop ook in die doop met water bestryk word. In vergelyking hiermee, ag ons julle olie, of dit in die doop of in die vormsel voorkom, nie gelyk aan die waarde van ’n stuk mis nie. Maar as iemand sou aanvoer dat die olie teen ’n groter prys aangekoop word, verklaar ek dat, as daar andersins iets goed in hierdie olie is, dit juis deur die prys wat daarby kom, bedorwe word; verre sy dit daarvan dat ons met so ’n uiters skandelike bedrog vanweë diefstal te koop sou loop!

In hulle derde rede stel hulle hulle eie goddeloosheid aan die kaak wanneer hulle babbel dat ’n groter vermeerdering van deugde in hulle vormsel as in die doop meegebring word.⁶² Deur die handoplegging het die apostels die sienlike gawes van die Gees bedien. In watter opsig toon die vet van hierdie mense sy vrugbaarheid? Weg met sulke gematigdes wat een lasterlike opvatting met baie ander vorms van laster bedek! Dit is ’n Gordiaanse knoop en beter om dit af te breek as om dit met soveel moeite te ontrafel.

11. Теперь рассмотрим, насколько легковесен, бессилен и глуп их второй довод. А именно: конфирмация считается более достойной, чем Крещение, потому, что в ней помазывается елеем лоб, а в Крещении затылок (Decretum Gratiani II, dist. 5, c. 5). Как будто Крещение совершается маслом, а не водой! Призываю всех истинно богобоязненных людей в свидетели того, что эти обманщики силятся погубить чистоту Таинств заразой своего лжеучения. Я уже говорил в другом месте, что лишь с большим трудом можно отличить в таинствах божественное установление от множества человеческих измышлений. Кто не верит мне, пускай по крайней мере, поверит своим учителям. Итак, вода (знак Божий) ими презрена и забыта, а возвеличено в Крещении только их масло. Мы же, напротив, говорим, что в Крещении лоб увлажняется водой, в сравнении с которой всё их масло - как в Крещении, так и в конфирмации - не драгоценнее навоза. Если же нам скажут, что оно продаётся дороже, ответ прост: их продажа - гнусный обман и воровство.

Своим третьим доводом наши противники обнаруживают собственное нечестие, заявляя, что конфирмация больше, чем Крещение, увеличивает духовную силу. Апостолы сообщали видимые дары Св. Духа возложением рук. В чём же проявляется польза жира, за который ратуют эти обманщики? Но оставим сих «сторонников умеренности», покрывающих одно богохульство множеством других. Этот узел неразрешим, и его легче разрубить, чем распутать.

12. Iam vero quum verbo Dei et probabili ratione defici se vident, praetexunt quod solent, vetustissimam esse hanc observationem, et multorum seculorum consensu firmatam². Etiamsi id verum esset, nihil tamen efficiunt: non e terra est Sacramentum, sed e caelo: non ex hominibus, sed ab uno Deo. Deum suae confirmationis authorem probent oportet, si Sacramentum haberi volunt. Sed quid vetustatem obiectant, quum veteres, dum proprie loqui volunt^b, nusquam plura duobus Sacramentis recenseant?^{c 3}, ⁴ Si ab hominibus petendum esset fidei nostrae praesidium, habemus arcem inexpugnabilem, nunquam veteribus agnita fuisse pro Sacramentis quae isti Sacramenta ementiuntur. De manuum impositione loquuntur veteres, sed an Sacramentum vocant? Augustinus aperte affirmat, nihil aliud esse quam orationem [Lib. 3^d. de Baptismo contra Donatist. cap. 16]⁵. Neque hic mihi putidis suis distinctionibus obganniant, non ad confirmatoriam Augustinum illud retulisse, sed curatoriam vel reconciliatoriam. Extat liber et in hominum manibus versatur; si in alium sensum detorqueo quam Augustinus ipse scripsit, cedo, non convitiis modo, pro solenni suo more, sed sputis me obruant. || Loquitur enim de iis qui a schismate ad Ecclesiae unitatem redibant. Eos iteratione Baptismi opus habere negat: sufficere enim manuum impositionem, ut per vinculum pacis Spiritum sanctum illis Dominus largiatur. 447 Quoniam autem absurdum videri poterat manuum impositionem repeti potius quam Baptismum: discrimen ostendit. Quid enim (inquit) aliud est manuum impositio, quam oratio super hominem?¹ Atque hunc esse sensum ex altero loco apparet, ubi dicit, propter charitatis copulationem, quod est maximum donum Spiritus sancti, sine quo non valent ad salutem quaecunque alia sancta in homine fuerint, manus haereticis correctis imponitur [Lib. 5. cap. 23]².

12. Or quand ils se voyent desnuez de la parolle de Dieu et de toute raison probable, ils pretendent ce qu’ils ont de coustume, que ceste observation est fort ancienne, et confermée par le consentement de plusieurs aages. Quand cela seroit vray, encore ne font-ils rien. Le Sacrement n’est pas de la terre, mais du ciel: non des hommes, mais d’un seul Dieu. Qu’ils prouvent Dieu estre l’autheur de leur Confirmation, s’ils veulent qu’elle soit tenue pour Sacrement. Mais qu’alleguent-ils l’ancienneté, veu que les Anciens ne mettent en nul lieu plus de deux Sacremens? S’il falloit prendre des hommes l’asseurance de nostre foy, nous avons une forteresse inexpugnable: que les Anciens n’ont jamais recogneu pour Sacremens, ce que faussement eux appellent Sacremens. Les Anciens parlent de l’imposition des mains: mais l’appellent-ils Sacrement? Sainct Augustin apertement escrit que ce n’est autre chose qu’oraison²²². Et qu’ils ne viennent point icy brouiller de leurs folles distinctions, le dire de sainct Augustin ne devoir estre entendu de l’imposition des mains confirmatoire, mais curatoire ou reconciliatoire. Le livre est entre les mains des hommes. Si je destourne les mots en autre sens que sainct Augustin ne les a escrits, qu’ils me crachent au visage. Car il parle des heretiques qui se reconcilioyent à l’Eglise: il monstre qu’il ne les faut point rebaptizer, mais qu’il suffist de leur imposer les mains, afin que par le lien de paix Dieu leur donne son Esprit. Or pource qu’il pouvoit sembler advis que ce fust chose contre raison, de reiterer plustost l’imposition des mains que le Baptesme: il adjouste qu’il y a bien difference, d’autant qu’icelle n’est qu’une oraison qui se fait sur l’homme. Et que tel soit le sens, il appert encore par un autre passage, où il dit, On impose les mains aux heretiques qui se reduisent à l’Eglise, pour les conjoindre en charité, laquelle est le principal don de Dieu, et sans laquelle nulle sanctification ne peut estre en salut à l’homme²²³.

12. Now, when they find themselves stripped of the word of God, and of every probable argument, they resort to their usual pretext, that it is a very ancient usage, and confirmed by the consent of many ages. Though this allegation were true, it would not at all serve their cause. A sacrament is not from earth, but from heaven; not of men, but of God alone. If they wish their confirmation to be regarded as a sacrament, they must prove God to be the Author of it. But why do they allege antiquity, seeing that the ancient fathers, whenever they mean to express themselves with strict propriety, nowhere enumerate more than two sacraments? If it were necessary to fortify our faith by the authority of men, we have an impregnable fortress, that those ceremonies, which our adversaries falsely pretend to be sacraments, were never acknowledged as sacraments by the ancients. The fathers speak of imposition of hands; but do they call it a sacrament? Augustine explicitly affirms that it is no other than prayer. Here let them not oppose me with their foolish distinctions, that Augustine applied this remark to imposition of hands, not as practised in confirmation, but as used for the purpose of healing, or of reconciliation. The book is extant, and is in many hands. If I pervert the passage to any meaning different from that of Augustine himself, I am content to submit to their severest censure and contempt. For he is speaking of schismatics, who returned to the unity of the Church; and denies that they have any need of the reiteration of baptism, for that imposition of hands was sufficient, in order that, by the bond of peace, the Lord might give them his Holy Spirit. And as it might appear unreasonable to repeat imposition of hands rather than baptism, he shows the difference. “For what,” he says, “is imposition of hands, but prayer over a man?” And that this was his meaning, is evident from another passage, where he says, “We lay hands upon reclaimed heretics, for the union of charity, which is the principal gift of the Holy Spirit, and without which whatever else may be holy in man is unavailing to salvation.”

12. Argument from the practice of antiquity. Augustine’s view of confirmation.

When they see that the word of God, and everything like plausible argument, fail them, they pretend, as usual, that the observance is of the highest antiquity, and is confirmed by the consent of many ages. Even were this true, they gain nothing by it. A sacrament is not of earth, but of heaven; not of men, but of God only. They must prove God to be the author of their confirmation, if they would have it to be regarded as a sacrament. But why obtrude antiquity,seeing that ancient writers, whenever they would speak precisely, nowhere mention more than two sacraments? Were the bulwark of our faith to be sought from men, we have an impregnable citadel in this, that the fictitious sacraments of these men were never recognised as sacraments by ancient writers. They speak of the laying on of hands, but do they call it a sacrament? Augustine distinctly affirms that it is nothing but prayer (De Bapt. cont. Donat. Lib. 3 cap. 16). Let them not here yelp out one of their vile distinctions, that the laying on of hands to which Augustine referred was not the confirmatory, but the curative or reconciliatory. His book is extant and in men’s hands; if I wrest it to any meaning different from that which Augustine himself wrote it, they are welcome not only to load me with reproaches after their wonted manner, but to spit upon me. He is speaking of those who returned from schism to the unity of the Church. He says that they have no need of a repetition of baptism, for the laying on of hands is sufficient, that the Lord may bestow the Holy Spirit upon them by the bond of632peace. But as it might seem absurd to repeat laying on of hands more than baptism, he shows the difference: “What,” he asks, “is the laying on of hands but prayer over the man?” That this is his meaning is apparent from another passage, where he says, “Because of the bond of charity, which is the greatest gift of the Holy Spirit, without which all the other holy qualities which a man may possess are ineffectual for salvation, the hand is laid on reformed heretics” (Lib. 5 cap. 23).

12. Verder, wanneer ze zien, dat ze in de steek gelaten worden door Gods Woord en aannemelijke redenen, gebruiken ze hun gewone voorwendsel, dat deze onderhouding zeer oud is en bevestigd door het eenparig gevoelen van vele eeuwen. Ook indien dit waar was, bereiken ze daarmee toch niets: een sacrament is niet uit de aarde, maar uit de hemel, niet uit de mensen, maar van God alleen. Zij moeten bewijzen, dat God de auteur van hun vormsel is, als zij willen, dat het voor een sacrament gehouden wordt. Maar wat komen zij met de oudheid aandragen, daar de oude leraars, wanneer ze in eigenlijke zin willen spreken, nergens meer dan twee sacramenten opsommen? Indien de bescherming van ons geloof bij mensen gezocht moest worden, dan zouden we een onoverwinnelijke burcht hebben namelijk deze, dat de sacramenten, die zij leugenachtig zo noemen, door de ouden nooit als sacramenten erkend zijn. Over de handoplegging spreken de ouden; maar noemen zij haar een sacrament? Augustinus¹ verzekert openlijk, dat het niets anders is dan een gebed. En laat hen nu niet met hun weerzinwekkende onderscheidingen mij tegenwerpen, dat Augustinus dat niet bedoeld heeft van de handoplegging bij het vormsel, maar van de handoplegging ter genezing of verzoening. Het boek van Augustinus bestaat en is in de handen der mensen: indien ik het tot een andere zin verdraai dan waarin Augustinus zelf het geschreven heeft, kom aan, laat hen dan mij niet alleen, naar hun gewoonte, uitschelden, maar ook bespuwen. Want hij spreekt over hen, die uit de scheuring tot de eenheid der kerk terugkeerden. Hij zegt, dat die niet opnieuw behoeven gedoopt te worden, want de handoplegging voldoende is, opdat de Here door de band des vredes de Heilige Geest schenke. En omdat het ongerijmd kon schijnen, dat de handoplegging liever herhaald werd dan de Doop, toont hij het onderscheid aan. "Want wat is," zegt hij, "de handoplegging anders dan een gebed over de mens?" En dat dit de betekenis is, blijkt uit een andere plaats², waar hij zegt, dat de ketters, die zich verbeterd hebben, de handen opgelegd worden wegens de verbinding der liefde, die de voornaamste gave des Heiligen Geestes is, en zonder welke alle andere heilige dingen in de mens niets betekenen.

12. Die Firmung kann sich nicht auf den Brauch der Alten Kirche stützen

Wenn die Römischen nun sehen, daß sie ohne das Wort Gottes und ohne eine annehmbare Begründung für ihre Sache dastehen, dann gebrauchen sie nach ihrer Gewohnheit den Vorwand, dieser Brauch sei ganz alt und durch die einhellige Gepflogenheit vieler Jahrhunderte gefestigt. Selbst wenn das wahr wäre, so würden sie doch nichts damit ausrichten. Denn ein Sakrament ist nicht von der Erde, sondern vom Himmel, nicht von den Menschen, sondern von Gott allein. Sie müssen also beweisen, daß Gott der Urheber ihrer Firmung ist, wenn sie sie für ein Sakrament gehalten haben wollen.

Aber wozu berufen sie sich auf das hohe Alter der Firmung (als Sakrament), wo doch die Alten, wenn sie im eigentlichen Sinne sprechen wollen, niemals mehr als zwei Sakramente aufzählen? Wenn wir für unseren Glauben bei den Menschen Schutz suchen müßten, so hätten wir eine uneinnehmbare Burg in der Tatsache, daß die Handlungen, die unsere Widersacher lügnerisch für Sakramente ausgeben, von den Alten niemals als solche anerkannt worden sind. Die Alten sprechen von der Handauflegung – aber nennen sie sie etwa „Sakrament“? Augustin erklärt offen, sie sei nichts anderes als ein Gebet (Von der Taufe gegen die Donatisten III,16,21). Sie sollen mir auch hier nicht mit ihren stinkigen Unterscheidungen dazwischenschreien (und behaupten), Augustin beziehe diese Aussage nicht auf die Handauflegung bei der Firmung, sondern auf die Handauflegung, die der Krankenheilung oder der Versöhnung dienen sollte. Das Buch ist ja vorhanden und befindet sich in den Händen der Menschen; wenn ich es nun verdrehe und ihm einen anderen Sinn unterschiebe, als in dem Augustin selbst geschrieben hat, wohlan, so sollen sie mich nicht nur, wie sie es allgemein gewohnt sind, mit Scheltworten überhäufen, sondern gar mit Gespei! Er spricht nämlich von solchen Leuten, die aus der Abspaltung zur Einheit der Kirche zurückkehrten. Er erklärt, daß sie einer Wiederholung der Taufe nicht bedürfen, da nämlich die Handauflegung dazu genüge, daß der Herr ihnen durch das Band des Friedens seinen Geist zuteil werden lasse. Nun konnte es aber widersinnig erscheinen, daß die Handauflegung wiederholt werden sollte, die Taufe aber nicht, und deshalb legt er den Unterschied zwischen beiden dar. „Denn was ist“, so sagt er, „die Handauflegung anders als ein Gebet für den Menschen?“ Daß dies nun der Sinn ist, das leuchtet auch aus einer anderen Stelle ein, an der er sagt: „Um des Bandes der Liebe willen, das ja die herrlichste Gabe des Heiligen Geistes ist und ohne das alles, was sonst in einem Menschen 1015 Heiliges sein mag, keinen Wert für die Seligkeit hat, empfangen die Ketzer, die sich bekehrt haben, (bloß) die Handauflegung“ (ebenda V,23,33).

12. ’n Weerlegging van die Roomse opvatting dat die vormsel reeds ’n ou instelling is en daarom gerespekteer moet word

Maar wanneer hulle nou sien dat hulle sonder die Woord van God en ’n aanvaarbare bewys daarvoor is, hou hulle, soos gewoonlik, aan ons voor dat dit ’n baie ou instelling is wat ook deur die eenstemmigheid van baie eeue bekragtig is.⁶³ Selfs al was dit die waarheid, bereik hulle nogtans niks daarmee nie. ’n Sakrament ontstaan nie uit die aarde nie, maar uit die hemel; nie uit mense nie maar uit God alleen. Hulle moet bewys dat hulle vormsel God as Insteller het as hulle wil hê dat dit as ’n sakrament beskou moet word. Maar waarom werp hulle ons die oudheid daarvan teë terwyl die skrywers van ouds nêrens meer sakramente as twee vermeld wanneer hulle in eintlike sin daarvan wil praat nie.⁶⁴ As ons dan hulp vir ons geloof by mense moet soek, het ons hier ’n onoorwinlike 1792 vesting, naamlik dat dit waarmee hulle ons belieg dat dit sakramente is, nooit deur die skrywers van ouds as sakramente erken is nie. Hierdie skrywers praat wel van handoplegging, maar noem hulle dit ’n sakrament? Augustinus verklaar openlik dat dit niks anders as ’n gebed is nie.⁶⁵

Hier moet hulle my ook nie met hulle stinkende onderskeidings toeblaf nie, naamlik dat Augustinus hier nie na die handoplegging van die vormsel verwys nie, maar na die handoplegging ter genesing en  versoening. Sy boek is beskikbaar en terhand. As ek die betekenis verdraai van die sin waarin Augustinus geskryf het, gee ek bes en kan hulle my maar nie alleen met beledigings, soos gewoonlik nie, maar ook onder hulle spoeg begrawe. Hy praat immers van die mense wat uit die skeuring na die eenheid van die kerk teruggekeer het. Hy sê dat hulle nie nodig het om weer gedoop te word nie en dat handoplegging

voldoende is dat die Here deur die band van vrede die Heilige Gees aan hulle kan skenk. Omdat dit egter die indruk van ongerymdheid kon wek dat die handoplegging eerder as die doop herhaal word, toon hy die onderskeid aan. Hy sê: “Wat is handoplegging anders as ’n gebed oor die mens?”⁶⁶ En dat dit ook die betekenis is, blyk uit ’n ander verwysing waar hy sê: “Ons lê ketters wat hulle bekeer het, hande op ter wille van die band van liefde wat die belangrikste gawe van die Heilige Gees is en waarsonder alle ander heilige dinge wat in die mens is, geen mag het om die saligheid te verkry nie”.⁶⁷

12. Когда же они видят, что не могут опереться ни на слово Божье, ни на какое-либо достоверное основание, они поступают как обычно: ссылаются на древность своего установления и на его многовековую практику. Но даже если бы это было так, это ничего не доказывает. Таинство - не от земли, а от Неба; не от людей, а только от Бога. Если наши противники хотят, чтобы их конфирмация считалась таинством, пусть докажут, что она установлена Богом.

Но зачем они ссылаются на древность, коль скоро у древних утверждается существование только двух таинств? Если подтверждение нашей вере нужно искать у людей, то неопровержимая правота на нашей стороне. Ибо древние никогда не признавали таинствами то, чему наши противники ложно присваивают это имя. Древние говорят о возложении рук, но разве они называют его таинством? Св. Августин прямо пишет, что возложение рук есть не что иное, как молитва (Августин. О крещении, против донатистов, III, XVI, 21 (MPL, XLIII, 149)). И пусть не пристают паписты со своими нелепыми разделениями - дескать, св. Августин подразумевает здесь не подтвердительное («конфирмационное»), а целительное или примирительное возложение рук. Книга Августина известна и доступна. Если я искажаю смысл сказанного в ней, пусть мне бросят этот упрёк в лицо. Итак, св. Августин говорит о еретиках, ищущих примирения с Церковью. Он доказывает, что их вовсе не нужно перекрещивать; достаточно возложить на них руки, чтобы через узы мира Бог даровал им своего Духа. Однако могло показаться нелогичным, что повторяется не крещение, а возложение рук. Поэтому св. Августин добавляет, что между этими двумя действиями есть существенное различие: возложение рук - не более чем молитва о человеке. А что смысл его слов именно таков, явствует из другого места, где сказано: «На еретиков, возвращающихся в Церковь, возлагают руки для того, чтобы соединить их в любви. Ибо любовь есть главный дар Божий, без которого никакое освящение не может быть во спасение человека» (Августин. Цит. соч., V, XXIII, 33 (MPL, XLIII, 193)).

13. | Utinam vero morem retineremus quem apud veteres fuisse admonui^a, priusquam abortiva haec Sacramenti larva nasceretur; non ut esset confirmatio talis qualem isti fingunt^b, quae sine Baptismi iniuria nec nominari potest: sed^c catechesis, qua pueri aut adolescentiae proximi, fidei suae rationem coram Ecclesia exponerent. Esset autem optima catechizandi ratio si formula in hunc usum conscripta esset,³ summam continens et familiariter explicans omnium fere religionis nostrae capitum, in quae universa fidelium Ecclesia consentire sine controversia debet; puer decennis ecclesiae se offerret ad edendam fidei confessionem: rogaretur de singulis capitibus, ad singula responderet: siquid ignoraret, aut minus intelligeret, doceretur. Ita unicam, veram et sinceram fidem, qua unanimiter Deum unum colit fidelium populus, teste et spectante Ecclesia profiteretur. Haec disciplina si hodie valeret, profecto parentum quorundam ignavia acueretur, qui liberorum institutionem quasi rem nihil ad se pertinentem, secure negligunt, quam tum sine publico dedecore omittere non possent; maior esset in populo Christiano fidei consensus, nec tanta multorum inscitia et ruditas; non adeo temere quidam novis et peregrinis dogmatibus abriperentur; omnibus denique esset quaedam velut methodus doctrinae Christianae.

13. Je souhaiteroye que nous retinssions la maniere que j’ay dite avoir esté entre les Anciens, devant que ceste fiction abortive de Sacrement vinst en avant. Non pas qu’il y eust une telle Confirmation, laquelle ne se peut mesme nommer sans faire injure au Baptesme: mais une instruction Chrestienne, par laquelle les enfans ou ceux qui auroyent passé aage d’enfance, eussent à exposer la raison de leur foy en presence de l’Eglise. Or ce seroit une tresbonne maniere d’instruction, si on avoit un formulaire proprement destiné à ceste affaire, contenant et declairant familierement tous les poincts de nostre religion, esquels l’Eglise universelle des fideles doit sans difference consentir, et que l’enfant de dix ans ou environ, se presentast à l’Eglise pour declairer la confession de sa foy. Qu’il fust interrogué sur chacun poinct, et eust à respondre: s’il ignoroit quelque chose, ou n’entendoit pas bien, qu’on l’enseignast en telle maniere, qu’il confessast presente et tesmoin l’Eglise, la vraye foy pure et unique, en laquelle tout le peuple fidele d’un accord honnore Dieu. Certainement si ceste discipline avoit lieu, la paresse d’aucuns peres et meres seroit corrigée: car ils ne pourroyent lors sans grand’honte, omettre l’instruction de leurs enfans, de laquelle ils ne se soucient pas maintenant beaucoup. Il y auroit meilleur accord de foy entre le peuple Chrestien, et n’y auroit point si grande ignorance et rudesse en plusieurs. Aucuns ne seroyent pas si aisément transportez par nouvelles doctrines: en somme chacun auroit une adresse de la doctrine Chrestienne.

de penitence

13. I sincerely wish that we retained the custom, which I have stated was practised among the ancients before this abortive image of a sacrament made its appearance. For it was not such a confirmation as the Romanists pretend, which cannot be mentioned without injury to baptism; but a catechetical exercise, in which children or youths used to deliver an account of their faith in the presence of the Church. Now, it would be the best mode of catechetical instruction, if a 613formulary were written for this purpose, containing and stating, in a familiar manner, all the articles of our religion, in which the universal Church of believers ought to agree, without any controversy: a boy of ten years of age might present himself to make a confession of his faith; he might be questioned on all the articles, and might give suitable answers: if he were ignorant of any, or did not fully understand them, he should be taught. Thus the Church would witness his profession of the only true and pure faith, in which all the community of believers unanimously worship the one God. If this discipline were observed in the present day, it would certainly sharpen the inactivity of some parents, who carelessly neglect the instruction of their children as a thing in which they have no concern, but which, in that case, they could not omit without public disgrace; there would be more harmony of faith among Christian people, nor would many betray such great ignorance and want of information; some would not be so easily carried away with novel and strange tenets; in short, all would have a regular acquaintance with Christian doctrine.

PENANCE.

13. The ancient confirmation very praiseworthy. Should be restored in churches in the present day.

I wish we could retain the custom, which, as I have observed, existed in the early Church, before this abortive mask of a sacrament appeared. It would not be such a confirmation as they pretend, one which cannot even be named without injury to baptism, but catechising by which those in boyhood, or immediately beyond it, would give an account of their faith in the face of the Church. And the best method of catechising would be, if a form were drawn up for this purpose, containing, and briefly explaining, the substance of almost all the heads of our religion, in which the whole body of the faithful ought to concur without controversy. A boy of ten years of age would present himself to the Church, to make a profession of faith, would be questioned on each head, and give answers to each. If he was ignorant of any point, or did not well understand it, he would be taught. Thus, while the whole Church looked on and witnessed, he would profess the one true sincere faith with which the body of the faithful, with one accord, worship one God. Were this discipline in force in the present day, it would undoubtedly whet the sluggishness of certain parents, who carelessly neglect the instruction of their children, as if it did not at all belong to them, but who could not then omit it without public disgrace; there would be greater agreement in faith among the Christian people, and not so much ignorance and rudeness; some persons would not be so readily carried away by new and strange dogmas; in fine, it would furnish all with a methodical arrangement of Christian doctrine.

OF PENITENCE.

13. Och of wij de gewoonte bewaarden, die, gelijk ik heb vermeld, bij de ouden in gebruik geweest is, voordat dit ontijdig gedrocht van een sacrament geboren werd; niet opdat er een vormsel zou zijn, zoals zij er een verzinnen, dat niet genoemd kan worden zonder dat men de Doop onrecht aandoet; maar een onderwijzing waardoor de kinderen of de aankomende jongelieden rekenschap zouden afleggen van hun geloof. En dit zou de beste manier van onderwijzen zijn, indien een formulier geschreven was tot dit doel, bevattend en op gemeenzame wijze uitleggend de hoofdinhoud van nagenoeg alle hoofdstukken van onze religie, waarmee de ganse kerk der gelovigen zonder verschil van mening moet instemmen.En dat een kind van tien jaar zich aan de gemeente zou aanbieden om belijdenis des geloofs af te leggen; dat het dan ondervraagd zou worden over ieder hoofdstuk, en op alle vragen antwoordde; indien het iets niet wist, of minder goed begreep, dat het dan onderwezen zou worden. Zo zou het dan het enige, ware en zuivere geloof, waarmee het volk der gelovigen eendrachtig de enige God dient, onder getuige en ten aanschouwe der kerk belijden. Indien deze gewoonte tegenwoordig van kracht was, dan zou voorwaar de traagheid van sommige ouders opgescherpt worden, die het onderwijs hunner kinderen, alsof het een zaak was, die hun niet aangaat, onbekommerd verwaarlozen, terwijl ze het dan zonder openbare schande niet zouden kunnen nalaten. Er zou grotere eendrachtigheid des geloofs zijn onder het Christenvolk, en de onkunde en onwetendheid van velen zou niet zo groot zijn; en sommigen zouden niet zo gemakkelijk door nieuwe en vreemde leerstukken meegesleurd worden; eindelijk allen zouden als het ware een zekere methodische gang in het onderwijs der Christelijke leer hebben.

13. Die echte "Konfirmation"

Ach, wenn wir doch die Gepflogenheit beibehielten, die, wie ich bereits darlegte, bei den Alten bestanden hat, bevor diese unzeitig zur Welt gekommene Maske von einem „Sakrament“ geboren war! Danach sollte nicht eine solche „Firmung“ bestehen, wie sie sich die Römischen zurechtmachen – die kann man ja nicht nennen, ohne der Taufe Unrecht zu tun –, sondern eine Lehrbefragung, in der die Kinder oder vielmehr die angehenden jungen Leute vor der Kirche über ihren Glauben Rechenschaft ablegen. Das beste Verfahren bei einer solchen Lehrbefragung würde darin bestehen, daß man eine festgelegte Form zu diesem Zweck zusammenstellte, die mit faßlicher Auslegung den Hauptinhalt fast aller Hauptstücke unserer Religion enthielte, in denen die gesamte Kirche der Gläubigen ohne Widerspruch eines Sinnes sein soll. Es sollte sich das Kind im Alter von zehn Jahren der Kirche vorstellen, um das Bekenntnis des Glaubens abzulegen. Dabei müßte man es über die einzelnen Hauptstücke befragen, und es müßte auf jedes einzelne seine Antwort geben; wenn es dann etwas nicht wüßte oder nicht recht verstünde, so sollte man es unterweisen. So würde das Kind den einigen, wahren und lauteren Glauben, in dem das Volk der Gläubigen einmütig dem einen Gott dient, bekennen, und die Kirche wäre dabei als Zeuge und Zuschauer zugegen.

Wenn diese Ordnung heute in Kraft wäre, so würde gewiß die Trägheit mancher Eltern behoben werden, welche die Unterweisung der Kinder, als ob sie eine Sache wäre, die sie nichts anginge, sorglos vernachlässigen; denn dann könnten sie sie nicht ohne öffentliche Schande unterlassen. Dann würde auch unter dem Christenvolk größere Eintracht im Glauben herrschen und die Unwissenheit und Unkundigkeit vieler Leute nicht so groß sein; manche würden sich auch nicht so unbesonnen von neuen und fremden Lehren mitreißen lassen – und schließlich würden alle gleichsam eine geordnete Unterweisung in der christlichen Lehre haben.

13. Handoplegging behoort egter behoue te bly veral by geleentheid van aflegging van belydenis van geloof

Mag ons die gewoonte behou wat, soos ek geleer het, onder die kerk van ouds in swang was voordat hierdie ontydige masker van ’n sakrament ontstaan het - nie dat die vormsel moes wees soos hulle hulle inbeeld en wat nie sonder veronregting van die doop vermeld kan word nie, maar as kategese (Christelike onderwys) waardeur kinders en jongelinge rekenskap van hulle geloof voor die kerk kan gee. Die beste metode van onderwys sou wees as ’n handleiding vir hierdie doel geskryf is,⁶⁸ wat die 1793 hoofpunte (van die Christelike leer) saamvat en op ’n vriendelike trant oor die algemeen die belangrikste hoofpunte van ons godsdiens verduidelik. Hieroor moet die hele kerk van gelowiges eendragtig saamstem. ’n Kind van tien jaar moes voor die kerk verskyn om belydenis van sy geloof af te lê.⁶⁹ Hy moes oor elke hoofpunt van die godsdiens ondervra word en op elke hoofpunt antwoord. As hy iets nie geweet of verstaan het nie, moes hy verder daarin onderrig word. So moes hy met die kerk as getuie en ten aanskoue van die kerk die enige, ware en opregte geloof bely waarmee die kerkvolk van gelowiges die enige God eendragtig dien.

As hierdie dissipline vandag gegeld het, sou die luiheid van sommige ouers inderdaad opgeskerp word omdat hulle die onderwysing van hulle kinders onbekommerd verwaarloos as iets wat niks met hulle te doen het nie, terwyl hulle dit dan nie sonder openbare skande agterweë sou kon laat nie. Daar sou dan ook ’n groter eensgesindheid onder die kerkvolk van Christene gewees het en ook nie so ’n groot onkunde en onbeholpenheid van baie mense nie. Sommige van hulle sou dan nie so ondeurdag deur nuwe vreemde leerstellings weggeruk word nie. Kortom: almal sou dan ’n metode van die Christelike leer gehad het.

Die boetedoening (Afdeling 14 - 17)

13. Я хотел бы сохранить тот порядок, который, как было сказано, существовал у древних прежде - до того, как вошла в обыкновение эта незаконная видимость таинства. Я имею в виду не так называемую конфирмацию (одно упоминание о которой оскорбительно для Крещения), а христианское наставление, по завершении которого дети или подростки должны были изложить основания веры в присутствии Церкви. Такому наставлению весьма способствовало бы наличие учебника, специально предназначенного для этой цели. Предполагается, что он будет доступно излагать все основные положения нашей веры, с которыми должна быть согласна вся вселенская Церковь без различия (Именно созданием такого учебника занялся Кальвин с момента прибытия в Женеву. В 1537 г. он опубликовал первый катехизис, представляющий собой сжатое изложение «Наставлений в христианской вере»: «Наставление и исповедание веры, принятое в Женевской Церкви» (ОС, XXII, 24 s.). Но этот учебник, непосильный для детей, по возвращении Кальвина в Страсбург был заменён катехизисом, содержащим вопросы и ответы: «Катехизис Женевской Церкви, или учебник для наставления детей в христианстве, составленный в форме диалога, где служитель спрашивает, а ребёнок отвечает» (ОС, VI, 1 s.)) и которые ребёнок десяти лет или около того должен представить Церкви в качестве исповедания своей веры. Пусть ему зададут вопросы по каждому пункту, а он отвечает. Если же он чего-то не знает или недопонимает, пусть его научат так, чтобы он мог исповедать (в присутствии и при свидетельстве Церкви) истинную и чистую веру, в которой весь народ верующих единодушно почитает Бога (Согласно Церковным ордонансам 1541 г., ни один ребёнок не должен был допускаться к Вечере, «пока не представит исповедания своей веры в соответствии с тем, как она изложена в катехизисе» (ОС, Ха, 2b). Ордонансы 1561 г. подтверждают это требование.).

Если бы существовала такая дисциплина, она несомненно способствовала бы исправлению нерадивости некоторых отцов и матерей. Ибо тогда они не могли бы пренебрегать наставлением своих детей (о котором не слишком пекутся ныне), не рискуя покрыть себя позором. Тогда в христианском народе царило бы большее согласие в вере, во многих местах не обнаруживалось бы столько вопиющего невежества и грубости, и новые доктрины не могли бы увлекать людей с такой лёгкостью. Короче говоря, каждый был бы должным образом наставлен в христианском учении.

О покаянии

14. Proximo loco statuunt poenitentiam⁴: de qua sic confuse et perturbate disserunt, ut nihil certi nec solidi ex eorum doctrina referre possint conscientiae. Nos alio loco^{d 5}, quae de 448 poenitentia didiceramus^a ex Scripturis^b, tum deinde quid et illi doceant, || prolixe enarravimus; nunc id tantum nobis attingendum erit^c, || quid rationis habuerint, qui opinionem de Sacramento, quae in templis ac scholis diu antehac regnavit, excitarunt. || Dicam tamen prius aliquid breviter de veteris Ecclesiae ritu, cuius praetextu abusi sunt illi ad stabiliendum suum commentum. Hunc ordinem in publica poenitentia observabant, ut qui iniunctis sibi satisfactionibus defuncti erant, solenni manus impositione reconciliarentur. Symbolum illud erat absolutionis, quo et ipse peccator erigebatur coram Deo veniae fiducia, et Ecclesia admonebatur ut eum benigne, abolita offensae memoria, in gratiam reciperet. Hoc Cyprianus saepenumero appellat, pacem dare [Lib. epist. 1. epist. 2]¹. Quo autem et gravior esset, et plus commendationis apud populum haberet ista actio, constitutum fuit ut semper Episcopi authoritas hic intercederet. Hinc illud decretum Concilii Carthaginiensis secundi, Reconciliare publice poenitentem in Missa presbytero non liceat². Et alterum Concilii Arausicani, Qui poenitentiae tempore ex hac vita migrant, sine reconciliatoria manus impositione ad communionem admittantur; si revaluerint ex morbo, stent in ordine poenitentium: completoque tempore reconciliatoriam manus impositionem ab Episcopo accipiant^{d 3}. Item Carthaginiensis tertii, Presbyter sine authoritate Episcopi non reconciliet poenitentem^e [Cap. 31^f]⁴. Haec omnia eo spectabant, ne nimia facilitate severitas quam servari in ea re volebant collaberetur. Episcopum ergo cognitorem esse voluerunt, quem verisimile erat in examine habendo circunspectiorem fore. Quanquam Cyprianus alicubi tradit, non solum Episcopum manum imposuisse, sed totum etiam clerum; sic enim loquitur, Poenitentiam agunt iusto tempore: deinde ad communionem veniunt; et per manuum impositionem Episcopi et cleri ius communionis accipiunt^g [Lib. epist. 3. epist. 14]⁵. Postea successu temporis eo delapsa res est, ut extra publicam poenitentiam 449 in privatis quoque absolutionibus hac caeremonia uterentur. Hinc illa distinctio apud Gratianum^a inter publicam et privatam reconciliationem [In Decret. 26. quaest. 6]¹. Ego veterem illam observationem, de qua Cyprianus meminit, sanctam et Ecclesiae salutarem fuisse iudico: ac hodie restitutam esse cuperem. Recentiorem hanc tametsi improbare, vel saltem acrius insectari^b non audeo, minus tamen necessariam arbitror. Utcunque sit, videmus tamen manuum impositionem in poenitentia ceremoniam esse, ab hominibus, non a Deo institutam, quae inter res medias et externa exercitia ponenda sit: non illa quidem contemnenda, sed quae inferiore loco esse debeant quam quae Domini verbo nobis sunt commendata.

14. Ils conjoignent prochainement la Penitence, de laquelle ils parlent si confusement et sans ordre, qu’on ne peut rien cueillir ferme ne certain de leur doctrine. Nous avons ja en un autre lieu expliqué au long, premierement ce que l’Escriture nous monstre de Penitence, puis apres que c’est qu’ils enseignent. Maintenant il nous faut seulement toucher pour combien legere raison, ou du tout nulle, ils en ont fait un Sacrement. Toutesfois je diray premierement en bref, quelle a esté la façon de l’Eglise ancienne, sous couleur de laquelle les Papistes ont introduit leur folle fantasie, et la maintiennent à present Les Anciens observoyent cest ordre en la Penitence publique, que quand le penitent s’estoit acquitté de la satisfaction qu’on luy avoit enjoincte, il estoit reconcilié à l’Eglise par l’imposition des mains. Et cela estoit un signe d’absolution, tant pour consoler le pecheur, que pour advertir le peuple, que la memoire de son offense devoit estre abolie. Ce signe est souvent nommé de sainct Cyprien, Oltroy ou donation de paix²²⁴. Davantage, afin que cest acte eust plus d’authorité, il y avoit ordonnance que cela ne se devoit faire sans le seu et vouloir de l’Evesque. A quoy se doit rapporter le decret du concile de Carthage second: où il est dit qu’un Prestre ne doit point publiquementreconcilier un penitent. Et en un autre decret du Concile Arosiquain: Ceux qui decedent de ce monde devant la fin de leur penitence, pourront estre admis à la communion sans l’imposition des mains reconciliatoire: mais si quelcun revenoit en santé, qu’il soit reconcilié par l’Evesque. Il y a un autre semblable decret du concile de Carthage troisieme²²⁵. Tous ces statuts tendoyent à ce but, que la severité qu’ils vouloyent estre observée, ne s’en allast en decadence. Ainsi, d’autant qu’il y pouvoit avoir des Prestres trop faciles, il estoit dit que l’Evesque auroit cognoissance de cause. Combien que Sainct Cyprien tesmoigne en un autre passage, que l’Evesque n’imposoit pas seul les mains sur les penitens, mais tout le Clergé avec luy²²⁶. Depuis par succession de temps ceste façon a esté pervertie, tellement qu’on a usé de ceste ceremonie en absolutions privées: c’est à dire hors la penitence publique. Et de là vient ceste distinction que met Gratien, qui a fait le recueil des Decrets²²⁷, entre la reconciliation publique et particuliere. Quant à moy, je confesse que ceste observation dont parle sainct Cyprien, est saincte et utile à l’Eglise, et voudroye qu’elle fust aujourdhuy en usage. Quant à l’autre, encore que je ne la reprouve point du tout, neantmoins j’estime qu’elle n’est point fort expediente. Quoy qu’il en soit, nous voyons que l’imposition des mains en la penitence, est une ceremonie dressée des hommes et non pas instituée de Dieu: et par ainsi, qu’elle doit estre mise entre les choses indifferentes, ou entre les observations dont on ne doit pas tenir tel conte, que des Sacremens fondez en la parolle de Dieu.

14. In the next place, they add penance; of which they treat in such a confused and disorderly manner, that the consciences of men can deduce no certain or solid conclusion respecting their doctrine. In another part of this treatise, we have stated at large what we learn from the Scriptures respecting repentance, and likewise what is inculcated on that subject by the Romanists. Our present business is only to inquire briefly into the reasons of those persons who promulgated the opinion which has prevailed for a long period in the churches and in the schools, that penance is a sacrament. In the first place, I will make a few remarks on the practice of the ancient Church, the pretence of which they have abused for the introduction and establishment of their foolish invention. The order observed by the ancients in public penitence was, that persons who had completed the satisfactions enjoined upon them, were reconciled to the Church by solemn imposition of hands. This was a sign of absolution, to encourage the sinner himself with an assurance of pardon before God, and to admonish the Church that they ought to obliterate the memory of his offence, and kindly to receive him into favour. This Cyprian often calls “giving peace.” To increase the importance of this act, and give it a greater recommendation among the people, it was ordained that it should always be done by the authority of a bishop. Hence that decree of the second 614Council of Carthage: “Let no presbyter be permitted to reconcile a penitent publicly at the mass.” And another decree of the Council of Arausium: “Let those who, during the period of their penitence, depart out of this life, be admitted to the communion without the reconciliatory imposition of hands. If they recover from their illness, let them complete the period of their penitence, and then let them receive from the bishop the reconciliatory imposition of hands.” Also the decree of the third Council of Carthage: “Let not a presbyter reconcile a penitent without the authority of the bishop.” The design of all these decrees was, to prevent the severity which they wished to preserve in this matter from falling into disuse. Therefore they committed it to the cognizance of the bishop, who was likely to be more circumspect in conducting the examination. But Cyprian states that it was not the bishop alone who laid hands on the penitent, but that all the clergy also united in this act. These are his words: “They do penance for a proper time, and then they come to the communion, and are restored to the right of communion by the imposition of the hands of the bishop and clergy.” Afterwards, in process of time, the custom was corrupted, so that they used this ceremony in private absolutions, without any public expression of penitence. Hence that distinction in Gratian, between public and private reconciliation. I consider that ancient custom, which is mentioned by Cyprian, to have been holy and useful to the Church, and could wish it were revived in the present day. This more recent one, though I venture not to condemn or censure it with severity, yet I consider less necessary. We see, however, that imposition of hands on repentance is a ceremony of human, not of Divine institution, and is to be placed among indifferent things and external exercises, such as are not to be despised, but ought to hold a station far below the sacraments, which are enjoined upon us by the word of God.

14. Of Penitence. Confused and absurd language of the Popish doctors. Imposition of hands in ancient times. This made by the Papists a kind of foundation of the sacrament of Penance.

The next place they give to Penitence, of which they discourse so confusedly and unmethodically, that consciences cannot derive anything certain or solid from their doctrine. In another place (Book 3 chap. 3 and 4), we have explained at length, first, what the Scriptures teach concerning repentance, and, secondly, what these men teach concerning it. All we have now to advert to is the grounds of that opinion of it as a sacrament which has long prevailed in schools and churches. First, however, I will speak briefly of the rite of the early Church, which those men have used as a pretext for establishing their fiction. By the order observed in public repentance, those who had performed the satisfactions imposed upon them were reconciled by the formal laying on of hands. This was633the symbol of absolution by which the sinner himself regained his confidence of pardon before God, and the Church was admonished to lay aside the remembrance of the offence, and kindly receive him into favour. This Cyprian often terms to give peace. In order that the act might have more weight and estimation with the people, it was appointed that the authority of the bishop should always be interposed. Hence the decree of the second Council of Carthage, “No presbyter may publicly at mass reconcile a penitent;” and another, of the Council of Arausica, “Let those who are departing this life, at the time of penitence, be admitted to communion without the reconciliatory laying on of hands; if they recover from the disease, let them stand in the order of penitents, and after they have fulfilled their time, receive the reconciliatory laying on of hands from the bishop.” Again, in the third Council of Carthage, “A presbyter may not reconcile a penitent without the authority of the bishop.” The object of all these enactments was to prevent the strictness, which they wished to be observed in that matter, from being lost by excessive laxity.Accordingly, they wished cognisance to be taken by the bishop, who, it was probable, would be more circumspect in examining. Although Cyprian somewhere says that not the bishop only laid hands, but also the whole clergy. For he thus speaks, “They do penitence for a proper time; next they come to communion, and receive the right of communion by the laying on of the hands of the bishop and clergy” (Lib. 3 Ep 14). Afterwards, in process of time, the matter came to this, that they used the ceremony in private absolutions also without public penitence. Hence the distinction in Gratian (Decret. 26, Quæst. 6) between public and private reconciliation. I consider that ancient observance of which Cyprian speaks to have been holy and salutary to the Church, and I could wish it restored in the present day. The more modern form, though I dare not disapprove, or at least strongly condemn, I deem to be less necessary. Be this as it may, we see that the laying on of hands in penitence was a ceremony ordained by men, not by God, and is to be ranked among indifferent things, and external exercises, which indeed are not to be despised, but occupy an inferior place to those which have been recommended to us by the word of the Lord.

14. In de volgende plaats stellen ze de penitentie, over welke zij zo verward en ordeloos spreken, dat de consciëntiën uit hun leer niets zekers en stevigs kunnen verkrijgen. Wij hebben op een andere plaats uitvoerig medegedeeld wat wij over de penitentie uit de Schrift geleerd hadden en daarna ook wat hun leer dienaangaande is: nu zullen we slechts dit behoeven aan te roeren, wat voor reden diegenen gehad hebben, die de opvatting, welke in kerken en scholen lang voor dezen geheerst heeft, hebben verwekt, namelijk dat de penitentie een sacrament is. Toch zal ik eerst in het kort een en ander zeggen over de gewoonte der oude kerk, die zij als een voorwendsel misbruikt hebben om hun verzinsel te bevestigen. Zij onderhielden in de openbare penitentie deze orde, dat degenen, die de hun opgelegde boetedoening volbracht hadden, door openlijke handoplegging werden verzoend. Dat was het teken der absolutie, waardoor de zondaar zelf voor God werd opgericht door het vertrouwen op vergiffenis en de kerk vermaand werd de herinnering aan de misdaad te niet te doen en hem goedgunstig in genade aan te nemen. Dit noemt Cyprianus dikwijls de vrede geven¹. En opdat die handeling des te ernstiger zou zijn en bij het volk meer aantrekkelijkheid zou hebben, werd vastgesteld, dat steeds daarbij het gezag van de bisschop tussenbeide zou komen. Vandaar het besluit van het tweede Carthaagse concilie: "Het zij een priester niet geoorloofd iemand, die openbaar boete doet, in de mis te verzoenen." En een ander van het Arausicaanse concilie: "Zij, die in de tijd boetedoening uit dit leven scheiden, moeten zonder de handoplegging der verzoening tot de gemeenschap toegelaten worden; indien ze uit hun ziekte herstellen, moeten ze onder de schare der boetelingen staan, en wanneer hun tijd vervuld is, moeten ze de handoplegging der verzoening van de bisschop ontvangen." Evenzo van het derde Carthaagse concilie: "Een priester verzoene zonder het gezag van de bisschop een boeteling niet." Dit alles had deze bedoeling dat niet door al te grote gemakkelijk de gestrengheid, die ze daarin wilden onderhouden zien, tot verval zou geraken. Dus wilden zij, dat de bisschop van de zaak kennis zou nemen, omdat het waarschijnlijk was, dat hij bij het doen van het onderzoek omzichtiger zou zijn. Ofschoon, Cyprianus deelt ergens² mee, dat niet alleen de bisschop, maar ook de ganse geestelijkheid de handen oplegde. Want hij preekt aldus: "Zij doen een behoorlijke tijd lang boete; dan komen ze tot de gemeenschap en ontvangen het recht der gemeenschap door de handoplegging van de bisschop en der geestelijkheid." Daarna is met verloop van tijd de zaak zover gekomen, dat ze buiten de openbare boetedoening ook bij bijzondere absolutiën deze ceremonie gebruikten. Hieruit is ontstaan die onderscheiding bij Gratianus³ tussen openbare en bijzondere verzoening. Ik oordeel, dat die oude onderhouding, waarvan Cyprianus melding maakt, heilig en voor de kerk heilzaam geweest is, en ik zou willen, dat ze tegenwoordig weer hersteld werd. En ofschoon ik deze nieuwere wijze van verzoening niet durf afkeuren, of althans niet scherp laken, houd ik haar toch voor minder noodzakelijk. Hoe het ook zij, wij zien in ieder geval, dat de handoplegging bij de boetedoening een ceremonie is door mensen en niet door God ingesteld, en dat ze tot de middelmatige zaken en uiterlijke oefeningen gerekend moet worden, die wel niet geminacht, maar die toch als van minder waarde beschouwd moeten worden dan die, welke ons door Gods Woord zijn aanbevolen.

14. Von der Buße Die Bußübung in der Alten Kirche

An die nächstfolgende Stelle setzen die Papisten die Buße. Von ihr reden sie so verwirrt und unordentlich, daß die Gewissen aus ihrer Unterweisung nichts Sicheres und Festes entnehmen können. Wir haben an anderer Stelle weitläufig dargelegt, was wir auf Grund der Schrift über die Buße lehren, und dann auch, was die Römischen für eine Lehre vortragen. Jetzt brauchen wir bloß zu berühren, was für einen Grund diejenigen hatten, die die Meinung aufgebracht haben, daß die Buße ein Sakrament sei – eine Meinung, die in Kirchen und Schulen bisher lange Zeit hindurch geherrscht hat.

Jedoch will ich vorher noch in Kürze einiges über den Brauch der Alten Kirche sagen, den jene Leute als Vorwand mißbraucht haben, um ihr Hirngespinst zu bekräftigen. Die Alten hielten bei der öffentlichen Buße die Ordnung inne, daß diejenigen, die die ihnen auferlegten genugtuenden Werke geleistet hatten, durch feierliche Handauflegung versöhnt wurden. Das war das Merkzeichen der Lossprechung, durch das einerseits der Sünder selbst vor Gott durch die Zuversicht auf Vergebung aufgerichtet und andererseits die Kirche ermahnt wurde, die Erinnerung an das von ihm bereitete Ärgernis auszutilgen und ihn in aller Freundlichkeit zu Gnaden anzunehmen. Das nennt Cyprian häufig „Frieden geben“ (z.B. Brief 57,1.3). Damit aber dieser Vorgang größeres Gewicht bekam und bei dem Volk ein höheres Ansehen gewann, so hat man festgesetzt, daß hierbei stets die Autorität des Bischofs ins Mittel treten sollte. Daher kommt der Beschluß des zweiten Konzils zu Karthago (390), nach dem es einem Presbyter nicht erlaubt ist, einen öffentlich Büßenden in der Messe zu versöhnen. Ebenso erklärt sich der Beschluß des Konzils zu Orange (441): „Wer zur Zeit seiner Buße aus diesem Leben abscheidet, der soll ohne die versöhnende Handauflegung zur Gemeinschaft 1016 zugelassen werden; wenn er aber von seiner Krankheit genest, so soll er in der Schar der Büßenden seinen Platz haben und, wenn die Zeit erfüllt ist, vom Bischof die versöhnende Handauflegung empfangen.“ Ebenso beschloß das dritte Konzil zu Karthago: „Ein Presbyter soll einen Büßenden nicht ohne die Autorität des Bischofs versöhnen.“ Mit dem allem war es darauf abgesehen, daß die Strenge, die sie in dieser Angelegenheit gewahrt wissen wollten, nicht durch allzu große Lässigkeit in Verfall geriete. Sie wollten also, daß der Bischof die gerichtliche Untersuchung führte, weil es wahrscheinlich war, daß er bei Vornahme der Prüfung umsichtiger sein würde. Allerdings berichtet Cvprian an einer Stelle, es habe nicht nur der Bischof die Hand aufgelegt, sondern auch der gesamte „Klerus“; er sagt da nämlich: „Sie tun eine gebührende Zeit hindurch Buße, und dann kommen sie zur Gemeinschaft (Kommunion) und empfangen durch die Handauflegung des Bischofs und des Klerus das Recht zur Gemeinschaft“ (Brief 16,2).

Später ist dann mit fortschreitender Zeit die Sache dermaßen in Verfall geraten, daß man diese Zeremonie auch außerhalb der öffentlichen Buße bei persönlichen Lossprechungen anwandte. Daher rührt jene Unterscheidung zwischen öffentlicher und privater „Versöhnung“, die sich bei Gratian findet (Decretum Gratiani II,26,6).

Ich urteile, daß jener alte Brauch, den Cyprian erwähnt, heilig und für die Kirche heilsam gewesen ist, und ich möchte wohl wünschen, daß er heute wiederhergestellt würde. Die neuere Übung wage ich zwar nicht zu mißbilligen oder wenigstens schärfer zu tadeln, aber ich bin doch der Meinung, daß sie weniger notwendig ist. Wie dem auch sei, so sehen wir doch, daß die Handauflegung bei der Buße eine Zeremonie darstellt, die von Menschen, nicht aber von Gott eingerichtet und zu den „Mitteldingen“ und „äußerlichen Übungen“ zu zählen ist, die wir zwar nicht verachten, aber doch für weniger wichtig halten sollen als das, was uns im Worte des Herrn anempfohlen ist.

14. Die pousdom praat met verwarring en onsekerheid oor die boetedoening

Vervolgens stel hulle boetedoening.⁷⁰ Hieroor praat hulle so verward en deurmekaar dat gewetens geen sekerheid en vastigheid uit hulle leer kan haal nie. Ons het reeds elders bre edvoerig vertel wat ons in verband met boetedoening uit die Skrifte geleer het⁷¹ en daarna ook wat hulle daaroor leer. Nou moet ons slegs die aspek aanroer in verband met die rede wat diegene aanvoer wat die opvatting laat posvat het wat reeds lank tevore in hulle kerke en skole in swang is, naamlik dat boetedoening ’n sakrament is. Ek sal nogtans eers kortliks iets sê oor die gebruik 1794 daarvan in die kerk van ouds omdat hulle hierdie dekmantel misbruik het om hulle verdigsel te bekragtig.

Hulle het die volgende orde in die openbare boetedoening gehandhaaf, naamlik dat diegene wat die voldoening wat hulle opgelê is, voltooi het, met plegtige handoplegging versoen word. Dit was die teken van kwytskelding waarvolgens die sondaar self tot vertroue in die vergiffenis van sy sondes voor God opgewek is en die kerk tegelyk vermaan is om hom vriendelik in genade te ontvang en die herinnering aan sy oortredinge tot niet te maak. Cyprianus noem dit telkens om vrede te gee. ⁷² Met die oog daarop dat hierdie handeling nog ernstiger sou wees en groter aansien onder die kerkvolk sou geniet, is bepaal dat die gesag van ’n biskop altyd tussenbei moes tree. Hieruit het die besluit van die tweede Konsilie van Karthago ontstaan, naamlik dat dit ’n priester nie geoorloof is om iemand wat in die openbaar boete doen, in die Mis te versoen nie.⁷³ En ’n verdere besluit van die Konsilie van Orange was dat diegene wat tydens boetedoening sterf, sonder die handoplegging van versoening tot die gemeenskap van die kerk toegelaat moet word; as hulle egter weer hulle kragte na die siekte herwin, moet hulle onder die groep van boetedoeners bly; en wanneer die tyd van hulle boetedoening voltooi is, moet hulle van ’n biskop die handoplegging van versoening ontvang.⁷⁴ Die besluit van die derde Konsilie van Karthago lui net so: “’n Priester mag nie aan iemand wat boete doen, sonder die gesag van ’n biskop versoening verleen nie”.⁷⁵

Dit was alles daarop gemik om te voorkom dat die strengheid wat hulle daarin wou handhaaf, deur ’n alte groot toegeeflikheid heeltemal in duie sou stort. Hulle bedoeling was dus dat die biskop daarvan kennis moes neem omdat hy waarskynlik in die ondersoek versigtiger sou wees. Cyprianus leer nogtans iewers dat nie alleen die biskop nie maar selfs die hele geestelikheid die handoplegging kon waarneem. Hy sê trouens: “Hulle doen ’n grondige tyd lank boete; dan kom hulle voor die gemeente en deur handoplegging van die biskop en die geestelikheid ontvang hulle die reg van gemeenskap”.⁷⁶ Met verloop van tyd het dit so vervalle geraak dat hulle hierdie seremonie buiten in openbare boetedoening ook in private kwytskeldings gebruik het. Hieruit het die onderskeid tussen openbare en private versoening by Gratianus ontstaan.⁷⁷

1795 So ver dit my aangaan, is ek van mening dat die ou onderhouding waarvan Cyprianus vertel, heilig en heilsaam vir die kerk was en ek wens dat dit vandag weer in ere herstel kon word. Hoewel ek nie waag om die onlangser vorm daarvan af te keur, of dit ten minste nie baie heftig wil aanval nie, meen ek nogtans nie dat dit so noodsaaklik is nie. Hoe dit ook al sy, ons sien nogtans dat handoplegging in boetedoening ’n seremonie is wat deur mense en nie deur God nie, ingestel is hoewel ons dit onder die middelmatige en uiterlike oefeninge moet stel. Ons moet dit wel nie verag nie maar dit behoort ’n minder belangrike plek te beklee as die sakramente wat in die Woord van God aan ons opgedra is.

14. Вслед за конфирмацией наши противники полагают таинством покаяние. Они говорят о нём столь смутно и неопределённо, что из их слов невозможно извлечь чёткого и ясного учения. Мы уже подробно излагали в другом месте , во-первых, то, что говорится о покаянии в Писании, и, во-вторых, то, чему учат наши противники. Теперь же мы лишь кратко покажем, насколько безосновательно представлять покаяние таинством.

Однако прежде скажу несколько слов об обычае древней Церкви, ссылаясь на который, паписты оправдывают этот некогда утверждённый ими и доныне поддерживаемый безумный вымысел. Древние соблюдали в практике публичного покаяния порядок, согласно которому кающийся, исполнивший возложенные на него покаянные труды, примирялся с Церковью через возложение рук. Это был знак прощения грехов, призванный утешить грешника и убедить верующий народ в том, что память о прегрешении должна быть стёрта. Св. Киприан часто называет такой знак дарованием или предоставлением мира (Cyprianus. Epistolae, 57; 1, 2; III, 2 (MPL, III, 882; 884)).

Кроме того, для придания этому акту большей авторитетности было предписано, что он не может совершаться без ведома и согласия епископа. В связи с этим следует упомянуть канон Второго Карфагенского собора, гласящий, что простой священник не должен примирять кающегося с Церковью (Второй Карфагенский собор (390), канон 4 (МРL, LXXXIV, 185-186); Неfelе-Leclercq С. J. von. Histoire des Conciles d'apres les documents originaux. Vol. 1-8. Р. 1907-1913; V. 2, р. 78), а также канон Оранжского собора, гласящий: «Покидающие мир сей прежде окончания покаяния могут быть допущены к причастию без примирительного возложения рук. Но возвращающийся в Церковь в добром здравии пусть будет примирён с нею епископом» (Первый Оранжский собор (441), канон 3; op. cit., v. 2, p. 436-437).

Имеется другое постановление Третьего Карфагенского собора (Третий Карфагенский собор (393), канон 32 (MPL, LXXXVI, 193)). Цель всех этих канонов и постановлений - уберечь от падения ту строгость, которую желательно было сохранить. Так, из опасений чрезмерной снисходительности некоторых священников, было предписано, что епископ должен быть поставлен в известность о сути дела. Вместе с тем в другом месте Киприан свидетельствует, что епископ возлагал руки на кающегося не один, а вместе со всем клиром (Cyprianus. Epistolae, 16, 11, 3 (MPL, IV, 957-959)).

Однако с течением времени такой порядок подвергся искажению. Церемония возложения рук стала практиковаться частным образом, то есть помимо публичного покаяния. Именно здесь берёт начало различение, которое проводит Грациан (составивший собрание канонов и декретов) между публичным и тайным (частным) покаянием (Decretum Gratiani II, c. 26, qu. 6, c. 3). Если высказать моё собственное мнение, то я считаю святым и полезным для Церкви порядок, о котором рассказывает св. Киприан, и хотел бы видеть его в действии и сегодня. Что касается второго (тайного) покаяния, то я не отвергаю его безоговорочно, однако и не считаю безусловно необходимым. Как бы то ни было, мы видим, что возложение рук в покаянии есть обряд, установленный людьми, а не Богом. Поэтому его следует отнести к вещам безразличным, и его соблюдению не должно придаваться такое же значение, как соблюдению Таинств, основанных на слове Божьем.

15. Romanenses autem et Scholastici (quibus solenne est omnia perperam interpretando corrumpere) || anxie in reperiendo hic Sacramento desudant^c; nec mirum videri debet^d: nodum enim in scirpo quaerunt^{e 2}. Quod tamen optimum habent, rem implicitam, suspensam, incertam, opinionumque varietate confusam ac turbatam relinquunt. Dicunt ergo, vel poenitentiam exteriorem esse Sacramentum, et si ita est, existimari debere signum esse interioris poenitentiae, id est contritionis cordis [Lib. 4. Sent. dist. 22 cap. 2]³, quae erit res Sacramenti: vel utranque simul esse Sacramentum: nec duo, sed unum completum. Verum exteriorem esse Sacramentum duntaxat, interiorem rem et Sacramentum. Remissionem autem peccatorum, rem tantum, et non Sacramentum⁴. Qui Sacramenti definitionem supra a nobis positam⁵ memoria tenent, ad eam exigant id quod dicunt esse Sacramentum, et invenient non esse ceremoniam externam a Domino institutam ad fidei nostrae confirmationem. Quod si causentur, definitionem meam legem non esse cui parere necesse habeant: audiant Augustinum, quem sacrosanctum se habere fingunt. Sacramenta (inquit) propter carnales, visibilia instituta sunt: ut ab iis quae oculis cernuntur ad ea quae intelliguntur, Sacramentorum gradibus transferantur [Lib. 3. quaest. Vet. testam.]⁶. Quid tale aut ipsi vident, 450 aut aliis queunt ostendere in eo quod Sacramentum poenitentiae vocant? Idem alibi, Sacramentum ideo dicitur quia in eo aliud videtur, aliud intelligitur. Quod videtur, speciem habet corporalem: quod intelligitur, fructum habet spiritualem [In sermone quodam de Baptis. infant.]¹. Neque^a ullo modo Sacramento poenitentiae (quale fingunt ipsi) conveniunt haec^b: ubi nulla species est corporalis quae spiritualem fructum repraesentet.

15. Or les Theologiens Romanisques, qui ont ceste bonne coustume de corrompre et depraver tout par leurs belles gloses, se tourmentent fort à y trouver un Sacrement. Et n’cst point de merveille s’ils en sont en peine: car ils cherchent ce qui n’y est point. Finalement ne pouvans mieux, comme gens qui sont au bout de leurs sens, ils laissent tout enveloppé, suspens, incertain et confus par diversité d’opinions. Ils disent donc que la Penitence exterieure est Sacrement: et s’il est ainsi, qu’il la faut reputer estre signe de la Penitence interieure, c’est à dire de la contrition du cœur, qui sera par ceste raison la substance du Sacrement: ou bien que toutes les deux sont Sacrement: non pas deux, mais un accompli. Et que l’exterieure, est Sacrement tant seulement: l’interieure, Sacrement et substance d’iceluy: et que la remission des pechez est substance du Sacrement, non pas Sacrement²²⁸. Afin de respondre à tontes ces choses, ceux qui ont souvenance de la definition du Sacrement cy dessus mise, qu’ils rapportent à icelle tout ce que ceux cy disent estre Sacrement: et ils trouveront qu’il n’y a nulle convenance, veu que ce n’est point une ceremonie externe instituée du Seigneur à la confirmation de nostre foy. S’ils repliquent que ma definition n’est pas une loy à laquelle ils soyent necessairement tenus d’obeir: qu’ils escoutent sainct Augustin, auquel ils font semblant de porter une reverence inviolable. Les Sacremens, ditil, sont instituez visibles pour les charnels: afin que par les degrez des Sacremens ils soyent transferez des choses qui se voyent à l’œil, à celles qui se comprennent en l’entendement²²⁹. Qu’est-ce qu’ils voyent ou peuvent monstrer aux autres de semblable, en ce qu’ils appellent Sacrement de Penitence? Sainct Augustin en un autre lieu dit, Sacrement est ainsi appellé, pource qu’en iceluy une autre chose est veue, et une autre entendue. Ce qui s’y voit, a figure corporelle: ce qui y est entendu, a fruict spirituel²³⁰. Ceci ne convient non plus au Sacrement de Penitence, tel qu’ils l’imaginent; où il n’y a nulle figure corporelle qui represente le fruict spirituel.

15. Now, the Romish theologians and schoolmen, who are in the habit of corrupting every thing by misinterpretation, take very great pains here to discover a sacrament, but to no purpose. Nor ought this to be wondered at, for they seek it where it is not to be found. When they have done their best, they leave the subject perplexed, doubtful, uncertain, and confounded with a variety of opinions. They say, then, that external penitence is a sacrament, and if it be so, that it ought to be considered as a sign of internal penitence, that is, of contrition of heart, which is the substance of the sacrament; or that both together constitute the sacrament, not two sacraments, but one complete one; but that external penitence is merely the sacrament; while that which is internal is both the 615sacrament and the substance of the sacrament; and remission of sins is the substance only, and not the sacrament. Let those who bear in mind the definition of a sacrament which we have already given, apply it to the examination of this pretended sacrament, and they will find that it is not an external ceremony instituted by God for the confirmation of our faith. If they plead that my definition is not a law which they are bound to obey, let them hear Augustine, whom they profess to regard with the greatest reverence. He says, “Visible sacraments are instituted for carnal persons, that by the steps of the sacraments they may be led from those things which are visible to the eye, to those which are intelligible to the mind.” What resemblance to this do they themselves see, or are they able to point out to others, in that which they call the sacrament of penance? The same writer says in another place, “It is therefore called a sacrament, because one thing is seen, another is understood in it. That which is seen has corporeal form; that which is understood has spiritual fruit.” These things are not at all applicable to the sacrament of penance, which they have invented, in which there is no corporeal form to represent any spiritual fruit.

15. Disagreement among Papists themselves, as to the grounds on which penance is regarded as a sacrament.

The Romanists and Schoolmen, whose wont it is to corrupt all things by erroneous interpretation, anxiously labour to find a sacrament here, and it cannot seem wonderful, for they seek a thing where it is not. At best, they leave the matter involved, undecided, uncertain, confused, and confounded by the variety of opinions. Accordingly, they say (Sent. Lib. 4 Dist. 22, cap. 3), either that external penitence is a sacrament, and, if so, ought to be regarded as a sign of internal penitence; i. e., contrition of heart, which will be the matter of the sacrament, or that both together make a sacrament, not two, but one complete; but that the external is the sacrament merely, the internal, the matter, and the sacrament, whereas the634forgiveness of sins is the matter only, and not the sacrament. Let those who remember the definition of a sacrament, which we have given above, test by it that which they say is a sacrament, and it will be found that it is not an external ceremony appointed by God for the confirmation of our faith. But if they allege that my definition is not a law which they are necessarily bound to obey, let them hear Augustine, whom they pretend to regard as a saint.¹ “Visible sacraments were instituted for the sake of carnal men, that by the ladder of sacraments they may be conveyed from those things which are seen by the eye, to those which are perceived by the understanding” (August. Quæst. Vet. Test. Lib. 3). Do they themselves see, or can they show to others, anything like this in that which they call the sacrament of penance? In another passage, he says, “It is called a sacrament, because in it one thing is seen, another thing is understood. What is seen has bodily appearance, what is understood has spiritual fruit” (Serm. de Bapt. Infant). These things in no way apply to the sacrament of penance, as they feign it; there, there is no bodily form to represent spiritual fruit.

15. De Roomsen nu en de Scholastieken, wier gewoonte het is alles, door het verkeerd uit te leggen, te bederven, tobben zich vol zorg af om hier een sacrament te vinden. En dit moet niet wonderlijk schijnen; want ze zoeken een knoop in een bies. Maar het beste, dat ze gedaan kunnen krijgen is, dat ze de zaak ingewikkeld, twijfelachtig, onzeker en door verscheidenheid van meningen verward en ordeloos laten. Zij zeggen dus¹, of dat de uiterlijke boetedoening een sacrament is, en indien dat zo is, dat ze dan gehouden moet worden voor een teken van de inwendige boetedoening, dat is van de verbrijzeling des harten, die de betekende zaak van het sacrament is, of dat beide boetedoeningen tegelijk het sacrament zijn, en wel niet twee, maar één volmaakt sacrament. Maar dat de uiterlijke boetedoening alleen een sacrament is, de innerlijke de betekende zaak en een sacrament. En dat de vergeving der zonden slechts een betekende zaak is en geen sacrament. Laat hen, die zich de definitie van een sacrament, welke ik boven gegeven heb, herinneren, aan haar toetsen datgene, wat zij zeggen, dat een sacrament is, en zij zullen bevinden, dat het geen uitwendige ceremonie is, door de Here ingesteld tot bevestiging van ons geloof. En indien ze aanvoeren, dat mijn definitie wet is, aan welke zij menen gehoorzaam te moeten zijn, laat hen dan luisteren naar Augustinus, van wie zij zeggen, dat ze hem voor zeer heilig houden. "De sacramenten," zegt hij² "zijn terwille van de vleselijke mensen zichtbaar ingesteld, opdat ze van de dingen, die met de ogen gezien worden naar de dingen, die begrepen worden, langs de trappen der sacramenten geleid worden." Wat is er van die aard, dat ze of zelf zien, of aan anderen kunnen tonen in datgene, wat zij het sacrament der penitentie noemen? Dezelfde zegt elders³ "Sacrament wordt het daarom genoemd, omdat daarin wat anders wordt gezien en wat anders verstaan; hetgeen gezien wordt, heeft een lichamelijke gedaante; hetgeen verstaan wordt, heeft een geestelijke vrucht." En dit past geenszins op het sacrament der penitentie, zoals zij dat verzinnen, want daar is geen lichamelijke gedaante, die een geestelijke vrucht afbeeldt.

15. Die Buße ist kein Sakrament

Die Römischen aber und die Schultheologen, die die Sitte haben, alles mit ihren verkehrten Auslegungen zu verderben, schwitzen sich voll Sorge ab, um hier ein Sakrament zu finden. Das darf auch nicht verwunderlich erscheinen; denn sie „suchen einen Knoten in der Binse“ (d.h. sie suchen Schwierigkeiten, wo gar keine sind)! Das Beste, was sie erreichen können, das ist, daß sie die Sache verhüllt, unentschieden, ungewiß und durch die Vielfältigkeit der Meinungen verwirrt und in Unordnung gebracht hinterlassen. Sie sagen also, entweder sei die äußere Buße (selbst) ein Sakrament, und wenn es sich so verhalte, so müsse man sie für ein Zeichen der inneren Buße halten, das heißt also der „Zerknirschung des Herzens“, die dann die „Sache „ des Sakraments sei – oder aber beides zusammen (äußere und inwendige Buße) sei das Sakrament, und zwar bildeten beide nicht zwei Sakramente, sondern ein vollkommenes (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,22,3). Die äußerliche Buße, so fahren sie dann fort, sei bloß Sakrament, die inwendige dagegen „Sache“ und Sakrament. Die Vergebung der Sünden aber sei bloß Sache und nicht Sakrament.

Wer die oben von uns gegebene Begriffsbestimmung von „Sakrament“ im Gedächtnis hat, der möge das, was nach der Behauptung dieser Theologen ein Sakrament sein soll, nach jener Bestimmung prüfen, und er wird finden, daß es sich dabei nicht um eine äußere Zeremonie handelt, die von dem Herrn zur Stärkung unseres Glaubens eingerichtet ist. Sie könnten allerdings einwenden, meine Begriffsbestimmung sei doch kein Gesetz, dem zu gehorchen sie für nötig erachteten. Aber dann sollen sie den Augustin hören, den sie angeblich für heilig halten. Er sagt: „Die Sakramente sind um der fleischlichen Menschen willen als etwas Sichtbares gestiftet, damit sie von dem aus, was man mit Augen sieht, auf den Stufen der Sakramente zu dem gelangen, was darunter verstanden ist.“ Was wollen die 1017 Scholastiker nun in dem, was sie das „Sakrament der Buße“ nennen, von dieser (von Augustin geschilderten) Art selber sehen oder anderen zeigen können? Der nämliche Augustin sagt an anderer Stelle: „Das Sakrament hat seinen Namen daher, daß man in ihm etwas anderes sieht und wieder etwas anderes versteht. Was man sieht, das hat leibliche Gestalt, was man versteht, das hat geistliche Frucht“ (Predigt 272). Auch diese Worte passen auf keinerlei Weise zu dem „Sakrament der Buße“, wie es sich die Römischen zurechtmachen; denn da ist gar keine „leibliche Gestalt“ vorhanden, die eine „geistliche Frucht“ veranschaulichte.

15. Daar is eweneens nie eenstemmigheid onder pouslike leraars oor die redes waarom boetedoening ’n sakrament genoem word nie

Die Roomsgesindes en die Skolastici wat gewoonlik alles deur ’n verkeerde vertolking bederf, swoeg en sweet om hierin ’n sakrament te vind; en dit moet ons nie verbaas nie omdat hulle ’n knoop in ’n biesiebos soek.⁷⁸ En wanneer hulle hulle bes gedoen het, laat hulle die onderwerp ingewikkeld, twyfelagtig, onseker en vanweë wyduiteenlopende opvattings verward en deurmekaar. Hulle beweer dus dat boetedoening òf ’n uitwendige sakrament is en, as dit so is, dat dit geag moet word as ’n teken van inwendige boetedoening, dit is, ’n teken van verbryseling van die hart wat die werklike inhoud van die sakrament sal wees; òf dat altwee saam tegelyk ’n sakrament is - nie twee sakramente nie, maar een volmaakte sakrament. Hulle beweer dat slegs uiterlike boetedoening ’n sakrament is, en dat die inwendige saak ’n sakrament is. Hulle sê verder dat sondevergiffenis slegs die werklike inhoud is, en nie ’n sakrament nie.⁷⁹

Diegene wat die beskrywing van ’n sakrament wat ek hierbo gestel het,⁸⁰ onthou, moet hierdie beskrywing wat die pousdom ’n sakrament noem, daaraan toets, en hulle sal bevind dat dit nie ’n uiterlike seremonie is wat deur die Here ingestel is om ons geloof te versterk nie. Maar as hulle my daarvan beskuldig dat my beskrywing geen reël is waaraan hulle noodwendig gehoorsaam moet wees nie, moet hulle na Augustinus luister wat hulle hulle verbeel hulle as heilig beskou. Hy sê: “Die sienlike sakramente is ter wille van vleeslike mense ingestel om deur die trappe van die sakramente van die dinge wat met die oë waargeneem 1796 word, opgevoer te word na dinge wat met die verstand begryp kan word”.⁸¹ Wat van hierdie aard kan hulle self sien, of aan ander mense toon in dit wat hulle die sakrament van boetedoening noem? Elders sê Augustinus: “’n Sakrament word ’n sakrament genoem omdat daarin iets anders gesien en iets anders verstaan word. Wat daarin gesien word, het ’n liggaamlike gestalte; en wat daarin verstaan word, geestelike vrug”.⁸² Hierdie beskrywings pas geensins op die sakrament van boetedoening soos hulle hulle verbeel nie. Daarin is geen liggaamlike gestalte wat die geestelike vrug weergee nie.

15. Тем не менее богословы Рима, имеющие обыкновение всё извратить и испакостить глоссами, всячески пытаются отыскать здесь таинство. Неудивительно, что они испытывают затруднения: ведь они ищут то, чего нет. В конце концов, выбившись из сил, они оставляют этот вопрос неопределённым, нерешённым и запутанным из-за множества разнородных мнений.

Они говорят, что внешнее покаяние представляет собой таинство. А если так, то его нужно считать знаком внутреннего покаяния, то есть сердечного сокрушения (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 22, c. 2 (MPL, CXCII, 899)), которое будет в таком случае субстанцией таинства. Или же оба они суть таинство - не два, а совокупное целое. Причём внешнее покаяние представляет собой только таинство, а внутреннее - и таинство и субстанцию таинства. А прощение грехов есть субстанция таинства, но не само таинство (Там же).

Чтобы ответить на все эти вопросы, вспомним данное выше определение таинства. Если соотнести с ним всё то, что наши противники называют таинством покаяния, окажется, что здесь нет никакого соответствия, потому что нет никакого внешнего обряда, установленного Господом в подтверждение нашей веры. Если они заявят, что наше определение не вляется для них непреложным законом, пусть выслушают св. Августина, к которому они выказывают исключительное почтение; «Таинства, - говорит Августин, - были установлены как зримые плотскими людьми, чтобы они могли по ступеням таинств взойти от видимых оком вещей к вещам умопостигаемым» (Августин. О различных вопросах, XLIII (MPL, XL, 28)). Могут ли наши противники усмотреть и указать другим что-либо похожее в так называемом таинстве покаяния? В другом месте св. Августин говорит: «Таинство именуется так потому, что в нём видится одно, а мыслится другое. То, что мы видим, имеет телесный облик; то, что мы мыслим, есть духовный плод» (Августин. Проповеди, 272 (MPL, XXXVIII, 1247)). Но это вовсе не соответствует воображаемому таинству покаяния у папистов, где нет никакого телесного образа, представляющего духовный плод.

16. Ac^c (ut istas belluas in sua arena conficiam ^d) si ullum hic^e Sacramentum quaeratur^f, nonne longe speciosius iactari poterat, absolutionem Sacerdotis Sacramentum esse, quam poenitentiam vel interiorem vel exteriorem? Promptum enim erat dicere, ceremoniam esse ad confirmandam fidem nostram de peccatorum remissione, habereque promissionem clavium, ut vocant, Quodcunque ligaveritis aut solveritis super terram, erit solutum et ligatum in caelis². Sed obiecisset quispiam, plerosque solvi^g a Sacerdotibus, quibus nihil tale^h accedit tali absolutione: quum ex eorum dogmate Sacramenta novae Legis efficere debeant quod figurant. Ridiculum. Ut in Eucharistia duplicem manducationem statuunt, Sacramentalem, quae bonis aeque ac malis communis est: spiritualem, quae bonorum tantum est propria³: cur non et absolutionem bifariam percipi fingerent? Nec tamenⁱ hactenus intelligere potui, quid sibi vellent cum illo suo dogmate^k: quod quam longe a Dei veritate dissideat docuimus quum id argumentum serio tractaremus⁴. Tantum hic ostendere volo, hunc scrupulum^l nihil impedire, quominus absolutionem Sacerdotis Sacramentum nuncupent. Respondere enim per os Augustini licebat^m, Sanctificationem esse sine visibili Sacramento, et visibile Sacramentum sine interiori sanctificatione [Lib. 3. quaest. Vet. testam.]⁵. Item Sacramenta in solis electis efficere quod figurant [De Baptis. parvulorum]⁶. Item, Induere Christum alios usque ad Sacramenti perceptionem, 451 alios^a usque ad sanctificationem. Illud, bonos et malos pariter facere: istud, bonos solos^b [Lib. 5. De Baptism. contra Donatist.]¹. Sane hallucinati sunt plus quam pueriliter, et caeci in sole fuerunt, qui quum multa difficultate aestuarent, rem planam adeo et cuivis obviam non perspexerunt.

16. Mais encore, afin que je les surmonte mesme en leur limite: je demande, S’il y avoit icy Sacrement aucun, n’y avoit-il pas meilleure couleur de dire que l’absolution du Prestre fust Sacrement, que la Penitence, ou interieure ou exterieure? Car il estoit facile de dire que c’est une ceremonie ordonnée pour confirmer nostre foy de la remission des pechez, et ayant promesse des clefs, comme ils appellent: c’est assavoir, Ce que tu auras lié ou deslié sur terre, sera lié ou deslié aux cieux. Mais quelcun eust objecté à l’encoutre que plusieurs sont absous des Prestres, ausquels telle absolution ne profite de rien: comme ainsi soit que par leur doctrine les Sacremens de la nouvelle loy doyvent en efficace faire ce qu’ils figurent. A cela la response est preste: c’est assavoir que comme il y a double manducation en la Cene de nostre Seigneur, l’une sacramentale, qui est pareillement commune aux bons et aux mauvais, l’autre qui est specialement propre aux bons: aussi ils peuvent feindre que l’absolution se reçoit doublement. Combien que jusques icy je n’ay peu comprendre comment ils entendent que les Sacremens de la nouvelle loy ayent une operation si vertueuse. Ce que j’ay monstré n’accorder nullement à la verité de Dieu, quand je traitoye ceste matiere en son lieu. Seulement j’ay voulu icy declairer, que ce serupule n’empesche de rien, à ce qu’ils ne puissent nommer l’absolution du Prestre, Sacrement. Car ils respondront par la bouche de sainct Augustin, que la sanctification est aucunefois sans Sacrement visible, et que ce Sacrement visible est aucunefois sans interieure sanctification²³¹. Item, que les Sacremens font ce qu’ils figurent és esleus seulement²³². Item, que les uns vestent Christ jusques à la perception du Sacrement, les autres jusques à la sanctification²³³. Le premier advient semblablement aux bons et aux mauvais: le second n’advient sinon aux bons. Certes ils se sont trop puerilement abusez: et ont esté aveuglez au soleil, quand estans en telle perplexité et difficulté, ils n’ont pas cogneu une chose si facile et vulgaire.

16. And to vanquish these champions on their own ground, if any sacrament be sought for here, would it not be far more plausible to say that the sacrament consists in the absolution of the priest, rather than in penitence, either internal or external? For it would be easy to say, that this is a ceremony appointed for the confirmation of our faith in the remission of sins, and has what they call the promise of the keys: “Whatsoever ye shall bind on earth, shall be bound in heaven; and whatsoever ye shall loose on earth, shall be loosed in heaven.”¹³⁷⁹ But some would have objected, that many who are absolved by priests, derive no such benefits from their absolution; whereas, upon their principle, the sacraments of the new law actually accomplish that which they represent. To this it might be replied, that, as in the eucharist there is a twofold eating,—sacramental, which is equally common to the good and the wicked; and spiritual, which is peculiar to the good—why might they not also imagine the reception of a twofold absolution? Yet I have never yet been able to comprehend what they intended by that principle of theirs, respecting the efficacious virtue of the sacraments of the new law; which we have proved to be altogether at variance with the truth of God, when we professedly discussed that subject. Here I only mean to show that this difficulty is no objection to their calling sacerdotal absolution a sacrament. For they might 616answer, in the language of Augustine, “That sanctification is sometimes without the visible sacrament, and that the visible sacrament is sometimes unaccompanied by internal sanctification.” Again: “That the sacraments effect that which they represent in the elect alone.” Again: “That some persons put on Christ as far as the reception of the sacrament, and others even to sanctification;” that the former is equally the case with the good and evil; and the latter with none but the good. Surely they have betrayed more than the weakness of children, and shown themselves blind to the broad day, who, in the midst of such difficulty and perplexity, have not discovered a thing so plain and obvious to every one.

16. More plausibility in calling the absolution of the priest, than in calling penance a sacrament.

And (to despatch these beasts in their own arena) if any sacrament is sought here, would it not have been much more plausible to maintain that the absolution of the priest is a sacrament, than penitence either external or internal? For it might obviously have been said that it is a ceremony to confirm our faith in the forgiveness of sins, and that it has the promise of the keys, as they describe them: “Whatsoever ye shall bind or loose on earth, shall be bound or loosed in heaven.” But some one will object that to most of those who are absolved by priests nothing of the kind is given by the absolution, whereas, according to their dogma, the sacraments of the new dispensation ought to effect what they figure. This is ridiculous. As in the eucharist, they make out a twofold eating—a sacramental, which is common to the good and bad alike, and a spiritual, which is proper only to the good; why should they not also pretend that absolution is given in two ways? And yet I have never been able to understand what they meant by their dogma. How much it is at variance with the truth of God, we showed when we formally discussed that subject. Here I only wish to show that no scruple should prevent them from giving the name of a sacrament to the absolution of the priest. For they might have answered by the mouth of Augustine,² that there is a sanctification without a visible sacrament, and a visible sacrament without internal sanctification. Again, that in the elect alone sacraments effect what they figure. Again, that some put on Christ so far as the receiving of the sacrament, and others so far as sanctification; that the former is done equally by the good and the bad, the latter by the good only. Surely they were more deluded than children, and blind in the full light of the sun when635they toiled with so much difficulty, and perceived not a matter so plain and obvious to every man.

16. En (om die beesten in hun eigen strijdperk te overwinnen) indien men hier enig sacrament zoekt, had men dan niet met veel meer schijn van juistheid kunnen verkondigen, dat de absolutie van de priester een sacrament is, dan dat de inwendige of uitwendige penitentie is? Want dan lag het voor de hand om te zeggen, dat de absolutie een ceremonie is om ons geloof aangaande de vergeving der zonden te bevestigen, en dat ze de belofte der sleutelen heeft, zoals zij het noemen, namelijk: "Alwat gij zult binden of ontbinden op aarde, zal gebonden of ontbonden zijn in de hemelen." Maar men had daartegen kunnen inbrengen, dat zeer velen door de priesters worden ontbonden, wie niets dergelijks door zulk een absolutie ten deel valt, hoewel, volgens hun leer, de sacramenten der nieuwe wet moeten bewerken hetgeen zij afbeelden. Het is belachelijk. Evenals in het Avondmaal, volgens hen, tweeërlei eten is, namelijk een sacramenteel, dat goeden en slechten gemeen is, en een geestelijk, dat slechts de goeden eigen is, waarom zouden ze ook niet verzinnen, dat een tweevoudige absolutie ontvangen wordt? Maar ik heb tot nog toe niet kunnen begrijpen, wat zij bedoelen met dat leerstuk, waarvan we, toen we dit onderwerp opzettelijk behandelden, hebben geleerd, hoe ver het van Gods waarheid verwijderd is. Ik wil hier alleen aantonen, dat dit bezwaar hen geenszins verhindert de absolutie van de priesters een sacrament te noemen. Want ze konden door de mond van Augustinus antwoorden¹, dat de heiligmaking is zonder zichtbaar sacrament, en het sacrament zonder de inwendige heiligmaking. Evenzo², dat de sacramenten alleen in de uitverkorenen bewerken hetgeen zij afbeelden. Evenzo³, dat sommigen Christus aandoen tot het ontvangen van het sacrament toe, anderen tot de heiligmaking toe. Dat goeden en kwaden gelijkelijk het eerste doen, maar alleen goeden het laatste. Ongetwijfeld, ze hebben meer dan kinderlijk gebazeld, en zijn blind geweest in het zonlicht, daar ze, in zo grote moeilijkheid verkerend, een zo duidelijke en voor een ieder voor de hand liggende zaak niet hebben doorzien.

16.

Um nun aber diese wilden Tiere in ihrer eigenen Arena niederzuzwingen, möchte ich fragen: wäre es nicht, wenn man hier überhaupt nach einem Sakrament suchte, von viel schönerem Schein gewesen, wenn man behauptet hätte, die Absolution durch den Priester sei das Sakrament, als wenn man sagte, es bestünde in der „inwendigen“ oder „äußeren“ Buße? Denn da hätte doch die Behauptung auf der Hand gelegen, die Absolution sei eine „Zeremonie“ zur „Stärkung unseres Glaubens“ hinsichtlich der Vergebung der Sünden, und sie habe auch die sogenannte „Verheißung der Schlüssel“, nämlich das Wort: „Was ihr auf Erden binden oder lösen werdet, das soll auch im Himmel gebunden und gelöst sein“ (Matth. 18,18; summarisch). Dann aber hätte jemand den Einwand machen können, daß doch von den Priestern sehr viele Leute losgesprochen würden, denen durch solche Absolution nichts dergleichen widerfahre, während doch auf Grund ihrer Lehre die „Sakramente des Neuen Bundes“ „bewirken“ müssen, was sie „veranschaulichen“! Es ist doch lächerlich. Bei der Eucharistie behaupten sie ein zwiefaches „Essen“, nämlich erstens das Essen im Sinne des (äußerlichen) Sakramentsgenusses (manducatio sacramentalis), das den Guten wie den Bösen gleichermaßen eigen ist, und zweitens das „geistliche“ (manducatio spiritualis), das allein den Guten eigen ist. Weshalb sollten sie nun nicht ebenso haben erdichten können, daß man auch eine zwiefache Absolution empfange? Jedoch habe ich bislang noch nicht zu begreifen vermocht, was sie eigentlich mit jener Lehre (vom zwiefachen Genuß des Abendmahls) sagen wollen – wie weit sie von Gottes Wahrheit geschieden ist, das haben wir ja schon dargelegt, als wir diesen Punkt gründlich behandelten. Ich will hier nur zeigen, daß dies Bedenken keine Hemmung dagegen bietet, daß sie die Absolution durch den Priester als Sakrament bezeichneten. Sie könnten ja auch mit den Worten des Augustin antworten, die Heiligung sei (manchmal) ohne das sichtbare Sakrament und das sichtbare Sakrament ohne die in wendige Heiligung (Fragen zum Heptateuch III,84). Sie hätten ebenso mit Augustins Worten darauf verweisen können, daß die Sakramente allein in den Auserwählten das bewirken, was sie veranschaulichen. Oder ebenso darauf, daß nach Augustin Christus von den einen bis zum Empfang des Sakraments „angezogen“ wird, von den anderen bis zur Heiligung, und daß jenes von Guten und Bösen gleichermaßen geschieht, dies dagegen allein von den Guten (Von der Taufe gegen die Donatisten V,24,34). Jedenfalls sind sie mehr als kindisch in die Irre gegangen und beim hellen Sonnenlicht blind gewesen, daß sie sich mit soviel Beschwerlichkeit abgemüht, aber unterdessen diese klare und jedermann leicht zugängliche Sache nicht erschaut haben!

16. Die pousdom sou volgens hulle redenasie ewe goed kon beweer dat die kwytskelding van sondes deur die priester 'n sakrament is

En om nou met hierdie ongediertes in hulle eie arena klaar te speel, as iemand hier na ’n sakrament soek, sou hy dan nie met groter indrukwekkendheid daarop kon aanspraak maak dat die kwytskelding van die priester ’n sakrament is liewer as innerlike of uiterlike boetedoening nie? Dit sou immers voor die handliggend wees om te sê dat dit ’n seremonie is om ons geloof in die vergiffenis van sondes te versterk en dat hulle die belofte van die sleutels het soos hulle dit noem: “Alles wat julle op die aarde bind of losmaak, sal in die hemel losgemaak en gebind wees”.⁸³

Miskien sou iemand hierteen die beswaar opper dat die meeste mense deur die priesters kwytgeskeld word hoewel niks soortgelyks met so ’n kwytskelding met hulle gebeur nie terwyl die sakramente van die nuwe wet volgens hulle leerstelling tot stand moet bring wat dit uitbeeld. Belaglik! Soos hulle bepaal dat daar in die nagmaal ’n tweevoudige ete is, naamlik ’n sakramentele ete waaraan goeie sowel as slegte mense deel het, en ’n geestelike ete wat slegs vir goeie mense beskore is,⁸⁴ waarom het hulle dan nie die versinsel geskep dat ons ook ’n tweevoudige kwytskelding kan ontvang nie? En tog kon ek tot nou toe nog nie begryp wat hulle met daardie leerstelling bedoel nie. Ons het trouens reeds geleer hoe ver dit van die waarheid van God verwyder is toe ons hierdie redenasie in alle erns behandel het.⁸⁵ Hier wil ek slegs aandui dat hierdie probleem hulle nie behoort te verhinder om die kwytskelding van die priester ’n sakrament te noem nie. Hulle mag trouens deur 1797 Augustinus se mond antwoord dat die heiligmaking sonder die sienlike sakrament is en die sienlike sakrament sonder die innerlike heiligmaking.⁸⁶ Net so sê hy dat die sakramente slegs in die uitverkorenes verrig wat hulle uitbeeld.⁸⁷ Net so ook dat sommiges hulle met Christus beklee slegs tot deelname aan die sakrament, en ander tot heiligmaking; en dat goeie en slegte mense gelyk eersgenoemde doen, maar slegs goeie mense laasgenoemde.⁸⁸ Hulle is in elk geval meer as kinderagtig in ’n beswyming en hulle was blind in die sonlig aangesien hulle met baie probleme gekook het en ’n saak wat so duidelik en in elkeen se pad staan, nie raakgesien het nie.

16. Но для того чтобы одолеть наших противников на их собственной территории, зададим ещё один вопрос. Если бы здесь имелось какое-то таинство, не лучше ли было считать им прощение грехов, даваемое священником, а не покаяние - как внутреннее, так и внешнее? Ведь было бы нетрудно заявить, что отпущение - это обряд, предписанный в подтверждение веры в прощение грехов и основанный на так называемом обетовании ключей: «Что вы свяжете на земле, то будет связано на небе; и что разрешите на земле, то будет разрешено на небе» (Мф 18:18). Здесь можно возразить, что многие получали прощение от священников, но это не принесло им пользы, а между тем, согласно учению наших противников, таинства нового закона должны в действительности производить то, что изображают. На такое возражение было бы нетрудно ответить. Подобно тому как в Вечере Господней они различают два вкушения (первое, сакраментальное, равно присуще добрым и злым; второе особо дано добрым (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 9, c. 1 (MPL, CXCII, 858))), так и в «таинстве» покаяния они могли бы различать двойное прощение.

Однако я до сих пор не могу понять, как они представляют себе такое действие таинств нового закона. Я уже объяснил в надлежащем месте, что их учение никоим образом не согласуется с божественной истиной. Но здесь я только хотел показать, что данное возражение не помешало бы им назвать таинством даваемое священником прощение грехов. Они могли бы ответить устами св. Августина, что иногда освящение совершается без видимого таинства, а видимое таинство - без внутреннего освящения (Августин. Вопросы на Семикнижие, III, 84 (MPL, XXXIV, 712)). Далее, что таинства в действительности производят то, что изображают, только в избранных (Августин. На Пс 77, 2 (MPL, XXXVI, 983-984)). И ещё: «Одни облекаются во Христа во время принятия Таинства, а другие - вплоть до освящения. Первое равно относится к добрым и злым, второе - только к добрым» (Августин. О крещении, против донатистов, V, XXIV, 34 (MPL, XLIII, 193)). Надо полагать, наши противники совсем сбиты с толку, как малые дети, и ослеплены так, что не видят восхода солнца, если не находят столь простого и очевидного выхода из своих затруднений.

17. Ne tamen animos tollant, quacunque in parte Sacramentum posuerint, nego iure haberi pro Sacramento. Primum, quod nulla Dei promissio singularis ad hanc rem^c extet, unica Sacramenti hypostasis^d. Deinde, quod quaecunque hic ceremonia proferatur, merum sit hominum inventum: quum ceremonias Sacramentorum nonnisi a Deo institui posse iam definitum sit. Mendacium ergo et impostura fuit quod de Sacramento poenitentiae commenti sunt. Ementitum hoc Sacramentum ornarunt quo decebat elogio, secundam esse tabulam post naufragium: quia siquis vestem innocentiae in Baptismo perceptam peccando corruperit, per poenitentiam reparare potest [Lib. 4. Sent. dist. 14. cap. 1². De poeniten. dist. 1. cap. 72^{e 3}]. Sed dictum est Hieronymi⁴. Cuiuscunque sit, quin plane impium sit, excusari nequit, si ex eorum sensu exponitur^f. Quasi vero per peccatum deleatur Baptismus, et non potius in memoriam revocandus sit peccatori quoties de peccati remissione cogitat, ut illinc sese colligat, animumque recipiat et fidem confirmet, peccatorum remissionem se impetraturum quae sibi in Baptismo promissa sit. || Quod autem dure et improprie Hieronymus dixit, poenitentia reparari Baptismum (a quo excidunt qui excommunicari ab Ecclesia merentur) boni isti interpretes ad suam impietatem trahunt. || Aptissime itaque dixeris si Baptismum vocaveris poenitentiae 452 Sacramentum, quum in confirmationem gratiae et fiduciae sigillum^a iis datus sit qui poenitentiam meditantur. || Quod ne commentum esse nostrum putes, || praeterquam quod Scripturae verbis conforme est^b, || apparet in veteri Ecclesia fuisse pervulgatum instar certissimi axiomatis. Nam in libello De fide ad Petrum, qui Augustino inscribitur, Sacramentum fidei et poenitentiae dicitur^c [Citatur decret. 15. quaest. 1. cap. Firmissime]^{d 1}. Et quid ad incerta confugimus? Quasi vero apertius quippiam requirendum sit, quam quod recitat Evangelista: Iohannem praedicasse Baptismum poenitentiae in remissionem peccatorum [Marc. 1. a. 4; Luc. 3. a. 3].

17. Toutesfois afin qu’ils ne s’enorgueillissent pas, en quelque part qu’ils mettent leur Sacrement, je nie qu’il doyve estre reputé Sacrement. Premierement, veu qu’il n’y a nulle promesse de Dieu, qui est le fondement unique de Sacrement. Car comme nous avons assez declairé cy dessus, la promesse des clefs n’appartient nullement à faire quelque estat particulier d’absolution, mais seulement à la predication de l’Evangile, soit qu’elle soit faite ou à plusieurs, ou à un seul, sans y mettre difference: c’est à dire, que par icelle promesse nostre Seigneur ne fonde point une absolution speciale, qui soit faite distinctement à un chacun: mais celle qui se fait indifferemment à tous pecheurs, sans adresse particuliere. Secondement, veu que toute ceremonie qui se pourra icy produire, est pure invention des hommes, comme ainsi soit qu’il ait ja esté determiné que les ceremonies des Sacremens ne se peuvent ordonner sinon de Dieu. C’est donc mensonge et tromperie, tout ce qu’ils ont forgé et fait accroire du sacrement de Penitence. Davantage, ils ont orné ce Sacrement contrefait, d’un tel titre qu’il appartenoit, disans que c’estoit une seconde planche apres le naufrage. Car si quelcun a maculé par peché la robbe d’innocence qu’il avoit receue au Baptesme, par Penitence il la peut laver²³⁴. Mais c’est le dire de sainct Hierome, disent-ils. De qui qu’il soit, il ne se peut excuser qu’il ne soit pleinement meschant, si on l’expose selon leur sens: comme si le Baptesme estoit effacé par le peché, et non pas plustost que les pecheurs le deussent revoquer en memoire, toutes les fois qu’ils cherchent remission de peché, pour en icelle memoire se conforter, prendre courage et confirmer leur fiance qu’ils impetreront remission de peché, laquelle leur a esté promise au Baptesme. Ce que sainct Hierome a enseigné un peu trop rudement, assavoir que le Baptesme duquel ceux qui meritent estre excommuniez sont decheux est reparé par penitence: ces faussaires le destournent à leur impieté. Parquoy on parlera tresproprement, en appellant le Baptesme Sacrement de penitence: puis qu’il a esté donné en consolation à ceux qui s’estudient à faire penitence. Et afin qu’on ne pense que ce soit un songe de ma teste, il appert que ç’a esté une sentence commune et resolue en l’Eglise ancienne. Car au livre intitulé De la Foy, qu’on attribue à sainct Augustin, il est nommé Sacrement de foy et de penitence²³⁵. Et qu’est-ce que nous recourons à tesmoignages incertains, comme si on pouvoit requerir quelque chose plus claire que ce que recite l’Evangeliste, assavoir que Jean a presché le Baptesme de penitence en remission des pechez (Marc 1:4; Luc 3:3)?

de l’extreme onction

17. Yet let them not flatter themselves, for in whatever part they place their sacrament, I deny that it ought to be considered as a sacrament at all; first, because it is not accompanied with any special promise of God, which is the only foundation of a sacrament; secondly, because all the ceremony exhibited here is the mere invention of men; whereas it has been already ascertained that sacramental ceremonies cannot be instituted, except by God himself. All that they have fabricated, therefore, respecting the sacrament of penance, is nothing but falsehood and imposture. This counterfeit sacrament they have adorned with a suitable title, calling it “a second plank after a shipwreck;” for that, if any one by sin has soiled the garment of innocence received in baptism, he may purify it by penance. But this, they say, is the language of Jerome. Whose language soever it may be, it cannot be exculpated from manifest impiety, if it be explained according to their notion of it. As if baptism were effaced by sin, and ought not rather to be recalled to the memory of the sinner whenever he thinks of remission of sins, that it may serve to comfort his mind, inspire him with courage, and confirm his confidence of obtaining the remission of sins, which was promised to him in baptism. But that which Jerome has expressed with some degree of harshness and impropriety, that baptism, from which those who deserve to be excommunicated from the Church have fallen away, is repaired by penitence, these admirable expositors apply to their impiety. We shall speak with the greatest propriety, therefore, if we call baptism the sacrament of penitence; since it is given for a confirmation of grace, and seal of confidence, to those who meditate repentance. And this must not be considered as an invention of ours, for, beside its conformity to the language of Scripture, it appears to have been generally received in the ancient Church as an indubitable axiom. For in the treatise on Faith addressed to Peter, which is attributed to Augustine, it is called “the sacrament of faith and repentance.” And why do we 617resort to uncertain testimonies? Nothing can be required more explicit than what is recited by the evangelists, that “John did preach the baptism of repentance for the remission of sins.”¹³⁸⁰

EXTREME UNCTION.

17. Penance not truly a sacrament. Baptism the sacrament of penitence.

Lest they become elated, however, whatever be the part in which they place the sacrament, I deny that it can justly be regarded as a sacrament; first, because there exists not to this effect any special promise of God, which is the only ground of a sacrament;¹ and, secondly, because whatever ceremony is here used is a mere invention of man; whereas, as has already been shown, the ceremonies of sacraments can only be appointed by God. Their fiction of the sacrament of penance, therefore, was falsehood and imposture. This fictitious sacrament they adorned with the befitting eulogium, that it was the second plank in the case of shipwreck, because if any one had, by sin, injured the garment of innocence received in baptism, he might repair it by penitence.² This was a saying of Jerome. Let it be whose it may, as it is plainly impious, it cannot be excused if understood in this sense; as if baptism were effaced by sin, and were not rather to be recalled to the mind of the sinner whenever he thinks of the forgiveness of sins, that he may thereby recollect himself, regain courage, and be confirmed in the belief that he shall obtain the forgiveness of sins which was promised him in baptism. What Jerome said harshly and improperly—viz. that baptism, which is fallen from by those who deserve to be excommunicated from the Church, is repaired by penitence, these worthy expositors wrest to their own impiety. You will speak most correctly, therefore, if you call baptism the sacrament of penitence, seeing it is given to those who aim at repentance to confirm their faith and seal their confidence. But lest you should think this our invention, it appears, that besides being conformable to the words of Scripture, it was generally regarded in the early Church as an indubitable axiom. For in the short Treatise on Faith addressed to Peter, and bearing the name of Augustine, it is called, The sacrament of faith and repentance. But why have recourse to doubtful writings, as if anything can be required more distinct than the statement of the Evangelist, that John preached “the baptism of repentance for the remission of sins”? (Mark 1:4; Luke 3:3).

OF EXTREME UNCTION, SO CALLED.

17. Maar opdat ze niet moed vatten, ontken ik, dat, of ze nu het sacrament stellen in de penitentie of in de absolutie het terecht voor een sacrament gehouden wordt. In de eerste plaats omdat er geen enkele bijzondere belofte Gods voor deze zaak bestaat, die toch de enige grond van een sacrament is. Vervolgens omdat, welke ceremonie hierbij ook te pas gebracht wordt, zij toch een loutere uitvinding van mensen is: daar reeds bewezen is, dat de ceremoniën der sacramenten slechts door God ingesteld kunnen worden. Het was dus een leugen en een bedrog wat zij over het sacrament der penitentie verzonnen hebben. Dit gelogen sacrament hebben ze versierd met de passende lof¹ : dat is de tweede plank na de schipbreuk; want indien iemand het kleed der onschuld, dat hij in de Doop ontvangen heeft, door zondigen bedorven heeft, dat kan hij het door boetedoening herstellen. Dit zijn woorden van Hieronymus. Maar van wie ze ook zijn, ze kunnen niet vrijgesproken worden van goddeloosheid, indien ze naar hun gevoelen worden uitgelegd. Alsof de Doop door de zonde te niet gedaan werd en niet veeleer door de zondaar in de herinnering teruggeroepen moest worden, zo dikwijls als hij aan de vergeving der zonde denkt, opdat hij daardoor tot zichzelf kome, moed vatte en het geloof versterkte, dat hij de vergeving van zonden zal verkrijgen, die hem in de Doop beloofd is. Maar hetgeen Hieronymus hard en oneigenlijk gezegd heeft, namelijk dat door de boetedoening de Doop (van welke diegenen afvallen, die van de gemeenschap der kerk afgesneden verdienen te worden) hersteld wordt, dat betrekken die fraaie uitleggers op hun goddeloosheid. Daarom zal men zeer geschikt de Doop een sacrament der penitentie kunnen noemen, daar hij tot een bevestiging der genade en een zegel van het vertrouwen gegeven is aan hen, die boetedoening bedenken. En opdat men niet mene, dat dit een verzinsel van ons is, wijs ik er op, dat dit niet alleen in overeenstemming is met de woorden der Schrift, maar dat het ook in de oude kerk algemeen verbreid geweest blijkt te zijn als een zeer vaste grondstelling. Want in het boekje "Over het geloof" gericht tot Petrus, dat aan Augustinus wordt toegeschreven, wordt de Doop een sacrament des geloofs en der bekering genoemd². En waartoe nemen wij onze toevlucht tot onzekere getuigenissen? Alsof men iets duidelijker zou behoeven te zoeken dan hetgeen de evangelist verhaalt, namelijk dat Johannes gepredikt heeft de Doop der bekering tot vergeving der zonden (Marc. 1:4; Luc.3:3)

17.

Aber damit sie darüber nicht stolz werden: sie mögen dem Sakrament seinen Platz geben, wo sie immer wollen (ob nun in der Buße oder in der Absolution), so bestreite ich doch, daß es mit Recht für ein Sakrament gehalten wird. Und zwar erstens deshalb, weil hierfür keine besondere Verheißung Gottes besteht, die doch der einzige Wesensgrund für ein Sakrament ist, zweitens deshalb, weil alles, was man hier an Zeremonien vorweist, reines Menschenfündlein 1018 ist, während wir doch bereits festgestellt haben, daß die Zeremonien der Sakramente ausschließlich von Gott gestiftet werden können. Daher war also alles, was sich die Römischen von dem „Sakrament der Buße“ ausgedacht haben, Lug und Trug.

Dieses erlogene Sakrament haben sie dann auch mit dem gebührenden Lobpreis ausgezeichnet und gesagt, es sei die „zweite (rettende) Planke nach dem Schiffbruch“, denn wenn einer das „Gewand der Unschuld“, das er in der Taufe empfangen hätte, durch Sündigen verdorben hätte, so könnte er es durch die Buße wiederherstellen (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,14,1; Decretum Gratiani II,33,3, 72). Das ist aber doch, so sagen sie, ein Ausspruch des Hieronymus! Er mag stammen, von wem er will, so kann man ihn jedenfalls nicht davon freisprechen, daß er offenkundig gottlos ist, wenn er nach dem Verständnis der Römischen ausgelegt wird! Als ob nun die Taufe durch die Sünde hinfällig würde! Als ob sie nicht vielmehr dem Sünder ins Gedächtnis zurückgerufen werden müßte, sooft er an die Vergebung der Sünden denkt, damit er sich dadurch wieder zurechtfindet, den Mut wiedergewinnt und den Glauben stärkt, daß er die Vergebung der Sünden erlangen wird, die ihm in der Taufe verheißen ist! Hieronymus erklärt in harter und uneigentlicher Redeweise, durch die Buße werde die Taufe, aus der diejenigen herausfielen, die von der Kirche mit dem Bann belegt zu werden verdienten, wiederhergestellt. Das beziehen nun diese guten Ausleger auf ihre Gottlosigkeit!

Es wäre daher sehr sachgemäß, wenn man behauptete, das „Sakrament der Buße“ sei die Taufe; denn sie ist denen, die nach Buße trachten, zur Bekräftigung der Gnade und als Siegel ihrer Zuversicht gegeben. Man soll nicht meinen, das hätten wir uns selbst ausgedacht, denn abgesehen davon, daß es den Worten der Schrift gemäß ist, liegt es auch klar zutage, daß es in der Alten Kirche wie ein ganz fester Grundsatz allgemein verbreitet war. Denn die Taufe wird in dem Büchlein „Vom Glauben an Petrus (Diaconus)“, das man dem Augustin zuschreibt, als das „Sakrament des Glaubens und der Buße“ bezeichnet. (So wird es Decretum Gratiani II,15,1,3 angeführt.) Aber wozu nehmen wir unsere Zuflucht zu ungewissen Zeugnissen? Als ob sich etwas Klareres suchen ließe als der Bericht des Evangelisten: „Johannes ... predigte von der Taufe der Buße zur Vergebung der Sünden“ (Mark. 1,4; Luk. 3,3)!

17. Om al hierdie redes is daar geen regverdiging om boetedoening as ’n sakrament te beskou nie

Om nogtans te voorkom dat hulle moed skep, verklaar ek dat, in watter opsig hulle ook al die sakrament stel, (d.i. in boetedoening of in kwytskelding), dit nie met reg as ’n sakrament beskou kan word nie. Ten eerste omdat geen besondere belofte van God met die oog op hierdie aspek bestaan nie - en dit is tog die enigste wese van ’n sakrament. Ten tweede, omdat, watter seremonie nou ook al hier aangebied word, dit ’n louter ontwerp van die mens is aangesien seremonies van die sakramente slegs deur God ingestel kan word soos ons reeds beskryf het. Wat hulle derhalwe in verband met die sakrament van boetedoening versin het, was ’n leuen en bedrog. Hierdie valslik versonne sakrament het hulle getooi in ’n loflied wat daarby gepas het en dit ’n tweede plank na die skipbreuk genoem.⁸⁹ As iemand immers die kleed van onskuld wat hy in die doop ontvang het, bederf het deur te sondig, kon hy dit deur boetedoening weer herstel.⁹⁰

“Maar dit is Hieronymus se woorde”.⁹¹ Wie s’n dit ook al is, dit is duidelik goddeloos en kan nie verontskuldig word as dit in die sin waarin hulle dit verstaan, verklaar word nie. Net asof die doop deur die sonde tot niet gemaak word, en dit nie eerder in die herinnering van ’n sondaar opgeroep moet word so dikwels as wat hy aan die vergiffenis van 1798 sy sondes dink nie. Hy moet aan sy doop dink om daaruit tot inkeer te kom, moed te skep, en sy geloof te versterk dat hy die vergiffenis van sy sondes wat in die doop aan hom beloof is, sal verkry. Die feit dat Hieronymus hard en onvanpas beweer het dat die doop waarvan diegene wat verdien het om uit die kerk uitgeban te word, afvallig geword het, deur boetedoening herstel word, trek daardie goeie uitleggers deur na hulle goddeloosheid. Jy sou dus uiters paslik praat as jy die doop ’n sakrament van boetedoening noem aangesien die doop aan mense wat oor boetedoening nadink, gegee is as ’n versterking van die genade en ’n seël van vertroue. Maar om te voorkom dat jy sou dink dat dit ons verdigsel is, is dit benewens die feit dat dit met die woorde van die Skrif ooreenkom, ook duidelik dat dit in die kerk van ouds algemeen aanvaar is as ’n baie vaste grondwaarheid. In die boekie Oor die geloof aan Petrus wat aan Augustinus toegeskryf word, word die doop ’n sakrament van die geloof en bekering genoem.⁹² En waarom neem ons ons toevlug tot onseker getuienis? Net asof iets duideliker vereis kan word as wat die evangelieskrywer vertel, naamlik dat Johannes die doop van bekering tot vergiffenis van sondes verkondig het.⁹³

Die laaste salwing of ‘oliesel’ soos hulle dit noem (Afdeling 18 - 21)

17. Но пусть не вздумают возгордиться. Ибо в какой бы части своего ритуала ни усматривали они таинство, я отрицаю, что его можно считать таинством. Во-первых, здесь нет Божьего обетования, которое одно только может служить основанием таинства. Как уже было показано выше, обетование ключей никоим образом не подразумевает прощения грехов в частном порядке, но относится к проповеди Евангелия - безразлично, проповедуется ли оно одному человеку или многим. Другими словами, этим обетованием Господь устанавливает не какое-то особое прощение грехов для каждого человека в отдельности, но единое для всех грешников без различия. Во-вторых, каков бы ни был обряд покаяния, он является чисто человеческим изобретением. Но мы уже определили, что ритуалы таинств могут предписываться только Богом. Следовательно, называть таинством покаяния человеческое установление - ложь и обман.

Наши противники украсили это мнимое таинство подобающим ритуалом, назвав его «второй спасительной доской после кораблекрушения». Ибо если человек запятнает грехом одежды невинности, в которые он облачается при Крещении, то сможет омыть их покаянием (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 14, c. 1 (MPL, CXCII, 868; Decretum Gratiani, II, c. 33, qu. 3, c. 72)). Паписты говорят, что это изречение принадлежит св. Иерониму (Hyeronimus. Epistolae, 84, 6 (MPL, XXII, 748)). Но кому бы оно ни принадлежало, его следует считать нечестивым, если истолковывать соответственно смыслу, который вкладывают в него наши противники. А именно, что крещение уничтожается грехом. Между тем, грешники, напротив, должны обращаться к памяти о крещении всякий раз, когда ищут прощения грехов, чтобы в этом памятовании почерпнуть утешение, ободрение и укрепление веры в то, что им простятся грехи согласно обетованию, данному в крещении. Неудачное высказывание св. Иеронима о том что крещение (от которого отпадают грешники, заслуживающие отлучения) восстанавливается покаянием, эти лжецы превращают в собственное нечестие.

Было бы весьма точно и правильно назвать таинством покаяния именно крещение, потому что оно было дано в утешение тем, кто стремится к покаянию. А чтобы не казалось, что это моя собственная выдумка, сошлюсь на общепринятое и твёрдое убеждение древней Церкви. Так, в приписываемой св. Августину книге «О вере» («De fide») крещение названо Таинством веры и покаяния (Псевдо-Августин. О вере, XXX (MPL, XL (приложение), 745)). Но зачем обращаться к недостаточно надёжным свидетельствам, когда у нас есть точные сообщения евангелистов: Иоанн Креститель проповедовал крещение покаяния для прощения грехов (Мк 1:4; Лк 3:3).

О елеосвящении

18. Tertium fictitium Sacramentum est Extrema unctio²: quae nonnisi a Sacerdote perficitur, idque in extremis (sic loquuntur) et oleo ab Episcopo consecrato, atque hac verborum forma, Per istam sanctam unctionem, et piissimam suam misericordiam, indulgeat tibi Deus quicquid peccasti per visum, per auditum, odoratum, tactum, gustum³. Eius duas esse virtutes fingunt, peccatorum remissionem, et corporalis morbi levamen, si ita expediat: sin minus, animae salutem^{e 4}. Aiunt autem institutionem ab Iacobo positam esse, cuius verba sunt, Infirmatur quis inter vos? inducat presbyteros Ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini: || fideique obsecratio salvum reddet laborantem, ac eriget eum Dominus^f: || et si in peccatis fuerit, remittentur ei [Iacob. 5. d. 14]⁵. Eiusdem rationis est ista unctio, cuius esse manuum impositionem supra demonstravimus⁶: nempe histrionica hypocrisis, qua citra rationem, et sine fructu, Apostolos referre volunt. Refert Marcus, 453 Apostolos in prima sua missione, iuxta mandatum quod a Domino acceperant, mortuos suscitasse, daemonia eiecisse, leprosos mundasse, infirmos sanasse, in curatione autem aegrorum, oleum adhibuisse. Ungebant, inquit, oleo multos infirmos: et sanabantur [Marc. 6. b. 13]. Huc respexit Iacobus quum iussit accersi presbyteros ad ungendum infirmum. Talibus ceremoniis nullum altius subesse mysterium facile iudicabunt qui observarint, quanta libertate et Dominus et eius Apostoli versati sint in rebus istis externis. Dominus caeco redditurus visum ex pulvere et sputo lutum composuit [Iohan. 9. a. 6], alios tactu sanavit [Matth. 9. d. 29], alios verbo [Luc. 18. g. 42]. Ad hunc modum Apostoli alios morbos solo verbo, alios tactu, alios unctione curarunt [Act. 3. a. 6, et 5. c. 16, et 19. c. 12]. At verisimile est unctionem istam non temere (ut nec omnia alia^a) fuisse usurpatam. Fateor: non tamen ut esset curationis organum, sed symbolum duntaxat, quo imperitorum ruditas admoneretur unde tanta virtus prodiret: ne scilicet eius laudem Apostolis tribuerent. Oleo autem significari Spiritum sanctum eiusque dona, vulgare ac tritum est [Psal. 45. b. 8]. Caeterum evanuit gratia illa curationum, quemadmodum et reliqua miracula: quae ad tempus edi voluit Dominus, quo novam Evangelii praedicationem in aeternum admirabilem redderet. Ut igitur maxime demus, unctionem Sacramentum fuisse earum virtutum quae tum per manus Apostolorum administrabantur: nihil nunc ad nos pertinet, quibus virtutum administratio commissa non est.

18. Le troisieme Sacrement contrefait, est l’Extreme Onction, laquelle ne se donne que par un prestre, et ce en extremité de vie: et de l’huile consacrée par l’Evesque, et par telle forme de parolles: Dieu par ceste saincte Onction et par sa misericorde te pardonne tout ce que tu as offensé par l’ouye, la veue, le flairer, l’attouchement et le goust. Et feignent qu’il y a deux vertus de ce sacrement: c’est assavoir la remission des pechez, et l’allegement de la maladie corporelle, s’il est expedient, ou la santé de l’ame. Or ils disent que l’institution en est mise par sainct Jaques, duquel les mots sont tels: Y a-il quelcun malade entre vous? Qu’il appelle les Anciens de l’Eglise, et qu’ils prient sur luy, l’oignans d’huile au nom du Seigneur: et il recouvrera sa santé, et s’il est en pecbez, ils luy seront remis (Jaq. 5:14, 15). Ceste onction est d’une mesme raison que nous avons cy dessus demonstré l’imposition des mains: c’est assavoir une bastellerie et singerie, par laquelle sans propos et sans utilité ils veulent contrefaire les Apostres. Sainct Marc recite que les Apostres en leur premier voyage, selon le mandement qu’ils avoyent eu du Seigneur, resusciterent les morts, chasserent les diables, nettoyerent les ladres, guerirent les malades: et adjouste qu’en la guerison des malades ils userent d’huile. Ils oignirent, dit-il, plusieurs malades d’huile, et ils estoyent gueriz (Marc 6:13). Ce qu’a regardé sainct Jaques, quand il a commandé d’appeller les Anciens pour oindre le malade. Mais ceux qui auront consideré en quelle liberté nostre Seigneur et ses Apostres se sont gouvernez en ces choses exterieures, jugeront facilement que sous telles ceremonies il n’y a pas fort haut mystere caché. Nostre Seigneur voulant restituer la veue à l’aveugle, fist de la boue de poudre et de salive (Jean 9:6). Il guerissait les uns par attouchement, les autres par parolle. En ceste maniere les Apostres ont guery aucunes maladies par seule parolle: les autres avec attouchement, les autres avec onction. (Matth. 9:29; Luc 18:42; Act. 3:6; 5:16; 19:12). Mais ils pourront dire que ceste onction n’a pas esté prise des Apostres temerairement, non plus que les autres choses. Ce que je confesse: non pas toutesfois qu’ils l’ayent prinse à ce qu’elle fust instrument de la santé, mais seulement un signe par lequel fust enseigné la rudesse des simples, dont provenoit telle vertu, de peur qu’ils n’attribuassent la louange aux Apostres. Or cela est vulgaire et accoustumé, qu’en l’Escriture le sainct Esprit et ses dons sont signifiez par l’huile (Ps. 45:8). Au reste, icelle grace de guerir les malades n’a plus de lieu, comme aussi bien les autres miracles: lesquels le Seigneur a voulu estre faits pour un temps, afin de rendre la predication de l’Evangile, qui estoit pour lors nouvelle, eternellement admirable. Encores donc que nous accordissions que l’Onction eust esté un Sacrement des vertuz qui estoyent lors administrées par les mains des Apostres, toutesfois elle ne nous appartient maintenant en rien, veu que l’administration des vertus ne nous est commise.

18. The third counterfeit sacrament is extreme unction; which is never performed but by a priest, and that in the last moments of life, with oil consecrated by a bishop, and the following form of words: “By this holy unction, and by his most tender mercy, may God pardon thee whatever sin thou hast committed by sight, by hearing, by smell, by taste, and by touch.” They pretend that it has two virtues—remission of sins, and relief from bodily disease, if that be expedient, or otherwise the salvation of the soul. They say that the institution of it is established by James, who says, “Is any sick among you? let him call for the elders of the Church; and let them pray over him, anointing him with oil in the name of the Lord; and the prayer of faith shall save the sick, and the Lord shall raise him up; and if he have committed sins, they shall be forgiven him.”¹³⁸¹ This unction of theirs is of the same kind as we have already proved their imposition of hands to be: it is a mere hypocritical farce, by which, without any reason, and without any advantage, they affect to mimic the apostles. It is related by Mark, that the apostles, at their first mission, according to the command which they had received from the Lord, raised the dead, ejected demons, cleansed lepers, healed the sick, and that in the cure of the sick they made use of oil. “They anointed with oil,” he says, “many that were sick, and healed them.”¹³⁸² James had this in view when he directed the elders of the Church to be sent for to anoint the sick. That such ceremonies concealed no higher mystery, will easily be concluded by any attentive observers of the great liberty used by our Lord and his apostles in external things. When our Lord was about to restore sight to a blind man, he made clay of dust and spittle; some he healed with a touch, others with a word. In the same manner, the apostles cured some maladies with a mere word, others with a touch, others with unction. But it may be alleged that it is probable that this unction, like the other methods, was not employed without reason. This I confess; not, however, that they used it as an instrument of cure, but merely as a sign, to instruct the ignorance of the simple whence such virtue proceeded, that they might not ascribe the praise of it to the apostles. Now, it is very common 618in the Scriptures for the Holy Spirit and his gifts to be signified by oil. But that grace of healing has disappeared, like all the other miraculous powers, which the Lord was pleased to exhibit for a time, that he might render the preaching of the gospel, which was then new, the object of admiration for ever. Even though we should fully grant, therefore, that unction was a sacrament of the powers which were administered by the instrumentality of the apostles, it has nothing to do with us, to whom the administration of those powers has not been committed.

18. Extreme Unction described. No foundation for it in the words of James.

The third fictitious sacrament is Extreme Unction, which is performed only by a priest, and, as they express it, in extremis, with oil consecrated by the bishop, and with this form of words, “By this holy unction, and his most tender mercy, may God forgive you whatever sin you have committed, by the eye, the ear, the smell, the touch, the taste” (see Calv. Epist. de Fugiend. Illicit. Sac.). They pretend that there are two virtues in it—the forgiveness of sins, and relief of bodily disease, if so expedient; if not expedient, the salvation of the soul. For they say, that the institution was set down by James, whose words are, “Is any sick among you? let him send for the elders of the Church; and let them pray over him, anointing him with oil in the name of the Lord; and the prayer of faith shall save the sick, and the Lord shall raise him up: and if he have committed sins, they shall be forgiven him” (James 5:14). The same account is here to be given of this unction as we lately gave of the laying on of hands; in other words, it is mere hypocritical stage-play, by which, without reason or result, they would resemble the apostles. Mark relates that the apostles, on their first mission, agreeably to the command which they had received of the Lord, raised the dead, cast out devils, cleansed lepers, healed the sick, and, in healing, used oil. He says, they “anointed with oil many that were sick, and healed them” (Mark 6:13). To this James referred when he ordered the presbyters of the Church to be called to anoint the sick. That no deeper mystery lay under this ceremony will easily be perceived by those who consider how great liberty both our Lord and his apostles used in those external things.¹ Our Lord, when about to give sight to the blind man, spat on the ground, and made clay of the spittle; some he cured by a touch, others by a word. In like manner the apostles cured some diseases by word only, others by touch, others by anointing. But it is probable that neither this anointing nor any of the other things were used at random. I admit this; not, however, that they were instruments of the cure, but only symbols to remind the ignorant whence this great virtue proceeded,and prevent them from ascribing the praise to the apostles. To designate the Holy Spirit and his gifts by oil is trite and common (Ps. 45:8). But the gift of hearing disappeared with the other miraculous powers which the Lord was pleased to give for a time, that it might render the new preaching of the gospel for ever wonderful. Therefore, even were we to grant that anointing was a sacrament of those powers which were then administered by the hands of the apostles, it pertains not to us, to whom no such powers have been committed.

18. Het derde verzonnen sacrament is het laatste oliesel, dat alleen door een priester bediend wordt en wel in het uiterste (zoals zij zeggen) en met olie, die door een bisschop gewijd is en met deze formule: "Door deze heilige zalving en door zijn zeer goedertieren barmhartigheid vergeve God u alwat gij gezondigd hebt door het gezicht, door het gehoor, door de reuk, door het gevoel, en door de smaak." Zij stellen het voor, dat dit sacrament twee krachten heeft, namelijk tot vergeving der zonden en tot verlichting van de lichamelijke ziekte, indien dat dienstig is; indien niet, tot zaligheid der ziel. En zij zeggen, dat de instelling neergeschreven is door Jacobus, wiens woorden aldus luiden (Jac. 5:14) "Is iemand krank onder u? dat hij tot zich roepe de ouderlingen der gemeente, en dat zij over hem bidden, hem zalvende met olie in de naam des Heren, en het gebed des geloofs zal de zieke behouden, en de Here zal hem oprichten, en zo hij zonden gedaan zal hebben, zij zullen hem vergeven worden." Het staat met deze zalving evenzo, als het, gelijk ik aangetoond heb, staat met de handoplegging: zij is namelijk een toneelspelachtige huichelarij, waarmee ze, zonder reden en zonder vrucht, de apostelen willen nadoen, Marcus (Marc. 6:13) verhaalt, dat de apostelen in hun eerste zending volgens het bevel, dat ze van de Here ontvangen hadden, de doden opgewekt, de duivelen uitgeworpen, de melaatsen gereinigd en de zieken genezen hebben, en bij het genezen der zieken olie gebruikt hebben. "Zij zalfden," zegt hij, "vele kranken met olie, en zij werden gezond." Hierop heeft Jacobus het oog gehad, toen bij beval de ouderlingen te roepen om de zieke te zalven. Dat in zulke ceremoniën geen diepere verborgenheid gelegen is, zullen gemakkelijk zij oordelen, die opmerken, met het grote vrijheid zowel de Here als zijn apostelen in deze uiterlijke dingen te werk gegaan zijn.Toen de Here de blinde het gezicht zou teruggeven, heeft Hij uit stof en speeksel slijk gemaakt, anderen heeft Hij door aanraking genezen, anderen door zijn woord. Op deze wijze hebben de apostelen sommigen alleen door hun woord, anderen door aanraking, anderen door zalving genezen. Maar, zeggen ze,het is waarschijnlijk, dat die zalving (evenals alle andere dingen) niet lichtvaardig door hen gebruikt is. Dat erken ik, maar toch hebben ze die niet gebruikt om een instrument der gezondmaking te zijn, maar alleen als een teken, waardoor de onkunde der onervarenen er aan herinnerd zou worden, vanwaar een zo grote kracht kwam, namelijk opdat ze de lof daarvan niet aan de apostelen zouden toekennen. En het is gewoon en veel voorkomend, dat door de olie de Heilige Geest en zijn gaven aangeduid worden. Maar die gave der gezondmakingen is verdwenen, evenals ook de overige wonderen, die de Here een tijdlang heeft willen doen plaats hebben, om de nieuwe prediking van het evangelie in eeuwigheid wonderbaarlijk te maken. Ook al geven we dus nog zozeer toe, dat de zalving een sacrament geweest is van die krachten, die toen door de handen der apostelen bediend werden, zo heeft dat nu geen betrekking op ons, daar ons de bediening van die krachten niet toevertrouwd is.

18. Von der sogenannten letzten Ölung Vollzug und Bedeutung der "letzten ölung" nach römischer Lehre. Die tatsächliche Bedeutung der "Ölung"

Das dritte selbsterdachte „Sakrament“ ist die „letzte Ölung“. Sie wird nur vom Priester vollzogen, und zwar bei äußerster Lebensgefahr, wie sie sagen; dabei verwendet man Öl, das vom Bischof geweiht ist, und spricht folgende festgelegten Worte: „Durch diese heilige Ölung und durch diese unendlich gütige Barmherzigkeit möge dir Gott alles vergeben, was du gesündigt hast mit Gesicht, Gehör, Geruch, Gefühl und Geschmack.“ Angeblich soll die letzte Ölung zwei Wirkungen haben: sie soll erstens die Vergebung der Sünden schenken und zweitens, wenn es so sein soll, eine Milderung der leiblichen Krankheit, andernfalls der Seelen Seligkeit.

Die Stiftung dieser letzten Ölung soll nach den Worten der Papisten von Jakobus festgelegt sein, indem er spricht: „Ist jemand krank, der rufe zu sich die Ältesten von der Gemeinde, daß sie über ihm beten und ihn salben mit Öl in dem Namen des Herrn. Und das Gebet des Glaubens wird dem Kranken helfen, und der Herr wird ihn aufrichten; und so er hat Sünden getan, werden sie ihm vergeben sein“ (Jak. 5,14f.). Mit dieser Ölung ist es nun genauso bestellt wie nach unserem obigen Nachweis mit der Handauflegung: sie ist eine gauklerische Heuchelei, mit der die Römischen es ohne Ursache und ohne Frucht den Aposteln nachtun wollen.

1019 Markus berichtet, daß die Apostel bei ihrer ersten Aussendung nach der Weisung, die sie von dem Herrn empfangen hatten, Tote auferweckt, Teufel ausgetrieben, Aussätzige rein gemacht und Kranke geheilt haben; bei der Heilung der Kranken haben sie dann nach seinem Bericht Öl angewendet; er sagt: „Sie salbten viele Sieche mit Öl und machten sie gesund“ (Mark. 6,13). Eben dies hatte Jakobus im Auge, als er gebot, man solle die Ältesten herbeiholen, um den Kranken zu salben.

Daß dergleichen Zeremonien kein tieferes Geheimnis zugrunde liegt, das wird man leicht herausfinden können, wenn man darauf achtet, mit wieviel Freiheit der Herr wie auch seine Apostel in solchen äußeren Dingen zu Werke gegangen sind. Als der Herr einem Blinden das Gesicht zurückgeben wollte, da „machte er einen Kot“ aus Erde und Speichel (Joh. 9,6); andere heilte er durch Anrühren (Matth. 9,29), andere durch das Wort (Luk. 18,42). In der gleichen Weise haben die Apostel manche allein durch das Wort, andere durch Anrühren und wieder andere durch Salbung gesund gemacht (Apg. 3,6; 5,16; 19,12).

Ja, wird man sagen, aber es ist doch anzunehmen, daß sie solche Salbung, ebensowenig wie auch alles andere, nicht unüberlegt angewendet haben! Das gebe ich zu; aber diese Salbung sollte trotzdem nicht ein Werkzeug, sondern bloß ein Merkzeichen der Heilung sein, durch welches der grobe Sinn der Unerfahrenen darauf aufmerksam gemacht werden sollte, woher denn solch große Kraft stammte, damit sie nämlich das Lob dafür nicht den Aposteln zollten. Es ist nun aber allgemein üblich und überall verbreitet, daß mit dem Öl der Heilige Geist und seine Gaben bezeichnet werden (Ps. 45,8).

Jedoch hat jene Gnadengabe der Heilungen aufgehört, genau wie auch die anderen Wunder, die der Herr für eine Zeitlang geschehen lassen wollte, um die Predigt des Evangeliums, die doch etwas Neues war, für alle Ewigkeit wunderbar zu machen. Wenn wir also auch noch so nachdrücklich zugeben, daß die Ölung ein Sakrament (d.h. ein Zeichen) jener Kraftwirkungen war, die damals durch die Hand der Apostel ausgeteilt wurden, so hat das heute mit uns nichts zu tun, da uns die Austeilung solcher Kraftwirkungen nicht anvertraut ist!

18. ’n Beskrywing van die sogenaamde laaste salwing of oliesel

Hulle derde versonne sakrament is die laaste salwing⁹⁴ wat slegs deur ’n priester verrig mag word, en dit in ’n mens se laaste oomblikke, soos hulle praat. Dit moet gedoen word met olie wat deur ’n biskop gewy is en met die volgende formulier: “Deur hierdie heilige salwing en deur sy uiters genadige barmhartigheid, vergeef God jou alles wat jy gesondig het in gesig, gehoor, reuk, aanraking en smaak”.⁹⁵ Hulle verbeel hulle dat hierdie salwing twee funksies het, naamlik die vergiffenis van sondes en ’n verligting van liggaamlike siekte, as dit so tot voordeel strek, of as dit nie die geval is nie, dan met die oog op die saligheid van die siel.⁹⁶ Hulle beweer dat die instelling daarvan deur Jakobus beskryf 1799 is. Sy woorde lui: “Is daar iemand siek onder julle? Laat hy die ouderlinge van die kerk na hom laat bring, en laat hulle oor hom bid en hom met olie salf in die Naam van die Here.⁹⁷ En die gebed van die geloof sal hom van sy swaarkry verlos en hom tot die Here oprig. En as hy gesondig het, sal dit hom vergewe word”.⁹⁸

Die rede vir hierdie salwing is dieselfde as wat ek vroeër aangedui het,⁹⁹ in die geval van handoplegging geld, naamlik ’n huigelagtige geveins waarmee hulle die apostels sonder rede en sonder vrug wil weergee. Markus vertel dat die apostels tydens hulle eerste sending volgens die bevel wat hulle van die Here gekry het, dooies opgewek, duiwels uitgedryf, melaatses gereinig, en siekes genees het, en dat hulle vir die versorging van siekes van olie gebruik gemaak het. Hy sê: “Hulle het baie siekes met olie gesalf en hulle is genees”.¹⁰⁰ Jakobus het dit in die oog gehad toe hy beveel het dat die ouderlinge ontbied moes word om die siek man te salf. Diegene wat opmerk met hoeveel vryheid die Here sowel as sy apostels hulle met sulke uiterlike dinge besig gehou het, sal maklik kan oordeel dat daar nie ’n dieper geheimenis in sulke seremonies aanwesig is nie. Toe die Here sy gesig aan ’n blinde wou teruggee, het Hy klei uit stof en spoeg gemaak.¹⁰¹ Sommiges het hy gesond gemaak deur hulle aan te raak,¹⁰² en ander deur sy woord.¹⁰³ So het die apostels sommige siekes slegs met woorde,¹⁰⁴ sommiges deur aanraking¹⁰⁵ en ander deur salwing gesond gemaak.¹⁰⁶ Maar waarskynlik is hierdie salwing soos alle ander dinge nie ligtelik deur hulle toegepas nie. Ek erken dit ook; hulle het dit egter nie gebruik as middel ter genesing nie maar slegs as ’n teken om die onkunde van onervare mense te leer uit watter bron so ’n groot krag gekom het. Dit was natuurlik gemik daarop om te voorkom dat hulle die apostels daarvoor sou prys.

Dit is trouens ’n algemene en gebruiklike stelling van die Skrif om die Heilige Gees en sy gawes olie te noem.¹⁰⁷ Verder het hierdie gawe van genesing tot ’n einde gekom soos ook ander wonderwerke wat die Here ’n tyd lank wou voortbring om die nuwe verkondiging van die evangelie 1800 tot in ewigheid wonderbaarlik te maak. Al sou ons dus besonderlik toegee dat die salwing ’n sakrament van daardie kragte was wat destyds deur die hand van die apostels bedien is, het dit nou niks met ons te doen nie omdat die bediening van hierdie kragte nie aan ons opgedra is nie.

18. Третьим поддельным таинством является елеосвящение.

Оно совершается только священником и только над умирающими (in exremis) посредством помазания елеем, освящённым епископом, и произнесения следующих слов: «Через это святое помазание и по милосердию своему Бог прощает тебе всё, в чём ты согрешил слухом, зрением, обонянием, осязанием и вкусом». Наши противники уверяют, что это таинство оказывает двоякое действие: во-первых, доставляет отпущение грехов; во-вторых, облегчает телесную болезнь (в случае необходимости) или приносит душевное здоровье (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 23 (MPL, CXCII, 899)).

Они утверждают, что елеосвящение было установлено св. Иаковом в следующих словах: «Болен ли кто из вас? пусть призовёт пресвитеров Церкви, и пусть помолятся над ним, помазавши его елеем во имя Господне - и молитва веры исцелит болящего, и восставит его Господь; и если он соделал грехи, простятся ему» (Иак 5:14-15).

Об этом помазании можно сказать то же самое, что было сказано выше о возложении рук: оно есть не что иное, как фиглярство и обезьяньи ужимки, которыми наши противники безо всякой пользы и некстати подражают апостолам. Св. Марк передаёт, что апостолы в своём первом странствии, следуя повелению Господа, воскрешали мёртвых, изгоняли бесов, очищали прокажённых, исцеляли больных. И добавляет, что при исцелении больных они употребляли масло: «Многих больных мазали маслом и исцеляли» (Мк 6:13). Именно это имел в виду св. Иаков, когда велел звать пресвитеров для помазания больного.

Но если вглядеться, с какой свободой Господь и апостолы относились к этим внешним вещам и пользовались ими, будет легко понять, что в подобных действиях нет никакого скрытого таинства. Господь, желая вернуть зрение слепому, сделал брение из пыли и слюны (Ин 9:6). Одних Он исцелял прикосновением, других словом (Мф 9:29; Лк 18:42). Также и апостолы одних исцеляли только словом, других - прикосновением, третьих - помазанием (Деян 3:6; 5:16; 19:12).

Наши противники могут сказать, что это помазание не было принято апостолами произвольно, как и другие действия. Согласен. Однако они приняли его не как некое орудие спасения, но всего лишь как знак. Этим знаком они указывали простым людям на истинный источник своей силы - из опасения, как бы её не приписали самим апостолам. Обозначения Св. Духа и его даров елеем обычно и широко употребительно в Писании. К тому же дар исцеления больных и чудотворения вообще больше не присутствует в Церкви. Он был дан Господом временно, дабы снискать вечное восхищение проповеди Евангелия, которая в ту пору была новостью. Итак, даже если мы согласимся, что в то время елеосвящение было таинством сил, подаваемых через апостолов, оно всё равно никоим образом не принадлежит нам, так как мы не имеем дара сообщения сил.

19. Et qua maiori ratione Sacramentum ex hac unctione faciunt, quam ex aliis quibusvis symbolis, quae nobis in Scriptura commemorantur? Cur non aliquam natatoriam Siloah [Iohan. 9. b. 7] destinant, in quam certis temporum vicibus se immergant male habentes? Frustra, inquiunt, id fieret. Certe non magis frustra quam unctio. Cur non mortuis incubant, quoniam puerum mortuum, illi incubando, suscitavit Paulus [Act. 20. b. 10]? Cur non lutum ex sputo et pulvere Sacramentum est? Sed alia singularia exempla fuerunt: hoc autem ab Iacobo praecipitur; nempe pro eo tempore loquebatur Iacobus, quo adhuc huiusmodi Dei benedictione fruebatur Ecclesia. Affirmant quidem eandem etiamnum vim suae unctioni inesse¹: sed aliter experimur. Nemo iam miretur quomodo animas, quas verbo Dei, hoc est vita et luce sua spoliatas, stupidas esse et caecas sciebant, tanta confidentia ludificati sint: quum nihil 454 eos pudeat, corporis sensus, vivos ac sentientes, velle fallere. Ridiculos ergo se faciunt, dum gratia curationum praeditos sese iactant. Adest sane suis Dominus omnibus seculis: et eorum languoribus, quoties opus est, medetur, non minus quam olim: manifestas tamen^a illas virtutes non ita exserit, nec^b miracula per Apostolorum manus^c dispensat: || quia et temporale fuit illud donum, et aliqua etiam ex parte hominum ingratitudine statim intercidit. ||

19. Et pour quelle plus grande raison font-ils de ceste Onction un Sacrement, que de tous autres signes ou symboles desquels il est fait mention en l’Escriture? Que ne destinent-ils quelque estang de Siloah, auquel en certaines saisons les malades se baignassent (Jean 9:7)? Cela, disent-ils, se feroit en vain. Certes non pas plus en vain que l’Onction. Que ne se couchentils sur les morts, veu que sainct Paul ressuscita un jeune homme mort, en s’estendant sur luy (Act. 20:10)? Pourquoy ne font-ils un Sacrement de boue composée de salive et de poudre? Tous autres exemples, disent-ils, ont esté speciaux, mais cestuy-cy de l’Onction est commandé par sainct Jaques. Voire, mais sainct Jaques parloit pour le temps auquel l’Eglise jouyssoit de ceste benediction que nous avons touchée. Bien est vray qu’ils veulent faire accroire qu’il y a encore une mesme force à leur Onction: mais nous experimentons du contraire. Que nul maintenant ne s’esmerveille comment ils ont si hardiment trompé les ames, lesquelles ils voyoyent estre hebetées et aveuglées, d’autant qu’ils les avoyent desnuées de la parolle de Dieu, c’est à dire de leur vie et lumiere: puis qu’ils n’ont point de honte de vouloir abuser les sens du corps sentans et vivans. Ils se rendent donc dignes d’estre moquez, quand ils se vantent d’avoir la grace de guerison. Nostre Seigneur certes assiste aux siens en tous temps, et subvient quand mestier est, à leurs maladies, non moins que le temps passé. Mais il ne demonstre point icelles vertus manifestes, ne les miracles qu’il dispensoit par les mains des Apostres: pource que ce don a esté temporel, et est aussi pery en partie par l’ingratitude des hommes.

19. And what greater reason have they to make a sacrament of this unction than of all the other signs or symbols which are mentioned in the Scriptures? Why do not they appoint some pool of Siloam, in which the sick may bathe themselves at certain seasons?¹³⁸³ That, they say, would be a vain attempt. Surely not more in vain than unction. Why do they not “fall upon and embrace” the dead, because Paul resuscitated a deceased young man by such means?¹³⁸⁴ Why is not clay, composed of spittle and dust, converted into a sacrament? All the others, they say, were single examples, but the use of unction is commanded by James. I reply, that James was speaking in reference to that period in which this benediction of God was still enjoyed by the Church. They affirm, indeed, that there is even now the same virtue in their unction; but we find it to be otherwise by experience. Let no one now wonder how they have so confidently deluded souls, whom they know to be stupid and blind when deprived of the word of God, which is their life and light, since they are not at all ashamed to attempt to deceive the living and observing senses of the body. They make themselves ridiculous, therefore, when they boast that they are endued with the gift of healing. The Lord is undoubtedly present with his people to assist them in all ages; and, whenever it is necessary, he heals their diseases as much as he did in ancient times; but he does not display those visible powers, or dispense miracles by the hands of apostles; because that gift was only of temporary duration, and was soon lost, in some measure, by the ingratitude of men.

19. No better ground for making this unction a sacrament, than any of the other symbols mentioned in Scripture.

And what better reason have they for making a sacrament of637this unction, than of any of the other symbols which are mentioned in Scripture? Why do they not dedicate some pool of Siloam, into which, at certain seasons the sick may plunge themselves? That, they say, were done in vain. Certainly not more in vain than unction. Why do they not lay themselves on the dead, seeing that Paul, in raising up the dead youth, lay upon him? Why is not clay made of dust and spittle a sacrament? The other cases were special, but this is commanded by James. In other words, James spake agreeably to the time when the Church still enjoyed this blessing from God. They affirm, indeed, that there is still the same virtue in their unction, but we experience differently. Let no man now wonder that they have with so much confidence deluded souls which they knew to be stupid and blind, because deprived of the word of God, that is, of his light and life, seeing they blush not to attempt to deceive the bodily perceptions of those who are alive, and have all their senses about them. They make themselves ridiculous, therefore, by pretending that they are endued with the gift of healing. The Lord, doubtless, is present with his people in all ages, and cures their sicknesses as often as there is need, not less than formerly; and yet he does not exert those manifest powers, nor dispense miracles by the hands of apostles, because that gift was temporary, and owing, in some measure, to the ingratitude of men, immediately ceased.

19. En welke reden hebben ze om uit deze zalving liever een sacrament te maken dan uit alle mogelijke andere tekenen, die ons in de Schrift vermeld worden? Waarom bestemmen ze ook niet een water tot een badwater Siloam, opdat op bepaalde tijden de zieken daarin mogen dompelen? Dat zou tevergeefs geschieden, zeggen ze. Voorzeker niet meer tevergeefs dan de zalving. Waarom strekken ze zich niet uit op de doden, omdat Paulus door zich op een dode jongeling uit te strekken hem weer opgewekt heeft? Waarom is slijk, uit speeksel en stof gemaakt, geen sacrament? De andere voorbeelden zijn bijzonder geweest, zeggen ze, maar dit wordt door Jacobus geboden. Zeker, maar Jacobus sprak voor die tijd, toen de kerk nog zulk een zegening Gods genoot. Zij verzekeren wel, dat hun zalving nog dezelfde kracht heeft: maar wij ervaren het anders. Niemand verwondere zich erover, hoe ze de zielen, van welke ze wisten, dat ze van Gods Woord, dat is van hun leven en licht, beroofd en dus dom en blind waren, met zulk een brutaliteit hebben beetgenomen, daar ze er zich in 't geheel voor schamen de zinnen des lichaams, die leven en gevoel hebben, te willen bedriegen. Zij maken zichzelf dus belachelijk, wanneer ze verkondigen, dat ze met de gave der gezondmaking toegerust zijn. De Here is ongetwijfeld de zijnen in alle tijden en geneest hun kwalen, zo dikwijls als het nodig is, niet minder dan vroeger; maar Hij bewijst die openbare krachten niet zo, en doet geen wonderen door de handen der apostelen, want die gave was slechts voor een tijd en is ook ten dele door de ondankbaarheid der mensen terstond verdwenen.

19. Die Ölung ist kein Sakrament

Wieso wollen die Römischen denn mehr Ursache haben, aus dieser Ölung ein Sakrament zu machen, als aus all den anderen Merkzeichen, die uns in der Schrift erwähnt werden? Weshalb weisen sie uns nicht einen Badeteich Siloah an, in dem dann die Kranken zu bestimmten Zeiten untertauchen sollten (Joh. 9,7)? Sie sagen, es wäre vergebens, wenn man das machte. Jedenfalls nicht mehr vergebens als die Ölung! Weshalb „legen“ sie sich nicht auf die Toten, weil doch Paulus einen toten Jüngling auferweckt hat, indem er sich auf ihn legte (Apg. 20,10)? Warum ist ein „Kot“ aus Speichel und Erde kein Sakrament? Ja, sagen sie, diese anderen Fälle waren doch einzelne Beispiele, während dagegen die Ölung von Jakobus geboten wird! Allerdings, aber Jakobus redet doch nach den Verhältnissen jener Zeit, als die Kirche solchen Segen Gottes noch genoß! Sie behaupten zwar, daß ihrer Ölung noch die nämliche Kraft innewohnt – aber wir erfahren es anders. Es soll sich nun niemand darüber verwundern, wieso sie die Seelen, von denen sie wußten, daß sie, des Wortes Gottes, das heißt ihres Lebens und Lichtes beraubt, stumpf und blind waren, mit solcher Selbstsicherheit zu Narren gehalten haben; denn sie schämen sich ja nicht im mindesten, die Sinne des Leibes, die Leben und Gefühl haben, betrügen zu wollen! Sie machen sich also lächerlich, wenn sie behaupten, sie seien mit der Gnadengabe der Heilung ausgerüstet! Ohne Zweifel steht der Herr zu allen Zeiten den Seinen zur Seite und heilt ihre Schwachheiten, sooft es vonnöten ist, nicht weniger als in alter Zeit. Jedoch jene offenkundigen Kraftwirkungen läßt er nicht in der gleichen Weise zutage treten, auch teilt er keine Wunder mehr 1020 durch die Hand der Apostel aus; denn diese Gabe war zeitlich (und damit vorübergehend), auch ist sie zu einem Teil schon allsogleich durch die Undankbarkeit der Menschen hinfällig geworden.

19. Net so min as wat elke teken in die Skrif as ’n sakrament beskou moet word, kan die salwing ook ’n sakrament wees

En om watter belangriker rede maak hulle van hierdie salwing ’n sakrament eerder as van ander tekens wat in die Skrif vir ons weergegee word? Waarom bestem hulle ’n bad van Siloam¹⁰⁸ nie as ’n sakrament waarin siekes hulle op bepaalde tye kan indompel nie? “Dit sou tevergeefs gebeur,” sê hulle. Beslis nie meer tevergeefs as hulle salwing nie. Waarom gaan lê hulle nie op dooies nie want Paulus het ’n dooie jongman opgewek deur op hom te gaan lê.¹⁰⁹ Waarom is klei van spoeg en stof nie ’n sakrament nie?

“Maar al die ander was besondere voorbeelde; hierdie een word egter deur Jakobus aan ons opgedra”. Maar Jakobus het volgens die tydsgewrig gepraat waarin die kerk nog so ’n seën van God geniet het. Hulle verklaar weliswaar dat hulle salwing tans nog dieselfde krag het,¹¹⁰ maar ons ervaring daarvan is anders. Niemand moet nou verbaas staan oor hoe hulle siele met so ’n groot brutaliteit bespot het nie. Hulle skaam hulle trouens nie om die sintuie van ’n liggaam wat lewe en gevoel het, te wil bedrieg nie. Hulle het immers geweet het dat hulle van die Woord van God, dit is van die lewe en sy lig, beroof is, en dat hulle daarom sonder gevoel en blind is. Hulle maak hulleself dus belaglik wanneer hulle roem dat hulle die gawe van genesing het. Die Here staan die wat aan Hom behoort, beslis te alle tye by, en Hy genees hulle siektes so dikwels dit nodig is nie minder as eertyds nie. Nogtans toon Hy nie sulke openbare kragte nie en Hy lewer ook nie wonderwerke deur die hande van apostels nie omdat dit ’n tydelike gawe was wat ook in ’n sekere opsig deur die ondankbaarheid van die mens verval het.

19. Но почему наши противники признают таинством именно помазание маслом, отдавая ему предпочтение перед прочими знаками и символами, упоминаемыми в Писании? Почему не указывают они на купальню Силоам, где в определённое время совершали омовение больные (Ин 9:7)? Они скажут, что это было тщетно. Не более тщетно, чем помазание маслом! Почему они не ложатся на мёртвых, коль скоро св. Павел воскресил юношу, пав на него (Деян 20:10)? Почему не делают таинства из смеси слюны и пыли?

Они скажут: всё это особые случаи, а помазание маслом было заповедано св. Иаковом [Иак 5:14]. Но ведь св. Иаков давал свою заповедь для тех времён, когда в Церкви ещё присутствовало вышеназванное благословение. Наши противники хотят заставить нас поверить, будто их елеосвящение сохраняет ту же силу. Но опыт говорит обратное. Что же удивляться тому бесстыдству, с каким они обманывают верующих, ослеплённых и оглуплённых, потому что лишили их Слова Божьего - жизни и света? Паписты не стыдятся обманывать чувства живых, ощущающих тел. Они сами выставляют себя на посмешище, похваляясь собственным даром исцеления. Конечно, Господь во все времена пребывает рядом со своими верными и при необходимости приходит к ним на помощь в болезнях, как и в прошлом. Но сегодня Он не являет среди нас ни особенных сил, ни чудес, которые ранее подавал через апостолов. Ибо такой дар был временным и отчасти оказался утрачен из-за неблагодарности людей.

20. | Itaque, ut non abs re Apostoli gratiam curationum sibi demandatam, olei symbolo, palam testati sunt^d, non suam, sed Spiritus sancti esse virtutem: ita rursum Spiritui sancto sunt iniurii, qui putidum et nullius energiae oleum faciunt eius virtutem. Perinde id est, ac siquis diceret, omne oleum virtutem esse Spiritus sancti, quod eo nomine in Scriptura nuncupetur: omnem columbam esse Spiritum sanctum, quod ea specie apparuerit [Matth. 3. d. 16; Iohan. 1. d. 32]. Verum de iis viderint. Quod nobis in praesentia abunde est, certo certius perspicimus, eorum unctionem Sacramentum non esse: quae nec ceremonia est a Deo instituta, nec ullam promissionem habet. Siquidem, quum duo ista in Sacramento exigimus, ut ceremonia sit a Deo instituta, ut Dei promissionem habeat: simul postulamus ut ceremonia illa nobis tradita sit, et promissio ad nos spectet. Non enim circuncisionem iam Sacramentum Christianae Ecclesiae quisquam esse contendit, tametsi et Dei institutum erat et promissionem annexam habebat: quia nec nobis mandata fuit, nec promissio, quae illi adiuncta fuerat, nobis eadem conditione^e data. Promissionem quam in unctione ferociter iactant, nobis non esse datam evidenter demonstravimus, et ipsi experientia declarant. Ceremonia usurpari non debuit, nisi ab iis qui curationum gratia praediti fuerant^f: non ab istis carnificibus, qui plus mactando ac trucidando valent, quam sanando.

20. Parquoy, comme les Apostres ne representoynet pas sans cause par l’huile la grace qui leur avoit esté baillée en charge, pour donner a cognoistre que c’estoit la vertu du sainct Esprit, non pas la leur: aussi du contraire, ceux-cy sont grandement injurieux au sainct Esprit, qui disent qu’une huile puante et de nulle efficace est sa vertu. Et est un mesme propos, comme si quelcun disoit que toute huile fust vertu du sainct Esprit, pourtant qu’elle est appellée de ce nom en l’Escriture: ou que tout coulomb fust le sainct Esprit, pourtant qu’il est apparu en telle espèce (Matth. 3:16; Jean 1:32). Mais qu’ils y regardent. Quant à nous il nous suffira à present de cognoistre trescertainement leur Onction n’estre pas Sacrement, laquelle n’est point ceremonie instituée de Dieu, et n’a promesse aucune de luy. Car quand nous requerons ces deux choses au Sacrement, que ce soit une ceremonie ordonnée de Dieu, et qu’il y ait promesse adjointe, nous demandons pareillement que ceste ceremonie soit ordonnée pour nous, et que la promesse nous appartienne. Pourtant nul ne combat maintenant que la Circoncision soit un Sacrement de l’Eglise Chrestienne, combien que ce fust une ordonnance de Dieu, et qu’il y eust promesse adjointe: veu qu’elle ne nous a point esté commandée, et que la promesse qui y estoit, ne nous a pas esté donnée. Que la promesse laquelle ils pretendent en leur Onction ne nous concerne en rien, nous l’avons paravant clairement enseigné, et eux ils le donnent à cognoistre par experience. La ceremonie ne se devoit prendre sinon de ceux qui avoyent la grace de donner guerison: non pas de ces bourreaux qui sont plus puissans à tuer et meurdrir qu’à guerir.

20. As the apostles, therefore, had sufficient cause for using the symbol of oil as an evident testimony that the gift of healing, which had been committed to them, was not a power of their own, but of the Holy Spirit, so, on the other hand, they do a great injury to the Holy Spirit who represent a fetid oil, destitute of all efficacy, as his power. This is just as if any one were to affirm, that all oil is the power of the Holy Spirit, because it is called by that name in the Scripture; 619or that every dove is the Holy Spirit, because he appeared under that form. But let them look to these things. For us, it is sufficient, at present, that we see beyond all doubt that their unction is not a sacrament, being a ceremony which is neither of God’s institution, nor accompanied with any promise from him. For when we require these two things in a sacrament, that it be a ceremony instituted by God, and that it have some promise of God, we at the same time require that the ceremony be enjoined upon us, and that the promise have reference to us. For no one contends that circumcision is now a sacrament of the Christian Church, notwithstanding it was instituted by God, and had a promise annexed to it; because it is not enjoined upon us, nor is the promise which was subjoined to it given to us on that condition. That the promise which they presumptuously boast of in their unction is not given to us, we have clearly proved, and they themselves declare by experience. The ceremony ought not to have been used, except by those who were endued with the gift of healing; and not by these butchers, who are more capable of killing and murdering than of healing.

20. Insult offered by this unction to the Holy Spirit. It cannot be a sacrament, as it was not instituted by Christ, and has no promise annexed to it.

Wherefore, as the apostles, not without cause, openly declared, by the symbol of oil, that the gift of healing committed to them was not their own, but the power of the Holy Spirit; so, on the other hand, these men insult the Holy Spirit by making his power consist in a filthy oil of no efficacy. It is just as if one were to say that all oil is the power of the Holy Spirit, because it is called by that name in Scripture, and that every dove is the Holy Spirit,because he appeared in that form. Let them see to this: it is sufficient for us that we perceive, with absolute certainty, that their unction is no sacrament, as it is neither a ceremony appointed by God, nor has any promise. For when we require, in a sacrament, these two things, that it be a ceremony appointed by God, and have a promise from God, we at the same time demand that that ceremony be delivered to us, and that that promise have reference to us.¹ No man contends that circumcision is now a sacrament of the Christian Church, although it was both an ordinance of God, and had his promise annexed to it, because it was neither commanded to us, nor was the promise annexed to it given us on the same condition. The promise of which they vaunt so much in unction, as we have clearly demonstrated, and they themselves show by experience, has not been given to us. The ceremony behoved to be used only by those who had been endued with the gift of healing, not by those murderers, who do more by slaying and butchering than by curing.

20. Daarom, evenals de apostelen niet zonder reden door het teken der olie openlijk hebben betuigd, dat de hun toevertrouwde gave der gezondmaking niet hun eigen kracht was, maar die des Heiligen Geestes, zo zijn zij aan de andere kant onrechtvaardig tegenover de Heilige Geest, die beweren dat hun stinkende en krachtloze olie de kracht des Heiligen Geestes is. Dit is evenzo, alsof iemand zeide, dat alle olie de kracht des Heiligen Geestes is, omdat ze in de Schrift zo genoemd wordt, en dat elke duif de Heilige Geest is, omdat Hij in de gedaante van een duif verschenen is. Maar dat moeten zij maar nagaan. Wat voor ons voor het tegenwoordige genoeg is, zien wij volkomen zeker, namelijk dat hun zalving geen sacrament is, daar ze geen door God ingestelde ceremonie is en ook geen enkele belofte heeft. Want wanneer wij die twee dingen in een sacrament eisen, dat het een ceremonie is, door God ingesteld, en dat het een belofte Gods heeft, dan eisen we tegelijkertijd, dat die ceremonie ons gegeven is en de belofte op ons ziet. Want niemand beweert, dat de besnijdenis nog een sacrament der Christelijke kerk is, ofschoon ze een instelling Gods was en een met haar verbonden belofte had: omdat ze niet aan ons bevolen is, en de belofte, die met haar verbonden was, ons niet op dezelfde voorwaarde is gegeven. Dat de belofte, waarop zij in hun zalving zo brutaal pochen, ons niet gegeven is, hebben wij duidelijk aangetoond en geven zij zelf door de ervaring te kennen. De ceremonie der gezondmaking toegerust waren, niet door die beulen die sterker zijn in het slachten en doden dan in het gezond maken.

20.

Wie es also nicht unbegründet war, daß die Apostel durch das Merkzeichen des Öles offen bezeugt haben, daß die Gnadengabe der Heilungen, die ihnen anbefohlen war, nicht ihre Kraft, sondern die des Heiligen Geistes war, so ist es auf der anderen Seite ein Unrecht gegenüber dem Heiligen Geist, wenn man ein stinkiges und durchaus ohne Wirkung bleibendes Öl für seine Kraft erklärt. Das ist genau so, als wenn jemand sagte, jegliches Öl sei eine Kraft des Heiligen Geistes, weil dieser ja in der Schrift mit diesem Namen bezeichnet wird, oder jegliche Taube sei der Heilige Geist, weil er ja unter der Gestalt einer Taube erschienen ist (Matth. 3,16; Joh. 1,32)! Aber da mögen sie selbst zusehen! Was für uns vorderhand vollauf genug ist, das haben wir mehr als sicher gesehen, nämlich daß die Ölung der Papisten kein Sakrament ist; denn sie ist weder eine von Gott eingerichtete Zeremonie noch hat sie irgendwelche Verheißung. Denn indem wir bei einem Sakrament diese beiden Forderungen aufstellen, daß es erstens eine von Gott gestiftete Zeremonie sei und zweitens eine Verheißung Gottes habe, verlangen wir zugleich, daß jene Zeremonie uns überliefert ist und die Verheißung auf uns Bezug hat. Niemand behauptet nämlich, daß die Beschneidung auch für die christliche Kirche noch ein Sakrament sei, obwohl sie von Gott gestiftet war und eine Verheißung bei sich trug; das kommt daher, daß sie nicht uns aufgetragen ist, und daß die Verheißung, die mit ihr verbunden war, uns nicht mit der gleichen Bestimmung gegeben worden ist. Daß nun die Verheißung, auf die sich die Papisten bei der Ölung so wild berufen, uns nicht gegeben ist, das haben wir einleuchtend nachgewiesen, und die Papisten geben es selbst durch die Erfahrung zu erkennen. Die Zeremonie hätte nur von solchen angewendet werden dürfen, die mit der Gnadengabe der Heilungen ausgerüstet waren, nicht aber von diesen Henkersknechten, die im Schlachten und Morden mehr leisten als im Gesundmachen!

20. Wanneer die pousgesindes sê dat hulle stinkende olie die Heilige Gees se krag is, beledig hulle Hom

Aangesien die apostels daarom nie sonder rede openlik deur die teken 1801 van olie getuig het dat die gawe van genesing wat aan hulle opgedra is, nie hulle eie krag was nie maar die krag van die Heilige Gees, veronreg diegene wat hulle kragtelose olie die krag van die Heilige Gees maak, Hom. Dit is asof iemand sê dat alle olie die krag van die Heilige Gees is omdat olie in die Skrif met die Naam genoem word. Die afleiding kan ook wees dat elke duif die Heilige Gees is omdat Hy in die gestalte van ’n duif verskyn het.¹¹¹

Maar laat hulle dit maar ondersoek. Vir ons is dit vir die huidige voldoende dat ons sekerder as seker opmerk dat hulle salwing nie ’n sakrament is nie omdat dit nie ’n seremonie is wat deur God ingestel is nie en dit ook geen belofte (van God) bevat nie. Want wanneer ons hierdie twee vereistes aan ’n sakrament stel, naamlik dat dit ’n seremonie moet wees wat deur God ingestel is en dat dit ’n belofte van God moet insluit, vereis ons tegelyk dat daardie seremonie aan ons oorgelewer moet wees en dat die belofte ook op ons betrekking moet hê. Niemand sou immers aanvoer dat die besnydenis ’n sakrament van die Christelike kerk is nie hoewel dit ’n instelling van God is en dit ook ’n belofte het wat daaraan verbind is. Dit is immers nie aan ons opgedra nie en die belofte wat daaraan verbind is, is ook nie onder dieselfde voorwaarde aan ons gegee nie.

Ons het reeds duidelik bewys dat die belofte waarop hulle met soveel heftigheid in hulle salwing roem, nie aan ons gegee is nie, en hulle bewys dit self ook deur hulle ervaring. Die seremonie moes nie gebruik word behalwe deur diegene wat met die gawe van genesing bedeeld was nie, maar beslis nie deur hierdie slagters wat meer vermag deur te slag en dood te maak as deur te genees!

20. Таким образом, апостолы не без основания пользовались маслом как знаком вручённой им благодати. Тем самым они хотели показать, что действующая сила принадлежит не им самим, а Св. Духу. Те же, кто говорит, будто протухшее и бездейственное масло и есть сила Св. Духа, - кощунствуют против Него. Это подобно тому как если бы всякое масло именовалось силой Св. Духа, потому что названо так в Писании; или всякий голубь был бы Св. Духом, потому что Св. Дух явился в образе голубя (Мф 3:16; Ин 1:32). Но пусть они сами разбираются в этом. Что касается нас, то в настоящее время нам достаточно твёрдой уверенности в том, что их помазание отнюдь не является таинством, ибо в нём нет ни богоустановленного обряда, ни богоданного обетования. Причём мы требуем одновременно не только наличия этих двух сторон таинства (то есть предписанного Богом ритуала и связанного с ним обетования), но и того, чтобы этот обряд был предписан именно нам и обетование тоже относилось именно к нам. Например, никто сегодня не возьмётся доказывать, будто обрезание представляет собой таинство христианской Церкви, хотя в нём присутствуют и божественное предписание, и сопряжённое с ним обетование. Однако заповедь была дана не нам и обетование касалось не нас. Так и в отношении елеосвящения. Мы уже ясно показали выше, что обетование, на которое указывают наши противники, нас не касается, и они сами, на собственном опыте, свидетельствуют об этом. Данный ритуал надлежало бы принимать только от рук тех, кто наделён даром исцеления, а не рук палачей, способных скорее умертвить, чем исцелить.

21. Quanquam etiamsi obtinuerint, huic aetati convenire quod de unctione ab Iacobo praecipitur, (a quo longissime absunt), ne sic quidem adhuc multum promoverint in approbanda sua unctione, qua hactenus nos illeverunt. Iacobus omnes infirmos vult inungi [Iacob. 5. c. 14]: isti non infirmos, sed semimortua cadavera sua pinguedine inficiunt: quum iamiam anima in primoribus labris laborat, vel (ut ipsi loquuntur) in extremis¹. Si praesentem habent medicinam in suo Sacramento, qua 455 vel morborum acerbitatem leniant, vel saltem aliquod animae solatium adferant, crudeles sunt qui nunquam in tempore medentur. Iacobus vult infirmum ungi a senioribus Ecclesiae: isti unctorem non admittunt nisi sacrificulum. Quod apud Iacobum presbyteros interpretantur sacerdotes^{a 1}, et pluralem numerum ad decorem positum nugantur, nimis frivolum est: quasi vero Ecclesiae eo tempore sacrificorum examinibus abundarint, ut in longa pompa procedere potuerint ad ferendum sacri olei ferculum. Iacobus, dum simpliciter ungi infirmos iubet, non aliam unctionem mihi significat, quam vulgaris olei: nec aliud habetur in Marci narratione². Isti oleum non dignantur nisi ab Episcopo consecratum³, hoc est, multo halitu calefactum, multo murmure incantatum, et novies flexo genu salutatum: ter, Ave sanctum oleum: ter, Ave sanctum chrisma: ter, Ave sanctum balsamum ^{4 b}. A quo tales exorcismos hauserunt? Iacobus dicit, Ubi^c unctus oleo fuerit infirmus, et precatio concepta^d fuerit super eum, si in peccatis fuerit, remissum iri^e: || ut scilicet abolito reatu poenae levationem impetret^f: || non intelligens pinguedine deleri peccata, sed fidelium orationes quibus afflictus frater Deo commendatus fuerit, non fore irritas. Isti per sacram suam, id est abominabilem unctionem, peccata remitti impie mentiuntur⁵. En quam pulchre proficient, ubi Iacobi testimonio pro sua libidine prolixe abuti permissi fuerint. || Ac ne diutius sit nobis in probatione laborandum, hac difficultate nos eorum quoque annales liberant; referunt enim Innocentium Papam, qui Augustini aetate Romanae Ecclesiae praefuit, instituisse, ut non presbyteri modo, sed omnes etiam Christiani oleo uterentur, in suam suorumque necessitatem ungendo. Author Sigebert. in Chronic.^{g 6} 456 | DE ORDINIBUS ECCLESIASTICIS.^a

21. Combien qu’encore ils eussent obtenu que ce qui est dit en sainct Jaques de l’onction, convinst à nostre temps (de quoy ils sont bien loin) si n‘auront-ils pas beaucoup fait pour approuver leur onction de laquelle ils nous ont barbouillez jusques icy. Sainct Jaques veut que tous malades soyent oingts: ceux-cy souillent de leur gresse non pas les malades, mais des corps à demy morts, quand l’ame est desja preste à sortir: ou (comme ils parlent) en extremité. S’ils ont une presente medecine en leur sacrement, pour adoucir la rigueur de la maladie, ou bien pour apporter quelque soulagement à l’ame, ils sont fort cruels de n’y remedier jamais en temps. Sainct Jaques entend que le malade soit oingt par les Anciens de l’Eglise (Jaq. 5:14): ceux-cy n’y admettent point autre enhuileur qu’un Prestre. Car ce qu’en sainct Jaques par les Anciens ils exposent les Prestres estons Pasteurs ordinaires, et disent que le nombre pluriel a esté mis pour plus grande honnesteté, cela est trop frivole: comme si de ce temps-là les Eglises eussent eu telle abondance de Prestres, qu’ils eussent peu porter et conduire leur boiste d’huile avec longues processions. Quand sainct Jaques commande simplement d’oindre les malades, je n’enten pas autre onction que d’huile commune, et ne se fait mention d’autre huile au recit de sainct Marc (Marc 6:13). Ceux-cy ne tiennent conte d’huile, si elle n’est consacrée par l’Evesque, c’est à dire fort eschauffée de son haleine, charmée en murmurant, et neuf fois saluée à genoux, en disant trois fois, Je te salue saincte Huile: et trois fois, Je te salue sainct Chresme: et trois fois, Je te salue sainct Baume. Telle est leur solennité. De qui ont-ils prins telles conjurations? Sainct Jaques dit que quand le malade aura esté oingt d’huile, et qu’on aura prié sur luy, s’il est en pechez, ils luy seront pardonnez, d’autant qu’estant absoux devant Dieu, il sera aussi soulagé de sa peine: n’entendant pas que les pechez soyent effacez par gresse, mais que les oraisons des fideles, par lesquelles le frere affligé aura esté recommandé à Dieu, ne seront pas vaines. Ceux-cy meschamment feignent que par leur sacrée Onction (c’est à dire abominable) les pechez sont remis. Voyla comment ils auront profité, quand on les aura laissé abuser à leur folle fantasie du tesmoignage de sainct Jaques. Et afin de ne nous point travailler en vain pour reprouver leurs mensonges, regardons seulement ce que disent leurs histoires: lesquelles racontent qu’Innocence Pape de Rome, qui estoit du temps de sainct Augustin, institua que non seulement les Prestres, mais aussi tous Chrestiens usassent d’Onction envers leurs malades²³⁶. Comment accorderont-ils cela avec ce qu’ils veulent faire accroire?

des ordres ecclesiastiques

21. Even if they had established, what they are very far from having established, that the injunction of James respecting unction is applicable to the present age, still they would have made but little progress in defending their unction with which they have hitherto besmeared us. James directs that all sick persons be anointed; these men bedaub with their unguent not sick persons, but half-dead corpses, when their souls are at the point of departing from them. If in their sacrament they have a present medicine, by which they can either alleviate the anguish of disease, or at least communicate some consolation to the soul, they are cruel never to apply the remedy in time. James directs, that the sick person be anointed by the elders of the Church; these men admit no anointer but a priest. Their explanation that the term elders denotes priests, and the plural number is used for the sake of dignity, is frivolous in the extreme; as though the Churches in that age abounded with priests, to be able to march in a long procession, carrying their box of consecrated oil. When James simply commands that sick persons be anointed, he appears to me to intend no other unction than of common oil; nor is any other mentioned in the narrative of Mark. These men deign to use no oil which has not been consecrated by the bishop; that is, warmed with his breath, enchanted by his muttering, and nine times saluted by him on bended knees; three times, Hail, holy oil; three times, Hail, holy chrism; three times, Hail, holy balm. From whom have they derived such incantations? James says, that when the elders shall have prayed over the sick 620person, anointing him with oil, if he have committed sins they shall be forgiven him; that, being absolved from guilt, he may obtain relief from pain; not meaning that sins are effaced by unction, but that the prayers of the believers, by which the afflicted brother shall have been commended to God, shall not be in vain. These men impiously pretend, that sins are remitted by their holy, or, to speak more properly, abominable unction. See what lengths they will go, when they shall be allowed to abuse that passage of James by their absurd interpretation. And we need not labour any longer in the proof; even their own histories relieve us from this difficulty. For they relate, that Pope Innocent, who presided over the Church of Rome in the time of Augustine, decreed that not only elders, but also all Christians, should use oil, in case of illness, for the purpose of anointing themselves or their friends.

ECCLESIASTICAL ORDERS.

21. No correspondence between the unction enjoined by James and the anointing of the Papists.

Even were it granted that this precept of unction, which has nothing to do with the present age, were perfectly adapted to it, they638will not even thus have advanced much in support of their unction, with which they have hitherto besmeared us. James would have all the sick to be anointed: these men besmear, with their oil, not the sick, but half-dead carcasses, when life is quivering on the lips, or, as they say, in extremis. If they have a present cure in their sacrament, with which they can either alleviate the bitterness of disease, or at least give some solace to the soul, they are cruel in never curing in time. James would have the sick man to be anointed by the elders of the Church. They admit no anointer but a priestling. When they interpret the elders of James to be priests, and allege that the plural number is used for honour, the thing is absurd; as if the Church had at that time abounded with swarms of priests, so that they could set out in long procession, bearing a dish of sacred oil. James, in ordering simply that the sick be anointed, seems to me to mean no other anointing than that of common oil, nor is any other mentioned in the narrative of Mark. These men deign not to use any oil but that which has been consecrated by a bishop, that is warmed with much breath, charmed by much muttering, and saluted nine times on bended knee, Thrice Hail, holy oil! thrice Hail, holy chrism! thrice Hail, holy balsam! From whom did they derive these exorcisms? James says, that when the sick man shall have been anointed with oil, and prayer shall have been made over him, if he have committed sins, they shall be forgiven him—viz. that his guilt being forgiven, he shall obtain a mitigation of the punishment, not meaning that sins are effaced by oil, but that the prayers by which believers commended their afflicted brother to God would not be in vain. These men are impiously false in saying that sins are forgiven by their sacred, that is, abominable unction. See how little they gain, even when they are allowed to abuse the passage of James as they list. And to save us the trouble of a laborious proof, their own annals relieve us from all difficulty; for they relate that Pope Innocent, who presided over the church of Rome in the age of Augustine, ordained, that not elders only, but all Christians, should use oil in anointing, in their own necessity, or in that of their friends.¹ Our authority for this is Sigebert, in his Chronicles.

OF ECCLESIASTICAL ORDERS.

21. Trouwens, ook al hadden ze bewezen, dat op onze tijd past hetgeen door Jacobus over de zalving geboden wordt (maar daar zijn ze zeer ver af), dan zouden ze toch nog niet veel gevorderd zijn in het aannemelijk maken van hun zalving, waarmee zij tot nog toe ons hebben besmeerd. Jacobus wil, dat alle zieken gezalfd worden: zij besmeren met hun vettigheid niet zieken, maar halfdode lichamen; wanneer de ziel reeds op het punt staat het lichaam te verlaten, of zoals zij zeggen, de zieke op zijn uiterste ligt. Indien zij in hun sacrament een krachtdadig medicijn hebben, waarmee ze de hardheid der ziekten kunnen verzachten, of althans aan de ziel troost kunnen aanbrengen, dan zijn ze wreed, daar ze nooit op tijd genezen. Jacobus wil, dat de zieke gezalfd wordt door de ouderlingen der gemeente: zij laten geen andere zalver toe dan een priester. Dat ze het woord ouderlingen bij Jacobus uitleggen als priesters en bazelen, dat hij het meervoud eershalve gezet heeft, is al te onbeduidend; alsof de kerken in die tijd zulk een overvloed van priesters hadden, dat ze in een lange optocht konden voorttrekken om het vat met heilige olie overal te brengen. Wanneer Jacobus eenvoudig beveelt de zieken te zalven, bedoelt hij, naar mijn mening, geen andere zalving dan met gewone olie; en ook in het verhaal van Marcus is geen sprake van andere olie. Maar zij keuren geen andere olie waardig dan die door de bisschop gewijd is, dat is door veel adem verwarmd, door veel gemompel betoverd, en negenmaal met kniebuiging begroet met deze woorden, driemaal: wees gegroet, heilige olie; driemaal: wees gegroet, heilige zalf; driemaal: wees gegroet, heilige balsem. Van wie hebben ze zulke bezweringen gehaald? Jacobus zegt (Jac. 5:15) dat, wanneer de zieke met olie gezalfd is en over hem het gebed uitgesproken is, hij, indien hij gezondigd heeft, vergeving zal ontvangen, namelijk zo, dat hij, nadat zijn schuld is uitgedaan, verlichting verkrijgt van straf. Maar daaronder verstaat hij niet, dat de zonden door de vettigheid worden te niet gedaan, maar dat de gebeden der gelovigen, door welke de verslagen broeder Gode aanbevolen is, niet vergeefs zullen zijn. Maar zij liegen goddeloos, dat door hun heilige, dat is verfoeilijke, zalving de zonden vergeven worden. Zie, hoe mooie vordering ze zullen maken, wanneer hun toegestaan wordt Jacobus' getuigenis naar hun lust ruimschoots te misbruiken. En opdat we ons niet langer behoeven in te spannen om hen te weerleggen, bevrijden ons ook hun eigen geschiedboeken van deze moeite. Want die vermelden, dat paus Innocentius, die ten tijde van Augustinus de kerk van Rome regeerde, ingesteld heeft, dat niet alleen de priesters, maar ook alle Christenen olie mogen gebruiken, om daarmee te zalven voorzover het nodig is voor henzelf of de hunnen. Dit vermeld Sigebertus zijn kroniek.

21. Die Papisten verfahren gar nicht nach den "Einsetzungsworten" bei Jakobus!

Freilich selbst wenn die Papisten – wovon sie jedoch sehr weit entfernt sind – bewiesen hätten, daß das, was bei Jakobus über die Ölung geboten wird, auf unsere Zeit zuträfe, so hätten sie es auch damit noch nicht weit in ihrem Unternehmen gebracht, ihre Ölung, mit der sie uns bislang beschmiert haben, als berechtigt zu erweisen. Jakobus will, daß alle Kranken gesalbt werden (Jak. 5,14), die Papisten dagegen bestreichen mit ihrer Fettigkeit nicht Kranke, sondern halbtote Leichname, wenn die Seele bereits ganz vorn auf den Lippen schwebt oder, wie sie selbst sagen, wenn es mit dem Kranken zu äußerster Lebensgefahr gekommen ist. Wenn sie nun in ihrem Sakrament eine wirksame Arznei besitzen, um damit die Heftigkeit der Krankheiten zu lindern oder der Seele wenigstens einige Linderung zu verschaffen, so sind sie grausam, indem sie ja ihr heilendes Werk nie zur rechten Zeit tun! Jakobus will, daß der Kranke von den Ältesten der Kirche gesalbt wird – die Papisten lassen keinen Menschen zu, der die Salbung vollzieht, außer dem Priester! Sie erklären zwar, bei Jakobus seien unter den „Ältesten“ die „Priester“ verstanden, sie schwatzen, die Mehrzahl sei zum Zweck der Ehrung gesetzt; aber das ist doch gar zu abgeschmackt – als ob die Kirche zu dieser Zeit von solchen Schwärmen von Priestern übergelaufen wäre, daß sie in langem Aufzug hätten einherschreiten können, um das Gefäß mit dem heiligen Öl herumzutragen! Jakobus gebietet einfach, man solle die Kranken salben, und damit deutet er meines Erachtens keine andere Salbung an als die mit gewöhnlichem Öl; ein anderes Öl findet sich auch in dem Bericht des Markus nicht. Die Papisten aber finden kein anderes Öl würdig als das, was vom Bischof gesalbt, 1021 das heißt: mit viel Anatmen gewärmt, mit viel Gemurmel verzaubert und neunmal unter Kniebeugen gegrüßt ist, wobei man dann dreimal ruft: „Sei gegrüßt, heiliges Öl“, dreimal: „Sei gegrüßt, heilige Salbe“, und dreimal: „Sei gegrüßt, heiliger Balsam!“ Von wem haben sie sich wohl diese Beschwörung geholt? Jakobus sagt, wenn der Kranke mit Öl gesalbt und das Gebet über ihm getan worden sei, dann solle ihm, wenn er in Sünden gewesen sei, Vergebung zuteil werden, das heißt: die Schuld solle abgetan werden und er solle deshalb eine Linderung der Strafe erhalten; damit meint er aber nicht, daß die Sünden durch das Fett zunichte werden sollen, sondern daß die Gebete der Gläubigen, in denen der angefochtene Bruder Gott anbefohlen worden ist, nicht unwirksam sein sollen. Die Papisten aber lügen gottlos daher, daß durch ihre „heilige“, das heißt: abscheuliche Salbung die Sünden vergeben würden! Da sieht man, wie herrlich weit sie es bringen werden, wenn man ihnen verstattet, das Zeugnis des Jakobus nach ihrem Belieben reichlich zu mißbrauchen. Und damit wir uns mit unserem (Gegen-)Beweis nicht länger zu mühen brauchen, machen uns auch ihre eigenen Annalen von solcher Beschwernis frei. Sie berichten nämlich, daß der Papst Innozenz (I.), der zur Zeit Augustins an der Spitze der Kirche zu Rom stand, die Anordnung erlassen hat, es sollten nicht nur die „Presbyter“, sondern auch alle Christen das Öl anwenden, um bei ihren eigenen Nöten oder bei denen der Ihrigen die Salbung vorzunehmen. So schreibt es Sigebertus in seiner Chronik.

21. ’n Weerlegging van die Roomse opvatting dat hulle bediening van die salwing ooreenstem met dié van die apostel

Al sou hulle dit kon regkry om te bewys dat dit wat Jakobus in verband met die salwing beveel, by die huidige tyd pas, - en hulle is uiters ver daarvan weg -, sou hulle nogtans nie daarmee soveel vordering gemaak het om hulle salwing waarmee hulle ons tot dusver nog besmeer, te bewys nie. Jakobus bedoel dat alle siek mense gesalf moet word;¹¹² hulle besmeer nie siek mense nie, maar halfdooie lyke met hulle vet wanneer die siel reeds op die laaste drumpel swoeg, of soos hulle sê, in die laaste oomblikke.¹¹³ As hulle kragtige medisyne in hulle sakrament het waarmee hulle die bitterheid van die siekte kan verlig, of ten minste die een 1802 of ander troos vir die siel kan bring, is hulle wreed omdat hulle hierdie medisyne nooit betyds toedien nie.

Jakobus wil dat ’n sieke deur die ouderlinge van die kerk gesalf moet word; hulle laat geen salwer toe behalwe ’n offerpriestertjie nie. Dat hulle die woord presbiters by Jakobus as priesters vertolk,¹¹⁴ en hulle die onsin kwytraak dat dit in die meervoud gestel is om hulle te eer, is alte ligsinnig. Net asof kerke in daardie tyd ’n swerm offerpriesters gehad het om in ’n lang optog te gaan om die draagbaar¹¹⁵ met heilige olie rond te dra!

Wanneer Jakobus beveel dat siekes eenvoudig gesalf moet word, dui hy nie vir my ’n ander salwing as met gewone olie aan nie, en dit is ook nie ’n ander soort olie as wat in Markus se weergawe voorkom nie.¹¹⁶ Hulle ag die olie nie waardig tensy dit deur ’n biskop geheilig is nie; dit beteken olie wat deur baie asemhaling verwarm is, deur baie gemompel betower, en met nege kniebuigings begroet; driemaal word gesê: “Wees gegroet, heilige olie”; en driemaal: “Wees gegroet, heilige salf’; driemaal: “Wees gegroet heilige balsem”.¹¹⁷ Van wie het hulle sulke beswerings gekry? Jakobus sê dat wanneer ’n sieke met olie gesalf, en ’n gebed oor hom gedoen is, as hy gesondig het, sy sondes vergewe sal word.¹¹⁸ Dit beteken natuurlik dat hy verligting van sy straf sal verkry omdat sy skuld hom kwytgeskeld is. Daaronder verstaan hy nie dat sondes deur vet uitgewis word nie, maar dat die gebede van gelowiges waarmee hulle ’n broeder wat geslaan is, aan God opdra, nie tevergeefs sal wees nie. Maar die pousgesindes lieg goddeloos dat sondes deur hulle heilige, dit is afstootlike salwing, vergewe word.¹¹⁹ Kyk net hoe mooi hulle vordering sal maak as hulle toegelaat word om Jakobus se getuienis na willekeur breedvoerig te misbruik!

Maar om nie langer moeite te doen om dit te bewys nie, vrywaar hulle geskiedenisse ons ook van hierdie probleem. Hulle vertel trouens dat pous Innocentius wat in Augustinus se tyd aan die hoof van die Roomse kerk gestaan het, bepaal het dat nie alleen ouderlinge nie, maar ook alle Christene olie moes gebruik om hulleself of hulle mense te salf indien nodig. Die skrywer hiervan is Sigbertus in sy Kroniek.¹²⁰

Die kerklike ordes (Afdeling 22 - 33)

21. Но даже если бы им удалось убедить нас тем, что сказанное св. Иаковом о помазании елеем относится к нашему времени (от чего они весьма далеки), они не слишком потрудились над подтверждением действенности этого пресловутого помазания. Св. Иаков велит помазывать елеем больных. Они же пачкают своим маслом не больных, а полумёртвые тела, уже почти бездыханные (или, как они говорят, «in extremis» - близкие к кончине). Если в их «таинстве» в самом деле заключено целительное средство, способное ослабить тяжесть болезни или облегчить состояние души, эти святители должны быть чудовищно жестоки, потому что нигде и никогда такого облегчения не доставляют. Св. Иаков говорит, что больной должен быть помазан пресвитерами Церкви (sacerdotes). А наши противники допускают к этому действию только священника. Ибо под «пресвитером» они понимают священника или рукоположенного пастыря, а множественное число толкуют как знак почтения.

Но такое объяснение абсолютно безосновательно. Как будто в то время в Церквах было такое изобилие священников, что они могли бы со своим маслом выстраиваться в процессии! Когда св. Иаков даёт предписание мазать больных елеем, я понимаю это как помазание обычным маслом. И у св. Марка упоминается не что иное, как обычное масло [Мк 14:3,8]. Между тем паписты не признают масла, если оно не освящено епископом, то есть если епископ не согрел его своим дыханием, не заговорил должным бормотанием и не преклонил перед ним девять раз колени, трижды произнеся: «Приветствую тебя, святое масло», и ещё трижды «Приветствую тебя, святой елей», и ещё трижды «Приветствую тебя, святой бальзам». Таково их торжественное освящение! Но от кого они восприняли подобные заклинания?

Св. Иаков говорит, что когда больной будет помазан елеем и над ним будут произнесены молитвы, ему простятся грехи (если он соделал их) [Иак 5:15]. То есть, получив прощение грехов перед Богом, он получит также облегчение в своих страданиях. Это не значит, что грехи будут уничтожены маслом; но что молитвы верующих, которыми страждущий брат препоручается Богу, не останутся тщетными. А наши противники нечестиво заявляют, что в силу их священного (а правильнее - мерзостного) помазания прощаются грехи. Вот какую пользу извлекли бы они, если позволить им по собственной прихоти злоупотреблять свидетельством св. Иакова!

Наконец, чтобы не тратить понапрасну силы на опровержение их лживых измышлений, посмотрим, что говорят их исторические хроники. Они сообщают следующее. Папа римский Иннокентий I, живший в эпоху св. Августина, постановил, чтобы не только священники, но и все христиане помазывали маслом своих больных (Sigebert de Gembloux (ум. 1112). Chronographia (Monumenta Germaniae Historica Scriptorum, t. VI, p. 305); Innocentius I. Epist. 25, VIII (MPL, XX, 559-560)). Как они согласуют это с тем, чему хотят заставить нас поверить?

О церковных званиях и чинах (о священстве)

22. Quartum locum in eorum catalogo tenet sacramentum Ordinis¹: sed adeo foecundum, ut septem ex se sacramentula pariat. Est vero istud perquam ridiculum, quod quum affirment septem esse sacramenta, dum recensere ipsa volunt, tredecim enumerant. Neque vero causari possunt, unum esse sacramentum: quia omnia in unum sacerdotium tendunt, et velut quidam ad ipsum sunt gradus. Siquidem quum in singulis diversas esse ceremonias constet, diversas esse gratias ipsi loquantur: nemo dubitet quin septem sacramenta dici debeant, si eorum placita recipiuntur. Et quid, quasi rem ambiguam, controvertimus, quando ipsi plane distincteque septem declarant? || Primum autem obiter perstringemus, quot et quam insulsas absurditates nobis ingerant, dum nobis suos ordines pro sacramentis commendare volunt: deinde, an omnino sacramentum dici debeat ceremonia, qua utuntur Ecclesiae in ordinandis ministris, videbimus. || Septem ergo ordines vel gradus Ecclesiasticos faciunt: quos insigniunt titulo sacramenti^b. || Sunt autem Ostiarii, Lectores, Exorcistae, Acoluthi, Subdiaconi, Diaconi, Sacerdotes. Et septem quidem esse dicunt^c propter septiformem Spiritus sancti gratiam, qua praediti esse debent qui ad eos promoventur [Lib. 4. Sent. Distin. 24^d. c. 1]^{e 2}. Augetur autem illis et largius cumulatur in promotione³. Iam numerus ipse perversa Scripturae interpretatione consecratus est: quod videntur sibi apud Iesaiam legisse, septem Spiritus sancti virtutes, quum et vere plures non referantur ab Iesaia quam sex [Iesa. 11. a. 2]: nec Propheta omnes eo loco concludere voluerit; tam enim alibi Spiritus vitae [Ezech. 1. e. 20]⁴, sanctificationis, adoptionis filiorum dicitur [Rom. 1. a. 4, et 8. c. 15], quam illic sapientiae, intelligentiae, consilii, fortitudinis, scientiae et timoris Domini. Quanquam alii acutiores, non septem ordines [Opinio haec est Hugonis⁵: 457 altera Guil. Parisien.¹], sed novem faciunt, ad similitudinem, ut aiunt, triumphantis Ecclesiae. Atque inter eos etiam pugna est, quod alii clericalem tonsuram volunt esse primum omnium^a ordinem, Episcopatum ultimum: alii, exclusa tonsura, Archiepiscopatum ordinibus annumerant². Isidorus aliter distinguit, facit enim diversos, Psalmistas et Lectores; illos cantionibus praeficit, hos legendis Scripturis, quibus plebs erudiatur. Atque haec distinctio Canonibus observatur [Isid. lib. 7. etimol.^b allegatur ca. Cleros distinct 21]³. In tanta varietate quid sequi aut fugere nos volunt? Dicamusne septem esse ordines? Sic docet magister scholae⁴: sed illuminatissimi doctores aliter determinant. Rursum inter se ipsi dissident⁵. Praeterea sacratissimi canones alio nos vocant [et Distinct. 23^c. cap. Lector, et cap. Ostiarius]⁶. Sic scilicet consentiunt homines quum de rebus divinis sine verbo Dei disceptant.

22. Le Sacrement de l’Ordre est mis en leur rolle au quatrieme lieu, mais il est si fertile qu’il enfante de soy sept petits Sacrementaux. Or c’est une chose digne de moquerie, que quand ils ont proposé qu’il y a sept Sacremens, en les voulant nombrer ils en comptent treize, et ne peuvent excuser que les sept Sacremens des Ordres, soyent un seul Sacrement, pourtant qu’ils tendent tous à une Prestrise, et sont comme degrez pour monter à icelle. Car puis qu’il appert qu’en chacun d’iceux il y a diverses ceremonies: davantage, puis qu’ils disent qu’il y a diverses graces, nul ne doutera que selon leur doctrine, on n’y doyve recognoistre sept Sacremens. Et qu’est-ce que nous debattons cela comme une chose douteuse, veu qu’eux confessent pleinement qu’il y en a sept? Premierement nous toucherons en passant combien il y a d’absurditez en ce qu’ils veulent qu’on tienne leurs ordres pour Sacremens. Puis apres nous disputerons, assavoir si la ceremonie par laquelle on introduit un ministre en son estatse doit ainsi nommer. Ils mettent donc sept ordres ou degrez Ecclesiastiques, ausquels ils imposent le tiltre de Sacrement, et sont ceux qui s’ensuyvent, Huissiers, Lecteurs, Exorcistes, Acolythes, Soudiacres, Diacres et Prestres²³⁷. Et sont sept, comme ils disent, à cause de la grace du sainct Esprit, contenant sept formes, de laquelle doyvent estre rempliz ceux qui sont promeuz à ces ordres: mais elle leur est augmentée, et plus abondamment eslargie en leur promotion. Premierement, leur nombre est controuvé par une glose et exposition perverse de l’Escriture, pourtant qu’il leur est advis qu’ils ont leu en lsaie sept vertuz du sainct Esprit, combien qu’à la verité le Prophete n’en refere point plus de six en ce lieu-là (Is. 11:2), et n’y ait pas voulu raconter toutes les graces du sainct Esprit. Car en d’autres passages de l’Escriture il est aussi bien nommé Esprit de vie, de sanctification, et adoption des enfans de Dieu (Ezech. 1:20; Rom. 1:4; 8:15), qu’audit lieu d’Isaie Esprit de Sapience, d’intelligence, de conseil, de force, de science et crainte du Seigneur. Toutesfois les autres plus subtils ne font pas seulement sept ordres, mais neuf: à la similitude, comme ils disent, de l’Eglise triomphante. Et encores il y a guerre entre eux, d’autant que les uns font la premiere ordre de la tonsure clericale, la derniere d’Evesché²³⁸. Les autres excluans la tonsure, mettent Archevesché entre les ordres²³⁹. Isidore les distingue autrement²⁴⁰: car il fait les Psalmistes et Lecteurs divers, ordonnant les premiers à la chanterie et les seconds à lire les Escritures pour l’enseignement du peuple: laquelle distinction est observée des Canons. En telle diversité qu’avonsnous à fuir ou à suyvre? Dirons-nous qu’il y a sept ordres? Le maistre des Sentences enseigne ainsi: mais les docteurs tresilluminez le determinent autrement. Derechef iceux Docteurs discordent ensemble: outreplus, les sacrez Canons nous monstrent un autre chemin. Voyla quel consentement il y a entre les hommes, quand ils disputent des choses divines sans la parolle de Dieu.

22. The fourth place in their catalogue is occupied by the sacrament of orders; but this is so fertile that it is the parent of seven little sacraments which arise out of it. Now, it is truly ridiculous for them to affirm, that there are seven sacraments, and when they proceed to specify them, to enumerate thirteen. Nor can they plead, that the seven sacraments of orders are only one sacrament, because they all belong to one priesthood, and form, as it were, so many steps to it. For, as it appears that in all of them there are different ceremonies, and they themselves say that there are different graces, no person can doubt that, if their principles be admitted, they ought to be called seven sacraments. And why do we controvert it as a doubtful thing, when they themselves plainly and distinctly declare that there are seven? In the first place, we will briefly suggest by the way what numerous and great absurdities they obtrude upon us, when they wish us to receive their orders as sacraments; and then we will inquire, whether the ceremony which the churches use in ordaining ministers ought to be called a sacrament at all. They mention seven ecclesiastical orders or degrees, which they dignify with the name of sacrament. They are—beadles, readers, exorcists, acolothists, subdeacons, deacons, priests. And they are seven, it is said, on account of the sevenfold grace of the Holy Spirit, with which those who are promoted to them ought to be endued; but it is increased, and more abundantly communicated to them, in their promotion. Now, the number itself is consecrated by a perverse interpretation of the Scripture; because they think they have read in Isaiah of seven virtues of the 621Holy Spirit; though, in truth, that prophet mentions only six, and had no intention of enumerating them all in that passage; for in other passages of Scripture, he is called “the Spirit of life, of holiness, and of adoption,” as he is there called “the Spirit of wisdom and understanding, the Spirit of counsel and might, the Spirit of knowledge, and of the fear of the Lord.”¹³⁸⁵ Other persons of greater subtlety limit not the orders to seven, but extend them to nine, in resemblance, they say, of the church triumphant. And they are not agreed among themselves; for some represent the clerical tonsure to be the first order of all, and the episcopate the last: others exclude the tonsure, and place the archiepiscopal office among the orders. Isidore distinguishes them in a different way; for he makes psalmists and readers two separate orders, appointing the former to the chantings, and the latter to the reading of the Scriptures, for the instruction of the people. And this distinction is observed in the canons. In such a diversity, what do they wish us to pursue or to avoid? Shall we say that there are seven orders? So teaches the master of the sentences, Lombard; but the most illuminated doctors determine otherwise; and these doctors differ among themselves. Moreover, the most sacred canons call us another way. This is the harmony exhibited by men, when they discuss Divine subjects without the word of God.

22. Of ecclesiastical orders. Two points for discussion. Absurdities here introduced. Whether ecclesiastical order is a sacrament. Papists not agreed as to holy orders.

The fourth place in their catalogue is held by the sacrament of Orders, one so prolific, as to beget of itself seven lesser sacraments. It is very ridiculous that, after affirming that there are seven sacraments, when they begin to count, they make out thirteen. It cannot be alleged that they are one sacrament, because they all tend to one priesthood, and are a kind of steps to the same thing. For while it is certain that the ceremonies in each are different, and they themselves639say that the graces are different, no man can doubt that if their dogmas are admitted, they ought to be called seven sacraments. And why debate it as a doubtful matter, when they themselves plainly and distinctly declare that they are seven? First, then, we shall glance at them in passing, and show to how many absurdities they introduce us when they would recommend their orders to us as sacraments; and, secondly, we shall see whether the ceremony which churches use in ordaining ministers ought at all to be called a sacrament. They make seven ecclesiastical orders, or degrees, which they distinguish by the title of a sacrament. These are Doorkeepers, Readers, Exorcists, Acolytes, Subdeacons, Deacons, and Priests. And they say that they are seven, because of the seven kinds of graces of the Holy Spirit with which those who are promoted to them ought to be endued. This grace is increased and more liberally accumulated on promotion. The mere number has been consecrated by a perversion of Scripture, because they think they read in Isaiah that there are seven gifts of the Holy Spirit, whereas truly not more than six are mentioned by Isaiah, who, however, meant not to include all in that passage. For, in other passages are mentioned the spirit of life, of sanctification, of the adoption of sons, as well as there, the spirit of wisdom and understanding, the spirit of counsel and might, the spirit of knowledge, and of the fear of the Lord.¹ Although others who are more acute make not seven orders, but nine, in imitation, as they say, of the Church triumphant. But among these, also, there is a contest; because some insist that the clerical tonsure is the first order of all, and the episcopate the last; while others, excluding the tonsure, class the office of archbishop among the orders. Isiodorus distinguishes differently, for he makes Psalmists and Readers different.² To the former, he gives the charge of chanting; to the latter, that of reading the Scriptures for the instruction of the common people. And this distinction is observed by the canons. In this great variety, what would they have us to follow or to avoid? Shall we say that there are seven orders? So the master of the school teaches, but the most illuminated doctors determine otherwise. On the other hand, they are at variance among themselves. Besides, the most sacred canons call us in a different direction. Such, indeed, is the concord of men when they discuss divine things apart from the word of God.

22. De vierde plaats in hun lijst wordt ingenomen door het sacrament der orde; maar dat is zo vruchtbaar, dat het uit zich voortbrengt zeven sacramentjes. Dat nu is zeer belachelijk, dat ze, ofschoon ze zeggen, dat er zeven sacramenten zijn, wanneer ze die willen opsommen, er dertien tellen. En zij kunnen niet aanvoeren, dat het slechts één sacrament is, omdat ze alle strekken tot één priesterschap en als het ware trappen zijn, die daartoe leiden. Want daar vaststaat, dat iedere orde verschillende ceremoniën heeft, en zij zelf zeggen, dat die orden verscheidene gaven zijn, kan niemand er aan twijfelen, dat het zeven sacramenten genoemd moeten worden, indien men hun leer aanvaardt. En wat maken wij daarvan een geschil, alsof het een twijfelachtige zaak was, daar zijzelf duidelijk en onderscheiden verklaren, dat er zeven zijn? In de eerste plaats nu zullen wij terloops er op wijzen, hoeveel en hoe dwaze ongerijmdheden ze ons opdringen, wanneer ze ons hun orden als sacramenten willen aanprijzen; daarna zullen we zien, of de ceremonie, die de kerken gebruiken bij het ordenen van hun dienaren, wel een sacrament mag genoemd worden. Zij maken dus zeven orden of kerkelijke trappen, die zij versieren met de naam sacrament. Deze orden zijn de deurwachters, de lezers, de exorcisten, de acoluthen, de onderdiakenen, de diakenen en de priesters. En zij zeggen, dat er zeven zijn wegens de zevenvoudige gave des Heiligen Geestes, waarmee zij toegerust moeten zijn, die tot deze orden bevorderd worden. En zij wordt hun bij hun bevordering vermeerderd en overvloediger geschonken. Reeds het getal zelf is door een verkeerde uitlegging der Schrift geheiligd, omdat ze menen bij Jesaja (Jes. 11:2) gelezen te hebben zeven krachten des Heiligen Geestes, hoewel in werkelijkheid door Jesaja niet meer dan zes worden vermeld, en de profeet op die plaats niet alle krachten des Heiligen Geestes heeft willen saamvatten. Want Hij wordt evenzeer de Geest des levens, der heiligmaking, der aanneming tot kinderen genoemd (Rom. 1:4; 8:15) als bij Jesaja de Geest der wijsheid, des verstands, des raads, der sterkte, der wetenschap en der vreze des Heren. Trouwens anderen, die scherpzinniger zijn, maken niet zeven, maar negen orden, naar de gelijkenis, gelijk zij zeggen, van de triumferende kerk. En onder hen is ook strijd, omdat sommigen willen, dat de kerkelijke tonsuur de eerste orde is van alle en het bisschopschap de laatste, en anderen de tonsuur uitsluiten maar het aartsbisschopschap er bij rekenen¹. Isidorus² maakt een ander onderscheid; want hij scheidt de psalmisten van de lezers, en de eersten stelt hij over de gezangen, de laatsten over het lezen der Schrift, waardoor het volk wordt onderwezen. En dit onderscheid wordt door de canones in acht genomen. Wat willen ze, dat we bij zo grote verscheidenheid moeten volgen of vermijden? Moeten wij zeggen, dat er zeven orden zijn? Zo leert het de meester der sententiën; maar zeer verlichte leraren bepalen het anders. En die zijn het wederom onderling oneens. Bovendien roepen ons de zeer gewijde canones elders heen. Zo zijn de mensen het nu onderling eens, wanneer ze zonder Gods Woord over Goddelijke zaken strijden.

22. Von den kirchlichen Amtsordnungen. Ein Sakrament - oder sieben?

Den vierten Platz in der Reihe der (angeblichen) Sakramente weisen die Papisten dem „Sakrament der (kirchlichen) Amtsordnung“ (sacramentum ordinis) zu. Aber dies „Sakrament“ ist nun so fruchtbar, daß es sieben kleine Sakramente aus sich gebiert. Es ist doch recht lächerlich, daß die Papisten zwar behaupten, es gäbe sieben Sakramente, aber dann, wenn sie sie aufzählen wollen, tatsächlich dreizehn nennen! Sie können auch nicht einwenden, es handele sich hier nur um ein einziges Sakrament, weil sich doch alle (sieben) auf das eine Priesteramt bezögen und gleichsam Stufen zu ihm darstellten. Denn es steht fest, daß bei allen sieben je verschiedene Zeremonien stattfinden, und die Papisten erklären ja auch selbst, daß dabei unterschiedliche Gnadengaben vorhanden sind; es kann also niemand daran zweifeln, daß bei Annahme ihrer Ansichten von sieben Sakramenten die Rede sein müßte. Wozu lassen wir uns auch überhaupt auf eine Auseinandersetzung ein, als ob es sich hier um eine zweifelhafte Sache handelte? Sie erklären doch selbst offen und unter Nennung der Unterschiede, daß es sieben Sakramente sind!

Wir müssen nun zunächst (1) im Vorbeigehen kurz darauf hinweisen, wie zahlreiche und ungereimte Widersinnigkelten sie uns aufdrängen, wenn sie uns ihre Amtsordnungen als Sakramente empfehlen wollen, und dann (2) wollen wir zusehen, ob die Zeremonie, die die Kirchen bei der Amtseinweisung ihrer Diener anwenden, überhaupt als Sakrament bezeichnet werden darf.

Die Papisten stellen also sieben Amtsordnungen oder kirchliche Amtsstufen auf, die sie mit dem Titel „Sakrament“ auszeichnen. Das sind folgende: „Türhüter“ (Ostiarii), „Vorleser“ (Lectores), „Teufelaustreiber“ (Exorcistae), „Begleiter“ (Acoluthae), Unterdiakone, Diakone, Priester. Die Siebenzahl kommt nach ihrer Behauptung von der siebengestaltigen Gnade des Heiligen Geistes her, mit der diejenigen begabt sein müssen, die in diese verschiedenen Ämter befördert werden (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,24,1). Diese Gnade wird ihnen aber, so behauptet man weiter, bei der Beförderung vermehrt und reichlicher geschenkt.

1022 Nun ist schon die Zahl der Amtsstufen durch eine verkehrte Auslegung der Schrift „geheiligt“. Sie glauben nämlich bei Jesaja gelesen zu haben, daß es sieben Kraftwirkungen des Heiligen Geistes gäbe, während Jesaja tatsächlich nicht mehr als sechs erwähnt (Jes. 11,2) und der Prophet auch nicht die Absicht gehabt hat, sie an dieser Stelle alle zusammenzufassen. Denn der Geist wird an anderer Stelle ebensowohl als der Geist des „Lebens“ (Ez. 1,20 nach der Vulgata), der Heiligung (Röm. 1,4) und der „Kindschaft“ (Röm. 8,15; nicht Luthertext) bezeichnet, wie er bei Jesaja „der Geist der Weisheit und des Verstandes, der Geist des Rates und der Stärke, der Geist der Erkenntnis und der Furcht des Herrn“ heißt (Jes. 11,2).

Allerdings nennen andere, die noch scharfsinniger sind, nicht sieben Amtsordnungen, sondern neun, und zwar, wie sie sagen, nach dem Gleichnis der „triumphierenden Kirche“ (Sieben Sakramente zählt Hugo von Sankt Viktor, neun erwähnt Wilhelm von Paris). Und unter diesen Theologen ist auch wieder Streit, indem nämlich die einen die Klerikertonsur für die erste unter allen Amtsstufen und das Bischofsamt für die letzte erklären, die anderen aber die Tonsur ausschließen und dafür das Amt des Erzbischofs zu den Amtsstufen hinzurechnen. Isidor macht den Unterschied anders; er erklärt „Psalmisten“ und „Lektoren“ für zweierlei und gibt den Psalmisten die Aufgabe, Gesänge zu halten, und den Lektoren, die Lesung der Schrift vorzunehmen, durch die das Volk unterwiesen werden soll. Diese Unterscheidung wird auch in den kirchlichen Rechtssatzungen beobachtet (Isidor von Sevilla, Etymologien VII,12 wird Decretum Gratiani I,21,1 angeführt).

Was sollen wir nun nach dem Willen unserer Widersacher bei solcher Vielfältigkeit annehmen oder ablehnen? Sollen wir sagen, es gäbe sieben Amtsordnungen? So lehrt es der Meister der Schultheologie (Petrus Lombardus) – aber sehr „erleuchtete“ Lehrer bestimmen es anders! Und die sind wieder selbst uneins untereinander. Außerdem rufen uns die „hochheiligen“ Kirchensatzungen in anderer Richtung (Decretum Gratiani I,23,18f.). Ja, so sieht eben die Einmütigkeit der Menschen aus, wenn sie ohne Gottes Wort über göttliche Dinge streiten!

22. 1803 Die Roomse aanprysing van hulle kerklike ordes is afstootlik

Die sakrament van die ordes¹²¹ beklee in hulle lys die vierde plek, maar dit is so vrugbaar dat dit sewe klein sakramentjies voortbring! Dit is inderdaad baie belaglik dat hulle dertien sakramente opnoem wanneer hulle die sakramente wil opsom, hoewel hulle verklaar dat daar sewe is. Hulle kan hulleself inderdaad nie verontskuldig dat dit net een sakrament is nie omdat hulle almal saam op een priesterskap sien en as ’t ware trappe is om daar uit te kom. Terwyl dit immers bekend is dat die ordes verskillende seremonies het en hulle ook sê dat die ordes verskillende gawes het, sou niemand kon twyfel dat dit sewe sakramente genoem moet word as hulle besluite aanvaar word nie. En waarom in ’n geskil daaroor betrokke raak asof dit ’n twyfelagtige onderwerp is omdat hulle self openlik en duidelik verklaar dat daar wel sewe sakramente is?

Ten eerste sal ons terloops aanroer hoeveel en watter dwase ongerymdhede hulle teen ons aanvoer wanneer hulle hulle ordes as sakramente by ons wil aanprys. Ten tweede sal ons ondersoek of die seremonie wat kerke in die bevestiging van hulle bedienaars gebruik, hoegenaamd ’n sakrament genoem kan word.

Hulle maak dus sewe ordes of kerklike trappe wat hulle met die titel sakrament teken. Die ordes is naamlik deurwagters, voorlesers, besweerders, altaardienaars, onderdiakens, diakens en priesters. ¹²² En hulle beweer dat daar sewe ordes is vanweë die sewevormige genade van die Heilige Gees waarmee diegene begaafd moet wees wat tot hierdie ordes bevorder word.¹²³ Hierdie gawes word vir hulle vermeerder en rykliker in hulle vordering aan hulle geskenk. Maar nou is juis die getal sewe op grond van ’n verkeerde vertolking van die Skrif vir hulle heilig. Hulle indruk is dat hulle by Jesaja gelees het dat die Heilige Gees sewe kragte het hoewel in der waarheid slegs ses deur Jesaja weergegee word,¹²⁴ en die profeet ook nie die bedoeling gehad het om al die kragte van die Heilige Gees daar in te sluit nie. Hy word trouens elders die Gees van die lewe, ¹²⁵ van heiligmaking, en die Gees van aanneming tot kinders¹²⁶ genoem. En by Jesaja staan Hy bekend as die Gees van wysheid, van verstand, van raad, van sterkte, van wetenskap, en van vrees van die Here.

1804 Sommige skerpsinniger skrywers maak nie sewe ordes¹²⁷ nie, maar nege¹²⁸ in ooreenstemming met, soos hulle sê, die triomferende kerk. En onder hulle is daar ook konflik omdat party die opvatting huldig dat die klerikale tonsuur die belangrikste van al die ordes is en die biskopamp die laagste. Party sluit die tonsuur uit en tel die amp van die aartsbiskop by die ordes. Isidorus maak ’n ander onderskeid want hy maak verskil tussen psalmiste en voorlesers wanneer hy die psalmiste oor die kerksang aanstel en die voorlesers om die Skrifte te lees om die kerkvolk te onderrig.¹²⁹ En hierdie onderskeid word ook in hulle kanons gehandhaaf.

Wat wil hulle hê moet ons in so ’n groot verskeidenheid volg of vermy? Moet ons sê dat daar wel sewe ordes is? So leer die Meester¹³⁰ ons maar die verligste leraars besluit anders. Aan die ander kant verskil die leraars self van mekaar. Daarbenewens roep hulle kanons ons in ’n ander rigting.¹³¹ So stem mense natuurlik met mekaar ooreen wanneer hulle sonder God se Woord oor Goddelike sake redeneer!

22. Таинство священства занимает в их списке четвёртое место. Тем не менее, оно столь плодовито, что рождает из себя семь меньших таинств. Забавно! Наши противники утверждают, что существует семь таинств, а когда начинают их перечислять, их оказывается тринадцать! Не спасает папистов и та оговорка, что семь малых таинств рукоположения составляют одно таинство, так как все они суть ступени одного священства. Известно, что каждое из этих малых таинств имеет свои священнодействия; и подаваемая в них благодать, по утверждению наших противников, тоже различна. Поэтому не подлежит сомнению, что в священстве, согласно их учению, надо признать семь таинств. Да и к чему обсуждать этот вопрос, словно он является спорным? Разве они сами не утверждают, что таинств священства семь?

Но сперва коротко скажем о том, насколько абсурдно желание наших противников представить их священство таинством. Затем обсудим, может ли вообще называться таинством церемония, посредством которой они рукополагают служителей.

Итак, они принимают семь разрядов, или ступеней, священства, которым присваивают имя таинств: привратники, чтецы, экзорцисты, аколиты (в обязанности аколита входит зажжение и ношение свечей, подготовка хлеба и вина для евхарестического освящения, а также ряд других функций), иподиаконы, диаконы и священники (Четвёртый Карфагенский собор (Statuta ecclesiastica antiqua), c. 3-9 (Hefele-Leclercq C. J. Op. cit., v.2, p. 111-112)). Их число равно семи потому, что (как они говорят) благодать Св. Духа имеет семь форм. Продвигающиеся по ступеням священства должны исполниться благодати (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24 (MPL, CXCII, 900)), которая прирастает и сообщается всё изобильнее по мере продвижения. Во-первых, это число искажено неверным изложением и толкованием Писания. Наши противники вычитали у Исайи, что существует семь видов благодати Св. Духа (Ис 11:2), хотя на самом деле пророк называет в указанном месте только шесть видов, причём без намерения перечислить все. Ибо в других местах Писания Св. Дух называется также Духом жизни, Духом святыни и усыновления детей Божьих (Рим 1:4; 8:5) - в добавление к тому, что говорит Исайя о Духе премудрости и разума, совета и крепости, ведения и благочестия.

Однако другие, более утончённые толкователи различают не семь степеней священства, а девять (Кальвин здесь имеет в виду, с одной стороны, сообщение Гуго Сен-Викторского, который в трактате «De sacramentis», II, III, 5 (MPL, CLXXVI, 423) описывает семь ступеней церковной иерархии, а с другой - авторов, о которых Гийом из Оверни (Guillaume d'Auvergne, ум. ок. 1248) утверждает, что они насчитывали их девять. Сам Гийом полагал, что существует семь степеней) - как они говорят, по образу торжествующей Церкви. Но и между ними идёт война. Одни полагают первой ступенью тонзуру (как знак принадлежности к клиру), а последней - епископат. Другие исключают тонзуру, но включают в число степеней священства архиепископат. Исидор проводит иное различие: он разделяет псалмопевцев и чтецов: первые назначены к пению, вторые к чтению Писания для наставления народа (Исидор Севильский. Этимология, VII, 12 (MPL, LXXXII, 290)). Такого же различения придерживаются каноны соборов. Чего должны мы избегать и чему следовать во всём этом разнообразии? Скажем ли мы, что священство насчитывает семь ступеней? Мастер Сентенций учит именно так (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24, c. 1 (MPL, CXCII, 900)), однако просвещённейшие учители определяют иначе. Более того, священные каноны тоже указывают нам иной путь (Decretum Gratiani, I, dist. 23, c. 18-19). Вот какое единодушие воцаряется между людьми, когда они берутся обсуждать божественные предметы, не имея для доказательства слова Божьего!

23. | Verum hoc omnem stultitiam superat, quod in singulis Christum sibi collegam faciunt. Primum, inquiunt, ostiarii munere functus est, quando vendentes et ementes, flagello ex funiculis facto^d, e templo eiecit^e [Iohan. 2. c. 15]^f. Ostiarium se esse significat, quum dicit, Ego sum ostium [Iohan. 10. b. 7]⁷. Lectoris munus assumpsit, quum in synagoga Iesaiam legit [Luc. 4. c. 17]⁸. Exorcistae officio functus^g est, quum linguam et aures surdi et muti, saliva tangens, auditum reddidit [Marc. 7.^h d. 33]⁹. Acoluthum se esse hisⁱ verbis testatus est, Qui sequitur me, non ambulat in tenebris [Iohan. 8. b. 12]¹⁰. Subdiaconi officio functus^g est, quum linteo praecinctus pedes discipulorum lavit [Iohan. 13.^k a. 4]¹¹. Diaconi personam sustinuit, quum corpus et sanguinem distribuit^l in Coena [Matth. 26. c. 26]¹². Sacerdotis partes implevit, quum in cruce Patri se hostiam^m 458 obtulit [Matt. 27. f. 50; Ephes. 5. a. 2]¹. Haec absque risu adeo audiri non possunt, ut mirer absque risu scripta esse: si tamen homines erant qui scribebant. Sed in primis spectabilis est argutia qua in acoluthi nomine philosophantur, ceroferarium appellantes², verbo (ut arbitror) magico, certe inaudito gentibus ac linguis omnibus; quum ἀκόλουθος Graecis simpliciter significet pedissequum^a. Quanquam si his serio refellendis inhaeream, iure et ipse quoque ridear: adeo frivola sunt et ludicra.

23. Mais cecy surmonte toute folie, qu’en chacune de leurs ordres, ils font Christ leur compagnon. Premierement, disent ils, il a exercé l’ffice d’Huissier, quand il a chassé du Temple les vendeurs et acheteurs (Jean 2:15; Matth. 21:12): et monstre qu’il est Huissier, en ce qu’il dit, Je suis l’uis (Jean 10:7). Il a prins l’estat de Lecteur, quand au milieu de la Synagogue il a leu Isaie (Luc. 4:17). Il s’est meslé d’estat d’Exorciste, quand en touchant de sa salive les aureilles et la langue du sourd et muet, il luy rendit l’ouye et le parler (Marc 7:33). Il a tesmoigné qu’il estoit Acolythe, par ces parolles, Quiconque me suit, ne chemine point en tenebres (Jean 8:12). Il a fait l’office de Soudiacre, quand estant ceint d’un linceul, il a lavé les pieds de ses Apostres (Jean 13:4). Il a fait l’estat de Diacre, distribuant son corps et son sang aux Apostresen la Cene (Matth. 26:26). Il a accomply ce qui est d’un Prestre, quand il s’est offert à la croix sacrifice au Pere (Matth. 27:50). Ces choses tellement ne se peuvent ouyr sans rire, que je m’esmerveille si elles ont esté escrites sans risée, au moins si ceux qui les escrivoyent, estoyent hommes. Mais principalement la subtilité est digne d’estre considerée, en laquelle ils s’arraisonnent au nom d’Acolythe, l’exposant Ceroferaire, d’un mot, comme je pense, Magicien: certes qui n’est cognu de langue ou nation aucune. Comme ainsi soit qu’Acolythe signifie aux Grecs celuy qui suit et accompagne: et par leur Ceroferaire ils entendent dire un porte cierge. Combien que si je m’arreste à refuter ces follies à bon escient, je meriteray aussi bien d’estre moqué, tant elles sont vaines et frivoles.

23. But this surpasses all folly, that in every one of their orders they make Christ a colleague with them. First, they say, he executed the office of beadle, when he made a whip of small cords, and drove all the buyers and sellers out of the temple. He showed himself to be a beadle, when he said, “I am the door.” He assumed the place of a reader, when he read a passage of Isaiah in the synagogue. He discharged the function of an exorcist, when, applying spittle to the ears and tongue of a man who was deaf and dumb, he restored his hearing and speech. He declared himself to be an acolothist in these words: “He that followeth me shall not walk in darkness.” He discharged the duty of a subdeacon, when he girded himself with a towel, and washed the feet of his disciples. He sustained the character of a deacon, when he distributed his body and blood in the supper. He acted the part of a priest, when he offered himself on the cross a sacrifice to the Father. It is impossible to hear these things without laughing, so that I wonder they were written without laughing; at least, if those who wrote them were men. But the most remarkable of all is, the subtlety with which they reason on the word acolothist, which they call ceroferarius, a taper-bearer; a term of magic, I suppose, certainly unknown in any 622nation or language; whereas the Greek word ακολουθος, acolothist, simply signifies a follower or attendant. But I should justly incur ridicule myself, if I were to dwell on a serious refutation of such things, they are so frivolous and ludicrous.

23. Insult to Christ in attempting to make him their colleague.

But the crowning folly of all is, that in each of these they make Christ their colleague. First, they say³ he performed the office of Doorkeeper when, with a whip of small cords, he drove the buyers and sellers from the temple. He intimates that he is a Doorkeeper when he says, “I am the door.” He assumed the office of Reader,640when he read Isaiah in the synagogue. He performed the office of Exorcist when, touching the tongue and ears of the deaf and dumb man with spittle, he restored his hearing. He declared that he was an Acolyte by the words, “He that followeth me shall not walk in darkness.” He performed the office of Subdeacon, when, girding himself with a towel, he washed the feet of his disciples. He acted the part of a Deacon, when he distributed his body and blood in the Supper. He performed the part of a Priest, when, on the cross, he offered himself in sacrifice to the Father. As these things cannot be heard without laughter, I wonder how they could have been written without laughter, if, indeed, they were men who wrote them. But their most noteable subtlety is that in which they speculate on the name of Acolyte, calling him Ceroferarius—a magical term, I presume, one certainly unknown to all nations and tongues; ἀκόλουθος, in Greek, meaning simply attendant. Were I to stop and seriously refute these things, I might myself justly be laughed at, so frivolous are they and ludicrous.

23. Maar dit overtreft alle dwaasheid, dat ze in iedere orde zich Christus tot hun ambtgenoot maken. In de eerste plaats, zeggen ze, heeft hij het ambt van deurwachter waargenomen, toen Hij de verkopers en kopers, na een gesel van touwtjes gemaakt te hebben, uit de tempel verdreef. Dat Hij een deurwachter is, geeft Hij te kennen, wanneer Hij zegt: "Ik ben de deur." Het ambt van lezer heeft Hij aangenomen, toen Hij in de synagoge Jesaja las. Het ambt van exorcist heeft Hij waargenomen, toen Hij de tong en de oren van de doofstomme met speeksel aanraakte en hem het gehoor teruggaf. Dat Hij een acoluthus was, heeft Hij met deze woorden betuigd: "Wie Mij volgt, wandelt niet in de duisternis." Het ambt van onderdiaken heeft Hij verricht, toen Hij, met een linnen kleed omgord, de voeten der discipelen gewassen heeft. De persoon van een diaken heeft Hij aangenomen, toen Hij zijn lichaam en bloed in het Avondmaal uitdeelde. De taak van een priester heeft Hij vervuld, toen Hij aan het kruis zich de Vader als offerande opofferde. Deze dingen kan men zonder lachen niet aanhoren, zodat ik mij erover verwonder, dat ze zonder lachen neergeschreven zijn: indien het namelijk mensen waren, die ze neerschreven. Maar bijzonder merkwaardig is de scherpzinnigheid, waarmee ze over het woord acoluthus filosoferen, zeggende dat het betekent ceroferarius (kaarsdrager), een magisch woord, naar ik meen, in ieder geval bij alle volken en in alle talen onbekend, hoewel het woord acoluthus in het Grieks eenvoudig betekent een dienaar, die zijn heer volgt. Trouwens, indien ik me in ernst er mee bezig hield deze dingen te weerleggen, zou ik met recht ook zelf uitgelachen worden, zo ijdel en bespottelijk zijn ze.

23. Christus soll alle sieben "Ämter" Innegehabt haben!

Aber das geht nun über alle Torheit hinaus, daß sie sich Christus bei jeder einzelnen Amtsordnung zum Amtsgenossen machen. Zuerst, so sagen sie, hat er das Amt des Türwächters (ostiarius) versehen, als er eine „Geißel aus Stricken“ machte und die Menschen, die da verkauften und kauften, aus dem Tempel hinaustrieb (Joh. 2,15). Daß er der Türwächter ist, das deutet er, behaupten sie, auch an, wenn er spricht: „Ich bin die Tür“ (Joh. 10,7). Das Amt des Vorlesers hat er angenommen, als er in der Synagoge den Jesaja las (Luk. 4,17). Das Amt des Exorzisten hat er ausgeübt, als er Zunge und Ohren des Taubstummen mit Speichel anrührte und dem Menschen dadurch das Gehör wiedergab (Mark. 7,31ff.). Daß er ein „Akoluth“ ist, das hat er mit den Worten bezeugt: „Wer mir nachfolgt, der wird nicht wandeln in der Finsternis“ (Joh. 8,12). Die Aufgabe eines Subdiakonen hat er erfüllt, als er sich ein Leintuch vorschürzte und seinen Jüngern die Füße wusch (Joh. 13,4). Das Amt des Diakons übte er aus, als er seinen Leib und sein Blut im Abendmahl austeilte (Matth. 26,26). Und das Amt des Priesters erfüllte er, als er sich am Kreuz dem Vater als Opfer darbrachte (Matth. 27,5; Eph. 5,2). Diese Dinge kann man nicht ohne Lachen anhören, und deshalb wundere ich mich geradezu, daß sie ohne Lachen geschrieben sind – wofern es nämlich Menschen waren, die da schrieben! Besonders achtenswert aber ist der Scharfsinn, mit dem sie bei der Benennung des „Akoluthen“ philosophieren, sie nennen ihn „ceroferarius“ (Kerzenträger); das ist ein Wort, das meines Erachtens 1023 der Zaubersprache angehört, jedenfalls bei allen Völkern und in allen Sprachen unbekannt ist; während doch „Akoluthos“ bei den Griechen einfach einen Diener bezeichnet, der seinem Herrn auf dem Fuße folgt. Allerdings würde ich, wenn ich mich ernstlich daransetzen wollte, diese Dinge zu widerlegen, auch selbst mit Recht ausgelacht werden; so abgeschmackt und närrisch sind sie!

23. Die toppunt van Roomse verwaandheid is dat hulle Christus by hulle  ordes insluit

Maar dit gaan alle dwaasheid te bowe dat hulle Christus in elkeen van die ordes afsonderlik hulle kollega maak! “Hy het”, sê hulle, “ten eerste die taak van deurwagter verrig toe Hy die kopers en verkopers met ’n sweep wat Hy van biesies gemaak het, uit die tempel uitgedryf het.¹³² Hy gee ook te kenne dat Hy ’n deurwagter is wanneer Hy sê: ‘Ek is die deur’.¹³³ Hy het die taak van voorleser verrig toe Hy in die tempel uit Jesaja voorgelees het.¹³⁴ Verder het hy die werk van besweerder gedoen toe Hy die stomme en dowe se tong en ore met spuug aangeraak en sy gehoor aan hom teruggegee het.¹³⁵ Hy het getuig dat hy ’n altaardienaar was toe Hy gesê het: ‘Wie My volg, sal nie in die duisternis wandel 1805 nie’.¹³⁶ Hy het die werk van ’n onderdiaken verrig toe Hy met ’n linnekleed omgord die voete van die dissipels gewas het.¹³⁷ Hy het die taak van ’n diaken op Hom geneem toe Hy sy liggaam en sy bloed in die nagmaal uitgedeel het.¹³⁸ Hy het die rol van ’n priester gevul toe Hy Hom aan die kruis as offer vir die Vader gebring het¹³⁹”.

Al hierdie dinge kan nie sonder om daaroor te lag aangehoor word nie - in so ’n mate dat ek verbaas is dat dit sonder om daaroor te lag neergeskryf is, as dit dan mense was wat dit geskryf het! Maar die spitsvondigheid waarmee hulle oor die woord akulothos (altaardienaar) redeneer, is besonderlik opvallend. Hulle noem hom ’n kersdraer,¹⁴⁰ wat na my mening ’n towerwoord is en beslis ongehoord in alle taie en onder alle volke aangesien die woord akoluthos ¹⁴¹ in Grieks eenvoudig ’n dienaar (of lakei) beteken. As ek egter aanhou om hierdie redenasies in alle erns te weerlê, sal ek ook met reg bespot word omdat hulle so ligsinnig en belaglik is.

23. Но верхом глупости является то, что в каждом из разрядов священства наши противники представляют своим товарищем Христа. Прежде всего, говорят они, Христос исполнил служение привратника, изгнав из Храма торгующих (Мф 21:12; Ин 2:15). Кроме того, Он объявил Себя привратником в словах: «Я дверь» (Ин 10:7,9). Далее, Христос принял звание чтеца, когда читал книгу Исайи в синагоге (Лк 4:17 cл.). Он приобщился к экзорцистам, помазав слюной язык, вложив персты в уши глухонемого и вернув ему таким образом речь и слух (Мк 7:33). Далее, Христос свидетельствует о своём служении аколита в следующих словах: «Кто последует за Мною, тот не будет ходить во тьме» (Ин 8:12). Он исполнил служение иподиакона, когда, препоясавшись полотенцем, омыл ноги апостолам (Ин 13:4-5). Затем Он сделался диаконом, подавая апостолам во время Вечери своё Тело и свою Кровь (Мф 26:26-28). И наконец, Он исполнил священническое служение, когда предал Себя на кресте в жертву Отцу (Мф 27:50) (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24, c. 3-9 (MPL, CXCII, 901-904)).

Все эти аргументы наших противников настолько смехотворны, что я сомневаюсь, не написаны ли они в насмешку. Да и можно ли назвать людьми тех, кто так говорит? Но особенно примечательны их хитроумные рассуждения по поводу звания аколита. Они называют его «ceroferarium». Должно быть, это какое-то магическое слово, потому что оно неизвестно ни в одном языке. Ведь по-гречески «аколит» (или «аколуф») значит «провожатый», а они под именем «ceroferarium» разумеют носителя свечей. Но не буду слишком серьёзно опровергать эти глупые измышления, а то сам покажусь смешным - настолько они нелепы и неразумны.

24. Ne tamen mulierculis adhuc fucum faciant, traducenda est obiter eorum vanitas. Creant eximia pompa ac solennitate suos lectores, psalmistas, ostiarios, acoluthos, ad ea ministeria exequenda quibus vel pueros, vel certe quos vocant laicos, praeficiunt. Quis enim cereos ut plurimum accendit, quis urceolo vinum et aquam infundit, nisi puer, aut ex laicis sordidulus aliquis qui ex ea re quaestum facit? Nonne iidem canunt? nonne templorum ianuas claudunt et aperiunt? Quis enim in eorum templis unquam vidit vel acoluthum, vel ostiarium suis partibus fungentem? Quin potius qui puer acoluthi munere functus est, quum in ordinem acoluthorum cooptatur, desinit esse id quod dici incipit; ut videantur ex professo velle munus ipsum abiicere quum titulum assumunt. En cur Sacramentis consecrari et Spiritum sanctum accipere necesse habeant, nempe ut nihil agant. Si praetexant, hanc esse temporum perversitatem, quod ministeria sua deserunt ac negligunt³, simul fateantur nullum hodie esse in Ecclesia usum nec fructum sacrorum suorum ordinum, quos mirifice depraedicant, totamque Ecclesiam suam anathemate plenam: quandoquidem cereos et urceolos a pueris et profanis attrectari permittat, quibus tangendis nulli digni sunt nisi in acoluthos consecrati: quando cantiones ad pueros ablegat, quae nisi ab ore consecrato audiri non debebant. || Exorcistas vero in quem tandem finem consecrant? Audio Iudaeis fuisse suos exorcistas: sed ab exorcismis dictos video, quos exercebant [Act. 19. c. 13]. De ementitis istis exorcistis quis unquam fando audivit quod specimen unum suae professionis ediderint? Fingitur illis potestas data imponendi manus super energumenos, et catechumenos^b, et daemoniacos⁴, sed tali se potestate praeditos daemonibus persuadere non possunt, non modo quia eorum imperiis non cedunt daemones, sed etiam 459 quia ipsis imperant. Vix enim decimum quenque reperias qui non malo spiritu agatur. Quaecunque igitur de minutulis suis ordinibus balbutiunt^a, conflata sunt ex inscitis insulsisque mendaciis. || De veteribus acoluthis et ostiariis et lectoribus alibi dictum est, quum Ecclesiae ordinem exponeremus¹. Nobis hic propositum est duntaxat pugnare contra novitium illud inventum de septemplici sacramento in ordinibus ecclesiasticis: de quo nusquam alibi quam apud ineptos istos rabulas, Sorbonistas et Canonistas, legitur.

24. Toutesfois afin qu’ils ne puissent plus tromper mesmes les femmes, il faut un peu descouvrir leurs mensonges. Ils créent avec grand’pompe et solennité leurs Lecteurs, Psal-mistes, Huissiers, Acolythes, pour s’entremesler de faire les offices ausquels ils employent et commettent les petits enfans, ou ceux qu’ils appellent Lais. Car qui allume le plus souvent les cierges, ou qui verse l’eau et le vin, sinon quelque enfant, ou quelque povre homme lay qui gagne sa vie à cela? Ceux-là mesmes ne chantent-ils pas, n’ouvrent-ils pas et ferment les portes des Eglises? Car qui est-ce qui a jamais veu en leurs temples un Acolythe ou Huissier faisant son mestier? Mais plustost celuy qui du temps de son enfance faisoit l’office d’Acolythe, depuis qu’il est ordonné en cest estat, cesse d’estre ce qu’il est appelle: tellement qu’il semble advis que de propos deliberé ils se demettent de ce qui appartient à leur charge, quand ils en reçoyvent le tiltre. Voila pourquoi il leur est necessaire d’estre ordonnez à tels Sacremens, et recevoir le sainct Esprit: c’est assavoir pour ne rien faire. S’ils alleguent que cela vient de la perversité du temps present, qu’ils delaissent et mesprisent leur devoir: il faut que pareillement ils confessent qu’il n’y a nul fruit, n’usage aujourdhuy en l’Eglise, de leurs sacrées Ordres, lesquelles ils exaltent merveilleusement, et que toute leur Eglise est pleine de malediction, puis qu’elle laisse manier aux lais et aux enfans les cierges et burettes, de l’attouchement desquels nul n’est digne, sinon celuy qui est consacré en Acolythe: quand elle renvoye les chanteries aux enfans, lesquelles ne se doyvent faire que de bouche consacrée. Des Exorcistes: en quelle fin les consacrent-ils? J’enten bien que les Juifs ont eu leurs Exorcistes: mais je voy qu’ils avoyent leurs noms des exorcismes lesquels ils exerçoyent (Act. 19:13). Mais qui est-ce qui jamais a ouy parler que ces Exorcistes contrefaits ayent jamais fait un chef d’œuvre de leur profession? Ils font semblant qu’ils ont puissance d’imposer les mains sur les enragez, infideles et demoniaques: mais ils ne peuvent persuader aux diables qu’ils ayent telle puissance: non pas seulementpourtant que les diables n’obeissent point à leurs commandemens, mais aussi qu’ils ont puissance sur eux. Car à grand’peine en trouveroit-on de dix l’un qui ne soit agité du malin esprit. Parquoy tout ce qu’ils babillent de leurs petites ordres, soit qu’ils en content cinq ou six, est forgé de mensonge et ignorance. Nous avons cy dessus parlé des anciens Acolythes, Huissiers et Lecteurs, quand nous traitions de l’ordre de l’Eglise. Maintenant mon intention n’est sinon de reprouver ceste invention nouvelle de forger sept Sacremens aux ordres Ecclesiastiques: de laquelle on ne trouvera point un seul mot aux Docteurs anciens, mais seulement en ces badaux de theologiens Sorboniques et Canonistes.

24. To prevent them, however, from continuing their impositions on silly women, it is necessary, as we proceed, to expose their vanity. They create with great pomp and solemnity their readers, psalmists, beadles, acolothists, to discharge those offices in which they employ either boys, or at least those whom they call laymen. For who, in most cases, lights the wax tapers, who pours wine and water out of the flagon, but a boy, or some mean layman, who gets his livelihood by it? Do not the same persons chant? Do they not open and shut the doors of the churches? For who ever saw in their temples an acolothist or beadle performing his office? On the contrary, he who, when a boy, discharged the duty of an acolothist, as soon as he is admitted into that order, ceases to be what he begins to be called; so that it should seem to be their deliberate intention to discard the office when they assume the title. We see what need they have to be consecrated by sacraments, and to receive the Holy Spirit; it is, that they may do nothing. If they allege, that this arises from the perverseness of the present age, that men desert and neglect their official duties, let them at the same time confess, that their holy orders, which they so wonderfully extol, are of no use or benefit to the Church in the present day, and that their whole Church is filled with a curse, since it permits boys and laymen to handle the tapers and flagons, which none are worthy of touching except those who have been consecrated as acolothists; and since it leaves boys to chant those services, which ought never to be heard but from a consecrated mouth. But for what purpose do they consecrate their exorcists? I know that the Jews had their exorcists; but I find that they derived their name from the exorcisms which they practised. Respecting these counterfeit exorcists, who ever heard of their exhibiting one specimen of their profession? It is pretended that they are invested with power to lay hands upon maniacs, demoniacs, and catechumens; but they cannot persuade the demons that they are endued with such power; not only because the demons do not submit to their commands, but because they even exercise dominion over them. For scarcely one in ten can be found among them who is not influenced by an evil spirit. Whatever ridiculous pretensions they may set up respecting their contemptible orders, are the mere compositions of ignorance and falsehood. Of the ancient acolothists, beadles, and readers, we have spoken already, when we discussed the order of the Church. Our present design is 623only to combat that novel invention of a sevenfold sacrament in ecclesiastical orders; on which not a syllable is any where to be found, except among those sapient theologues, the Sorbonists and Canonists.

24. The greater part of these orders empty names implying no certain office. Popish exorcists.

Still, lest they should be able to impose on silly women, their vanity must be exposed in passing. With great pomp and solemnity they elect their readers, psalmists, doorkeepers, acolytes, to perform those services which they give in charge, either to boys, or at least to those whom they call laics. Who, for the most part, lights the tapers, who pours wine and water from the pitcher, but a boy or some mean person among laics, who gains his bread by so doing? Do not the same persons chant? Do they not open and shut the doors of Churches? Who ever saw, in their churches, either an acolyte or doorkeeper performing his office? Nay, when he who as a boy performed the office of acolyte, is admitted to the order of acolyte, he ceases to be the very thing he begins to be called, so that they seem professedly to wish to cast away the office when they assume the title. See why they hold it necessary to be consecrated by sacraments, and to receive the Holy Spirit!It is just to do nothing. If they pretend that this is the defect of the times, because they neglect and abandon their offices, let them, at the same time, confess that there is not in the Church, in the present day, any use or benefit of these sacred orders which they wondrously extol, and that their whole Church is full of anathema, since the tapers and flagons, which none are worthy to touch but those who have been consecrated acolytes, she allows to be handled by boys and profane persons;since her chants, which ought to be heard only from consecrated lips, she delegates to children. And to what end, pray, do they consecrate exorcists? I hear that the Jews had their exorcists, but I see they were so called from the exorcisms which they practised (Acts 19:13). Who ever heard of those fictitious exorcists having given one specimen of their profession? It is pretended that power has been given them to lay their hands on energumens, catechumens, and demoniacs, but they cannot persuade demons that they are endued with such power, not only because demons do not641submit to their orders, but even command themselves. Scarcely will you find one in ten who is not possessed by a wicked spirit. All, then, which they babble about their paltry orders is a compound of ignorant and stupid falsehoods. Of the ancient acolytes, doorkeepers, and readers, we have spoken when explaining the government of the Church. All that we here proposed was to combat that novel invention of a sevenfold sacrament in ecclesiastical orders of which we nowhere read except among silly raving Sorbonnists and Canonists.

24. Maar opdat ze de vrouwtjes niet langer wat wijs maken, moet hun ijdelheid in 't kort aan de kaak gesteld worden. Zij benoemen met schitterende praal en met plechtigheid hun lezers, psalmisten, deurwachters en acoluthen tot het verrichten van die diensten, waarover zij kinderen, of althans hen, die zij leken noemen, stellen. Want wie steekt meestal de kaarsen aan? Wie giet de wijn en het water uit het kannetje anders dan een knaap of een of andere onaanzienlijke leek, die daarmee zijn kost verdient? Zijn het niet diezelfden, die zingen? Sluiten en openen ook die niet de deuren der kerkgebouwen? Want wie heeft ooit in hun kerken een acoluthus of een deurwachter zijn ambt zien waarnemen? Ja zelfs, wie als knaap de taak van acoluthus verricht heeft, houdt, wanneer hij in de orde der acoluthen wordt opgenomen, op te zijn datgene, wat hij van dat ogenblik aan genoemd wordt, zodat het schijnt, dat ze met opzet het ambt zelf willen wegwerpen, wanneer ze de titel aannemen. Zie, waarom zij het nodig achten door sacramenten geheiligd te worden en de Heilige Geest te ontvangen, namelijk om niets uit te voeren. Indien ze voorwenden, dat het ligt aan de verkeerdheid der tijden, dat ze hun diensten verlaten en veronachtzamen, laat hen dan tegelijk erkennen, dat er tegenwoordig in de kerk geen nut en vrucht is van hun heilige orden, die zij zo wonderlijk prijzen, en dat hun gehele kerk vol is van vervloeking, daar zij toestaat, dat de kaarsen en kannen door kinderen en leken behandeld worden, tot het aanraken van welke slechts zij waardig zijn, die tot acoluthen gewijd zijn, daar zij de gezangen aan kinderen opdraagt, terwijl ze slechts gehoord mochten worden uit een gewijde mond. En met welk doel wijden ze eigenlijk hun exorcisten (bezweerders) ? Ik vermeen, dat de Joden hun bezweerders gehad hebben, maar ik zie, dat ze zo genoemd worden naar de bezweringen, die ze deden (Hand. 19:13) Wie heeft ooit van die verzonnen exorcisten horen zeggen, dat ze één proeve van hun ambt hebben gegeven? Men verzint, dat hun de macht gegeven is om de handen op te leggen op de krankzinnigen en de dopelingen en de bezetenen, maar zij kunnen de boze geesten er niet van overtuigen, dat zij met zulk een macht zijn toegerust, niet alleen omdat de boze geesten hun bevelen niet gehoorzamen, maar ook omdat de boze geesten over hen zelf heersen. Want ternauwernood zult ge er één op de tien vinden, die niet door een boze geest gedreven wordt. Alwat ze dus bazelen over hun kleine orden, is saamgeflanst uit domme en dwaze leugens. Over de oude acoluthen en deurwachters en lezers is elders gesproken toen wij een uiteenzetting gaven van de orde der kerk. Hier is onze bedoeling alleen te strijden tegen de nieuwe vondst van het zevenvoudige sacrament in de kerkelijke orden, waarover men nergens elders iets leest dan bij die dwaze wauwelaars, de scholastieken en de canonisten.

24. Die Inhaber der "niederen Weihen" üben ihr "Amt" gar nicht aus

Damit sie aber den Weiblein nicht weiter etwas vormachen, so müssen wir im Vorbeigehen ihre Eitelkeit ans Licht ziehen. Mit großartiger Pracht und Feierlichkeit ernennen sie ihre Lektoren, Psalmisten, Türwächter und Akoluthen, um solche Ämter auszuüben, die sie tatsächlich von Kindern oder jedenfalls von den „Laien“ – wie sie sich ausdrücken – versehen lassen! Denn wer zündet eigentlich in den meisten Fällen die Kerzen an, wer gießt mit einem Krüglein Wein und Wasser ein? Wer tut das anders als ein Knabe oder irgendein armer Mensch aus dem „Laienstande“, der damit seinen Erwerb treibt? Und sind die, die da singen, nicht ebensolche Leute? Besorgen sie nicht auch das Schließen und Öffnen der Kirchengebäude? Wer hat denn in den Kirchengebäuden der Papisten je einen „Akoluthen“ oder „Ostiarius“ gesehen, der seine Amtsaufgabe wahrnahm? Nein, es ist gar so: wenn einer, der als Knabe das Amt des „Akoluthen“ ausgeübt hat, nachher in die Amtsordnung der „Akoluthen“ aufgenommen wird, so hört er damit auf, das zu sein, was er dem Namen nach erst von jetzt an ist! Es kommt einem geradezu so vor, als ob diese Leute mit voller Überlegung das Amt selbst von sich werfen wollten, wenn sie den Titel annehmen! Da sieht man auch, wozu sie es für notwendig erachten, mit Sakramenten geweiht zu werden und den Heiligen Geist zu empfangen – eben dazu, daß sie nichts tun! Wenn sie den Vorwand machen, das sei eben die Verkehrtheit unserer Zeit, daß sie ihre Ämter verließen und vernachlässigten, so sollen sie doch zugleich auch zugeben, daß heutzutage in der Kirche kein Nutzen und keine Frucht von ihren „heiligen“ Amtsordnungen vorhanden ist, die sie so wunderbar verherrlichen, und daß ihre ganze Kirche vom Fluch erfüllt ist, indem sie es ja zuläßt, daß Kerzen und Krüglein von Kindern und „Ungeweihten“ berührt werden, obwohl doch zu ihrer Berührung nur solche Leute „würdig“ sind, die man zu „Akoluthen“ geweiht hat – und indem sie die Gesänge den Knaben überläßt, obwohl man sie doch ausschließlich aus einem „geweihten“ Munde vernehmen sollte.

Und zu welchem Zweck weihen sie eigentlich die „Exorzisten“? Ich höre, daß die Juden ihre Exorzisten gehabt haben; aber ich sehe auch, daß diese ihren Namen von Teufelaustreibungen hatten, die sie tatsächlich vornahmen (Apg. 19,13)! Wer hat nun von diesen erlogenen Exorzisten je sagen hören, daß sie auch nur einen einzigen Beweis für ihren Beruf abgelegt hätten? Man dichtet ihnen an, sie hätten die Vollmacht empfangen, an Geistesgestörten, Katechumenen und Besessenen die Handauflegung vorzunehmen – aber sie können die Teufel nicht davon überzeugen, daß sie mit solcher Vollmacht ausgestattet sind, und zwar nicht allein, weil die Dämonen auf ihren Befehl hin nicht weichen, sondern auch, weil sie selbst von den bösen Geistern beherrscht werden! Denn man wird unter ihrer zehn kaum einen finden, der nicht von einem bösen Geist getrieben würde. Es ist also alles, was sie sich über ihre „niederen“ Amtsordnungen zusammenschwatzen, aus törichten, närrischen Lügen zusammengesetzt. Von den Akoluthen, Ostiariern und Lektoren der Alten Kirche haben wir anderwärts gesprochen, als wir die Ordnung der Kirche darstellten. An dieser Stelle besteht unsere Absicht ausschließlich darin, gegen jenes neuerliche Fündlein von dem siebenfachen Sakrament zu kämpfen, das in den kirchlichen Amtsordnungen liegen soll und von dem man nirgendwo anders etwas zu lesen bekommt als bei diesen läppischen Zungendreschern, den Theologen der Sorbonne und den kanonischen Rechtslehrern.

24. Die meeste van hierdie sogenaamde ordes is in elk geval geen kerklike amp volgens die Skrif nie

Om egter te voorkom dat hulle nog vroutjies met hulle bedrog mislei, moet ek hulle ligsinnigheid terloops behandel. Hulle maak met uitsonderlike praal en statigheid van die mense voorlesers, psalmiste, deurwagte en altaardienaars om die take te verrig waaroor hulle kinders, of in elk geval leke, soos hulle hulle noem, aanstel. Want wie steek veral die kerse aan die brand; wie gooi die wyn en die water uit ’n kruikie anders as ’n kind of die een of ander slordige mens uit die leke wat daaruit ’n lewe maak? Is dit nie dieselfde kinders wat sing nie? Is dit nie dieselfde kinders wat die deure sluit en oopmaak nie? Wie het trouens al ooit in hulle tempels ’n altaardienaar of ’n deurwag gesien wat sy werk doen? Ja, wanneer ’n kind die werk van ’n altaardienaar verrig het, hou hy op om te wees wat hy genoem word wanneer hy in die orde van die altaardienaars opgeneem word sodat dit lyk asof hulle doelbewus die taak self wil verwerp wanneer hulle die titel bekom. Kyk net waarom hulle vir die sakramente geheilig word en noodwendig die Heilige Gees ontvang, naamlik om niks te doen nie!

As hulle die voorwendsel voorhou dat die verwrongenheid van ons tyd 1806 die oorsaak is dat hulle hulle ampsdiens verlaat en verwaarloos,¹⁴² moet hulle noodwendig erken dat hulle heilige ordes wat hulle so wonderlik verkondig, geen gebruik in die kerk het nie en geen vrug dra nie en dat hulle hele kerk vol vervloeking is. Hierdie kerk laat trouens toe dat die kerse en die kruike deur kinders en onheilige mense hanteer word en niemand is waardig om daaraan te raak nie behalwe diegene wat as altaardienaars gewy is! Hulle dra die gesange ook oor na kinders terwyl dit nie anders as uit ’n gewyde mond gehoor moes word nie.

Maar met watter doel wy hulle nou eintlik besweerders? Ek verneem dat die Jode wel besweerders gehad het maar ek sien dat hulle na aanleiding van die beswerings wat hulle beoefen het, so genoem is.¹⁴³ Wie het al ooit gehoor dat van hierdie leuenagtige besweerders gesê word dat hulle een enkele voorbeeld van hulle nering gelewer het? Die versinsel word geskep dat hulle die mag verleen is om waansinniges, ongelowiges en duiwelbesetenes die hande op te lê¹⁴⁴ maar hulle kan die duiwels nie oortuig dat hulle so ’n mag het nie, nie alleen omdat die duiwels nie voor hulle swig nie, maar ook omdat die duiwels oor hulle heers! Jy sou immers beswaarlik een uit elke tien vind wat nie deur ’n bose gees gedryf word nie. Alles wat hulle van hulle klein ordetjies babbel, is derhalwe saamgeflans uit onverstandige dwase leuens.

Ons het reeds elders oor die altaardienaars, die deurwagte en voorlesers van ouds gepraat toe ons die kerklike orde verduidelik het.¹⁴⁵ Ons doel hier is slegs om ons te verset teen die nuwigheid en uitvinding van sewevoudige sakramente in hulle kerklike ordes. Hiervan word daar nêrens anders as by daardie dwase boewe, die aanhangers van die Sorbonne en die Kanoniste, iets gelees nie.

24. Однако для того чтобы наши противники не смогли больше обмануть даже женщин, следует уделить немного времени разоблачению их лжи. Они с большой пышностью и торжественностью поставляют своих чтецов, псалмопевцев, привратников и аколитов для исполнения служения, которое они поручают малым детям или тем, кого называют мирянами. Ибо кто чаще всего зажигает свечи или наливает воду в вино? Либо ребёнок, либо какой-нибудь бедняга-мирянин, зарабатывающий этим себе на жизнь. Разве они поют, открывают и закрывают двери в Церкви? Видел ли кто-нибудь в храме хотя бы одного аколита или привратника, делающего своё дело? Скорее наоборот: человек, с детства исполнявший это служение, после рукоположения в этот сан перестаёт быть тем, чем был до сих пор. Создаётся впечатление, что они, принимая то или иное звание, намеренно слагают с себя соответствующие ему обязанности. Вот, оказывается, для чего им необходимо быть рукоположенными через подобные таинства и стяжать Св. Духа - для того, чтобы ничего не делать.

Они могут сослаться на превратность нынешнего века, в силу которой пренебрегают своим долгом. Но тогда им придётся признать и совершенную бесплодность их священства в Церкви, так высоко превозносимого, а заодно и то, что вся их Церковь предана проклятию. Ибо она допускает детей и мирян к свечам и священным сосудам, касаться которых недостоин никто, кроме возведённых в сан аколита, а также доверяет детям пение псалмов, которое должно раздаваться только из освящённых уст.

А экзорцисты? С какой целью посвящают их? Я слышу, что у древних евреев были экзорцисты (Деян 19-13). Однако они назывались так потому, что в самом деле изгоняли бесов. Но слышал ли кто-нибудь о том, чтобы эти мнимые папистские экзорцисты исполняли дело, предусмотренное их званием? Они делают вид, что имеют власть возлагать руки на безумных, неверующих и бесноватых. Однако им не удаётся убедить бесов в наличии такой власти: бесы не слушаются их приказаний, но, напротив, сами приказывают им! Ибо вряд ли из десяти экзорцистов найдётся один, не одержимый злым духом. Поэтому всё, что они болтают о своих жалких разрядах священства (будь их пять или шесть), - плоды невежества и лжи.

Выше мы говорили о прежних аколитах, привратниках и чтецах, когда обсуждали порядок в Церкви. Здесь же я намеревался только осудить новоизобретение семи таинств в священстве. О нём не найти ни единого слова у древних учителей, а только лишь у этих пустобрёхов - профессоров Сорбонны и знатоков канонического права.

25. Iam de ceremoniis quas adhibent videamus. Principio, quoscunque in militiam suam adscribunt, communi symbolo initiant in clericatum. || Radunt enim eos^b in vertice: ut corona regale decus significet: quia reges debent esse clerici, ut se et alios regant [Cap. Duo.^c 12. quaest. l]^{d 2}. De iis enim sic loquitur Petrus^e, Vos estis genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis [1. Pet. 2. b. 9]. || At sacrilegium fuit, quod universae Ecclesiae tribuitur, solis sibi arrogare, et titulo superbe gloriari quem fidelibus praeripuerant^f. || Petrus totam Ecclesiam alloquitur: isti ad pauculos rasos^g detorquent: quasi solis illis dictum sit, Sancti estote: quasi soli illi sanguine Christi acquisiti sint: quasi soli illi per Christum facti sint regnum et sacerdotium Deo^h. Assignant deinde et alias rationes: summitas capitis denudatur, ut eorum mens ad Dominum libera demonstretur, quae revelata facie, Dei gloriam contempletur: vel ut vitia oris et oculorum doceantur praecidenda [Lib. 4. Senten. distinct. 24]³. Vel rasura capitis est temporalium depositioⁱ [cap. Duo sunt]⁴: circumferentia vero coronae reliquiae sunt bonorum quae ad sustentationem retinentur. Omnia in figuris: quia scilicet velum templi nondum scissum est^{5 k}. Itaque persuasi se praeclare defunctos esse suis partibus quod talia per coronam suam figuraverint^l, nihil eorum re ipsa praestant. 460 Quousque nos talibus fucis et praestigiis ludent? Clerici detonsis aliquot capillis significant temporalium bonorum abundantiam se abiecisse^a, gloriam Dei contemplari, aurium oculorumque concupiscentiam mortificasse: at^b nullum est hominum genus rapacius, stupidius, libidinosius? Cur non magis sanctitatem vere exhibent quam falsis mendacibusque signis ipsius speciem simulant?

25. Voyons maintenant des ceremonies qu’ils y font. Premierement, tous ceux qu’ils reçoyvent en leur Synagogue, ils les ordonnent premierement au degré de Clergé. Le signe est, qu’ils les rasent au sommet de la teste, afin que la couronne, comme ils disent, signifie dignité royale²⁴¹: d’autant que les clercs doyvent estre Rois, ayans à gouverner et eux et les autres: selon que dit sainct Pierre, Vous estes un genre esleu, Prestrise royalle, et nation saincte (1 Pierre 2:9). Mais ç’a esté un sacrilege à eux d’usurper le tiltre qui appartenoit et estoit attribué à toute l’Eglise. Car sainct Pierre parle à tous les fideles: et ils tirent son dire à eux, comme s’il estoit dit seulement à ceux qui sont tondus ou rasez, Soyez saincts (Levit. 11:44; 19:2; 20:7): comme si eux tous seuls avoyent esté acquis du sang de Jesus Christ Mais passons outre. Ils assignent apres d’autres raisons de leur couronne: Que le sommet de leur teste est descouvert, pour monstrer que leur pensée sans empeschement doit contempler la gloire de Dieu face a face: ou pour monstrer que les vices de la bouche et des yeux doyvent estre couppez: ou pour signifier le delaissement et resignation des biens temporels: et que le circuit des cheveux qui demeure, figure le reste des biens qu’ils retiennent pour la substentation de leur vie²⁴². Le tout en figure: pourtant que le voile du temple n’a pas encore esté rompu²⁴³: j’enten quant à eux. Et pourtant se faisans à croire qu’ils se sont tresbiens acquitez de leur office, quand ils ont figuré telles choses par leur couronne, ils n’en accomplissent rien à la verité. Jusques à quand nous abuseront-ils par tels mensonges et illusions? Les clercs en tondant un touppet de cheveux, monstrent qu’ils se sont desmiz de l’abondance des biens terriens: qu’estans delivrez de tout empeschement, ils contemplent la gloire de Dieu: qu’ils ont mortifié les concupiscences de leurs yeux et aureilles: et il n’y a nul estat entre les hommes plus plein de rapacité, ignorance et paillardise. Que ne monstrent-ils plustost leur saincteté veritablement, que d’en representer la figure par signes faux et mensongers?

25. Let us now examine the ceremonies which they employ. In the first place, all whom they enrol in their army they initiate into the rank of clergy by a common sign. They shave them on the crown of the head, that the crown may denote regal dignity; because ecclesiastics ought to be kings, to rule themselves and others, according to the language in which Peter addresses them: “Ye are a chosen generation, a royal priesthood, a holy nation, a peculiar people.” But it was sacrilege for them to arrogate exclusively to themselves that which is attributed to the whole Church, and proudly to glory in the title which they had stolen from the believers. Peter addresses the whole Church; they misapply his words to a few shavelings, as if they were the only holy persons, as if they alone had been redeemed by the blood of Christ, as if they alone had been made by him kings and priests unto God. They proceed to assign other reasons; that the top of their head is laid bare, to show that their mind is free to the Lord, and can with open face contemplate the glory of God; or to indicate that the faults of their mouth and eyes ought to be cut off. Or the tonsure of the crown signifies the relinquishment and renunciation of temporal things; and the hair left round the crown denotes the relics of property which are reserved for their sustenance. Every thing is symbolical; because, with respect to them, the veil of the temple has not yet been rent asunder. Therefore, having persuaded themselves that they have completely discharged their duties, when they have represented such things by their shaven crown, they, in reality, fulfil none of them. How long will they impose upon us with such deceptions and falsehoods? Ecclesiastics, by shaving off a few hairs, signify that they have relinquished an abundance of temporal possessions, to be at liberty to contemplate the glory of God, and that they have mortified the inordinate propensities of their ears and eyes; but there is no class of men more rapacious, ignorant, or libidinous. Why do they not make an actual exhibition of sanctity, rather than counterfeit the appearance of it by false and delusive symbols?

25. Absurdity of the tonsure.

Let us now attend to the ceremonies which they employ. And first, all whom they enroll among their militia they initiate into the clerical status by a common symbol. They shave them on the top of the head, that the crown may denote regal honour, because clergy ought to be kings in governing themselves and others. Peter thus speaks of them: “Ye are a chosen generation, a royal priesthood, a holy nation, a peculiar people” (1 Pet. 2:9). But it was sacrilege in them to arrogate to themselves alone what is given to the whole Church, and proudly to glory in a title of which they had robbed the faithful. Peter addresses the whole Church: these men wrest it to a few shaven crowns, as if it had been said to them alone, Be ye holy: as if they alone had been purchased by the blood of Christ: as if they alone had been made by Christ kings and priests unto God. Then they assign other reasons (Sent. Lib. 4 Dist. 24). The top of the head is bared, that their mind may be shown to be free, with unveiled face, to behold the glory of God; or that they may be taught to cut off the vices of the eye and the lip. Or the shaving of the head is the laying aside of temporal things, while the circumference of the crown is the remnants of good which are retained for support. Everything is in figure, because forsooth, the veil of the temple is not yet rent. Accordingly, persuaded that they have excellently performed their part because they have figured such things by their crown, they perform none of them in reality. How long will they delude us with such masks and impostures? The clergy, by shaving off some hair, intimate (Sent. loco cit.) that they have cast away abundance of temporal good—that they contemplate the glory of God—that they have mortified concupiscence of the ear and the eye: but no class of men is more rapacious, more stupid, more libidinous. Why do they not rather exhibit true sanctity, than give a hypocritical semblance of it in false and lying signs?

25. Laat ons nu spreken over de ceremoniën, die ze aanwenden. In de eerste plaats wijden ze hen, die ze tot hun schare aannemen, door een algemeen teken in de geestelijke stand in. Want ze scheren hen op de kruin, opdat daardoor als door een kroon de koninklijke waardigheid aangeduid worde; want de geestelijken moeten koningen zijn om zichzelf en anderen te regeren¹. Want over hen spreekt Petrus aldus: "Gij zijt een uitverkoren geslacht, een koninklijk priesterdom, een heilig volk, een verkregen volk." (1 Petr. 2:9) Maar dat was een heiligschennis, dat ze hetgeen aan de ganse kerk toegekend wordt, zich alleen aanmatigen, en hoogmoedig pronken met een titel, die ze de gelovigen ontrukt hebben. Petrus spreekt de ganse kerk toe: zij verdraaien dat en passen het toe op enige weinige geschorenen² ; alsof tot hen alleen gezegd was: "Weest heilig"; alsof zij alleen door Christus' bloed verworven waren; alsof zij alleen door Christus Gode geworden waren tot een koninkrijk en priesterdom. Zij voeren verder nog ander redenen aan: de kruin van hun hoofd wordt ontbloot, opdat daardoor getoond wordt, dat hun geest vrij opstijgt tot God, om met onbedekt aangezicht Gods heerlijkheid te aanschouwen, of opdat hun daardoor geleerd zou worden, dat de gebreken des monds en der ogen moeten worden weggenomen; of dat het scheren van het hoofd de aflegging is van de tijdelijke dingen en dat het haar rondom de kruin het overblijfsel is van de goederen, die tot onderhouding worden behouden. Alles in figuren: zeker omdat het voorhangsel des tempels nog niet gescheurd is³. En, zo overtuigd, dat ze hun taak voortreffelijk verricht hebben, omdat ze zulke dingen door hun kruin hebben afgebeeld, doen ze niets van dat alles inderdaad. Hoe lang zullen ze ons met zulke leugens en tovenarijen voor de gek houden? De geestelijken geven door het afscheren van enige haren te kennen, dat zij de overvloed der tijdelijke dingen hebben weggeworpen, dat ze de heerlijkheid Gods aanschouwen, dat ze de begeerlijkheid der oren en ogen hebben gedood: maar er is geen hebzuchtiger, onverstandiger en wellustiger slag van mensen. Waarom vertonen ze niet liever in der waarheid de heiligheid, dan dat ze door valse en leugenachtige tekenen een schijn daarvan veinzen?

25. 1024Die Weihezeremonien, insbesondere die Tonsur

Jetzt wollen wir noch auf die Zeremonien unser Augenmerk richten, die sie anwenden. Zunächst haben sie ein gemeinsames Merkzeichen, mit dem sie alle, die sie in ihren Kriegsdienst nehmen, in den Stand der Kleriker einweihen. Sie scheren ihnen nämlich allen den Scheitel, damit solche „Krone“ eine königliche Zier andeute, weil ja die Kleriker Könige sein müßten, um sich selbst und andere zu regieren (Decretum Gratiani II,12,1,7). Denn von den Klerikern – so behaupten sie – sagt Petrus: „Ihr seid das auserwählte Geschlecht, das königliche Priestertum, das heilige Volk, das Volk des Eigentums“ (1. Petr. 2,9)! Nun war es aber ein Raub an Gottes Eigentum, daß sie sich das, was der ganzen Kirche beigelegt wird, allein anmaßten, und daß sie sich mit einem Titel, den sie den Gläubigen entrissen haben, so hoffärtig rühmten. Petrus redet die gesamte Kirche an, die Papisten aber verdrehen das und beziehen es bloß auf einige wenige Geschorene – als ob allein zu ihnen gesagt wäre: „Ihr sollt heilig sein“ (1. Petr. 1,15), als ob sie allein „mit dem Blute Christi“ „erlöst“ wären (1. Petr. 1,18f.), und als ob sie es allein wären, die Gott durch Christus zu einem Königreich und Priestertum gemacht sind (1. Petr. 2,5.9)! Dann verweisen sie auf andere Ursachen (für die Tonsur): die höchste Stelle des Hauptes werde entblößt, damit gezeigt würde, daß der Sinn der Kleriker frei zu dem Herrn stünde, um „mit aufgedecktem Angesicht“ (2. Kor. 3,18) die Herrlichkeit Gottes anzuschauen, oder damit ihnen deutlich würde, daß die Verkehrtheiten des Mundes und der Augen abgetan werden müssen (Decretum Gratiani IV,24,2). Oder sie erklären auch, das Scheren des Hauptes sei die Ablegung der zeitlichen Güter (Decretum Gratiani IV,12,1,7), der rings um die Tonsur liegende Kranz (von Haaren) aber bedeute die übrigbleibenden Güter, die dem Kleriker zum Lebensunterhalt belassen würden! Alles reden sie in Abbildern – denn der Vorhang im Tempel ist eben (für diese Leute) noch nicht zerrissen (Matth. 27,51). So sind sie also überzeugt, daß sie ihre Aufgabe damit erfüllt hätten, daß sie solche Dinge mit ihrem „Kranz“ bildlich dargestellt haben – und leisten deshalb von alledem tatsächlich nichts! Wie lange wollen sie uns denn mit solchen Trügereien und Gaukeleien zu Narren halten? Die Kleriker deuten (angeblich) mit dem Abscheren von einigen Haaren an, daß sie den Überfluß an zeitlichen Gütern von sich getan haben, Gottes Herrlichkeit anschauen und die Begehrlichkeit der Augen und Ohren abgetötet haben – und dabei gibt es doch keine Art Menschen, die raubgieriger, stumpfer und lüsterner sind! Weshalb beweisen sie solche Heiligkeit nicht lieber in Wahrheit, als mit solchen falschen, lügenhaften Zeichen einen Schein davon vorzutäuschen?

25. Die seremonies wat in die Roomse kerk gebruik is ter bevestiging van hulle kerklike ordes

Maar laat ons nou die seremonies wat hulle gebruik, ondersoek. Ten eerste wy hulle almal wat hulle vir hulle diensplig werf, met ’n algemene teken in die geestelike orde in. Hulle skeer immers hulle hare op die kruin van hulle koppe af om daarmee soos met ’n kroon hulle koninklike waardigheid aan te dui omdat die geestelikes konings moet wees om oor hulleself en oor ander te regeer!¹⁴⁶ Petrus sê immers van 1807 hulle: “Julie is ’n uitverkore geslag, ’n koninklike priesterdom, ’n heilige volk, ’n verkrygde volk”.¹⁴⁷ Maar dit was heiligskennis om iets wat aan die hele kerk verleen is, slegs vir hulle toe te eien en hooghartig te roem op ’n titel wat hulle van die gelowiges gesteel het! Petrus praat met die hele kerk. Hulle verdraai sy woorde om ’n paar geskeerde mense te pas asof aan hulle alleen gesê is: “Wees heilig”;¹⁴⁸ asof hulle alleen deur die bloed van Christus verkry is;¹⁴⁹ asof hulle alleen deur Christus vir God ’n koninkryk en priesterdom gemaak is!¹⁵⁰

Daarna skryf hulle ook ander redes daaraan toe, naamlik dat die kruin van hulle koppe kaal geskeer word om hulle gedagtes ongehinderd vir die Here te wys en sodat hulle gedagtes kaalkop God se heerlikheid kan oordink;¹⁵¹ of dat hulle daardeur geleer kan word dat hulle die gebreke van hulle mond en oë moet besnoei; of dat die afskeer van hulle hare daarop dui dat hulle die tydelike dinge laat vaar¹⁵² en dat die ring hare wat rondom hulle koppe bly, die oorblyfsels van die goed aandui wat behou word om hulle te onderhou. Alles word weergegee in beelde - natuurlik omdat die voorhangsel van die tempel nog nie geskeur is nie!¹⁵³ Wanneer hulle hulle oortuig het dat hulle hulle pragtig van hulle taak gekwyt het omdat hulle sulke pligte deur hulle kroon uitgebeeld het, doen hulle in werklikheid niks meer nie.

Hoe lank sal hulle nog met sulke leuens en bedrog die spot met ons dryf? Die geestelikes dui met enkele hare wat hulle afgeskeer het, aan dat hulle die oorvloed van die tydelike dinge verwerp het, dat hulle die heerlikheid van God oorpeins, dat hulle die begeerte van hulle ore en oë afgesterf het, maar daar is nie ’n groep mense wat gieriger, onnoseler en wellustiger is as hulle nie! Waarom toon hulle nie waarlik heiligheid nie eerder as om met valse en leuenagtige tekens ’n beeld daarvan voor te gee?

25. Теперь обратимся к принятым у папистов ритуалам. Прежде всего те, кого они принимают в своё сонмище, посвящаются в клирики. Знаком посвящения служит выбривание затылка. Они говорят, что такая «корона» означает царское достоинство, потому что клирики должны быть царями, призванными править собой и другими (Decretum Gratiani, II, c. 12, qu. 1, c. 7; Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24, c. 2 (MPL, CXCII, 901)), по слову cв. Петра: «Вы - род избранный, царственное священство, народ святый» (1 Пет 2:9). Но разве не кощунство - узурпировать звание, данное и принадлежащее всей Церкви? Ибо св. Пётр обращается ко всем верующим; они же относят его слова только к себе. Как будто лишь имеющим бритую макушку он говорил: «Будьте святы» - и как будто лишь они одни были искуплены кровью Иисуса Христа!

Но пойдем дальше. Наши противники называют и другие причины выбривания затылка. Дескать, верхушка головы обнажается в знак того, что их разум должен беспрепятственно, словно лицом к лицу, созерцать Славу Божью, или в знак отсечения пороков уст и очей (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24, c. 2), или в знак отречения от мирских благ (Decretum Gratiani, II, c. 12, qu. 1, c. 7). В то время как венчик оставшихся волос символизирует остаток благ, удерживаемых клириками для поддержания своего существования. Всё в символах, ибо завеса в храме ещё не разодралась - я разумею для них. Потому что они убеждены, что хорошо исполняют своё дело, изобразив эти вещи в символе тонзуры, но ничего не совершают на самом деле. До каких же пор они будут обманывать нас подобными лживыми иллюзиями? Выбривая у себя пучок волос, клирики заявляют о своём отказе от изобилия земных благ, о беспрепятственном созерцании Славы Божьей, об умерщвлении похотей зрения и слуха. А между тем нет сословия, более погрязшего в алчности, невежестве и распутстве. Почему же они не проявляют свою святость в жизни вместо того, чтобы изображать её в лживых и обманчивых символах?

26. Porro, quum dicunt coronam clericalem habere originem a Nazaraeis [Lib. 4. Senten. distinct. 24. cap. 1]^{c 1}, et rationem, quid aliud adferunt quam sua mysteria a iudaicis ceremoniis nata esse, vel potius merum esse Iudaismum? Quod autem addunt, Priscillam, Acylam, et Paulum ipsum suscepto voto sibi rasisse caput, ut purificarentur [Act. 18. c. 18]^{d 2}: crassam suam ignorantiam produnt. Nusquam enim legitur de Priscilla: ac de Acyla etiam incertum est; siquidem tam ad Paulum referri potest tonsura illa quam ad Acylam. Ne vero illis relinquamus quod petunt, exemplum eos habere a Paulo: observandum est simplicioribus, Paulum nunquam caput sibi totondisse ad sanctificationem aliquam: sed duntaxat ut fratrum infirmitati serviret. Soleo eiusmodi vota appellare charitatis, non pietatis: hoc est, non suscepta ad cultum aliquem Dei, sed ad tolerandam infirmorum ruditatem: quemadmodum ipse ait, Iudaeis se Iudaeum factum, etc.^e [1. Cor. 9. c. 20]. Ergo^f hoc fecit, et quidem semel, atque ad breve tempus^g, ut Iudaeis se tantisper^h accommodaret. Isti quum Nazaraeorum purificationes nullo usu imitari volunt, quid aliud quam alterum Iudaismum erigunt, dum veterem perperam aemulari affectantⁱ [Nume. 6. c. 18]? Eadem religione decretalis illa epistola composita est, quae prohibet clericis, iuxta Apostolum, ne comam nutriant, sed instar sphaerae radant [Cap. Prohibe dist. 23^k]³; quasi Apostolus, docens quid viris omnibus decorum sit [1. Cor. 11. a. 4], de sphaerica clericorum rasura sollicitus fuerit. Hinc lectores reputent qualis sint energiae ac dignitatis^l alia quae sequuntur mysteria^m, quibus talis est ingressusⁿ. 461

26. Finalement, quand ils disent que leur couronne a prins son origine et raison des Nazariens (Nomb. 6:5), qu’est-ce qu’ils apportent autre chose, sinon que leurs mysteres sont descendus des ceremonies Judaiques, ou plustost sont une pure Juifverie? En ce qu’ils adjoustent que Priscilla, Acylas et sainct Paul, ayans fait vœu se tondirent pour estre purifiez, ils monstrent une grande bestise (Act. 18:18). Car cela n’est nullement dit de Priscilla, et n’est dit que de l’un des autres: et est incertain duquel des deux, veu que la tonsure de laquelle parle sainct Luc se peut aussi bien rapporter à sainct Paul qu’à Acylas. Et mesme, afin que nous ne leur laissions ce qu’ils demandent, c’est qu’ils ayent prins leur exemple de sainct Paul, les simples ont à noter que jamais sainct Paul ne s’est tondu la teste pour sanctification aucune, mais pour s’accommoder à l’infirmité de ses prochains. J’ai coustume d’appeller telles manieres de vœuz, Vœuz de charité, et non de pieté: c’est à dire prins non pour religion aucune, ou service de Dieu, mais pour supporter la rudesse des infirmes: comme il dit qu’il a esté fait Juif aux Juifs etc. (1 Cor. 9:20). Ainsi il a fait cela, voire pour un coup et pour peu de temps, pour s’accommoder aux Juifs. Mais ceux-cy voulans imiter les purifications des Nazariens (Nomb. 6:18) sans quelque fruict, que font-ils autre chose que dresser un nouveau Judaisme²⁴⁴.? C’est d’une mesme conscience qu’est composée l’Epistre decretale, qui defend aux clercs, selon l’Apostre, de ne nourrir leurs cheveux, mais de les raser en rond en maniere de sphere: comme si l’Apostre, enseignant ce qui est honneste à tous hommes (1 Cor. 11:4), s’estoit beaucoup soucié de la ronde tonsure de leurs clercs. Que les lecteurs estiment de ces commandemens, quelles sont les autres ordres, ausquelles il y a telle entrée pour venir à la verité.

26. When they say that their clerical tonsure derives its origin and reason from the Nazarites, what is this but declaring that their mysteries have sprung from Jewish ceremonies, or, rather, are mere Judaism? But when they add, that Priscilla, Aquila, and Paul himself, after having made a vow, shaved their heads in order to purify themselves, they betray their gross ignorance. For this is nowhere said of 624Priscilla; and there is some uncertainty even respecting Aquila; for that tonsure may as well be referred to Paul as to Aquila.¹³⁸⁶ But not to leave them what they require, that they have an example of this tonsure in Paul, it ought to be observed by the plain reader, that Paul never shaved his head with a view to any sanctity, but merely to accommodate himself to the weakness of his brethren. I am accustomed to call vows of this kind vows of charity, and not of piety; that is to say, they were not made for any purpose of religion, or as acts of service to God, but in order to bear the ignorance of weak brethren; as the apostle himself says: “Unto the Jews I became as a Jew, that I might gain the Jews.”¹³⁸⁷ Therefore he did this act, and that once, and for a short period, that he might accommodate himself to the Jews. When these men desire, without any cause, to imitate the purifications of the Nazarites, what is this but raising up a new Judaism by a culpable affectation of emulating that which is abolished? The same superstition dictated that decretal epistle which prohibits ecclesiastics, according to the apostle, to let their hair grow, but enjoins them to shave in a circular form; as though the apostle, when he mentioned what is becoming to all men, were concerned about the circular tonsure of the clergy. Hence the readers may form some opinion of the importance and dignity of other succeeding mysteries, to which there is such an introduction.

26. The Judaizing nature of the tonsure. Why Paul shaved his head in consequence of a vow.

Moreover, when they say that the clerical crown has its origin and nature from the Nazarenes, what else do they say than that their mysteries are derived from Jewish ceremonies, or rather are mere Judaism? When they add that Priscilla, Aquila, and Paul himself, after they had taken a vow, shaved their head that they might be purified, they betray their gross ignorance. For we nowhere read this of Priscilla, while, with regard to Aquila, it is uncertain, since that tonsure may refer equally well to Paul as to Aquila (Acts 18:18).642But not to leave them in possession of what they ask—viz. that they have an example in Paul, it is to be observed, to the more simple, that Paul never shaved his head for any sanctification, but only in subservience to the weakness of brethren. Vows of this kind I am accustomed to call vows of charity, not of piety; in other words, vows not undertaken for divine worship, but only in deference to the infirmity of the weak, as he himself says, that to the Jews he became a Jew (1 Cor. 9:20). This, therefore, he did, and that once and for a short time, that he might accommodate himself for a little to the Jews. When these men would, for no end, imitate the purifications of the Nazarenes (Num. 6:18), what else do they than set up a new, while they improperly affect to rival the ancient Judaism? In the same spirit the Decretal Epistle was composed, which enjoins the clergy, after the apostle, not to nourish their hair, but to shave it all round (Cap. Prohibitur, Dist. 24); as if the apostle, in showing what is comely for all men, had been solicitous for the spherical tonsure of the clergy. Hence, let my readers consider what kind of force or dignity there can be in the subsequent mysteries, to which this is the introduction.

26. Verder, wanneer ze zeggen, dat de kruin der geestelijken haar oorsprong en reden heeft van de Nazareën, wat betuigen ze daarmee anders dan dat hun verborgenheden stammen uit de Joodse ceremoniën, of liever zuiver Jodendom zijn? En wat ze daaraan toevoegen, dat Priscilla, Aquila en Paulus zelf, toen ze een gelofte gedaan hadden, zich het hoofd geschoren hebben, opdat ze zouden gereinigd worden (Hand. 18:18) daardoor verraden ze hun grove onkunde. Want van Priscilla leest men dat nergens, en ook van Aquila is het onzeker, want dat scheren kan evenzeer op Paulus worden betrokken als op Aquila. Maar om hun niet te laten, wat ze begeren, namelijk dat ze in Paulus een voorbeeld hebben, moeten de eenvoudige lezers opmerken dat Paulus zich nooit het hoofd geschoren heeft tot enige heiligmaking, maar alleen om de zwakheid der broederen te dienen. Ik pleeg dergelijke geloften te noemen geloften der liefde, niet der vroomheid, dat is, niet gedaan tot enige dienst van God, maar om het onverstand der zwakken te dragen, gelijk hij zelf zegt, dat hij de Joden een Jood geworden is, enz. Hij heeft dit dus gedaan, en wel éénmaal en voor een korte tijd, om zich zolang aan de Joden aan te passen. Maar wanneer zij de reinigingen der Nazareën zonder enig nut willen nabootsen, wat doen ze dan anders dan een tweede Jodendom oprichten, doordat ze het oude verkeerdelijk trachten na te streven. Met dezelfde gezindheid is die decretale brief¹ opgesteld, die de geestelijken verbiedt, volgens hetgeen de apostel leert (1 Cor. 11:4) lang haar te dragen, maar gebiedt het las een bal af te scheren; alsof de apostel, toen hij leerde wat eervol is voor alle mannen, zich druk gemaakt heeft over het gladscheren van de geestelijken. Hieruit mogen de lezers opmaken, welke kracht en waardigheid de andere verborgenheden hebben, die nog volgen, daar ze zulk een begin hebben.

26.

Wenn sie nun sagen, der Haarkranz der Kleriker stamme von den Nasiräern her (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,24,2) und habe von ihnen seine Art, so mochte ich wissen, was sie damit anders vorbringen, als daß eben ihre Geheimnisse (Sakramente) aus den jüdischen Zeremonien entstanden sind, ja, vielmehr reines Judentum darstellen.

Weiter behaupten sie, es hätten sich doch auch Priscilla, Aquila und Paulus selbst auf Grund eines Gelübdes das Haupt geschoren (Apg. 18,18), um dadurch gereinigt zu werden. Aber damit bringen sie ihre grobe Unwissenheit an den Tag. Denn von Priscilla steht das nirgendwo zu lesen, und von Aquila ist es ebenfalls unsicher, weil nämlich jenes Haarscheren (an der genannten Stelle Apg. 18,18) ebensogut auf Paulus wie auf Aquila bezogen werden kann. Damit wir ihnen aber nicht überlassen, was sie beweisen wollen, nämlich daß sie an Paulus ein Vorbild hätten, müssen die Einfältigeren darauf achten, daß Paulus sich nie und nimmer das Haupt geschoren hat, um damit irgendwelche Heiligung zu erlangen, sondern allein, um der Schwachheit der Brüder zu dienen. Solche Gelübde pflege ich „Gelübde aus Liebe“ zu nennen, nicht solche aus „Frömmigkeit“; das heißt: sie sind nicht zum Zweck irgendeines Gottesdienstes geleistet, sondern 1025 zum Ertragen der groben Art der Schwachen, wie Paulus ja selber sagt, er sei „den Juden geworden ein Jude ...“ (1. Kor. 9,20). Er hat dies also getan, und zwar nur ein einziges Mal und für kurze Zeit, um sich den Juden für diesen Zeitraum anzupassen. Was tun nun aber die Papisten, wenn sie ohne jeden Nutzen die Reinigungsübungen der Nasiräer nachmachen wollen, anders, als daß sie ein zweites Judentum aufrichten, indem sie es dem alten in verkehrter Weise gleichzutun trachten (Num. 6,18)?

Mit der gleichen „heiligen Scheu“ ist jenes Verordnungsschreiben (decretalis epistola) zusammengestellt, das den Klerikern die Anweisung gibt, sie sollten sich nach dem Gebot des Apostels das Haar nicht lang wachsen lassen (1. Kor. 11,4), sondern (den Kopf) wie einen Ball geschoren tragen (Decretum Gratiani I,23,21). Als ob der Apostel, wenn er eine Lehre darüber gibt, was bei allen Männern ehrbar ist, um die runde Tonsur der Kleriker besorgt gewesen wäre! Hieraus mag der Leser ein Urteil darüber gewinnen, wieviel Wirkung und Würde wohl die anderen, nachfolgenden „Geheimnisse“ haben werden, wenn man auf diese Weise den Zugang zu ihnen bekommt!

26. Die Roomse redenasie dat hulle tonsuur oorgeneem is van die Nasareners, Priscilla, Aquila en Paulus is onsin

Wanneer hulle verder beweer dat hulle geestelike kroon uit die Nasareners ontstaan het¹⁵⁴ en dat dit die rede daarvoor is, wat bring hulle 1808 anders aan die lig as dat hulle geheime uit Joodse seremonies ontstaan het, of liewer, dat dit louter Jodendom is? Met hulle byvoeging dat Priscilla, Aquila en Paulus ’n gelofte afgelê het en hulle koppe laat skeer het om gereinig te word,¹⁵⁵ bring hulle hulle onkunde aan die lig. Ons lees nêrens so iets van Priscilla nie, en selfs oor Aquila is daar onsekerheid want die afskeer van die hare kan net so wel na Paulus as na Aquilla verwys.

Maar om nie vir hulle te laat wat hulle vra nie, naamlik dat hulle die voorbeeld van Paulus gekry het, moet eenvoudiger mense daarop agslaan dat Paulus nooit sy kop laat skeer het met die oog op die een of ander heiligmaking nie, maar om slegs sy medebroeders se swakheid te dien. Ek noem sulke geloftes gewoonlik geloftes van liefde en nie van godvresendheid nie. Dit beteken dat dit nie afgelê is met die oog op die een of ander diens aan God nie maar om die onverstandigheid van swakkes te te verdra, soos wanneer hy byvoorbeeld sê dat hy vir die Jode ’n Jood geword het,¹⁵⁶ ensovoorts. Hy het dit dus gedoen, en weliswaar net eenmaal, en dit vir ’n kort tydjie, om hom so lank by die Jode aan te pas. Wanneer hulle die reinigingsoffers van die Nasareners sonder enige voordeel wil naboots,¹⁵⁷ wat doen hulle anders as om ’n tweede Jodedom tot stand te bring terwyl hulle verkeerdelik trag om die mense van ouds na te boots?

Daardie bekende dekretale brief is met dieselfde eerbied saamgestel. Dit verbied geestelikes volgens die apostel om lang hare te dra, maar gebied hulle om hulle koppe soos ’n bal te skeer.¹⁵⁸ Net asof die apostel hom bekommer het oor die bolvormige haarkapsel van die geestelikes toe hy geleer het wat vir alle mans betaamlik is.¹⁵⁹ Na aanleiding hiervan moet my lesers nadink hoedanig die krag en aansien is van die ander verborgenhede wat hierna volg aangesien die aanloop daarheen sodanig is!

26. Наконец, когда наши противники утверждают, что их «корона» берёт начало и основание у назореев, о чём это говорит? Не о том ли что их таинства происходят от иудейских обрядов и сами они являются чистым иудейством? Ссылками на Прискиллу, Акилу и св. Павла, остригших голову по обету, в знак очищения (Деян 18:18), наши противники только доказывают свою глупость. Ибо сказанное никоим образом не относится к Прискилле, но лишь к одному из двух мужчин. Причём неясно, к кому именно, так как слова св. Луки могут быть отнесены как к св. Павлу, так и к Акиле. Кроме того, в ответ на их ссылки на пример св. Павла следует заметить, что св. Павел никогда не брил головы в знак освящения, но только из снисхождения к немощи ближнего. Обычно я называю такого рода обеты обетами любви, в отличие от обетов благочестия. Иными словами, они принимаются не из-за соображений веры или служения Богу, но в поддержание разумения немощных (например, когда св. Павел говорит, что для иудеев он был как иудей (1 Кор 9:20 сл.), и так далее). Итак, апостол остриг голову однократно и ненадолго, применяясь к привычкам евреев. Но что делают наши противники, бесплодно подражая очистительным обрядам назореев? Не воздвигают ли они новый иудаизм?

Тем же духом было проникнуто и декретальное послание, запрещавшее клирикам (якобы по слову апостола) отращивать волосы, но предписывающие отстригать их в круг (Decretum Gratiani, I, dist. 23, c. 21). Как будто апостол, указывая, в чем заключается честь для всех мужей (1 Кор 11:4), беспокоился о круглой тонзуре клириков! Пускай на основании подобных заповедей папистов читатели судят о том, каковы их прочие таинства, если таково начало их пути к истине.

27. | Unde originem habuerit clericorum tonsura, abunde vel ex uno Augustino constat. Quum illo seculo capillum non alerent nisi delicati, et qui nitorem elegantiamque non satis virilem affectabant: videbatur esse non boni exempli si clericis id permitteretur. Iubebantur ergo clerici vel tondere caput, vel radere^a, nequam effoeminati cultus speciem prae se ferrent. Adeo autem id vulgare erat, ut monachi quidam, quo magis suam sanctimoniam notabili distinctoque ab aliis habitu venditarent, comam demitterent [August. De opere monach. in fine.¹ Item in Retract.²]. Quum vero postea res ad crines rediisset, et ad christianismum accederent gentes quaedam, quae semper comatae fuerant, ut Gallia, Germania, Anglia: verisimile est clericos ubique rasisse caput, ne comae ornamentum viderentur affectare^b. Tandem corruptiore seculo, quum prisca omnia instituta vel inversa forent, vel in superstitionem degenerassent, quia in rasura clericali nihil cernebant causae (neque enim quicquam retinuerant praeter stultam imitationem), ad mysterium confugerunt: quod nunc superstitiose^c nobis obtrudunt pro Sacramenti sui approbatione. Ostiarii in consecratione claves templi accipiunt, quo sibi mandari custodiam intelligant³. Lectores, sacra Biblia⁴. Exorcistae, formulas exorcismorum, quibus super energumenos et catechumenos utantur ^{d 5}. Acolythi, cereos et urceolum⁶. En ceremoniae quibus (si Deo placet) tantum inest arcanae virtutis ut esse possint gratiae invisibilis^e non modo signa ac tesserae, sed etiam causae. Hoc enim secundum suam definitionem postulant, quum inter Sacramenta haberi volunt⁷. || Verum, ut paucis absolvam, dico absurdum esse quod in scholis et canonibus minores istos ordines Sacramenta faciunt: quando, eorum etiam qui hoc tradunt^f || confessione, primitivae Ecclesiae incogniti fuerunt, et multis postea annis excogitati [Lib. 4. Sent. dist. 24. cap. 9^g]⁸. Sacramenta 462 autem, quum Dei promissionem contineant, neque ab Angelis, neque ab hominibus, sed a Deo solo institui debent^a: cuius unius est promissionem dare.

27. Il appert par le tesmoignage de sainct Augustin quelle est l’origine de la tonsure des clercs²⁴⁵. Car comme ainsi soit que jadis nul homme ne nourrist cheveleure, sinon ceux qui estoyent effeminez, et appetoyent d’estre veuz braves et mignons, il fut advisé que ce seroit mauvais exemple de permettre cela aux clercs. Il y eut donc ordonnance faite que tous clercs se tondissent, afin de ne donner nul souspeçon ny apparence qu’ils se vousissent parer et orner delicatement. Or la façon de se tondre estoit si commune de ce temps-là, que d’aucuns Moynes, pour se monstrer plus saincts que les autres, et avoir quelque monstre pour se distinguer, nourrissoyent cheveleure. Voila comment la tonsure n’estoit point une chose speciale aux clercs, mais estoit à usance quasi à tous. Depuis, comme ainsi soit que le monde recommençast à porter chevelure comme au paravant, et que plusieurs nations se convertissent à Jesus Christ, lesquelles avoyent tousjours accoustumé de porter chevelure, comme la France, l’Alemagne, l’Angleterre: il est vray semblable que les clercs, pour la raison que nous avons dite, se faisoyent tondre par tout. Or puis apres que l’Eglise a esté corrompue, et que toutes les ordonnances anciennes ont esté ou perverties, ou destournées à superstition, d’autant qu’on ne voyoit nulle raison en ceste tonsure clericale, (comme de fait il n’y avoit qu’une folle imitation des predecesseurs, sans savoir pourquoy) ils ont forgé ce beau mystere que maintenant avec une si grande audace ils nous alleguent pour approbation de leur Sacrement. Les Huissiers en leur consecration reçoyvent les clefs du temple, en signe qu’ils en doyvent estre gardiens: aux Lecteurs, on baille la Bible: aux Exorcistes, le formulaire ou registre des conjurations: aux Acolythes, les burettes et les cierges²⁴⁶. Voyla les notables ceremonies, lesquelles contiennnent si grande vertu, si on les veut croire, qu’elles sont non seulement signes et mereaux, mais aussi causes de la grace invisible de Dieu. Car selon leur definition, ils pretendent cela quand ils veulent qu’on les ait pour Sacremens. Pour en con-clurre en bref, je dy que cela est contre toute raison, que les theologiens Sophistes et Canonistes ont fait des Sacremens de toutes ces ordres, qu’ils appellent Moindres: veu que par leur confession mesme elles ont esté incogneues à l’Eglise primitive, et inventées long temps apres. Or puis que les Sacremens contiennent promesses de Dieu, ils ne se peuvent instituer des Anges ne des hommes, mais de celuy seul auquel il appartient de donner promesse.

27. The true origin of the clerical tonsure is very evident from the testimony of Augustine. As, in that age, no persons suffered their hair to grow long, but such as were effeminate, and affected an elegance and delicacy not sufficiently manly, it was thought that it would be a bad example to permit this custom in the clergy. They were, therefore, commanded to shave their heads, that they might exhibit no appearance of effeminate ornament. The tonsure then became so common, that some monks, to display their superior sanctity by something remarkable and distinguished from others, left their hair to grow very long. Afterwards, when the custom of wearing long hair was revived, and several nations were converted to Christianity, who had always been accustomed to wear their hair, as France, Germany, and England, it is probable that ecclesiastics every where shaved their heads, that they might not appear to be fond of the ornament of hair. At length, in a more corrupt age, when all the ancient institutions were either perverted or degenerated into superstition, because they saw no reason in the clerical tonsure (for they had retained nothing but a foolish imitation of their predecessors,) they had recourse to a mystery, which they now superstitiously 625obtrude upon us as a proof of their sacrament. Beadles, at their consecration, receive the keys of the Church, as a sign that the custody of it is committed to them. Readers are presented with the Holy Bible. To exorcists are given the forms of exorcisms to be used over catechumens and maniacs. Acolothists receive their tapers and flagons. These are the ceremonies which, if we believe them, contain such secret virtue as to be, not only signs and tokens, but even causes, of an invisible grace. For, according to their definition, all this is assumed when they insist on their being numbered among the sacraments. But, to conclude in a few words, I maintain it to be absurd for canonists and scholastic theologues to give the title of sacraments to these, which they themselves call lesser orders; since, even according to their own confession, they were unknown to the primitive Church, and were invented many years after. But, as sacraments contain some promises of God, they cannot be instituted by men or angels, but by God alone, whose prerogative it is to give the promise.

27. Origin of this clerical tonsure as given by Augustine. Absurd ceremonies in consecrating Doorkeepers, Readers, Exorcists, and Acolytes.

Whence the clerical tonsure had its origin, is abundantly clear from Augustine alone (De Opera. Monach. et Retract). While in that age none wore long hair but the effeminate, and those who affected an unmanly beauty and elegance, it was thought to be of bad example to allow the clergy to do so. They were therefore enjoined either to cut or shave their hair, that they might not have the appearance of effeminate indulgence. And so common was the practice, that some monks, to appear more sanctimonious than others by a notable difference in dress, let their locks hang loose.¹ But when hair returned to use, and some nations, which had always worn long hair, as France, Germany, and England, embraced Christianity, it is probable that the clergy everywhere shaved the head, that they might not seem to affect ornament. At length, in a more corrupt age, when all ancient customs were either changed, or had degenerated into superstition, seeing no reason for the clerical tonsure (they had retained nothing but a foolish imitation), they betook themselves to mystery, and now superstitiously obtrude it upon us in support of their sacrament. The Doorkeepers, on consecration, receive the keys of the Church, by which it is understood that the custody of it is committed to them; the Readers receive the Holy Bible; the Exorcists, forms of exorcism which they use over the possessed and catechumens; the Acolytes, tapers and the flagon. Such are the ceremonies which, it would seem, possess so much secret virtue, that they cannot only be signs and badges,but even causes of invisible grace. For this, according to their definition, they demand, when they would have them to be classed among sacraments. But to despatch the643matter in a few words, I say that it is absurd for schools and canons to make sacraments of those minor orders, since, even by the confession of those who do so, they were unknown to the primitive Church, and were devised many ages after. But sacraments as containing a divine promise ought not to be appointed, either by angels or men, but by God only, to whom alone it belongs to give the promise.

27. Waaruit de tonsuur der geestelijken haar oorsprong heeft, kan men overvloedig reeds alleen uit Augustinus¹ zien. Daar in die tijd slechts fatten hun haar lang droegen en lieden, die streefden naar een mooi en sierlijk voorkomen, dat enigszins verwijfd was, scheen het geen goed voorbeeld te zijn, wanneer dit aan geestelijken toegestaan werd. De geestelijken werd dus bevolen hun haar te snijden of te scheren, opdat ze niet de schijn zouden vertonen van verwijfde opschik. En dit scheren was zo algemeen, dat sommige monniken, om door een opmerkelijk en van de anderen onderscheiden uiterlijk met hun heiligheid te koop te lopen, hun haar lieten groeien. Toen men echter later weer lang haar begon te dragen en sommige volken tot het Christendom kwamen, die altijd lang haar gedragen hadden, zoals Frankrijk, Duitsland en Engeland, is het waarschijnlijk, dat de geestelijken overal hun hoofd geschoren hebben, opdat ze niet zouden schijnen te streven naar versiering van het haar. Eindelijk, in de meer verdorven tijd, toen alle oude instellingen verbasterd of tot superstitie ontaard waren, hebben ze omdat ze in het scheren der geestelijken geen oorzaak zagen (immers ze hadden niets overgehouden dan een dwaze navolging), hun toevlucht genomen tot deze verborgenheid, die ze ons nu superstitieus opdringen tot goedkeuring van hun sacrament. De deurwachters² ontvangen bij hun wijding de sleutels van het kerkgebouw, opdat ze daaruit mogen begrijpen, dat hun de bewaking wordt opgedragen; de lezers ontvangen de heilige Bijbel; de exorcisten de formules der bezweringen, die ze moeten gebruiken om uit te spreken over krankzinnigen en dopelingen; de acoluthen de waskaarsen en de kan. Zie hier de ceremoniën, in welke³ zoveel verborgen kracht gelegen is, dat ze niet alleen tekenen en panden, maar ook oorzaken kunnen zijn van de onzichtbare genade. Want dit eisen ze volgens hun definitie, wanneer ze willen, dat ze tot de sacramenten gerekend zullen worden. Maar, om het in weinig woorden te zeggen, ik zeg, dat het ongerijmd is, dat ze in de scholen en in de canones die mindere orden tot sacramenten maken; aangezien, ook volgens de belijdenis van hen, die dit leren, die aan de eerste kerk onbekend geweest zijn en veel jaren daarna uitgedacht zijn. En de sacramenten moeten, daar ze een belofte Gods inhouden, noch door engelen, noch door mensen, maar door God alleen ingesteld worden; want aan Hem alleen komt het toe een belofte te geven.

27.

Woher die Tonsur der Kleriker (tatsächlich) ihren Ursprung hat, das ergibt sich schon allein aus Augustin mehr als zur Genüge. Weil zu jener Zeit bloß Weichlinge und Leute, welche in recht unmännlicher Weise auf Glanz und feine Lebensart versessen waren, das Haar lang trugen, so schien es kein gutes Vorbild zu sein, wenn man es den Klerikern erlaubte. Daher gebot man den Klerikern, das Haupt entweder zu scheren oder kahl zu schneiden, damit sie nicht den Schein einer weibischen Geziertheit an den Tag legten. Das Hauptscheren war so weit verbreitet, daß einige Mönche, die eine auffallende und von den anderen unterschiedene Tracht suchten, um damit ihre Heiligkeit desto besser zur Schau zu tragen, ihr Haar frei wachsen ließen (Augustin, Vom Werk der Mönche 33; Retraktationen II,47). Als man aber hernach wieder zur Haartracht zurückkehrte und auch manche Völker zum Christentum kamen, die das Haar stets lang getragen hatten, wie Frankreich, Deutschland und England, da haben die Kleriker wahrscheinlich allenthalben das Haupt geschoren, um nicht den Eindruck zu erwecken, als seien sie auf den Schmuck versessen, den das Haupthaar gewährt. Schließlich kam dann eine verdorbenere Zeit, in der alle früheren Einrichtungen in ihr Gegenteil verkehrt oder zum Aberglauben entartet waren; da sah man für das Hauptscheren der Kleriker keinerlei Ursache mehr; denn man hatte ja nichts mehr übrigbehalten als eine törichte Nachahmung – und deshalb nahm man seine Zuflucht zu dem „Geheimnis“, das sie uns jetzt abergläubisch aufdrängen, um ihr „Sakrament“ zu beweisen.

Die „Türhüter“ empfangen bei ihrer Weihe die Schlüssel zum Kirchengebäude, um daran zu merken, daß ihnen die Hut dieser Gebäude aufgetragen ist. Die „Lektoren“ empfangen die Bibel. Die „Exorzisten“ bekommen die Beschwörungsformeln zu wissen, die sie an den Geistesgestörten und den Katechumenen anwenden sollen. Den „Akoluthen“ gibt man die Kerzen und das Krüglein. Sieh da, das sind nun die Zeremonien, denen, wenn es Gott gefällt, soviel verborgene Kraft innewohnt, daß sie nicht nur „Zeichen“ und Unterpfänder der „unsichtbaren Gnade“ sein können, sondern auch Ursachen derselben! Denn das verlangen sie doch nach ihrer Begriffsbestimmung, wenn sie wollen, daß man diese Handlungen zu den Sakramenten zählen soll.

Um es aber mit wenigen Worten abzumachen, so behaupte ich: es ist Widersinn, daß man in den Schulen und in den kirchlichen Satzungen diese „niederen“ Amtsordnungen für Sakramente erklärt, wo sie doch – auch nach dem Zugeständnis derer, die diese Lehre vortragen – der ursprünglichen Kirche unbekannt gewesen und erst viele Jahre nachher ausgedacht worden sind (Petrus Lombardus, 1026 Sentenzen IV,24,9). Da nun aber die Sakramente eine Verheißung Gottes in sich tragen, so können sie weder durch Engel noch durch Menschen, sondern allein von Gott gestiftet werden, bei dem allein es ja steht, eine Verheißung zu geben.

27. ’n Bespreking van die werklike ontstaan en ontwikkeling van die  tonsuur

Uit Augustinus alleen blyk duidelik genoeg waaruit die tonsuur van die geestelikes ontstaan het. Aangesien slegs verwyfde mans in sy tyd lang hare gedra het, en hulle glans en elegansie nagejaag het wat nie manlik genoeg was nie, het dit gelyk asof dit nie as ’n goeie voorbeeld sou dien as dit geestelikes toegelaat sou word nie. Geestelikes is dus beveel om 1809 òf hulle koppe te skeer, òf te krap om te voorkom dat hulle die indruk van ’n verwyfde kultus sou verwek. Kort hare was egter so algemeen dat sommige monikke hulle hare los laat hang het om hulle heiligheid met ’n opvallende en van ander mense verskillende drag te toon.¹⁶⁰ Toe die mode daarna weer na lang hare teruggekeer het en sekere volke by die Christendom gekom het wat altyd lang hare gehad het, soos die Franse, die Duitsers en die Engelse, is dit waarskynlik dat geestelikes oral hulle koppe geskeer het om te voorkom dat dit sou lyk asof hulle versiering van hulle hare voorstaan.

Toe die tyd uiteindelik meer bedorwe geraak het, en al die ou instellings omgekeer is of in bygeloof ontaard het, en omdat hulle geen rede vir die geestelikes se skeer van hulle hare kon sien nie - hulle het trouens niks daarvan geweet nie hoewel hulle dit dwaas nagevolg het -, het hulle hulle toevlug tot hierdie verborgenheid geneem wat hulle nou bygelowig aan ons opdring ter aanvaarding van hulle sakrament.

Deurwagters ontvang by hulle inwyding die sleutels van die kerk sodat hulle kan besef dat die bewaking van die kerk aan hulle opgedra is.¹⁶¹ Voorlesers ontvang heilige Bybels.¹⁶² Die besweerders kry die formules van beswering wat hulle oor waansinniges en ongelowiges gebruik.¹⁶³ Altaardienaars ontvang kerse en kruikies.¹⁶⁴ Kyk, dit is nou die seremonies wat, as dit God behaag, soveel verborge krag bevat dat hulle nie alleen tekens en borge van die onsienlike genade kan wees nie, maar ook die oorsake daarvan! Dit is trouens die vereiste wat hulle volgens hulle beskrywing stel wanneer hulle dit onder die sakramente gereken wil hê.¹⁶⁵ Maar om dit met ’n paar woorde af te handel, sê ek dat dit dwaas is dat hulle in hulle skole en kanons van hierdie onbelangriker ordes sakramente maak. Selfs volgens die erkenning van diegene wat dit leer, was dit immers onbekend aan die eerste kerk en is dit eers baie jare later uitgedink.¹⁶⁶ Sakramente behoort trouens nôg deur engele, nôg deur mense ingestel te word maar slegs deur God aangesien hulle ’n belofte van God bevat en dit sy reg alleen is om so ’n belofte te gee.

27. Свидетельство св. Августина раскрывает нам происхождение тонзуры клириков. В те времена мужчины не отращивали волос, кроме женоподобных и по-женски стремящихся к внешней привлекательности Поэтому считалось, что допустить длинные волосы у священников значит подать плохой пример. Так было принято решение, что все клирики должны остригать голову, дабы не возбуждать подозрений и не навлекать упрёков в стремлении к излишнему изяществу. Обычай остригать голову был настолько распространён в ту пору, что некоторые монахи, желая выделиться и подчеркнуть свою святость, нарочно отращивали волосы (Августин. О труде монахов, XXXIII, 41 (MPL, XL, 580-581); Пересмотры, II, 21 (MPL, XXXXII, 639)). Таким образом, бритьё головы вовсе не было отличительным знаком клириков, но практиковалось почти всеми.

Позднее люди вновь начали, как некогда, носить длинные волосы. Кроме того, ко Христу обратились многие народы, у которых всегда существовал обычай отращивать волосы, - например, во Франции, Германии, Англии. Вполне вероятно, что везде в этих странах клирики по указанной выше причине продолжали остригать голову. Но затем, когда Церковь подверглась разложению и все древние установления либо исказились, либо превратились в суеверия, никто уже не понимал, почему клирики носят тонзуру (в этом обычае и на самом деле не было никакого смысла, кроме бездумного подражания предшественникам). И тогда паписты выдумали мнимое символическое значение, на которое сегодня они с такой наглостью ссылаются в подтверждение необходимости своего «таинства».

Привратники при посвящении получают ключи от храма в знак того, что они должны быть их стражами. Чтецам вручается Библия, зкзорцистам - список заклинаний, аколитам - сосуды и свечи. Вот эти пресловутые священнодействия и заключают в себе (если верить нашим противникам) такую великую силу, что являются не только знаками и символами невиданной благодати Божьей, но и ее истоками! Ведь именно это следует из определения, которое дают им паписты, желая выдать их за таинства.

В заключение скажу следующее. Теологи Сорбонны и знатоки канонического права безо всяких оснований называют все свои «меньшие таинства» таинствами, ибо, по их собственному признанию, они не были известны ранней Церкви и вошли в употребление спустя долгое время. Но ввиду того, что таинства содержат Божьи обетования, они не могут учреждаться ни Ангелами, ни людьми, а только Тем Одним, Кому принадлежит власть давать обетования.

28. | Supersunt tres ordines, quos maiores vocant. Ex quibus Subdiaconatus (ut aiunt) in eum numerum translatus est, ex quo turba illa minorum pullulare coepit^b. || Quia autem videntur pro his testimonium habere^c a verbo Dei^d, sacros ordines, honoris causa, peculiariter nominant¹. Sed quam oblique Domini institutis^e in praetextum suum^f abutantur, videndum est. Incipiemus autem ab ordine presbyterii sive sacerdotii. His enim duobus nominibus rem unam significant, ac sic appellant eos ad quos pertinere aiunt sacrificium corporis et sanguinis Christi in altari conficere, orationes concipere^g, ac^h benedicere dona Dei^{i 2}. Itaque in ordinatione^k patenam cum hostiis accipiunt, in symbola collatae sibi^l potestatis placabiles Deo hostias offerendi; manusque illis inunguntur: quo symbolo docentur^m datam sibi esse consecrandi potestatem³. || Sed de ceremoniis postea^{n 4}. De re ipsa dico, adeo nullum apicem habet a verbo Dei quod obtendunt^o, || ut non potuerint improbius ordinem a Deo positum depravare^p. Principio quidem pro confesso esse debet (quod de Missa papali tractando^q asseruimus)⁵ iniurios omnes esse Christo, qui se Sacerdotes appellant, ad offerendam placationis hostiam. Constitutus ille et consecratus a Patre Sacerdos cum iureiurando fuit, secundum ordinem Melchisedec, nullo fine, nullo successore [Psal. 110. b. 4; Hebr. 5. a. 6, et 7. a. 3]^r. Hostiam semel obtulit aeternae expiationis et reconciliationis: 463 nunc etiam sanctuarium caeli ingressus, intercedit pro nobis. In ipso omnes sumus Sacerdotes^a, sed ad laudes et gratiarum actiones, ad^b nos denique nostraque Deo offerenda. Illi uni singulare fuit, sua oblatione Deum placare et peccata expiare. Id quum sibi isti usurpent^c, quid superest, nisi eorum^d sacerdotium impium esse ac^e sacrilegum^f? || Certe nimis improbi sunt, dum sacramenti titulo insignire audent. || Quantum ad verum presbyterii munus attinet, quod ore Christi nobis est commendatum, libenter eo loco habeo^g; illic enim ceremonia est, primum ex Scripturis sumpta, deinde quam non esse inanem nec supervacuam, sed fidele spiritualis gratiae symbolum, testatur Paulus [1. Tim. 4. d. 14]. Quod autem tertium in numero non posui, eo factum est, quod non ordinarium nec commune est apud omnes fideles, sed ad certam functionem specialis ritus. Verum quum hic honor Christiano ministerio tribuitur, non est propterea quod superbiant Papistici Sacerdotes. Evangelii enim sui ac mysteriorum dispensatores ordinari iussit Christus, non victimarios inaugurari. Mandatum de praedicando Evangelio pascendoque grege, non de hostiis immolandis dedit [Matt. 28. d. 19; Marc. 16. c. 15; Iohan. 21. c. 15]. Spiritus sancti gratiam promisit, non ad peragendam peccatorum expiationem, sed ad gubernationem Ecclesiae rite obeundam ac sustinendam.

28. Restent les trois ordres, qu’ils appellent Grandes, desquelles la Soudiaconie, comme ils disent, a esté translatée en ce nombre et degré, depuis que ceste multitude des petites est venue en avant. Or pource qu’il leur semble advis qu’ils ayent tesmoignage de la parolle de Dieu pour ces trois, ils les appellent par singuliere prerogative, Ordres sacrées. Mais il faut voir combien ils abusent perversement de l’Escriture, à prouver leur intention. Nous commencerons par l’ordre de Prestrise ou de Sacriflcature. Car par ces deux mots ils signifient une mesme chose: et appellent Sacrificateurs ou Prestres, ceux desquels l’office est, comme ils disent, de faire en l’autel sacrifice du corps et du sang de Jesus Christ, dire les oraisons, et benir les dons de Dieu. Pourtant en leur promotion ils prennent un calice avec la patine et l’hostie, en signes qu’ils ont puissance d’offrir à Dieu sacrifices de reconciliation. Et leur oind-on les mains pour donner à cognoistre qu’ils ont puissance de consacrer. De toutes ces choses tant s’en faut qu’ils ayent tesmoignage de la parolle de Dieu, qu’ils ne pouvoyent plus meschamment corrompre son ordre et ses constitutions. Premierement ce que nous avons dit au chapitre precedent, doit estre pour tout conclud: c’est assavoir que tous ceux font injure à Christ, qui se disen Prestres, pour offrir sacrifice de reconciliation. C’est luy qui a esté ordonné du Pere, et consacré avec jurement, pour estre Prestre selon l’ordre de Melchisedec, sans fin et sans succession (Ps. 110:4; Hebr. 5:6; 7:3). C’est luy qui a une fois offert hostie de purgation et reconciliation eternelle; et qui maintenant estant entré au Sanctuaire du ciel, prie pour nous. Nous sommes bien tous Prestres en luy, mais c’est seulement pour offrir louanges et actions de graces à Dieu, et principalement de nous offrir nous mesmes, et en somme tout ce qui est nostre. Mais ç’a esté une preeminence speciale au Seigneur Jesus, d’appaiser Dieu, purger les pechez par son oblation. Puis que ceux-cy usurpent une telle authorité, que resteil plus sinon que leur prestrise soit un sacrilege damnable? Certes c’est une trop grande impudence à eux, de l’orner du tiltre de Sacrement. Quant est de l’imposition des mains, qui se fait pour introduire les vrais Prestres et Ministres de l’Eglise en leur estat, je ne repugne point qu’on ne la reçoyve pour Sacrement. Car c’est une ceremonie prinse de l’Escriture, pour le premier: et puis laquelle n’est point vaine, comme dit sainct Paul, mais est un signe de la grace spirituelle de Dieu (1 Tim. 4:14). Ce que je ne l’ay pas mis en conte avec les deux autres, c’est d’autant qu’il n’est pas ordinaire ne commun entre les fideles, mais pour un office particulier. Au reste, quand j’attribue cest honneur au ministere ordonné de Jesus Christ, il ne faut pas que les prestres Romanisques, qui sontcreez selon l’ordre du Pape, s’enorgueillissent de cela. Car ceux que nous disons, sont ordonnez par la bouche de Jesus Christ, pour estre dispensateurs de l’Evangile et des Sacremens (Matth. 28:19; Marc 16:15; Jean 21:15): non pas pour estre bouchers, afin de faire immolations quotidiennes. Le commandement leur est donné de prescher l’Evangile, et de paistre le troupeau de Christ, et non pas de sacrifier. Il leur est fait promesse de recevoir les graces du sainct Esprit, non pas pour faire expiation des pechez, mais pour gouverner deucment l’Eglise (Act. 1:8).

28. There remain three orders, which they call greater orders; of which sub-deaconry, they say, was transferred to this class after the number of the lesser orders began to increase. As they think that they have a testimony for these from the word of God, they peculiarly denominate them, for the sake of honour, holy orders. But we must now examine how perversely they abuse the Divine appointments of God in their own vindication. We will begin with the order of presbyters, or priests. For by these two names they signify one thing; and these are the appellations which they apply to those whose office, they say, it is, to offer the sacrifice of the body and blood of Christ upon the altar, to say prayers and to pronounce benedictions on the gifts of God. Therefore, at their ordination, they receive a chalice, with the patine and host, as symbols of the power committed to them to offer expiatory sacrifices to God; and their hands are anointed with oil, as a symbol to show that they are invested with power to consecrate. The ceremonies we shall notice hereafter. Of the thing itself, I affirm, that it is so far from having a syllable of the Divine word to support it, that it was impossible for them to have introduced a viler corruption of the order instituted by God. In the first place, it ought to be taken for granted, as we have shown in the preceding chapter, on the Papal Mass, that great injury is done to Christ by all those who call themselves priests to offer sacrifices of expiation. He was constituted and consecrated by the Father, with an oath, a priest after the order of Melchisedec, without end, and without a successor. He once offered a sacrifice of eternal expiation and reconciliation; and now, having entered into the sanctuary of heaven, intercedes for us. In him 626we are all priests; but it is only to offer to God praises and thanksgivings, in short, ourselves and all that belongs to us. It was his province alone, by his oblation, to appease God and expiate sins. When these men usurp that office to themselves, what follows, but that their priesthood is chargeable with impiety and sacrilege? They certainly betray the greatest effrontery when they dare to dignify it with the title of a sacrament. The imposition of hands, which is used at the introduction of the true presbyters and ministers of the Church into their office, I have no objection to consider as a sacrament; for, in the first place, that ceremony is taken from the Scripture, and, in the next place, it is declared by Paul to be not unnecessary or useless, but a faithful symbol of spiritual grace.¹³⁸⁸ I have not enumerated it as the third among the sacraments, because it is not ordinary or common to all believers, but a special rite for a particular office. The ascription of this honour to the Christian ministry, however, furnishes no reason for the pride of Romish priests; for Christ has commanded the ordination of ministers to dispense his gospel and his mysteries, not the inauguration of priests to offer sacrifices. He has commissioned them to preach the gospel and to feed his flock, and not to immolate victims. He has promised them the grace of the Holy Spirit, not in order to effect an expiation for sins, but rightly to sustain and conduct the government of the Church.

28. Of the higher class of orders called Holy Orders. Insult offered to Christ when ministers are regarded as priests. Holy orders have nothing of the nature of a sacrament.

There remain the three orders which they call major. Of these, what they call the subdeaconate was transferred to this class, after the crowd of minor began to be prolific. But as they think they have authority for these from the word of God, they honour them specially with the name of Holy Orders. Let us see how they wrest the ordinances of God to their own ends. We begin with the order of presbyter or priest. To these two names they give one meaning,understanding by them, those to whom, as they say, it pertains to offer the sacrifice of Christ’s body and blood on the altar, to frame prayers, and bless the gifts of God. Hence, at ordination, they receive the patena with the host, as symbols of the power conferred upon them of offering sacrifices to appease God, and their hands are anointed, this symbol being intended to teach that they have received the power of consecrating. But of the ceremonies afterwards. Of the thing itself, I say that it is so far from having, as they pretend, one particle of support from the word of God, that they could not more wickedly corrupt the order which he has appointed. And first, it ought to be held as confessed (this we maintained when treating of the Papal Mass), that all are injurious to Christ who call themselves priests in the sense of offering expiatory victims. He was constituted and consecrated Priest by the Father, with an oath, after the order of Melchisedek, without end and without successor (Psalm 110:4; Heb. 5:6; 7:3). He once offered a victim of eternal expiation and reconciliation, and now also having entered the sanctuary of heaven, he intercedes for us. In him we all are priests, but to offer praise and thanksgiving, in fine, ourselves, and all that is ours, to God. It was peculiar to him alone to appease God and expiate sins by his oblation. When these men usurp it to themselves, what follows, but that they have an impious and sacrilegious priesthood? It is certainly wicked over much to dare to distinguish it with the title of sacrament. In regard to the true office of presbyter, which was recommended to us by the lips of Christ, I willingly give it that place. For in it there is a ceremony which, first, is taken from the Scriptures; and, secondly, is declared by Paul to be not empty or superfluous, but to be a faithful symbol of spiritual grace (1 Tim. 4:14). My reason for not giving a place to the third is, because it is not ordinary or common to all believers, but is a special rite for a certain function. But while this honour is attributed to the Christian ministry, Popish priests may not plume themselves upon it. Christ ordered dispensers of his gospel and his sacred mysteries to be ordained, not sacrificers to be inaugurated, and his command was to preach the gospel and feed the flock, not to immolate victims. He644promised the gift of the Holy Spirit, not to make expiation for sins, but duly to undertake and maintain the government of the Church (Matt. 28:19; Mark 16:15; John 21:15).

28. Er zijn nog drie orden over, die zij de meerdere noemen. Van die is het onderdiakenschap, zoals zij zeggen, tot dit getal overgebracht, toen die menigte van mindere orden zich begon uit te breiden. En omdat ze voor deze meerdere orden het getuigenis uit Gods Woord schijnen te hebben, noemen ze hen eershalve in het bijzonder de heilige orden. Maar we moeten zien, hoe verkeerd ze des Heren instellingen tot hun voorwendsel misbruiken. Wij zullen beginnen met de orde van het presbyterschap of het priesterschap. Want met deze twee namen duiden ze één zaak aan, en zo noemen ze hen, tot wier taak, gelijk ze zeggen, het behoort het offer van Christus' lichaam en bloed op het altaar te volbrengen, de gebeden te doen en de gaven Gods te zegenen. Daarom ontvangen ze bij hun ordening een schotel met hostiën, tot een teken, dat hun de macht gegeven is Gode zoenoffers te offeren; en hun handen worden gezalfd, door welk teken hun geleerd wordt, dat hun de macht gegeven is om te consacreren. Maar over de ceremoniën later. Van de zaak zelf zeg ik dit: hetgeen zij voorwenden is op geen enkele letter uit Gods Woord gebaseerd, zodat ze op geen onbeschaamder manier de door God gestelde orde hadden kunnen verderven. In de eerste plaats moet men het beschouwen als een uitgemaakte zaak (wat we gezegd hebben, toen we handelden over de paapse mis), dat allen Christus onrecht doen, die zich priesters noemen tot het offeren van een zoenoffer. Hij is door de Vader met een eed gesteld en geheiligd tot een Priester naar de ordening van Melchizedek, zonder einde en zonder opvolger (Ps. 110:4; Heb.5:6; 7:3) Hij heeft eenmaal een offerande geofferd van eeuwige reiniging en verzoening, en, het heiligdom des hemels ingegaan zijnde, bidt Hij nu ook voor ons. In Hem zijn wij allen priesters, maar om lof en dankzeggingen en eindelijk onszelf en het onze Gode te offeren. Hij alleen heeft dit bijzondere gehad, dat Hij door zijn offerande God verzoende en de zonde reinigde. En daar zij dit zichzelf aanmatigen, wat blijft er dan over dan te zeggen, dat hun priesterschap goddeloos en heiligschennend is? Voorwaar zij zijn al te onbeschaamd, doordat ze zich durven tooien met de titel van het sacrament. Wat betreft het ware priesterambt, dat ons door Christus' mond is aangeprezen, dat beschouw ik gaarne als zodanig. Want het heeft een ceremonie, die in de eerste plaats uit de Schrift genomen is en van welke bovendien Paulus getuigt (1 Tim. 4:14) dat ze niet ijdel en overbodig is, maar een getrouw teken der geestelijke genade. Maar dat ik het niet als derde sacrament gesteld heb, komt daardoor, dat het niet gewoon is en gemeen bij alle gelovigen. Maar wanneer deze eer aan de Christelijke bediening toegekend wordt, moeten de pauselijke priesters zich daarom niet verhovaardigen. Want Christus heeft geboden, dat uitdelers van zijn evangelie en van de verborgenheden moesten worden geordineerd, maar niet, dat offeraars moesten worden gewijd. Hij heeft een bevel gegeven aangaande het prediken van het evangelie en het weiden der kudde, maar niet aangaande het brengen van offeranden (Matt. 28:19; Marc.16:15; Joh.21:15) Hij heeft de genade des Heiligen Geestes beloofd, niet om de verzoening der zonden te volbrengen, maar om de regering der kerk naar behoren waar te nemen en te onderhouden.

28. "Priester" und "Presbyter"

Nun sind noch die drei Amtsordnungen übrig, die man die „höheren“ nennt. Unter diesen ist das Amt der „Subdiakonen“, wie sie sagen, zu der Zeit in diese Reihe aufgenommen worden, als jene Schar der „niederen“ Amtsstufen überhandzunehmen begann. Weil die Papisten nun für diese Amtsstufen ein Zeugnis aus dem Worte Gottes zu haben scheinen, so nennen sie sie, um sie zu ehren, in besonderem Sinne die „heiligen Amtsordnungen“. Aber wir müssen zusehen, wie verkehrt sie damit die Stiftungen des Herrn zu ihrem Vorwand mißbrauchen.

Wir wollen dabei den Anfang mit der Amtsordnung des „Presbyteramtes“ oder „Priesteramtes“ machen. Mit diesen beiden Bezeichnungen meinen sie nämlich eine und dieselbe Sache, und sie benennen damit diejenigen, denen nach ihrer Behauptung die Aufgabe zufällt, das Opfer des Leibes und Blutes des Herrn auf dem Altar zu bereiten, die Gebete zu halten und die Gaben Gottes zu segnen. Daher empfangen sie bei ihrer Ordination eine Schale mit Hostien, die als Merkzeichen dafür dienen sollen, daß ihnen die Vollmacht übertragen ist, Gott Sühnopfer darzubringen; außerdem werden ihnen die Hände gesalbt – ein Merkzeichen, durch das sie darüber belehrt werden, daß ihnen die Vollmacht zum Weihen gegeben ist. Aber über die Zeremonien will ich später noch sprechen. Über die Sache selber sage ich dies: sie hat nicht einen Tüttel aus dem Worte Gottes (für sich), das die Papisten als Vorwand dazu benutzen, und zwar so rein gar nicht, daß sie, die von Gott gesetzte Ordnung nicht schamloser hätten verderben können!

Zunächst muß es nun – und das haben wir bei Behandlung der päpstlichen Messe bereits ausgesprochen – als ausgemachte Sache gelten, daß alle, die sich „Priester“ nennen, um ein Sühnopfer darzubringen, Christus Unrecht tun. Er ist vom Vater mit einem Eidschwur zum Priester eingesetzt und geweiht worden, nach der Ordnung Melchisedeks, ohne Ende und ohne Nachfolger (Ps. 110,4; Hebr. 5,6; 7,3). Er hat einmal das Opfer einer ewigen Sühne und Versöhnung dargebracht, und auch jetzt, wo er in das Heiligtum des Himmels eingegangen ist, tritt er für uns ein. In ihm sind wir alle Priester, aber um Gott Lob und Dank und schließlich uns selbst und was wir haben zu opfern. Er allein hat das einzigartige Amt gehabt, mit seinem Opfer Gott zu versöhnen und die Sünden abzutun. Wenn sich das nun die Papisten anmaßen, was bleibt dann übrig, als daß ihr Priesteramt gottlos und heiligtumsschänderisch ist? Jedenfalls treiben sie es in ihrer Unverschämtheit zu weit, wenn sie es mit dem Titel eines „Sakraments“ auszuzeichnen sich erdreisten.

Was das wahre Presbyteramt angeht, das uns durch Christi eigenes Wort anbefohlen ist, so will ich es gerne als „Sakrament“ gelten lassen. Denn da haben wir es mit einer Zeremonie zu tun, und die ist erstens aus der Schrift entnommen, und zweitens bezeugt uns Paulus, daß sie nicht leer und überflüssig ist, sondern ein zuverlässiges Merkzeichen der geistlichen Gnade darstellt (1. Tim. 4,14). Daß ich das Presbyteramt trotzdem nicht als drittes in die Zahl der Sakramente eingereiht habe, das ist deshalb geschehen, weil es nicht allen Gläubigen ordnungsmäßig zukommt und nicht allen gemein ist, sondern einen besonderen Gebrauch für eine bestimmte Amtsaufgabe darstellt. Aber wenn dem christlichen Amte solche Ehre beigelegt wird, so besteht deshalb kein Grund, daß die 1027 papistischen Priester hoffärtig sind. Denn Christus hat geboten, daß die Männer, die sein Evangelium und seine Geheimnisse (Sakramente) austeilen, ordiniert werden, nicht aber, daß Opferpriester geweiht werden sollen. Er hat eine Weisung über die Predigt des Evangeliums und das Weiden der Herde gegeben, nicht aber über die Darbringung von Opfern (Matth. 28,19; Mark. 16,15; Joh. 21,15). Er hat die Gnadengabe des Heiligen Geistes verheißen, aber nicht, um eine Sühne für die Sünden zu vollziehen, sondern um die Leitung der Kirche nach Gebühr auszuüben und wahrzunehmen.

28. Die Roomse priesterordes

Nou bly daar drie ordes oor wat hulle meerdere ordes noem. Hiervan is 1810 die onderdiaken, soos hulle beweer, na die getal hiervan oorgedra sedert die tyd waarop ’n menigte van die mindere ordes begin kop uitsteek het. Omdat dit egter vir hulle lyk asof hulle vir hierdie ordes getuienis van God se Woord het, noem hulle dit ter wille van die eer heilige ordes.¹⁶⁷ Maar ons moet sien hoe skeef hulle die instellings van die Here as dekmantel daarvoor misbruik. Ons sal begin met die orde van die presbiter of priester. Met hierdie twee benamings dui hulle trouens een saak aan en hulle noem diegene so wie se plig dit is om, soos hulle sê, die offer van die liggaam en die bloed van Christus op die altaar te verrig, gebede te doen en die gawes van God te seën.¹⁶⁸ Gevolglik ontvang hulle by hulle inhuldiging ’n skottel met offers as ’n teken dat die bevoegdheid om soenoffers aan God te bring, aan hulle verleen is.¹⁶⁹ Hulle hande word ook gesalf as ’n teken dat die mag om te heilig aan hulle gegee is.¹⁷⁰

Oor die seremonies sal ek later praat.¹⁷¹ Ek praat nou net oor die saak self. Hulle voorwendsel het nie een enkele lettertjie uit die Woord van God nie - in so ’n mate dat hulle die orde wat deur God ingestel is, nie met groter onregmatigheid kan vervals nie. Ten eerste behoort dit ’n uitgemaakte saak te wees, soos ons reeds in ons behandeling van die pouslike Mis aangevoer het,¹⁷² dat almal Christus veronreg wat hulleself priesters noem om offers van versoening te bring. Hy is deur die Vader met ’n eed as priester bestem en geheilig volgens die orde van Melgisedek, sonder einde en sonder opvolger.¹⁷³ Hy het eenmaal ’n soenoffer en offer van ewige versoening gebring; nou het Hy dieheiligdom van die hemel betree en Hy tree vir ons in. In Hom is ons aimai priesters,¹⁷⁴ maar met die oog op lof en danksegging, en kortom, met die oog daarop om onsself en alles wat aan ons behoort, aan God te bring. Dit was uniek aan Hom alleen dat Hy deur sy offer God versoen en  die sondes uitgewis het. Wanneer hulle dit vir hulleself toe-eien, wat bly daar anders oor as dat hulle priesterskap goddeloos en heiligskennig is? Hulle is beslis uitermatig goddeloos wanneer hulle waag om dit met die titel sakrament te beskryf.

So ver dit die ware amp van presbiter aangaan, beskou ek dit wat deur Christus se mond by ons aanbeveel is, met graagte as ’n sakrament. Dit het trouens ten eerste ’n seremonie wat aan die Skrif ontleen is, en ten tweede getuig Paulus dat dit nie sinloos en oorbodig is nie, maar ’n 1811 betroubare teken van die geestelike genade.¹⁷⁵

Dat ek dit nie as ’n derde sakrament onder die ander twee gestel het nie, is daaraan te wyte dat dit nie ’n gewone en gemeenskaplike sakrament onder alle gelowiges is nie, maar gerig is op die verrigting van ’n besondere seremonie. Maar wanneer hierdie eer aan ’n Christelike dienaar verleen word, is daar geen rede waarom die pousgesinde priesters daarom hooghartig hoef te wees nie. Christus het trouens beveel dat hulle as uitdelers van sy evangelie en sy verborgenhede bestem is, maar nie dat hulle as offeraars ingehuldig moet word nie. Hy het hulle beveel om die evangelie te verkondig en sy kudde te laat wei,¹⁷⁶ en nie dat hulle offers moet bring nie. Hy het hulle die genade van die Heilige Gees beloof, nie om versoening vir ons sondes te doen nie, maar om die regering van die kerk na behore waar te neem en te onderhou.¹⁷⁷

28. Остаются три разряда священства, которые наши противники называют «большими». Из них тот, что именуется у них иподиаконией, перешёл в эту категорию после утверждения «меньших» разрядов. Нашим противникам кажется, что три их высших ступени священства подтверждаются свидетельством Слова Божьего, и поэтому они называют эти ступени в силу особой прерогативы «священством». Однако необходимо рассмотреть, каким образом они извращают Писание, толкуя его в свою пользу.

Начнём с разряда собственно священства, или святительства, ибо этими двумя словами они обозначают одно и то же. Святителями, или священниками, они называют тех, чьё служение заключается в жертвоприношении Тела и Крови Иисуса Христа, произнесении молитв и благословении даров Божьих (Decretum Gratiani, I, dist. 25, c. 1).

Поэтому при посвящении в сан они принимают в руки чашу и блюдо с гостией в знак того, что им даётся власть приносить Богу примирительные жертвы. Затем они помазывают руки елеем, что символизирует принятие власти совершать освящение. Обо всех этих вещах они не только не имеют свидетельства Слова Божьего, но самым нечестивым образом извращают богоустановленный порядок.

Прежде всего мы должны считать окончательным вывод, сделанный в предыдущей главе. А именно: всякий, кто называет себя священником и присваивает себе право приносить примирительную жертву, оскорбляет Христа. Именно Он был с клятвой поставлен и посвящён Отцом, сделавшись священником вовек по чину Мельхиседека (Пс 109/110:4; Евр 5:6; 7:3). Именно Он единожды и вовек принёс Жертву очищения и примирения, а ныне пребывает в святилище Небес и молится за нас. Все мы являемся священниками в Нём [Отк 1:6; 1 Пет 2:9], однако лишь для того, чтобы приносить хвалу и благодарение Богу, а главное - приносить Ему в дар самих себя и всё, что в нас. Но только Господь Иисус имел исключительное право и возможность удовлетворить Бога и Своим жертвоприношением очистить нас от грехов. Коль скоро наши противники узурпируют эту власть, то чем оказывается их священство, как не пагубным святотатством? Нет сомнения, что именовать его таинством - вопиющее бесстыдство.

Что касается возложения рук, каким вводятся в сан истинные священники и служители Церкви, я отнюдь не возражаю против именования его таинством. Ибо этот ритуал, во-первых, взят из Писания, а во-вторых, отнюдь не бессмыслен, но означает дарование духовной благодати Божьей (1 Тим 4:14). Однако я не называю его третьим таинством, наряду с двумя другими, так как он не является ординарным и широкоупотребительным среди верующих, но предназначен для особого служения. И если я приписываю честь именоваться таинством служению, установленному Иисусом Христом, это вовсе не значит, что римские священники, посвящённые властью папы, могут этим гордиться. Ибо священники от уст Иисуса Христа поставлены для того, чтобы служить подателями Евангелия и таинств, а не палачами, совершающими ежедневные заклания. Им была дана заповедь проповедовать Евангелие и пасти агнцев Христовых, а не приносить жертвы (Мф 28:19; Мк 16:15; Ин 21:15-17). И обетование благодати Св. Духа было дано им не для того, чтобы они искупали грехи, а для должного управления Церковью.

29. | Cum re ipsa optime congruunt ceremoniae^h. Dominus noster quum Apostolos amandaret ad Evangelii praedicationem, insufflavit in eos [Iohan. 20. c. 22]. Quo symbolo Spiritus sancti virtutem, qua illos donabat, repraesentavit. Hanc insufflationem retinuerunt boni isti viri, et quasi Spiritum sanctum e gutture suo egerant, super suos quos formant sacrificulos demurmurant, Accipite Spiritum sanctum. Adeo nihil praetereunt quod non praepostere effingant: non dico moreⁱ histrionum (qui nec sine arte gesticulantur, nec sine significatione^k) sed instar simiarum, quae lascive et absque ullo delectu quidvis 464 imitantur. Servamus (inquiunt) exemplum Domini. At multa egit Dominus, quae nobis exempla esse noluit. Dixit Dominus discipulis, Accipite spiritum sanctum [Iohan. 20. e. 22]. Dixit et Lazaro, Lazare, veni foras [Iohan. 11. e. 43]. Dixit paralytico, Surge et ambula [Matth. 9. a. 5; Iohan. 5. b. 8]. Cur non eadem dicunt omnibus mortuis et paralyticis? Divinae suae virtutis specimen edidit, quum insufflando in Apostolos Spiritus sancti gratia illos replevit. Hoc ipsum si conantur efficere, Deum aemulantur, et tantum non ad certamen provocant: sed longissime absunt ab effectu, nec aliud inepto isto gestu quam Christum^a illudunt. Sunt quidem adeo effrontes ut asserere ausint, conferri a se Spiritum sanctum; sed quam id verum sit, docet experientia, quae clamat ex equis fieri asinos, ex fatuis phreneticos, quicunque in Sacerdotes consecrantur. Nec tamen hinc pugnam illis facio: tantum ceremoniam ipsam damno quae in exemplum trahi non debuit, quandoquidem a Christo in singulare miraculi symbolum usurpata est: tantum abest ut illis patrocinari debeat imitationis excusatio.

29. Les ceremonies sont bien correspondantes à la chose. Nostre Seigneur envoyant ses Apostres à la predication de l’Evangile, souffla sur eux (Jean 20:22). Par lequel signe il representa la vertu du sainct Esprit, laquelle il mettoit en eux. Ces bons preudhommes ont retenu ce soufflement, et comme s’ils vomissoyent le sainct Esprit de leur gosier, ils murmurent sur leurs Prestres qu’ils ordonnent, disans, Recevez le sainct Esprit. Tellement ils sont adonnez à ne rien laisser qu’ils ne contrefacent perversement, je ne dy pas comme bastelleurs et farceurs, qui ont quelque art et maniere en leurs maintiens, mais comme singes, qui sont fretillans à contrefaire toute chose sans propos et sans discretion. Nous gardons, disent-ils, l’exemple de nostre Seigneur. Mais nostre Seigneur a fait plusieurs choses qu’il n‘a pas voulu estre ensuyvies. Il a dit à ses disciples, Recevez le sainct Esprit (Jean 20:22). Il a dit aussi d’autrepart à Lazare, Lazare sors dehors (Jean 11:43). Il a dit au Paralytique, Leve toy et chemine (Matth. 9:3; Jean 5:8). Que ne disent-ils de mesme à tous les morts et paralytiques? Il a monstré une œuvre de sa vertu divine, quand en soufflant sur ses Apostres, il les a remplis de la grace du sainct Esprit. S’ils s’efforcent d’en faire autant, ils entreprennent sur Dieu, et quasi le provoquent au combat. Mais ils sont bien loin de l’effect: et ne font autre chose par leur folle singerie, que se moquer de Christ. Bien est vray qu’ils sont si effrontez, qu’ils osent dire que le sainct Esprit est conferé par eux. Mais l’experience monstre combien cela est vray: par laquelle nous cognoissons evidemment que tous ceux qui sont consacrez pour Prestres, de chevaux deviennent asnes, et de fols, enragez. Toutesfois je ne leur fay point de combat de cela: seulement je reprouve ceste ceremonie laquelle ne se devoit point tirer en consequence: et qui a esté prinse de Christ pour un signe special du miracle qu’il faisoit: tant s’en faut que l’excuse qu’ils prennent d’estre imitateurs de Christ, leur doyve aider.

29. There is an excellent correspondence between the ceremonies and the thing itself. Our Lord, when he sent forth his disciples to preach the gospel, “breathed upon them;”¹³⁸⁹ by that symbol representing the power of the Holy Spirit which he imparted to them. These sapient theologues retain the breathing, and, as if they disgorged the Holy Spirit from their throats, they mutter over the priests whom they ordain, Receive ye the Holy Ghost. Thus they leave nothing that they do not preposterously counterfeit, I do not say like comedians, whose gesticulations are not without art and meaning, but like apes, who imitate every thing without any taste or design. We observe, they say, the example of our Lord. But our Lord did many things which he never intended to be examples to us. He said to his disciples, “Receive ye the Holy Ghost.” He said to Lazarus, “Lazarus, Come forth.”¹³⁹⁰ He said to the paralytic, “Arise and walk.”¹³⁹¹ Why do not they say the same to all deceased persons and paralytics? When he breathed upon his apostles, and filled them with the grace of the Holy Spirit, he exhibited a specimen of his Divine power. If they attempt to do the same, they emulate God, and, as it were, challenge him to contend with them; but they are very far from producing 627a similar effect, and the foolish mimicry is a mere mockery of Christ. They have the effrontery, indeed, to dare to assert, that they confer the Holy Ghost; but how far this is true is shown by experience, which proves, that those who are consecrated priests, from being horses become asses, and are changed from fools to madmen. Nor do I contend with them on this account; I only condemn the ceremony itself, which ought not to be made a precedent, since it was used by Christ as a special sign of a particular miracle; so far is their pretence of imitating him from justifying their conduct.

29. Absurd imitation of our Saviour in breathing on his apostles.

With the reality the ceremonies perfectly agree. When our Lord commissioned the apostles to preach the gospel, he breathed upon them (John 20:22). By this symbol he represented the gift of the Holy Spirit which he bestowed upon them. This breathing these worthy men have retained; and, as they were bringing the Holy Spirit from their throat, mutter over their priestlings, “Receive the Holy Spirit.” Accordingly, they omit nothing which they do not preposterously mimic. I say not in the manner of players (who have art and meaning in their gestures), but like apes who imitate at random without selection. We observe, say they, the example of the Lord. But the Lord did many things which he did not intend to be examples to us. Our Lord said to his disciples, “Receive the Holy Spirit” (John 20:22). He said also to Lazarus, “Lazarus, come forth” (John 11:43). He said to the paralytic, “Rise, take up thy bed, and walk” (John 5:8). Why do they not say the same to all the dead and paralytic? He gave a specimen of his divine power when, in breathing on the apostles, he filled them with the gift of the Holy Spirit. If they attempt to do the same, they rival God, and do all but challenge him to the contest. But they are very far from producing the effect, and only mock Christ by that absurd gesture. Such, indeed, is the effrontery of some, that they dare to assert that the Holy Spirit is conferred by them; but what truth there is in this, we learn from experience, which cries aloud that all who are consecrated priests, of horses become asses, and of fools, madmen. And yet it is not here that I am contending against them; I am only condemning the ceremony itself, which ought not to be drawn into a precedent, since it was used as the special symbol of a miracle, so far is it from furnishing them with an example for imitation.

29. De ceremoniën komen met de zaak zelve zeer goed overeen. Toen onze Here de apostelen uitzond tot de prediking van het evangelie, blies Hij op hen (Joh. 20:22) Door dit teken veraanschouwelijkte Hij de kracht des Heiligen Geestes, die Hij hun schonk. Deze blazing hebben die fraaie mannen behouden, en alsof ze de Heilige Geest uit hun keel kunnen blazen, prevelen zij over de hunnen, die ze tot priesters maken: "Ontvangt de Heilige Geest." Zo weinig is er, dat ze weglaten, zonder het verkeerd na te bootsen; niet op de wijze der toneelspelers, die niet zonder kunst en betekenis hun gebaren maken, maar op de manier der apen, die dartel en zonder enige keuze alles nadoen. Wij onderhouden, zeggen ze, het voorbeeld des Heren. Maar de Here heeft veel gedaan, waarvan Hij niet gewild heeft, dat het ons tot voorbeeld zou zijn. De Here heeft tot de discipelen gezegd: "Ontvangt de Heilige Geest." Hij heeft ook tot Lazarus gezegd:"Lazarus, kom uit." Hij heeft tot de geraakte gezegd: "Sta op en wandel." Waarom zeggen ze datzelfde niet tot alle doden en geraakten? Hij heeft een bewijs gegeven van zijn Goddelijke kracht, toen Hij, op de apostelen blazend, hen met de gave des Heiligen Geestes vervulde. Indien ze ditzelfde trachten te verrichten, streven ze God na, en dagen Hem bijna tot een wedstrijd uit, maar zijn er zeer ver van verwijderd iets uit te richten, en bereiken met hun dwaze gebaren niets anders dan dat ze Christus bespotten. Zij zijn wel zo onbeschaamd, dat ze durven beweren, dat de Heilige Geest door hen geschonken wordt. Maar hoe waar dit is, leert de ervaring, die doet zien, dat al wie tot priesters geconsacreerd worden, van paarden ezels en van onnozelen krankzinnigen worden. En toch doe ik hun hierom de strijd niet aan; ik veroordeel alleen de ceremonie zelf, die niet als voorbeeld gebruikt had moeten worden, aangezien ze door Christus gebruikt is tot het bijzonder teken van een wonder. Zover is het er van af, dat de navolging, waarmee zij zich verontschuldigen, hen in bescherming mag nemen.

29. Die Zeremonien bei der Priesterweihe

Mit der Sache selbst befinden sich die Zeremonien in bester Übereinstimmung. Als unser Herr die Apostel zur Predigt des Evangeliums aussandte, da „blies er sie an“ (Joh. 20,22). Mit diesem Merkzeichen veranschaulichte er die Kraft des Heiligen Geistes, mit der er sie begabte. Dieses Anblasen haben diese trefflichen Männer (die Papisten) beibehalten, und als ob sie den Heiligen Geist aus ihrer Kehle hervorblasen könnten, murmeln sie über denen, die sie zu Priestern machen: „Nehmet hin den Heiligen Geist!“ So rein gar nichts lassen sie unberührt, ohne es in ihrer verkehrten Art nachzumachen – ich sage nicht: nach der Art der Schaubühnendarsteller, die ihre Gebärden nicht ohne Kunstfertigkeit und nicht ohne Bedeutung machen, sondern: genau wie die Affen, die lustig und ohne jede Auswahl alles nachahmen! Ja, sagen sie, wir wahren damit doch das Vorbild des Herrn. Nein, der Herr hat vieles getan, was nach seinem Willen kein Vorbild für uns sein sollte. Der Herr hat zu den Jüngern gesagt: „Nehmet hin den Heiligen Geist“ (Joh. 20,22). Er hat auch zu Lazarus gesagt: „Lazarus, komm heraus“ (Joh. 11,43). Er hat zu dem Gichtbrüchigen gesagt: „Steh auf ... und wandle“ (Matth. 9,5; Joh. 5,8). Weshalb richten denn die Papisten nicht die gleichen Worte an alle Toten und Gichtbrüchigen? Christus hat einen Beweis seiner göttlichen Kraft gegeben, indem er seine Apostel anblies und sie dadurch mit der Gnadengabe des Heiligen Geistes erfüllte. Wenn die Papisten nun das gleiche zu bewirken versuchen, so wetteifern sie mit Gott und fordern ihn geradezu zum Streit heraus; aber sie bleiben so weit wie nur möglich davon entfernt, etwas zu erreichen, und tun mit ihrer närrischen Gebärde nichts anderes, als daß sie Christus verspotten. Es gibt manche, die so schamlos sind, daß sie zu behaupten wagen, durch sie werde der Heilige Geist geschenkt; aber wie wahr das ist, das lehrt die Erfahrung, die einem laut kundmacht, daß alle, die man zu Priestern weiht, aus Pferden zu Eseln und aus Narren zu Wahnwitzigen werden! Trotzdem mache ich ihnen nicht hieraus einen Streit; ich verdamme nur die Zeremonie selbst: sie hätte nicht als Vorbild verwendet werden dürfen, da sie ja von Christus als einzigartiges Merkzeichen eines Wunders gebraucht worden ist – so wenig kann die Rede davon sein, daß den Papisten die Entschuldigung, Christus nachzuahmen, als Schutz dienen sollte.

29. Die seremonie wat die Roomse kerk gebruik, naamlik om by hulle inwyding op die priesters te blaas, het geen grond in Christus se optrede nie

Hulle seremonies stem uiters goed met die saak ooreen. Toe ons Here die apostels beveel het om die evangelie te verkondig, het Hy op hulle geblaas.¹⁷⁸ Met hierdie teken het Hy die krag van die Heilige Gees wat Hy aan hulle geskenk het, weergegee. Hierdie goeie mense het hierdie blasing behou en asof hulle die Heilige Gees uit hulle kele kon uitblaas, mompel hulle die volgende woorde oor diegene wat hulle as offerpriesters aanstel: “Ontvang die Heilige Gees”.¹⁷⁹ So laat hulle niks verbygaan sonder om dit verkeerdelik na te boots nie. Nou praat ek nie van die gewoonte van toneelspelers wat hulle gebare nie sonder kunstigheid en betekenis doen nie, maar soos ape wat alles losbandig en sonder onderskeid naboots.

“Ons behou die voorbeeld van die Here,” sê hulle. Maar die Here het baie dinge gedoen wat Hy nie as voorbeelde vir ons wou stel nie. Die Here het vir die dissipels gesê: “Ontvang die Heilige Gees”.¹⁸⁰ Vir Lasarus het Hy ook gesê: “Lasarus, kom uit”.¹⁸¹ Vir die verlamde man het Hy gesê: “Staan op en loop”.¹⁸² Waarom sê hulle dit nie ook vir al die 1812 dooie en gebreklike mense nie? Hy het ’n voorbeeld van sy Goddelike krag gegee toe Hy die apostels met die genade van die Heilige Gees vervul het deur op hulle te blaas. As hulle poog om dieselfde resultaat te bereik, is hulle naywerig op God en hulle daag Hom byna tot die stryd uit. Maar hulle is uiters ver weg daarvan om dit te bereik en met hulle dwaas gebaar doen hulle niks anders as om met Christus die spot te dryf nie. Hulle is weliswaar so verwaand dat hulle waag om te verklaar dat die Heilige Gees deur hulle verleen word. Ons ervaring leer ons egter hoe waar dit is omdat dit uitskreeu dat hulle in die geval van almal wat hulle as priesters wy, van perde esels maak en van onnosel mense malles.

Ek bestry hulle nogtans nie hier nie. Ek veroordeel slegs die seremonie self wat hulle nie as voorbeeld behoort te gebruik nie aangesien dit weliswaar as ’n sonderlinge teken van ’n wonderwerk deur Christus gebruik is. Verre sy dit daarvan dat hulle verontskuldiging dat hulle Christus naboots hulle saak verdedig!

29. Обряды знаменательно соответствуют сути дела. Посылая апостолов на проповедь Евангелия, Господь дунул на них (Ин 20:22). Этот знак символизировал влагаемую Им в апостолов силу Св. Духа. Наши глубокоуважаемые противники переняли это дуновение, как если бы они изрыгали Св. Духа из своей глотки, и бормочут над посвящаемыми: «Примите Духа Святого». Они передразнивают даже не как фигляры и комедианты, в чьих ужимках есть какой-то смысл и какое-то искусство, а как обезьяны с их бессмысленным и бестолковым кривляньем. Они говорят, будто следуют примеру Господа. Но Господь совершил множество вещей, в отношении которых не желал иметь последователей. Так, Он сказал ученикам: «Приимите Духа Святого» (Ин 20:22); и в другом месте Лазарю: «Лазарь! Иди вон» (Ин 11:43). Также паралитику: «Встань ... и иди» (Мф 9:6). Отчего же они не говорят то же самое всем остальным мертвецам и паралитикам? Господь явил Свою божественную силу, когда дунул на апостолов и наполнил их благодатью Св. Духа. Силясь повторить то же самое, наши противники вступают в состязание с Богом, бросают Ему вызов. Но их попытки безрезультатны; это глупое обезьянье подражание - не что иное, как насмешка над Христом. Они поистине бесстыдны, коль скоро дерзают утверждать, будто через них подаётся Св. Дух. Однако опыт хорошо свидетельствует о том, насколько это соответствует действительности. Ибо нам доподлинно известно, что все, кого они рукополагают в священники, из жеребцов превращаются в ослов, а из глупцов в одержимых безумцев. Но спор наш не об этом. Я лишь осуждаю их так называемое священнодействие. Оно отнюдь не должно совершаться в подражание Христу, ибо у Христа оно являлось особым знаком чуда. Так что оправдания наших подражателей Христу бессильны им помочь.

30. Unctionem vero a quo tandem acceperunt? Respondent se accepisse a filiis Aaron, a quo et^b suus ordo sumpsit initium [Lib. 4. Sent. distinct. 24. cap. 8.¹ et in Canon, dist. 21. cap. 1²]. Perversis igitur exemplis perpetuo se tueri malunt quam fateri a se excogitatum quod temere usurpant; sed interim non animadvertunt, dum successores se profitentur filiorum Aaron, Christi sacerdotio se esse iniurios: quod unum omnibus veteribus sacerdotiis adumbratum figuratumque fuit. In eo igitur omnia^c conclusa et impleta fuerunt, in eo cessarunt, ut iam aliquoties repetitum a nobis^d est, et epistola ad Hebraeos nullis glossis adiuta testatur. Quod si tantopere Mosaicis ceremoniis oblectantur, cur non boves, vitulos, agnos ad sacrificia rapiunt? Habent quidem bonam partem antiqui tabernaculi et totius Iudaici cultus: sed hoc tamen eorum religioni deest, quod vitulos et boves non immolant. Quis non videat hanc unctionis observationem Circumcisione multo esse perniciosiorem: praesertim ubi accedit superstitio et Pharisaica opinio de dignitate operis? Iudaei in Circumcisione fiduciam iustitiae reponebant: isti in unctione spirituales gratias. || Ergo dum Levitarum aemuli 465 esse appetunt, apostatae fiunt a Christo, seque Pastorum munere abdicant.

30. Davantage, de qui ont-ils prins l’Onction? Ils respondent qu’ils l’ont prinse des fils d’Aaron, desquels est descendu le commencement de leur ordre²⁴⁷. Ils aiment donc mieux se defendre d’exemples mal appliquez, que confesser que ce qu’ils font temerairement, soit leur invention. Aucontraire, ils ne considerent point qu’en se maintenant estre successeurs des fils d’Aaron, ils font injure à la Prestrise de Jesus Christ, laquelle seule a esté figurée par les Prestrises Levitiques: et pourtant elles ont esté toutes accomplies et finies en icelle, et par ce moyen ont cessé, comme nous avons desja quelques fois dit, et l’Epistre aux Hebrieux sans nulle glose le tesmoigne (Hebr. 10:2). Et s’ils se delectent si fort des ceremonies Mosaiques, que ne font-ils encore des sacrifices de bœufs, de veaux et d’agneaux? Ils retiennent bien encore une grande partie du Tabernacle et de toute la religion Judaique: mais cela leur defaut, qu’ils ne sacrifient point de veaux et bœufs. Qui est-ce qui ne voit ceste observance d’Onction estre beaucoup plus dangereuse et pernicieuse que la Circoncision, principalement quand elle est conjointe avec une superstition et opinion Pharisaique, de la dignité de l’œuvre? Les Juifs mettoyent une confiance de leur justice en la Circoncision: ceux-cy mettent en l’Onction les graces spirituelles. Pourtant ils ne se peuvent faire imitateurs des Levites, qu’ils ne soyent apostats de Jesus Christ, et renoncent à l’office de Pasteurs.

30. But from whom have they received the unction? Their answer is, that they have received it from the sons of Aaron, from whom also their order derived its origin. Thus they always prefer defending themselves by improper examples, to confessing that which they practise without just reason to be their own invention; but at the same time, they do not consider that, in professing themselves successors of the sons of Aaron, they do an injury to the priesthood of Christ; which was the only thing adumbrated and prefigured by all the ancient priesthoods. In him, therefore, they were all accomplished and concluded; in him they ceased, as we have more than once already stated, and the Epistle to the Hebrews declares without the help of any comment. But, if they are so highly delighted with the Mosaic ceremonies, why do they not take oxen, and calves, and lambs, and offer them as sacrifices? They have, indeed, a great part of the ancient tabernacle, and of all the Jewish worship; but their religion is still deficient in that they do not sacrifice animal victims. Who does not see that this custom of anointing is far more pernicious than circumcision; especially when it is attended with superstition and a pharisaical opinion of the merit of the act? The Jews placed a confidence of righteousness in circumcision; in unction these men place spiritual graces. Therefore, while they desire to be imitators of the Levites, they become apostates from Christ, and renounce the office of pastors.

30. Absurdity of the anointing employed.

But from whom, pray, did they receive their unction? They answer, that they received it from the sons of Aaron, from whom also their order derived its origin (Sent. Lib. 4 Dist. 14, cap. 8, et in Canon. Dist. 21, cap. 1). Thus they constantly choose to defend themselves by perverse examples, rather than confess that any of their rash practices is of their own devising. Meanwhile, they observe not that in professing to be the successors of the sons of Aaron, they are injurious to the priesthood of Christ, which alone was adumbrated and typified by all ancient priesthoods. In him, therefore, they were all concluded and completed, in him they ceased, as we have repeatedly said, and as the Epistle to the Hebrews, unaided by any gloss, declares. But if they are so much delighted with Mosaic ceremonies, why do they not hurry oxen, calves, and lambs, to their sacrifices? They have, indeed, a great part of the ancient tabernacle, and of the whole Jewish worship. The only thing wanted to their religion is, that they do not sacrifice oxen and calves. Who sees not that this645practice of unction is much more pernicious than circumcision, especially when to it is added superstition and a Pharisaical opinion of the merit of the work? The Jews placed their confidence of justification in circumcision, these men look for spiritua1 gifts in unction. Therefore, in desiring to be rivals of the Levites, they become apostates from Christ, and discard themselves from the pastoral office.

30. Maar de zalving, van wie hebben ze die eigenlijk ontvangen? Zij antwoorden¹, dat ze die ontvangen hebben van de zonen van Aäron, van wie ook hun orde haar begin genomen heeft. Zij willen zich dus liever voortdurend met verkeerde voorbeelden verdedigen, dan erkennen, dat hetgeen ze lichtvaardig gebruiken door henzelf is uitgedacht. Maar intussen bemerken ze niet, dat ze, wanneer ze zich uitgeven voor opvolgers van de zonen van Aäron, het priesterschap onrecht doen, daar dit alleen door alle oude priesterschappen afgeschaduwd en afgebeeld was. In dat priesterschap zijn dus alle andere besloten en vervuld; daarin zijn ze opgehouden, gelijk ik reeds enige malen herhaald heb; en gelijk de brief aan de Hebreën, zonder de hulp van enige uitlegging, betuigt. Indien ze zo groot vermaak hebben in de Mozaïsche ceremoniën, waarom voeren ze dan geen runderen, kalveren en lammeren ter offerande? Zij hebben wel een groot deel van de oude tabernakel en van de ganse Joodse eredienst; maar dit ontbreekt toch aan hun godsdienst, dat ze geen kalveren en runderen offeren. Wie zou niet zien, dat deze onderhouding der zalving veel verderfelijker is dan de besnijdenis, temeer wanneer er bij komt een superstitie en een Farizese opvatting aangaande de waardigheid van het werk? De Joden stelden het vertrouwen hunner gerechtigheid in de besnijdenis, zij de geestelijke gaven in de zalving. Doordat ze dus navolgers begeren te zijn der Levieten, vallen ze af van Christus en verloochenen het herdersambt.

30.

Von wem haben sie aber eigentlich die Salbung genommen? Sie antworten, sie hätten sie von den Söhnen Aarons empfangen, von dem auch ihr Stand sich herleite (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,24,9; Decretum Gratiani, I,21). Sie wollen sich also fort und fort lieber mit verkehrten Beispielen verteidigen, als zuzugestehen, daß sie sich das, was sie unbesonnen anwenden, selbst ausgedacht haben. Unterdessen achten sie aber nicht darauf, daß sie, indem sie Nachfolger der Söhne Aarons zu sein bekennen, dem Priestertum Christi Unrecht zufügen; denn dies allein wird durch alle alten Priestertümer schattenhaft angedeutet und bildlich dargestellt. In ihm sind sie also alle abgeschlossen und erfüllt worden, in ihm haben sie ihr Ende gefunden, wie ich das bereits mehrfach wiederholt habe und wie es der Brief an die Hebräer auch ohne die Unterstützung durch Erläuterungen bezeugt. Wenn sie an den mosaischen Zeremonien so großes Gefallen finden – warum zerren sie dann keine Ochsen, Kälber und Lämmer zum 1028 Opfer? Sie besitzen zwar einen guten Teil der alten Stiftshütte und des gesamten jüdischen Gottesdienstes, aber ihre Religion hat doch den „Mangel“, daß sie keine Kälber und Ochsen schlachten! Wer sieht nun nicht, daß der Brauch der Salbung, wie sie ihn üben, viel verderblicher ist als die Beschneidung (es wäre), vor allem, wo doch noch der Aberglaube und die pharisäische Wahnmeinung von der Würdigkeit des Werkes hinzukommt? Die Juden setzten alle Zuversicht auf Gerechtigkeit in die Beschneidung – die Papisten meinen, die geistlichen Gnadengaben lägen in der Salbung. Indem sie also Nacheiferer der Leviten zu sein begehren, werden sie von Christus abtrünnig und sagen sie sich von dem Amt der Hirten los!

30. Redes vir die Roomse salwing is ewe onaanvaarbaar

Maar waarvandaan het hulle nou eintlik hulle salwing gekry? Hulle antwoord dat hulle dit van die kinders van Aaron gekry het van wie hulle orde ook sy oorsprong het.¹⁸³ Hulle verkies dus liewer om hulle altyd met verwronge voorbeelde te verdedig as om te erken dat dit wat hulle so ondeurdag gebruik, deur hulleself uitgedink is. Intussen merk hulle egter nie op dat hulle Christus se priesterskap veronreg wanneer hulle hulleself as opvolgers van Aaron se kinders voorhou nie omdat die een priesterskap van Christus deur al die priesterskappe van ouds afgeskadu en uitgebeeld is. Al hierdie priesterskappe is dus in die priesterskap van Christus ingesluit, daarin vervul en beëindig soos nou reeds telkemale deur ons herhaal is, en soos die brief aan die Hebreërs sonder die hulp van kantaantekeninge getuig.

Maar as die Mosaïese seremonies hulle soveel plesier verskaf, waarom gryp hulle nie beeste, kalwers en lammers as offers nie? Hulle het weliswaar ’n groot deel van die tabernakel van ouds en die hele Joodse godsdiens! In hulle godsdiens is daar nogtans die gebrek dat hulle nie kalwers en beeste offer nie. Wie kan nie sien dat hierdie handhawing van die salwing baie verderfliker is as die besnydenis nie - veral wanneer bygeloof en ’n fariseïese opvatting in verband met die waarde van (goeie) werke daar bykom? Die Jode het hulle vertroue op regverdiging in die besnydenis gestel. Hierdie mense stel die geestelike gawes in 1813 hulle salwing! Terwyl hulle dus daarna streef om navolgers van die Leviete te wees, word hulle afvallig van Christus en doen hulle afstand van hulle amp as herders.

30. Далее, от кого они восприняли помазание? Они отвечают, что от сынов Аарона, к которым восходит их священство (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 24, c. 2 (MPL, CXCII, 904)).

Итак, наши противники пытаются защищаться неудачными примерами, отказываясь признать, что их дерзкие установления - плод их собственных измышлений. И наоборот, они вовсе не отдают себе отчёта в том что, признавая себя последователями сынов Аароновых, наносят оскорбление священству Иисуса Христа - тому единственному священству, которое было символически представлено в разных видах левитического священства. Все они обрели в священстве Христа своё завершение и окончание, как мы уже неоднократно говорили. И поэтому левитическое священство прекратилось, как о том без всяких комментариев свидетельствует Послание к евреям [Евр 7:11 сл.].

Если же наши противники услаждаются моисеевыми обрядами, почему они не приносят в жертву тельцов, коров и ягнят? Они ещё сохраняют многое от скинии и от иудейской веры. Но их упущение в том, что они не совершают закланий тельцов и коров! Разве не очевидно, что соблюдение обряда помазания гораздо опаснее и пагубнее обрезания - тем более, если оно сопряжено с фарисейским суеверием относительно его действенности? Иудеи полагали в обрезании свою надежду на праведность, а наши противники полагают в помазании дары Св. Духа. Поэтому они не могут быть подражателями левитов, не являясь в то же время отступниками от Христа и от пастырского служения.

31. | Hoc^a est (si Deo placet) sacrum oleum quod characterem indelebilem imprimit¹. Quasi vero oleum pulvere et sale abstergi non possit, aut (si tenacius adhaesit) sapone. At character ille spiritualis est. Quid oleo cum anima? An obliti sunt quod ex Augustino occinunt, Si detrahatur verbum ab aqua, nihil fore nisi aquam: habere autem a verbo ut sit Sacramentum^{b 2}? Quod verbum ostendent in sua pinguedine? an quod Mosi mandatum est de filiis Aaron ungendis [Exo.^c 30. d. 30]? At illic etiam mandatur de tunica, de ephod, de galero, de corona sanctitatis, quibus ornandus erat Aaron, de tunicis, balteis, mitris, quibus erant vestiendi eius filii^d. Mandatur de mactando vitulo, de adolendo eius^e adipe, de arietibus secandis et comburendis, de sanctificandis auriculis et vestimentis, alterius arietis sanguine³: et innumerae aliae observationes, quibus praetermissis, miror cur una unctio olei illis placeat. Si autem aspergi gaudent, cur oleo potius asperguntur quam sanguine? Scilicet rem ingeniosam conantur: ex Christianismo et Iudaismo et Paganitate, velut consutis centunculis, religionem unam conficere. Foetet igitur eorum unctio, quae sale, id est verbo Dei, destituitur. Superest impositio manuum, quam || ut in veris legitimisque ordinationibus Sacramentum esse concedo, ita nego locum habere in hac fabula, ubi nec Christi mandato obtemperant^f, nec finem respiciunt quo nos ducere debet promissio. Signum si non negari sibi volunt, ad rem ipsam, cui dedicatum est, accommodent oportet.

31. Voyla leur belle huile sacrée, qui imprime un caractere qui ne se peut effacer, et qu’ils appellent Indelebile. Comme si l’huile ne se pouvoit oster et nettoyer de poudre et de sel: ou, si elle est trop fort entachée, de savon. Mais ce caractere est spirituel. Quelle societé a l’huile avec l’ame? Ont-ils oublié ce qu’ils alleguent de sainct Augustin? que si on separe la Parolle de l’eau il ne restera plus que l’eau: car c’est par la Parolle qu’elle est; faite Sacrement²⁴⁸. Quelle Parolle monstrerout-ils en leur gresse? Sera-ce le commandement qui fut fait à Moise, d’oindre les fils d’Aaron (Ex. 30:30)? Mais il luy fut pareillement commandé de toutes les robbes sacerdotales et autres paremens desquels devoit estre vestu Aaron, des accoustremens dont ses enfans devoyent estre ornez. Davantage, de tuer un veau, et d’en brusler le sang, de trencher des moutons et les brusler, et de consacrer les aureilles et vestemens d’Aaron et de ses enfans du sang de l’un des moutons, et autres ceremonies innumerables, lesquelles je m’esbahy comment ils ont toutes omises, s’arrestant à la seule Onction. Et s’ils ayment d’estre arrousez, pourquoy plustost d’huile que de sang? Certes ils machinent une chose ingenieuse, de faire une religion à part, composée de Chrestienté, Juifverie, Paganité, comme cousue de plusieurs pieces. Leur Onction donc est puante, puis qu’elle a faute de sel, c’est à dire de la parolle de Dieu. Reste l’Imposition des mains, laquelle je confesse bien pouvoir estre nommée Sacrement, quand on en useroit comme il faut, en faisant une vraye promotion de Ministres legitimes: mais je nie qu’elle ait lieu en ceste farce qu’ils jouent, en ordonnant leurs Prestres. Car ils n’ont nul commandement, et ne regardent point à la fin où tend la promesse. Si donc ils veulent qu’on leur permette le signe, il faut qu’ils l’accommodent à la verité, pour laquelle il a esté institué ou introduit.

31. This is their consecrated oil, which, it is pretended, impresses a character never to be effaced; as though oil could not be cleansed away with dust and salt, or, if it be more adhesive, with soap. But this character, they say, is spiritual. What connection has oil with the soul? Have they forgotten an observation, which they often quote to us from Augustine—That, if the word be separated from the water, it will be nothing but water, and that it is the word which makes it a sacrament? What word will they show in their unction? Will they produce the command which was given to Moses to anoint the sons of Aaron? But in that case there was also a 628command given respecting the coat, the ephod, the mitre, the holy crown, with which Aaron was to be adorned; and respecting the coats, girdles, and mitres, with which his sons were to be invested. It was commanded to kill a bullock, to burn his fat, to cut one ram asunder and burn it, to sanctify their ears and garments with the blood of another ram; and numerous other observances, which I wonder how it is that they have entirely omitted, and taken only the anointing oil. But if they are fond of being sprinkled, why are they sprinkled with oil rather than with blood? They attempt, indeed, a most ingenious thing; to frame one religion out of a number of fragments collected together from Christianity, Judaism, and Paganism. Their unction, therefore, is quite fetid, for want of the salt, the word of God. There remains imposition of hands, which I confess to be a sacrament in true and legitimate ordinations, but I deny that it has any place in this farce, in which they neither obey the command of Christ, nor regard the end to which the promise ought to lead us. If they wish the sign not to be refused to them, they must apply it to the very object to which it was dedicated.

31. Imposition of hands. Absurdity of, in Papistical ordination.

It is, if you please, the sacred oil which impresses an indelible character. As if oil could not be washed away by sand and salt, or if it sticks the closer, with soap. But that character is spiritual. What has oil to do with the soul? Have they forgotten what they quote from Augustine, that if the word be withdrawn from the water, there will be nothing but water, but that it is owing to the word that it is a sacrament? What word can they show in their oil? Is it because Moses was commanded to anoint the sons of Aaron? (Exod. 30:30). But he there receives command concerning the tunic, the ephod, the breastplate, the mitre, the crown of holiness with which Aaron was to be adorned; and concerning the tunics, belts, and mitres which his sons were to wear. He receives command about sacrificing the calf, burning its fat, about cutting and burning rams, about sanctifying ear-rings and vestments with the blood of one of the rams, and innumerable other observances. Having passed over all these, I wonder why the unction of oil alone pleases them. If they delight in being sprinkled, why are they sprinkled with oil rather than with blood? They are attempting, forsooth, an ingenious device; they are trying, by a kind of patchwork, to make one religion out of Christianity, Judaism, and Paganism. Their unction, therefore, is without savour; it wants salt, that is, the word of God. There remains the laying on of hands, which, though I admit it to be a sacrament in true and legitimate ordination, I do deny to have any such place in this fable, where they neither obey the command of Christ, nor look to the end to which the promise ought to lead us. If they would not have the sign denied them, they must adapt it to the reality to which it is dedicated.

31. Dit is dan¹ de heilige olie, die een onuitwisbaar merkteken indrukt. Alsof men olie niet met zand en zout, of, wanneer ze wat vaster aankleeft, met zeep kon afwassen. Maar, zeggen ze, dat merkteken is geestelijk. Wat heeft de olie met de ziel te maken? Of hebben ze vergeten, wat ze uit Augustinus halen, dat wanneer het woord aan het water wordt ontnomen, er niets dan water zal blijven, en dat het water door het woord een sacrament wordt? Welk woord zullen ze vertonen bij hun olie? Soms hetgeen Mozes bevolen is aangaande het zalven van de zonen van Aäron? (Ex. 30:30) Maar daar wordt hem ook bevel gegeven aangaande de rok, de efod, de hoed en de kroon der heiligheid, waarmee Aäron getooid moest worden, en aangaande de rokken, staven en mutsen, waarmee zijn zonen bekleed moesten worden. Er wordt bevel gegeven aangaande het slachten van een kalf, het branden van zijn vet, het in stukken houwen en verbranden der rammen, het heiligen van de oorlapjes en de klederen der priesters met het bloed van de ene ram, en talloze andere onderhoudingen, zodat ik mij verwonderd afvraag, waarom ze die weggelaten hebben en alleen de zalving met de olie hun behaagt. En indien ze gaarne besprenkeld worden, waarom worden zij dan liever met olie besprenkeld dan met bloed? Voorwaar zij proberen een vernuftige zaak: namelijk uit Christendom, Jodendom en heidendom, als uit saamgenaaide lappen, één godsdienst te maken. Dus stinkt hun zalving, omdat ze verstoken is van zout, dat is van Gods Woord. Dan blijft nog over de handoplegging, van welke ik wel toegeef, dat ze bij ware en wettige ordeningen, een sacrament is, maar ontken, dat ze een plaats heeft in deze comedie, waar ze noch gehoorzamen aan Christus' bevel, noch zien op het doel, waarheen de belofte ons moet leiden. Indien ze niet willen, dat het teken hun geweigerd wordt, moeten ze het toepassen op de zaak zelf, waarvoor het bestemd is.

31.

Das ist also, wenn Gott es so will, das „heilige“ Öl, das den Gesalbten ein „unauslöschliches Wesensmerkmal“ (character indelebilis) aufdrückt. Als ob man Öl nicht mit Sand und Salz oder, wenn es zäher festsitzt, mit Seife abwaschen könnte! Aber, so wenden sie ein, dieses „Wesensmerkmal“ ist doch geistlich, was hat aber dann das Öl mit der Seele zu tun? Sie leiern doch selbst aus dem Augustin den Satz daher: „wenn das Wort von dem Wasser weggezogen wird, so ist nichts mehr da als Wasser, und das Wasser hat von dem Wort her die Eigenschaft, daß es ein Sakrament ist“ (Predigten zum Johannesevangelium 80,3). Haben sie das nun vergessen? Was für ein Wort wollen sie uns denn in ihrem Fett vorweisen? Etwa dies, daß Mose die Weisung empfangen hat, die Söhne Aarons zu salben (Ex. 30,30)? Aber da ergeht doch auch ein Befehl über den Rock, den Ephod, die Mütze und die Krone der Heiligkeit, mit denen Aaron geziert werden sollte, und über die Röcke, Gürtel und Hüte, mit denen seine Söhne bekleidet werden sollten. Es ergeht doch auch die Weisung, ein Kalb zu schlachten, sein Fett als Opfer zu verbrennen, die Widder zu zerstückeln und zu verbrennen, die Ohrläppchen und Gewänder der Priester mit dem Blut des einen Widders zu heiligen – und es finden sich da noch zahllose andere Bräuche, so daß ich mich wundere, wieso sie die weglassen und allein an der Salbung mit Öl Gefallen finden. Wenn sie aber Freude daran haben, besprengt zu werden – warum lassen sie sich dann lieber mit Öl besprengen als mit Blut? Wahrhaftig, sie versuchen ein Meisterstück, nämlich aus Christentum, Judentum und Heidentum wie aus zusammengenähten Lappen eine Religion herzustellen! Daher ist ihre Salbung stinkig, weil ihr eben das Salz, nämlich das Wort Gottes fehlt.

Nun ist noch die Handauflegung übrig; da gebe ich zu, daß sie bei wahren und rechtmäßigen Ordinationen ein Sakrament ist, aber ich behaupte ebenso, daß sie in diesem Possenspiel keinen Platz hat, wo man weder dem Gebot Christi gehorcht noch den Zweck im Auge hat, dem uns die Verheißung zuführen soll, wenn sie nicht wollen, daß man ihnen das Zeichen versagt, so müssen sie es der Sache selbst anpassen, für die es verordnet ist.

31. Die gebruik van olie om hulle priesters te salf is eweneens onsin

Dit is (volgens hulle), as dit God behaag, heilige olie wat ’n onuitwisbare stempel (op hulle priesters) afdruk.¹⁸⁴ Net asof hierdie olie nie met stof en sout afgewas kan word, of as dit vaster aan hulle kleef, met seep nie! “Maar daardie stempel is geestelik”. Wat het olie dan met die siel te doen? Of het hulle vergeet wat hulle uit Augustinus se werk geskreeu het, naamlik as die Woord van die water weggeneem word, sal daar niks anders as water wees nie; dit ontleen dit egter aan die Woord dat dit ’n sakrament is.¹⁸⁵ Watter woord sal hulle in hulle olie aandui? Of is dit die woord waarvolgens Moses gebied is om die kinders van Aaron te salf?¹⁸⁶ Maar daar word ook aan hom bevele gegee oor die rok, die efod, die hoed en die kroon van heiligheid waarmee Aaron versier moes word en die rokke, die gordels en musse waarmee sy seuns geklee moes word. Daar word ook bevele gegee oor die slag van ’n kalf, oor die verbranding van sy vet, oor die aan stukke kap en verbranding van ramme, oor die heiliging van die oorbedekkings en klere van die priesters met die bloed van ’n ander ram,¹⁸⁷ en ontelbare ander onderhoudings. Aangesien hulle dit alles agterweë laat, is ek verbaas dat slegs die salwing met olie alleen hulle geval. Maar as dit vir hulle lekker is om besprinkel te word, waarom word hulle met olie en nie liewer met bloed besprinkel nie? Natuurlik probeer hulle iets vernuftig, naamlik om uit die Christendom, die Jodedom en die heidendom een godsdiens saam te flans asof dit uit honderd lappies aanmekaar gewerk is! Hulle salwing stink dus omdat dit nie sout, dit is die Woord van God, het nie.

Nou bly daar nog die handoplegging oor; en hoewel ek toegee dat dit in  ware en wettige bevestigings ’n sakrament is, ontken ek dat dit ’n plek het in hierdie fabel wanneer hulle Christus se bevel nie gehoorsaam nie, en hulle ook nie die doel in aanmerking neem waarheen die belofte ons behoort te lei nie. As hulle nie wil hê dat die teken hulle geweier moet word nie, moet hulle dit aanpas by die saak waaraan dit gewy is.

31. Теперь об их пресловутом священном масле - как они говорят, неизгладимом и нестираемом. Как будто масло нельзя счистить пылью и солью, а если уж слишком въелось - мылом. Но эта неизгладимость имеет духовный характер, говорят они. Что общего у масла с душой? Разве они забыли собственную ссылку на св. Августина, сказавшего: если отделить Слово от воды, останется просто вода, ибо таинством она становится именно через Слово? (Августин. Трактат о Евангелии от Иоанна, LIII, 3 (MPL, XXXV, 1840). Это место цитируется в Decretum Gratiani, II, c. 1, qu. 1, c. 54) Но какое слово укажут наши противники относительно своего масла? Будет ли это заповедь о помазывании сынов Аарона, данная Моисею (Исх 30:30)? Но Моисею были одновременно даны подробные указания относительно жреческих одежд и прочих облачений, а также одеяний его детей. Кроме того, было заповедано заклать тельца и вылить его кровь, и заколоть двух овнов и сжечь, и освятить уши и одежды Аарона и его сынов кровью одного из овнов, и множество прочих ритуальных действий [Лев 7-24]. Я удивляюсь, как наши противники опустили их все, ухватившись за одно лишь помазание. И если им нравится окроплять себя, то почему именно маслом, а не кровью? Несомненно, они стараются изобрести какую-то особую религию, составленную из христианства, иудаизма и язычества, - словно варево, состряпанное из разных, не сочетающихся друг с другом продуктов. Но их помазание смердит, ибо в нём не хватает соли, то есть Слова Божьего.

Остаётся возложение рук. Я согласен называть его таинством, но при условии его надлежащего употребления, а именно при посвящении истинных служителей. Однако я отказываюсь видеть таинство в том фарсе, который разыгрывают паписты, рукополагая своих священников. Ибо они не имеют на это никакой заповеди Христовой и не взирают на цель обетования. Если же они хотят, чтобы мы признали их символ, пусть согласуют его с той истиной, ради которой он был введён.

32. De ordine quoque Diaconatus nihil pugnarem, si restitueretur in suam integritatem ministerium illud quod sub 466 Apostolis et in puriore Ecclesia fuit¹. || At vero quos^a isti fingunt Diaconos quid habent simile? Non de hominibus loquor (ne querantur inique ex hominum vitiis suam doctrinam aestimari) sed pro iis ipsis, quos sua doctrina^b nobis tradunt, ^c testimonium ab eorum exemplo quos Apostolica Ecclesia Diaconos instituit^d, indigne^e peti contendo. Aiunt ad suos Diaconos pertinere, assistere sacerdotibus, ministrare in omnibus quae aguntur in Sacramentis, scilicet in Baptismo, in chrismate, in patena, in^f calice: oblationes inferre et disponere super altare^g, componere mensam Domini, et vestire^h: crucem ferre, ⁱ praedicare et decantare^k Evangelium et Epistolam ad populum². An hic verbum unum de vero Diaconorum ministerio? Nunc institutionem audiamus: Diacono qui ordinatur, solus Episcopus manum imponit³. Orarium illi et^l stolam super laevum humerum collocat, ut intelligat se accepisse iugum Domini leve^m, quo ad sinistram pertinentia divino timori subiiciat. Textum Evangelii praebet, ut se eiusⁿ praeconem agnoscat^{o 4}. Et istaec quid^p ad Diaconos? Perinde vero faciunt ac siquis Apostolos se instituere diceret quos duntaxat adolendis thuribus, simulachris poliendis^q, converrendis templis, captandis muribus, fugandis canibus praeficeret. Quis id hominum genus vocari Apostolos^r pateretur, et conferri cum ipsis Christi Apostolis? Posthac ergo ne Diaconos esse mentiantur, quos nonnisi ad histrionicos suos ludos instituunt. || Quin etiam ipso nomine satis declarant quale sit officium. Levitas enim appellant, eorumque rationem ac originem ad filios Levi referri volunt⁵. Quod per me quidem licet, modo ne alienis plumis eos postea vestiant^s. 467

32. Quant à l’ordre des Diacres, nous serions bien d’accord si cest office estoit restitué en sa pureté entiere, telle qu’il l’a eue sous les Apostres et en l’Eglise ancienne. Mais les Diacres que nous forgent ces gens icy, qu’ont-ils de semblable? Je ne parle point des personnes, afin qu’ils ne se complaignent qu’on leur face injure, d’estimer leur doctrine par les vices des hommes: mais je maintien qu’ils font desraisonnablement, de prendre pour leurs Diacres, tels que par leur doctrine ils nous les peignent, tesmoignage de ceux qui furent ordonnez par l’Eglise Apostolique. Ils disent qu’il appartient à leurs Diacres d’assister aux Prestres, et de ministrer en tout ce qui est requis aux Sacremens, comme au Baptesme et au Chresme: de mettre le vin dedans le calice, et le pain en la patene: d’ordonner bien l’autel, porter la croix, lire l’Evangile et l’Epistre au peuple. Y a-il en tout cela un seul mot du vray office des Diacres? Maintenant oyons comme ils font leur institution? L’Evesque seul pose la main sur le Diacre qu’il ordonne, il luy colloque sur l’espaule gauche l’estolle, afin qu’il entende qu’il a prins le joug legier de Dieu, pour assujettir à la crainte de Dieu tout ce qui appartient au costé gauche: il luy baille un texte d’Evangile, afin qu’il s’en cognoisse estre proclamateur. Qu’est-ce qu’appartiennent toutes ces choses aux Diacres? Car ils ne font autre chose que comme si quelcun voulant ordonner des Apostres, les commettoit à encenser, parer les images, allumer des cierges, ballier les temples, tendre aux soriz, et chasser les chiens. Qui est-ce qui souffriroit que telles manieres de gens fussent nommez Apostres, et fussent accomparez aux Apostres de Christ? Cy apres donc qu’ils ne nous introduisent point pour Diacres ceux qu’ils n’ordonnent sinon à leurs farces et bastelleries. Ils les appellent aussi Levites, deduisant leur origine des fils de Levi. Ce que je leur concederay, s’ils confessent aussi ce qui est vray, qu’en renonçant Jesus Christ ils retournent aux ceremonies Levitiques, et aux ombres de la Loy Mosaique.

32. Respecting the order of deacons, also, I should have no controversy with them, if that office were restored to its primitive purity, as it existed under the apostles, and in the purer times of the Church. But what resemblance to it is to be found among those whom the Romanists pretend to be deacons? I speak not of the persons, lest they should complain that it is unjust to estimate their doctrine by the faults of individuals; but I contend that, taking their deacons exactly as their doctrine describes them to us, it is absurd to fetch any testimony in their favour from the examples of those who were appointed deacons by the apostolic Church. They say that it belongs to their deacons to assist the priests, to minister in every thing that is done in the sacraments, as in baptism, in chrism, to pour the wine into the chalice, to place the bread in the patine; to lay and dispose the oblations upon the altar, to prepare and cover the table of the Lord, to bear the cross, to read and chant the gospel and epistle to the people. Is there in all this a single word of the true duty of deacons? Now, let us hear how they are inaugurated. On the deacon who is ordained the bishop alone lays his hand; on his left shoulder he places a stole, to teach him that he has taken upon him the light yoke of the Lord, to subject to the fear of God every thing belonging to the left side. He gives him the text of the gospel, that he may know himself to be a herald of it. And what have these things to do with deacons? It is no better than if any one pretended to ordain apostles, while he only appointed them to burn incense, to adorn the images, to 629trim the lamps, to sweep the Churches, to catch mice, and to drive out dogs. Who could suffer such persons to be called apostles, and to be compared with the apostles of Christ? Let them never again falsely represent those as deacons, whom they merely appoint to act a part in their farcical exhibitions. The very name which they bear sufficiently declares the nature of their office. For they call them Levites, and wish to deduce their origin from the sons of Levi. This I have no objection to their doing, provided they drop their pretensions to Christianity.

32. Ordination of deacons. Absurd forms of Papists.

As to the order of the diaconate, I would raise no dispute, if the office which existed under the apostles, and a purer Church, were restored to its integrity. But what resemblance to it do we see in their fictitious deacons? I speak not of the men, lest they should complain that I am unjustly judging their doctrine by the vices of those who profess it; but I contend that those whom their doctrine declares to us, derive no countenance from those deacons whom the apostolic Church appointed. They say that it belongs to their deacons to assist the priests, and minister at all the things which are done in the sacraments, as in baptism, in chrism, the patena, and chalice, to bring the offerings and lay them on the altar, to prepare and dress the table of the Lord, to carry the cross, announce and read out the gospel and epistle to the people (Sent. Lib. 4 Dist. 24, cap. 8; Item, Cap. Perlectis, Dist. 25). Is there here one word about646the true office of deacon? Let us now attend to the appointment. The bishop alone lays hands on the deacon who is ordained; he places the prayer-book and stole upon his left shoulder, that he may understand that he has received the easy yoke of the Lord, in order that he may subject to the fear of the Lord every thing pertaining to the left side: he gives him a text of the gospel, to remind him that he is its herald. What have these things to do with deacons? But they act just as if one were to say he was ordaining apostles, when he was only appointing persons to kindle the incense, clean the images, sweep the churches, set traps for mice, and put out dogs. Who can allow this class of men to be called apostles, and to be compared with the very apostles of Christ? After this, let them not pretend that those whom they appoint to mere stage-play are deacons. Nay, they even declare, by the very name, what the nature of the office is. For they call them Levites, and wish to trace their nature and origin to the sons of Levi. As far as I am concerned, they are welcome, provided they do not afterwards deck themselves in borrowed feathers.

32. Ook over de orde van het diakenschap zou ik niet strijden, indien die bediening hersteld werd in die ongeschonden toestand, waarin ze onder de apostelen en in de zuivere kerk geweest is. Maar wat hebben die diakenen daarmee gemeen, die zij maken? Ik spreek niet over de mensen, opdat ze niet klagen, dat op onbillijke wijze hun leer beoordeeld wordt naar de gebreken der mensen, maar ik beweer, dat men op onwaardige wijze tot verdediging van die diakenen, die zij ons door hun leer tekenen, een getuigenis ontleent aan het voorbeeld van de diakenen, die de apostolische kerk heeft ingesteld. Zij zeggen, dat het tot de taak van hun diakenen behoort de priesters bij te staan, hen te dienen in alles wat bij de sacramenten gedaan wordt, namelijk in de Doop, in de zalving, in de schotel, in de kelk; de offeranden aan te brengen en op het altaar te leggen, de tafel des Heren toe te richten en te dekken; het kruis te dragen, het evangelie en de epistel voor het volk te lezen en te zingen. Is hier wel één woord bij over de werkelijke dienst der diakenen? Laat ons nu hun inwijding horen. Op degene, die tot diaken gewijd wordt, legt alleen de bisschop de handen. Hij legt hem de linnen doek en de stool op de linkerschouder, opdat hij begrijpe, dat hij het lichte juk des Heren ontvangen heeft en daardoor hetgeen tot de linkerzijde behoort aan Gods vrees onderwerpen moet. Hij geeft hem de tekst van het evangelie, opdat hij bekenne, dat hij de verkondiger daarvan is. En wat hebben deze dingen met de diakenen te maken? Zij doen evenalsof iemand zeide, dat de apostelen ordineerde, maar hen alleen stelde over het branden van wierook, opsieren van beelden, aanvegen der kerkgebouwen, vangen van muizen en wegjagen van honden. Wie zou dulden, dat zulke mensen apostelen genoemd werden en vergeleken werden met de apostelen van Christus? Daarom moeten ze voortaan niet meer liegen, dat het diakenen zijn, daar ze hen slechts aanstellen tot hun toneelspelerijen. Ja zelfs door de naam zelf geven ze voldoende te kennen, hoe hun ambt is. Want zij noemen hen Levieten en willen hun wezen en oorsprong terugvoeren op de zonen van Levi. Dat mogen ze, wat mij betreft doen, mits ze hen voortaan maar niet met vreemde veren opsieren.

32. Die Diakonen

Auch im Bezug auf die Amtsordnung des Diakonats würde ich keinen Streit erheben, wenn jenes Amt, das unter den Aposteln und in der reineren Kirche bestanden hat, in seinen lauteren Zustand zurückversetzt würde. Aber was haben die Leute, die die Papisten als Diakone ausgeben, damit für Ähnlichkeit? Ich spreche nicht über die Menschen, damit sie sich nicht beklagen, ihre Lehre werde unbilligerweise nach den Verkehrtheiten von Menschen beurteilt, sondern ich behaupte, daß das Zeugnis eben für diese Leute, die sie uns in ihrer Lehre als Diakonen vorführen, in unwürdiger Weise von dem Vorbild derer hergenommen wird, die die apostolische Kirche als Diakonen eingesetzt hat. Sie sagen, ihren „Diakonen“ fiele die Aufgabe zu, daß sie den Priestern zur Seite stünden, daß sie bei allem, was im Vollzug der Sakramente verrichtet wird, Dienst leisteten, nämlich bei der Taufe, bei der Salbung, bei der Schale und beim Kelch, daß sie die Opfergaben herbeibrächten und auf den Altar legten, daß sie den Tisch des Herrn bereiteten 1029 und deckten, das Kreuz trügen und das Evangelium und die Epistel dem Volke vorläsen und vorsängen. Findet sich hier nun auch nur ein Wort von dem wahren Amt der Diakonen?

Jetzt wollen wir auch hören, wie man die Einsetzung dieses „Diakonen“ vollzieht: „Dem Diakon, der ordiniert wird, legt allein der Bischof die Hand auf.“ Der Bischof legt ihm das „Orarium“ und die „Stola“ auf die linke Schulter, damit er begreift, daß er das leichte Joch des Herrn auf sich genommen hat, um nun alles, was zur linken Seite gehört (das Herz!), der Gottesfurcht zu unterwerfen. Er legt ihm auch den Text des Evangeliums vor, damit er sich als dessen Herold erkenne. Was hat das nun mit den Diakonen zu tun? Die Papisten tun genau so, wie wenn jemand sagte, er wolle Apostel einsetzen, und ihnen dabei doch bloß die Aufgabe zuerteilte, Weihrauch zu verbrennen, Bilder zu putzen, Kirchengebäude zu kehren, Mäuse zu fangen und Hunde wegzujagen! Wer würde es dulden, daß man eine solche Art Menschen als „Apostel“ bezeichnete und sie mit den Aposteln Christi selbst vergliche? Sie sollen also von jetzt an nicht mehr weiter die Lüge aussprechen, das wären Diakonen, die sie doch bloß zu ihren Schauspielereien einsetzen! Ja, selbst durch den Namen geben sie genugsam zu erkennen, von welcher Art dieses Amt ist. Sie nennen diese Leute nämlich „Leviten“ und wollen ihr Wesen und ihren Ursprung auf die Söhne Levis zurückgeführt wissen. Das können sie von mir aus tun, wenn sie sie nur nicht weiterhin mit fremden Federn schmücken.

32. 1814 Ook in die geval van die diakenamp het die Roomse kerk geen Skriftuurlike grond vir hulle inhuldigingseremonies nie

Ek sou ook geen stryd oor die orde van die diakenamp gevoer het as hierdie amp maar net in die ongeskonde toestand herstel word wat dit onder die apostels en in ’n suiwerder kerk gehad het nie.¹⁸⁸ Watter ooreenkoms het die diakens wat hulle maak, trouens met die diakens van daardie tyd? Ek praat nou nie van die mense nie - om te voorkom dat hulle sou kla dat dit ’n onbillike beoordeling van hulle leer is as dit na aanleiding van mense se gebreke gedoen word -, maar ek voer aan dat hulle onvanpas getuienis vir die diakens wat hulle volgens hulle leer aan ons oordra, uit die voorbeeld van die diakens put wat die apostoliese kerk as diakens ingestel het. Hulle sê dat dit hulle diakens se plig is om die priesters te help, om diens te lewer in alles wat in die sakramente gedoen word, naamlik in die doop, in die salwing, in die skottel, in die beker; om die offers te bring en op die altaar te plaas, om die tafel van die Here voor te berei en te dek; die kruis te dra en die evangelie en die brief aan die volk voor te dra en te sing.¹⁸⁹ Maar is hierin een enkele woord oor die ware diens van die diakens?

Maar laat ons nou na hulle inhuldiging luister. Slegs ’n biskop lê ’n diaken wat ingewy word, hande op.¹⁹⁰ Hy plaas ’n doek en serp oor sy linkerskouer sodat hy kan begryp dat hy ’n ligte juk van die Here ontvang het sodat hy daardeur alles wat op sy linkerkant betrekking het, aan die vrees vir God kan onderwerp. Hy gee die teks van die evangelie aan hom om te erken dat hy ’n verkondiger daarvan is.¹⁹¹ Maar wat het dit alles met diakens te doen? Hulle tree op asof iemand sou sê dat hulle apostels inwy terwyl hulle pligte slegs behels dat hulle die wierook aan die brand moet steek, die beelde moet blink vryf, die kerk moet vee, muise vang en honde wegjaag. Wie sou kon duld dat sulke mense apostels genoem word en dat hulle met die apostels van Christus vergelyk word? Hulle moet derhalwe nie hierna die leuen vertel dat hulle diakens is nie terwyl hulle hulle inwy vir niks anders as hulle toneelspel nie! Ja, selfs met hulle benaming verklaar hulle genoeg wat die aard van die diakenamp is. Hulle noem hulle immers Leviete en hulle wil dat die rede en ontstaan van hulle amp van die kinders van Levi afgelei moet word.¹⁹² Ek 1815 sou dit weliswaar kon toegee mits hulle hulle voortaan nie meer met vreemde vere beklee nie!

32. Что касается священства диаконов, мы были бы с ним вполне согласны, если бы диаконское служение было восстановлено во всей своей чистоте - таким, каким оно было при апостолах и в древней Церкви. Но разве хоть в чём-то похожи на прежних диаконов те, кого эти люди выдают за диаконов? Я говорю не о личностях, дабы наши противники не жаловались, будто с ними поступают несправедливо, подходя к их учению с меркой людских пороков. Но я утверждаю, что у них нет никаких разумных оснований относить к своим диаконам (таким, какими их нам живописует их доктрина) свидетельство о диаконах, рукоположенных Апостольской Церковью. Наши противники говорят, что диаконам надлежит быть помощниками священника во всём, что надобно при совершении таинств и ритуалов; прислуживать при крещении и миропомазании, наливать вино в чашу и класть хлеб в блюдо, прибирать жертвенник, нести крест, читать Евангелие и послание к народу. Есть ли во всём этом хотя бы одно слово об истинном диаконском служении?

Теперь посмотрим, как совершается их посвящение. Епископ один возлагает руку на посвящаемого в диаконы (Четвёртый Карфагенский собор (398) (Statuta ecclesiastica antiqua, c. 4; Collectio pseudoisidoriana. - MPL, LXXXIV, 200); Decretum Gratiani, I, dist. 23, c. 11). Он надевает ему на левое плечо епитрахиль, дабы тот понял, что принял нетяжёлое бремя Божье, чтобы подчинить страху Божьему всё принадлежащее к левой стороне. Диакону вручается текст Евангелия, чтобы он осознал себя глашатаем Благой вести.

Какое отношение имеют к диаконскому служению все эти вещи? Поступая таким образом, паписты уподобляются человеку, который поручил бы посвящаемым в апостолы воскурять ладан, протирать образа, зажигать свечи, подметать храмы, ставить мышеловки и прогонять собак. Допустимо ли было бы именовать таких людей апостолами и уподоблять их апостолам Христа? Так что пусть не выдают за диаконов тех, кого они рукополагают для своих фарсов. Их также называют левитами, возводя их служение к сыновьям Левия (Пётр Ломбардский. Там же; Decretum Gratiani, I, dist. 21, c. 1; dist. 25, c. 1, 3). С этим я готов согласиться, если они признают (как это и есть в действительности), что отрекаются от Иисуса Христа и обращаются к левитическим обрядам, к теням Моисеева Закона.

33. | De Hypodiaconis quid dicere attinet? nam quum re vera curae pauperum olim praefuerint, nugatoriam nescio quam functionem illis attribuunt, ut calicem ac patenam, urceolum cum aqua, mantile ad altare deferant, aquam fundant ad manus lavandas, etc.¹ Iam vero^a quod de oblationibus recipiendis et inferendis dicunt², eas intelligunt quas velut anathemati destinatas ingurgitant. Huic muneri optime respondet initiandi ritus. Ut ab Episcopo patenam et calicem, ab Archidiacono urceolum cum aqua, manuale et huiusmodi scruta accipiat³. His ineptiis ut inclusum Spiritum sanctum fateamur postulant. Quis pius hoc concedere sustineat? || Verum, ut semel finiamus, licet de iis idem quod de reliquis statuere; neque enim opus est longius repetere^b || quae supra⁴ sunt explicata^c. Hoc satis esse poterit modestis et docilibus (quales instituendos suscepi) nullum esse Dei Sacramentum nisi ubi ceremonia ostenditur annexa promissioni^d: aut certe potius, nisi ubi^e promissio in ceremonia spectatur. Hic ne syllaba quidem habetur certae^f alicuius promissionis: frustra igitur quaeratur ceremonia ad confirmandam promissionem. Rursum nulla ceremonia ex iis quas usurpant^g, a Deo instituta^h legitur. Sacramentum igitur nullum esse potest.

33. Touchant des Soudiacres, qu’est-il mestier d’en parler? Car comme ainsi soit que jadis ils eussent le soin des povres, on leur a attribué je ne say quel estat frivolle, d’apporter les burettes et le mantil pres de l’autel, donner à laver aux Prestres, colloquer sur l’autel le calice et la patene, et choses semblables. Car ce qu’ils disent de recevoir les offrandes, c’est de ce qu’ils engloutissent et devorent. La ceremonie dont ils usent pour les mettre en possession de leur office, est bien convenable à cela: c’est que l’Evesque leur baille en la main le calice et la patene: l’Archediacre, la burette avec l’eau, et telles manigances de leur fripperie. Ils veulent que nous pensions que le sainct Esprit soit enclos en ces badinages: mais à qui est-ce qu’ils le pourront persuader? Pour faire fin, et que nous n’ayons à repeter de plus haut ce qui a esté paravant exposé, cecy pourra satisfaire à ceux qui se rendront dociles et modestes, ausquels ce livre est adressé: c’est qu’il n’y a nul Sacrement, sinon où apparoist une ceremonie conjointe avec la promesse: ou plustost, sinon où la promesse reluist en la ceremonie. Icy on ne voit une seule syllabe de promesse speciale. En vain donc on y chercheroit ceremonie, pour confirmer la promesse. Derechef, on n’y voit ceremonie aucune ordonnée de Dieu: il n’y peut donc avoir Sacrement.

de mariage

33. Of what use is it to say any thing respecting sub-deacons? In ancient times they actually had the care of the poor. The Romanists attribute to them I know not what nugatory functions; as to bring the chalice and patine, the flagon with water, and the towel to the altar, to pour out water for washing the hands of the priests, and similar services. When they speak of the sub-deacons receiving and bringing oblations, they mean those which they devour as consecrated to their use. With this office the ceremony of their initiation perfectly corresponds: they receive from the bishop the patine and chalice, from the archdeacon the flagon with water, the manual, and similar trumpery. They require us to confess the Holy Ghost to be contained in these fooleries. What pious person can bear to admit this? But to come to an end, we may draw the same conclusion respecting them as respecting the rest; nor is it necessary to repeat any more of what we have already stated. This will be sufficient for persons of modest and docile minds, to whom this book is addressed; that there is no sacrament of God, which does not exhibit a ceremony annexed to a promise, or rather which does not present a promise in a ceremony. In this case not a syllable is to be found of any certain promise; and, therefore, it is in vain to seek for a ceremony to confirm the promise. And of all the ceremonies which they use, not one appears to have been instituted by God; therefore there can be no sacrament.

MATRIMONY.

33. Of sub-deacons.

What use is there in speaking of subdeacons? For, whereas in fact they anciently had the charge of the poor, they attribute to them some kind of nugatory function, as carrying the chalice and patena, the pitcher with water, and the napkin to the altar, pouring out water for the hands, &c. Then, by the offerings which they are said to receive and bring in, they mean those which they swallow up, as if they had been destined to anathema. There is an admirable correspondence between the office and the mode of inducting to it—viz. receiving from the bishop the patena and chalice, and from the archdeacon the pitcher with water, the manual and trumpery of this kind. They call upon us to admit that the Holy Spirit is included in these frivolities. What pious man can be induced to grant this? But to have done at once, we may conclude the same of this as of the others, and there is no need to repeat at length what has been explained above. To the modest and docile (it is such I have undertaken to instruct), it will be enough that there is no sacrament of God, unless where a ceremony is shown annexed to a promise, or rather where a promise is seen in a ceremony. Here there is not one syllable of a certain promise, and it is vain, therefore, to seek for a ceremony to confirm the promise. On the other hand, we read of no ceremony appointed by God in regard to those usages which they employ, and, therefore, there can be no sacrament.

OF MARRIAGE.

33. Wat moet ik zeggen over de onderdiakenen? Want ofschoon ze oudtijds werkelijk gesteld waren over de armverzorging, delen ze hun nu de een of andere onbeduidende bediening toe, namelijk dat ze de kelk en de schotel, de kan met water en de handdoek naar het altaar brengen, water ingieten om de handen te wassen enz. En wat te zeggen over het ontvangen en aanbrengen van de offeranden: dat verstaan ze van die dingen, die ze inslikken, daar ze als gaven aan de kerk gegeven zijn. Aan deze dienst beantwoordt uitnemend de ceremonie der inwijding; want de onderdiaken ontvangt van de bisschop de schotel en de kelk en van de opperdiaken de kan met water, de handdoek en dergelijke lorren. Zij eisen, dat wij erkennen, dat de Heilige Geest in deze dwaasheden ingesloten is. Welke vrome zou dat kunnen toegeven? Maar, om eenmaal te eindigen, men kan over hen hetzelfde oordeel hebben als over de anderen. Want het is niet nodig breedvoerig te herhalen wat boven uiteengezet is. Dit zal genoeg kunnen zijn voor bescheiden en leerzame mensen, die ik op me genomen heb te onderwijzen, dat er geen sacrament van God is dan waar een ceremonie getoond wordt verbonden met een belofte; of liever dan waar de belofte in de ceremonie gezien wordt. Hier is geen woord aanwezig van enige gewisse belofte: tevergeefs zou men dus een ceremonie zoeken om de belofte te bevestigen. Bovendien leert men van geen enkele der ceremoniën, die zij gebruiken, dat ze door God ingesteld is: dus kan er geen sacrament zijn.

33. Die Subdiakonen

Was soll ich von den Subdiakonen sagen? Denn obwohl diese Leute in alter Zeit wirklich die Fürsorge für die Armen zu leiten hatten, weisen ihnen die Papisten ich weiß nicht was für eine possenhafte Amtsaufgabe zu, nämlich daß sie Kelch und Schale, das Krüglein mit Wasser und das Handtuch zum Altar tragen, das Wasser zum Händewaschen eingießen und so fort, was sie nun aber vom Empfangen und Herbeitragen der Opfergaben sagen, das beziehen sie auf solche Gaben, die sie als zur Weihegabe bestimmt selbst einschlucken.

Diesem „Amt“ entspricht aufs beste der Brauch bei der Weihe. Dieser sieht vor, daß der zu Weihende von dem Bischof Schale und Kelch empfängt, vom Archidiakonen ein Krüglein mit Wasser, ein Handtuch und ähnlichen Trödel. Sie verlangen nun, wir sollten zugeben, daß in dergleichen Albernheiten der Heilige Geist eingeschlossen sei. Welcher fromme Mensch wird sich unterstehen, das zuzugeben? Aber, um einmal ein Ende zu machen: man kann von den Subdiakonen das gleiche halten wie von den anderen; denn es ist nicht nötig, ausführlicher zu wiederholen, was oben auseinandergesetzt worden ist.

Das wird bescheidenen und gelehrigen Leuten – und solche zu unterweisen habe ich unternommen – genügen (um zu der Einsicht zu kommen), daß ein Sakrament Gottes nur da vorliegt, wo eine Zeremonie vor uns hintritt, die an eine Verheißung gebunden ist, oder besser: wo die Verheißung in der Zeremonie erschaut wird. Hier jedoch findet sich nicht eine einzige Silbe von irgendeiner bestimmten Verheißung; also wird man auch vergebens nach einer Zeremonie suchen, um die Verheißung zu bekräftigen. Auf der anderen Seite steht nirgendwo zu lesen, daß irgendeine unter den Zeremonien, die die Papisten anwenden, von Gott eingesetzt sei. Also kann hier auch kein Sakrament vorliegen.

33. Dieselfde geld onderdiakens; omdat die Heilige Gees nêrens hierin voorkom nie, is die Roomse inhuldigingseremonies nie sakramente nie

Van watter belang is dit om oor die onderdiakens te praat? Hoewel hulle taak eertyds in werklikheid die versorging van die armes behels het, ken hulle nou die een of ander onbenullige funksie aan hulle toe, naamlik om die beker en die skottel, die kruikie met water en die tafelkleed na die altaar te bring, die water uit te giet om hulle hande te was, ensovoorts.¹⁹³ Wat hulle in verband met die ontvangs en inbring van die offers sê, verstaan hulle as offergawes wat hulle self moet verorber asof dit as vloekoffers bestem is. Die inhuldigingseremonie (van die onderdiakens) stem uiters goed met hierdie diens ooreen aangesien hulle die skottel en die beker van ’n biskop, en die kruikie met die water, asook die tafelkleed en dergelike rommel van ’n aartsdiaken ontvang.¹⁹⁴ Hulle versoek is dat ons moet erken dat die Heilige Gees in hierdie onsinnighede ingesluit is. Watter godvrugtige mens kan hulle dit toegee?

Maar om nou vir eens en altyd hieraan ’n einde te maak: ons kan hieroor tot dieselfde slotsom as oor al die ander kom, en ’n langdradige herhaling van wat tevore verduidelik is,¹⁹⁵ is nie nodig nie. Dit sal vir beskeie en leergierige mense wat ek onderneem het om te onderrig, voldoende kan wees dat daar geen sakrament van God bestaan tensy bewys kan word dat die seremonie aan ’n belofte verbind is nie; of liewer, tensy daar beslis ’n belofte in die seremonie gesien kan word. Hier kom nie eens ’n lettergreep van ’n bepaalde belofte voor nie; ons sou dus tevergeefs daarin soek na ’n seremonie om die belofte te bekragtig. Aan die ander kant lees ons nie dat enige van die seremonies wat hulle gebruik, deur God ingestel is nie. Gevolglik kan dit ook geen sakrament wees nie.

Die huwelik (Afdeling 34 - 37)

33. Что необходимо сказать, обращаясь к вопросу об иподиаконах? Некогда иподиаконы заботились о бедных, паписты же указали им пустяковые обязанности: приносить к жертвеннику священные сосуды и покрывало, поливать на руки священникам, ставить на жертвенник чашу и блюдо и прочие подобные вещи (Четвёртый Карфагенский собор (Statuta ecclesiastica antiqua, c. 5; Collectio pseudoisidoriana. - MPL, LXXXIV, 200)). Говоря о получении даров, они имеют в виду дары, поглощаемые чревом. И принятый у них ритуал посвящения иподиаконов вполне соответствует этому: епископ вручает посвящаемому чашу и блюдце, архидиакон - сосуд с водой и прочий хлам. Они хотят заставить нас поверить, будто во всей этой ерунде заключён Св. Дух: но кого они сумеют убедить?

Нет нужды ещё раз повторять изложенное выше. Сказанного достаточно, чтобы удовлетворить разумных и благочестивых людей, которым адресована эта книга. Наш вывод таков: таинство имеет место лишь там, где священнодействие сопряжено с обетованием, - точнее, лишь там, где в священнодействии сияет обетование. Здесь же нет ни единого слова обетования. Поэтому тщетно было бы искать здесь священнодействие, способное подтвердить обетование. Кроме того, здесь нет и богоустановленного ритуала; значит, не может быть и таинства.

О браке

34. Postremum est matrimonium⁵, quod ut a Deo institutumⁱ fatentur omnes, ita pro Sacramento datum nemo usque ad Gregorii^{k 6} tempora viderat⁷. Et cui unquam sobrio in mentem venisset? Ordinatio Dei bona est et sancta: et agricultura, architectura, 468 sutrina, tonstrina, ordinationes sunt Dei legitimae, nec tamen Sacramenta sunt; id enim non tantum in Sacramento quaeritur ut Dei sit opus, sed ut sit ceremonia exterior a Deo posita ad confirmandam promissionem. Nihil tale esse in matrimonio pueri quoque iudicabunt. Sed signum est, inquiunt, sacrae rei, hoc est spiritualis coniunctionis Christi cum Ecclesia¹. Si verbo signi symbolum intelligunt a Deo nobis in hoc propositum, ut fidei nostrae certitudinem erigat, longe a scopo aberrant: si signum simpliciter accipiunt, quod in similitudinem adductum sit, ostendam quam acute ratiocinentur. Paulus ait, Sicut stella a stella differt in claritate, sic erit resurrectio mortuorum [l. Cor. 15. e. 41]. En unum Sacramentum. Christus ait, Simile est regnum caelorum grano sinapis. En alterum. Rursum, Simile est regnum caelorum fermento^a [Matth. 13. d. 31 et e. 33]. Ecce tertium. Iesaias ait, Ecce Dominus gregem suum pascet quasi pastor [Iesa. 40. c. 11]. Ecce quartum. Alibi, Dominus quasi gigas egredietur [Iesa. 42. b. 13]. Ecce quintum. Et quis tandem finis aut modus? nihil hac ratione Sacramentum non erit; quot in Scriptura parabolae sunt et similitudines, tot erunt Sacramenta. Quinetiam furtum Sacramentum erit: quandoquidem scriptum est, Dies Domini sicut fur [1. Thess. 5. a. 2]. Quis ferat istos Sophistas tam inscite garrientes? Fateor quidem, quoties aspicitur vitis, optimum esse in memoriam revocari quod ait Christus, Ego sum vitis, vos palmites, Pater meus cultor [Iohan. 15. a. 1. 5]. Quoties occurrit pastor cum grege, et illud etiam occurrere bonum esse, Ego sum pastor bonus: oves meae meam^b vocem audiunt [Iohan. 10. b. 11]². Verum si quis tales similitudines Sacramentis annumeret, in^c Anticyram^d mittendus sit³.

34. Le dernier Sacrement qu’ils content, est Mariage: lequel comme chacun confesse avoir esté institué de Dieu, aussi d’autrepart nul n’avoit apperceu que ce fust un Sacrement, jusqu’au temps du Pape Gregoire. Et qui eust esté l’homme de sens rassis qui s’en fust avisé? C’est certes une ordonnance de Dieu bonne et saincte. Aussi sont bien les mestiers de laboureurs, maçons, cordonniers et barbiers: qui toutesfois ne sont pas Sacremens. Car cela n’est pas seulement requis au Sacrement, que ce soit une œuvre de Dieu: mais il’ faut que ce soit une ceremonie exterieure ordonnée de Dieu, pour confirmer quelque promesse. Qu’il n’y ait rien tel au mariage, les enfans mesme en pourront juger. Mais ils disent que c’est un signe de chose sacrée: c’est à dire, de la conjonction spirituelle de Christ avec l’Eglise. Si par ce mot de Signe, ils entendent une marque ou enseigne qui nous ait esté proposée de Dieu pour souste-nir nostre foy, ils n’approchent point du but. S’ils entendent simplement un signe, ce qui est produit pour similitude, je monstreray comment ils arguent subtilement. Sainct Paul dit, Comme une Estoille differe de l’autre en clairté: ainsi sera la resurrection des morts (1 Cor. 15:41). Voila un Sacrement. Christ dit, Le royaume des cieux est semblable à un grain de senevé. En voila un autre. Derechef, Le royaume des cieux est semblable au levain (Matth. 13:31, 33). Voila un troisieme. Isaye dit, Le Seigneur conduira son trouppeau comme un Pasteur (Is. 40:11). Voila le quart. En un autre passage, Le Seigneur sortira comme un Gean (Is. 42:13). Voila le cinquieme. Et quand en seroit la fin? Il n’y auroit rien qui selon ceste raison ne fust Sacrement. Autant qu’il y auroit de similitudes et paraboles en l’Escriture, autant y auroit-il de Sacremens. Et mesme larcin sera ainsi Sacrement: d’autant qu’il est escrit, Le jour du Seigneur sera comme un larron (1 Thess. 5:2). Qui pourroit endurer ces Sophistes babillans si follement? Je confesse bien que toutes les fois que nous voyons quelque vigne, il est tres bon de reduire en memoire ce que dit nostre Seigneur: Je suis la vigne, vous estes les ceps, mon Pere en est le laboureur (Jean 15:1 ss.). Quand un berger se presente devant nous: qu’il est bon de nous souvenir de la parolle de Christ, quand il dit, Je suis le bon Berger: mes brebis escoutent ma parolle (Jean 10:11, 27). Mais si quelcun venoit à faire des Sacremens de telles similitudes, il le faudroit envoyer au medecin.

34. The last of their sacraments is matrimony, which all confess to have been instituted by God, but which no one, till the time of Gregory, ever discovered to have been enjoined as a sacrament. And what man, in his sober senses, would ever have taken it into his head? It is alleged to be a good and holy ordinance of God; and so agriculture, architecture, shoemaking, and many other things, are legitimate ordinances of God, and yet they are not sacraments. For it is required in a sacrament, not only that it be a work of God, but that it be an external ceremony appointed by God for the confirmation 630of a promise. That there is nothing of this kind in matrimony even children can judge. But, they say, it is a sign of a sacred thing, that is, of the spiritual union of Christ with the Church. If by the word sign, they mean a symbol presented to us by God to support our faith, they are very far from the truth. If by a sign they merely understand that which is adduced as a similitude, I will show how acutely they reason. Paul says, “One star differeth from another star in glory: so also is the resurrection of the dead.”¹³⁹² Here is one sacrament. Christ says, “The kingdom of heaven is like to a grain of mustard seed.” Here is another. Again: “The kingdom of heaven is like unto leaven.”¹³⁹³ Here is a third. Isaiah says, “Behold, the Lord shall feed his flock like a shepherd.”¹³⁹⁴ Here is a fourth. Again: “The Lord shall go forth as a mighty man.”¹³⁹⁵ Here is a fifth. And what end will there be? Upon this principle, every thing will be a sacrament; as many parables and similitudes as there are in the Scripture, there will be so many sacraments. Even theft will be a sacrament; because it is written, “The day of the Lord cometh as a thief.”¹³⁹⁶ Who can bear the foolish babblings of these sophists? I confess indeed, that, whenever we see a vine, it is very desirable to recall to remembrance the language of Christ: “I am the vine, ye are the branches, and my Father is the husbandman.”¹³⁹⁷ Whenever we meet a shepherd with his flock, it is good for us to remember another declaration of our Lord: “I am the good shepherd: the good shepherd giveth his life for the sheep.”¹³⁹⁸ But if any one should class such similitudes among the sacraments, it would argue a want of mental sanity.

34. Marriage not a sacrament.

The last of all is marriage, which, while all admit it to be an institution of God, no man ever saw to be a sacrament, until the time of Gregory. And would it ever have occurred to the mind of any sober man? It is a good and holy ordinance of God. And agriculture,647architecture, shoemaking, and shaving, are lawful ordinances of God; but they are not sacraments. For in a sacrament, the thing required is not only that it be a work of God, but that it be an external ceremony appointed by God to confirm a promise. That there is nothing of the kind in marriage, even children can judge. But it is a sign, they say, of a sacred thing, that is, of the spiritual union of Christ with the Church. If by the term sign they understand a symbol set before us by God to assure us of our faith, they wander widely from the mark. If they mean merely a sign because it has been employed as a similitude, I will show how acutely they reason. Paul says, “One star differeth from another star in glory. So also is the resurrection of the dead” (1 Cor. 15:41, 42). Here is one sacrament. Christ says, “The kingdom of heaven is like to a grain of mustard-seed” (Mt. 13:31). Here is another sacrament. Again, “The kingdom of heaven is like unto leaven” (Mt. 13:33). Here is a third sacrament. Isaiah says, “He shall feed his flock like a shepherd” (Isaiah 40:11). Here is a fourth sacrament. In another passage he says, “The Lord shall go forth as a mighty man” (Isaiah 42:13). Here is a fifth sacrament. And where will be the end or limit? Everything in this way will be a sacrament. All the parables and similitudes in Scripture will be so many sacraments. Nay, even theft will be a sacrament, seeing it is written, “The day of the Lord so cometh as a thief in the night” (1 Thess. 5:2). Who can tolerate the ignorant garrulity of these sophists? I admit, indeed, that whenever we see a vine, the best thing is to call to mind what our Saviour says, “I am the true vine, and my father is the husbandman.” “ I am the vine, ye are the branches” (John 15:1, 5). And whenever we meet a shepherd with his flock, it is good also to remember, “I am the good shepherd, and know my sheep, and am known of mine” (John 10:14). But any man who would class such similitudes with sacraments should be sent to bedlam.

34. Het laatste sacrament is het huwelijk, waarvan wel allen erkennen, dat het door God ingesteld is, maar waarvan niemand tot de tijd van Gregorius toe gezien had, dat het als een sacrament gegeven was. En bij welk verstandig mens zou dat ooit in de gedachte gekomen zijn? Het is een goede en heilige ordinantie Gods. Ook de landbouw, de bouwkunde, de schoenmakers en de barbierkunst zij wettige ordinantieën Gods, maar toch zijn ze geen sacramenten. Want dit wordt niet alleen in een sacrament geëist, dat het Gods werk is, maar ook, dat het een uitwendige ceremonie is, door God ingesteld om een belofte te bevestigen. Dat er in het huwelijk niets dergelijks is, zullen ook kinderen oordelen. Maar het is een teken, zeggen ze, van een heilige zaak, dat is van de geestelijke gemeenschap van Christus met de kerk. Indien ze onder het woord teken verstaan een merkteken ons door God voorgesteld met het doel om de zekerheid van ons geloof te versterken, dwalen ze ver van het doel af; indien ze eenvoudig als teken aannemen hetgeen tot gelijkenis is aangevoerd, zal ik aantonen, hoe scherpzinnig ze redeneren. Paulus zegt (1 Cor. 15:41) "Gelijk de ene ster van de andere in heerlijkheid verschilt, alzo zal de opstanding der doden zijn.'' Ziedaar één sacrament. Christus zeg (Matt. 13:31,33): "Het Koninkrijk der hemelen is gelijk het mosterdzaad.'' Ziedaar het tweede. Wederom: "Het Koninkrijk der hemelen is gelijk aan zuurdesem.'' Ziedaar het derde. Jesaja zegt (Jes. 40:11): "De Here zal zij kudde weiden gelijk een herder.’ Ziedaar het vierde. Elders (Jes. 42:13): "De Here zal uittrekken als een held.'' Ziedaar het vijfde. En waar is de grens of de maat? Op deze manier zal alles een sacrament zijn: zoveel gelijkenissen en vergelijkingen als er in de Schrift zijn, evenveel sacramenten zullen er zijn. Ja zelfs de dieverij zal een sacrament zijn, aangezien er geschreven is (1 The. 5:2): "De dag des Heren zal komen als een dief.'' Wie zou die sofisten kunnen verdragen, als ze zo dwaas wauwelen? Ik erken wel, dat het goed is, wanneer men, telkens als men een wijnstok ziet, in de herinnering roept hetgeen Christus zegt (Joh. 15:1 e.v.): "Ik ben de wijnstok, gij zijt de ranken en mijn Vader is de landman." En dat het goed is, telkens als men een herder ontmoet met zijn kudde, te denken aan de woorden (Joh. 10:11) Ik ben de goede herder; mijn schapen horen mijn stem." Maar indien iemand zulke gelijkenissen tot de sacramenten zou willen rekenen, zou hij zich wel een mogen laten genezen van zijn krankzinnigheid.

34. Vom Ehestand. Der Ehestand ist kein Sakrament

An letzter Stelle steht (unter den angeblichen Sakramenten) der Ehestand. Daß dieser von Gott gestiftet ist, das geben alle Leute zu, aber andererseits hat bis auf die Zeit Gregors (VII.) niemand etwas davon gesehen, daß er uns als Sakrament gegeben wäre. Welchem Menschen von gesunden Sinnen sollte das auch je in den Kopf gekommen sein? Gewiß, der Ehestand ist eine gute und heilige Ordnung Gottes; aber auch der Ackerbau, das Häuserbauen, das Schuster- 1030 und Barbierhandwerk sind rechtmäßige Ordnungen Gottes und trotzdem keine Sakramente. Denn bei einem Sakrament wird nicht nur verlangt, daß es Gottes Werk sei, sondern daß es auch eine äußere Zeremonie ist, die Gott dazu aufgerichtet hat, eine Verheißung zu bekräftigen. Auch Kinder werden das Urteil gewinnen, daß bei dem Ehestand nichts dergleichen vorliegt.

Aber, so sagen die Papisten, er ist doch das Zeichen einer heiligen „Sache“, nämlich der geistlichen Verbindung Christi mit der Kirche! Wenn sie nun unter dem Wort „Zeichen“ ein Merkzeichen verstehen, das uns von Gott dazu vorgelegt ist, um die Gewißheit unseres Glaubens aufzurichten, dann irren sie (mit ihrer obigen Behauptung) weit von dem gegebenen Richtpunkt ab; wenn sie aber den Begriff „Zeichen“ in seinem einfachen Sinne auffassen und darunter schlechtweg das verstehen, was als Gleichnis angeführt, so will ich nachweisen, wie „scharfsinnig“ sie ihre Folgerung ziehen. Paulus sagt: „Wie sich ein Stern an Klarheit von dem anderen unterscheidet, also auch die Auferstehung der Toten“ (1. Kor. 15,41f.; Anfang ungenau). Da haben wir also das eine Sakrament. Christus spricht: „Das Himmelreich ist gleich einem Senfkorn“ (Matth. 13,31). Da hätten wir das zweite Sakrament! Und wiederum spricht er: „Das Himmelreich ist einem Sauerteig gleich“ (Matth. 13,33). Das wäre also das dritte! Jesaja sagt: „Der Herr wird seine Herde weiden wie ein Hirte“ (Jes. 40,11). Das vierte Sakrament! An anderer Stelle spricht er: „Der Herr wird ausziehen wie ein Riese“ (Jes. 42,13). Das fünfte! Und wo soll nun hier Ziel und Maß sein? In diesem Sinne wird alles ein Sakrament sein: soviel Gleichnisse und Vergleiche es in der Schrift gibt, soviel Sakramente werden wir dann haben! Ja, selbst der Diebstahl wird dann ein Sakrament sein; denn es steht geschrieben: „Der Tag des Herrn wird kommen wie ein Dieb ...“ (1. Thess. 5,2). Wer wird diese Klüglinge ertragen können, wie sie so närrisch schwatzen?

Ich gebe zwar zu: allemal, wenn uns ein Weinstock vor Augen tritt, so ist es sehr gut, wenn man sich ins Gedächtnis ruft, was Christus gesagt hat: „Ich bin der Weinstock, ihr seid die Reben; mein Vater ist der Weingärtner“ (Joh. 15,1.5). Jedesmal, wenn uns ein Hirte mit seiner Herde begegnet, so ist es, das gebe ich zu, wohl gut, wenn uns auch das Wort in den Sinn kommt: „Ich bin der gute Hirte; meine Schafe hören meine Stimme“ (Joh. 10,12.27). Aber wenn jemand derartige Gleichnisse zu den Sakramenten zählte, sollte man ihn nach Anticyra schicken (wo die Nießwurz wächst, mit der man den Wahnsinn heilt)!

34. ’n Weerlegging van die redenasies wat aangevoer word om te bewys dat die huwelik ’n sakrament is

Die laaste sakrament is die huwelik.¹⁹⁶ Hoewel almal erken dat dit deur 1816 God ingestel is,¹⁹⁷ het niemand tot in die tyd van Gregorius gesien dat dit as ’n sakrament gegee is nie.¹⁹⁸ En watter nugter mens sou dit ooit kon dink? Die huwelik is ’n goeie en heilige instelling van God. Die landbou, die boukuns, skoenmakery en barbierswerk is wettige instellings van God, maar nogtans nie sakramente nie! In ’n sakrament word trouens nie alleen vereis dat dit God se werk moet wees nie, maar ook dat daar ’n uiterlike seremonie moet wees wat deur God daargestel is om ’n belofte te bekragtig. Ook kinders sal oordeel dat daar niks van die aard in die huwelik voorkom nie.

“Maar”, sê hulle, “dit is ’n teken van ’n heilige saak, dit is van die geestelike verbintenis van Christus met sy kerk.”¹⁹⁹ As hulle onder die woord teken ’n simbool verstaan wat deur God in die huwelik vir ons daargestel is om die sekerheid van ons geloof aan te wakker, dwaal hulle ver van die doel van die huwelik af weg. As hulle iets doodeenvoudig as ’n teken opneem wat as ’n vergelyking aangevoer is, sal ek aandui hoe spitsvondig hulle redeneer. Paulus sê: “Soos een ster in helderheid van ’n ander ster verskil, so sal dit ook wees in die opstanding van die dooies”.²⁰⁰ Kyk, hier is een sakrament! Christus sê: “Die koninkryk van die hemel is soos ’n mosterdsaad”.²⁰¹ Hier is ’n tweede sakrament! En dan weer: “Die koninkryk van die hemel is soos suurdeeg”.²⁰² Kyk, dit is ’n derde sakrament! Jesaja sê: “Kyk, die Here sal sy kudde soos ’n herder laat wei”.²⁰³ Dit is ’n vierde sakrament! Elders sê hy: “Die Here sal soos ’n reus optrek”.²⁰⁴ Dit is ’n vyfde sakrament. Watter maat en perk is daar nou eintlik hieraan?

Volgens hierdie redenasie sal daar niks wees wat nie ’n sakrament is nie. Soveel gelykenisse en vergelykings as wat in die Skrif voorkom, soveel sakramente sal daar wees! Ja, selfs diefstal sal ’n sakrament wees want daar is geskryf: “Die dag van die Here sal kom soos ’n dief’.²⁰⁵

Wie sou daardie Sofiste wat so onverstandig babbel, kon duld? Ek erken wel dat, so dikwels ons ’n wynstok sien, dit uiters goed is om te onthou wat Christus gesê het, naamlik: “Ek is die wynstok, en julle die lote; my Vader is die Landbouer”.²⁰⁶ Ek erken dat dit goed is om, so dikwels as wat ’n herder met sy kudde ons teenkom, Christus se woorde te onthou: 1817 “Ek is die goeie Herder; my skape luister na my stem”.²⁰⁷ As iemand sulke vergelykings inderdaad as sakramente sou reken, moet hy na ’n gestig gestuur word!²⁰⁸

34. Последним таинством наши противники называют брак. Всякий человек признаёт богоустановленность брака [Быт 2:2 1-24; Мф 19:4 сл.]. Но, с другой стороны, вплоть до эпохи папы Григория (папа в 1073-1085) никто не считал его таинством. Да и какой благоразумный человек посчитал бы его таковым? Несомненно, брак есть благое и святое Божье установление. Точно так же благи занятия земледельцев, каменщиков, сапожников, однако они не являются таинствами. Ибо таинство должно быть не только делом Божьим. В нём обязательно должен присутствовать также внешний богоустановленный обряд, подтверждающий то или иное обетование. Но даже дети способны рассудить, что ничего подобного в браке нет.

Однако наши противники утверждают, что брак есть символ высшей реальности, а именно духовного соединения Христа с Церковью. Если под символом они понимают знак или указание, данное нам Богом в подкрепление нашей веры, то их довод весьма далек от цели. Если же они имеют в виду просто подобие, то их аргумент является софизмом, и я докажу это. Св. Павел говорит: «Звезда от звезды разнится в славе. Так и при воскресении мёртвых» (1 Кор 15:41-42). Вот первое таинство. Христос сказал: «Царство Небесное подобно зерну горчичному» (Мф 13:31). Вот второе таинство. Далее: «Царство Небесное подобно закваске» (Мф 13:33). Вот третье. Исайя говорит: «Как пастырь Он [Господь] будет пасти стадо Своё». Вот четвёртое. И в другом месте: «Господь выйдет, как исполин». Вот пятое. И так до бесконечности? Ведь если рассуждать подобным образом, нет ничего, что не было бы таинством. Сколько есть в Писании сравнений и притч, столько окажется и таинств. Тогда и воровство станет таинством, ибо сказано: «День Господень так придёт, как тать ночью» (1 Фес 5:2), Кто стерпит эти безумные софизмы? Я согласен, что всякий раз, когда мы видим виноградную лозу, полезно вспомнить слова Господа: «Я есмь Лоза, а вы ветви» и «Отец Мой - Виноградарь» (Ин 15:1,5). И при виде пастуха похвально вспомнить сказанное Христом: «Я есмь пастырь добрый ... Овцы слушаются голоса Моего» (Ин 10:11,27). Но того, кто усмотрел бы в подобных сравнениях таинства, следовало бы отправить к лекарю.

35. Verba tamen Pauli obtrudunt, quibus Sacramenti nomen matrimonio attribui dicunt, Qui uxorem diligit, se ipsum diligit. Nemo unquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam, sicut et Christus Ecclesiam: quia membra sumus corporis eius, de carne eius, et de ossibus eius. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carnem unam. Sacramentum hoc magnum est. Ego autem dico, in Christo et Ecclesia [Ephes. 5. f. 29]⁴. At sic tractare Scripturas, terram caelo miscere est. Paulus, ut ostenderet maritis, quam singulari amore uxores suas complecti debeant, 469 Christum illis in exemplar proponit. Ut enim ille viscera pietatis effudit in Ecclesiam, quam sibi desponderat: sic unumquemque affectum esse vult erga propriam uxorem. Sequitur deinde, Qui uxorem diligit, semetipsum diligit: quemadmodum Christus dilexit Ecclesiam. Porro, ut doceret quomodo Christus dilexerit Ecclesiam perinde atque semetipsum, imo quomodo se unum fecerit cum sponsa sua Ecclesia, refert ad eum quae Moses narrat Adam de se dixisse. Quum enim adducta esset in eius conspectum Heva, quam e sua costa formatam sciebat: Haec, inquit, est os ex ossibus meis, et caro de carne mea [Gen. 2. d. 23]. Totum id spiritualiter impletum in Christo et in nobis testatur Paulus, quum membra nos esse ait corporis eius, de carne eius, et de ossibus eius, adeoque unam cum ipso carnem. Tandem epiphonema subnectit, Magnum hoc mysterium; et, nequis amphibologia falleretur, exprimit se non de carnali viri et mulieris coniunctione loqui, sed de spirituali Christi et Ecclesiae coniugio. Et sane vere magnum mysterium est, quod sibi Christus costam detrahi passus est unde formaremur: hoc est, quum fortis esset, debilis esse voluit, quo sua^a fortitudine roboraremur^b: ut iam non^c vivamus ipsi, sed vivat ipse^d in nobis [Galat. 2. d. 20].

35. Toutesfois ils alleguent les parolles de sainct Paul, ausquelles ils disent que le nom de Sacrement est attribué à Mariage. Les parolles sont, qui aime sa femme, il s’ayme soymesme. Nul jamais n’a eu sa chair en haine: mais il la nourrist et entretient comme Christ l’Eglise. Car nous sommes membres de son corps, de sa chair et de ses os: pour ceste cause l’homme laissera son pere et sa mere, et sera conjoint avec sa femme, et seront deux en une chair. Ce Sacrement est grand: je dy en Christ et son Eglise (Ephes. 5:28–32). Mais de traiter en ceste façon les Escritures, c’est confondre le ciel avec la terre. Sainct Paul pour monstrer aux maris quelle amitié singuliere ils devoyent porter à leurs femmes, leur propose Christ pour exemple. Car comme iceluy a espandu tous les thresors de douceur envers l’Eglise, à laquelle il s’estoit conjoinct, il faut qu’un chacun se maintienne en telle affection avec sa femme. Il s’ensuit apres, Qui aime sa femme, s’aime soymesme, comme Christ a aimé l’Eglise. Or pour declairer comment Christ a aimé l’Eglise comme soymesme, voire plustost comment il s’est fait un avec l’Eglise son espouse, il tire à luy ce que Moyse recite avoir esté dit pour Adam. Car quand nostre Seigneur eut amené Eve devant Adam, laquelle il savoit bien avoir esté formée de sa coste, il dit, Ceste-cy est os de mes os, et chair de ma chair (Gen. 2:23). Sainct Paul tesmoigne que tout cela a esté accomply en Christ et en nous, quand il nous appelle Membres de son corps, de sa chair, de ses os, ou plustost une chair avec luy. A la fin il conclud par une exclamation disant, C’est un grand mystere. Et afin que nul ne s’abusast à l’ambiguité, expressement il met qu’il n’entend pas de la compagnie charnelle de l’homme et de la femme, mais du mariage spirituel de Christ et son Eglise. Et vrayement c’est un grand secret et mystere que Christ a souffert qu’une coste luy fust ostée, dont nous fussions formez: c’est à dire, que comme ainsi fust qu’il fust fort, il a voulu estre foible, afin que de sa vertu nous fussions corroborez: tellement que nous ne vivions pas seulement, mais qu’il vive en nous.

35. They obtrude upon us the language of Paul, in which, they say, he expressly calls matrimony a sacrament. “He that loveth his wife, loveth himself. For no man ever yet hated his own flesh; but nourisheth and cherisheth it, even as the Lord the Church; for we are members of his body, of his flesh, and his bones; for this cause shall a man leave his father and mother, and shall be joined unto his wife, and they two shall be one flesh. This is a great mystery (or sacrament, as the word is rendered in the Vulgate;) but I speak concerning Christ and the Church.”¹³⁹⁹ But to treat the Scriptures in this manner, is to confound heaven and earth together. To show to husbands what peculiar affection they ought to bear to their wives, Paul proposes Christ to them as an example. For as he has poured forth all the treasures of his kindness upon the Church, which he had espoused to himself, so the apostle would have every man to evince a similar affection towards his wife. It follows, “He that loveth his wife, 631loveth himself; even as the Lord the Church.” Now, to declare how Christ has loved the Church, even as himself, and how he has made himself one with the Church his spouse, Paul applies to him what Moses relates Adam to have spoken of himself. For when Eve was brought into his presence, knowing her to have been formed out of his side, he said, “This is bone of my bones, and flesh of my flesh.”¹⁴⁰⁰ Paul testifies that all this has been spiritually fulfilled in Christ and us, when he says, “We are members of his body, of his flesh, and of his bones,” and consequently “one flesh” with him. At length he concludes with an exclamation, “This is a great mystery;” and, that no one might be deceived by an ambiguity of language, he expressly states, that he intends not the conjugal union of man and woman, but the spiritual marriage of Christ and his Church: “I speak concerning Christ and the Church.” And, indeed, it is a great mystery that Christ has suffered a rib to be taken from him, of which we might be formed: that is to say, though he was strong, he voluntarily became weak, that we might be strengthened with his might; so that now we “live, yet not” we, “but Christ liveth in” us.¹⁴⁰¹

35. Nothing in Scripture to countenance the idea that marriage is a sacrament.

They adduce the words of Paul, by which they say that the name of a sacrament is given to marriage, “He that loveth his wife loveth himself. For no man ever yet hated his own flesh; but nourisheth and cherisheth it, even as the Lord the Church: for we are members of his body, of his flesh, and of his bones. For this cause shall a man leave his father and mother, and shall be joined unto his wife, and they two shall be one flesh. This is a great mystery: but I speak concerning Christ and the Church” (Eph. 5:28, 32). To treat Scripture thus is to confound heaven and earth. Paul, in order to show husbands how they ought to love their wives, sets Christ before them as an example. As he shed his bowels of affection for the Church, which he has espoused to himself, so he would have every one to feel affected toward his wife. Then he adds, “He that loveth his wife loveth himself,” “even as the Lord the Church.” Moreover, to show how Christ loved the Church as himself, nay, how he made himself one with his spouse the Church, he648applies to her what Moses relates that Adam said of himself. For after Eve was brought into his presence, knowing that she had been formed out of his side, he exclaimed, “This is now bone of my bones, and flesh of my flesh” (Gen. 2:23). That all this was spiritually fulfilled in Christ, and in us, Paul declares, when he says, that we are members of his body, of his flesh, and of his bones, and so one flesh with him. At length he breaks out into the exclamation, “This is a great mystery;” and lest any one should be misled by the ambiguity, he says, that he is not speaking of the connection between husband and wife, but of the spiritual marriage of Christ and the Church. And truly it is a great mystery that Christ allowed a rib to be taken from himself, of which we might be formed; that is, that when he was strong, he was pleased to become weak, that we might be strengthened by his strength, and should no longer live ourselves, but he live in us (Gal. 2:20).

35. Maar zij komen aandragen met de woorden van Paulus, in welke, volgens hen, aan het huwelijk de naam van sacrament wordt toegekend (Ef. 5:29) "Die zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief; niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt het en onderhoudt het, evenals ook Christus de gemeente; want wij zijn leden zijns lichaams, van zijn vlees en zijn beenderen; daarom zal een mens zijn vader en moeder verlaten, en zal zijn vrouw aanhangen, en zij twee zullen tot één vlees wezen: deze verborgenheid (dit sacrament) is groot; doch ik zeg dit, ziende op Christus en op de gemeente." Maar zo de Schrift te behandelen is de aarde met de hemel vermengen. Opdat Paulus de mannen zou tonen, met welk een bijzondere liefde zij hun vrouwen moeten omhelzen, stelt hij hun Christus tot een voorbeeld. Want evenals Hij het innigste zijner liefde heeft uitgestort voor de gemeente, die Hij getrouwd had, zo wil hij dat een ieder gezind zal zijn jegens zijn vrouw. Dan vervolgt hij: "Wie zijn vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief, evenals Christus de gemeente liefgehad heeft." Verder, om te leren, hoe Christus de gemeente liefgehad heeft evenals zichzelf, ja hoe Hij zichzelf één gemaakt heeft met zijn bruid, de kerk, past hij op Hem toe hetgeen, volgens het verhaal van Mozes, Adam gezegd heeft van zichzelf. Want toen Eva, van wie hij wist, dat ze uit zijn ribbe geformeerd was, voor zijn ogen gebracht was, zeide hij (Gen. 2:23) "Deze is been van mijn beenderen, en vlees van mijn vlees." Van dit alles betuigt Paulus, dat het geestelijk vervuld is in Christus en in ons, wanneer hij zegt, dat wij leden zijn van zijn lichaam, van zijn vlees en van zijn beenderen, en daarom één vlees met Hem. Eindelijk voegt hij deze slotwoorden toe: "Deze verborgenheid is groot," en, opdat niemand door twijfel aangaande de woorden zich zou vergissen, zegt hij duidelijk, dat hij niet spreekt over de vleselijke verbinding van man en vrouw, maar over het geestelijk huwelijk van Christus met de kerk. En ongetwijfeld, het is waarlijk een grote verborgenheid, dat Christus zich een ribbe heeft laten ontnemen, opdat wij daaruit geformeerd zouden worden: dat Hij zwak heeft willen zijn, ofschoon Hij sterk was, opdat wij door zijn kracht zouden worden versterkt, zodat wij zelf niet meer leven maar Hij leeft in ons.

35.

Aber sie halten uns nun ungestüm die Worte des Paulus vor, in denen nach ihrer Behauptung dem Ehestande der Name „Sakrament“ beigelegt wird: „Wer sein Weib liebt, der liebt sich selbst. Denn niemand hat je sein eigen Fleisch gehaßt, sondern er nährt es und pflegt sein, gleichwie auch Christus die Kirche. Denn wir sind Glieder seines Leibes, von seinem Fleisch und von seinem Gebein. Um deswillen wird ein Mensch verlassen Vater und Mutter und seinem Weibe anhangen, und werden die zwei ein Fleisch sein. Das Geheimnis (sacramentum!) ist groß. Ich sage aber: in Christus und der Kirche“ (Eph. 5,28-32; nicht immer Luthertext). Aber wenn man die Schrift so behandelt (wie es die Papisten mit ihrer Deutung tun), so bedeutet da, die Erde mit dem Himmel zu vermischen. Paulus will doch den Männern zeigen, mit welch einzigartiger Liebe sie ihren Frauen begegnen sollen, und deshalb stellt er ihnen Christus als Vorbild vor Augen. Denn wie Christus seine innigste Liebe auf die Kirche ausgegossen hat, die er sich angelobt hatte, so soll nach dem Willen des Apostels jedermann gegen seine eigene Frau gesinnt sein. Dann folgt: „Wer sein Weib liebt, der liebt sich selbst ... gleichwie Christus die Kirche geliebt hat“ (Vers 28 und Schluß von 29; ungenau). Um nun zu lehren, wieso denn Christus die Kirche ebenso geliebt hat wie sich selbst, ja, wieso er sich mit seiner Braut, der Kirche, eins gemacht hat, bezieht er 1031 auf ihn die Worte, die Adam nach dem Bericht des Mose von sich gesprochen hat. Denn als ihm Eva, die, wie er wußte, aus seiner Rippe gebildet war, vor die Augen geführt wurde, da sagte er: „Das ist doch Bein von meinem Bein und Fleisch von meinem Fleisch“ (Gen. 2,23). Von dem allem bezeugt nun Paulus, daß es in Christus und in uns geistlich erfüllt ist, indem er nämlich sagt, daß wir „Glieder seines Leibes“, „von seinem Fleisch und von seinem Gebein“ sind und daher „ein Fleisch“ mit ihm. Dann fügt er den abschließenden Ausruf an: „Das Geheimnis (mysterium) ist groß“, und, damit niemand durch den zwiespältigen Ausdruck getäuscht wird, erklärt er, daß er nicht von der fleischlichen Vereinigung von Mann und Frau redet, sondern von dem geistlichen Ehebund Christi und der Kirche. Und fürwahr, es ist wirklich ein großes Geheimnis, daß sich Christus eine Rippe hat nehmen lassen, damit wir daraus gebildet würden, das heißt, daß er, obwohl er stark war, hat schwach sein wollen, damit wir durch seine Kraft stark gemacht würden, so daß wir nun nicht mehr selber leben, sondern er in uns lebt (Gal. 2,20).

35. ’n Weerlegging van die Rooomse redenasie dat sekere Skrifverwysings aandui dat die huwelik wel ’n sakrament is

Hulle dring nogtans Paulus se woorde aan ons op waarvolgens hulle beweer dat die benaming sakrament aan die huwelik toegskryf word. “Wie sy vrou liefhet, het homself lief. Niemand het ooit sy eie vlees gehaat nie, maar hy voed en koester dit netsoos Christus die kerk want ons is lede van sy liggaam, van sy vlees en van sy bene. Daarom sal die mens sy vader en symoeder verlaat en sy vrou aankleef, en hulle twee sal een vlees wees. Hierdie sakrament is groot, maar ek sê dit met die oog op Christus en die kerk”.²⁰⁹

Maar om so met die Skrif te handel, beteken om hemel en aarde deurmekaar te maak. Met die oog daarop om vir mans aan te dui met watter sonderlinge liefde hulle hulle vrouens behoort te omhels, hou Paulus Christus as ’n voorbeeld aan hulle voor. Soos Hy immers die innerlike van sy vroomheid vir die kerk uitgestort het, so wil Hy hê dat elkeen gesind moet wees teenoor sy eie vrou. Daarop volg daar: “Wie sy vrou liefhet, het homself lief soos Christus die kerk liefgehad het”.²¹⁰ Om verder te leer hoe lief Christus die kerk soos Homself liefgehad het, ja, hoe Hy die kerk, sy bruid, een met Hom gemaak het, dra hy dit wat Moses vertel dat Adam gesê het, op Hom oor. Want toe Eva, wat hy geweet het uit sy ribbebeen gemaak is, voor sy oë gebring is, het hy gesê: “Dit is been van my bene, en vlees van my vlees”.²¹¹ Paulus getuig dat dit volledig geestelik in Christus en in ons vervul is wanneer hy sê dat onslede van sy liggaam, van sy vlees en van sy bene is - tot so ’n mate dat ons een vlees met Hom is. Hieraan verbind hy ten slotte ’n uitroep, naamlik dat hierdie verborgenheid groot is. En om te voorkom dat iemand deur die dubbelsinnigheid mislei word, verklaar hy uitdruklik dat hy nie van die vleeslike verbintenis tussen ’n man en ’n vrou praat nie, maar van die geestelike verbintenis tussen Christus en die kerk. En dit is beslis ’n groot verborgenheid dat Christus ’n ribbebeen uit Hom laat neem het sodat ons daaruit gevorm kon word. Dit beteken dat Hy swak wou wees 1818 hoewel Hy sterk was sodat ons deur sy sterkte versterk kon word, sodat ons nou nie meer leef nie, maar dat Hy in ons kan leef.²¹²

35. Тем не менее наши противники ссылаются на слова св. Павла, в которых, по их утверждению, брак назван таинством. Вот эти слова: «Любящий свою жену любит самого себя. Ибо никто никогда не имел ненависти к своей плоти, но питает и греет её, как и Господь Церковь; потому что мы члены тела Его, от плоти Его и от костей Его. Посему оставит человек отца своего и мать и прилепится к жене своей, и будут двое одна плоть. Тайна сия велика; я говорю по отношению ко Христу и к Церкви» (Эф 5:28-32).

Но трактовать Писание таким образом значит смешивать Небо и землю. Св. Павел приводит мужьям в пример Христа, желая показать, с какой особенной любовью они должны относиться к жёнам. Ибо как Христос простёр все сокровища любви на Церковь, с которой соединён, так и каждый муж должен столь же сильно любить свою жену. Отсюда следует вывод: любящий свою жену любит сам себя ..., как и Господь Церковь. А чтобы показать, как Христос возлюбил Церковь, словно Самого Себя - или, вернее, как Он сделался одно со своей супругой Церковью, - Павел относит к Нему слова, произнесённые (по свидетельству Моисея) Адамом. Когда Господь привёл к Адаму Еву, которая, как он знал, была создана из его собственного ребра, тот сказал: «Вот, это кость от костей моих и плоть от плоти моей» (Быт 2:23). Св. Павел свидетельствует об исполнении всего этого во Христе и в нас, когда называет нас членами Его тела, от костей Его, или, вернее, одной плотью с Ним. И в заключение апостол восклицает: «Тайна сия велика». А чтобы никто не обманулся возможной двусмысленностью, добавляет, что имеет в виду не плотское соединение мужчины и женщины, а духовный брак Христа с Церковью. Поистине это великая тайна. Христос дал изъять у Себя ребро, из которого были сотворены мы. Иными словами, Он, будучи силён, пожелал стать слабым, чтобы мы укрепились от Его силы и уже не мы жили, но жил в нас Христос [Гал 2:20].

36. Imposuit illis Sacramenti nomen^e. Verum aequumne erat ut eorum inscitiae poenas tota Ecclesia penderet? Mysterium dixerat Paulus: quam dictionem quum relinquere posset Interpres, Latinis auribus non infrequentem, vel arcanum vertere: Sacramentum ponere maluit¹, non tamen alio sensu quam^f Graece a Paulo mysterium dictum erat. Eant nunc, et linguarum peritiam clamose insectentur, quarum ignorantia in re facili et cuivis obvia tandiu foedissime hallucinati sunt. Sed cur in uno hoc loco Sacramenti voculam tantopere urgent, aliquoties neglectam praetereunt? Nam et in^g Epistola ad Timotheum priore a vulgari Interprete posita est [1. Tim. 3. c. 9]²: ac in eadem ipsa ad Ephesios Epistola, ubique pro mysterio [Ephes. 1. b. 9]^{h 3}. Condonetur tamen illis hic lapsus: saltem mendaces oportuerat esse memores. Matrimonium vero, Sacramenti titulo commendatum, immunditiem postea, et pollutionem, et carnales 470 sordes vocare quam vertiginosa est levitas?¹ Quam absurdum est arcere a Sacramento sacerdotes? Si a Sacramento se arcere negent, sed a coitus tantum^a libidine: non ita mihi elabuntur. Nam et coitum ipsum partem esse Sacramenti tradunt, eoque demum figurari unionem quae nobis est cum Christo, in naturae conformitate: quia vir et mulier non nisi carnali copula, una caro^b fiant [Lib. 4. Senten. dist. 27^c. ca. 4², et in Decr. 27. quaest. 2. cap. Quum societas³, Gloss. ca. Lex divina. Ibidem. Decr.⁴]^d. Quanquam duo Sacramenta quidam eorum hic repererunt, alterum Dei et animae, in sponso et sponsa: alterum Christi et Ecclesiae, in marito et uxore. Utcunque, coitus tamen Sacramentum est, a quo ullum Christianum arceri nefas fuit. Nisi forte Christianorum sacramenta adeo male conveniunt, stare ut simul non possint. Est et altera in eorum dogmatibus^e absurditas. In Sacramento conferri gratiam spiritus sancti affirmant: coitum tradunt esse Sacramentum: in coitu negant unquam Spiritum sanctum adesse [lib. 4. Senten. Dist. 33. cap. 2⁵, et in Decr. 32. quaest. 2. cap. Quicquid^{f 6}.]

36. Ils ont esté trompez du mot de Sacrement qui est en la translation commune. Mais estoitce raison que toute l’Eglise portas t la peine de leur ignorance? Sainct Paul avoit usé du uom de Mystere, qui signifie Secret: lequel combien que le translateur peust exposer Secret, ou bien le laisser en son entier, veu qu’il est assez accoustumé entre les Latins, il l’a mieux aimé exposer par Sacrement: non pas toutesfois en un autre sens que sainct Paul avoit dit en Grec, Mystere. Qu’ils voisent maintenant crier contre la cognoissance des langues, par l’ignorance desquelles ils s’abusent en une chose si facile et si manifeste. Mais pourquoy cq ce lieu s’arrestent-ils tant en ce mot de Sacrement, et quand bon leur semble ils le laissent legierement passer, sans y prendre garde? Car le translateur l’a aussi bien mis en l’Epistre premiere à Timothée (1 Tim. 3:9), et en ceste mesme Epistre aux Ephesiens plusieurs fois (Ephes. 1:9 et 3:9), non en autre signification par tout, que pour Mystere. Encore qu’en leur pardonne reste faute, si falloit-il toutesfois qu’en leur mensonge ils eussent bonne memoire, pour ne se point contredire. Maintenant apres avoir orné le Mariage du tiltre de Sacrement, l’appeler Immondicité, pollution, et souilleure charnelle, quelle inconstance et legiereté est-ce? Quelle absurdité est-ce d’interdire aux Prestres un sacrement? S’ils nient qu’ils leur defendent le sacrement, mais la volupté de l’acte charnel, si n’eschappent-ils pas encore ainsi. Car ils enseignent que l’acte charnel est sacrement, et que par iceluy est figurée l’union laquelle nous avons avec Christ en’. conformité de nature, d’autant que l’homme et la femme ne sont pas faits une chair, sinon en conjonction charnelle. Combien qu’aucuns d’eux ayent icy trouvé deux Sacremens: l’un de Dieu et de l’ame, au fiancé et en la fiancée: l’autre de Christ et l’Eglise, au mary et en la femme. Quoy qu’il soit, neantmoins selon leur dire l’acte charnel est sacrement: duquel il n’estoit licite forclorre un Chrestien, s’ils ne veulent dire que les sacremens des Chrestiens conviennent si mal, qu’ils ne puissent consisterensemble. Il y a encore un autre inconvenient en leur doctrine. Car ils afferment qu’au Sacrement est conferée la grace du sainct Esprit: et ils confessent l’acte charnel estre Sacrement, auquel toutesfois ils nient que le sainct Esprit assiste.²⁴⁹

36. They have been deceived by the word sacrament in the Vulgate version. But was it reasonable that the whole Church should suffer the punishment of their ignorance? Paul has used the word μυστηριον, mystery—a word which the translator might have retained, mysterium being not unfamiliar to Latin ears, or he might have rendered it arcanum, secret; he preferred, however, to use the word sacramentum, sacrament, but in the same sense in which Paul has used the Greek word μυστηριον, mystery. Now, let them go and clamorously rail against the critical knowledge of languages, through ignorance of which they have so long been most shamefully deceived in a thing so easy and obvious to every one. But why do they so strenuously insist on the word sacrament in this one passage, and pass it over in so many others without the least notice? For that translator has used it twice in the First Epistle to Timothy,¹⁴⁰² and in another place in this Epistle to the Ephesians,¹⁴⁰³ and in every other case where the word mystery occurs. Let this oversight, however, be forgiven them; liars ought, at least, to have good memories. For, after having dignified matrimony with the title of a sacrament, what brainless versatility is it for them to stigmatize it with the characters of impurity, pollution, and carnal defilement! What an absurdity is it to exclude priests from a sacrament! If they deny that they are interdicted from the sacrament, but only from the conjugal intercourse, I shall not be satisfied with this evasion. For they inculcate that the conjugal intercourse 632itself is part of the sacrament, and that it represents the union which we have with Christ in conformity of nature; because it is by that intercourse that a husband and wife become one flesh. Here some of them have found two sacraments; one, of God and the soul, in the man and woman when betrothed; the other, of Christ and the Church, in the husband and wife. The conjugal intercourse, upon their principles, however, is a sacrament, from which no Christian ought to be prohibited; unless the sacraments of Christians are so incompatible, that they cannot consist together. There is also another absurdity in their doctrine. They affirm that the grace of the Holy Spirit is conferred in every sacrament; they acknowledge that the conjugal intercourse is a sacrament; yet they deny that the Holy Spirit is ever present in that intercourse.

36. Origin of the notion that marriage is a sacrament.

The thing which misled them was the term sacrament.¹ But, was it right that the whole Church should be punished for the ignorance of these men? Paul called it a mystery. When the Latin interpreter might have abandoned this mode of expression as uncommon to Latin ears, or converted it into “secret,” he preferred calling it sacramentum, but in no other sense than the Greek term μυστηπιον was used by Paul. Let them go now and clamour against skill in languages, their ignorance of which leads them most shamefully astray in a matter easy and obvious to every one. But why do they so strongly urge the term sacrament in this one passage, and in others pass it by with neglect? For both in the First Epistle to Timothy (1 Tim. 3:9, 16), and also in the Epistle to the Ephesians, it is used by the Vulgate interpreter, and in every instance, for mystery. Let us, however, pardon them this lapsus, though liars ought to have good memories. Marriage being thus recommended by the title of a sacrament,² can it be anything but vertiginous levity afterwards to call it uncleanness, and pollution, and carnal defilement? How absurd is it to debar priests from a sacrament! If they say that they debar not from a sacrament but from carnal connection, they will not thus escape me. They say that this connection is part of the sacrament, and thereby figures the union which we have with Christ in conformity of nature, inasmuch as it is by this connection that husband and wife become one flesh;although some have here found two sacraments, the one of God and the soul, in bridegroom and bride, another of Christ and the Church, in husband and wife. Be this as it may, this connection is a sacrament from which no Christian can lawfully be debarred, unless, indeed, the sacraments of Christians accord so ill that they cannot stand together. There is649also another absurdity in these dogmas. They affirm that in a sacrament the gift of the Holy Spirit is conferred; this connection they hold to be a sacrament, and yet they deny that in it the Holy Spirit is ever present.

36. Zij zijn bedrogen door het woord sacrament. Maar was het billijk, dat de ganse kerk zou boeten voor hun onkunde? Paulus had het woord mysterium gebruikt: en ofschoon de vertaler dit woord had kunnen laten staan, daar het ook in het Latijn herhaaldelijk voorkomt, of het had kunnen vertalen door het Latijnse woord arcanum, heeft hij liever willen zetten sacramentum, evenwel in dezelfde zin als in het Grieks door Paulus het woord mysterium gezet was. Laat hen nu heengaan en luide de talenkennis beschimpen, waarin ze zo onwetend waren, dat ze in een zo gemakkelijke en voor ieder voor de hand liggende zaak zo lang op schandelijke wijze gedwaald hebben. Maar waarom leggen ze op de ene plaats zozeer de nadruk op het woord sacrament, en gaan zij het zovele malen onopgemerkt voorbij? Want ook in de eerste brief aan Timotheus (1 Tim. 3:9) is het door de vertaler der Vulgata gezet, ja ook in dezelfde brief aan de Efezen (Ef. 1:9, 3:9) overal voor het woord mysterium. Maar ook al wordt hun deze misslag vergeven, dan hadden toch de leugenaars zich hun woorden moeten herinneren. Maar welk een onnozele lichtzinnigheid is het, dat ze het huwelijk, getooid met de naam sacrament, later onreinheid en bevlekking en vleselijke vuilheid noemen! Hoe ongerijmd is het, dat ze de priesters een sacrament verbieden! Indien ze zeggen, dat ze hun niet het sacrament verbieden, maar alleen de lust der vleselijke vereniging, dan ontkomen ze me toch niet. Want ze leren, dat ook de vleselijke vereniging zelf een deel van het sacrament is¹, en dat eerst daardoor afgebeeld wordt de eenheid, die wij met Christus hebben, in gelijkvormigheid der natuur: aangezien de man en de vrouw slechts door de vleselijke verbinding één vlees worden. Trouwens, sommigen van hen hebben hier twee sacramenten gevonden, het ene van God en de ziel, in de bruidegom en de bruid, het andere van Christus en de kerk, in de man en de vrouw. Hoe het ook zij, de vleselijke vereniging is toch een sacrament, van hetwelk men geen Christen had mogen afhouden. Of het moest zijn, dat de sacramenten der Christenen zo slecht bij elkaar passen, dat ze tezamen niet kunnen bestaan. Er is nog een andere ongerijmdheid in hun leerstellingen. Zij beweren, dat in het sacrament de genade des Heiligen Geestes geschonken wordt; zij leren, dat de vleselijke vereniging een sacrament is: maar toch zeggen ze, dat de Heilige Geest in de vleselijke vereniging nooit aanwezig is.

36.

Was die Römischen betrogen hat, ist das Wort „Sakrament“. Aber war es denn billig, daß die ganze Kirche für die Unwissenheit der Papisten Strafe zahlte? Paulus hatte „Mysterium“ gesagt, und der Übersetzer hätte diesen Ausdruck stehenlassen können, da er für lateinische Ohren nichts Ungewohntes darstellte, oder er hätte ihn mit „arcanum“ (Verborgenheit) wiedergeben können; er wollte aber lieber „Sakrament“ sagen, jedoch nicht in einem anderen Sinne, als in dem Paulus auf Griechisch das Wort „Mysterium“ gebraucht hatte. So, nun mögen sie hingehen und mit lautem Geschrei die Sprachkundigkeit beschimpfen – in der sie so unwissend waren, daß sie in einer leichten und jedermann zugänglichen Angelegenheit so lange schmählich in der Irre gegangen sind! Aber weshalb legen sie an dieser einen Stelle auf das Wörtlein „Sakrament“ so großes Gewicht, während sie es doch sonst so oft unbeachtet übergehen? Denn das Wort wird von dem allgemeinen Übersetzer (d.h. von der „Vulgata“) auch im ersten Timotheusbrief (1. Tim. 3,9) und ebenfalls allenthalben in dem nämlichen Brief an die Epheser für „Mysterium“ gesetzt (Eph. 1,9; 3,3.9). Jedoch könnte man ihnen diesen Fehlgriff verzeihen – nur hätten diese Lügner ein gutes Gedächtnis haben sollen!

Die Entwertung der Ehe bei den Römischen

Aber was für ein sinnverwirrter Leichtsinn ist es, daß sie hernach den Ehestand, der doch (nach ihrer Lehre) mit dem Titel eines Sakraments gepriesen ist, „Unreinheit“, „Befleckung“ und „fleischlichen Schmutz“ nennen? Wie widersinnig ist es, daß sie die Priester von einem Sakrament fernhalten! Wenn sie behaupten, sie hielten sie nicht von dem Sakrament fern, sondern nur von der Lust des fleischlichen Umgangs, so können sie mir auf die Weise nicht entwischen. Denn sie lehren, daß auch der fleischliche Umgang ein Teil des Sakraments ist und daß erst durch ihn die Einheit zur Darstellung kommt, die wir in Gleichartigkeit der Natur mit Christus haben, und zwar, weil Mann und Frau allein durch die fleischliche Verbindung ein Fleisch werden (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,26,6; Decretum Gratiani II,27,2,17f.). Allerdings haben einige von ihnen hier zwei Sakramente gefunden, das eine soll dann Gott und die Seele abbilden und in dem Verhältnis von Bräutigam und Braut bestehen, das andere Christi Verbindung mit der Gemeinde bezeichnen und in der Verbundenheit von Mann und Weib seinen Ausdruck finden. Wie dem aber auch sei, so ist doch der fleischliche Umgang ein Sakrament, und es war ein Frevel, irgendeinen Christenmenschen von ihm auszuschließen. Sonst müßte es wohl schon so sein, daß die Sakramente der Christen so schlecht zusammenpaßten, daß sie nicht miteinander bestehen könnten. Es liegt auch noch eine zweite Widersinnigkeit in den Lehren der Papisten. Sie behaupten, im Sakrament werde die Gnade des Heiligen Geistes geschenkt; und nun lehren sie, daß der fleischliche Umgang ein Sakrament sei, 1032 leugnen aber, daß im fleischlichen Umgang je der Heilige Geist gegenwärtig sei (Petrus Lombardus, Sentenzen IV,26,6; Decretum Gratiani II,32,2,4)!

36. Die Roomse kerk het misgetas oor die inhoud van die woord ‘sakrament’

Die woord sakrament het hulle mislei. Maar was dit reg en billik dat die hele kerk vir hulle onkunde moes boet? Paulus het dit ’n misterie genoem. En hoewel die vertaler (van die Vulgaat) die woord so kon laat omdat dit nie vir ’n Latynse gehoor vreemd is nie, of dit ook met die woord verborgenheid kon weergee, het hy verkies om die woord sakrament daar te gebruik.²¹³ Dit verskil egter nie in betekenis van dit wat Paulus in Grieks ’n misterie genoem het nie. Laat hulle nou gaan en taalvaardigheid luidrugtig aanval terwyl hulle so lank deur hulle onkunde oor ’n onderwerp wat so maklik en vir elkeen so in die ooglopend is, mislei is. Maar waarom dring hulle in hierdie een enkele verwysing so sterk op die woordjie sakrament aan terwyl hulle dit so dikwels andersins verwaarloos en verbygaan? Dit is immers ook in die eerste brief aan Timoteus deur die vertaler van die Vulgaat so gebruik²¹⁴ en ook in dieselfde betekenis in die brief aan die Efesiërs word dit oral as ’n misterie gebruik.²¹⁵ Ons moet hulle hierdie glips egter vergewe maar leuenaars moet ten minste ’n goeie geheue hê!

Maar hoe ’n duiselingwekkende ligsinnigheid is dit nie om die huwelik eers te versier en met die titel sakrament op te hemel, en dit dan later ’n onreinheid, ’n besmetting en vleeslike vuilheid te noem nie?²¹⁶ Hoe ongerymd is dit nie om priesters die sakrament van die huwelik te verbied nie? As hulle sou sê dat hulle priesters nie die sakrament verbied nie, maar slegs die wellustigheid van gemeenskap,²¹⁷ sal hulle nie so van my af wegkom nie! Want hulle verklaar self ook dat gemeenskap deel is van die sakrament en dat daarmee eintlik die eenheid wat ons met Christus het, uitgebeeld word in die gelykvormigheid van ons natuur omdat ’n man en ’n vrou slegs deur vleeslike gemeenskap een vlees word.

Sommige van hulle het egter twee sakramente hierin gevind, naamlik 1819 die eerste van God en die siel in die bruidegom en die bruid; en ’n tweede van Christus en die kerk, in die man en die vrou. Hoe dit ook al sy, gemeenskap is (volgens hulle) nogtans ’n sakrament en dit is verkeerd om enige Christen dit te verbied - behalwe miskien as Christene se sakramente so sleg by hulle pas dat hulle nie saam kan bestaan nie! Daar is ook ’n verdere onsinnigheid in hulle leerstellings in verband hiermee. Hulle verklaar dat die genade van die Heilige Gees in die sakrament verleen word; hulle leer ook dat gemeenskap (tussen man en vrou) ’n sakrament is; maar dan ontken hulle dat die Heilige Gees ooit by so ’n gemeenskap aanwesig is!²¹⁸

36. Наши противники были введены в заблуждение словом «тайна», употреблённым в обычном смысле. Но можно ли это считать основанием для того, чтобы вся Церковь несла наказание за их невежество? Св. Павел употребил слово «mysterion», что по-гречески значит «тайна», «секрет». И хотя переводчик мог передать греческое слово как «тайна» или даже оставить его без перевода, поскольку оно было привычно у латинян, он предпочёл перевести его как «таинство» (sacramentum) - однако в том смысле, в каком св. Павел написал по-гречески «mysterion». Пуст наши противники теперь громко вопят против изучения языков, из-за незнания которых заблуждаются в столь простых и очевидных вещах! И почему они в данном случае так держатся за слово «sacramentum», а в других, когда им заблагорассудится, проходят мимо него без внимания? Ведь переводчик употребил его также в Первом послании к Тимофею и несколько раз в Послании к ефесянам - и везде в значении «тайна» (1 Тим 3:9; Еф 1:9). Даже если простить им эту ошибку, тем не менее в своей лжи им следовало бы иметь хорошую память, дабы не противоречить самим себе.

Далее, они украшают брак именем таинства, а затем называют его нечистотой, грязью и плотской скверной (Decretum Gratiani, I, dist. 28, c. 2; dist. 82, c. 3-4). Что это, как не легкомыслие и непостоянство? Не абсурдно ли запрещать таинство священникам? Если паписты возразят, что воспрещают не таинство, а сладострастие плотского акта, это ничего не меняет. Ведь они учат, что плотский акт есть часть таинства и что в нём наше соединение со Христом символически выражается согласно природе, ибо мужчина и женщина становятся одной плотью не иначе как через плотское совокупление (Пётр Ломбардский. Сентеции, IV, dist. 26, c. 6 (MPL, CXCII, 909)). Правда, некоторые из наших противников различают здесь два таинства: одно - таинство Бога и души - символизируется женихом и невестой; другое - таинство Христа и Церкви - находит выражение в муже и жене. Как бы то ни было, всё равно, согласно их учению, плотский акт есть таинство, которое непозволительно запрещать христианину (если только они не хотят сказать, что христианские таинства так плохо согласуются между собой, что не могут существовать все вместе).

В учении наших противников есть и ещё одна несообразность. Они утверждают, что в таинстве сообщается благодать Св. Духа. Однако признавая таинством плотский акт, они отрицают присутствие в нём Св. Духа (Пётр Ломбардский. Там же; Decretum Gratiani, II, c. 32, qu. 2, c. 4; Августин. О добром супружестве, VI, 5-6 (MPL, XL, 377-378)).

37. Ac ne simpliciter Ecclesiam luderent, quam longam errorum, mendaciorum, fraudum, nequitiarum seriem uni errori attexuerunt? ut dicas nihil aliud quam abominationum latebram quaesiisse, dum e matrimonio Sacramentum fecerunt. Ubi enim id semel obtinuere, coniugalium causarum cognitionem ad se traxerunt: quippe res spiritualis erat profanis iudicibus non attrectanda. Tum leges sanxerunt quibus tyrannidem suam firmarunt, sed partim in Deum manifeste impias, partim in homines iniquissimas. Quales sunt, Ut coniugia inter adulescentulos^g, parentum iniussu contracta, firma rataque maneant⁷. Ne inter cognatos, ad septimum usque gradum, legitima sint matrimonia^h: et quae contracta suntⁱ, dissolvantur 471 ¹. Gradus vero ipsos, contra gentium omnium iura, et Mosis^a quoque politiam [Deut. 18. a. 6²] confingunt³. Ne viro qui adulteram repudiaverit, alteram inducere liceat⁴. Ne spirituales cognati^b matrimonio copulentur⁵. Ne a Septuagesima ad octavas Paschae, tribus hebdomadibus ante natalem Iohannis^c, ab Adventu ad Epiphaniam, nuptiae celebrentur⁶; et similes innumerae, quas recensere longum fuerit. Et ex eorum coeno aliquando emergendum est, in quo iam diutius haesit oratio quam animus ferebat. Aliquantulum tamen mihi profecisse videor, quod leonis pellem istis asinis quadam ex parte detraxi.

37. Et pour ne point tromper l’Eglise en une chose seulement, quelle multitude d’erreurs, de mensonges, de deceptions, de meschancetez ontils conjonts à cest erreur. Tellement qu’on pourroit dire qu’en faisant du Mariage un Sacrement, ils n’ont fait autre chose que chercher une cachette de toutes abominations. Car quand ils ont eu une fois gagné ce poinct, ils ont tiré par devers eux la cognoissance des causes matrimoniales; d’autant que c’estoit chose sacrée, à laquelle ne devoyent toucher les juges lais. Davantage, ils ont ordonné loix pour confirmer leur tyrannie: mais lesquelles sont en partie meschantes contre Dieu, en partie injustes contre les hommes: comme sont celles qui s’ensuyvent: Que les Mariages faits entre les jeunes personnes, qui sont sous la puissance de leurs parens, sans le consentement de leurs dits parens, demeurent fermes et immuables. Qu’il ne soit licite de contracter mariages entre cousins et cousines, jusques au septieme degré: car ce qui leur est le quatrieme, selon la vraye intelligence du droit, est le septieme: et que ceux qui auront esté contractez, soyent cassés et rompus. Derechef, ils forgent des degrez à leur poste, contre les loix de toutes nations, et l’ordonnance mesme de Moyse (Levit. 18:6). Qu’il ne soit pas licite à un homme qui aura repudié sa femme adultere, d’en prendre une autre. Que les parens spirituels, comme comperes et commeres, ne puissent contracter mariage ensemble. Qu’on ne celebre nulles nopces depuis la Septuagesime jusques aux octaves de Pasques: ne trois sepmaines devant la nativité de sainct Jean (pour lesquelles maintenant ils prennent celles de la Pentecoste, et les deux precedentes) ne depuis l’Advent jusques aux Rois: et autres semblables infinies, lesquelles il seroit long de raconter. En somme, il faut eschapper de leur boue, en laquelle nous avons plus longuement arresté que je ne voudroye. Toutesfois je pense avoir profité quelque chose en descouvrant en partie la bestise de ces asnes.

37. And, not to deceive the Church in one thing only, what a long series of errors, falsehoods, frauds, and iniquities, have they joined to that false principle! It may truly be affirmed that, when they made matrimony into a sacrament, they only sought a den of all abominations. For, when they had once established this notion, they assumed to themselves the cognizance of matrimonial causes; for matrimony was a spiritual thing, and not to be meddled with before lay judges. Then they made laws for the confirmation of their tyranny; and some of them manifestly impious towards God, and others most unjust towards men. Such as, that marriages contracted between young persons subject to the authority of parents, without the consent of their parents, remain valid and permanent; that no marriages be lawful between persons related, even to the seventh degree; and that, if any such be contracted, they be dissolved, (and the degrees themselves they state in opposition to the laws of all nations, and to the institution of Moses, so that what they call the fourth degree is, in reality, the seventh;) that it be unlawful for a man, who has repudiated his wife for adultery, to marry another; that spiritual relatives be not united in marriage; that no marriages be celebrated from Septuagesima, or the third Sunday before Lent, to the octaves of Easter, or eight days after that festival; for three weeks before the nativity of John the Baptist, or Midsummer-day, instead of which three weeks they now substitute the Whitsun week, and the two weeks which precede it; or from Advent to the Epiphany; and innumerable other regulations, which it would be tedious to enumerate. We must now quit their corruptions, in which we have been detained longer than I could wish: but I think I have gained some advantage by stripping these asses, in some measure, of the lion’s skin, and so far unmasking their principles, and exposing them to the world in their true colours.

37. Practical abuses from this erroneous idea of marriage. Conclusion.

And, that they might not delude the Church in this matter merely, what a long series of errors, lies, frauds, and iniquities have they appended to one error? So that you may say they sought nothing but a hiding-place for abominations when they converted marriage into a sacrament. When once they obtained this, they appropriated to themselves the cognisance of conjugal causes: as the thing was spiritual, it was not to be intermeddled with by profane judges. Then they enacted laws by which they confirmed their tyranny,—laws partly impious toward God, partly fraught with injustice toward men; such as, that marriages contracted between minors, without the consent of their parents, should be valid; that no lawful marriages can be contracted between relations within the seventh degree, and that such marriages, if contracted, should be dissolved. Moreover, they frame degrees of kindred contrary to the laws of all nations, and even the polity of Moses, and enact that a husband who has repudiated an adulteress may not marry again—that spiritual kindred cannot be joined in marriage—that marriage cannot be celebrated from Septuagesimo to the Octaves of Easter, three weeks before the nativity of John, nor from Advent to Epiphany, and innumerable others, which it were too tedious to mention. We must now get out of their mire, in which our discourse has stuck longer than our inclination. Methinks, however, that much has been gained if I have, in some measure, deprived these asses of their lion’s skin.

37. En wat hebben ze, om de kerk niet eenvoudig te bespotten, een lange reeks van dwalingen, leugens, bedriegerijen en slechtheden aan deze ene dwaling vastgeknoopt! Zodat men zou zeggen, dat ze niets anders dan een schuilplaats van verfoeilijkheden gezocht hebben, toen ze van het huwelijk een sacrament maakten. Want toen ze dit eenmaal hadden, hebben zij het onderzoek in huwelijkszaken aan zich getrokken: immers een geestelijke zaak mocht door wereldlijke rechters niet aangeroerd worden. Toen hebben ze wetten gemaakt, waarmee ze hun tirannie bevestigden, maar die deels kennelijk goddeloos zijn tegenover God, deels zeer onrechtvaardig tegenover de mensen. Zoals daar zijn, dat de huwelijken tussen jeugdige lieden, die zonder goedkeuren der ouders gesloten zijn, van kracht zullen blijven: dat de huwelijken tussen bloedverwanten tot de zevende graad toe niet wettig zullen zijn, en wanneer ze gesloten zijn, moeten ontbonden worden; deze graden echter verzinnen zij tegen de rechters van alle volken, en ook tegen de regeling van Mozes in; dat een man, die zijn overspelige vrouw verstoten heeft, geen andere mag trouwen; dat degenen, die geestelijke verwanten zijn, niet met elkander mogen trouwen; dat men van de zevende week vóór tot de achtste dag na Pasen, in de drie weken vóór de geboortedag van Johannes, en van Advent tot Driekoningen geen bruiloft mag vieren, en talloze dergelijke wetten meer, die het te lang zou zijn op te sommen. En eindelijk moeten we ons eens losmaken uit hun modder, waarin onze woorden al langer vastgezeten hebben, dan ik wel gewild had. Maar toch geloof ik, dat ik enig nut gedaan heb daardoor, dat ik die ezels de leeuwehuid in zeker opzicht heb uitgetrokken.

37. Machtmäßige Folgen der römischen Lehre

Nun wollten sie aber die Kirche nicht nur in einer einzigen Fraget zum Narren halten – und was für eine lange Reihe von Irrtümern, Lügen, Betrügereien und Schalkheiten haben sie deshalb an den einen Irrtum angefügt! Man möchte geradezu sagen, daß sie, indem sie aus dem Ehestand ein Sakrament machten, nichts anderes gesucht haben als einen Schlupfwinkel von Abscheulichkeiten. Sobald sie nämlich jene Lehre einmal durchgesetzt hatten, haben sie die richterliche Untersuchung der Ehesachen an sich gezogen – natürlich durfte doch die „geistliche“ Sache nicht von weltlichen Richtern angerührt werden! Alsdann haben sie Gesetze erlassen, mit denen sie ihre Tyrannei befestigten – aber die sind zum Teil offenkundig lästerlich gegen Gott, zum Teil von höchster Unbilligkeit gegen die Menschen. So haben sie zum Beispiel bestimmt, daß Ehen zwischen Jugendlichen, die ohne Einwilligung der Eltern geschlossen sind, Kraft und Gültigkeit behalten sollen. Sie haben verfügt, daß Ehen zwischen Blutsverwandten bis zum siebenten Grad nicht rechtmäßig sind und, sofern sie bereits geschlossen sind, gelöst werden sollen. Diese Grade selbst aber denken sie sich im Gegensatz zu den Rechten aller Völker und auch zur Ordnung des Mose aus (Lev. 18,6ff.). Sie setzen fest, daß ein Mann, der seine ehebrecherische Frau verstoßen hat, keine andere heiraten darf. Sie bestimmen, daß „geistliche Verwandte“ nicht ehelich verbunden werden dürfen. Sie gebieten, daß von der siebten Woche vor bis zum achten Tage nach Ostern, in den drei Wochen vor dem Geburtstag des Johannes und in der Zeit von Advent bis Epiphanias keine Hochzeiten gefeiert werden dürfen – und zahllose ähnliche Dinge, deren Aufzählung zu weit führen würde! Es ist auch an der Zeit, daß wir uns endlich aus ihrem Schmutz herausmachen, bei dem sich meine Darlegungen schon länger aufgehalten haben, als ich es gewünscht hätte. Jedoch will es mich bedünken, als ob ich doch ein wenig damit erreicht hätte, daß ich diesen Eseln in einiger Hinsicht die Löwenhaut abgestreift habe!

37. Die Roomse leer in verband met die huwelik het stringe dwalings te weeggebring

Maar om nie maar doodeenvoudig die kerk te bespot nie, hoe ’n lang rits dwalings, leuens, bedrog en misleiding het hulle nie aan hierdie een dwaling verbind nie? Jy sou kon sê dat hulle niks anders as skuilplekke vir afstootlikhede gesoek het toe hulle van die huwelik ’n sakrament gemaak het nie! Toe hulle dit trouens eenmaal reggekry het, het hulle hulle ook die ondersoek na huweliksake toegeëeien omdat dit dan ’n geestelike aangeleentheid was wat nie deur wêreldlike regters hanteer mag word nie!

Daarna het hulle wette ingestel waarmee hulle hulle dwingelandy bekragtig het, maar hierdie wette was gedeeltelik oop en bloot goddeloos teenoor God en gedeeltelik uiters onbillik teenoor die mense. Voorbeelde hiervan is dat huwelike wat sonder toestemming van hulle ouers tussen jong kinders gesluit is, vas en wettig moet bly;²¹⁹ dat huwelike tussen bloedverwante tot die sewende geslag onwettig is en dat huwelike wat so gesluit is, ontbind moet word.²²⁰ Hulle skep sulke trappe strydig met die wette van alle volke en ook strydig met die beleid van Moses.²²¹

Verder bepaal hulle dat ’n man wat sy owerspellige vrou verwerp het, nie met ’n ander vrou mag trou nie;²²² dat geesverwante nie in die huwelik 1820 verbind mag word nie;²²³ dat vanaf die sewende week voor paasfees tot die agste dag daarna, en drie weke voor die geboortedag van Johannes, van Advent tot Driekoningdag, geen huwelik gevier mag word nie²²⁴ en ontelbare dergelike wette maar dit sal te lank neem om dit hier op te noem. Buitendien moet ons nou uit hulle gemors uitkom terwyl my betoog reeds langer daaraan gekleef het as wat ek bedoel het. My indruk is nogtans dat ek ’n mate van vordering gemaak het omdat ek die leeuvel in ’n mate van hierdie esels afgetrek het!

37. Не ограничиваясь обманом Церкви в одном вопросе, паписты присоединяют к нему великое множество других заблуждений, лживых измышлений, обманов и нечестивых воззрений. Можно сказать, что, превращая брак в таинство, они ищут клад всяческих мерзостей. Добившись признания брака таинством, они присвоили себе право слушания брачно-семейных дел на том основании, что брак есть священное установление, которого не должны касаться светские судьи. Более того, они издали законы для укрепления своей тирании. Но эти законы, с одной стороны, нечестивы по отношению к Богу, а с другой - несправедливы по отношению к людям. Например, закон о том, что браки между находящимися под родительской властью несовершеннолетними, заключённые без согласия родителей, остаются прочными и неизменными. Или запрещаются браки между родственниками до седьмого колена (ибо та степень родства, которая у них считается четвёртой, при истинном толковании права оказывается седьмой); а уже заключённые браки признаются недействительными и расторгаются.

При этом паписты определяют степени родства произвольно, вопреки законам всех народов и установлению Моисея (Лев 18:6 сл.). Далее, человеку, отвергнувшему свою жену-прелюбодейку, непозволительно жениться на другой. Духовные родители (крёстные отец и мать) не могут вступить в брак между собою.

Предписывается не праздновать свадьбу от семидесятого дня перед Пасхой до восьмого дня Пасхи, а также в течение трёх недель перед рождеством Иоанна Крестителя (за которые они теперь принимают неделю Пятидесятницы и две предыдущие) и от начала Адвента до Богоявления. Существует огромное множество других подобных правил, перечислять которые было бы слишком утомительно.

Короче говоря, нужно выбираться из папистских нечистот, в которых мы копошились дольше, чем я того желал. Тем не менее, думаю, что мне удалось сделать полезное дело, раскрыв отчасти глупость этих ослов.