1. 417 | His et similibus inventis conatus est Satan, velut offusis tenebris, sacram Christi Coenam infuscare et inquinare: ne saltem eius puritas in Ecclesia retineretur. Sed horrendae abominationis caput fuit, quum signum extulit, quo non modo obscuraretur et perverteretur, sed penitus obliterata et abolita evanesceret, et ex hominum memoria excideret: nempe quum pestilentissimo errore totum pene orbem obcaecavit, ut crederet Missam sacrificium et oblationem esse ad impetrandam peccatorum remissionem². || Quomodo initio dogma istud acceperint saniores Scholastici³, nihil moror: valeant ipsi cum spinosis suis argutiis: quae, utcunque cavillando defendi queant, ideo tamen repudiandae sunt bonis omnibus, quod nihil quam Coenae claritatem multis tenebris inducunt. Illis ergo valere iussis, congredi me hic lectores intelligant cum ea opinione qua Romanus Antichristus ac eius Prophetae totum orbem imbuerunt^c, || nempe Missam esse opus, quo sacerdos, qui Christum offert, et alii, qui in oblatione participant, Deum promerentur⁴: || vel expiatoriam esse victimam, qua sibi Deum reconcilient⁵. || Neque id communi tantum vulgi opinione receptum est, sed ipsa quoque actio sic est instituta, ut genus sit placationis quo pro 418 vivorum et mortuorum expiatione Deo satisfiat. Hoc quoque sonant verba quibus utuntur¹: nec aliud ex quotidiano usu colligere licet. || Quam altas radices fixerit haec pestis, scio: quanta sub specie boni lateat, ut nomen Christi praeferat, ut uno Missae nomine totam fidei summam complecti se multi credant. Sed ubi verbo Dei clarissime comprobatum fuerit, hanc quantumvis fucatam et splendidam Missam^a insigni contumelia Christum afficere, crucem eius sepelire et opprimere, mortem eius in oblivionem tradere, fructum qui ex ea nobis proveniebat tollere, Sacramentum, quo mortis memoria relicta erat, enervare et dissipare: an erunt ullae tam profundae radices quas non validissima haec securis, verbum inquam Dei, conscindat et evertat^b? An ulla tam speciosa facies sub qua latens malum lux haec non prodat?

1. Par ces inventions et autres semblables, Satan s’est efforcé d’espandre et mesler ses tenebres en la sacrée Cene de Jesus Christ, pour la corrompre, depraver et obscurcir: à tout le moins, afin que la purelé d’icelle ne fust retenue et gardée en l’Eglise. Mais le chef de l’horrible abomination a esté, quand il a dressé un signe par lequel ceste sacrée Cene non seulement fut obscurcie et pervertie, mais du tout effacée et abolie s’esvanouist et decheust de la memoire des hommes: c’est assavoir, quand il a aveuglé quasi tout le monde de cest erreur pestilentieux, qu’on creust la Messe estre sacrifice et oblation pour impetrer la remission des pechez. Il ne me chaut en quel sens ceste opinion a esté prinse du commencement, et comment elle a esté traitée des docteurs Scolastiques, qui ont parlé un petit plus passablement que leurs successeurs qai sont venus depuis. Pourtant je laisse toutes les solutions qu’ils en baillent, veu que ce ne sont que subtilités frivoles, qui ne servent que d’obscurcir la verité de la Cene. Que les lecteurs soyent advertis que mon intention est de combattre contre ceste maudite opinion, de laquelle l’Antechrist de Rome avec tous ses supposts a enyvré le monde, en faisant accroire que la Messe est une œuvre meritoire, tant pour le Prestre qui offre Jesus Christ, que pour ceux qui sont assistans à l’oblation qu’il fait: ou bien que c’est une hostie de satisfaction pour avoir Dieu propice. Ceste opinion n’est pas seulement receue du commun populaire, mais aussi l’acte qu’ils font est tellement composé, que c’est une espece d’expiation, pour satisfaire à Dieu des offenses tant des vivans que des morts. Et de fait, les parolles dont ils usent chantent ainsi: et l’usage quotidien demonstre que la chose est telle. Je say combien ceste peste s’est enracinée avant, sous combien grande apparence de bien elle se cache, comment elle se couvre du nom de Jesus Christ, comment plusieurs pensent comprendre toute la somme de la foy sous le nom de Messe. Mais où il aura esté prouvé tresclairement par la parolle de Dieu, que ceste Messe, quoyqu’elle soit parée et fardée, fait tresgrand deshonneur à Jesus Christ, opprime et ensevelist sa croix, met en oubly sa mort, nous oste le fruict qui nous en provenoit, destruit et dissipe le Sacrement, auquel nous estoit laissée la memoire d’icelle mort: aura-elle aucunes tant profondes racines, lesquelles ceste coignée trespuissante, c’est-àdire la parolle de Dieu, ne couppe, trenche et abatte? Y aura-il aucune si belle couverture, sous laquelle le mal caché ne soit monstrè par ceste lumiere?

1. 585 With these, and similar inventions, Satan has endeavoured to obscure, corrupt, and adulterate the sacred supper of Christ, that, at least, its purity might not be preserved in the Church. But the perfection of the dreadful abomination was his establishment of a sign, by which it might be not only obscured and perverted, but altogether obliterated and abolished, so as to disappear from the view, and to depart from the remembrance of men. I refer to that most pestilent error with which he has blinded almost the whole world, persuading it to believe that the mass is a sacrifice and oblation to procure the remission of sins. How this dogma was at first understood by the sounder schoolmen, who did not fall into all the absurdities of their successors, I shall not stay to inquire, but shall take leave of them and their thorny subtleties; which, however they may be defended by subterfuges and cavils, ought to be rejected by all good men, because they merely serve to obscure the lustre of the sacred supper. Leaving them, therefore, I wish the readers to understand that I am now combating that opinion with which the Roman antichrist and his agents have infected the whole world; namely, that the mass is an act by which the priest who offers Christ, and others who participate in the oblation, merit the favour of God; or that it is an expiatory victim by which they reconcile God to them. Nor has this been merely an opinion generally received by the multitude; but the act itself is so ordered, as to be a kind of expiation, to make satisfaction to God for the sins of the living and the dead. This is fully expressed also in the words which they use; nor can any thing else be concluded from its daily observance. I know how deeply this pest has stricken its roots, what a plausible appearance of goodness it assumes, how it shelters itself under the name of Christ, and how multitudes believe the whole substance of faith to be comprehended under the single word mass. But when it shall have been most clearly demonstrated by the word of God, that this mass, however it may be varnished and adorned, offers the greatest insult to Christ, suppresses and conceals his cross, consigns his death to oblivion, deprives us of the benefit resulting from it, and invalidates and destroys the sacrament which was left as a memorial of that death,—will there be any roots too deep for 586this most powerful axe—I mean the word of God—to cut in pieces and eradicate? Will there be any varnish too specious for this light to detect the evil which lurks behind it?

1. The chief of all the abominations set up in opposition to the Lord’s Supper is the Papal Mass. A description of it.

607 By these and similar inventions, Satan has attempted to adulterate and envelop the sacred Supper of Christ as with thick darkness, that its purity might not be preserved in the Church. But the head of this horrid abomination was, when he raised a sign by which it was not only obscured and perverted, but altogether obliterated and abolished, vanished away and disappeared from the memory of man—namely, when, with most pestilential error, he blinded almost the whole world into the belief that the Mass was a sacrifice and oblation for obtaining the remission of sins. I say nothing as to the way in which the sounder Schoolmen at first received this dogma.¹ I leave them with their puzzling subtleties, which, however they may be defended by cavilling, are to be repudiated by all good men, because, all they do is to envelop the brightness of the Supper in great darkness. Bidding adieu to them, therefore, let my readers understand that I am here combating that opinion with which the Roman Antichrist and his prophets have imbued the whole world— viz. that the mass is a work by which the priest who offers Christ, and the others who in the oblation receive him, gain merit with God, or that it is an expiatory victim by which they regain the favour of God. And this is not merely the common opinion of the vulgar, but the very act has been so arranged as to be a kind of propitiation, by which satisfaction is made to God for the living and the dead. This is also expressed by the words employed, and the same thing may be inferred from daily practice. I am aware how deeply this plague has struck its roots; under what a semblance of good it conceals its true character, bearing the name of Christ before it, and making many believe that under the single name of Mass is comprehended the whole sum of faith. But when it shall have been most clearly proved by the word of God, that this mass, however glossed and splendid, offers the greatest insult to Christ, suppresses and buries his cross, consigns his death to oblivion, takes away the benefit which it was designed to convey, enervates and dissipates the sacrament, by which the remembrance of his death was retained, will its roots be so deep that this most powerful axe, the word of God, will not cut it down and destroy it? Will any semblance be so specious that this light will not expose the lurking evil?

1. Door deze en dergelijke uitvindingen heeft de Satan gepoogd, als het ware door het verbreiden van duisternis het heilige Avondmaal van Christus te verdonkeren en te bezoedelen, opdat althans de zuiverheid van het Avondmaal in de kerk niet behouden zou worden. Maar dit was het toppunt van gruwelijke verfoeilijkheid, toen hij een teken heeft verheven, waardoor het niet alleen verduisterd en verkeerd werd, maar geheel uitgewist en vernietigd, en daardoor verdween en uit de herinnering der mensen wegviel: namelijk toen hij door een allerverderfelijkste dwaling bijna de ganse wereld zo verblind heeft, dat ze geloofde, dat de mis een offerande en aanbieding is om de vergeving der zonden te verkrijgen. Hoe in het begin de verstandigste Scholastieken dit leerstuk ontvangen hebben, daarom bekommer ik me niet. Laat hen lopen met hun spitsvondige redeneringen, die, ook al zouden ze met allerlei uitvluchten verdedigd kunnen worden, toch daarom door alle goeden moeten verworpen worden, omdat ze niet doen dan de helderheid van het Avondmaal met vele duisternissen bedekken. Terwijl ik die redeneringen dus laat voor wat ze zijn, moeten de lezers begrijpen, dat ik hier de strijd aanbind met die mening, waarmee de antichrist van Rome en zijn profeten de gehele wereld vervuld hebben, namelijk dat de mis een werk is, waardoor de priester, die Christus offert en anderen, die aan de offerande deelnemen, zich verdienstelijk maken bij God, of dat zij een zoenoffer is, waardoor zij zich met God verzoenen. En dat is niet alleen door de algemene opvatting van de grote massa aanvaard, maar ook de handeling zelf is zo ingericht, dat ze een soort van verzoening is, waardoor Gode genoeg gedaan wordt door de verzoening van levenden en doden. Dit geven ook de woorden te kennen, die ze gebruiken, en ook uit het dagelijks gebruik kan men niet anders opmaken. Hoe diepe wortels deze pest geschoten heeft, weet ik, en ook onder hoe grote schijn van iets goeds te zijn zij schuil gaat, hoe ze zich siert met de naam van Christus, en hoe velen geloven, dat in de ene naam der mis de ganse inhoud des geloofs besloten is. Maar wanneer uit Gods Woord zeer duidelijk bewezen zal zijn, dat deze mis, hoe opgesmukt en schitterend ze ook is, Christus grote smaadheid aandoet, zijn kruis begraaft en onderdrukt, zijn dood in vergetelheid brengt, de vrucht, die uit die dood voor ons voortkwam, wegneemt, en het sacrament, waardoor de herinnering aan de dood overgebleven was, ontzenuwt en verstrooit: zullen er dan wel zo diepe wortels zijn, dat ze niet door deze zeer krachtige bijl, ik bedoel het Woord Gods, worden weggehouden en uitgeroeid? Zal er dan wel een zo schitterend uiterlijk zijn, onder hetwelk dit kwaad kan schuil gaan, dat dit licht het niet aan de dag brengt?

1. 991Die römische Lehre

Mit diesen und dergleichen Erfindungen hat der Satan, gleichsam wie durch Verbreitung von Finsternis, das heilige Mahl Christi zu entstellen und zu besudeln versucht, damit seine Reinheit nur ja nicht in der Kirche erhalten bleibe. Diese schreckliche Abscheulichkeit aber hat ihren Gipfel erreicht, als er ein Zeichen aufrichtete, mit dem das Abendmahl nicht nur verdunkelt und verkehrt, sondern völlig getilgt und abgeschafft werden sollte, um dadurch zum Verschwinden gebracht und aus dem Gedächtnis der Menschen entfernt zu werden. Das geschah nämlich, als er fast die ganze Welt mit dem furchtbar verderbenbringenden Irrtum verblendete, daß sie glaubte, die Messe sei ein Opfer und eine dargebrachte Gabe, kraft deren man die Vergebung der Sünden erlangte.

In welcher Weise die vernünftigeren Schultheologen im Anfang diese Lehre aufgefaßt haben, darum kümmere ich mich nicht – ich will sie mit ihren spitzfindigen Scharfsinnigkeiten fahrenlassen; denn diese müssen, mag man sie allenfalls auch mit Ausflüchten verteidigen, trotzdem aus dem Grunde von allen rechtschaffenen Leuten verworfen werden, daß sie nichts tun, als die Klarheit des Abendmahls mit viel Finsternis zu bedecken.

Diese Dinge will ich also fahrenlassen, und der Leser möge begreifen, daß ich mich hier mit der Meinung in Streit begebe, mit welcher der römische Antichrist und seine Propheten die ganze Welt erfüllt haben, nämlich mit der Meinung, die Messe sei ein Werk, vermöge dessen sich der Priester, der Christus opferte, und die anderen Menschen, die an dem Opfer teilnähmen, bei Gott ein Verdienst erwürben, oder auch: die Messe sei ein Sühnopfer, durch das sie Gott mit sich versöhnten.

Und das ist nun nicht nur von der allgemeinen Ansicht der großen Menge so angenommen werden, nein, auch die Handlung selbst ist so eingerichtet, daß sie eine Art von Beschwichtigung sein soll, durch die man Gott zwecks Versöhnung der Lebendigen und der Toten Genüge leisten will. Das geben auch die Worte zu erkennen, die die Römischen dabei gebrauchen, und aus der tagtäglichen Übung läßt sich ebenfalls nichts anderes entnehmen. Wie tiefe Wurzeln diese Pest geschlagen hat, das weiß ich; ich weiß auch, wie mächtig der Schein einer guten Sache ist, unter dem sie sich verbirgt; ich weiß, wie diese Pest den Namen Christi als Vorwand benutzt und viele Leute des Glaubens sind, in dem einen Namen „Messe“ hätten sie die ganze Summe des Glaubens zusammengefaßt.

Nun wird aber auf Grund des Wortes Gottes mit höchster Deutlichkeit nachgewiesen werden, daß die Messe, so schön und glänzend sie auch erscheinen mag, (1) Christus besonders schlimme Schmach antut, daß sie (2) sein Kreuz begräbt und unterdrückt, (3) seinen Tod in Vergessenheit geraten läßt und (4) die Frucht, die uns aus ihm erwachsen ist, beiseite schafft, es wird bewiesen werden, daß sie (5) das Sakrament, in dem das Gedächtnis des Todes Christi verblieben war, entkräftet und hinfällig macht. Ist das aber bewiesen – wird es dann wohl Wurzeln geben, die so tief sitzen, daß dies Beil, nämlich das Wort Gottes, sie nicht zerschlägt und aus dem Boden heraushaut, wird dann wohl ein Schein vorhanden sein, der so glänzend wäre, daß das Übel sich darunter verbergen könnte und von diesem Licht nicht an den Tag gebracht würde?

1. Al die dwalings in verband met die nagmaal het uit die Roomse Mis ontstaan

1755 Met hierdie en soortgelyke uitvindings het die Satan gepoog om die heilige nagmaal van Christus te verduister en te besoedel asof hy ’n skaduwee daaroor gegooi het om te voorkom dat die suiwerheid daarvan in die kerk behoue bly. Maar die toppunt van sy verskriklike afstootlikheid was toe hy sy vaandel opgetel het om nie alleen die nagmaal te verduister en omver te werp nie, maar dit heeltemal uit te wis en te vernietig, dit te laat verdwyn en uit die gedagtes van mense uit te roei. Dit was naamlik toe hy byna die hele wêreld verblind het met die uiters verderflike dwaling dat die mense moet glo dat die Mis¹ ’n offerande en offer is om vergiffenis van sondes te bekom.² Ek hou my nou nie op met die manier waarop die Skolastici met gesonder verstand³ aanvanklik hierdie leerstelling opgeneem het nie. Vaarwel aan hulle met hulle spitsvondighede vol dorings! Hoewel dit met drogredenasies verdedig kan word, moet hulle nogtans deur alle goeie mense verwerp word omdat hulle niks anders doen as om die duidelikheid van die nagmaal met baie skadu’s te verduister nie.

As ek hulle dus vaarwel toegeroep het, moet my lesers begryp dat ek hier die stryd teen daardie opvatting aansê waardeur die Roomse Antichris en sy profete die hele wêreld deurtrek het. Dit is naamlik dat die Mis nodig is sodat die priester wat Christus offer, asook ander mense wat aan die of- 1756 ferande deelneem, verdienstelik kan wees voor God,⁴ of dat die Mis ’n soenoffer is waardeur hulle hulle met God versoen.⁵ En dit is ook nie alleen volgens die algemene opvatting van die gewone mense aangeneem nie, maar die handeling is self so ingestel dat dit ’n soort versoening is waardeur aan God voldoening gedoen word as versoening vir die wat lewe en die wat dood is. Die woorde wat hulle (in die bediening van die Mis) gebruik, gee dit ook te kenne, en uit hulle daaglikse gebruik kan ons ook niks anders as dit aflei nie.

Ek weet hoe diep hierdie verpesting wortelgeskiet het; ek weet onder hoe ’n groot skyn van die goeie dit verskuil is om die Naam van Christus voor te hou sodat baie glo dat die somtotaal van ons geloof in die woord Mis saamgevat word. Ons sal egter baie duidelik met die Woord van God bewys dat hierdie Mis, al sou dit ook hoe opgesmuk en pragtig wees, Christus met uitsonderlike smaad beledig; dat dit sy kruis begrawe en onderdruk; dat dit sy dood in die vergetelheid wegbêre; dat dit die vrug wat ons daaruit bekom het, tot niet maak en die sakrament waardeur ons aan sy dood herinner moet word, kragteloos maak en vernietig. Sal daar dan nog sulke diep wortels wees dat hierdie uiters kragtige byl, naamlik die Woord van God, dit nie kan deurkap en uitroei nie? Sal daar dan nog so ’n opgesmukte skyn daarvan wees waaronder hierdie euwel verskuil is, wat hierdie lig nie kan ontmasker nie?

1. Такими и другими подобными измышлениями Сатана силится затемнить и замутить священную Вечерю Иисуса Христа, чтобы исказить и извратить её или, по крайней мере, чтобы Церковь не сумела сохранить её в чистоте. Эта чудовищная мерзость достигла предела с установлением символа, который не только затемняет и извращает святую Вечерю, но вовсе уничтожает её, истребляя в людях самоё память о ней. А именно, Сатана ослепил почти весь мир тем отвратительным заблуждением, будто «месса» есть жертвоприношение, необходимое для того, чтобы получить прощение грехов (Августин. Энхиридий к Лаврентию, СХ, 29 (МРL, XL, 283-283); Пётр Ломбардский. Сентенции, IV, I dist. 12, с. 7 (МРL, СХCII, 866 р.); Фома Аквинский. Сумматеологии, III, qu. 83. art. 1.)

Для меня не имеет значения, в каком смысле такое представление понималось изначально и как его толковали схоластические учители (рассуждавшие несколько более терпимо, чем их позднейшие последователи). Посему я оставляю в стороне все их разъяснения: это всего лишь пустопорожние софизмы, только затемняющие истину Вечери. Пусть читатели узнают, что я намерен сражаться против того проклятого мнения (которым римский антихрист и его приспешники опоили мир), будто месса есть заслуга перед Богом - как для священника, предлагающего Иисуса Христа, так и для присутствующих при жертвоприношении (Clichtove.Propugnaculum, I, XI, fol. XXIV A.). Или будто она есть искупительная жертва, удовлетворяющая Бога и обеспечивающая его благосклонность (Idem. Antilutherus, II, XV, fol. 82b p.).

Дело не ограничивалось простым заимствованием этого мнения простонародья. Само действо, совершаемое священниками, обставлено таким образом, что предстаёт как своего рода искупление, удовлетворяющее Бога в отношении преступлений против Него, совершённых как живыми, так и умершими. Таков фактический смысл употребляемых нашими противниками слов и ежедневной практики. Я знаю, насколько глубоко укоренилось это зло. Оно прикидывается добром и прикрывается именем Иисуса Христа, и многие думают, будто вся совокупность веры объемлется единым и прочным строением мессы. Но слово Божье яснейшим образом докажет, что эта месса, чем бы она ни прикрывалась и ни приукрашивалась, бесчестит Иисуса Христа, попирает и хоронит Его Крест, предаёт забвению Его смерть и лишает нас её плодов, разрушает и уничтожает Таинство, оставленное нам в воспоминание об этой смерти. Так найдутся ли у мессы настолько глубокие корни, чтобы их не могла обрубить и выкорчевать мощная секира слова Божьего? Найдётся ли у неё столь надёжное прикрытие, чтобы тайное зло не было явлено в истинном свете?

2. | Ostendamus ergo quod primo loco propositum est, intolerabilem illic blasphemiam ac contumeliam Christo irrogari. Sacerdos enim et Pontifex a Patre consecratus est, non ad tempus: quomodo illi in Veteri testamento constituti leguntur, quorum quum vita mortalis esset, sacerdotium immortale esse non poterat: quare et successoribus opus erat qui subinde in demortuorum locum subrogarentur. At Christo, qui immortalis est, vicarium substitui minime necesse est. Itaque a Patre designatus est Sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedec: ut aeternum permanente sacerdotio fungeretur [Heb. 5. b. 5, et c. 10, et 7. c. 17. 21, et 9. c. 11, et 10. d. 21; Psal. 110. b. 4^c; Gene. 14. d. 18]. Hoc mysterium in Melchisedec ante multo figuratum fuerat, quem ubi Scriptura semel induxit Sacerdotem Dei viventis, nunquam^d postea eius^e meminit, acsi nullum vitae finem habuisset. Hac similitudine Christus secundum eius ordinem Sacerdos dictus est. Iam vero qui quotidie sacrificant, oblationibus sacerdotes praeficiant necesse est, quos Christo velut successores et vicarios subrogent^f. Qua subrogatione non modo Christum suo honore spoliant et aeterni sacerdotii praerogativam illi rapiunt: sed e dextera Patris deturbare ipsum conantur: in qua sedere immortalis non potest quin simul aeternus Sacerdos maneat^g. Neque causentur^h, non suffici suos sacrificulos Christo quasi demortuo, sed suffraganeos duntaxat esse aeterni eius sacerdotii quod propterea stare non desinit. 419 Verbis enim Apostoli fortius constringuntur quam ut sic elabi possint: nempe alios plures esse factos sacerdotes quia morte impedirentur permanere [Hebr. 7. d. 23]. Christus ergo, qui morte non impeditur, unus est nec consortibus indiget. || Quae tamen eorum est improbitas, ad impietatem suam tuendam exemplo Melchisedec se armant. Quia enim obtulisse dicitur panem et vinum, colligunt fuisse praeludium Missae suae, acsi inter eum et Christum similitudo esset in panis et vini oblatione¹. Quod magis ieiunum est ac frivolum quam ut refutatione egeat. Panem et vinum dedit Melchisedec Abrahae et eius comitibus, ut lassos ex itinere et praelio reficeret; quid hoc ad sacrificium? Humanitas sancti regis laudatur a Mose²: mysterium importune isti excudunt cuius nulla fit mentio. Fucant tamen suum errorem alio colore, quia sequitur continuo post, Et erat sacerdos Dei altissimi³. Respondeo, perperam eos trahare ad panem et vinum quod Apostolus ad benedictionem refert. Quum ergo Sacerdos esset Dei, benedixit Abrahae⁴. Unde idem Apostolus (quo melior non est quaerendus interpres) colligit eius praestantiam: quia minor benedicitur a maiore [Hebr. 7. b. 7]. Quod si oblatio Melchisedec sacrificii Missalis figura esset, an Apostolus, obsecro, qui minima quaeque excutit, rem adeo seriam et gravem fuisset oblitus? Iam (quicquid nugentur) rationem quae ab ipso Apostolo adducitur, frustra convellere tentabunt, cessare ius et honorem sacerdotii inter homines mortales, quia Christus, qui immortalis est, unicus ac perpetuus est Sacerdos⁵.

2. Declairons donc ce qui a esté proposé en premier lieu, que là il se fait un blaspheme et deshonneur intolerable à Jesus Christ. Car il a esté constitué et consacré Prestre et Pontife de par son Pere (Hebr. 5:5, 10, 7:17, 21; 9:11; 10:21): non pas pour quelque temps, comme on lit de ceux qui furent constituez au vieil Testament, desquels puis que la vie estoit mortelle, la Prestrise et Prelature ne pouvoit estre immortelle: parquoy il estoit besoin qu’ils eussent des successeurs, qui fussent apres subroguez au lieu d’eux, quand ils seroyent decedez. Mais à Jesus Christ, qui est immortel, il ne faut point substituer de vicaire. Il a donc esté designé du Pere, Prestre à tousjours selon l’ordre de Melchizedec (Ps. 110:4): afin qu’il fist l’office de Prestrise eternellement durante et permanente. Ce mystere avoit esté long temps devant figuré en Melchizedec, duquel apres qu’il a esté une fois introduit par l’Escriture Prestre du Dieu vivant (Gen. 14:18), jamais apres il n’en est fait mention, comme s’il eust tousjours vescu sans fin. Par ceste similitude Jesus Christ a esté dit Prestre selon son ordre. Or ceux qui tous les jours sacrifient, il est necessaire qu’ils ayent des Prestres pour faire leurs oblations, lesquels soyent subroguez à Jesus Christ, comme successeurs et vicaires: par laquelle subrogation non seulement ils despouillent Jesus Christ de son honneur, et luy ravissent sa prerogative de Prestrise eternelle, mais ils s’efforcent de le dejetter de la dextre de son Pere: en laquelle il ne peut estre assis immortel, qu’ensemblement il ne demeure Prestre eternel, afin d’interceder pour nous. Et qu’ils n’alleguent point que leurs Sacrificateurs ne sont point substituez vicalres à Jesus Christ comme trespassé, mais que seulement ils sont suffragans de son eternelle Prestrise, laquelle ne laisse point pour cela de consister tousjours en son estat: car par les parolles de l’Apostre ils sont prins de trop pres, pour ainsi eschapper. Il dit que plusieurs estoyent faits Prestres, pourtant qu’ils estoyent empeschez par mort de pouvoir tousjours durer (Hebr. 7:23). Jesus Christ donc, qui ne peut estre empesché par mort, est seul, et n’a besoin de compagnons. Or comme ils sont effrontez, ils s’osent bien armer de l’exemple de Melchizedec pour maintenir leur impieté. Car pource qu’il est dit qu’il a offert du pain et du vin, ils inferent que cela a esté prefiguratif de leur Messe. Voire comme si la similitude entre luy et Jesus Christ estoit située en l’oblation du pain et du vin. C’est un badinage si maigre, qu’il ne vaut pas d’estre refuté. Melchizedec a donné du pain et du vin à Abraham et à sa compagnie, pource qu’ils avoyent besoin d’estre repeus comme gens lassez qui retournoyent de la bataille. Moyse loue l’humanité et liberalité de ce sainct Roy. Ceux-cy se forgent un mystere à la volée, dont il n’est fait nulle mention. Toutesfois ils fardent leur erreur d’une autre couleur: c’est qu’il s’ensuit tantost apres au texte, qu’il estoit Sacrificateur du Dieu souverain. A quoy je respon, qu’ils sont trop bestes de tirer au pain et au vin ce que l’Apostre rapporte à la benediction: voulant signifier qu’en qualité de Sacrificateur de Dieu il a benit Abraham. Parquoy le mesme Apostre, lequel est le meilleur expositeur que nous puissions trouver, monstre la dignité de Melchizedec, en ce qu’il falloit qu’il fust superieur à Abraham, pour le benir (Hebr. 7:7). Et si l’oblation de Melchizedec eust esté figure du sacrifice de la Messe, je vous prie, l’Apostre eust-il mis en oubly une chose si haute, si grave et si pretieuse, veu qu’il deduit par le menu les plus petites choses, qui devoyent plustost estre delaissées derriere? Mais encore, quoy qu’ils baillent, ils ne gaigneront rien en s’efforçant de renverser la raison qui est quant et quant amenée: assavoir que le droit et honneur de sacrificature n’appartient plus aux hommes mortels, veu qu’il a esté translaté à Jesus Christ, lequel est sans fin.

2. Let us proceed, therefore, to establish what we have asserted; in the first place, that the mass offers an intolerable blasphemy and insult to Christ. For he was constituted by his Father a priest and a high-priest, not for a limited time, like those who are recorded to have been consecrated priests under the Old Testament, who, having a mortal life, could not have an immortal priesthood; wherefore, there was need of successors, from time to time, to fill the places of those who died; but Christ, who is immortal, requires no vicar to be substituted in his place. Therefore he was designated by the Father as “a priest for ever, after the order of Melchisedec;” that he might for ever execute a permanent priesthood. This mystery had long before been prefigured in Melchisedec, whom the Scripture has introduced once as “the priest of the Most High God,” but never mentions him afterwards, as if there had been no end to his life. From this resemblance Christ is called a priest after his order.¹³²⁸ Now, those who sacrifice every day must necessarily appoint priests to conduct the oblations, and those priests must be substituted in the room of Christ, as his successors and vicars. By this substitution they not only despoil Christ of his due honour, and rob him of the prerogative of an eternal priesthood, but endeavour to degrade him from the right hand of the Father, where he cannot sit in the enjoyment of immortality, unless he also remain an eternal priest. Nor let them plead that their sacrificing priests are not substituted in the place of Christ, as though he were dead, but are merely assistants in his eternal priesthood, which does not, on this account, cease to remain; for the language of the apostle is too precise for them to avail themselves of such an evasion; when he says that “they truly were many priests, because they were not suffered to continue by reason of death.”¹³²⁹ Christ, therefore, whose continuance is not prevented by death, is only one, and needs no companions. Yet they have the effrontery to arm themselves with the example of Melchisedec in defence of their impiety. For, because he is said to have “brought forth bread and wine,” they conclude this to have been a prefiguration of their mass, as though the resemblance between him and Christ consisted in the oblation of bread and wine; which is too unsubstantial and frivolous to need any refutation. Melchisedec gave bread and wine to Abraham and his companions, to refresh them when they were fatigued on their return from 587battle. What has this to do with a sacrifice? Moses praises the humanity and liberality of the pious king; these men presumptuously fabricate a mystery, of which the Scripture makes no mention. Yet they varnish their error with another pretext, because the historian immediately afterwards says, “And he was the priest of the Most High God.” I answer, that they misapply to the bread and wine what the apostle refers to the benediction, “For this Melchisedec, priest of the Most High God, met Abraham and blessed him;” from which the same apostle, than whom it is unnecessary to seek for a better expositor, argues his superior dignity; “for without all contradiction, the less is blessed of the better.”¹³³⁰ But, if the offering of Melchisedec had been a figure of the sacrifice of the mass, is it credible that the apostle, who discusses all the minutest circumstances, would have forgotten a thing of such high importance? It will be in vain for them, with all their sophistry, to attempt to overturn the argument which the apostle himself adduces, that the right and dignity of priesthood ceases among mortal men, because Christ, who is immortal, is the alone and perpetual priest.

2. Its impiety is five-fold. 1. Its intolerable blasphemy in substituting priests to him the only Priest. Objections of the Papists answered.

Let us show, therefore, as was proposed in the first place, that in the mass intolerable blasphemy and insult are offered to Christ. For he was not appointed Priest and Pontiff by the Father² for a time merely, as priests were appointed under the Old Testament. Since their life was mortal, their priesthood could not be immortal, and hence there was need of successors, who might ever and anon be substituted in the room of the dead. But Christ being immortal, had not the least occasion to have a vicar substituted for him.608Wherefore he was appointed by his Father a priest for ever, after the order of Melchizedek, that he might eternally exercise a permanent priesthood. This mystery had been typified long before in Melchizedek, whom Scripture, after once introducing as the priest of the living God, never afterwards mentions, as if he had had no end of life. In this way Christ is said to be a priest after his order. But those who sacrifice daily must necessarily give the charge of their oblations to priests, whom they surrogate as the vicars and successors of Christ. By this surrogation they not only rob Christ of his honour, and take from him the prerogative of an eternal priesthood, but attempt to remove him from the right hand of his Father, where he cannot sit immortal without being an eternal priest. Nor let them allege that their priestlings are not substituted for Christ, as if he were dead, but are only substitutes in that eternal priesthood, which therefore ceases not to exist. The words of the apostle are too stringent to leave them any means of evasion—viz. “They truly were many priests, because they were not suffered to continue by reason of death: but this man, because he continueth ever, hath an unchangeable priesthood” (Heb. 7:23, 24). Yet such is their dishonesty, that to defend their impiety they arm themselves with the example of Melchizedek. As he is said to have “brought forth (obtulisse) bread and wine” (Gen. 14:18), they infer that it was a prelude to their mass, as if there was any resemblance between him and Christ in the offering of bread and wine. This is too silly and frivolous to need refutation. Melchizedek gave bread and wine to Abraham and his companions, that he might refresh them when worn out with the march and the battle. What has this to do with sacrifice? The humanity of the holy king is praised by Moses: these men absurdly coin a mystery of which there is no mention. They, however, put another gloss upon their error, because it is immediately added, he was “priest of the most high God.” I answer, that they erroneously wrest to bread and wine what the apostle refers to blessing. “This Melchizedek, king of Salem, priest of the most high God, who met Abraham,” “and blessed him.” Hence the same apostle (and a better interpreter cannot be desired) infers his excellence. “Without all contradiction, the less is blessed of the better.” But if the oblation of Melchizedek was a figure of the sacrifice of the mass, I ask, would the apostle, who goes into the minutest details, have forgotten a matter so grave and serious? Now, however they quibble, it is in vain for them to attempt to destroy the argument which is adduced by the apostle himself—viz. that the right and honour of the priesthood has ceased among mortal men, because Christ, who is immortal, is the one perpetual priest.

2. Laat ons dus aantonen hetgeen in de eerste plaats gesteld is, dat in de mis Christus een ondragelijke laster en smaad wordt aangedaan. Want Hij is tot Priester en Hogepriester door de Vader geheiligd, niet voor een tijd, gelijk men leest, dat de priesters in het Oude Testament aangesteld waren, wier priesterschap, daar hun leven sterfelijk was, niet onsterfelijk kon zijn. Daarom waren er ook opvolgers nodig, om telkens in de plaats der gestorvenen gesteld te worden. Maar het is allerminst nodig, dat voor Christus, die onsterfelijk is, een plaatsvervanger wordt gesteld. Daarom is Hij door de Vader aangewezen tot Priester in der eeuwigheid, naar de ordening van Melchizedek: opdat Hij een eeuwigblijvend priesterschap zou bekleden (Heb. 5:5,10; 7:17,21; 9:11; 10:21; Ps.110:4; Gen.14:18) Deze verborgenheid was lang te voren afgebeeld in Melchizedek, van wie de Schrift, nadat ze hem eenmaal ingevoerd heeft als priester des levenden Gods, later nooit meer melding maakt, alsof hij geen einde des levens gehad had. Door deze gelijkheid wordt Christus priester naar zijn ordening genoemd. Degenen nu, die dagelijks offeren, moeten noodzakelijk priesters aanstellen om die offers te verrichten, en die priesters moeten ze stellen in de plaats van Christus als zijn opvolgers en plaatsvervangers. En door dat in de plaats stellen beroven ze niet alleen Christus van zijn eer en ontnemen ze Hem het voorrecht van zijn eeuwig priesterschap, maar ook trachten ze Hem van de rechterhand des Vaders te verdrijven, alwaar Hij niet onsterfelijk kan zitten zonder tevens eeuwig Priester te blijven. En laat hen niet aanvoeren, dat hun offerpriesters niet gesteld worden in plaats van Christus, alsof die gestorven was, maar dat zij slechts helpers zijn van zijn eeuwig priesterschap, hetgeen daarom nog niet ophoudt te blijven bestaan. Want door de woorden van de apostel (Heb. 7:23) worden ze te sterk in het nauw gebracht, dan dat ze zo zouden kunnen ontsnappen: immers hij zegt, dat meer anderen priester geworden zijn, omdat ze door de dood verhinderd werden altijd te blijven. Dus is Christus, die niet door de dood verhinderd wordt, de enige Priester en heeft Hij geen ambtgenoten nodig. Maar onbeschaamd als ze zijn, wapenen zij zich met het voorbeeld van Melchizedek om hun goddeloosheid te verdedigen. Want daar er van hem gezegd wordt, dat hij brood en wijn heeft aangeboden, maken zij daaruit op, dat dat een voorspel geweest is van hun mis, alsof tussen hem en Christus de gelijkenis was gelegen in het aanbieden van brood en wijn. Dat is te flauw en onbetekenend, dan dat het weerlegging nodig heeft. Melchizedek heeft aan Abraham en zijn metgezellen brood en wijn gegeven om hen, daar ze vermoeid waren van de reis en de strijd, te verkwikken. Wat heeft dit met de offerande te maken? De vriendelijkheid van de heilige koning wordt door Mozes geprezen; zij maken daarvan te onpas een verborgenheid, waarvan in 't geheel geen melding gemaakt wordt. Maar zij blanketten hun dwaling met een andere kleur, want, zo zeggen ze, terstond daarop volgt: "en hij was een priester des allerhoogsten Gods." Ik antwoord, dat zij verkeerdelijk op het brood en de wijn betrekken, wat de apostel doet slaan op de zegening. Daar hij dus een priester was van God, heeft hij Abraham gezegend. Daaruit besluit dezelfde apostel, de beste uitlegger, die men vinden kan, tot zijn hogere positie: want de mindere wordt gezegend door de meerdere (Heb. 7:7) Indien de aanbieding van Melchizedek een afbeelding was van het misoffer, zou dan de apostel zo vraag ik u, die de allerkleinste dingen onderzoekt, een zo ernstige en belangrijke zaak vergeten hebben? Maar (wat ze ook bazelen), ze zullen tevergeefs de redenering, die door de apostel wordt aangevoerd, pogen omver te werpen, namelijk deze, dat het recht en de eer van het priesterschap onder de sterfelijke mensen ophoudt, omdat Christus, die onsterfelijk is, de enige en eeuwige Priester is.

2. 992Die Messe als Lästerung Christi

(1) Wir wollen also jetzt zeigen, was wir oben an die erste Stelle gesetzt haben nämlich daß Christus in der Messe eine unerträgliche Lästerung und Schmach angetan wird. Denn er ist doch vom Vater zum Priester und Hohenpriester (Pontifex) geweiht worden. Und zwar hat das nicht nur für eine bestimmte Zeit gegolten, wie es nach unseren Berichten mit den im Alten Bunde eingesetzten Priestern der Fall war; denn ihr Leben war sterblich, und deshalb konnte ihr Priesteramt nicht unsterblich sein; aus diesem Grunde waren auch Nachfolger nötig, die immer wieder an die Stelle der Verstorbenen gesetzt werden mußten. Christus aber ist unsterblich, und darum ist es durchaus nicht vonnöten, daß an seine Stelle ein Statthalter tritt. Daher ist er vom Vater als Priester für alle Ewigkeit eingesetzt worden, nach der Ordnung Melchisedeks: er soll eben ein ewig dauerndes Priestertum ausüben (Hebr. 5,5.10; 7,17.21; 9,11; 10,21; Ps. 110,4; Gen. 14,18). Dies Geheimnis war lange Zeit zuvor in Melchisedek bildlich dargestellt worden: die Schrift führt ihn einmal als Priester des lebendigen Gottes ein, erwähnt ihn aber dann später nie mehr – als ob sein Leben niemals ein Ende genommen hätte. Das ist die Ähnlichkeit, um derentwillen Christus als Priester nach der Ordnung Melchisedeks bezeichnet worden ist.

Wer nun aber Tag für Tag opfert, der muß unumgänglich Priester bestellen, um diese Opfer zu vollziehen; diese Priester muß man dann für Christus einsetzen, und zwar als Nachfolger oder als Platzhalter. Setzt man sie aber an Christi Statt, so entreißt man ihm nicht nur seine Ehre und raubt ihm das Vorrecht des ewigen Priestertums, sondern man versucht ihn damit auch von der Rechten des Vaters zu vertreiben; denn da kann er nicht als der Unsterbliche seinen Sitz haben, ohne zugleich auch der ewige Priester zu bleiben.

Die Römischen sollen auch nicht behaupten, ihre Priester träten nicht an Christi Stelle, als ob er gestorben wäre, sondern sie seien bloß dienstbare Helfer an seinem ewigen Priestertum, das deshalb nicht aufhöre, seinen Bestand zu haben. Denn es gibt ein Wort des Apostels, das sie so stark in die Enge treibt, daß sie sich nicht herauswinden können. Der Apostel sagt nämlich: „Und jener sind viele, die Priester wurden, darum daß sie der Tod nicht bleiben ließ“ (Hebr. 7,23). Demnach ist also Christus, den der Tod nicht (am „Bleiben“) hindert, der einzige Priester, und er bedarf keiner Mitgenossen.

Aber unverschämt, wie sie sind, wappnen sie sich zur Verteidigung ihrer Gottlosigkeit mit dem Beispiel des Melchisedek. Weil es nämlich von ihm heißt, er habe Brot und Wein dargebracht, so ziehen sie daraus den Schluß, es habe sich da um ein Vorspiel ihrer Messe gehandelt – als ob die Gleichartigkeit zwischen ihm und Christus in der Darbringung von Brot und Wein bestünde! Das ist doch zu inhaltlos und oberflächlich, als daß es einer Widerlegung bedürfte! Melchisedek reichte dem Abraham und seinen Begleitern Brot und Wein, um sie in ihrer Erschöpfung durch Marsch und Kampf damit zu erquicken – was hat das aber mit einem Opfer zu tun (das man doch Gott darbringt)? Die Freundlichkeit des Königs wird von Mose gelobt (Gen. 14,18) – und daraus machen sich unsere Widersacher in ihrem Ungestüm ein Geheimnis (Sakrament) zurecht, von dem doch gar nicht die Rede ist! Aber noch eine andere Deckfarbe wenden sie an, um ihrem Irrtum einen schönen Schein zu geben; sie berufen sich nämlich darauf, daß es gleich nachher heißt: „Und er war ein Priester Gottes des Höchsten“ (Gen. 14,18). Ich antworte, daß sie das, was der Apostel auf die Segnung bezieht, verkehrterweise auf Brot und Wein wenden (als ob das Priestertum des Melchisedek in der Gabe von Brot und Wein seinen Ausdruck gefunden hätte). Es verhielt sich also so: da Melchisedek ein Priester Gottes war, so segnete er den Abraham (Gen. 14,19). Daraus folgert der nämliche Apostel – und einen besseren Ausleger als ihn kann man doch nicht suchen – die hervorragende Würde des Melchisedek, und zwar, weil 993 der Geringere von dem Überlegenen den Segen empfängt (Hebr. 7,7). Ich möchte doch wissen, ob der Apostel, wenn die Darbringung des Melchisedek (d.h. die Gabe von Brot und Wein) eine bildliche Darstellung des Meßopfers wäre, einen so ernsten und wichtigen Sachverhalt vergessen hätte, wo er doch auch die kleinsten Dinge untersucht. Aber sie mögen schwatzen, was sie wollen, so werden sie sich doch vergebens bemühen, die Begründung umzustoßen, die der Apostel selber anführt, nämlich die, daß das Recht und die Würde des Priestertums unter den sterblichen Menschen aufhört, weil Christus, der unsterblich ist, der einige und immerwährende Priester ist.

2. Christus word ten eerste ernstige leed aangedoen in die Mis omdat Hy sy priesterskap ontneem word

Laat ons dus dit wat ons ten eerste hierbo gestel het, bewys, naamlik dat Christus in die Mis ondraaglike laster en leed aangedoen word. Hy is trouens as Priester en Hoëpriester deur die Vader geheilig, en dit nie tydelik soos ons lees dat die priesters in die Ou Testament aangestel is nie. Omdat hulle sterflik was, kon hulle priesterskap immers nie ewig wees nie. Daarom het hulle ook opvolgers nodig gehad om gedurig in die plek van diegene wat gesterf het, aangestel te word. Maar ’n plaasvervanger hoef glad nie vir Christus wat onsterflik is, aangestel te word nie. Hy is gevolglik volgens die orde van Melgisedek vir ewig as priester deur die Vader aangewys om ’n priesterskap te vervul wat tot in ewigheid duur.⁶ Hierdie geheimenis is lank tevore reeds in Melgisedek 1757 afgeskadu, en toe die Skrif hom eenmaal as priester van die lewende God voorgestel het, herinner die Skrif ons daarna nooit weer daaraan nie asof hy geen einde aan sy lewe gehad het nie.

Na aanleiding van die ooreenkoms hiermee is Christus Priester volgens die orde van Melgisedek genoem. Maar diegene wat nou daagliks offer, moet noodwendig priesters vir die offerandes aanstel wat hulle as opvolgers en plaasvervangers in Christus se plek kan aanwys. Deur hierdie aanwysing beroof hulle Christus nie alleen van sy eer en ontruk hulle Hom nie alleen van die voorreg van sy ewige Priesterskap nie, maar hulle probeer Hom ook van die regterhand van sy Vader wegdryf waar geen onsterflike mens kan sit sonder om tegelyk ewige priester te bly nie.

Hulle moet ook nie die verskoning aanvoer dat hulle offerpiesters nie in Christus se plek aangewys word asof Hy reeds dood is nie, maar dat hulle slegs plaasvervangers van sy ewige Priesterskap is wat nogtans nie daarna ophou bestaan nie. Hulle word immers te kragtig deur die woorde van die apostel aan bande gelê om so te kan ontkom. Hy sê naamlik dat baie ander mense priesters gemaak is omdat hulle deur die dood verhinder is om priesters te bly.⁷ Omdat Christus dus nie deur die dood verhinder word nie, is Hy die enigste Priester en Hy het nie metgeselle nodig nie. Hulle is egter so onbeskaamd dat hulle nogtans van Melgisedek se voorbeeld gebruik maak om hulle goddeloosheid te verdedig. Omdat daar trouens gesê word dat hy brood en wyn geoffer het,⁸ lei hulle daaruit af dat dit ’n voorspel tot hulle Mis was - net asof die ooreenkoms tussen hom en Christus geleë is in die offer van brood en wyn!⁹ Hulle opvatting is egter te flou en te ligsinnig om weerlegging nodig te hê. Melgisedek het brood en wyn aan Abraham en sy geselskap gegee om hulle te verfris toe hulle deur hulle reis en oorlog vermoei was. Wat het dit met ’n offer te doen? Die menslikheid van hierdie heilige koning word deur Moses geloof. Hieruit smee hulle heeltemal onvanpas ’n geheimenis waarvan daar geen melding gemaak word nie. Hulle verdoesel hulle dwaling nogtans ook met ’n ander streek omdat daarna dadelik (hierdie woorde) volg: “En hy was ’n priester van die Allerhoogste God”.¹⁰

My antwoord hierop is dat hulle verkeerdelik iets wat die apostel op die seën betrek, op die brood en die wyn toepas. Aangesien hy dus ’n priester van God was, het hy Abraham geseën. Daaruit lei dieselfde apostel - en ons hoef nie na ’n beter vertolker daarvan te soek nie - 1758 Melgisedek se belangriker posisie af omdat iemand wat minder belangrik is deur iemand wat belangriker is, geseën word.¹¹ Maar nou bid ek jou, as Melgisedek se gawe ’n voorspel van die offer van die Mis was, sou die apostel wat selfs die geringste ding ondersoek, so ’n ernstige en gewigtige aspek vergeet het? Watter onsin hulle egter ook al aanvoer, sal hulle tevergeefs poog om die rede wat deur die apostel self daarvoor gegee word, omver te werp, naamlik dat die reg en die eer van die priesterskap onder sterflike mense tot ’n einde kom omdat Christus wat onsterflik is, die enigste en ewige Priester is.¹²

2. Итак, докажем первое утверждение: месса - это богохульство и недопустимое бесчестье для Иисуса Христа. Он был наречён и поставлен от Отца священником и первосвященником не временно - не так, как читаем о священниках в Ветхом Завете. Ибо те были смертны и потому их священство и первосвященство не могло быть бессмертным. В силу этого у них обязательно должны были быть преемники, заступающие на их место после их смерти. Но Иисус Христос, будучи бессмертным, не нуждается в сменяющем Его викарии. Поэтому Он был наречён от Отца Священником вовек по чину Мельхиседека, дабы вечно и непрестанно исполнять священническое служение (Евр 5:5-10; 7:17-21; 9:11; 10:21; Пс 109/110:4; Быт 14:18). Таинство это было задолго до того предвосхищено в образе Мельхиседека. Однажды представленный как священник Бога Живого, Мельхиседек никогда более не упоминается, как если бы жизнь его не имела конца. По причине такого сходства и назван Иисус Христос священником по чину Мельхиседека.

Но те, кто приносит жертвы ежедневно, нуждаются для своих жертвоприношений в священниках, которые пришли бы на смену Иисусу Христу с престола, пребывающего одесную Отца. Ибо Христос не может бессмертно восседать на нём, если вместе с тем не остаётся вечным священником, предстательствующим за нас. И пусть наши противники не ссылаются на то, что их священники не являются викариями Иисуса Христа как умершего, но лишь викарными епископами (suffragans) Его вечного Священства, которое от этого не перестаёт длиться. Им не удастся ускользнуть, ибо их настигают слова апостола: многие нарекались священниками, потому что смерть не позволила им вечно исполнять своё служение (Евр 7:23). Но Иисус Христос, которому смерть не препятствует, остается единственным и не нуждается в помощниках.

Однако бесстыдство наших противников таково, что они пользуются примером Мельхиседека, отстаивая своё нечестивое учение. О Мельхиседеке сказано, что он вынес хлеб и вино [Быт 14:18]; они же толкуют это как прообраз их мессы. Как будто сходство между ними и Христом заключается в жертвоприношении хлеба и вина! Это настолько жалкая глупость, что она не заслуживает опровержения. Мельхиседек вынес хлеб и вино Аврааму и тем, кто был с ним, потому что они возвращались после сражения, были изнурены и нуждались в подкреплении. Моисей хвалит человечность и щедрость этого святого царя. А наши противники по собственной воле выдумывают таинство там, где на него нет и намёка.

Они, однако, находят и другое прикрытие для своего заблуждения: дескать, в Писании тут же говорится, что Мельхиседек был священником, приносящим жертвы (sacrificateur) Суверенному Богу. На это я отвечу, что они по своему тупоумию относят к хлебу и вину то, что апостол относит к благословению. Сказано, что Мельхиседек как священник Бога благословил Авраама. Отсюда апостол - наилучший толкователь, какой только может у нас быть, - выводит достоинство Мельхиседека: ведь ему нужно было быть выше Авраама, чтобы благословить его (Евр 7:7). Если бы приношение Мельхиседека было прообразом литургического жертвоприношения, то, спрашивается, разве апостол забыл бы о столь высоком, важном и драгоценном предмете? Апостол, который подробно говорит о самых незначительных вещах, гораздо более заслуживающих забвения? Но что бы ни бормотали наши противники, им не удастся опровергнуть настойчиво повторяющийся довод: право и честь первосвященства более не принадлежит смертным людям, так как перешло к Иисусу Христу. Он же не имеет конца.

3. | Altera Missae virtus proposita erat, quod Christi crucem et passionem opprimit et obruit^a. Hoc quidem certissimum est, || everti Christi crucem simul ac erigitur altare; || nam si^b in cruce semetipsum in sacrificium obtulit, quo nos in perpetuum sanctificaret, et aeternam redemptionem nobis acquireret^c [Hebr. 9. c. 12], haud dubie vis atque efficacia eius sacrificii nullo fine perstat. Alioqui nihilo honorificentius de Christo sentiremus quam de bobus et vitulis qui sub Lege immolabantur: quorum oblationes ex eo inefficaces arguuntur et imbecillae, quod saepius iterabantur. Quare aut Christi sacrificio, quod in cruce implevit^d, purgationis aeternae vim defuisse fatendum erit, aut 420 uno semel sacrificio Christum in omnia secula defunctum esse. Id est quod dicit Apostolus, Summum hunc Pontificem Christum semel per immolationem sui apparuisse, sub consummationem seculi, ad peccati profligationem [Hebr. 9. g. 26]. Item, Voluntate Dei nos sanctificatos esse per oblationem corporis Iesu Christi semel [et 10. b. 10]. Item, Christum una oblatione in perpetuum consummasse sanctificatos [et c. 14]. || Quibus insignem sententiam subnectit, Acquisita semel peccatorum remissione, nullam amplius restare oblationem [et e. 26^a]. || Hoc et postrema sua voce et inter ultimos spiritus edita Christus significavit, quum dixit, Consummatum est [Iohan. 19. e. 30]. Solemus extremas morientium voces pro oraculis observare. Christus moriens testatur uno suo sacrificio perfectum esse et impletum quicquid in salutem nostram erat. Nobis^b huiusmodi sacrificio, cuius perfectionem luculenter^c adeo commendavit, quasi imperfecto, an^d innumera quotidie assuere licebit^e? Quando sacrosanctum Dei verbum non affirmat modo, sed clamat etiam et contestatur, hoc sacrificium semel peractum fuisse, eius vim aeternam permanere: qui aliud postulant, nonne ipsum imperfectionis insimulant et infirmitatis? At vero Missa, quae hac lege tradita est, ut millies centena sacrificia in singulos dies peragantur, quo spectat nisi ut Christi passio, qua unicam hostiam se Patri obtulit, sepulta submersaque iaceat? Quis, nisi caecus, non videat, Satanae audaciam fuisse quae veritati adeo apertae ac dilucidae obluctaretur? || Nec me latet quibus praestigiis hanc suam fraudem praetexere soleat pater ille mendacii, non varia esse nec diversa sacrificia, sed unum idem saepius repeti¹. Verum tales fumi nullo negotio discutiuntur; tota enim disputatione contendit Apostolus non modo nulla alia esse sacrificia, sed unum illud semel oblatum fuisse, nec amplius iterandum. || Subtiliores occultiore etiamnum rima effugiunt, non repetitionem esse, sed applicationem. Sed nihilo difficilius hoc quoque sophisma confutatur; neque enim hac lege se obtulit semel Christus, ut novis quotidie oblationibus ratum fieret suum sacrificium: verum ut Evangelii praedicatione ac sacrae Coenae administratione fructus eius nobis communicetur. Sic Paulus dicit Christum Pascha nostrum immolatum esse: ac nos epulari iubet [1. Cor. 5. c. 7]². Haec (inquam) ratio est qua nobis rite applicatur crucis sacrificium, 421 dum fruendum nobis communicatur et nos vera fide recipimus.

3. Pour la seconde vertu de la Messe, il a esté proposé qu’elle ensevelist et opprime la croix et passion de Jesus Christ. Vrayement cela est tres-certain, qu’en dressant un autel on met bas la croix de Jesus Christ. Car s’il s’est offert soymesme en la croix en sacrifice, afin qu’il nous sanctifiast à perpetuité, et nous acquist eternelle redemption (Hebr. 9:12), sans doute l’effect et efficace de ce sacrifice dure sans fin. Autrement nous ne l’aurions en plus grande estime que les bœufs et veaux, qui estoyent immolez en la Loy, desquels les oblations sont prouvées avoir esté imbecilles et de nul effect et vertu, par cela qu’elles estoyent souventesfois reiterées. Parquoy il faut confesser, ou bien qu’au sacrifice de Jesus Christ qu’il a fait en la croix, la vertu d’etemelle purgation et sanctification a defailly, ou bien que Jesus Christ a fait un seul sacrifice une fois pour toutes. C’est ce que dit l’Apostre, que ce grand Prestre ou Pontife Christ, par le sacrifice de soy-mesme s’est apparu une fois en la consommation des siecles, pour effacer, destruire et abolir le peché. Item, que la volonté de Dieu a esté de nous sanctifier par l’oblation de Jesus Christ faite une fois. Item, que par une seule oblation il a parfait à perpetuité ceux qui sont sanctifiez. Et adjouste une sentence notable: que puis que la remission des pechez nous est une fois acquise il ne reste plus nulle oblation (Hebr. 9:26; 10:10, 14, 26). Cela aussi a esté signifié de Jesus Christ par sa derniere parolle, laquelle il prononça voulant rendre l’Esprit, quand il dit: Il est consommé (Jean 19:30). Nous avons coustume d’observer comme mandemens divins, les dernieres parolles des mourans. Jesus Christ en mourant nous testifie que par ce seul sien sacrifice est parfait et accomply tout ce qui appartenoit à nostre salut. Nous sera-il donc licite d’en adjouster tous les jours d’autres innumerables, comme s’il estoit imparfait, combien que Jesus Christ nous en ait si evidemment recommandé et declairé la perfection? Puis que la tressaincte parolle de Dieu ne nous afferme pas seulement, mais aussi crie et proteste, ce sacrifice avoir esté une fois parfait et sa vertu et efficace estre eternelle, ceux qui en cherchent et demandent d’autres, ne le redarguent-ils pas d’imperfection et d’infirmité? Et la Messe, qui a esté mise sus à ceste condition, que tous les jours se facent cent mille sacrifices, à quoy tend-elle, sinon que la passion de Jesus Christ, par laquelle il s’est offert soymesme un seul sacrifice au Pere, demeure ensevelie et supprimée? Y a-il quelcun, s’il n’est trop aveuglé, qui ne voye que ç’a esté une trop grande hardiesse de Satan, pour resister et combatre contre la volonté de Dieu si aperte et si manifeste? Il ne m’est point caché par quelles illusions ce pere de mensonge a coustume de couvrir ceste sienne astuce, voulant persuader que ce ne sont point plusieurs ne divers sacrifices, mais un seul et mesme sacrifice souventesfois reiteré. Mais telles fumées de ses tenebres sont sans nulle peine facilement dechassées. Car l’Apostre en toute sa disputation ne pretend pas seulement qu’il n’y a nuls autres sacrifices, mais qu’iceluy seul a esté une seule fois offert, et qu’il ne se doit plus reiterer. Ceux qui y vont plus subtilement, ont encore une cachette plus secrete, disant que c’est seulement application du sacrifice, et non point reiteration. Mais ceste sophisterie se peut aussi bien refuter sans difficulté. Car Jesus Christ ne s’est pas une fois offert à telle condition que son sacrifice fust journellement ratifié par oblations nouvelles, mais afin que le fruict nous en soit communiqué par la predication de l’Evangile et l’usage de la Cene. Pourtant sainct Paul, apres avoir dit que Jesus Christ nostre Agneau Paschal a esté immolé, il nous commande d’en manger (1 Cor. 5:7, 8). Voila donc le moyen par lequel le sacrifice de la croix de nostre Seigneur Jesus nous est appliqué: c’est quand il se communique à nous, et nous le recevons en vraye foy.

3. A second property of the mass we have stated to be, that it suppresses and conceals the cross and passion of Christ. It is beyond all contradiction, that the cross of Christ is subverted as soon as ever an altar is erected; for if Christ offered up himself a sacrifice on the cross, to sanctify us for ever, and to obtain eternal redemption for us, the virtue and efficacy of that sacrifice must certainly continue without any end.¹³³¹ Otherwise, we should have no more honourable ideas of Christ, than of the animal victims which were sacrificed under the law, the oblations of which are proved to have been weak and inefficacious, by the circumstance of their frequent repetition. Wherefore, it must be acknowledged, either that the sacrifice which Christ accomplished on the cross wanted the virtue of eternal purification, or that Christ has offered up one perfect sacrifice, once for all ages. This is what the apostle says that this great high-priest, even Christ, “now once in the end of the world, hath appeared to put away sin by the sacrifice of himself.” Again: “By the will of God we are sanctified, through the offering of the body of Jesus Christ, once for all.” Again: “That by one offering Christ hath perfected for ever them that are sanctified.” To which he subjoins this remarkable observation: “That where remission of iniquities is, there is no more offering for sin.”¹³³² This was likewise signified by the last words of Christ, when, with his expiring breath he said, “It is finished.”¹³³³ We are accustomed to 588consider the last words of dying persons as oracular. Christ, at the moment of his death, declared that by his own sacrifice every thing necessary to our salvation had been accomplished and finished. To such a sacrifice, the perfection of which he so explicitly declares, shall it be lawful for us to make innumerable additions every day, as though it were imperfect? While God’s most holy word not only affirms, but proclaims and protests, that this sacrifice was once perfect, and that its virtue is eternal,—do not they who require another sacrifice charge this with imperfection and inefficacy? But what is the tendency of the mass, which admits of a hundred thousand sacrifices being offered every day, except it be to obscure and suppress the passion of Christ, by which he offered himself as the alone sacrifice to the Father? Who, that is not blind, does not see that such an opposition to the clear and manifest truth must have arisen from the audacity of Satan? I am aware of the fallacies with which that father of falsehood is accustomed to varnish over this fraud; as, that these are not various or different sacrifices, but only a repetition of that one sacrifice. But such illusions are easily dissipated. For, through the whole argument, the apostle is contending, not only that there are no other sacrifices, but that that one sacrifice was offered once, and is never to be repeated. The more artful sophisters have recourse to a deeper subterfuge; that the mass is not a repetition of that sacrifice, but an application of it. This sophistry also may be confuted, without any more difficulty than the former. For Christ once offered up himself, not that his sacrifice might be daily ratified by new oblations, but that the benefit of it might be communicated to us by the preaching of the gospel, and the administration of the sacred supper. Thus Paul says that “Christ our passover is sacrificed for us,” and commands us to feast on him.¹³³⁴ This, I say, is the way in which the sacrifice of the cross of our Lord Jesus Christ is rightly applied to us, when it is communicated to us for our enjoyment, and we receive it with true faith.

3. Impiety of the Mass continued. 2. It overthrows the cross of Christ by setting up an altar. Objections answered.

Another iniquity chargeable on the mass is, that it sinks and buries the cross and passion of Christ. This much, indeed, is most certain,—the cross of Christ is overthrown the moment an altar is erected. For if, on the cross, he offered himself in sacrifice that he609might sanctify us for ever, and purchase eternal redemption for us,¹ undoubtedly the power and efficacy of his sacrifice continues without end. Otherwise, we should not think more honourably of Christ than of the oxen and calves which were sacrificed under the law, the offering of which is proved to have been weak and inefficacious because often repeated. Wherefore, it must be admitted, either that the sacrifice which Christ offered on the cross wanted the power of eternal cleansing, or that he performed this once for ever by his one sacrifice.Accordingly, the apostle says, “Now once in the end of the world hath he appeared to put away sin by the sacrifice of himself.” Again: “By the which act we are sanctified through the offering of the body of Jesus Christ once for all.” Again: “For by one offering he hath perfected for ever them that are sanctified.” To this he subjoins the celebrated passage: “Now, where remission of these is, there is no more offering for sin.” The same thing Christ intimated by his latest voice, when, on giving up the ghost, he exclaimed, “It is finished.” We are accustomed to observe the last words of the dying as oracular. Christ, when dying, declares, that by his one sacrifice is perfected and fulfilled whatever was necessary to our salvation. To such a sacrifice, whose perfection he so clearly declared, shall we, as if it were imperfect, presume daily to append innumerable sacrifices? Since the sacred word of God not only affirms, but proclaims and protests, that this sacrifice was once accomplished, and remains eternally in force, do not those who demand another, charge it with imperfection and weakness? But to what tends the mass which has been established, that a hundred thousand sacrifices may be performed every day, but just to bury and suppress the passion of our Lord, in which he offered himself to his Father as the only victim? Who but a blind man does not see that it was Satanic audacity to oppose a truth so clear and transparent? I am not unaware of the impostures by which the father of lies is wont to cloak his fraud—viz. that the sacrifices are not different or various, but that the one sacrifice is repeated. Such smoke is easily dispersed. The apostle, during his whole discourse, contends not only that there are no other sacrifices, but that that one was once offered, and is no more to be repeated. The more subtle try to make their escape by a still narrower loophole—viz. that it is not repetition, but application. But there is no more difficulty in confuting this sophism also. For Christ did not offer himself once, in the view that his sacrifice should be daily ratified by new oblations, but that by the preaching of the gospel and the dispensation of the sacred Supper, the benefit of it should be communicated to us. Thus Paul says, that “Christ, our passover, is sacrificed for us,” and bids us “keep the feast” (1 Cor. 5:7, 8). The method, I say, in which the cross of Christ is duly applied to us is when the enjoyment is communicated to us, and we receive it with true faith.

3. Als tweede werking der mis was gesteld, dat ze het kruis en het lijden van Christus onderdrukt en bedekt. Dit is volkomen zeker, dat Christus' kruis omvergeworpen wordt, zodra een altaar opgericht wordt. Want indien Hij zichzelf aan het kruis tot een offerande heeft opgeofferd, om ons in eeuwigheid te heiligen, en een eeuwige verlossing voor ons te verwerven (Heb. 9:12) dan blijft ongetwijfeld de kracht en de werkdadigheid van zijn offerande zonder einde voortduren. Anders zouden wij over Christus geen eervoller mening hebben dan over de runderen en de kalveren, die onder de wet geofferd werden, wier offeranden krachteloos en zwak waren, zoals daardoor bewezen wordt, dat ze meermalen herhaald werden. Daarom zullen we moeten erkennen, of dat aan de offerande van Christus, die Hij aan het kruis vervuld heeft, de kracht om eeuwig te reinigen ontbroken heeft, of dat Christus één offerande éénmaal voor alle eeuwen volbracht heeft. Dat is hetgeen de apostel zegt, dat deze Hogepriester Christus éénmaal door zijnszelfs offerande verschenen is in de voleinding der eeuwen om de zonde te niet te doen (Heb. 9:26) Evenzo, dat wij door de wil Gods geheiligd zijn door de offerande des lichaams van Jezus Christus, éénmaal geschied. Evenzo, dat Christus met één offerande in eeuwigheid volmaakt heeft degenen, die geheiligd worden (Heb. 10:10,14) En daaraan voegt hij de treffelijke uitspraak toe, dat, waar nu éénmaal vergeving der zonden verworven is, er geen offerande meer overblijft (Heb. 10:18) Dit heeft ook Christus te kennen gegeven door zijn laatste woord, in zijn laatste ademtochten, toen Hij zeide: "Het is volbracht" (Joh. 19:30) Wij plegen op de laatste woorden van stervenden acht te slaan als op Godsspraken. Chistus betuigt stervende, dat door zijn enige offerande voltooid en vervuld is al wat onze zaligheid diende. En zal het dan ons geoorloofd zijn aan een dergelijke offerande, welker volmaaktheid Hij zo duidelijk aangewezen heeft, dagelijks, alsof ze onvolmaakt was, talloze offeranden vast te knopen? Waar het heilige Woord Gods niet alleen verzekert, maar ook uitroept en betuigt, dat deze offerande eenmaal volbracht is, en dat haar kracht eeuwig blijft, beschuldigen daar degenen die een andere offerande eisen, haar niet van onvolmaaktheid en zwakheid? Maar waartoe dient de mis, die met deze voorwaarde ingesteld is, dat dagelijks honderdduizend offeranden volbracht worden, anders dan daartoe, dat het lijden van Christus, waardoor Hij zich als enig slachtoffer aan de Vader heeft aangeboden, begraven en verzonken zou terneer liggen! Wie zou niet, tenzij hij blind is, zien, dat het de vermetelheid van Satan geweest is, die tegen een zo duidelijke en heldere waarheid streed? En ik weet zeer goed door welke goochelarijen de vader der leugen dit zijn bedrog pleegt te bemantelen, zeggende, dat het niet verschillende en onderscheidene offeranden zijn, maar dat één en dezelfde offerande meermalen herhaald wordt. Maar dergelijke rookwolken worden zonder moeite uiteengedreven. Want in zijn gehele uiteenzetting beweert de apostel niet alleen, dat er geen andere offeranden zijn, maar ook dat die éne offerande éénmaal is opgeofferd en niet meer herhaald behoeft te worden. Zij, die nog scherzinniger zijn, ontsnappen door een nog meer verborgen spleet door te zeggen, dat het geen herhaling is, maar een toepassing. Maar ook deze drogreden wordt even gemakkelijk weerlegd. Immers Christus heeft zich niet eenmaal opgeofferd onder deze voorwaarde, dat zijn offer dagelijks door nieuwe offeranden zou worden bekrachtigd, maar dat de vrucht zijner offerande door de prediking des evangelies en de bediening van het heilig Avondmaal ons zou worden medegedeeld. Zo zegt Paulus (1 Cor. 5:7) dat Christus als ons Pascha geofferd is, en hij gebiedt ons te eten. Dit, zeg ik, is de manier, waarop de offerande des kruises voor ons naar behoren wordt toegepast, namelijk wanneer er ons deel aan gegeven wordt om haar te genieten en wij haar met een waar geloof ontvangen.

3. Die Messe als Unterschlagung des Leidens Christi

(2) Als zweite „Tugend“ der Messe haben wir es bezeichnet, daß sie Christi Kreuz und Leiden unterdrückt und zudeckt. Nun ist es völlig sicher, daß Christi Kreuz sogleich umgestürzt wird, wenn man einen Altar errichtet. Denn wenn er sich am Kreuze selbst zum Opfer darbrachte, um uns für immerdar zu heiligen und uns eine ewige Erlösung zu erwerben (Hebr. 9,12), so hat ohne jeden Zweifel die Kraft und Wirkung seines Opfers ohne Ende fort und fort ihren Bestand. Wäre es nicht so, so hätten wir von Christus keine ehrenvollere Meinung als von den Ochsen und Kälbern, die unter dem Gesetz geschlachtet wurden und deren Opferung sich dadurch als unwirksam und schwach erwies, daß sie eben öfters wiederholt wurde. Man muß also entweder bekennen, daß dem Opfer Christi, das er am Kreuze vollbrachte, die Kraft zu einer ewigen Reinigung fehlte, oder man muß zugeben, daß er einmal ein einziges Opfer für alle Zeiten vollzogen hat. Eben dies meint der Apostel, wenn er sagt, dieser oberste Hohepriester, nämlich Christus, sei „einmal“, „am Ende der Welt“ „durch sein eigen Opfer erschienen“, um „die Sünde aufzuheben“ (Hebr. 9,26). Und das gleiche ist gemeint, wenn es an anderer Stelle heißt: „In dem Willen Gottes sind wir geheiligt auf einmal durch das Opfer des Leibes Jesu Christi“ (Hebr. 10,10; Anfang nicht ganz Luthertext), oder ebenso, wenn er sagt: „Mit einem Opfer hat Christus in Ewigkeit vollendet, die geheiligt werden“ (Hebr. 10,14; fast ganz Luthertext). Diesem Worte läßt der Apostel die herrliche Aussage folgen, nachdem wir einmal Vergebung der Sünden empfangen hätten, bliebe uns fürder kein Opfer mehr (Hebr. 10,18.26). Das gleiche hat auch Christus mit seinem letzten Wort zu verstehen gegeben, das er in den letzten Zügen gesprochen hat, nämlich mit dem Wort: „Es ist vollbracht“ (Joh. 19,30). Wir pflegen doch auf die letzten Worte von Sterbenden wie auf Orakel zu achten. Nun bezeugt Christus im Sterben, daß mit seinem einigen Opfer alles vollbracht und erfüllt ist, was zu unserer Seligkeit diente. Soll es uns da erlaubt sein, diesem Opfer, dessen Vollgenugsamkeit er so deutlich gepriesen hat, Tag für Tag ungezählte neue hinzuzufügen, als ob es unvollständig wäre? Gottes Wort behauptet doch nicht nur, sondern es ruft auch laut aus und bezeugt, daß dies Opfer einmal vollbracht ist und seine Kraft ewige Dauer hat. Ist es nun nicht so, daß einer, der ein anderes verlangt, dieses Opfer der Unvollkommenheit und Schwachheit beschuldigt? Wozu dient nun aber die Messe, die mit der Bestimmung eingerichtet ist, daß Tag für Tag hunderttausend Opfer vollzogen werden, anders als dazu, daß Christi Leiden, mit dem er sich selbst als das einige Opfer dem Vater dargebracht hat, begraben und versunken darniederliegt? Wer wird, wofern er nicht blind ist, verkennen, daß es die Vermessenheit des Satans gewesen ist, die sich einer so offenen und klaren Wahrheit widersetzte?

Es ist mir auch nicht verborgen, was für Gaukeleien dieser Vater der Lüge als Vorwand zu seinem Betrug zu benutzen pflegt; er sagt nämlich, es handele sich nicht um vielfältige und verschiedene Opfer, sondern es werde vielmehr eines und dasselbe häufig wiederholt. Aber dergleichen Nebel sind ohne Mühe zu zerstreuen. Denn der Apostel behauptet in der ganzen Auseinandersetzung, daß es 994 nicht nur kein anderes Opfer gibt, sondern daß auch jenes eine Opfer einmal dargebracht worden ist und nicht mehr wiederholt werden soll. Spitzfindigere Leute ziehen sich mit einer noch dunkleren Ausflucht aus der Sache heraus: sie sagen, es handele sich hier nicht um eine Wiederholung, sondern um eine Zueignung (des Opfers Christi). Aber auch diese Klüglingsweisheit ist durchaus nicht schwieriger zu widerlegen. Denn als Christus sich einmal zum Opfer darbrachte, da geschah das nicht mit der Bestimmung, daß dies sein Opfer Tag für Tag durch neue Opfer Gültigkeit erlangte, nein, er hat es getan, damit uns die Frucht dieses Opfers durch die Predigt des Evangeliums und die Verwaltung des Heiligen Abendmahls zuteil werde. So sagt Paulus, daß Christus als unser „Osterlamm“ geschlachtet worden ist, und gebietet uns zu essen (1. Kor. 5,7f.). Die Art und Weise, wie uns das Opfer am Kreuz rechtmäßig zugeeignet wird, besteht, so behaupte ich, darin, daß es uns zum Genießen zuteil gegeben wird und wir es in wahrem Glauben annehmen.

3. Ten tweede vernietig die Mis Christus se kruis en stel ’n altaar in die plek daarvan

Die tweede deug van die Mis was om die kruis en die lyding van Christus te onderdruk en te begrawe! Dit is weliswaar baie beslis en seker dat Christus se kruis verwerp word sodra ’n altaar opgerig word. As Hy Homself immers as offer aan die kruis gebring het om ons vir ewig heilig te maak en die ewige verlossing vir ons te verkry,¹³ bly die krag en die resultaat van sy offer ongetwyfeld eindeloos duur. Andersins sou ons gevoel oor Christus nie groter eer ingehou het as ons gevoel oor die beeste en die kalwers wat onder die wet geoffer is nie. Die feit dat hulle offers dikwels herhaal is, bewys dat hulle kragteloos en swak was.¹⁴ Daarom moet ons erken, òf dat dit die offer van Christus wat Hy aan die kruis volbring het, ontbreek het aan die krag om ons vir ewig te reinig, òf ons moet erken dat Christus deur die offer wat Hy eenmaal gebring het, dit vir alle eeue volbring het. Dit is wat die apostel sê, naamlik dat hierdie Hoëpriester, Christus, eenmaal deur sy offer in die volheid van die tyd verskyn het om die sonde te vernietig. Hy sê ook dat ons deur die wil van God heilig gemaak is deur die offer wat Jesus Christus eenmaal met sy liggaam gebring het. En net so ook dat Christus diegene wat geheilig is, vir ewig met een offer volbring het.¹⁵ Aan hierdie uitsprake verbind hy ’n uitsonderlike stelling, naamlik dat as ons eenmaal vergiffenis vir ons sondes verkry het, daar geen offer meer oorbly nie.¹⁶ Dit het Christus ook in sy laaste woorde en in sy laaste asemteue te 1759 kenne gegee toe Hy gesê het: “Dit is volbring”.¹⁷ Ons beskou die laaste woorde van mense wat sterf gewoonlik as orakelsprake. Wanneer Christus dan sterf, getuig Hy dat alles wat tot ons saligheid strek, deur sy een enkele offer volmaak en volbring is. Mag ons dan by so ’n offer waarvan Hy die volmaaktheid so duidelik by ons aanprys, daagliks ontelbare ander offers aanlap asof dit onvolmaak was? Die heilige Woordvan God verklaar immers nie alleen nie, maar skreeu dit uit dat hierdie offer eenmaal afgehandel is en dat die krag daarvan tot in ewigheid bly. Beskuldig diegene wat ’n ander offer eis, Christus dan nie daarvan dat sy offer onvolmaak en swak was nie?

Maar waarop is die Mis, wat juis oorgedra is sodat dag vir dag honderd duisend offers gebring moet word, anders gerig as om die lyding van Christus waardeur Hy Hom as enigste offer aan die Vader geoffer het, begrawe en versonke te laat lê? Wie behalwe ’n blinde kan nie sien dat dit die vermetelheid van die Satan was wat teen so ’n openlike en duidelike waarheid gestry het nie? Ek is ook goed bekend met die oëverblindery waarin die vader van die leuen hierdie bedrog van hom gewoonlik hul, naamlik dat dit nie verskeie en verskillende offers is nie, maar dat een en dieselfde offer baie dikwels herhaal word.¹⁸ Maar sulke rookskerms kan sonder enige moeite verdryf word. In sy hele betoog voer die apostel trouens aan dat daar nie alleen geen ander offers bestaan nie, maar dat hierdie een offer nie meer herhaal hoef te word nadat dit eenmaal gebring is nie.¹⁹

Die wat skerpsinniger is, probeer deur ’n bedekter skeur wegkom; hulle sê naamlik dat dit nie ’n herhaling is nie maar ’n toepassing. Maar hierdie skim kan ook sonder enige moeite weerlê word. Christus het Hom trouens nie onder hierdie voorwaarde geoffer dat sy offer elke dag deur nuwe offers vas en seker gemaak moet word nie, maar dat die vrug daarvan deur die verkondiging van die evangelie en die bediening van die heilige nagmaal met ons gedeel moet word. Paulus sê byvoorbeeld dat Christus, ons Pasga, (paaslam) vir ons geslag is²⁰ en hy beveel ons om fees te vier.²¹ Ek herhaal: die rede waarom die offer van die kruis na behore op ons toegepas word, is wanneer dit met ons gedeel word om te55 geniet en wanneer ons dit met waaragtige geloof ontvang.

3. Вторым свойством мессы мы назвали то, что она попирает и хоронит крест и крестные муки Иисуса Христа. Поистине не подлежит сомнению, что, воздвигая жертвенник, мы роняем крест Христов. Ведь если Он принёс самого Себя в жертву на кресте, чтобы навсегда освятить нас и приобрести для нас вечное искупление (Евр 9:12), то действенность этой жертвы несомненно должна длиться вечно. В противном случае мы ценили бы её не выше, чем быков и коров, приводимых на заклание во времена Закона. Абсолютная бесполезность и безрезультатность этих жертв подтверждается тем, что их приходилось повторять вновь и вновь. Таким образом, надо признать, что либо крестное жертвоприношение Иисуса Христа не имеет силы вечного очищения и освящения, либо Христос совершил Своё единственное Жертвоприношение раз и навсегда. О том же говорит апостол: Христос, этот Великий Священник, или Первосвященник, явился однажды, к концу веков, чтобы Жертвою Своею уничтожить, разрушить и изгладить грех (Евр 9:26). И ещё: по воле Бога мы освящены единократным принесением в жертву Иисуса Христа (Евр 10:10). А также: «Он одним приношением навсегда сделал совершенными освящаемых» (Евр 10:14). И апостол добавляет примечательную сентенцию: так как для нас однажды получено прощение грехов, не остаётся более принесения жертвы за грехи (Евр 10:26).

То же самое означает последнее слово Иисуса Христа, произнесённое Им перед тем, как предать дух: «Совершилось!» (Ин 19:30). Мы привыкли воспринимать последние слова умирающих как божественные веления. Иисус Христос, умирая, свидетельствует, что Своим единократным жертвоприношением совершил до конца всё, что требуется для нашего спасения. Так разве позволительно каждый день добавлять к нему новые неисчислимые жертвы, как если бы жертва Христа была несовершенной? Разве Иисус Христос не доказывает нам с полной очевидностью её совершенство? Коль скоро пресвятое Слово Божье не просто утверждает, но громко и торжественно провозглашает совершенство этой единократной жертвы и её вечную действенность и силу, то разве те, кто желает и требует других жертв, не порочат Жертву Христову как несовершенную и бессильную? И разве месса, утвердившаяся для того, чтобы каждый день совершалось сто тысяч жертвоприношений, имеет иную цель, кроме как попрать и предать забвению крестную муку Иисуса Христа, принесшего Самого Себя в единственную Жертву Отцу? Найдется ли хоть один сколько-нибудь прозорливый человек, который не увидел бы здесь чрезмерную дерзость Сатаны, цель которого - сражаться против явной и очевидной истины Божьей? От меня не укрылись те уловки, какими этот отец лжи обыкновенно прикрывает свою хитрость: он хочет убедить нас, будто речь идёт не о множестве разных жертвоприношений, а об одном и том же, которое многократно повторяется (Eck J. Op. cit., XVII, G 6a - G 7b.). Но разогнать напускаемый им туман не составляет труда. Ибо апостол на протяжении всего рассмотрения данного предмета утверждает не только единственность, но и однократность Жертвы Христа, которая более не должна повторяться.

Более утончённые софисты прикрываются более изощрёнными фразами, говоря, что речь идёт вовсе не о повторении, но только о приложении (application) жертвоприношения. Но и эту софистику нетрудно опровергнуть. Ибо Иисус Христос единожды принёс Себя в Жертву не так, чтобы Его жертвоприношение нуждалось в ежедневном подтверждении новыми жертвоприношениями, но таким образом, что его плоды сообщаются нам через проповедь Евангелия и совершение Вечери. Поэтому св. Павел говорит, что Иисус Христос, наш Пасхальный Агнец, был заклан за нас, и велит нам вкушать Его (1 Кор 5:7 сл.). Итак, вот способ, каким крестная Жертва Господа нашего Иисуса Христа прилагается к нам: когда она сообщается нам через причащение и мы принимаем её в истинной вере.

4. | Sed operaepretium est audire quo praeterea^a fundamento missarium sacrificium fulciant. Nam huc Malachiae vaticinium trahunt, quo pollicetur Dominus futurum, ut incensum per orbem universum offeratur nomini suo et oblatio munda [Malach. 1. d. 11 ^b]¹. Quasi vero novum sit aut insolitum Prophetis, quum de Gentium vocatione loquuntur, spiritualem Dei cultum, ad quem illas hortantur, externo Legis ritu designare; quo familiarius seculi sui hominibus indicarent in veram religionis societatem^c esse vocandas. Qualiter etiam in universum rerum veritatem, quae per Evangelium exhibita fuit, aetatis suae typis describere solent.^d Sic pro conversione ad Dominum, ascensum in Ierusalem²: pro Dei adoratione, munerum omne genus oblationem³: pro ampliore eius notitia, qua in regno Christi fideles donandi erant, somnia et visiones ponunt^e [Ioel 2. f. 28]⁴. || Quod ergo citant, alteri Iesaiae^f vaticinio simile est, ubi Propheta de tribus altaribus in Assyria, Aegypto et Iudaea erigendis praedicit [Iesa. 19. d. 21. 23. 24]⁵. Primum enim quaero^g annon huius prophetiae complementum in regno Christi esse concedant. Deinde, ubi sint^h arae illae, aut quando unquam sint^h erectae. Tertio, num existiment singulis regnis destinari singula templa, quale illud Hierosolymitanum fuit. Haec si perpendunt, fatebuntur, opinor, Prophetam sub typis aetati suae congruentibus de spirituali Dei cultu in totum orbem propagando vaticinari. Quam nos illis solutionem damusⁱ. || Huius tamen rei quia passim obvia exempla occurrunt, non ero in enumeratione longiori sollicitus. Quanquam^k in hoc quoque misere hallucinantur, quod nullum agnoscunt sacrificium nisi Missarium: quum re vera nunc sacrificent Domino fideles, et mundam offerant oblationem, de qua mox dicetur.⁶

4. Mais il est besoin d’ouyr sur quel fondement les Missotiers appuyent leurs sacrifices. Ils prennent la prophetie de Malachie: en laquelle nostre Seigneur denonce qu’on offrira encensement par tout le monde à son nom, et oblation pure (Malach. 1:11). Comme si c’estoit une chose nouvelle et inusitée aux Prophetes, quand ils ont à parler de la vocation des Gentils, de signifier le service de Dieu spirituel par les ceremonies de la Loy: pour plus familierement demonstrer aux hommes de leur aage, comment les Gentils devoyent estre introduits en la vraye participation de l’alliance de Dieu. Comme de fait universellement ils ont accoustumé de descrire les choses qui ont esté accomplies en l’Evangile, sous les figures de leur temps. Cecy s’entendra plus facilement par exemples. Au lieu de dire que tous peuples se convertiront à Dieu, ils disent qu’ils monteront en Jerusalem; au lieu de dire que les peuples de Midy et Orient adoreront Dieu, ils disent qu’ils offriront en present les richesses de leur pays. Pour monstrer la grande et ample cognoissance qui devoit estre donnée aux fideles sous le regne de Christ, ils disent que les filles prophetizeront, les jeunes gens verront visions, et les anciens songeront songes (Joel 2:28). Ce qu’ils amenent est semblable à une autre prophetie d’Isaie, où il dit qu’il y aura des autels dressez au Seigneur en Assyrie et Egypte, comme en Judée (Is. 19:19, 21, 23, 24). Premierement, je demande aux Papistes, si cela n’a pas esté accompli en la Chrestienté. Secondement, qu’ils me respondent où sont ces autels, et quand ils ont esté bastis. Apres, je voudroye savoir s’ils pensent que ces deux royaumes qui sont conjoints avec Judée, deussent avoir chacun son temple, comme celuy de Jerusalem. S’ils poisent bien ces articles, ils seront contraints de confesser, comme la verité est, que le Prophete descrit la verité spirituelle sous les ombres et figures de son temps. Or c’est la solution que nous leur donnons. Mais pource que les exemples de ceste maniere de parler sont assez frequens, je ne veux point estre long à en reciter beaucoup. Combien que ces povres estourdis s’abusent lourdement, en ce qu’ils ne recognoissent autre sacrifice que de leur Messe: veu que les fideles veritablement sacrifient maintenant à Dieu, et lui offrent oblation pure, de laquelle il sera tantost parlé.

4. But it is worth while to hear on what other foundation they rest the sacrifice of the mass. They apply to this purpose the prophecy of Malachi, in which the Lord promises, that “from the rising of the sun even unto the going down of the same, incense shall be offered unto” his “name, and a pure offering.”¹³³⁵ As though it were a new or unusual thing for the prophets, when they speak of the calling of the Gentiles, to designate the spiritual worship of God, to which they exhort them, by the external ceremonies of the law; in order to show, in a more familiar manner, to the men of their own times, that 589the Gentiles were to be introduced to a participation of the true religion; as it is their invariable practice, on all occasions, to describe the realities which have been exhibited in the gospel, under the types and figures of the dispensation under which they lived. Thus, conversion to the Lord they express by going up to Jerusalem; adoration of God, by oblations of various gifts; the more extensive knowledge to be bestowed on believers, in the kingdom of Christ, by dreams and visions.¹³³⁶ The prophecy which they adduce, therefore, is similar to another prediction of Isaiah, where he foretells the erection of three altars, in Assyria, Egypt, and Judea.¹³³⁷ I ask the Romanists, first, whether they do not admit this prediction to have been accomplished in the kingdom of Christ; secondly, where are these altars, or when were they ever erected; thirdly, whether they think that those two kingdoms were destined to have their respective temples, like that at Jerusalem. A due consideration of these things, I think, will induce them to acknowledge, that the prophet, under types adapted to his own time, was predicting the spiritual worship of God, which was to be propagated all over the world. This is our solution of the passage which they adduce from Malachi; but as examples of this mode of expression are of such frequent occurrence, I shall not employ myself in a further enumeration of them. Here, also, they are miserably deceived, in acknowledging no sacrifice but that of the mass; whereas, believers do in reality now sacrifice to the Lord, and offer a pure oblation, of which we shall presently treat.

4. Other objections answered.

But it is worth while to hear on what other foundation besides they rear up their sacrifice of the mass. To this end they drag in the prophecy of Malachi, in which the Lord promises that “in every place incense shall be offered unto my name, and a pure offering” (Mal. 1:11). As if it were new or unusual for the prophets, when they speak of the calling of the Gentiles, to designate the spiritual worship of God to which they call them, by the external rites of the law, more familiarly to intimate to the men of their age that they were to be called into the true fellowship of religion, just as in general they are wont to describe the truth which has been exhibited by the gospel by the types of their own age. Thus they use going up to Jerusalem for conversion to the Lord, the bringing of all kinds of gifts for the adoration of God—dreams and visions for the more ample knowledge with which believers were to be endued in the kingdom of Christ. The passage they quote from Malachi resembles one in Isaiah, in which the prophet speaks of three altars to be erected in Assyria, Egypt, and Judea. First, I ask, whether or not they grant that this prophecy is fulfilled in the kingdom of Christ? Secondly, Where are those altars, or when were they ever erected? Thirdly, Do they suppose that a single temple is destined for a single kingdom, as was that of Jerusalem? If they ponder these things, they will confess, I think, that the prophet, under types adapted to his age, prophesied concerning the propagation of the spiritual worship of God over the whole world. This is the answer which we give them; but, as obvious examples everywhere occur in the Scripture, I am not anxious to give a longer enumeration; although they are miserably deluded in this also, that they acknowledge no sacrifice but that of the mass, whereas in truth believers now sacrifice to God and offer him a pure offering, of which we shall speak by-and-by.

4. Maar het is de moeite waard te horen, op welk fundament zij verder hun misofferande doen steunen. Want zij betrekken hierop de voorzegging van Maleachi (Mal. Mal. 1:11) door welke de Here belooft, dat het zal geschieden, dat men in de ganse wereld zijn naam een brandoffer zal offeren en een reine offerande. Alsof het iets nieuws of ongewoons was voor de profeten om, wanneer ze over de roeping der heidenen spreken, de geeestelijke dienst van God, tot welke ze hen opwekken, door de uitwendige ceremonie der wet aan te duiden, om daardoor de mensen van hun tijd des te gemeenzamer er op te wijzen, dat de heidenen geroepen moesten worden tot de gemeenschap aan de ware religie. Gelijk ze ook in het algemeen de waarheid der dingen, die door het evangelie voor ogen is gesteld, door voorbeelden van hun tijd plegen te beschrijven. Zo zetten ze voor de bekering tot de Here de opgang naar Jeruzalem; voor het aanbidden van God de offereing van alle soort van gaven; voor de bredere kennis van God, waarmee in het Koninkrijk van Christus de gelovigen begiftigd zouden worden, dromen en gezichten. Wat ze aanhalen is dus gelijk aan de andere voorzegging van Jesaja (Jes. 19:21 e.v.), waar de profeet voorzegt aangaande de drie altaren, die in Assyrië, Egypte en Judea zouden opgericht worden. Want ik vraag in de eerste plaats, of ze niet toegeven, dat de vervulling van deze profetie plaats vindt in het Rijk van Christus. Verder, waar die altaren zijn, of wanneer ze ooit opgericht zijn. In de derde plaats, of ze menen, dat voor ieder van die rijken een tempel bestemd is, zoals de tempel te Jeruzalem was. Indien zij dit overwegen, zullen ze, meen ik, erkennen, dat de profeet onder voorbeelden, die voor zijn tijd passen, profeteert over de verbreiding van de geestelijke dienst van God over de ganse aarde. En dit antwoord geven we hun. En omdat men overal voorbeelden van deze zaak ontmoet, zal ik mij niet druk maken met het geven van een langere opsomming. Trouwens ook hierin zijn ze jammerlijk verblind, dat ze geen ander offer erkennen dan het misoffer, hoewel de gelovigen nu werkelijk de Here offeren en een reine offerande aanbieden, over welke weldra gesproken zal worden.

4.

Aber es ist der Mühe wert zu vernehmen, auf was für ein Fundament die Papisten sonst noch das Meßopfer gründen. Es gibt nämlich eine Weissagung des Maleachi in welcher der Herr verheißt, es solle einst auf der ganzen Erde seinem Namen „geräuchert und ein reines Speisopfer geopfert werden“ (Mal. 1,11). Diese Weissagung beziehen die Papisten auf die hier vorliegende Frage! Als ob es für die Propheten etwas Neues oder Ungewöhnliches wäre, daß sie, wenn von der Berufung der Heiden die Rede ist, die geistliche Verehrung Gottes, zu der sie sie ermahnen, mit den äußerlichen Bräuchen des Gesetzes ausdrücken! Damit wollen sie doch den Menschen ihrer Zeit nur faßlicher zeigen, daß die Heiden zur wahren Gemeinschaft der Gottesverehrung berufen werden sollten. In dieser Weise pflegen sie allgemein die Wahrheit der Dinge, die durch das Evangelium vor Augen gestellt worden ist, mit den Abbildern ihrer Zeit zu beschreiben. So setzen sie für die Bekehrung zum Herrn das Hinaufsteigen nach Jerusalem (Jes. 2,2ff.; Micha 4,1ff.), für die Anbetung Gottes die Darbringung von Gaben aller Art (Ps. 68,30; 72,10; Jes. 60,6ff.) und für die reichlichere Erkenntnis Gottes, mit der die Gläubigen im Reiche Christi begabt werden sollten, „Träume“ und „Gesichte“ (Joel 3,1). Die Stelle, die unsere Widersacher anführen, hat also Ähnlichkeit mit einer anderen Weissagung, die Jesaja ausspricht, wenn er von der Aufrichtung dreier Altäre in Assyrien, Ägypten und Judäa redet (Jes. 19,19.21.23f.). Ich frage nämlich erstens, ob sie denn nicht zugeben, daß diese Verheißung ihre Erfüllung im Reiche Christi findet. Zweitens frage ich, wo denn nun (in diesem Reiche) jene Altäre sind oder ob man sie je errichtet hat. Drittens möchte ich wissen, ob die Römischen der Meinung sind, es sei für jedes (irdische) Reich ein besonderer Tempel bestimmt, wie das ja mit jenem Tempel zu Jerusalem der Fall war. Wenn sie diese Fragen erwägen, so werden sie meines Erachtens zugeben, daß der Prophet unter Abbildern, die zu seiner Zeit paßten, eine Weissagung von der künftigen Ausbreitung der geistlichen Verehrung Gottes über die ganze Erde gibt. Das ist die Antwort, die wir ihnen erteilen. Weil uns aber dafür immer wieder leicht zugängliche Beispiele begegnen, so will ich mir mit einer längeren Aufzählung keine Mühe machen. Allerdings sind unsere Widersacher auch darin in einem jämmerlichen Irrtum befangen, daß sie kein anderes Opfer gelten lassen als das Meßopfer. Es ist doch so, daß die Gläubigen dem Herrn heutzutage tatsächlich opfern und ihm ein reines Opfer darbringen (vgl. Mal. 1,11), von dem in Kürze die Rede sein wird.

4. ’n Bespreking van die Roomse Skriftuurlike begronding van die Mis

Maar dit is die moeite werd om te hoor op watter basis hulle hierbene- 1760 wens die offer van die Mis bou. Hulle sleep die profesie van Maleagi hierby in. Daarvolgens beloof die Here dat daar ’n tyd sal kom dat ’n brandoffer en ’n rein offer oor die hele wêreld vir Hom geoffer sal word.²² Net asof dit iets nuuts of ongewoons vir die profete was om, wanneer hulle oor die roeping van die heidene praat, die geestelike diens aan God waartoe hulle hulle aanspoor, met die uiterlike seremonie van die wet aan te dui om op ’n vertrouliker trant vir die mense van hulle tyd aan te dui dat die heidene ook tot ware gemeenskap in die godsdiens geroep moes word. So het hulle ook oor die algemeen gewoonlik die waarheid van dinge wat deur die evangelie geopenbaar is, in voorbeelde van hulle eie tyd beskryf. In plaas van te praat van bekering tot die Here het hulle gepraat van optrek na Jerusalem;²³ in plaas van aanroeping van God het hulle gepraat van die offer van elke soort gawe;²⁴ in plaas van die oorvloediger kennis wat in die koninkryk van Christus aan die gelowiges geskenk word, stel hulle drome en gesigte.²⁵ Hulle verwysing is dus net soos ’n ander voorspelling van Jesaja waar die profeet profeteer dat daar drie altare, in Assirië,²⁶ Egipte en Judea opgerig sou word.

My eerste vraag is nou of hulle toegee dat die vervulling van hierdie profesie in die koninkryk van Christus plaasvind. Ten tweede: waar is hierdie altare, of wanneer is hulle opgerig? Ten derde: of hulle meen dat vir elke koninkryk afsonderlike tempels bestem is soos die tempel in Jerusalem was? As hulle hierdie vrae oorweeg, sal hulle soos ek meen, erken dat die profeet aan die hand van voorbeelde wat met sy eie tyd ooreenstem, profeteer dat die geestelike diens aan God oor die hele wêreld versprei sou word. Dit is ook die oplossing wat ons aan die hand doen. Omdat daar egter oral voorbeelde van hierdie saak voorkom, bekommer  ek my nie om ’n baie lang relaas daarvan te gee nie. Maar ook hierin is hulle droewig verblind omdat hulle geen ander offer as die offer van die Mis erken nie, hoewel gelowiges tans inderwaarheid wel ’n rein offer aan die Here bring. Hieroor sal ons weldra praat.²⁷

4. Однако надо послушать, на каком основании утверждают сторонники мессы свои жертвоприношения. Они приводят пророчество Малахии, где Господь предрекает, что на всяком месте будут приносить фимиам имени Его, чистую жертву (Мал 1:11) (Eck J. Op. cit. , c.XVII, G 5b; De Castro. Op. cit., X (Missa), fol. 161 E, F). Как будто для пророков это нечто новое и непривычное - говоря о призвании язычников, обозначать духовное служение Богу ритуалами Закона! Этим они хотели доступно объяснить своим современникам, каким образом неевреи должны истинно приобщиться к союзу с Богом. Для пророков вообще привычно описывать евангельские события образами своего времени. Это станет понятнее из примеров. Вместо того, чтобы сказать, что все народы обратятся к Богу, они говорят, что все народы взойдут в Иерусалим. Желая сказать, что народы Юга и Востока будут поклоняться Богу, они говорят, что эти народы принесут Богу плоды своей земли. Чтобы показать, какое глубокое и обширное знание Бога будет дано верующим в Царстве Христа, они говорят, что девицы будут пророчествовать, юноши будут видеть видения и старцам будут сниться сны (Иоил 2:28).

Такой способ выражения имеет сходство с пророчеством Исайи, где сказано, что жертвенники Господу будут воздвигнуты в Ассирии и в Египте, как и в Иудее (Ис 19:19-21, 23-24). Во-первых, я спрошу папистов: не исполнилось ли это пророчество в христианстве? Во-вторых, пусть ответят, где находятся эти жертвенники и когда они были воздвигнуты. В-третьих, мне хотелось бы знать: не думают ли они, что каждое из названных вместе с Иудеей двух царств должно было иметь собственным храм, наподобие иерусалимского? Если они хорошо подумают над этими вопросами, то вынуждены будут признать (как и есть на самом деле), что пророк описывает духовную истину в образах и представлениях своего времени. Таково наше решение проблемы.

Примеров такого способа выражения достаточно много; поэтому не буду задерживаться на их долгом перечислении. Но эти жалкие глупцы тяжко ошибаются, когда не хотят признавать иного жертвоприношения, кроме своей мессы. Ибо верующие ныне поистине совершают жертвоприношение Богу, принося Ему чистую жертву, о которой у нас вскоре пойдёт речь.

5. | Nunc descendo ad tertias Missae partes, ubi explicandum est quomodo veram et unam mortem Christi obliteret, et ex 422 hominum memoria excutiat. Nam ut inter homines testamenti confirmatio a morte testatoris pendet: ita etiam testamentum, quo nos peccatorum remissione et aeterna iustitia donavit, morte sua confirmavit Dominus noster^a. In hoc testamento qui variare quicquam aut innovare audent, mortem eius abnegant, et tanquam nullius momenti habent. Quid vero est Missa nisi novum et prorsus diversum testamentum? quid enim? annon singulae Missae novam peccatorum remissionem, novam iustitiae acquisitionem promittunt: ut iam tot sint testamenta quot missae? Veniat ergo rursum Christus, et altera morte novum hoc testamentum, vel potius infinitis mortibus innumera Missarum testamenta rata faciat. Annon igitur verum principio dixi, unicam et veram Christi mortem obliterari per Missas? Quid, quod eo directe spectat missa, ut rursum si fieri possit, trucidetur Christus? Nam ubi testamentum est (inquit Apostolus) mortem testatoris intercedere illic necesse est [Hebr. 9. d. 16]. Missa novum Christi testamentum prae se fert: eius ergo mortem postulat. Praeterea, hostiam quae offertur occidi et immolari necesse est. Si Christus singulis Missis sacrificatur: eum singulis momentis mille in locis crudeliter interfici oportet. Non id meum est, sed Apostoli argumentum, Si necesse habuisset offerre saepius semetipsum, oportuisse illum frequenter pati ab origine mundi^b. || Fateor esse illis in promptu responsum quo nos etiam calumniae notant; aiunt enim sibi obiici quod nec cogitarint unquam, ac ne possint quidem¹. Nos vero scimus, mortem ac vitam Christi nequaquam in eorum manu esse. An ipsum interficere instituant, non respicimus: tantum ostendere animus est, quale absurdum consequatur ex impio ac scelesto eorum dogmate. Quod ipsum ex ore Apostoli demonstro^c. || Reclament centies licet, sacrificium hoc esse ἀναίματον²: negabo ex hominum arbitrio pendere, ut sacrificia naturam mutent; quia hoc modo concideret sacra et inviolabilis Dei institutio. Unde sequitur, firmum esse illud principium Apostoli, requiri sanguinis effusionem ne desit ablutio³.

5. Maintenant je vien au troisieme office de la Messe, où il est à declairer comment elle efface et oste de la memoire des hommes la vraye et unique mort de Jesus Christ. Car comme entre les hommes la confirmation du testament depend de la mort du testateur: en ceste maniere aussi nostre Seigneur a confirmé par sa mort le Testament, par lequel il nous a asseurez de la remission de noz pechez et d’eternelle justice. Ceux qui en ce Testament osent varier ou innover, ils desavouent sa mort, et la reputent comme de nulle valeur. Et qu’est-ce autre chose la Messe, sinon un testament nouveau et du tout divers? Car chacunes Messes ne promettentelles point nouvelle remission de pechez, et nouvelle acquisition de justice, tant que desja il y a autant de testamens qu’il y a de Messes? Que Jesus Christ donc vienne derechef, et confirme par une autre mort ce nouveau testament, ou plustost par morts infinies les testamens qui sont infinis aux Messes. Pourtant n’ay-je pas dit sans cause au commencement, que par les Messes est effacée et oubliée la mort unique et vraye de Jesus Christ. Davantage, la Messe ne tendelle pas directement à ce que derechef, s’il estoit possible, Jesus Christ fust tué et occis? Car comme dit l’Apostre, où il y a testament il est necessaire que la mort du testateur entrevienne (Hebr. 9:16). La Messe pretend un nouveau testament de Jesus Christ: elle requiert donc sa mort. Davantage, il est necessaire que le sacrifice qui est offert, soit tué et immolé. Si Jesus Christ à chacune Messe est sacrifié, il faut qu’en chacun moment, en mille lieux il soit cruellement tué et occis. Ce n’est pas mon argument, mais de l’Apostre, disant, Si Jesus Christ eust eu besoin de s’offrir soy mesme souventesfois, il eust fallu qu’il eust souffert souventesfois depuis le commencement du monde. Je say la response qu’ils ont en main, par laquelle mesme ils nous arguent de calomnie: car ils disent que nous leur imposons ce que jamais ils ne penserent, comme aussi ils ne le peuvent. Or je leur confesse bien que la vie ne la mort de Jesus Christ n’est pas en leur puissance: je ne regarde point non plus, si leur propos deliberé est de tuer Christ. Seulement, je monstre quelle absurdité il y a en leur meschante doctrine, quand elle seroit receue: et ne le monstre que par la bouche de l’Apostre. Qu’ils repliquent cent fois s’ils veulent, que ce sacrifice est sans sang: je leur nieray que les sacrifices changent de nature à l’appetit des hommes, ou soyent qualifiez à leur poste: car par ce moyen l’institution sacrée et inviolable de Dieu tomberoit bas. Dont il s’ensuit que ce principe de l’Apostre ne peut estre esbranlé, assavoir qu’il y a effusion de sang requise en tous sacrifices: pour y avoir ablution.

5. I now proceed to the third view of the mass, under which I am to show how it obliterates and expunges from the memory of mankind the true and alone death of Jesus Christ. For as among men the confirmation of a testament depends on the death of the testator, so also our Lord, by his death, has confirmed the testament in which he has given us remission of sins, and everlasting righteousness. Those who dare to attempt any variation or innovation in this testament, thereby deny his death, and represent it as of no value. Now, what is the mass, but a new and totally different testament? For does not every separate mass promise a new remission of sins, and a new acquisition of righteousness; so that there are now as many testaments as masses? Let Christ, therefore, come again, and by another death ratify this new testament, or rather, by innumerable deaths, confirm these innumerable testaments of masses. Have I not truly said, then, at the beginning, that the true and alone death of Christ is obliterated and consigned to oblivion by the masses? And is not the direct tendency 590of the mass, to cause Christ, if it were possible, to be put to death again? “For where a testament is,” says the apostle, “there must also, of necessity, be the death of the testator.”¹³³⁸ The mass pretends to exhibit a new testament of Christ; therefore it requires his death. Moreover the victim which is offered must, of necessity, be slain and immolated. If Christ be sacrificed in every mass, he must be cruelly murdered in a thousand separate places at once. This is not my argument; it is the reasoning of the apostle: “It was not necessary that he should offer himself often; for then must he often have suffered since the foundation of the world.”¹³³⁹ In reply to this, I confess, they are ready to charge us with calumny; alleging that we impute to them sentiments which they never have held, nor ever can hold. We know, indeed, that the life and death of Christ are not in their power; and whether they intend to murder him, we do not inquire; we only mean to show the absurdities which follow from their impious and abominable doctrine, and this we have proved from the mouth of the apostle. They may reply a hundred times, if they please, that this sacrifice is without blood; but I shall deny that sacrifices can change their nature, at the caprice of men; for thus the sacred and inviolable institution of God would fall to the ground. Hence it follows, that this principle of the apostle can never be shaken, that “without shedding of blood is no remission.”¹³⁴⁰

5. Impiety of the Mass continued. 3. It banishes the remembrance of Christ’s death. It crucifies Christ afresh. Objections answered.

I now come to the third part of the mass, in regard to which, we are to explain how it obliterates the true and only death of Christ, and drives it from the memory of men. For as among men, the confirmation of a testament depends upon the death of the testator, so also the testament by which he has bequeathed to us remission of sins and eternal righteousness, our Lord has confirmed by his death. Those who dare to make any change or innovation on this testament deny his death, and hold it as of no moment. Now, what is the mass but a new and altogether different testament? What? Does not each mass promise a new forgiveness of sins, a new purchase of righteousness, so that now there are as many testaments as there are masses? Therefore, let Christ come again, and, by another death, make this new testament; or rather, by innumerable deaths, ratify the innumerable testaments of the mass. Said I not true, then, at the outset, that the only true death of Christ is obliterated by the mass? For what is the direct aim of the mass but just to put Christ again to death, if that were possible? For, as the apostle says, “Where a testament is, there must also of necessity be the death of the testator” (Heb. 9:16). The novelty of the mass bears,611on the face of it, to be a testament of Christ, and therefore demands his death. Besides, it is necessary that the victim which is offered be slain and immolated. If Christ is sacrificed at each mass, he must be cruelly slain every moment in a thousand places. This is not my argument, but the apostle’s: “Nor yet that he should offer himself often;” “for then must he often have suffered since the foundation of the world” (Heb. 9:25, 26). I admit that they are ready with an answer, by which they even charge us with calumny; for they say that we object to them what they never thought, and could not even think. We know that the life and death of Christ are not at all in their hand. Whether they mean to slay him, we regard not: our intention is only to show the absurdity consequent on their impious and accursed dogma. This I demonstrate from the mouth of the apostle. Though they insist a hundred times that this sacrifice is bloodless (ἀναίμακτον), I will reply, that it depends not on the will of man to change the nature of sacrifice, for in this way the sacred and inviolable institution of God would fall. Hence it follows, that the principle of the apostle stands firm, “without shedding of blood is no remission” (Heb. 9:22).

5. Nu kom ik tot de derde uitwerking der mis, waarbij we moeten uitleggen, hoe ze de ware en enige dood van Christus uitwist en uit de herinnering doet verdwijnen. Want evenals onder de mensen de bevestiging van een testament hangt aan de dood van de testamentmaker, zo heeft ook onze Here het testament, waardoor Hij ons de vergeving der zonden en de eeuwige gerechtigheid heeft geschonken, bevestigd door zijn dood. Zij, die het wagen in dit testament iets te veranderen of te vernieuwen, verloochenen zijn dood en achten die als van geen betekenis. En wat is de mis anders dan een nieuw en geheel ander testament? Immers beloven niet alle missen telkens weer een nieuwe vergeving van zonden en een nieuw verwerven van gerechtigheid, zodat er dan evenveel testamenten zijn als missen? Laat dus Christus wederom komen en door een tweede dood dit nieuwe testament of liever door een oneindig aantal doden de talloze testamenten der missen bekrachtigen. Heb ik dus niet naar waarheid in het begin gezegd, dat de enige en ware dood van Christus door de missen uitgewist wordt? Dient de mis niet rechtstreeks daartoe, dat Christus, indien het mogelijk was, opnieuw gedood wordt? "Want waar een testament is," zegt de apostel (Heb. 9:16) "daar is het noodzaak, dat de dood des testamentmakers tussenkome": de mis brengt een nieuw testament van Christus aan; dus eist ze zijn dood. Bovendien is het nodig, dat het offer, dat gebracht wordt, gedood en geslacht wordt. Indien Christus in iedere mis geofferd wordt, moet Hij ieder ogenblik op duizend plaatsen wreed gedood worden. Dit is niet mijn redenering, maar die van de apostel: dat Christus, indien Hij het nodig geoordeeld had, zichzelf meermalen te offeren, dikwijls had moeten lijden van de grondlegging der wereld af (Heb. 9:26) Ik erken, dat ze een antwoord gereed hebben, waardoor ze ook ons van laster beschuldigen. Want ze zeggen, dat hun voor de voeten geworpen wordt iets, dat ze nooit hebben bedacht en zelfs niet zouden kunnen bedenken. Maar wij weten, dat de dood en het leven van Christus geenszins in hun hand is. Wij letten er ook niet op, of ze de bedoeling hebben Hem te doden; onze bedoeling is slechts aan te tonen, welk een ongerijmdheid uit hun goddeloos en boos leerstuk volgt. En dat bewijs ik uit de mond van de apostel. Ook al roepen ze duizendmaal hier tegen in, dat dit een onbloedig offer is, dan zal ik toch loochenen, dat het aan het goeddunken der mensen hangt, dat de offeranden hun natuur veranderen, omdat op die manier de heilige en onschendbare instelling Gods te niet zou gaan. En daaruit volgt, dat dit grondbeginsel van de apostel vast is, dat bloedstorting vereist wordt, wil er afwassing plaats hebben.

5. 995Die Messe bringt den Tod Christi in Vergessenheit

(3) Jetzt komme ich auf die dritte „Aufgabe“ der Messe zu sprechen. Dabei muß ich auseinandersetzen, wieso sie den wahren und einigen Tod Christi auslöscht und aus dem Gedächtnis der Menschen tilgt. Denn wie unter den Menschen die Bekräftigung eines Testaments vom Tode dessen abhängig ist, der es erteilt, so hat unser Herr auch das Testament, kraft dessen er uns mit der Vergebung der Sünden und mit ewiger Gerechtigkeit beschenkt hat, mit seinem Tode bekräftigt. Wer sich erdreistet, an diesem Testament etwas zu ändern oder zu neuern, der leugnet Christi Tod und behandelt ihn als etwas Bedeutungsloses. Was ist nun aber die Messe anders als ein neues und völlig andersartiges Testament? Wieso – verheißt nicht jegliche Messe eine neue Vergebung der Sünden und ein neues Erwerben der Gerechtigkeit, so daß es nun schon soviel Testamente wie Messen gibt? So muß denn also Christus aufs neue kommen, er muß durch einen zweiten Tod dies neue Testament, nein, vielmehr durch unermeßlich wiederholtes Sterben diese zahllosen Testamente in Gültigkeit setzen, die die Messen bedeuten!

Habe ich nun also nicht im Beginn dieser Darlegungen die Wahrheit gesagt, als ich behauptete, durch die Messen werde der einige und wahre Tod Christi ausgelöscht? Was will man sagen, wo doch die Messe unmittelbar darauf hinausläuft, daß Christus, wenn es möglich wäre, abermals dahingeschlachtet würde? „Denn wo ein Testament ist“, sagt der Apostel, „da muß der Tod geschehen des, der das Testament machte“ (Hebr. 9,16). Die Messe will aber ein neues Testament sein, also erfordert sie auch (aufs neue) den Tod Christi. Zudem muß das Opfer, das man darbringt, getötet und geschlachtet werden. Wenn Christus also in jeder einzelnen Messe geopfert wird, so muß er in jedem Augenblick an tausend Stellen grausam gemordet werden. Dies Beweisstück stammt nicht von mir, sondern von dem Apostel: hätte es Christus für nötig gehalten, sich mehrfach zum Opfer darzubringen, so „hätte er oft leiden müssen von Anfang der Welt her“ (Hebr. 9,26).

Ich gebe zu, daß die Papisten eine Antwort zur Hand haben, mit der sie auch uns der Schmähung bezichtigen; sie sagen nämlich, es werde ihnen hier etwas vorgeworfen, an das sie nie gedacht hätten und nicht einmal hätten denken können. Wir wissen allerdings, daß Christi Tod und Leben durchaus nicht in ihrer Hand liegt. Ob sie es darauf anlegen, ihn zu töten, darauf achten wir nicht; wir wollen nur zeigen, was für ein Widersinn sich aus ihrer gottlosen und schandbaren Lehre ergibt. Eben dies weise ich mit den Worten des Apostels nach. Sie mögen hundertmal Einspruch erheben und sagen, dies Opfer sei doch „unblutig“, so werde ich doch bestreiten, daß es von dem Gutdünken der Menschen abhängt, daß die Opfer ihre Natur verändern; denn damit würde Gottes heilige und unverletzliche Stiftung hinfällig werden. Daraus ergibt sich, daß der Grundsatz des Apostels seinen Bestand behält, wonach Blutvergießen erforderlich ist, wenn die Abwaschung nicht aufhören soll.

5. Ten derde wis die Roomse Mis die herinnering aan Christus se dood uit

Nou kom ek by die derde aspek van die Mis waar ek moet verduidelik 1761 hoe dit die ware en enige dood van Christus uitwis en uit die geheue van die mense uitdryf. Soos die bekragtiging van ’n testament onder mense immers van die dood van die testateur afhang, so het ons Here die testament waardeur Hy sondevergiffenis en die ewige geregtigheid aan ons geskenk het, deur sy dood bekragtig.²⁸ Diegene wat waag om iets in hierdie testament te verander of nuut te maak, verloën sy dood en ag dit as iets wat van geen belang is nie. Maar wat is die Mis anders as iets nuuts en ’n heeltemal ander testament? Hoe dan so? Beloof elke Mis afsonderlik nie ’n nuwe sondevergiffenis en ’n nuwe verkryging van geregtigheid sodat daar weldra net soveel testamente as Misse is nie? Christus moet dus weer kom en deur ’n tweede dood hierdie nuwe testament, of eerder deur talryke dode die ontelbare testamente van die Misse bekragtig. Het ek dan nie in die begin die waarheid gepraat toe ek gesê het dat die enige en ware dood van Christus deur die Misse uitgewis word nie? Wat daarvan dat die Mis lynreg daarop gemik is dat Christus weer doodgemaak moet word as dit moontlik was?

“Want”, sê die apostel, “waar ’n testament is, moet noodwendig ook die dood van die testateur voorkom”.²⁹ Die Mis bring ’n nuwe testament van Christus tot stand en vereis derhalwe sy dood. Daarbenewens is dit noodsaaklik dat die offerdier wat geoffer word, doodgemaak en geslag moet word. As Christus in elke Mis geoffer word, moet Hy elke oomblik op duisend plekke wreed doodgemaak word. Dit is nie my redenasie nie, maar die apostel s’n wanneer hy sê dat, as Hy nodig sou gehad het om Hom baie dikwels te offer, Hy van die begin van die wêreld af ook dikwels moes gely het.³⁰ Ek erken dat hulle ’n antwoord gereed het waarmee hulle ons brandmerk dat ons hulle valslik beskuldig. Hulle sê immers dat ons hulle beskuldig van iets waaraan hulle nooit gedink het en weliswaar nooit kon dink nie. Maar ons weet dat Christus se dood en lewe nie in hulle hande is nie. Ons het ook nie daarby belang of hulle van voorneme is om Hom dood te maak nie. Ons bedoeling is slegs om aan te toon hoe ’n groot ongerymdheid uit hulle goddelose en sondige leerstelling volg. Dit bewys ek juis uit die apostel se eie mond. Al sou hulle honderd keer hierteen uitroep dat hierdie offer bloedloos³¹ is, sal ek nogtans sê dat dit nie van die mens se goeddunke afhang om die aard van die offer te verander nie want so sal die heilige en onskendbare instelling van God in duie stort. Daaruit volg dat hierdie beginsel van die apostel vas moet bly staan dat vergieting van bloed vereis word om te 1762 voorkom dat die afwassing (van sondes) sou ontbreek.³²

5. Теперь перехожу к третьему роду воздействия мессы. Нам предстоит доказать, каким образом она стирает из памяти людей истинную единственную смерть Иисуса Христа. Ибо как среди людей подтверждение завещания зависит от смерти завещателя, так и Господь своей смертью подтвердил Завещание, которым Он обеспечил нам прощение грехов и вечную праведность. Те же, кто дерзает вносить в это Завещание изменения или новшества, дезавуируют и обесценивают смерть Христа. Но что такое месса, как не новое, совсем иное завещание? Разве каждая месса не обещает нового прощения грехов и нового стяжания праведности? И разве не существует столько завещаний, сколько месс? Пускай же Иисус Христос вновь придёт и новой смертью подтвердит это новое завещание - вернее, бесчисленным множеством смертей подтвердит эти бесчисленные завещания в мессах!

Далее, разве действие мессы направлено не на то, чтобы вновь (если бы это было возможно) убить Иисуса Христа? Ибо, говорит апостол, «где завещание, там необходимо, чтобы последовала смерть завещателя» (Евр 9:16). Месса выступает как новое завещание Иисуса Христа; следовательно, она требует Его смерти.

Кроме того, необходимо, чтобы приносимая жертва была убита, заклана. Если Иисус Христос приносится в жертву при совершении каждой мессы, то в каждый момент во множестве мест Его должны жестоко убивать. Это не мой довод, а апостола, который сказал: если бы Иисусу Христу нужно было приносить Себя в жертву многократно, Ему надлежало бы многократно страдать от начала мира [Евр 9:26]. Мне известен ответ, который у них наготове и которым они возводят на нас клевету: дескать, мы приписываем им то, чего они никогда не думали и думать не могли. Я согласен с тем, что жизнь и смерть Иисуса Христа не в их власти; не утверждаю и того, что они намеренно хотят убивать Христа. Я только указываю на тот абсурд, который следует из их нечестивого учения, причём указываю не своими словами, а словами апостола. Пусть даже они, если им угодно, сто раз повторят, что это жертвоприношение бескровно. Я отвечу, что жертвоприношения не меняют своей природы по желанию людей и признаки их не зависят от человеческой воли. Иначе рухнуло бы священное и нерушимое Божье установление. Отсюда следует неколебимость установленного апостолом принципа: во всяком жертвоприношении требуется пролитие крови, и без пролития крови не бывает прощения [Евр 9:22].

6. | Iam quartum Missae munus tractandum, ut scilicet fructum qui e morte Christi ad nos redibat, nobis praeripiat: dum ne agnoscamus et cogitemus facit. Quis enim cogitet se morte Christi redemptum esse, ubi novam in Missa redemptionem viderit? 423 Quis peccata sibi remissa confidat, ubi novam remissionem viderit? Neque evadet qui dixerit, non alia causa nos peccatorum remissionem in Missa obtinere, nisi quia morte Christi iam acquisita est¹. Non enim aliud affert quam si iactet, ea lege nos a Christo redemptos esse, ut nos ipsi redimamus; huiusmodi enim a Satanae ministris doctrina sparsa est, et talem hodie clamoribus, ferro, igni tuentur, Nos quum Christum Patri in Missa offerimus, hoc oblationis opere assequi peccatorum remissionem et participes fieri passionis Christi². Quid iam passioni Christi superest, nisi ut sit exemplum redemptionis, quo discamus nostri esse redemptores? || Christus ipse, dum in Coena veniae fiduciam obsignat, non iubet discipulos in actione illa haerere, sed ablegat eos ad mortis sacrificium: Coenam monumentum vel memoriale (ut vulgo loquuntur) esse significans, ex quo discant victimam expiatricem, qua placandus erat Deus, nonnisi semel offerri debuisse. Neque enim sufficit Christum tenere unicam esse victimam^a, nisi et unica immolatio accedat: ut fides nostra cruci eius affixa sit.

6. Il faut traiter le quatrieme office de la Messe: c’est assavoir qu’elle nous oste le fruict qui nous provenoit de la mort de Jesus Christ: entant qu’elle fait que nous ne le cognoissons et considerons point. Car qui se pensera estre racheté par la mort de Jesus Christ, quand il verra en la Messe une nouvelle redemption? Qui se confiera que ses pechez luy ayent esté remis, quand il verra une autre remission? Et n’eschappera point celuy qui dira, que nous n’obtenons point pour autre cause la remission des pechez en la Messe, sinon pource qu’elle est desja acquise par la mort du Jesus. Car il n’allegue autre chose, que s’il disoit que nous avons esté rachetez par Jesus Christ à ceste condition, que nous-mesmes nous nous rachetions. Car telle doctrine a esté semée par les ministres de Satan, et telle aujourdhuy la defendent-ils par cry, par glaive et par feu, que quand nous offrons Jesus Christ au Pere en la Messe, par l’œuvre de ceste oblation nous acquerons remission des pechez, et sommes faits participans de la passion de Jesus Christ. Que resteil plus à la passion de Jesus Christ, sinon qu’elle soit un exemple de redemption, par lequel nous apprenons d’estre nous-mesmes nos redempteurs? Luy-mesme en nous voulant certifier en la Cene que nos fautes nous sont pardonnées, ne nous arreste point au Sacrement, mais nous renvoye au sacrifice de sa mort, signifiant que la Cene est un memorial estably pour nous apprendre que l’hostie satisfactoire, par laquelle Dieu devoit estre appaisé, ne seroit offerte qu’une seule fois. Car ce n’est pas assez de savoir que Jesus Christ soit la seule hostie pour nous appointer avec Dieu, sinon que nous adjoustions quant et quant, qu’il y a eu une oblation seule, tellement que nostre foy soit attachée à sa croix.

6. We are now to treat of the fourth property of the mass, which is, to prevent us from perceiving and reflecting on the death of Christ, and thereby to deprive us of the benefit resulting from it. For who can consider himself as redeemed by the death of Christ, when he sees a new redemption in the mass? Who can be assured that his sins are remitted, when he sees another remission? It is not a sufficient answer, to say, that we obtain remission of sins in the mass, only because it has been already procured by the death of Christ. For this is no other than pretending that Christ has redeemed us in order that we may redeem ourselves. For this is the doctrine which has been disseminated by the ministers of Satan, and which they now defend by clamours, and fire, and sword; that when we offer up Christ to his Father, in the sacrifice of the mass, we, by that act of oblation, obtain remission of sins, and become partakers of the passion of Christ. What remains, then, to the passion of Christ, but to be an example of redemption, by which we may learn to be our own redeemers? Christ himself, when he seals the assurance of pardon in the sacred supper, does not command his disciples to rest in this act, but refers them to the sacrifice of his death; signifying that the 591supper is a monument, or memorial, appointed to teach us that the expiatory victim by which God was to be appeased ought to be offered but once. Nor is it sufficient to know that Christ is the sole victim, unless we also know that there is only one oblation, so that our faith may be fixed upon his cross.

6. Impiety of the Mass continued. 4. It robs us of the benefit of Christ’s death.

The fourth property of the mass which we are to consider is, that it robs us of the benefit which redounded to us from the death of Christ, while it prevents us from recognising it and thinking of it. For who can think that he has been redeemed by the death of Christ when he sees a new redemption in the mass? Who can feel confident that his sins have been remitted when he sees a new remission? It will not do to say that the only ground on which we obtain forgiveness of sins in the mass is, because it has been already purchased by the death of Christ. For this is just equivalent to saying that we are redeemed by Christ on the condition that we redeem ourselves. For the doctrine which is disseminated by the ministers of Satan, and which, in the present day, they defend by clamour, fire, and sword, is, that when we offer Christ to the Father in the mass, we, by this work of oblation, obtain remission of sins, and become partakers of the sufferings of Christ.What is now left for the sufferings of Christ, but to be an example of redemption, that we may thereby learn to be our own redeemers? Christ himself, when he seals our assurance of pardon in the Supper, does not bid his disciples stop short at that act, but sends them to the sacrifice of his death; intimating, that the Supper is the memento, or, as it is commonly expressed, the memorial from which they may learn that the expiatory victim by which God was to be appeased was to be offered only once. For it is not sufficient to hold that Christ is the only victim, without adding that his is the only immolation, in order that our faith may be fixed to his cross.

6. Nu moeten we de vierde werking der mis behandelen, namelijk hoe ze ons berooft van de vrucht, die uit de dood van Christus tot ons kwam, doordat de mis maakt, dat we die niet bekennen en bedenken. Want wie zou bedenken, dat hij door de dood van Christus verlost is, wanneer hij een nieuwe verlossing ziet in de mis? Wie zou vertrouwen, dat hem zijn zonden vergeven zijn, wanneer hij een nieuwe vergeving ziet? En ook zal hij niet ontkomen, die zegt, dat wij om geen andere reden vergeving der zonden verkrijgen in de mis, dan omdat die door de dood van Christus reeds verkregen is. Want hij brengt niets anders aan, dan wanneer hij verkondigde, dat wij op die voorwaarde door Christus verlost zijn, dat wij onszelf verlossen; want zulk een leer is door de dienaren van Satan verbreid, en zulk een leer verdedigen zij tegenwoordig met geschreeuw, met het zwaard en het vuur, namelijk dat wij, wanneer wij Christus de Vader in de mis offeren, door dit werk der offering vergeving der zonden verkrijgen en het lijden van Christus deelachtig worden. Wat blijft er dan voor het lijden van Christus over dan dat het een voorbeeld der verlossing is, opdat wij daaruit zouden leren onze eigen verlossers te zijn? Wanneer Christus zelf in het Avondmaal het vertrouwen in de vergeving bezegelt, gebiedt Hij de discipelen niet aan die handeling te blijven hangen, maar verwijst hen naar het offer zijns doods, te kennen gevend, dat het Avondmaal is een gedenkteken of herinneringsteken, zoals men gemeenlijk zegt, waaruit ze zouden leren, dat het zoenoffer waardoor God verzoend moest worden, slechts eenmaal moest worden geofferd. Want het is niet voldoende te weten, dat Christus de enige offerande is, indien we niet tevens weten, dat er slechts één offering behoefde te zijn, zodat ons geloof aan zijn kruis gehecht is.

6. Die Messe raubt uns die Frucht des Todes Christi

(4) Jetzt müssen wir das vierte „Amt“ der Messe behandeln, nämlich daß sie uns die Frucht, die uns aus dem Tode Christi zukam, aus der Hand reißt, indem sie dahin wirkt, daß wir sie nicht erkennen und nicht darüber nachdenken. Denn wer wird daran denken, daß er durch Christi Tod erlöst ist, wenn er die neue Erlösung in der Messe gesehen hat? Wer wird darauf vertrauen, daß ihm die Sünden vergeben sind, wenn er die neue Vergebung (in der Messe) zu Gesichte bekommen hat?

Man wird auch nicht entwischen können, wenn man sagt, in der Messe erlangten wir die Vergebung der Sünden doch aus keinem anderen Grunde, als weil sie uns durch den Tod Christi bereits erworben sei. Denn man bringt damit nichts anderes vor, als wenn man behauptete, wir seien von Christus mit der Bestimmung erlöst worden, daß wir uns (hernach) selber erlösten. Denn die Lehre, welche 996 die Diener des Satans ausgestreut haben und heutzutage mit Geschrei, mit Feuer und Schwert verteidigen, sieht eben so aus: Wenn wir Christus in der Messe dem Vater zum Opfer darbringen, so erlangt man durch dies Werk der Opferung Vergebung der Sünden und wird des Leidens Christi teilhaftig. Was bleibt dann vom Leiden Christi übrig, als daß es ein Vorbild der Erlösung ist, an dem wir lernen sollen, unsere eigenen Erlöser zu sein? Als Christus im Abendmahl die Zuversicht auf Vergebung besiegelt, da gibt er seinen Jüngern nicht das Gebot, an jener Handlung hängenzubleiben, sondern verweist sie auf das Opfer seines Todes und gibt damit zu verstehen, daß das Abendmahl ein Denkzeichen oder, wie man allgemein sagt, ein Erinnerungsmal (memoriale) war, an dem sie lernen sollten, daß das Sühnopfer, mit dem Gott versöhnt werden sollte, nur einmal hat dargebracht werden müssen. Denn es ist nicht genug, wenn man daran festhält, daß Christus das einige Opfer ist, nein, man muß zugleich auch wissen, daß es nur eine Opferung gibt: unser Glaube soll sich also an sein Kreuz festheften.

6. Ten vierde ontneem die Roomse Mis mense die vrug van die dood van Christus

Nou moet ons die vierde taak van die Mis behandel, naamlik hoe dit ons die vrug wat uit die dood van Christus tot ons kom, ontneem wanneer dit veroorsaak dat ons dit nie kan erken of bedink nie. Wie sou trouens dink dat hy deur Christus se dood verlos is wanneer hy merk dat daar in die Mis ’n nuwe verlossing is? Wie sou kon vertrou dat sy sondes hom vergewe is wanneer hy ’n nuwe vergiffenis in die Mis sien? En niemand sal daarmee wegkom as hy sê dat ons om geen ander rede vergiffenis van sondes in die Mis verkry as omdat dit reeds deur Christus se dood verkry is nie. Hy voer trouens niks anders aan as om te roem dat ons onder hierdie voorwaarde deur Christus verlos is, naamlik dat ons onsself moet verlos nie. So ’n leer is immers deur die dienaars van die Satan uitgestrooi en so ’n leer word vandag met krete, die swaard en vuur verdedig, naamlik dat wanneer ons Christus in die Mis aan die Vader offer, ons deur hierdie handeling van offer vergiffenis van sondes verkry en Christus se lyding deelagtig word.³³ Wat bly vir Christus se lyding oor anders as net dat dit vir ons as voorbeeld van ’n verlossing moet dien sodat ons daaruit kan leer hoe om onsself te verlos? Wanneer Christus self in die nagmaal die vertroue op vergiffenis beseël, beveel Hy nie sy dissipels om aan hierdie handeling te bly hang nie, maar Hy stuur hulle na die offer van sy dood en Hy gee te kenne dat die nagmaal ’n aandenking, of soos die mense sê, ’n gedenkteken is waaruit hulle moes leer dat die soenoffer waarmee God versoen moes word, slegs eenmaal geoffer moes word. Dit is trouens nie genoeg om te weet dat Christus die enigste slagoffer is nie tensy daar bykom dat Hy ook die enigste offer is sodat ons geloof aan sy kruis vasgeheg moet bly.

6. Теперь рассмотрим четвёртый род воздействия мессы: она лишает нас плодов смерти Иисуса Христа, так как отнимает у нас знание и размышление об этой смерти. Ибо кто же станет думать, что искуплен смертью Иисуса Христа, если видит в мессе новое искупление? Кто поверит, что его грехи прощены, если видит новое прощение? И если нам скажут, что мы получаем в мессе прощение грехов только потому, что стяжали его Жертвой Христовой, такая уловка окажется неудачной. Ведь сказать так - всё равно что заявить, будто мы искуплены Иисусом Христом при условии, что выкупим себя сами. Так что это учение (о том, что когда мы во время мессы приносим Иисуса Христа в жертву Отцу, то этим жертвоприношением стяжаем прощение грехов и делаемся причастниками страстей Христовых) было посеяно служителями Сатаны; и как сатанинское учение до сего дня защищается словом, огнём и мечом. Чем остаётся в нём страдание Иисуса Христа? Всего лишь образцом искупления, по которому мы учимся быть собственными искупителями! Сам Христос, желая удостоверить для нас в Вечере прощение грехов, не останавливается на таинстве, а отсылает нас к своей смертной Жертве. Вечеря, указывает Он, установлена в памятование того, что искупительная Жертва, призванная удовлетворить Бога, будет принесена лишь однажды. Ибо для того, чтобы наша вера была привержена Кресту Христову, недостаточно знать, что Иисус Христос - единственная Жертва, способная примирить нас с Богом. Необходимо добавить, что эта жертва была принесена лишь однажды.

7. | Ad coronidem nunc venio, nempe sacram Coenam, in^b qua Dominus passionis suae memoriam insculptam formatamque reliquerat: erecta Missa e medio sublatam, inductam et deperditam. Siquidem Coena ipsa donum Dei est, quod cum gratiarum actione accipiendum erat. Sacrificium Missae pretium Deo numerare fingitur, quod ipse in satisfactionem accipiat. Quantum interest inter dare et accipere, tantum a Sacramento Coenae^c sacrificium differt. Atque haec quidem miserrima hominis ingratitudo est, quod ubi agnoscenda erat divinae bonitatis largitas gratiaeque agendae, in eo Deum sibi debitorem facit. Sacramentum promittebat, nos Christi morte non semel duntaxat restitutos in vitam: sed assidue vivificari, quia tunc omnes nostrae salutis numeri impleti sint. Missae sacrificium longe aliam cantilenam canit, Christum oportere quotidie sacrificari, ut aliquid nobis commodet. Coena in publico Ecclesiae coetu distribuenda erat, quo nos de communione doceret qua^d omnes cohaeremus in Christo Iesu. Hanc communitatem dissolvit ac distrahit Missae sacrificium; postquam enim error invaluit, oportere esse Sacerdotes qui pro populo sacrificarent³, quasi 424 relegata esset ad eos Coena, desiit iuxta Domini mandatum fidelium Ecclesiae communicari. Aditus Missis privatis est patefactus¹, quae excommunicationem quandam magis referrent quam communitatem illam a Domino institutam: quum sacrificulus suam victimam seorsim voraturus, se a toto fidelium populo segreget. Missam privatam voco (nequis fallatur) || ubicunque nulla est inter fideles dominicae Coenae participatio, etiamsi alias magna hominum multitudo intersit^a.

7. Or je vien au dernier bien de la Messe: qui est que la sacrée Cene, en laquelle nostre Seigneur avoit laissé la memoire de sa passion engravée et imprimée, est ostée par la Messe, voire perdue et abolie. Car la Cene est un don de Dieu, lequel devoit estre prins et receu avec action de graces: et aucontraire, on feind que le sacrifice de la Messe est un payement qu’on fait à Dieu, lequel il reçoyve de nous en satisfaction. Autant qu’il y a à dire entre Prendre et Donner, autant il y a de difference entre le Sacrement de la Cene et Sacrifice. Et certes ceste est une tresmalheureuse ingratitude de l’homme, qu’où il devoit recognoistre la largesse et liberalité de la bonté divine avec action de graces, il veut faire accroire à Dieu qu’il l’oblige à soy. Le Sacrement nous promettoit que nous estions par la mort de Jesus Christ restituez en vie: non pas pour une fois seulement, mais qu’en estions assiduellement vivifiez: pource que lors tout ce qui appartenoit à nostre salut, a esté accomply. Le sacrifice de la Messe chante bien une autre chanson: c’est qu’il faut que Jesus Christ soit tous les jours sacrifié, afin qu’il nous profite quelque chose. La Cene devoit estre proposée et distribuée en congregation publique de l’Eglise, pour nous instruire de la communion, par laquelle nous sommes tous conjoints ensemble à Jesus Christ. Le sacrifice de la Messe rompt et destruit ceste communité. Car apres que cest erreur a eu lieu, qu’il falloit qu’il y eust des Prestres qui sacrifiassent pour le peuple: comme si la Cene eust esté reservée à eux, elle n’a plus esté communiquée à l’Eglise des fideles, comme le commandement de nostre Seigneur le portoit Et la voye a esté ouverte aux Messes privées, lesquelles representassent plustost quelque excommunication que celle communité qui a esté instituée de nostre Seigneur: puis que le prestre et sacrificateur, voulant devorer son sacrifice, se separe de tout le peuple des fideles. Afin qu’aucun ne soit trompé, j’appelle Messes privées, toutes fois et quantes qu’il n’y a nulle participation de la Cene de nostre Seigneur entre les fidèles, quelque multitude qui y assiste pour regarder.

7. I come now to the concluding observation; that the sacred supper, in which our Lord had left us the memorial of his passion impressed and engraven, has, by the erection of the mass, been removed, abolished, and destroyed. For the supper itself is a gift of God, which ought to be received with thanksgiving. The sacrifice of the mass is pretended to be a price given to God, and received by him as a satisfaction. As far as giving differs from receiving, so far does the sacrifice of the mass differ from the sacrament of the supper. And this is the most miserable ingratitude of man, that where the profusion of the Divine goodness ought to have been acknowledged with thanksgivings, there he makes God his debtor. The sacrament promised, that by the death of Christ we are not only restored to life, but are perpetually vivified, because every part of our salvation was then accomplished. The sacrifice of the mass proclaims a very different doctrine; that it is necessary for Christ to be sacrificed every day, in order to be of any advantage to us. The supper ought to be distributed in the public congregation of the Church, to instruct us in the communion by which we are all connected together in Christ Jesus. The sacrifice of the mass dissolves and destroys this communion. For the reception of this error rendered it necessary that there should be priests to sacrifice for the people; and the supper, as if it had been resigned to them, ceased to be administered to the Church of believers, according to the commandment of the Lord. A way was opened for the admission of private masses, which represented a kind of excommunication, rather than that communion which had been instituted by our Lord, when the mass-priest separates himself from the whole congregation of believers, to devour his sacrifice alone. That no person may be deceived, I call it a private mass, wherever there is no participation of the Lord’s supper among believers, whatever number of persons may be present as spectators of it.

7. Impiety of the Mass continued. 5. It abolishes the Lord’s Supper. In the Supper the Father offers Christ to us; in the Mass, priestlings offer Christ to the Father. The Supper is a sacrament common to all Christians; the Mass confined to one priest.

I come now to the crowning point—viz. that the sacred Supper, on which the Lord left the memorial of his passion formed and engraved, was taken away, hidden, and destroyed, when the mass was erected. While the supper itself is a gift of God, which was to be612received with thanksgiving, the sacrifice of the mass pretends to give a price to God to be received as satisfaction. As widely as giving differs from receiving, does sacrifice differ from the sacrament of the Supper. But herein does the wretched ingratitude of man appear,— that when the liberality of the divine goodness ought to have been recognised, and thanks returned, he makes God to be his debtor. The sacrament promised, that by the death of Christ we were not only restored to life once, but constantly quickened, because all the parts of our salvation were then completed. The sacrifice of the mass uses a very different language—viz. that Christ must be sacrificed daily, in order that he may lend something to us. The Supper was to be dispensed at the public meeting of the Church, to remind us of the communion by which we are all united in Christ Jesus. This communion the sacrifice of the mass dissolves, and tears asunder. For after the heresy prevailed, that there behoved to be priests to sacrifice for the people, as if the Supper had been handed over to them, it ceased to be communicated to the assembly of the faithful according to the command of the Lord. Entrance has been given to private masses, which more resemble a kind of excommunication than that communion ordained by the Lord, when the priestling, about to devour his victim apart, separates himself from the whole body of the faithful. That there may be no mistake, I call it a private mass whenever there is no partaking of the Lord’s Supper among believers, though, at the same time, a great multitude of persons may be present.

7. Nu kom ik tot de laatste werking der mis, namelijk deze, dat het heilig Avondmaal, in hetwelk de Here de herinnering aan zijn lijden ingegrift en afgebeeld had nagelaten, door het oprichten der mis weggenomen, verduisterd en verdorven is. Want het Avondmaal zelf is een gave van God, die met dankzegging behoorde aangenomen te worden. Maar men stelt het zo voor, dat het misoffer aan God de prijs betaalt, die Hij zelf tot voldoening aanneemt. Evenveel als geven verschilt van ontvangen, evenzoveel verschilt een offerande van het sacrament des Avondmaals. En dit is een zeer ellendige ondankbaarheid van de mens, dat hij, waar hij de middadigheid der Goddelijke goedheid behoorde te erkennen en dank te zeggen, daarin God tot zijn schuldenaar maakt. Het sacrament beloofde, dat wij door Christus' dood niet alleen eenmaal tot het leven zijn wedergebracht, maar ook voortdurend levend gemaakt worden, omdat onze zaligheid in die dood vervuld is. Het misoffer zingt een geheel ander liedje: dat Christus dagelijks geofferd moet worden om ons enig voordeel te brengen. Het Avondmaal moest in de openbare vergadering der kerk uitgedeeld worden, om ons te onderrichten aangaande de gemeenschap, door welke wij in Christus Jezus verenigd zijn. Deze gemeenschap wordt door het misoffer ontbonden en uiteengerukt. Want nadat de dwaling ingang gevonden had, dat er priesters moeten zijn om voor het volk te offeren, is men, alsof het Avondmaal naar hen verbannen was, opgehouden, naar Gods gebod het aan de gemeente der gelovigen uit te delen. De toegang is geopend tot bijzondere missen, die meer een zekere uitsluiting meebrengen dan die gemeenschap, die de Here ingesteld heeft, daar de mispriester zich van het ganse volk der gelovigen afzondert om afzonderlijk zijn offer te verslinden. Een bijzondere mis noem ik het (opdat niemand zich vergisse), wanneer er geen deelnemen is van de gelovigen aan des Heren Avondmaal, ook al is overigens een grote menigte mensen aanwezig.

7. Die Messe als Vernichtung des Abendmahls

(5) Jetzt komme ich auf den Abschluß des Ganzen zu sprechen, nämlich darauf, daß das Heilige Abendmahl, in dem der Herr das Gedächtnis seines Leidens eingegraben und ausgeprägt hinterlassen hatte, durch die Aufrichtung der Messe aufgehoben, durchgestrichen und hinfällig gemacht worden ist. Denn das Abendmahl selbst ist eine Gabe Gottes, die mit Danksagung empfangen werden sollte. Das Opfer in der Messe dagegen zahlt Gott angeblich einen Preis, den er dann als Genugtuung annähme. Das Opfer in der Messe ist also von dem Sakrament des Abendmahls so verschieden, wie es Geben und Empfangen sind. Aber das ist nun die elendige Undankbarkeit des Menschen, daß er eben da, wo er die Freigebigkeit der göttlichen Güte erkennen und für sie Dank sagen sollte, Gott zu seinem Schuldner macht. Das Sakrament gab uns die Verheißung, daß wir durch Christi Tod nicht nur einmal ins Leben zurückgebracht, sondern fort und fort lebendig gemacht werden sollen, weil darin unser Heil in vollem Maße zustande gebracht ist. Das Meßopfer aber singt uns ein weit anderes Liedlein: Christus müsse Tag für Tag geopfert werden, um uns einen Vorteil zu bringen! Das Abendmahl sollte in der öffentlichen Versammlung der Kirche ausgeteilt werden, um uns über die Gemeinschaft zu belehren, in der wir allein in Christus Jesus verbunden sind. Diese Gemeinschaft wird durch das Meßopfer aufgelöst und auseinandergezerrt; denn nachdem der Irrtum Eingang gefunden hat, es müßten Priester dasein, die für das Volk opferten, da hat man so getan, als ob das Abendmahl ihnen vorbehalten wäre, und deshalb aufgehört, es nach der Weisung des Herrn an die Kirche der Gläubigen auszuteilen. Dadurch ist den Privatmessen der Zugang eröffnet worden, die mehr nach einer Ausschließung vom Abendmahl aussehen als nach der Gemeinschaft, die vom Herrn gestiftet worden ist, indem sich ja der Priester absondert, um sein „Opfer“ zu verzehren, und sich damit von dem ganzen Volk der Gläubigen trennt. Unter „Privatmesse“ verstehe ich, damit sich niemand täuscht, jegliche Messe, bei der keine Austeilung des Herrnmahles an die Gläubigen stattfindet, mag auch sonst eine große Menschenmenge dabei sein.

7. Ten vyfde het die Mis die nagmaal tot niet gemaak

Nou kom ek by die kroon van die Mis, naamlik dat dit die heilige nagmaal waarop die Here die nagedagtenis aan sy lyding ingegraveer en afgebeeld het, uit ons midde weggeneem, verduister is en en verlore gegaan het toe die Mis ingestel is. Die nagmaal is immers ’n gawe van God wat ons met dankbetuig moet ontvang. Die offer van die Mis dien 1763 hom aan om ’n prys vir God vas te stel sodat Hy dit as voldoening moet ontvang. So groot as wat die verskil tussen gee en ontvang is, so groot is die verskil tussen die Misoffer en die sakrament van die nagmaal. En dit is weliswaar uiters jammerlike ondankbaarheid van die mens dat hy God sy skuldenaar maak terwyl hy die milddadigheid van sy Goddelike goedheid moes erken en dank daarvoor moes betuig. Die sakrament (van die nagmaal) beloof dat ons deur Christus se dood nie net eenmaal tot die lewe herstel is nie, maar dat ons voortdurend lewendig gemaak word omdat ons saligheid in alle opsigte in sy dood volbring is.

Die offer van die Mis sing egter ’n heel ander deuntjie, naamlik dat ons Christus elke dag moet offer om vir ons enige voordeel in te hou. Die nagmaal moes in ’n openbare kerkvergadering uitgedeel word om ons in verband met die gemeenskap waardeur ons almal saam in Christus Jesus verenig is, te leer. Die offer van die Mis het hierdie gemeenskap vernietig en verskeur want nadat die dwaling veld gewen het dat daar priesters moes wees wat ten behoewe van die kerkvolk hulle offers gebring het,³⁴ is die nagmaal as ’t ware aan hulle toevertrou en het dit opgehou om volgens die gebod van die Here in die kerk aan die gelowiges uitgedeel te word.

’n Opening vir privaat Misse is gelaat wat eerder ’n soort uitbanning  weergee as daardie gemeenskap wat deur die Here ingestel is. Die offerpriester sonder hom immers van die hele volk van gelowiges af om sy offerande in afsondering te verorber.³⁵ En om te voorkom dat iemand mislei word: ek noem dit ’n private Mis wanneer die gelowiges nie aan die nagmaal van die Here deelneem nie selfs al sou daar ’n groot menigte mense aanwesig wees.

7. Наконец, перехожу к последнему «благу» мессы: оно состоит в том, что она отнимает у нас, разрушает и уничтожает Святую Вечерю, в которой Господь запечатлел память о Своём страдании. В самом деле, Вечеря есть дар Божий, который надлежит с благодарностью принимать. Нам же, напротив, представляют жертвоприношение мессы как плату Богу, которую Он получает от нас в удовлетворение. Между таинством Вечери и жертвоприношением такая же разница, как между «получать» и «давать». И человек, несомненно, выказывает достойную презрения неблагодарность, когда вместо того, чтобы с признательностью принять щедрые дары божественной доброты, хочет заставить Бога поверить, будто Он - его должник. Таинство нам обещает, что смертью Иисуса Христа мы будем возвращены к жизни; причём эта смерть будет животворить нас не один раз, а постоянно, потому что в ней свершилось всё необходимое для нашего спасения.

Жертвоприношение мессы означает совсем иное: дескать, необходимо ежедневно приносить в жертву Иисуса Христа, чтобы нам была от этого какая-нибудь польза. Вечерю должно предлагать и раздавать в общем собрании Церкви, дабы она наставляла нас в общении, через которое мы все соединяемся с Иисусом Христом. Жертвоприношение мессы разбивает и разрушает эту общность. Ибо утвердилось ошибочное мнение, будто необходимы священники, которые бы приносили жертвы за народ, - словно Вечеря была предназначена исключительно для них! После этого она перестала преподаваться Церкви верующих, вопреки заповедям Господа. Так была открыта дорога частным мессам, которые являют скорее разобщённость, чем общность, установленную Господом: ведь священник и жрец, поглощая свою жертву, отделяется от всего народа верующих. Чтобы никого не ввести в заблуждение, поясню: я называю частной всякую мессу, где верующие никоим образом не участвуют в Вечере, сколько бы их ни присутствовало в качестве зрителей.

8. | Ac ipsum quidem Missae nomen unde natum sit nunquam certo potui iudicare: nisi quod mihi verisimile est, ab oblationibus quae conferebantur, fuisse sumptum. Unde et veteres plurali fere numero usurpant². Sed ut de nomine remittamus controversiam, dico privatas Missas cum Christi institutione ex diametro pugnare: ideoque impiam esse sacrae Coenae profanationem. Quid enim mandavit nobis Dominus? nonne accipere et dividere inter nos? Qualem mandati observationem docet Paulus? nonne fractionem panis, quae communio sit corporis et sanguinis [1. Cor. 10. d. 16]? Quum igitur unus sine distributione accipit, quid simile est? At ille unus totius Ecclesiae nomine facit. Quo mandato? annon hoc aperte illudere Deo est, quum unus privatim ad se rapit quod nonnisi inter plures fieri debuerat? Sed quia satis clara Christi et Pauli verba sunt, breviter concludere licet: ubicunque non est fractio panis ad communionem fidelium, illic non Coenam Domini, sed falsam et praeposteram Coenae imitationem esse. Falsa autem imitatio, depravatio est. Porro depravatio tanti mysterii impietate non caret. In Missis ergo privatis impius est abusus. Atque (ut vitium unum in religione aliud subinde parit) postquam semel obrepsit ille mos sine communione offerendi, paulatim coeperunt in singulis templorum angulis innumerabiles Missas facere, et populum huc atque illuc distrahere, quem in unum coetum coire oportuerat, ut suae unitatis mysterium recognosceret. 425 Eant nunc et idololatriam esse negent, quod panem in suis Missis ostendunt pro Christo adorandum; frustra enim promissiones illas de Christi praesentia iactant^a: quae, utcunque intelligantur, non ideo certe datae sunt ut homines impuri et profani, quoties velint et in quencunque libeat abusum, corpus Christi conficiant: sed ut fideles, dum religiosa observatione sequuntur Christi mandatum in Coena celebranda, vera eius participatione fruantur.

8. Quant au nom de Messe, jamais je ne me suis peu résoudre dont il estoit venu, sinon qu’il est vray semblable, à mon advis, qu’il a esté prins des oblations qu’on faisoit à la Cene (Deut. 16:10; Luc 22:17). Pour laquelle raison les anciens Docteurs n’en usent communement qu’au nombre pluriel. Mais laissons là le mot. Je dy que les Messes privées repugnent à l’institution de Christ: et pourtant que c’est autant de profanation de ia saincte Cene. Car qu’estce que nous a commandé le Seigneur? assavoir de prendre le pain, et le distribuer entre nous. Et quelle observation de cela nous enseigne sainct Paul? c’est que la fraction du pain nous soit pour communion du corps de Christ (1 Cor. 10:16). Quand donc un homme mange tout luy seul, sans en faire part aux autres, qu’est-ce qu’il y a de semblable avec ceste ordonnance? Mais ils alleguent qu’il le fait au nom de toute l’Eglise. Je demande en quelle authorité. N’estce point se moquer ouvertement de Dieu, qu’un homme face à part ce qui devoit estre fait en commun en la compagnie des fidèles? Mais d’autant que les parolles de Jesus Christ et de sainct Paul sont assez claires, nous pouvons brievement conclurre, que par tout où le pain ne se rompt point pour estre distribué entre les Chrestiens, il n’y a nulle Cene, mais une fausse fiction et perverse, pour la contrefaire. Or une telle fausse fiction, est corruption: et corruption d’un si grand mystere n’est pas sans impieté. Il y a donc un abus meschant et damnable aux Messes privées. Davantage, comme quand on est une fois decliné du droit chemin, un vice engendre tousjours l’autre: depuis que la coustume a esté introduite d’offrir sans communiquer, on a commencé petit à petit de chanter des Messes infinies par tous les anglets des temples. Ainsi on a distrait le peuple par cy par là, lequel devoit estre assemblé en un lieu pour recognoistre le Sacrement de son union. Que les Papistes nient maintenant, s’ils peuvent, que ce ne soit idolatrie à eux de monstrer en leurs Messes le pain, pour le faire adorer. Car c’est en vain qu’ils pretendent ceste promesse, que le pain est tesmoignage du corps de Christ En quelque sens que nous prenions ces parolles, Voicy mon corps: elles n’ont point esté dites à ce qu’un meschant sacrilege, sans Dieu, sans Loy, sans foy et sans conscience, toutes fois et quantes que bon luy semblera, change et transmue le pain au corps de Jesus Christ, pour en abuser à sa poste: mais à ce que les fideles observans le commandement de leur Maistre Jesus Christ, ayent vraye participation d’iceluy en la Cene.

8. With respect to the word mass itself, I have never been able certainly to determine whence it originated; only I think it may probably have been derived from the oblations which used to be made at the sacrament. Hence the ancient fathers generally use it in the plural number. But to forbear all controversy respecting the term, I say that private masses are diametrically repugnant to the institution of Christ, and are consequently an impious profanation of the sacred supper. For 592what has the Lord commanded us? Is it not to take and divide it among us?¹³⁴¹ What observance of the command does Paul inculcate? Is it not the breaking of the bread, which is the communion of the body of Christ?¹³⁴² When one man takes it, therefore, without any distribution, what resemblance does this bear to the command? But it is alleged, that this one man does it in the name of the whole Church. I ask, by what authority? Is not this an open mockery of God, when one person does separately, by himself, that which ought not to have been done but among many? The words of Christ, and of Paul, are sufficiently clear to authorize the conclusion, that wherever there is no breaking of the bread for common distribution among believers, there is not the supper of the Lord, but a false and preposterous imitation of it. But a false imitation is a corruption; and the corruption of so great a mystery cannot take place without impiety. Private masses, therefore, are an impious abuse. And as one abuse in religion soon produces another, after the introduction of this custom of offering without communicating, they began by degrees to have innumerable masses in all the corners of the temples, and thus to divide the people from each other, who ought to have united in one assembly, to celebrate the mystery of their union. Now, let the Romanists deny, if they can, that they are guilty of idolatry in exhibiting bread in their masses, to be worshipped instead of Christ. In vain do they boast of those promises of the presence of Christ; for however they may be understood, they certainly were not given in order that impure and profane men, whenever they please, and for whatever improper use, may transmute bread into the body of Christ; but in order that believers, religiously observing the command of Christ, in celebrating the supper, may enjoy a true participation of him in it.

8. The origin of the Mass. Private masses an impious profanation of the Supper.

The origin of the name of Mass I have never been able certainly to ascertain. It seems probable that it was derived from the offerings which were collected. Hence the ancients usually speak of it in the plural number. But without raising any controversy as to the name, I hold that private masses are diametrically opposed to the institution of Christ, and are, therefore, an impious profanation of the sacred Supper. For what did the Lord enjoin? Was it not to take and divide amongst ourselves? What does Paul teach as to the observance of this command? Is it not that the breaking of bread is the communion of body and blood? (1 Cor. 10:16). Therefore, when one person takes without distributing, where is the resemblance? But that one acts in the name of the whole Church. By what command? Is it not openly to mock God when one privately seizes for himself what ought to have been distributed among a number? But as the words, both of our Saviour and of Paul, are sufficiently clear, we must briefly conclude, that wherever there is no breaking of bread for the communion of the faithful, there is no Supper of the Lord, but a false and preposterous imitation of the Supper. But false imitation is adulteration. Moreover, the adulteration of this high ordinance is not without impiety. In private masses, therefore, there is an impious abuse: and as in religion, one fault ever and anon begets another, after that custom of offering without communion once crept in, they began gradually to make innumerable masses613in all the separate corners of the churches, and to draw the people hither and thither, when they ought to have formed one meeting, and thus recognised the mystery of their unity. Let them now go and deny their idolatry when they exhibit the bread in their masses, that it may be adored for Christ. In vain do they talk of those promises of the presence of Christ, which, however they may be understood, were certainly not given that impure and profane men might form the body of Christ as often as they please, and for whatever abuse they please; but that believers, while, with religious observance, they follow the command of Christ in celebrating the Supper, might enjoy the true participation of it.

8. Vanwaar de naam der mis zijn oorsprong heeft, daarover heb ik nooit een vast oordeel kunnen uitspreken, behalve dat het mij waarschijnlijk voorkomt, dat die naam genomen is van de offers, die gebracht werden. Daarom gebruiken de oude schrijvers ook meestal het meervoud. Maar om het geschil over de naam te laten varen: ik zeg, dat de bijzondere missen met Christus' instelling regelrecht in strijd zijn, en dat ze daarom een goddeloze ontheiliging van het Avondmaal zijn. Want wat heeft de Here ons bevolen? Heeft Hij niet geboden te nemen en onder elkander te verdelen? Welk een onderhouding van het gebod leert Paulus (1 Cor. 10:16) Leert hij niet de breking des broods, opdat die voor ons zij de gemeenschap aan het lichaam en bloed? Wanneer dus één het ontvangt zonder het uit te delen, welke overeenkomst heeft dat dan met hetgeen Paulus leert? Maar die éne, zeggen ze, doet het in naam der ganse kerk. Door welk gebod? Is dat niet openlijk God bespotten, wanneer één alleen aan zich trekt hetgeen niet anders dan onder velen behoorde te geschieden? Maar omdat de woorden van Christus en Paulus duidelijk genoeg zijn, kan men in 't kort besluiten, dat overal, waar geen breking des broods is tot gemeenschap der gelovigen, niet het Avondmaal des Heren, maar een valse en verkeerde nabootsing van het Avondmaal is. En een valse nabootsing betekent misvorming. En misvorming van een zo grote verborgenheid geschiedt niet zonder goddeloosheid. In de bijzondere missen ligt dus een goddeloos misbruik. En, evenals de ene fout in de religie steeds weer een andere voortbrengt, nadat eenmaal die gewoonte ingeslopen was om te offeren zonder gemeenschap, is men langzamerhand begonnen in alle hoeken der kerkgebouwen talloze missen te doen, en het volk her en derwaarts vaneen te scheuren, terwijl het toch tot één vergadering behoorde saam te komen, om de verborgenheid van zijn eenheid te bekennen. Laat hen nu heengaan en ontkennen, dat het afgoderij is, dat ze het brood in hun missen tonen om het in plaats van Christus te laten aanbidden, want tevergeefs spreken zij van die beloften over de tegenwoordigheid van Christus, die, hoe men ze ook verstaat, zeker niet daartoe gegeven zijn, dat onreine en onheilige mensen het lichaam van Christus zouden vervaardigen, zo dikwijls als ze willen en tot elk misbruik, dat hun lust; maar daartoe, dat de gelovigen, doordat ze met eerbiedige onderhouding Christus' gebod volgen in het vieren van het Avondmaal, zijn ware gemeenschap zouden genieten.

8. Über die Privatmessen

Wo nun das Wort „Messe“ selbst seinen Ursprung hat, das habe ich niemals sicher feststellen können. Nur ist es mir wahrscheinlich, daß es von den Opfergaben genommen ist, die man zusammenlegte. Darum gebrauchen es auch die Alten durchweg in der Mehrzahl.

Aber – um die Auseinandersetzung über das Wort fahrenzulassen – ich behaupte, daß die Privatmessen mit Christi Stiftung schlechthin im Widerspruch stehen und deshalb eine gottlose Entweihung des Heiligen Abendmahls darstellen. Denn was hat uns der Herr aufgetragen? Hat er nicht geboten, wir sollten (Brot und Wein) „nehmen“ und unter uns verteilen? Und wie sieht die Innehaltung 997 dieses Gebots nach der Lehre des Paulus aus? Besteht sie nicht im Brotbrechen, das die Gemeinschaft des Leibes und Blutes Christi sein soll (1. Kor. 10,16)? Wie soll es nun mit dieser Weisung im Einklang stehen, wenn bloß einer (Brot und Wein) empfängt, ohne (sie) auszuteilen?

Aber, so entgegnet man wohl, dieser eine handelt doch im Namen der ganzen Kirche: Welchen Auftrag hat er denn dazu? Heißt es nicht, offen mit Gott seinen Spott zu treiben, wenn einer für sich allein an sich reißt, was doch unter vielen hätte geschehen sollen? Aber weil die Worte Christi und des Paulus klar genug sind, so kann man in aller Kürze zu dem Ergebnis kommen: überall, wo nicht das Brot zur Gemeinschaft der Gläubigen gebrochen wird, da haben wir es nicht mit dem Mahl des Herrn, sondern mit einer falschen und verkehrten Nachahmung des Abendmahls zu tun. Falsche Nachahmung aber ist Verfälschung. Nun geschieht aber die Verfälschung eines so wichtigen Geheimnisses (Sakraments) nicht ohne Gottlosigkeit. Also liegt in den Privatmessen ein gottloser Mißbrauch vor.

Und wie nun der eine Fehler in der Religion sogleich den zweiten gebiert, so haben die Papisten, nachdem sich einmal die Sitte eingeschlichen hatte, ohne gemeinschaftlichen Genuß des Sakraments zu „opfern“, nach und nach damit angefangen, an jeder Ecke ihrer Kirchengebäude ungezählte Messen zu halten und das Volk, das sich doch, um das Geheimnis (Sakrament) seiner Einheit zu erkennen, zu einer Versammlung hätte vereinen sollen, in den verschiedensten Richtungen auseinanderzuzerren.

Jetzt sollen sie hergehen und behaupten, es sei keine Abgötterei, daß sie in ihren Messen das Brot zeigen, damit es an Christi Statt angebetet werde. Denn es ist vergebens, daß sie sich auf jene Verheißungen von der Gegenwart Christi berufen, die, wie man sie auch verstehen mag, jedenfalls nicht dazu gegeben sind, daß unreine und unheilige Menschen, sooft sie wollen und zu jedem ihnen passenden Mißbrauch den Leib Christi ihrer „Behandlung“ unterwerfen, sondern vielmehr dazu, daß die Gläubigen, indem sie bei der Feier des Abendmahls in frommer Achtsamkeit der Weisung Christi folgen, das wahre Teilhaben an ihm genießen.

8. 1764 Die ontstaan en ontwikkeling van die Mis tot ’n private aangeleentheid

Ek kon weliswaar nooit met sekerheid vasstel waaruit die woord Mis ontstaan het nie behalwe dat dit waarskynlik is dat dit afgelei is van die offers wat daarin gegee is.³⁶ Na aanleiding hiervan gebruik die skrywers van ouds dit talle kere. Maar om die geskil oor die woord daar te laat: ek praat nou van die private Misse wat lynreg teen die instelling van Christus bots en daarom ’n goddelose ontheiliging van die heilige nagmaal is. Want wat het die Here ons beveel? Het Hy nie beveel dat ons moet neem en dit onder mekaar moet verdeel nie?³⁷ Wat is die soort onderhouding van die gebod wat Paulus ons leer? Leer hy ons nie om die brood te breek sodat dit vir ons as die gemeenskap met die liggaam en die bloed (van Christus) kan dien nie?³⁸ Wanneer een enkele mens dit dus ontvang sonder dat dit onderling uitgedeel word, watter ooreenkoms is daar nog hiermee?

“Maar die een (priester) doen dit in die naam van die hele kerk.” Volgens watter gebod dan? Beteken dit nie om openlik met God te spot wanneer een privaat iets neem wat nie anders as onder baie mense moes gebeur nie? Maar omdat Christus en Paulus se woorde duidelik genoeg is, kan ons kort en klaar tot die slotsom kom dat waar die brood nie gebreek word tot gemeenskap van die gelowiges nie, die nagmaal van die Here nie daar is nie maar wel ’n valse en verkeerde nabootsing van die nagmaal. ’n Valse nabootsing is egter ’n misvorming. Verder is ’n misvorming van so ’n groot geheimenis nie sonder goddeloosheid nie. In private Misse is daar dus ’n goddelose misbruik (van die nagmaal). En een sonde in die godsdiens bring gedurig ’n ander een voort. Nadat die gewoonte om sonder die gemeenskap (van die gelowiges) te offer eenmaal ingesluip het, het hulle geleidelik begin om in elke hoekie van hulle kerke ontelbare Misse te verrig en die kerkvolk heen en weer te trek hoewel hulle in een kerklike vergadering byeen moes kom om die geheimenis van die eenheid van die nagmaal te erken. Laat hulle nou gaan en ontken dat dit afgodery is dat hulle die brood in hulle Misse tentoonstel om in die plek van Christus aanbid te word. Hulle beroem hulle immers verniet op die beloftes oor die teenwoordigheid van Christus. Hoe hierdie belofte ook al verstaan word, is dit in elk geval nie gegee sodat onrein en onheilige mense die liggaam van Christus kon doodmaak so dikwels hulle wil en tot watter misbruik daarvan hulle lus het nie. Die belofte is egter wel gegee dat gelowiges ware gemeenskap met die 1765 liggaam van Christus kan geniet wanneer hulle Christus se gebod met eerbiedige gehoorsaamheid in die viering van die nagmaal volg.

8. Что касается наименования «месса», я никогда не смог бы определить, откуда оно пошло, если бы не казалось (на мой взгляд) весьма вероятным, что оно происходит от приношений, которые совершаются во время Вечери. По этой причине древние учители употребляют его в множественном числе. Но оставим вопрос о названии. Я утверждаю, что частные мессы противны установлению Христову и потому являются профанацией Святой Вечери. Что нам заповедал Господь? Взять хлеб и разделить его между собою [Лк 22:17]. А что говорит об этом св. Павел? Что преломление хлеба заповедано нам в приобщении Тела Христова (1 Кор 10:16). Но если один человек ест этот хлеб в одиночку, не деля его с другими, что здесь похожего на предписание Христа?

Наши противники заявляют, что священник поступает так от имени всей Церкви. Я спрашиваю; по какому праву? Разве это не явная насмешка над Богом, когда один человек обособленно совершает то, что должно совершаться сообща в собрании верующих? Слова Иисуса Христа и св. Павла достаточно ясны. Посему мы можем сделать простой вывод: везде, где хлеб преломляют не для того, чтобы разделить его между христианами, перед нами не Вечеря, а лишь её ложная, искажённая, испорченная видимость. Но такая ложная видимость есть разрушение и порча, а порча столь великого таинства не может не быть нечестивой. Следовательно, частные мессы являются злостным и вредным обманом. Если однажды уклониться от прямого пути, то один порок порождает другой. После того как утвердился обычай приносить дары без причащения, мало-помалу вошло в обыкновение петь бесконечные мессы по всем закоулкам храма. Таким образом, народ отвлекался то туда, то сюда вместо того, чтобы собраться в одном месте для принятия Таинства своего единства.

Далее, пусть паписты опровергнут (если сумеют), что это не идолопоклонство - предъявлять в мессах хлеб, чтобы поклоняться именно ему. Напрасно ссылаются они на обетование, что хлеб есть свидетельство Тела Христова. Какой бы смысл ни усматривали мы в словах: «Сие есть Тело Мое», - они были сказаны не для того, чтобы нечестивый святотатец, без Бога, без Закона, без веры и без совести претворял и превращал хлеб в тело Иисуса Христа всякий раз, когда ему заблагорассудится, и злоупотреблял им по своему усмотрению. Нет, они были сказаны для того, чтобы верующие, соблюдая заповедь Своего Учителя Иисуса Христа, поистине причащались Ему в Вечере.

9. Adde quod haec perversitas puriori Ecclesiae incognita fuit. Utcunque enim fucum hic facere conentur qui sunt inter adversarios impudentiores, certo tamen certius est, totam antiquitatem ipsis adversari: ut superius in aliis^b demonstravimus¹, et certius ex assidua veterum lectione iudicari poterit^c. || Verum antequam finem dicendi faciam, Missarios nostros doctores interrogo, quum sciant potiorem esse Deo obedientiam, quam victimas [1. Sam. 15. c. 22]: et magis poscere ut voci suae auscultetur, quam ut sacrificia offerantur: quomodo hanc sacrificandi rationem Deo acceptam credant, cuius nullum illis constat mandatum, et quam ne una quidem Scripturae syllaba probari vident? Praeterea quum Apostolum audiant dicentem, neminem sibi nomen atque honorem sacerdotii usurpare nisi qui vocatus est, ut Aaron: quin nec Christum ipsum sese ingessisse, sed obedisse Patris vocationi [Heb. 5. a. 4]²: aut sacerdotii sui authorem Deum institutoremque proferant oportet: aut honorem non esse a Deo fateantur, in quem non vocati improba temeritate irruperunt. Atqui ne apicem quidem literae obtendere possunt qui^d suo sacerdotio patrocinetur^e. Cur non^f igitur sacrificia evanescent, quae sine Sacerdote offerri non possunt?

9. Et de fait ceste perversité a esté incognue à toute l’Eglise ancienne. Car combien que ceux qui sont les plus effrontez entre les Papistes fecent un bouclier des anciens Docteurs, abusais faussement de leurs tesmoignages, toutesfois c’est une chose claire comme le Soleil en plein midy que ce qu’ils font est tout contraire à l’usage ancien: et que c’est un abus qui est venu en avant du temps que tout estoit depravé et corrompu en l’Eglise. Mais devant que faire fin, j’interrogue noz docteurs de Messes: Puis qu’ils savent qu’obeissance à Dieu est meilleure que tous sacrifices, et qu’il demande plus qu’on obtempere à sa voix, qu’il ne fait qu’on luy offre sacrifices (1 Sam. 15:22): comment pensent-ils que ceste maniere de sacrifice soit agreable à Dieu, de laquelle ils n’ont aucun commandement, et qu’ils voyent n’estre prouvée par une seule syllabe de l’Escriture? Davantage, puisqu’ils oyent l’Apostre disant que nul ne se doit attribuer et usurper le nom et honneur de Prestrise, sinon celuy qui est appelé de Dieu, comme Aaron: et que mesme Jesus Christ ne s’y est point ingeré soymesme, mais a obey à la vocation de son Pere (Hebr. 5:4, 5): ou il faut qu’ils monstrent que Dieu est autheur et instituteur de leur prestrise, ou qu’ils confessent leur ordre et estat n’estre point de Dieu: veu que sans y estre appelez, ils s’y sont de leur propre temerité introduits. Mais ils ne pourroyent monstrer un seul poinct de lettre qui favorise à leur prestrise. Que deviendront donc les sacrifices, qui ne peuvent estre offers sans Prestre?

9. In the purer times of the Church, this corruption was unknown. For, however the more impudent of our adversaries endeavour to misrepresent this matter, yet it is beyond all doubt that all antiquity is against them, as we have already evinced in other points, and may be more fully determined by a diligent perusal of the ancient fathers. But before I conclude this subject, I will ask our advocates for masses, since they know that “the Lord hath” not “as great delight in sacrifices, as in obeying the voice of the Lord,” and that “to obey is better than sacrifice,”¹³⁴³ how they can believe this kind of sacrificing to be acceptable to God, for which they have no command, and which they do not find to be sanctioned by a single syllable of the Scripture. Moreover, since they hear 593the apostle say, that “no man taketh” the name and “honour” of the priesthood “unto himself, but he that is called of God, as was Aaron,” and that even “Christ glorified not himself to be made a high-priest,” but obeyed the call of his Father;¹³⁴⁴ either they must prove God to be the author and institutor of their priesthood, or they must confess the honour not to be of God, into which they have presumptuously and wickedly obtruded themselves, without any call. But they cannot produce a tittle which affords the least support to their priesthood. What, then, will become of their sacrifices, since no sacrifices can be offered without a priest?

9. This abomination unknown to the purer Church. It has no foundation in the word of God.

We may add, that this perverse course was unknown to the purer Church. For however the more impudent among our opponents may attempt to gloss the matter, it is absolutely certain that all antiquity is opposed to them, as has been above demonstrated in other instances, and may be more surely known by the diligent reading of the Fathers.¹ But before I conclude, I ask our missal doctors, seeing they know that obedience is better than sacrifice, and God commands us to listen to his voice rather than to offer sacrifice (1 Sam. 15:22),—how they can believe this method of sacrificing to be pleasing to God, since it is certain that he does not command it, and they cannot support it by one syllable of Scripture? Besides, when they hear the apostle declaring that “no man taketh this honour to himself, but he that is called of God, as was Aaron,” so also Christ glorified not himself to be made an high priest, but he that said unto him, “Thou art my Son: this day have I begotten thee” (Heb. 5:4, 5). They must either prove God to be the author and founder of their priesthood, or confess that there is no honour from God in an office, into which, without being called, they have rushed with wicked temerity. They cannot produce one iota of Scripture in support of their priesthood. And must not the sacrifices be vain,since they cannot be offered without a priest?

9. Daar komt bij, dat deze verkeerdheid aan de kerk, toen ze nog zuiverder was, onbekend geweest is. Want ook al trachten diegenen onzer tegenstanders, die het onbeschaamdst zijn, de zaak met schone schijn te bedekken, toch is het meer dan zeker, dat de ganse oudheid zich tegen hen keert, zoals we vroeger in anders stukken hebben aangetoond en nog zekerder zal kunnen vastgesteld worden uit de voortdurende lectuur der ouden. Maar voordat ik hiermee eindig, vraag ik onze misleraars, dat ze weten, dat Gode gehoorzaamheid liever is dan offeranden (1 Sam. 15:22) en dat Hij meer verlangt, dat men naar zijn stem luistert, dan dat Hem offeranden gedaan worden, hoe ze kunnen geloven, dat deze wijze van offeren Gode aangenaam is, van welke ze geen enkel gebod hebben en van welke ze zien, dat ze zelfs niet met één woord der Schrift wordt goedgekeurd. Bovendien, daar ze de apostel horen zeggen (Heb. 5:4) dat niemand zich de naam en de eer van het priesterschap aanneemt, dan die geroepen is, gelijk Aäron, ja, dat ook Christus zelf zich niet opgedrongen heeft, maar aan de roeping des Vaders gehoorzaamd heeft, zo moeten ze bewijzen of dat God de auteur en insteller van hun priesterschap is, of ze moeten erkennen, dat die eer niet van God is, tot welke zij, zonder geroepen te zijn, met onbeschaamde vermetelheid zijn doorgedrongen. Maar ze kunnen zelfs geen puntje van een letter aanvoeren om hun priesterschap te verdedigen. Waarom zullen dan de offers niet verdwijnen, die zonder priester niet gebracht kunnen worden?

9. Die Messe geschieht ohne und gegen Gottes Gebot; die Meßpriester sind keine Priester

Zudem muß man bedenken, daß diese Verkehrtheit der Kirche in ihrer reineren Gestalt unbekannt gewesen ist. Denn die unverschämteren unter unseren Widersachern mögen sich noch so sehr bemühen, hier einen schönen Schein zu machen, so ist es dennoch mehr als gewiß, daß die ganze Alte Kirche gegen sie steht. Das haben wir oben in anderen Punkten nachgewiesen, und auf Grund eines fleißigen Lesens der Alten wird man es noch sicherer feststellen können.

Aber bevor ich meine Darlegungen abschließe, möchte ich unseren Meßlehrern noch eine Frage vorlegen: sie wissen doch, daß bei Gott „Gehorsam besser ist denn Opfer“ (1. Sam. 15,22) und daß er nachdrücklicher fordert, daß man auf seine Stimme hört, als daß man ihm Opfer darbringt; wie kommen sie nun zu dem Glauben, daß diese Art zu „opfern“ Gott wohlgefällig sei, obwohl sie doch keinen Auftrag dazu besitzen und obwohl sie sehen, daß sie nicht durch eine einzige Silbe der Schrift gutgeheißen wird? Und zudem: sie hören doch, wie der Apostel sagt, es nehme niemand Namen und Ehre des Priestertums an als der, der berufen sei wie Aaron, ja, auch Christus selbst habe sich nicht eingedrängt, sondern sei der Berufung des Vaters gehorsam gewesen (Hebr. 5,4f.). Wenn es sich aber so verhält, so müssen sie entweder nachweisen, daß Gott ihr Priestertum begründet und eingerichtet hat – oder aber zugeben, daß diese (von ihnen in Besitz gehaltene) Würde nicht von Gott ist und sie ohne Berufung in unverschämter Vermessenheit darin eingebrochen sind. Sie können nun aber auch nicht einen Tüttel vorschützen, der ihr Priestertum deckte. Weshalb sollen nun also ihre Opfer 998 nicht hinfällig werden, die doch (wie sie behaupten) ohne Priester nicht dargebracht werden können?

9. Die private Mis was nie in die kerk van ouds bekend nie en het geen Skriftuurlike grond nie

Hierby kom die feit dat hierdie bedorwe opvatting onbekend was aan die suiwerder kerk van ouds. Al sou diegene onder ons teenstanders wat meer vermetel is, ook watter stofwolke probeer opjaag, is dit nogtans baie beslis en seker dat die hele ou tyd hulle teengaan. Ons het dit vroeër reeds in ander leerstellings bewys³⁹ en dit sal met groter sekerheid die oordeel wees as ons gedurig die werke van die ou skrywers lees.

Voordat ek egter my betoog hieroor beëindig, is my vraag aan ons Misleraars hoe hulle glo dat hierdie soort offer God behaag terwyl hulle geen gebod het om dit te doen nie en hulle ook sien dat dit weliswaar nie deur een enkele lettergreep van die Skrif bewys kan word nie? Hulle weet tog dat God liewer gehoorsaamheid as offers wil hê en dat Hy eis dat sy woorde gehoorsaam eerder as dat offers aan Hom gebring moet word.⁴⁰ Aangesien hulle hoor dat die apostel sê dat niemand hom die naam en die eer van die priesterskap mag toe-eien nie tensy hy daartoe geroepe is soos Aaron, ja, dat selfs Christus Hom nie opgedring het nie, maar dat Hy die roeping van sy Vader gehoorsaam het,⁴¹ moet hulle òf bewys dat God die Skepper en Insteller van hulle priesterskap is, òf hulle moet erken dat hierdie amp nie uit God ontstaan het nie en dat hulle nie daartoe geroepe is nie en dat hulle nogtans met onbeskaamde onbesonnenheid daarop ingebreek het. En hulle kan nie eens een enkele puntjie aanbied om hulle priesterskap te verdedig nie. Waarom moet hulle offers dan nie ook in die niet verdwyn nie aangesien dit nie sonder ’n priester geoffer kan word nie?⁴²

9. В самом деле, это порочное извращение не было известно нигде в древней Церкви. И хотя наиболее упорные из папистов прикрываются древними учителями, недобросовестно ссылаясь на их свидетельства, тем не менее, как полуденное солнце, ясно, что их образ действий совершенно противоположен древнему обычаю. Он представляет собой злоупотребление, обнаружившееся в эпоху, когда всё в Церкви подверглось искажению и порче. Но прежде чем закончить, спрошу наших учителей мессы: если им известно, что повиновение Богу лучше всяких жертв и что Бог требует скорее послушания гласу Своему, чем жертвоприношения (1 Цар 15:22), как могут они думать, будто Ему приятны такого рода жертвы, не подтверждённые ни одной заповедью и ни единым словом Писания? Кроме того, они слышали, что сказал апостол: никто не должен приписывать и присваивать себе имени и чести священства, но только призываемый Богом, как Аарон (Евр 5:4). Сам Иисус Христос принял эту честь не от Себя, а повинуясь призванию Отца. Поэтому наши противники должны либо доказать, что их священство создано и установлено Богом, либо признать свой священнический сан и звание идущими не от Бога. Ибо они сами, не будучи призваны, по собственной дерзости присвоили его себе. Но они не смогли бы привести в защиту своего священства ни одной буквы Писания. Каковы же тогда их жертвы - ведь подлинные жертвы не могут быть принесены без священника?

10. | Siquis hinc inde concisas^g veterum sententias obtrudat, et eorum^h authoritate contendat, aliter intelligendum esse quod in Coena peragitur sacrificium, quam nos exponamus: huic breviter responsum sit, Si de approbando sacrificii commento, quale in Missa confinxerunt Papistae, agitur, eiusmodi sacrilegio veteres nequaquam patrocinari. || Utuntur quidem illi 426 sacrificii vocabulo: verum simul exponunt se aliud nihil intelligere, quam memoriam veri illius et unici sacrificii quod in cruce peregit Christus, unicus (ut ipsi passim praedicant) noster Sacerdos^a. || Hebraei, inquit Augustinus, in victimis pecudum quas offerebant Deo, prophetiam celebrabant futurae victimae quam Christus obtulit: Christiani iam peracti sacrificii memoriam celebrant sacrosancta oblatione et participatione corporis Christi [Lib. 20. contra Faustum, cap. 18]¹. Hic certe penitus idem docet quod pluribus verbis in libro De fide ad Petrum Diaconum habetur, quicunque tandem sit author^b. Verba sunt: Firmissime tene, et nullatenus dubites, ipsum Unigenitum, carnem pro nobis factum, se pro nobis obtulisse sacrificium et hostiam Deo in odorem suavitatis: cui cum Patre et Spiritu sancto tempore Veteris testamenti animalia sacrificabantur: et cui nunc cum Patre et Spiritu sancto (cum quibus una est illi divinitas) sacrificium panis et vini sancta Ecclesia per universum orbem offerre non cessat^c. In illis enim carnalibus victimis figuratio fuit carnis Christi, quam pro peccatis nostris ipse erat oblaturus: et sanguinis, quem erat effusurus in remissionem peccatorum. In isto autem sacrificio gratiarum actio atque commemoratio est carnis Christi, quam pro nobis obtulit: et sanguinis, quem pro nobis idem^d effudit². Unde Augustinus ipse pluribus locis nihil aliud quam sacrificium laudis esse interpretatur^e [Contra adversarium Legis saepius^f]³. Denique passim apud eum reperies, non alia ratione vocari Coenam Domini sacrificium, nisi quod est memoria, imago, testimonium illius singularis, veri et unici sacrificii quo nos Christus expiavit⁴. || Memorabilis etiam locus est lib. 4. De Trinitate cap. 24, ubi postquam disseruit de unico sacrificio, ita concludit, Quoniam in sacrificio 427 quatuor considerantur, cui offeratur, et a quo, quid offeratur, et pro quibus: idem ipse unus verusque Mediator per sacrificium pacis nos reconcilians Deo, unum cum ipso manet cui obtulit; unum in se fecit pro quibus offerebat; unus ipse est qui obtulit, et quod obtulit¹. || In eundem quoque sensum loquitur Chrysostomus². Honorem^a vero sacerdotii ita Christo vendicant, ut Antichristi vocem fore testetur Augustinus, siquis Episcopum inter Deum et homines intercessorem faciat [Lib. contra Parmen. ca. 8]³.

10. Si quelcun vouloit debattre par l’authorité des Anciens, qu’il faut autrement entendre le sacrifice qui est fait en la Cene, que nous ne l’exposons: et pour ce faire ameine des sentences rompues et mutilées, je donneray à cela brieve response: c’est s’il est question d’approuver telle fantasie qu’ont forgée les Papistes du sacrifice de la Messe, que les Anciens ne se doyvent amener, pour y favoriser à cela. Ils usent bien du mot de Sacrifice: mais ils declairent quant et quant, qu’ils n’entendent autre chose que la memoire de ce vray et seul sacrifice qu’a parfait Jesus Christ en la croix: lequel aussi ils appellent tousjours nostre Sacrificateur unique. Les Hebrieux, dit sainct Augustin, sacrifians les bestes brutes, s’exerçoyent en la prophetie de l’hostie que Jesus Christ a offerte: les Chrestiens, en l’oblation et communion du corps de Jesus Christ, celebrent la memoire du sacrifice desja parfait²⁰⁹. Ceste sentence est couchée plus amplement au livre qui est intitulé, De la foy, à Pierre Diacre, qu’on attribue aussi à sainct Augustin. Les parolles sont telles: Tien pour certain et ne doute nullement, que le Fils de Dieu s’estant fait homme pour nous, s’est offert à Dieu son Pere en hostie de bonne odeur: auquel on sacrifioit du temps de l’Ancien Testament des bestes brutes, mais maintenant on luy offre sacrifice de pain et vin. En ces hosties charnelles il y avoit une figure de la chair de Christ qu’il devoit offrir pour nous, et de son sang qu’il devoit espandre pour la remission de noz pechez: en ce sacrifice dont nous usons, il y a action de graces, et memoire de la chair de Christ qu’il a offerte pour nous et de son sang qu’il a espandu. De là vient que le mesme docteur, je dy sainct Augustin, appelle souventesfois la Cene, Sacrifice de louange²¹⁰. Et souvent on trouvera en ses livres, qu’elle n’est nommée Sacrifice pour autre raison, sinon entant qu’elle est memoire, image et attestation du sacrifice singulier, vray et unique, par lequel Jesus Christ nous a rachetez. Il y a encore un autre lieu notable au livre quatrieme de la Trinité auquel apres avoir tenu propos d’un sacrifice unique, il conclud qu’il y a quatre choses à considerer: qui est celuy qui offre, et celuy auquel il offre: que c’est qu’il offre, et pour qui. Or nostre Mediateur luy mesme et luy seul s’est offert à son Pere pour le nous rendre propice²¹¹. Il nous a fait un en soy, s’offrait pour nous: luy mesme a fait l’oblation, et a esté ce qu’il offroit. A quoy aussi s’accorde sainct Chrysostome.

10. If any one should bring forward mutilated passages, extracted from different parts of the writings of the fathers, and contend, on their authority, that the sacrifice which is offered in the supper ought to be understood in a different manner from the representation we have given of it, he shall receive the following brief reply: If the question relate to an approbation of this notion of a sacrifice which the Papists have invented in the mass, the ancient fathers are very far from countenancing such a sacrilege. They do, indeed, use the word sacrifice, but they at the same time fully declare, that they mean nothing more than the commemoration of that true and only sacrifice which Christ, whom they invariably speak of as our only Priest, completed on the cross. Augustine says, “The Hebrews, in the animal victims which they offered to God, celebrated the prophecy of the future victim which Christ has since offered; Christians, by the holy oblation and participation of the body of Christ, celebrate the remembrance of the sacrifice which is already completed.” Here he evidently inculcates the same sentiment that is expressed more at large in the Treatise, on Faith, which has been attributed to him, though it is doubtful who was the author, addressed to Peter the Deacon; in which we find the following passage: “Hold this most firmly, and admit not the least doubt, that the only begotten Son of God himself, being made flesh for us, hath offered himself for us an offering and a sacrifice to God for a sweet-smelling savour; to whom, with the Father and the Holy Spirit, animals were sacrificed in the time of the Old Testament; and to whom now, with the Father and the Holy Spirit, (with whom he has one and the same Divinity,) the holy Church, throughout the world, ceases not to offer the sacrifice of bread and wine. For in those carnal victims there was a prefiguration of the flesh of Christ, which he himself was to offer for our sins, and of his blood, which he was to shed for the remission of our sins. But in the present sacrifice, there is a 594thanksgiving and commemoration of the flesh of Christ, which he has offered, and of his blood, which he has shed for us.” Hence Augustine himself, in various passages, explains it to be nothing more than a sacrifice of praise. And it is a remark often found in his writings, that the Lord’s supper is called a sacrifice, for no other reason than because it is a memorial, image, and attestation, of that singular, true, and only sacrifice, by which Christ has redeemed us. There is also a remarkable passage in his Treatise on the Trinity, where, after having treated of the only sacrifice, he thus concludes: “In a sacrifice, four things are to be considered—to whom it is offered, by whom it is offered, what is offered, and for whom it is offered. The alone and true Mediator, by a sacrifice of peace, reconciling us to God, remains one with him to whom he has offered it; makes them for whom he has offered it one in himself; is the one who alone has offered it; and is himself the oblation which he has offered.” Chrysostom also speaks to the same purpose. And they ascribe the honour of the priesthood so exclusively to Christ, that Augustine declares, that if any one should set up a bishop as an intercessor between God and man, it would be the language of Antichrist.

10. Second part of the chapter. Some of the ancients call the Supper a sacrifice, but not propitiatory, as the Papists do the Mass. This proved by passages from Augustine.

Should any one here obtrude concise sentences of the ancients, and contend, or their authority, that the sacrifice which is performed in the Supper is to be understood differently from what we have explained it, let this be our brief reply,—that if the question relates to the approval of the fiction of sacrifice, as imagined by Papists in the mass, there is nothing in the Fathers to countenance the sacrilege. They indeed use the term sacrifice, but they, at the same time, explain that they mean nothing more than the commemoration of that one true sacrifice which Christ, our only sacrifice (as they themselves614everywhere proclaim), performed on the cross. “The Hebrews,” says Augustine (Cont. Faust. Lib. 20 c. 18), “in the victims of beasts which they offered to God, celebrated the prediction of the future victim which Christ offered: Christians now celebrate the commemoration of a finished sacrifice by the sacred oblation and participation of the body of Christ.” Here he certainly teaches the same doctrine which is delivered at greater length in the Treatise on Faith, addressed to Peter the deacon, whoever may have been the author. The words are, “Hold most firmly, and have no doubt at all, that the Only-Begotten became incarnate for us, that he offered himself for us, an offering and sacrifice to God for a sweet-smelling savour; to whom, with the Father and the Holy Spirit, in the time of the Old Testament, animals were sacrificed, and to whom now, with the Father and the Holy Spirit (with whom there is one Godhead), the holy Church, throughout the whole world, ceases not to offer the sacrifice of bread and wine. For, in those carnal victims, there was a typifying of the flesh of Christ, which he himself was to offer for our sins, and of the blood which he was to shed for the forgiveness of sins. But in that sacrifice there is thanksgiving and commemoration of the flesh of Christ which he offered for us, and of the blood which he shed for us.” Hence Augustine himself, in several passages (Ep. 120, ad Honorat. Cont. Advers. Legis.), explains, that it is nothing else than a sacrifice of praise. In short, you will find in his writings, passim, that the only reason for which the Lord’s Supper is called a sacrifice is, because it is a commemoration, an image, a testimonial of that singular, true, and only sacrifice by which Christ expiated our guilt. For there is a memorable passage (De Trinitate, Lib. 4 c. 24),where, after discoursing of the only sacrifice, he thus concludes: “Since, in a sacrifice, four things are considered—viz. to whom it is offered, by whom, what and for whom, the same one true Mediator, reconciling us to God by the sacrifice of peace, remains one with him to whom he offered, made himself one with those for whom he offered, is himself the one who offered, and the one thing which he offered.” Chrysostom speaks to the same effect. They so strongly claim the honour of the priesthood for Christ alone, that Augustine declares it would be equivalent to Antichrist for any one to make a bishop to be an intercessor between God and man (August. Cont. Parmen. Lib. 2 c. 8).¹

10. Indien iemand komt aandragen met van hier en daar genomen verbrokkelde uitspraken der ouden en op hun gezag beweert, dat de offerande, die in het Avondmaal volbracht wordt, anders verstaan moet worden dan wij uitleggen, dan moge hem in het kort dit geantwoord worden: indien het gaat over het aannemelijk maken van het verzinsel der offerande, zoals de pausgezinden die in de mis verzonnen hebben, zeg ik, dat de oude leraars een dergelijke heiligschennis geenszins verdedigen. Zij gebruiken wel het woord offerande, maar zij zetten tevens uiteen, dat zij daaronder niets anders verstaan dan de herinnering aan die ware en enige offerande, die Christus, onze enige Priester (zoals zij Hem op vele plaatsen noemen), aan het kruis volbracht heeft. "De Hebreën," zegt Augustinus¹ "vierden in de slachtoffers van vee, die ze Gode offerden, de profetie van de toekomstige offerande, die Christus geofferd heeft; de Christenen vieren de herinnering aan de reeds volbrachte offerande door de heilige offering en de deelachtigheid van het lichaam van Christus." Hier leert hij ongetwijfeld geheel hetzelfde, wat met meer woorden staat in het boek over het geloof aan Petrus Diaconus geschreven, wie ook de auteur daarvan moge zijn. Dit zijn de woorden: "Houd voor geheel zeker en twijfel geenszins, dat de Eniggeborene, vlees voor ons geworden, zich voor ons Gode heeft geofferd tot een liefelijke geurende offerande; aan wie evenals ook aan de Vader en de Heilige Geest in de tijd van het Oude Testament dieren geofferd werden, en aan wie evenals ook aan de Vader en de Heilige Geest, met wie Hij één Godheid heeft, de heilige kerk over de ganse wereld zonder ophouden het offer van het brood en de wijn brengt. Want in die vleselijke offeranden was een afbeelding van het vlees van Christus, dat Hij zelf voor onze zonden zou offeren, en van zijn bloed, dat Hij zou vergieten tot vergeving der zonden. Maar in deze offerande is een dankzegging en een verkondiging van het vlees van Christus, dat Hij voor ons geofferd heeft en van het bloed, dat Hij voor ons vergoten heeft." Daarom verklaart Augustinus zelf op meer dan één plaats², dat deze offerande niets anders is dan een offerande des lofs. Kortom, op vele plaatsen zult ge bij hem vinden, dat het Avondmaal des Heren om geen andere reden een offerande genoemd wordt, dan omdat het is een herinnering, een beeltenis en een getuigenis van die bijzondere, ware en enige offerande, door welke Christus ons verzoend heeft. Er is ook een vermeldenswaardige plaats in het 4e boek "Over de Drieëenheid", hoofdstuk 24, waar hij, na over de enige offerande gesproken te hebben, aldus besluit: "Aangezien in een offerande vier dingen beschouwd worden, namelijk aan wie geofferd wordt, door wie geofferd wordt, wat geofferd wordt en voor wie geofferd wordt, blijft dezelfde enige en waarachtige Middelaar, ons door de offerande des vredes met God verzoenend, één met Hem, aan wie Hij geofferd heeft, heeft hen in zich één gemaakt voor wie Hij offerde, en Hij alleen is het, die geofferd heeft en Hij is het, wat Hij geofferd heeft." In dezelfde zin spreekt ook Chrysostomus. En de eer van het priesterschap eisen zij zo voor Christus op, dat Augustinus getuigt³, dat het de stem van de antichrist zal zijn, indien iemand een bisschop maakt tot middelaar tussen God en de mensen.

10. Haben die Kirchenväter die Messe als Opfer angesehen?

Wenn nun jemand hierher und dorther Aussagen der alten Kirchenlehrer zusammenstückelt, sie uns gewaltsam entgegenhält und auf Grund ihrer Autorität behauptet, das Opfer, das im Abendmahl vollzogen werde, müsse anders verstanden werden, als wir es darlegen, so soll ihm in Kürze die Antwort zuteil werden: wenn es sich darum handelt, das selbsterdachte Opfer zu bestätigen, das sich die Papisten in der Messe zurechtgemacht haben, so gewähren die Alten einer solchen Heiligtumsschändung durchaus keinen Beistand. Sie gebrauchen allerdings das Wort „Opfer“, aber sie setzen zugleich auseinander, daß sie darunter nichts anderes verstehen als die Erinnerung an jenes wahre und einige Opfer, das Christus, der, wie sie es selber immer wieder aussprechen, unser einiger Priester ist, am Kreuze vollbracht hat. „Die Hebräer“, so sagt Augustin, „feierten in den Tieropfern, die sie Gott brachten, die Weissagung von jenem zukünftigen Opfer, das Christus dargebracht hat; die Christen feiern das Gedenken an das bereits vollzogene Opfer durch die heilige Opferung und das Teilhaftigwerden des Leibes Christi“ (Gegen den Manichäer Faustus XX,18). Hier lehrt er unzweifelhaft voll und ganz das gleiche, was sich ausführlicher in dem Buche „Vom Glauben an Petrus Diaconus“ findet, wer schließlich auch sein Verfasser sein mag. Diese Worte lauten: „Halte es ganz fest und zweifle durchaus nicht daran, daß sich der Eingeborene selbst, der für uns Fleisch geworden ist, für uns als Opfer und hingelegte Gabe, Gott zu einem süßen Geruch, dargebracht hat; ihm wurden zusammen mit dem Vater und dem Heiligen Geiste zur Zeit des Alten Testaments Tiere geopfert, und ihm, zusammen mit dem Vater und dem Heiligen Geiste, mit denen er eine und die nämliche Gottheit innehat, bringt nun die heilige Kirche auf der ganzen Welt ohne Aufhören das Opfer von Brot und Wein dar. Denn in jenen fleischlichen Opfern lag eine Abbildung des Fleisches Christi, das er selbst für unsere Sünden darbringen, und seines Blutes, das er zur Vergebung der Sünden vergießen sollte. In diesem Opfer (der Kirche) aber liegt eine Danksagung und Erinnerung im Blick auf das Fleisch Christi, das er für uns dargebracht, und das Blut, das er für uns vergossen hat“ (Fulgentius von Ruspe, Vom Glauben an Petrus Diaconus 19). Daher legt es auch Augustin an zahlreichen Stellen so aus, daß es sich hier um nichts anderes handle als um ein Opfer des Lobes (Gegen einen Widersacher des Gesetzes und der Propheten I,18,37; 20,39; auch sonst). Schließlich wird man bei ihm immer wieder die Äußerung finden, daß das Mahl des Herrn aus keinem anderen Grunde als Opfer bezeichnet werde, als weil es ein Gedächtnis, ein Abbild und ein Zeugnis jenes einzigartigen, wahren und einigen Opfers sei, mit dem uns Christus versöhnt hat. Denkwürdig ist auch eine Stelle im vierundzwanzigsten Kapitel des vierten Buches seiner Schrift „Von der Dreieinigkeit“; da spricht er zunächst von dem einigen Opfer und kommt dann zu dem Schluß: „Bei einem Opfer muß man bekanntlich vier Dinge in Betracht ziehen: wem es dargebracht wird, wer es darbringt, was geopfert wird und für wen es geopfert wird. Nun bleibt eben unser einiger und wahrer Mittler, indem er uns durch das Opfer des Friedens mit Gott versöhnt, eins mit dem, dem er solche Opfer darbringt; er hat sich eins gemacht mit denen, für die er es dargebracht hat, er allein ist der, der es geopfert hat – und zugleich auch das, was er geopfert hat“ (Von der Dreieinigkeit IV,14,19). In demselben Sinne spricht sich auch Chrysostomus aus (Predigten zum Hebräerbrief 17,3). Die Ehre des Priestertums aber behalten sie Christus vor, dergestalt, daß Augustin bezeugt, es werde die Stimme des Antichrists sein, wenn jemand den Bischof zum Mittler zwischen Gott und den Menschen machte (Gegen den Brief des Parmenian II,8).

10. Die kerkvaders se opvatting oor die nagmaal as ’n offer

As iemand na aanleiding hiervan kort stellings van die skrywers van ouds aan ons opdring en op hulle gesag aanvoer dat die offer wat in die nagmaal verrig word, anders verstaan moet word as wat ons verduidelik, 1766 moet ons bondig daarop antwoord. As dit daaroor handel dat so iemand die versinsel van die offer soos die pousgesindes hulle dit in die Mis inbeeld, wil bewys, sê ek dat die skrywers van ouds so ’n heiligskennis glad nie ondersteun nie. Hulle gebruik wel die woord offer maar hulle verduidelik tegelyk dat hulle daaronder niks anders verstaan as die gedagtenis aan die ware en enige offer wat Christus en, soos hulle Hom oral noem, ons enige Priester, aan die kruis volbring het nie. Augustinus sê: “Die Hebreërs het hulle deur die offerdiere wat hulle aan God geoffer het, in die profesie van die toekomstige offer wat Christus gebring het, geoefen. Deur hierdie heilige offer en deelname aan Christus se liggaam, oefen Christene hulle tans in die herinnering aan sy offer wat reeds volbring is”.⁴³

Hier leer hy beslis volstrek dieselfde as wat ons breedvoerig in die boek Oor die geloof aan Petrus Diaconus aantref, wie ook al die skrywer daarvan was. Sy woorde is: “Hou baie deeglik daaraan vas en moet hoegenaamd nie daaroor twyfel dat die Eniggeborene wat ter wille van ons vlees geword het, Homself as offerande vir ons aangebied het en as ’n offerdier wat vir God welriekend is nie. Vir Hom is saam met die Vader en die Heilige Gees in die tyd van die Ou Testament diere geoffer en tans hou die heilige kerk nie op om vir Hom saam met die Vader en die Heilige Gees met wie Hy een Godheid is, oor die hele wêreld die offer van brood en wyn te offer nie. In daardie vleeslike offers was daar trouens ’n afbeelding van die vlees van Christus wat Hy self vir ons sondes sou bring; en ook ’n afbeelding van sy bloed wat Hy sou vergiet tot vergiffenis van ons sondes. In laasgenoemde offer is daar egter ook danksegging en die gedagtenis aan die vlees van Christus wat Hy vir ons geoffer het, asook aan sy bloed wat Hy vir ons vergiet het”.⁴⁴

Daarom vertolk Augustinus dit ook op baie plekke so dat hierdie offer niks anders as ’n lofoffer is nie. Kortom: jy sal oral by hom vind dat die nagmaal van die Here om geen ander rede ’n offer genoem word nie as omdat dit ’n herinnering, ’n beeld en getuienis is van daardie sonderlinge, waaragtige en enige offer waardeur Christus ons versoen het.⁴⁵ Daar kom ook ’n gedenkwaardige aanhaling in hoofstuk vier en twintig van sy vierde boek Oor die Drie-eenheid voor. Nadat hy oor hierdie enige offerande gepraat het, kom hy tot die volgende slotsom: “Omdat daar in ’n offer vier aspekte onder oorweging is, naamlik aan wie die offer 1767 gebring word; en deur wie; wat geoffer word en ten behoewe van wie, is Hy die enigste en ware Middelaar wat ons deur sy offerande van vrede met God versoen, en Hy bly een met Hom aan wie Hy sy offer gebring het; en Hy het diegene vir wie Hy die offer gebring het, een met Hom gemaak. Hy wat die offer bring, en die offer wat Hy bring is een en dieselfde”.⁴⁶

Chrysostomos praat in dieselfde trant. Hulle eien die eer van sy priesterskap trouens so aan Christus toe dat Augustinus getuig dat dit die stem van die Antichris sal wees as iemand ’n biskop as tussenganger tussen God en die mense sou voorstel.⁴⁷

10. Если кто-либо, ссылаясь на авторитет древних, захочет доказать, что приносимое во время Вечери жертвоприношение следует понимать иначе, чем это изложено у нас, и в подтверждение приведёт обрубленные, искалеченные изречения отцов, я отвечу на это кратко. Древние не должны привлекаться к доказательству папистского измышления относительно жертвоприношения мессы. Да, они употребляют слово «жертвоприношение». Но тут же поясняют, что имеют в виду памятование истинного и единственного жертвоприношения, совершённого Иисусом Христом на кресте, и неизменно называют Его нашим единственным Священником (Sacrificateur). Св. Августин говорит: «Евреи, принося в жертву неразумных животных, упражнялись в пророчестве Жертвы, принесённой Иисусом Христом. Христиане в приношении и причащении Тела Иисуса Христа празднуют память уже совершённого жертвоприношения» (Августин. Против Фауста-манихея, XX, 18 (MPL, XLII, 382-383)). Эта же мысль более полно выражена в книге, озаглавленной «О вере, Петру диакону» и приписываемой св. Августину. Там сказано: «Считай за истину и нисколько не сомневайся, что Сын Божий, сделавшись человеком ради нас, принёс Себя Богу, Отцу Своему, в благоуханную Жертву. Во времена Ветхого Завета Ему приносили в жертву скот, а теперь предлагают жертву хлебом и вином. В этих телесных дарах явлен образ Плоти Христовой, которую Он должен был принести в Жертву за нас, и Его Крови, которую Он должен был пролить во искупление наших грехов. В жертвоприношении, которое мы совершаем, - благодарение и памятование Плоти Христовой, за нас отданной, и Крови Его, за нас пролитой» (Fulgentius [подлинный автор]. De fide, ad Petrum,XIX (MPL, LXV, 699); Кальвин ссылается на произведение, весьма схожее с указанным: Псевдо-Августин. О вере, Петру диакону (MPL, XL, 772)).

На этом основании св. Августин неоднократно именует Вечерю хвалебной жертвой (Августин. Письма, 140 (О благодати Нового Завета, Гонорату), XVII, 46 (MPL, XXXIII, 557); В защиту Закона и Пророков, I, XVIII, 37; XX, 39 (MPL, XLII, 624, 626)). И не единожды мы обнаружим в его книгах, что Вечеря называется жертвоприношением именно потому, что является памятованием, образцом и свидетельством истинного и единственного жертвоприношения, которым искупил нас Иисус Христос (Августин. Против Фауста-манихея, XX, 21 (MPL, XLII, 385); Толк. На Пс 110/111, 1 (MPL,XXXVI, 73); Против Адиманта, XIII, 3 (MPL, XLII, 144)).

Ещё одно примечательное место содержится в четвёртой книге трактата «О Троице». Здесь св. Августин, говоря о единственном жертвоприношении, приходит к следующему выводу. Нужно рассмотреть четыре вопроса: кто приносит жертву, кому приносит, что приносится в жертву и за кого. Итак, наш Посредник Сам, и только Сам принёс Себя в Жертву Отцу, чтобы стяжать для нас Его благоволение. Он соединяет нас в Себе в одно целое, отдавая Себя в Жертву за нас. Он Сам был и Жертвой, и Тем, Кто приносил Жертву (Августин. О Троице, IV, XIV, 19 (MPL, XLII, 901)). С этим согласен и св. Иоанн Златоуст (Иоанна Златоуст. Послание к евреям, гомилия XVII, 3 («Итак, Сам Он - и Жертва, и Жрец, и Приношение») (MPL, LXIII, 130 p.)).

11. | Neque tamen^b diffitemur quin ita nobis monstretur illic^c Christi immolatio, ut crucis spectaculum pene ob oculos statuatur; qualiter in oculis Galatarum Christum fuisse crucifixum dicit Apostolus, dum illis proposita crucis praedicatio fuerat [Galat. 3. a. 1]. Sed quia veteres quoque illos video alio hanc memoriam detorsisse, quam institutioni Domini conveniebat (quod nescio quam repetitae, aut saltem renovatae immolationis faciem eorum Coena prae se ferebat)⁴, nihil tutius piis pectoribus fuerit quam in pura simplicique Dei ordinatione acquiescere: || cuius etiam ideo vocatur Coena quoniam sola hic eius authoritas vigere debet. || Equidem quum pium atque orthodoxum de toto hoc mysterio sensum retinuisse eos videam, neque deprehendam voluisse unico Domini sacrificio vel minimum derogare, ullius impietatis damnare eos non sustineo; excusari tamen non posse arbitror, quin aliquid in actionis modo peccaverint. Imitati sunt enim propius Iudaicum sacrificandi morem, quam aut ordinaverat Christus, aut Evangelii ratio ferebat. Sola igitur est praepostera illa anagoge in qua merito eos quis redarguat, quod non contenti simplici ac germana Christi institutione, ad Legis umbras nimis deflexerunt^d.

11. Touchant de la Sacrificature de Jesus Christ, les anciens Peres l’ont eue en telle recommandation, que sainct Augustin prononce que ce seroit une parolle d’Antechrist, si quelcun constituoit un Evesque ou Pasteur pour intercesseur entre Dieu et les hommes. Et de nostre part nous ne nions pas que l’oblation de Jesus Christ ne nous y soit tellement presentée, que nous le pouvons quasi contempler à l’œil en sa croix, comme l’Apostre dit que Jesus Christ avoit esté crucifié entre les Galatiens (Gal. 3:1), quand la predication de sa mort leur avoit esté declairée. Mais d’autant que j’apperçoy les Anciens mesmes avoir destourné ceste memoire à autre façon que ne requeroit l’institution du Seigneur, veu que leur Cene representoit je ne say quel spectacle d’une immolation reiterée, ou pour le moins renouvellée, il n’y a rien plus seur aux fideles, que de s’arrester à la pure et simple ordonnance du Seigneur, duquel aussi elle est nommée Cene, afin que la seule authorité d’iceluy en soit la reigle. Il est vray que d’autant que je voy qu’ils ont eu saine intelligence, et que leur intention ne fut jamais de deroguer aucunement au Sacrifice unique de Jesus Christ, je ne les ose pas condamner d’impieté: toutesfois je ne pense pas qu’on les puisse excuser qu’ils n’ayent aucunement failly en la forme exterieure. Car ils ont ensuivy de plus pres la façon Judaique, que l’ordonnance de Jesus Christ ne le portoit C’est donc le poinct où ils meritent d’estre redarguez, qu’ils se sont trop conformez au vieil Testament: et que ne se contentans point de la simple institution de Christ, ils ont trop decliné aux ombres de la Loy.

11. Yet we do not deny that the oblation of Christ is there exhibited to us in such a manner, that the view of his cross is almost placed before our eyes; as the apostle says, that by the preaching of the cross to the Galatians, “Christ had been evidently set forth before their eyes, crucified among them.”¹³⁴⁵ But as I perceive that those ancient fathers misapplied this memorial to a purpose inconsistent with the institution of the Lord, because the supper, as celebrated by them, represented I know not what appearance of a reiterated, or at least renewed oblation, the safest way for pious minds will be to acquiesce in the pure and simple ordinance of the Lord, whose supper this sacrament is called, because it ought to be regulated by his sole authority. Finding them to have retained orthodox and pious sentiments of this whole mystery, and not detecting them of having intended the least derogation from the one and alone sacrifice of Christ, I dare not condemn them for impiety; yet I think it impossible to exculpate them from having committed some error in the external form. For they imitated the Jewish mode of sacrificing, more than Christ had commanded, or the nature of the gospel admitted. The censure which they have deserved, therefore, is for this preposterous conformity to the Old Testament; that, not content with the simple and genuine institution of Christ, they have symbolized too much with the shadows of the law.

11. Some of the ancients seem to have declined too much to the shadows of the law.

And yet we deny not that in the Supper the sacrifice of Christ is so vividly exhibited as almost to set the spectacle of the cross before our eyes, just as the apostle says to the Galatians, that Jesus Christ had been evidently set forth before their eyes, when the preaching of the cross was delivered to them (Gal. 3:1). But because I see that those ancient writers have wrested this commemoration to a different purpose than was accordant to the divine institution(the Supper somehow seemed to them to present the appearance of a615repeated, or at least renewed, immolation), nothing can be safer for the pious than to rest satisfied with the pure and simple ordinance of God, whose Supper it is said to be, just because his authority alone ought to appear in it. Seeing that they retained a pious and orthodox view of the whole ordinance—and I cannot discover that they wished to derogate in the least from the one sacrifice of the Lord—I cannot charge them with any impiety, and yet I think they cannot be excused from having erred somewhat in the mode of action. They imitated the Jewish mode of sacrificing more closely than either Christ had ordained, or the nature of the gospel allowed. The only thing, therefore, for which they may be justly censured is, that preposterous analogy, that not contented with the simple and genuine institution of Christ, they declined too much to the shadows of the law.

11. Toch ontkennen wij niet, dat de offerande van Christus ons in het Avondmaal zo getoond wordt, dat het schouwspel des kruises bijna voor ogen gesteld wordt. Gelijk de apostel zegt, dat Christus voor de ogen der Galaten gekruisigd is (Gal. 3:1) doordat hun de prediking des kruises was voorgesteld. Maar daar ik zie, dat ook die oude leraars deze herinnering tot wat anders verdraaid hebben dan voor de instelling des Heren paste (doordat hun Avondmaal de een of andere gedaante van een herhaalde, of althans vernieuwde offerande vertoonde) zal niets veiliger zijn voor de vrome lezers dan dat ze berusten in de zuivere en eenvoudige ordinantie Gods, wiens Avondmaal het ook daarom genoemd wordt, omdat alleen zijn gezag erin van kracht moet zijn. Maar daar ik zie, dat de oude leraars het vrome en rechtzinnige gevoelen aangaande deze ganse verborgenheid behouden hebben, en niet bevind, dat zij aan de enige offerande des Heren ook maar in het minst afbreuk hebben willen doen, waag ik het niet hen van enige goddeloosheid te beschuldigen. Maar toch meen ik, dat ze er niet van vrijgepleit kunnen worden, dat ze in de wijze der bediening enigszins gezondigd hebben. Want ze hebben de Joodse gewoonte van offeren meer gevolgd dan Christus geordineerd had of de mening van het evangelie meebracht. Dus alleen deze wijze van doen is verkeerd, en daarin zou men hen terecht kunnen beschuldigen, dat ze, niet tevreden met de eenvoudige en ware instelling van Christus, zich al te zeer hebben gewend tot de schaduwen der wet.

11. 999Falsche Auffassungen bei den Kirchenvätern

Dennoch bestreiten wir nicht, daß uns im Abendmahl die Opferung Christi dergestalt dargezeigt wird, daß uns der Anblick des Kreuzes schier vor die Augen tritt – so, wie Christus nach den Worten des Paulus vor den Augen der Galater gekreuzigt worden ist, indem ihnen die Predigt des Kreuzes vorgetragen wurde (Gal. 3,1).

Aber ich sehe, daß auch jene Alten diese Erinnerung verdreht und ihr einen anderen Sinn gegeben haben, als er der Stiftung Christi entsprach; ihr Abendmahl trug nämlich die Gestalt von ich weiß nicht was für einem wiederholten oder wenigstens erneuten Opfer an sich. Deshalb gibt es für fromme Herzen nichts Sichereres, als bei der reinen und einfachen Anordnung Gottes stehenzubleiben; denn dies Abendmahl wird ja auch deshalb sein Mahl genannt, weil hier allein seine Autorität in Kraft stehen soll. Weil ich jedoch wahrnehme, daß die alten Kirchenlehrer das fromme und rechtgläubige Verständnis dieses ganzen Geheimnisses (Sakraments) beibehalten haben, und weil ich ihnen nicht nachweisen kann, daß sie dem einigen Opfer des Herrn auch nur den mindesten Eintrag hätten tun wollen, so unterstehe ich mich nicht, sie irgendwelcher Gottlosigkeit zu bezichtigen. Ich bin jedoch der Ansicht, daß man sie nicht davon freisprechen kann, daß sie in der Art des Vollzugs (der Handlung) in mancher Hinsicht fehlgegangen sind. Sie haben sich nämlich der jüdischen Opfersitte mehr angeschlossen, als es Christus angeordnet hatte oder der Sinn des Evangeliums mit sich brachte. Einzig diese Angleichung also ist verkehrt, und um ihretwillen könnte man sie verdientermaßen anklagen, weil sie sich mit der einfachen und reinen Einsetzung Christi nicht zufriedengegeben haben und gar zu sehr zu den Schatten des Gesetzes zurückgebogen sind.

11. Sommige van die ou skrywers is egter wel deur die skadu ‘s van die wet mislei

Ons ontken nogtans nie dat die offer van Christus op so ’n wyse in die nagmaal aan ons voorgehou word dat die aanskouing van die kruis byna voor ons oë gestel word nie soos wanneer die apostel sê dat Christus voor die oë van die Galasiërs gekruisig was toe die verkondiging van sy kruis aan hulle voorgehou is.⁴⁸ Maar omdat ek merk dat ook daardie skrywers van ouds hierdie gedagtenis verwring het tot iets anders as wat by die instelling van die Here gepas het omdat hulle nagmaal die een of ander voorkoms van ’n herhaalde of in elk geval hernieude offerande vertoon het nie,⁴⁹ sal niks vir godvrugtige harte veiliger wees as om met die suiwer en eenvoudige instelling van God tevrede te wees nie. Dit word trouens sy nagmaal genoem omdat sy gesag alleen hier behoort te geld.

Aangesien ek weliswaar ook bemerk dat hulle ’n godvrugtige en opregte opvatting oor hierdie hele geheimenis behou het, en ek ook nie bevind dat hulle die enige offer van die Here in die minste mate wou tekortdoen nie, waag ek nie om hulle op grond van goddeloosheid te verdoem nie. Ek meen egter nie dat hulle verontskuldig kan word daarvan dat hulle in die wyse van bediening ’n mate van sonde gedoen het nie. Hulle het immers die gewoonte van die Jode om te offer nader gevolg as wat òf Christus ingestel het òf as wat die metode van die 1768 evangelie toegelaat het. Hulle verkeerde mistieke interpretasie⁵⁰ is dus die enigste aspek waarvan iemand hulle met reg kan verwyt, naamlik dat hulle nie met die eenvoudige en egte instelling van Christus tevrede was nie en dat hulle te veel afgewyk het na die skadu’s van die wet.

11. Что касается священства (sacrificature) Иисуса Христа, то древние отцы ставили его настолько высоко, что св. Августин объявил словом Антихриста именование пастыря или епископа посредником между Богом и людьми (Августин. Против послания Пармениана, II, 8, 15 (MPL, XLIII, 59-60)). Со своей стороны, мы не отрицаем очевидности, с какой нам была представлена на Кресте Жертва Иисуса Христа. Как сказано у апостола, Иисус Христос был распят как бы у галатов (Гал 3:1). Но я замечаю, что уже древние обратились к иному способу такого памятования - способу, которого не требовало установление Господа. Их Вечеря представляла собой некое зрелище повторяющегося или, по крайней мере, возобновляемого жертвоприношения (Кирилл Иерусалимский. Катехизис, XXIII, 10 (MPG, XXXIII, 1118); Иоанн Златоуст. О священстве, III, 4 (MPG, XLVIII, 642); Послания к римлянам, гомилия VIII, 8 (MPG, LX, 465); Первое послание к коринфянам, гомилия XXIV, 1-2 (MPG, LX, 199); Григорий Великий. Диалоги, IV, 58 (MPL,LXXVII, 425-426)). Поэтому для верующих нет ничего надёжнее, чем придерживаться исключительно установления Господа (Который и назвал его Вечерей), чтобы один лишь Его авторитет был правилом для них.

По правде говоря, поскольку я вижу, что древние отцы судили здраво и никогда не имели намерения в чём-либо умалить единственную Жертву Иисуса Христа, я не отваживаюсь обвинять их в нечестии. Однако не считаю простительными их ошибки в отношении внешней формы. Ибо они следовали еврейскому обычаю больше, чем того требовало предписание Иисуса Христа. Поэтому в этом вопросе они заслуживают порицания - за то, что слишком тщательно придерживались Ветхого Завета и, не довольствуясь простым установлением Христовым, чересчур склонялись к теням Закона.

12. Siquis diligenter expendat, hoc discrimen inter Mosaica sacrificia et eucharistiam nostram verbo Domini statui observabit, quod quum illa eandem mortis Christi efficaciam populo 428 Iudaico repraesentarint, quae nobis in Coena hodie exhibetur, diversa tamen fuerit repraesentationis species. Siquidem illic sacerdotes Levitici, quod peracturus erat Christus sacrificium, iubebantur figurare: sistebatur hostia, quae vicem ipsius Christi subiret: erat altare, in quo immolaretur: sic denique gerebantur omnia, ut ob oculos poneretur sacrificii effigies, quod Deo in expiationem offerendum erat^a. At peracto sacrificio aliam nobis rationem Dominus instituit: nempe ut fructum oblati sibi a Filio sacrificii ad populum fidelem transmittat. Mensam ergo nobis dedit in qua epulemur, non altare super quod offeratur victima; non sacerdotes consecravit, qui immolent: sed ministros, qui sacrum epulum distribuant. Quo sublimius est ac sanctius mysterium, eo religiosius ac maiore reverentia tractari convenit. Ergo nihil tutius quam ut, ablegata omni humani sensus audacia, in eo solo quod Scriptura tradit haereamus^b. Et certe si cogitamus, Domini, non hominum, Coenam esse, non est cur ulla hominum authoritate vel annorum praescriptione patiamur nos ab illa vel latum unguem dimoveri. Itaque Apostolus, dum vult eam vitiis omnibus repurgare quae iam in Corinthiorum Ecclesiam irrepserant, quae ad id expeditissima via erat, ad unicam illam institutionem revocat^c: unde perpetuam esse petendam regulam ostendit [1. Cor. 11. d. 20]¹.

12. Il y a bien similitude entre les sacrifices de la Loy Mosaique et le Sacrement de l’Eucharistie: en ce qu’iceux ont representé l’efficace de la mort de Christ, comme elle nous est aujourdhuy exhibée en l’Eucharistie (Levit. 1:5). Mais il y a diversité quant à la maniere de representer. Car en l’Ancien Testament les Prestres figuroyent le sacrifice que Jesus Christ devoit parfaire: l’hostie estoit là tenant le lieu de Jesus Christ: il y avait l’autel pour faire l’immolation: bref, le tout se faisoit tellement qu’on voyoit à l’œil une espece de sacrifice pour obtenir pardon des pechez. Mais depuis que Jesus Christ a accomply la verité de toutes ces choses, le Pere celeste nous a ordonné une autre façon: c’est de nous presenter la jouyssance du sacrifice qui luy a esté offert par son Fils. Il nous a donc donné une table pour manger sur icelle, et non pas un autel pour sacrifier dessus. Il n’a point consacré des Prestres pour immoler hosties: mais il a institué des Ministres pour distribuer la viande sacrée au peuple. D’autant que le mystere est haut et excellent, il se doit traiter avec plus grande reverence. Parquoy il n’y a rien de plus seur, que renoncer à l’audace du sens humain, pour nous arrester du tout à ce que l’Escriture nous enseigne. Et certes si nous reputons que c’est la Cene du Seigneur et non pas des hommes, il n’y a rien qui nous doyve demouvoir ne distraire de sa volonté, n’aucune authorité humaine, ne longueur de temps, ne toutes autres apparences. Pourtant l’Apostre voulant bien restituer la Cene en son entier entre les Corinthiens, où elle avoit esté corrompue de quelques vices, la meilleure voye et la plus brieve qu’il puisse trouver, c’est de les rappeller à ceste institution unique, dont il monstre qu’il faut prendre la reigle perpetuelle (1 Cor. 11:20).

12. 595 If any person will attentively examine, he will observe this distinction clearly marked by the word of the Lord, between the Mosaic sacrifices and our eucharist; that though those sacrifices represented to the Jewish people the same efficacy of the death of Christ which is now exhibited to us in the Lord’s supper, yet the mode of representation was different. For the Jewish priests were commanded to prefigure the sacrifice which was to be accomplished by Christ; a victim was presented in the place of Christ himself; there was an altar on which it was to be immolated; in short, every thing was conducted in such a manner as to set before the eyes of the people a representation of the sacrifice which was to be offered to God as an atonement for sins. But since that sacrifice has been accomplished, the Lord has prescribed to us a different method, in order to communicate to believers the benefit of the sacrifice which has been offered to him by his Son. Therefore he has given us a table at which we are to feast, not an altar upon which any victim is to be offered: he has not consecrated priests to offer sacrifices, but ministers to distribute the sacred banquet. In proportion to the superior sublimity and sanctity of the mystery, with the greater care and reverence it ought to be treated. The safest course, therefore, is to relinquish all the presumption of human reason, and to adhere strictly to what the Scripture enjoins. And surely, if we consider that it is the supper of the Lord, and not of men, there is no cause why we should suffer ourselves to be moved a hair’s breadth from the scriptural rule by any authority of men or prescription of years. Therefore, when the apostle was desirous of purifying it from all the faults which had already crept into the Church at Corinth, he adopted the best and readiest method, by recalling it to the one original institution, which he shows ought to be regarded as its perpetual rule.

12. Great distinction to be made between the Mosaic sacrifices and the Lord’s Supper, which is called a eucharistic sacrifice. Same rule in this discussion.

Any who will diligently consider, will perceive that the word of the Lord makes this distinction between the Mosaic sacrifices and our eucharist—that while the former represented to the Jewish people the same efficacy of the death of Christ which is now exhibited to us in the Supper, yet the form of representation was different. There the Levitical priests were ordered to typify the sacrifice which Christ was to accomplish; a victim was placed to act as a substitute for Christ himself; an altar was erected on which it was to be sacrificed; the whole, in short, was so conducted as to bring under the eye an image of the sacrifice which was to be offered to God in expiation. But now that the sacrifice has been performed, the Lord has prescribed a different method to us—viz. to transmit the benefit of the sacrifice offered to him by his Son to his believing people. The Lord, therefore, has given us a table at which we may feast, not an altar on which a victim may be offered; he has not consecrated priests to sacrifice, but ministers to distribute a sacred feast. The more sublime and holy this mystery is, the more religiously and reverently ought it to be treated. Nothing, therefore, is safer than to banish all the boldness of human sense, and adhere solely to what Scripture delivers. And certainly, if we reflect that it is the Supper of the Lord and not of men, why do we allow ourselves to be turned aside one nail’s-breadth from Scripture, by any authority of man or length of prescription?¹ Accordingly, the apostle, in desiring completely to remove the vices which had crept into the Church of Corinth, as the most expeditious method, recalls them to the institution itself, showing that thence a perpetual rule ought to be derived.

12. Indien men naarstig overweegt, zal men opmerken, dat door des Heren Woord dit verschil gesteld wordt tussen de Mozaïsche offeranden en ons Avondmaal, dat, hoewel die offeranden dezelfde werking van Christus' dood het Joodse volk voor ogen stelden, die ons tegenwoordig in het Avondmaal getoond wordt, toch de wijze van voor ogen stellen anders was. Want daar werd de Levitische priesters geboden het offer af te beelden, dat Christus zou volbrengen: er werd een offerdier gesteld, dat de plaats van Christus zelf innam; er was een altaar, waarop het geofferd werd; kortom alles geschiedde zo, dat voor ogen gesteld werd een afbeelding van de offerande, die Gode tot verzoening gebracht moest worden. Maar nu die offerande volbracht is, heeft de Here ons een andere wijze ingesteld: namelijk, dat Hij de vrucht van de offerande, die Hem door de Zoon gebracht is, overbrengt op het gelovige volk. Hij heeft ons dus een tafel gegeven om daaraan te eten, niet een altaar, waarop het slachtoffer geofferd wordt. Hij heeft geen priester geheiligd, om te offeren, maar dienaren, om het heilige maal uit te delen. Hoe hoger en heiliger de verborgenheid is, met des te meer godsdienstigheid en eerbied moet ze behandeld worden. Dus is niets veiliger dan dan wij alle stoutmoedigheid van het menselijke vernuft wegdoen en alleen ons houden aan hetgeen de Schrift leert. En ongetwijfeld, wanneer wij bedenken, dat het des Heren, niet der mensen Avondmaal is, is er geen reden, waarom wij ons door enig gezag van mensen of door het gebruik van veel jaren daarvan een duimbreed zouden laten afbrengen. Wanneer daarom de apostel het Avondmaal wil zuiveren van alle gebreken, die reeds in de kerk der Corinthiërs waren binnengeslopen, dan bewandelt hij daartoe de gemakkelijkste weg en roept hen terug tot die enige instelling (1 Cor. 11:20) en toont aan, dat men daaraan de voortdurende regel moet ontlenen.

12. Die Opfer des Alten Bundes und das Abendmahl

Wenn jemand fleißig darüber nachdenkt, so wird er beobachten, daß das Wort des Herrn zwischen den mosaischen Opfern und unserer Eucharistie dergestalt unterscheidet, daß jene zwar dem jüdischen Volke die nämliche Wirkung des Todes Christi veranschaulichten, die uns heute im Abendmahl vor Augen gestellt wird, daß aber die Art der Veranschaulichung verschieden ist. Denn bei jenen Opfern wurde den levitischen Priestern geboten, das Opfer bildlich darzustellen, das Christus bringen sollte, es wurde das Opfer(tier) hingestellt, das an die Stelle Christi selber treten sollte, es war ein Altar da, auf dem es geopfert werden sollte, kurz, es wurde alles so gehandhabt, daß ein Bild jenes Opfers vor die Augen der Menschen trat, das Gott zur Versöhnung dargebracht werden sollte. Nachdem dieses Opfer aber nun vollbracht ist, hat uns der Herr eine andere Art und Weise gelehrt, um nämlich die Frucht des Opfers, das ihm der Sohn dargebracht hat, auf das gläubige Volk kommen zu lassen. Daher hat er uns einen Tisch gegeben, an dem wir das Mahl halten sollen, nicht aber einen Altar, auf dem ein Opfer dargebracht werden soll. Er hat nicht Priester geweiht, die da opfern, sondern Diener, die das heilige Mahl austeilen sollen. Je erhabener und heiliger das Geheimnis (Sakrament) ist, desto größer muß die fromme Scheu und die Ehrfurcht sein, mit der es behandelt wird. Es ist also nichts sicherer, als wenn wir allen Vorwitz der menschlichen Vernunft von uns abtun und uns allein an das halten, was die Schrift lehrt. Und fürwahr, wenn wir bedenken, daß es sich hier um das Mahl des Herrn, nicht um ein Mahl von Menschen handelt, so besteht kein Anlaß, daß wir uns von irgendeiner menschlichen Autorität oder irgendeiner durch lange Jahre vorgezeichneten Sitte auch nur einen Fingerbreit davon abbringen lassen. Als daher der Apostel das Abendmahl von allen Verkehrtheiten reinigen wollte, die sich schon in die Kirche der Korinther eingeschlichen hatten, da schlug er dazu den besten Weg ein: er rief sie zu jener einigen Stiftung zurück und zeigte damit, daß wir aus ihr eine bleibende Regel entnehmen sollen (1. Kor. 11,20ff.).

12. Die verskil tussen die offers van die wet en die nagmaal van die Here

As iemand noukeurig daaraan oorweging skenk, sal hy bemerk dat daar die volgende onderskeid tussen die Mosaïese offers en ons nagmaal na aanleiding van die Woord van die Here vasgestel kan word. Hoewel die offers van die wet dieselfde kragtige werking van die dood van Christus vir die Jode uitgebeeld het as wat vandag nog in die nagmaal aan ons getoon word,⁵¹ was die aard van die weergawe van Christus nogtans verskillend. Want die Levitiese priesters is beveel om daarin die offer uit te beeld wat Christus sou volbring; daar moes offerdiere aanwesig wees om in Christus se plek te kom; daar was ’n altaar waarop geoffer is; kortom: alles het so verloop dat ’n beeld van die offer wat tot versoening aan God geoffer moes word, daarin vertoon is.

Maar omdat hierdie offer volbring is, het die Here ’n ander wyse van offerande vir ons ingestel, naamlik om die vrug van die offer wat deur sy Seun aan hom gebring is, op die gelowiges oor te dra. Hy het dus ’n tafel aan ons gegee waarby ons hierdie ete kon nuttig, en nie ’n altaar waarop ons ’n offerdier offer nie. Hy het nie priesters geheilig om die offerande te bring nie, maar bedienaars om die heilige eetmaal uit te deel.⁵² Hoe verhewener en heiliger die geheimenis is, hoe Godvresender en eerbiediger moet ons dit behandel.

Derhalwe is daar niks veiliger as om alle vermetelheid van die mens se opvattings te verwerp en slegs aan dit wat die Skrif leer, te kleef nie. En as ons daaraan dink dat dit die Here en nie mense se nagmaal is nie, is daar geen rede waarom ons ons òf deur enige gesag van mense òf deur ’n voorskrif van jare ’n duimbreedte daarvan verdryf hoef te word nie.

Toe die apostel dus die kerk van die Korintiërs van al die sondes wat reeds daar ingesluip het, wou reinig, het hy met die oog hierop die geskikste weg gevolg en hulle tot die enige instelling (van die Here) 1769 teruggeroep en aan hulle getoon dat hulle daaruit ’n ewige reël moet put.⁵³

12. Есть несомненное сходство между жертвоприношениями Моисеева Закона и Таинством Евхаристии. Оно заключается в изображении действия смерти Христовой. Однако существует различие в способе изображения. В Ветхом Завете священники представляли жертвоприношение которое должен был совершить Иисус Христос. Жертва занимала место Христа, а жертвенник был предназначен для заклания. Короче говоря, все делалось таким образом, чтобы воочию увидеть жертвоприношение и получить прощение грехов. Но после того как Иисус на самом деле исполнил всё это, Отец Небесный предписывает нам иной способ: мы должны представлять благотворное действие Жертвы, принесённой Ему Сыном. Он дал нам стол для еды, а не жертвенники для закланий. Он посвятил не священников для принесения жертв, а служителей для раздачи священной пищи народу.

В силу своей возвышенности и превосходства Таинство требует величайшего почтения к нему. И потому нет ничего надёжнее, чем отречься от дерзости человеческого разума и всецело придерживаться того, чему нас учит Писание. И если мы будем считать Вечерю Господней, а не человеческой, тогда, несомненно, ничто не должно отвлекать нас от исполнения воли Господа: ни авторитет человека, ни течение времени, ни любая другая видимая вещь. Поэтому, когда апостол пожелал восстановить целостность Вечери у коринфян, где она была нарушена некоторыми пороками, то наилучший и кратчайший путь к этому он нашёл в том, чтобы призвать коринфян к соблюдению того единственного установления, которое должно быть, как он показывает, источником вечного правила (1 Кор 11:20 сл.).

13. | Porro, nequis rixator ex sacrificii ac sacerdotis nominibus nobis pugnam faciat, id quoque, sed compendio, expediam, quid per sacrificium, quid per sacerdotem tota disputatione significaverim. || Qui sacrificii vocabulum ad sacras omnes ceremonias et religiosas actiones extendunt, qua ratione id faciant non video. Nos perpetuo Scripturae usu sacrificium appellari scimus, quod Graeci nunc θυσιάν, nunc προσφορὰν, nunc τελετὴν^d dicunt. || Quod generaliter acceptum, complectitur quicquid omnino Deo offertur. Quare distinguamus oportet: || sic tamen ut haec distinctio anagogen a sacrificiis Legis Mosaicae habeat: sub quorum umbris universam sacrificiorum veritatem populo suo repraesentare voluit Dominus. Illorum autem quanquam variae fuerunt formae, tamen ad duo membra referri omnes possunt. Aut enim pro peccato fiebat oblatio quadam satisfactionis specie, qua noxa coram Deo redimebatur: aut symbolum erat divini cultus, religionisque testificatio: nunc vice supplicationis, ad favorem Dei postulandum: nunc gratiarum actionis, ad gratitudinem animi pro acceptis beneficiis testandam: 429 nunc pro simplici pietatis exercitatione, ad renovandam foederis sanctionem; ad quod posterius membrum holocausta et libamenta, oblationes, primitiae, pacificae victimae pertinebant. Proinde et nos in duo genera distribuamus, || ac alterum docendi causa, vocemus λατρευτικὸν et σεβαοτικὸν^a: quoniam veneratione cultuque Dei constat, quem illi fideles et debent et reddunt; vel si mavis εὐχαριστικὸν: quandoquidem a nullis Deo exhibetur nisi qui immensis eius beneficiis onusti se totos cum actionibus suis omnibus illi^b rependunt^c. || Alterum propitiatorium, sive expiationis. Est autem expiationis sacrificium, cui propositum est iram Dei placare, ipsius iudicio^d satisfacere, eoque^e peccata abluere^f || et abstergere: quo peccator eorum sordibus repurgatus, et in iustitiae puritatem restitutus, in gratiam cum Deo ipso redeat. Sic vocabantur in Lege victimae quae pro peccatis expiandis offerebantur [Exod. 29. f. 36]: non quod reconciliandae Dei^g gratiae aut delendae iniquitati pares forent: || sed quod verum huiusmodi sacrificium adumbrarent quod tandem ab uno Christo re ipsa peractum fuit; ab ipso autem uno, || quia ab alio nullo poterat. Et semel, quod illius unius a Christo peracti efficacia et vis aeterna est, ut sua ipse voce testatus est, quum dixit perfectum esse et impletum [Iohan. 19. f. 30]: hoc est, quicquid reconciliandae Patris gratiae, impetrandae peccatorum remissioni, iustitiae, saluti necessarium erat, id totum unica illa sua oblatione praestitum et consummatum: adeoque nihil deesse, ut nullus postea locus alteri hostiae relinqueretur.

13. Or afin que quelque quereleux ne prenne matiere de combatre encore contre nous pour les noms de Sacrifice et de Prestre, j’expedieray en bref que c’est que j’ay entendu en toute ceste disputation par le mot de Sacrifice et par le nom de Prestre. Je ne voy point quelle raison peuvent avoir ceux qui estendent le nom de Sacrifice à toutes ceremonies et observations appartenantes au service de Dieu. Car nous voyons que par la coustume perpetuelle de l’Escriture, le nom de Sacrifice est prins pour ce que les Grecs appellent maintenant Thysia, maintenant Prosphora, maintenant Teleté, qui signifie generalement tout ce qui est offert à Dieu. Tellement neantmoins qu’il nous faut icy user de distinction: mais d’une telle distinction, qui se deduise des sacrifices de la Loy Mosaique, sous l’ombre desquels le Seigneur a voulu representer à son peuple toute la verité des sacrifices spirituels. Or combien qu’il y ait eu plusieurs especes d’iceux, toutesfois elles se peuvent toutes rapporter à deux membres. Car ou l’oblation estoit faite pour le peché par une maniere de satisfaction, dont la faute estoit rachetée devant Dieu: ou elle se faisoit pour un signe du service divin, et comme un tesmoignage de l’honneur qu’on luy rendoit. Et sous ce second membre estoyent comprins trois genres de sacrifice. Car fust qu’on demandast sa faveur et grace par forme de supplication, fust qu’on luy rendist louange pour ses benefices, fust qu’on s’exercitast simplement à renouveller la memoire de son alliance, cela appartenoit tousjours à testifier la reverence qu’on avoit à son Nom. Parquoy il faut rapporter à ce second membre ce qui est nommé en la Loy, Holocauste, Libation, Oblation, Premiers fruits, et les Hosties pacifiques. A ceste cause nous aussi diviserons les Sacrifices en deux parties: et en appellerons un genre, Destiné à l’honneur et reverence de Dieu, par lequel les fideles le recognoissent estre celuy dont leur provient et procede tout bien: et à ceste cause luy rendent grace comme elle luy est deue. Et l’autre, Sacrifice propitiatoire, ou d’expiation. Sacrifice d’expiation est celuy lequel est fait pour appaiser l’ire de Dieu, satisfaire à sa justice: et en ce faisant, purger les pechez et nettoyer, afin que le pecheur estant purifié des macules d’iceux, et estant restitué eu pureté de justice, soit remis en grace avec Dieu. Les hosties qui estoyent offertes en la Loy pour effacer les pechez (Ex. 29:36), estoyent ainsi appellées: non pas qu’elles fussent suffisantes pour abolir l’iniquité, ou reconcilier les hommes à Dieu, mais d’au tant qu’elles flguroyent le vray sacrifice qui a finalement esté parfait à la verité par Jesus Christ: et par luy seul pource que nul autre ne le pouvoit faire. Et a esté fait une seule fois, pource que de celuy seul fait par Jesus Christ, la vertu et efficace est eternelle. Comme luy mesme par sa voix l’a tesmoigné, quand il dit tout avoir esté parfait et accomply (Jean 19:30), c’est à dire, que tout ce qui estoit necessaire pour nous reconcilier en la grace du Pere, pour impetrer remission des pechez, justice et salut, tout cela estoit par la sienne seule oblation parachevé, consommé et accomply: et tellement rien ne defailloit, que nul autre sacrifice ne pouvoit apres avoir lieu.

13. That no wrangler may take occasion to oppose us from the terms sacrifice and priest, I will briefly state what I have meant by these terms all through this argument. Some extend the word sacrifice to all religions ceremonies and actions; but for this I see no reason. We know that, by the constant usage of the Scripture, the word sacrifice is applied to what the Greeks call sometimes θυσια, sometimes προσφορα, and sometimes τελετη, which, taken generally, comprehends whatever is offered to God. Wherefore it is necessary for us to make a distinction, but such a distinction as may be consistent with the sacrifices of the Mosaic law; under the shadows of which the Lord designed to represent to his people all the truth of spiritual sacrifices. Though there were various kinds of them, yet they may all be referred to two classes. For either they were oblations made for sin in a way of satisfaction, by which 596guilt was expiated before God, or they were symbols of Divine worship and attestations of devotion. This second class comprehended three kinds of sacrifices: some were offered in a way of supplication, to implore the favour of God; some in a way of thanksgiving, to testify the gratitude of the mind for benefits received; and some as simple expressions of piety, to renew the confirmation of the covenant: to this class belonged burnt-offerings and drink-offerings, first-fruits and peace-offerings. Therefore let us also divide sacrifices into two kinds, and for the sake of distinction call one the sacrifice of worship and piety, because it consists in the veneration and service of God, which he demands and receives from believers; or it may be called, if you prefer it, the sacrifice of thanksgiving; for it is presented to God by none but persons who, loaded with his immense benefits, devote themselves and all their actions to him in return. The other may be called the sacrifice of propitiation or expiation. A sacrifice of expiation is that which is offered to appease the wrath of God, to satisfy his justice, and thereby to purify and cleanse from sins, that the sinner, delivered from the defilement of iniquity, and restored to the purity of righteousness, may be re-admitted to the favour of God. This was the designation, under the law, of those victims which were offered for the expiation of sins; not that they were sufficient to effect the restoration of the favour of God, or the obliteration of iniquity, but because they prefigured that true sacrifice which at length was actually accomplished by Christ alone; by him alone, because it could be made by no other; and once for all, because the virtue and efficacy of that one sacrifice is eternal; as Christ himself declared, when he said, “It is finished;”¹³⁴⁶ that is to say, whatever was necessary to reconcile us to the Father, and to obtain remission of sins, righteousness, and salvation, was all effected and completed by that one oblation of himself, which was so perfect as to leave no room for any other sacrifice afterwards.

13. The terms sacrifice and priest. Different kinds of sacrifices. 1. Propitiatory. 2. Eucharistic. None propitiatory but the death of Christ.

Lest any quarrelsome person should raise a dispute with us as to the terms sacrifice and priest, I will briefly explain what in the whole of this discussion we mean by sacrifice, and what by priest. Some, on what rational ground I see not, extend the term sacrifice to all sacred ceremonies and religious acts. We know that by the uniform616use of Scripture, the name of sacrifice is given to what the Greeks call at one time θυσια, at anotherπροσφοπὰ, at another τελετνὴ. This, in its general acceptation, includes everything whatever that is offered to God. Wherefore, we ought to distinguish, but so that the distinction may derive its analogy from the sacrifices of the Mosaic Law, under whose shadows the Lord was pleased to represent to his people the whole reality of sacrifices. Though these were various in form, they may all be referred to two classes. For either an oblation for sin was made by a certain species of satisfaction,by which the penalty was redeemed before God, or it was a symbol and attestation of religion and divine worship, at one time in the way of supplication to demand the favour of God; at another, by way of thanksgiving, to testify gratitude to God for benefits received; at another, as a simple exercise of piety, to renew the sanction of the covenant, to which latter branch, burnt-offerings, and libations, oblations, first-fruits, and peace offerings, referred. Hence let us also distribute them into two classes. The other class, with the view of explaining, let us call λατπευτικὸν, and σεβαστιχὸν, as consisting of the veneration and worship which believers both owe and render to God; or, if you prefer it, let us call it ευχαριστικὸν, since it is exhibited to God by none but those who, enriched with his boundless benefits, offer themselves and all their actions to him in return. The other class let us call propitiatory or expiatory. A sacrifice of expiation is one whose object is to appease the wrath of God, to satisfy his justice, and thereby wipe and wash away the sins, by which the sinner being cleansed and restored to purity, may return to favour with God. Hence the name which was given in the Law to the victims which were offered in expiation of sin (Exod. 29:36); not that they were adequate to regain the favour of God, and wipe away guilt, but because they typified the true sacrifice of this nature, which was at length performed in reality by Christ alone; by him alone, because no other could, and once, because the efficacy and power of the one sacrifice performed by Christ is eternal, as he declared by his voice, when he said, “It is finished;” that is, that everything necessary to regain the favour of the Father, to procure forgiveness of sins, righteousness, and salvation, that all this was performed and consummated by his one oblation, and that hence nothing was wanting. No place was left for another sacrifice.

13. Verder, opdat een twistgierig mens ons niet bestrijde op grond van de namen van offerande en priester, zal ik ook, zij het in 't kort, verklaren, wat ik in mijn gehele uiteenzetting aangeduid heb met het woord offerande en met het woord priester. Om welke reden zij, die het woord offerande uitstrekken tot alle heilige ceremoniën en godsdienstige handelingen, dat doen, zie ik niet in. Wij weten, dat volgens het voortdurend gebruik der Schrift offerande genoemd wordt, wat de Grieken nu eens thusia, dan weer prosphora, dan weer telete noemen. In het algemeen genomen omvat dat alles wat Gode geofferd wordt. Daarom moeten wij een onderscheid maken, maar toch zo, dat deze onderscheiding afgeleid wordt uit de offeranden der Mozaïsche wet, onder wier schaduwen de Here de ganse waarheid der offeranden aan zijn volk heeft willen voor ogen stellen. En ofschoon die offeranden verschillende vormen gehad hebben, kunnen ze toch alle gebracht worden onder twee soorten. Want de offering geschiedde of voor de zonde met een zekere gedaante van genoegdoening, waardoor de schuld voor God verzoend werd, of ze was een teken van de dienst Gods en betuiging der religie, nu eens als een smeking, om Gods gunst te verzoeken, dan weer als een dankzegging, om de dankbaarheid des harten te betuigen voor ontvangen weldaden, dan weer als eenvoudige oefening der vroomheid om de bekrachtiging van het verbond te vernieuwen. Tot deze laatste soort behoorden de brandoffers en de plengoffers, de gaven, de eerstelingen en de vredeoffers. Laat ook ons daarom de offers verdelen in twee soorten, en de ene, terwille van ons onderwijs, noemen dienst en ereoffers, omdat ze behoren tot de verering en de dienst van God, die de gelovigen Hem schuldig zijn en betalen; of, indien ge liever wilt, dankoffers, aangezien ze door niemand anders aan God gedaan worden dan door hen, die, met zijn onmetelijke weldaden overladen, zich geheel met al hun handelingen aan Hem overgeven. De andere soort noemen wij zoenoffers of offers der verzoening. Een zoenoffer is een offer, waardoor men de toorn Gods wil doen ophouden, aan zijn oordeel voldoening schenken en daardoor de zonden afwassen en afwissen, opdat de zondaar, van hun vuil gereinigd, en in de reinheid der rechtvaardigheid hersteld, met God verzoend worde. Zo werden in de wet de offeranden genoemd, die voor het verzoenen der zonden gebracht werden, niet omdat ze in staat waren de genade Gods te herwinnen of de ongerechtigheid te niet te doen, maar omdat ze zulk een waar offer afschaduwden, dat eindelijk door Christus alleen inderdaad volbracht is, en door Hem alleen, omdat het door niemand anders kon volbracht worden. En éénmaal, omdat de werking en de kracht van dat ene, door Christus volbrachte, offer eeuwig is, gelijk Hij zelf door zijn eigen woord (Joh. 19:30) getuigd heeft, toen Hij zeide, dat het volbracht en vervuld was; dat is, dat alwat nodig was tot het herwinnen van de genade des Vaders, het verkrijgen van vergeving der zonden, van de gerechtigheid en de zaligheid, door deze zijn enige offerande verricht en volbracht was, en dat er niets meer ontbreekt, zodat er daarna geen enkele plaats voor een ander zoenoffer meer overbleef.

13. 1000Das Wesen des Opfers

Damit uns nun nicht irgendein händelsüchtiger Mensch aus den Ausdrücken „Opfer“ und „Priester“ einen Streit erwachsen laßt, so will ich, allerdings in zusammenfassender Kürze, auch noch deutlich machen, was ich in dieser ganzen Erörterung unter „Opfer“ und „Priester“ verstehe.

Manche dehnen das Wort „Opfer“ (seiner Bedeutung nach) auf alle heiligen Zeremonien und gottesdienstlichen Handlungen aus; aber ich sehe nicht, aus was für einem Grunde sie das tun wollen.

Wir wissen, daß nach dem ständigen Gebrauch der Heiligen Schrift als „Opfer“ das bezeichnet wird, was die Griechen bald „thuesía“ (Opfer), bald „prosphorá“ (Darbringung), bald „teleté“ (Weiheopfer) nennen. Das umfaßt, allgemein verstanden, alles, was man überhaupt Gott darbringt. Wir müssen also eine nähere Unterscheidung eintreten lassen, aber doch so, daß diese Unterscheidung ihre Bezogenheit (anagoge) von den Opfern des mosaischen Gesetzes her hat, unter deren Schatten der Herr seinem Volke die ganze Wahrheit der Opfer vergegenwärtigen wollte. Obwohl diese Opfer nun von vielfältiger Gestalt gewesen sind, so kann man sie doch alle auf zwei Grundformen zurückführen. Denn die Opferung geschah entweder (1) um der Sünde willen, und zwar in der Art einer Genugtuung, durch welche die Schuld vor Gott getilgt wurde, oder sie war (2) ein Merkzeichen des Gottesdienstes und eine Bezeugung der Gottesfurcht, und zwar bald als demütige Bitte, mit der man um Gottes Gnade anhielt, bald als Danksagung zur Bezeugung der Dankbarkeit des Herzens für empfangene Wohltaten, bald auch als einfache Übung der Frömmigkeit zur Erneuerung des Bundesschlusses. Zu dieser letzteren Gruppe gehörten die Brandopfer und Speisopfer, die Gabenopfer, die Erstlingsopfer und die Friedensopfer.

Demnach wollen auch wir die Opfer in zwei Gruppen einteilen. Die Opfer der einen Art wollen wir zum Zweck der Unterweisung als „Dienstopfer“ oder „Frömmigkeitsopfer“ bezeichnen, weil sie in der Verehrung und im Dienst Gottes bestehen, wie sie ihm die Gläubigen schuldig sind und erweisen. Wir können sie auch, wenn man das lieber will, als „Dankopfer“ bezeichnen, weil sie Gott nur von solchen Menschen dargebracht werden, die sich ihm, mit seinen unermeßlichen Wohltaten beladen, mit allem, was sie tun und lassen, hingeben. Die Opfer der anderen Art nennen wir „Sühne-“ oder „Versöhnungsopfer“.

Die Messe ist kein „Sühn-Opfer“

(1) „Sühnopfer“ nennen wir nun ein solches Opfer, das den Zweck hat, Gottes Zorn zu beschwichtigen, seinem Urteil Genüge zu tun und dadurch die Sünden abzuwaschen und zu tilgen, damit der Sünder, von ihren Flecken gereinigt und zur Reinheit der Gerechtigkeit zurückgebracht, bei Gott selbst wieder zu Gnaden kommt. Diesen Namen trugen im Gesetz jene Opfer, die zur Sühne für die Sünden dargebracht wurden (Ex. 29,36) – nicht weil sie imstande gewesen wären, Gottes Gnade zu gewinnen oder die Ungerechtigkeit zu tilgen, sondern weil sie eine schattenhafte Andeutung jenes wahren Sühnopfers sein sollten, das schließlich von Christus allein mit der Tat vollbracht worden ist. Von ihm allein ist es vollbracht worden, weil das kein anderer vermochte. Und das ist einmal geschehen, weil nur das eine von Christus vollbrachte Opfer von ewiger Wirkung und Kraft ist, wie er es selbst mit eigenen Worten bezeugt hat, indem er sagte, es sei „vollbracht“ oder erfüllt (Joh. 19,30), das heißt: alles, was dazu nötig war, die Gnade des Vaters zu gewinnen und Vergebung der Sünden, Gerechtigkeit und Seligkeit zu erlangen, das ist voll und ganz in diesem seinem einigen Opfer geleistet und vollendet, und es fehlt daher nichts, so daß weiterhin für ein anderes Opfer kein Raum mehr bleibt.

13. Die woorde ‘offer’ en 'priester’

Om verder te voorkom dat die een of ander twissoeker na aanleiding van die woorde offer en priester ons die stryd aansê, sal ek ook verduidelik, maar baie bondig, wat ek in my hele betoog met die woorde offer en priester bedoel het. Ek kan nie sien om watter rede diegene wat die woord offer tot alle heilige seremonies en godsdienstige handelinge uitbrei, dit doen nie. Ons weet dat iets volgens Skrifgebruik altyd ’n offer genoem word wat die Grieke thusia,⁵⁴ soms prosphora⁵⁵ en soms telete⁵⁶ noem. Oor die algemeen geneem, vat dit alles saam wat aan God gebring word.⁵⁷ Ons moet dus onderskei tussen sulke offers - nogtans so dat hierdie onderskeid ’n geestelike interpretasie inhou⁵⁸ in ooreenstemming met die offers van die Mosaïese wet omdat dit die Here se wil was om die hele waarheid van offerandes onder die skadu’s daarvan aan sy volk weer te gee.

Hoewel sulke offers verskeie vorms gehad het, kan hulle nogtans tot twee groepe herlei word. Want die offer is gebring òf as ’n soort voldaan vir die sonde om hulle skuld daarmee voor God af te koop; òf dit was ’n teken van godsdiens en ’n betuiging van eerbied wat nou gedien het as ’n gebed om God se guns te vra en dan as danksegging om van harte aan Hom dank te betuig vir seëninge wat hulle ontvang het. Soms het dit ge-20 dien as ’n eenvoudige oefening van godsvrug om die bekragtiging van die verbond te hernieu. Brandoffers, plengoffers, offergawes, die eerstelinge en vredesoffers het op laasgenoemde groep betrekking.⁵⁹ Maar laat ons dit dus ook in twee groepe verdeel en die een groep ter wille van ons onderwysing vereringsoffers en eerbiedsoffers noem.⁶⁰ Hulle berus trouens op die eerbiedsbetoon en diens van God wat die  gelowiges Hom verskuldig is en aan Hom bewys. Of, as jy dit verkies, 1770 kan ons dit dankoffers⁶¹ noem omdat sulke offers slegs deur sommige mense aan God gebring word wat deur sy ontsaglike weldade oorlaai is en hulleself en al hulle werke aan Hom terugbetaal.

Die tweede groep kan ons soenoffers of offers ter versoening noem. Dit is naamlik ’n offer ter versoening waarvan die doel is om die toorn van God te kalmeer, aan sy oordeel voldoening te gee en die sondes daarmee af te was en weg te vee om daardeur die sondaar van die vuilheid daarvan te reinig, hom weer in die suiwerheid van geregtigheid te herstel en weer met God self tot sy guns terug te keer. Die offers wat onder die wet ter versoening van sondes gebring is,⁶² is so genoem - nie dat hulle dievermoë gehad het om God se genade te verkry of die ongeregtigheid uit te wis nie, maar omdat hulle die ware offer van die aard wat uiteindelik deur Christus alleen in werklikheid volbring is, afgeskadu het,⁶³ en dit deur Hom alleen omdat dit deur niemand anders volbring kon word nie. En ook net eenmaal omdat die werking en krag van die een offer wat deur Christus volbring is, ewig is soos Hy self getuig het toe Hy gesê het dat dit volvoer en volbring is.⁶⁴ Dit beteken dat alles wat nodig was om die guns van die Vader te versoen en vergiffenis van sondes, geregtigheid en saligheid te verkry, ten voile deur sy enige offer afgehandel en voltooi was, en dat daar daarom niks ontbreek nie sodat daar hierna geen plek vir ’n ander offer oorgelaat is nie.

13. Теперь, во избежание дискуссий с некоторыми спорщиками по поводу названий «жертвоприношение» и «священник», я кратко поясню, что именно подразумевалось мною под этими именованиями в ходе нашего обсуждения. Я не усматриваю оснований для того, чтобы распространять название «жертвоприношение» на обряды и церемонии, связанные с богослужением. Ибо мы видим, что неизменный обычай Писания - называть жертвоприношением (sacrifice) то, что у греков именуется то «thysia», то «prosphora», то «telete»; это означает вообще всё, что приносится Богу. Однако здесь нам необходимо применить различение, которое выводится из жертвоприношений Моисеева Закона, представляющих, по воле Господа, всю истину духовных жертвоприношений.

Имеется немало разновидностей жертв, однако все они могут быть отнесены к одному из двух видов. Либо жертва приносится за грех как своего рода удовлетворение, которым искупается вина перед Богом, либо в знак служения Богу - как свидетельство воздаваемого Ему почитания. Молит ли человек о Его милости и благосклонности, воздаёт ли хвалу за Его благодеяние или просто приносит жертву в обновление памяти о Завете с Богом - всё это свидетельства почитания Имени Божьего. Поэтому к данному виду следует отнести то, что в Законе именуется всесожжением, жертвенным возлиянием, приношением, первинами и жертвой мирной.

По той же причине и мы разделим жертвоприношения на два вида и назовём их так: один вид - жертвоприношения, имеющие целью почтить Бога. Посредством такого вида жертвоприношений верующие признают Бога источником всяческого блага и поэтому воздают Ему должную благодарность. Другой вид - приношение искупительной жертвы. Искупительная жертва приносится для того, чтобы умерить гнев Бога, удовлетворить Его правосудие и таким образом освободиться, очиститься от грехов, чтобы грешники, смыв с себя пятна греха и восстановив чистоту праведности, вновь обрели милость в глазах Бога.

Жертвы, приносимые в Законе для очищения от грехов, называются жертвой за грех (Исх 29:36). Не потому, что они достаточны для уничтожения неправедности и примирения людей с Богом, но потому, что являются прообразом истинного жертвоприношения, которое было в действительности совершено Иисусом Христом, и только Им, ибо никто другой не мог его совершить. И оно было совершено лишь однажды, потому что его сила и действенность длятся вечно. И сам Иисус Христос свидетельствует об этом, воскликнув: «Совершилось!» (Ин 19:30). То есть всё необходимое для нашего примирения с Отцом, для прощения грехов и снискания праведности и спасения - всё это было достигнуто одной принесённой Им Жертвой, полной и законченной. Полнота её настолько совершенна, что после неё никакого жертвоприношения уже быть не может.

14. | Quamobrem constituo, sceleratissimum probrum et non ferendam esse blasphemiam, tam^h in Christum quam inⁱ sacrificium quo per mortem suam in cruce pro nobis defunctus est, siquis, repetita oblatione, de redimenda peccatorum venia, de propitiando Deo et obtinenda iustitia cogitet. At quid aliud missando agitur, nisi ut novae oblationis merito passionis Christi fiamus participes? Et ne ullus esset insaniendi modus, parum esse putaverunt, si dicerent, commune ex aequo fieri sacrificium pro tota Ecclesia, nisi adderent, sui arbitrii esse, huic aut illi, cui vellent, peculiariter applicare: vel potius cuicunque, qui^k talem sibi mercem numerato pretio emere vellet. Porro, quoniam ad Iudae taxationem accedere non poterant, ut tamen 430 vel aliqua nota authoris sui exemplum referrent, numeri similitudinem retinuerunt. Vendiderat ille triginta^a argenteis: hi, || secundum Gallicam quidem supputationem, || triginta nummulis aereis vendunt; sed ille, semel: hi quoties emptor occurrit.^b Hoc sensu et Sacerdotes esse negamus^c, nempe qui tali oblatione apud Deum pro populo intercedant, qui propitiato Deo peccatorum expiationem peragant. Nam Christus unicus est Novi testamenti Pontifex et Sacerdos, in quem translata sunt omnia sacerdotia, et in quo clausa ac^d terminata. Et si nihil Scriptura de aeterno Christi sacerdotio meminisset: quia tamen Deus, abrogatis illis veteribus, nullum instituit, manet invictum Apostoli argumentum, Neminem sibi honorem usurpare nisi qui a Deo vocatus sit [Hebr. 5. a. 4]. Qua ergo fiducia sacrilegi isti, qui se iactant Christi carnifices, audent se Dei viventis Sacerdotes appellare? ^e

14. Pourtant nous avons à conclurre, que c’est opprobre et blaspheme intolerable contre Jesus Christ et son sacrifice qu’il a fait pour nous par sa mort en la croix, si aucun reitere quelque oblation, pensant en acquerir remission de pechez, reconcilier Dieu, et obtenir justice. Toutesfois qu’est-il fait autre chose en la Messe, sinon que nous soyons par le merite d’une nouvelle oblation faits participans de la passion de Jesus Christ? Et afin de ne mettre nulle fin à leur rage, ils ont pensé que ce seroit peu, s’ils disoyent que leur sacrifiee estoit egalement en commun pour toute l’Eglise, sinon qu’ils adjoustassent qu’il est en leur puissance de l’appliquer peculierement à l’un ou à l’autre, comme ils voudroyent: ou plustost, à quiconque voudroit, en bien payant, acheter leur marchandise. Et pourtant qu’ils ne pouvoyent la mettre à si haut prix que la taxe de Judas: toutesfois afin qu’en quelque marque ils representassent l’exemple de leur autheur, ils ont retenu et gardé la similitude du nombre. Luy, il vendit Jesus Christ trente pieces d’argent: ceux-cy, d’autant qu’en eux est, le vendent trente deniers de cuyvre. Mais luy, il le vendit une fois seulement; ceux-cy, toutes fois et quantes qu’ils rencontrent acheteur. En ce sens je nie que les Prestres du Pape soyent sacrificateurs de droit: c’est, qu’ils intercedent envers Dieu par telle oblation, et qu’ils appaisent son ire en purgeant les pechez. Car Jesus Christ est le seul Sacrificateur du nouveau Testament, auquel tous les sacrifices anciens ont esté devoluz, comme c’est en luy qu’ils ont prins fin. Et encore que l’Escriture ne fist nulle mention de la sacrificature eternelle de Jesus Christ, toutesfois puis que Dieu en abolissant celle qu’il avoit ordonnée du temps de la Loy, n’en a point estably de nouvelle, l’argument de l’Apostre est peremptoire, que nul ne s’attribue l’honneur sinon qu’il soit appellé (Heb. 5:4). De quelle hardiesse donc ces sacrileges icy se nomment-ils Sacrificateurs du Dieu vivant, duquel ils n’ont nul adveu? Et comment osent-ils usurper tel tiltre pour estre bourreaux de Christ?

14. Wherefore, I conclude, that it is a most criminal insult, and intolerable blasphemy, both against Christ himself, and against the sacrifice which he completed on our behalf by his death upon the cross, for any man to repeat any oblation with a view to procure the pardon of sins, propitiate God, and obtain righteousness. But what is the object of the mass, except it be that by the merit of a new oblation we may be made partakers of the passion of Christ? And that there might be no limits to their folly, they have not been satisfied with affirming it to be a common sacrifice offered equally for the whole Church, without adding, that it was in their power to make a peculiar 597application of it to any individual they chose, or rather to every one who was willing to purchase such a commodity with ready money. Though they could not reach the price of Judas, yet, to exemplify some characteristic of their author, they have retained the resemblance of number. Judas sold Jesus for thirty pieces of silver; these men, as far as in them lies, sell him, in French money, for thirty pieces of copper; Judas sold him but once; they sell him as often as they meet with a purchaser. In this sense, we deny that they are priests; that they can intercede with God on behalf of the people by such an oblation; that they can appease the wrath of God, or obtain the remission of sins. For Christ is the sole Priest and High-Priest of the New Testament, to whom all the ancient priesthoods have been transferred, and in whom they are all terminated and closed. And even if the Scripture had made no mention of the eternal priesthood of Christ, yet as God, since the abrogation of the former priesthoods, has instituted no other, the argument of the apostle is irrefragable, that “no man taketh this honour unto himself, but he that is called of God.”¹³⁴⁷ With what effrontery, then, do these sacrilegious mortals, who boast of being the executioners of Christ, dare to call themselves priests of the living God!

14. The Lord’s Supper not properly called a propitiatory sacrifice, still less can the Popish Mass be so called. Those who mutter over the mass cannot be called priests.

Wherefore, I conclude, that it is an abominable insult and intolerable blasphemy, as well against Christ as the sacrifice, which, by his death, he performed for us on the cross, for any one to think of repeating the oblation, of purchasing the forgiveness of sins, of propitiating God, and obtaining justification. But what else is done in the mass than to make us partakers of the sufferings of Christ by means of a new oblation? And that there might be no limit to their extravagance, they have deemed it little to say, that it properly becomes a common sacrifice for the whole Church, without adding, that it is at their pleasure to apply it specially to this one or617that, as they choose; or rather, to any one who is willing to purchase their merchandise from them for a price paid. Moreover, as they could not come up to the estimate of Judas, still, that they might in some way refer to their author, they make the resemblance to consist in the number. He sold for thirty pieces of silver: they, according to the French method of computation, sell for thirty pieces of brass. He did it once: they as often as a purchaser is met with. We deny that they are priests in this sense—namely, that by such oblations they intercede with God for the people, that by propitiating God they make expiation for sins. Christ is the only Pontiff and Priest of the New Testament: to him all priestly offices were transferred, and in him they closed and terminated. Even had Scripture made no mention of the eternal priesthood of Christ, yet, as God, after abolishing those ancient sacrifices, appointed no new priest, the argument of the apostle remains invincible, “No man taketh this honour unto himself, but he that is called of God, as was Aaron” (Heb. 5:4). How, then, can those sacrilegious men, who by their own account are murderers of Christ, dare to call themselves the priests of the living God?

14. Daarom stel ik vast, dat het een zeer snode schanddaad en een onverdragelijke lastering is zowel tegenover Christus als tegenover de offerande, die Hij door zijn dood aan het kruis voor ons volbracht heeft, indien men door herhaling van de offerande denkt vergeving der zonden te ontvangen, God te verzoenen en gerechtigheid te verkrijgen. Maar waar gaat het bij de mis anders om, dan dat we door de verdienste van een nieuwe offerande deel krijgen aan het lijden van Christus? En opdat hun razernij geen maat zou houden, hebben zij het voor te gering geacht, wanneer ze zeiden, dat een gemeenschappelijke offerande gedaan werd gelijkelijk voor de ganse kerk, indien ze er niet aan toevoegden, dat het aan hun goeddunken stond die offerande op deze of gene, wie zij wilden, in het bijzonder toe te passen, of liever aan een ieder, die zulk een koopwaar met gereed geld wilde kopen. Verder hebben ze, daar ze de hoge prijs, die Judas ontving, niet konden bereiken, om toch door enig kenmerk het voorbeeld van hun meester weer te geven, de gelijkheid van het getal behouden. Judas had Christus verkocht voor dertig zilverlingen, zij verkopen Hem, naar Franse rekening, voor dertig koperen penningen; hij echter deed het éénmaal, zij, zo dikwijls zich een koper voordoet. In die zin ontkennen wij ook, dat zij priesters zijn, namelijk daar ze met zulk een offerande bij God voor het volk tussenbeide komen en door de verzoening van God de reiniging der zonden volbrengen. Want Christus is de enige Priester en Middelaar van het Nieuwe Testament, op wie alle priesterschappen overgedragen en in wie ze besloten en geëindigd zijn. Ook al had de Schrift in het geheel geen melding gemaakt van het eeuwige priesterschap van Christus, blijft toch, omdat God, na afschaffing van de oude priesterschappen, geen enkel nieuw ingesteld heeft, het argument van de apostel steekhoudend, dat niemand zich deze eer neemt dan wie door God geroepen is (Heb. 5:4) Waarop vertrouwend durven dan die heiligschenners, die verkondigen, dat zij de offeraars van Christus zijn, zich priester des levenden Gods noemen?

14. 1001

Aus diesem Grunde stelle ich fest, daß sowohl Christus als auch seinem Opfer, das er durch seinen Tod am Kreuz für uns vollbracht hat, eine ganz ruchlose Schmähung und untragbare Lästerung angetan wird, wenn jemand durch ein wiederholtes Opfer daran denkt, sich die Vergebung der Sünden zu erkaufen, Gott zu versöhnen und Gerechtigkeit zu erlangen. Worum geht es nun aber bei dem Messehalten anders, als daß wir um einer neuen Opferung willen des Leidens Christi teilhaftig werden sollen?

Und damit der Aberwitz kein Maß und Ziel hat, so haben die Papisten gemeint, es sei zu wenig, wenn sie sagten, es geschehe hier ein gemeinsames Opfer, das gleichermaßen für die gesamte Kirche Geltung habe; nein, sie haben noch hinzusetzen zu müssen geglaubt, es stehe in ihrem Belieben, dies Opfer in besonderer Weise dem einen oder anderen Menschen, je, wie sie es wollten, zuzuwenden – oder besser: jedem beliebigen Menschen, der sich solche „Ware“ mit barem Gelde kaufen will! Da sie nun den Preis, den Judas empfing, nicht haben erreichen können, so haben sie, um doch wenigstens an einem Merkmal das Vorbild ihres Meisters zu erkennen zu geben, in der Zahl eine Ähnlichkeit bewahrt. Judas hat Christus für dreißig Silberlinge verkauft, die Papisten tun es nach französischer Münze um dreißig Kupferpfennige; nur tat es Judas einmal, die Papisten dagegen tun es, sooft sich ein Käufer einstellt.

In diesem Sinne bestreiten wir auch, daß sie Priester sind, das heißt Leute, die mit solchen Opfern bei Gott für das Volk einträten und durch Versöhnung Gottes eine Tilgung der Sünden bewirkten. Denn Christus ist der einige Priester und Hohepriester des Neuen Bundes, auf ihn ist jegliches Priesteramt übertragen, und in ihm sind sie alle verschlossen und zu ihrem Ende gekommen. Auch wenn die Schrift von Christi ewigem Priestertum nichts erwähnte, so müßte doch, weil Gott nach Abschaffung jener alten Priestertümer kein neues gestiftet hat, der Beweisgrund des Apostels unwiderlegt stehenbleiben, wonach sich niemand diese Ehre nimmt, er sei denn von Gott berufen (Hebr. 5,4). An was für einer Zuversicht erdreisten sich nun diese Heiligtumsschänder, die sich zu Schlächtern Christi aufwerfen, sich Priester des lebendigen Gottes zu nennen?

14. Die nagmaal kan dus nie as ’n soenoffer beskou word nie en veel minder nog die Roomse Mis

Daarom kom ek tot die beslissing dat dit ’n uiterste belediging en ondraaglike laster is sowel teenoor Christus as teenoor die offer wat Hy deur sy dood aan die kruis vir ons volbring het as iemand sou dink dat hy deur hierdie offer te herhaal, vergiffenis van sy sondes kan verkry, God kan versoen en geregtigheid kan bekom. En wat anders word deur die viering van hulle Mis gedoen as dat ons deur die verdienste van ’n nuwe offer deelgenote in Christus se lyding moet word? En om te voorkom dat daar ’n perk aan hulle waansinnigheid was, het hulle gereken dat dit te min sou wees as hulle sou sê dat (in die Mis) gelyk ’n gemeenskaplike offer vir die hele kerk gebring word, en hulle nie sou byvoeg dat dit aan hulle oordeel oorgelaat is om die offer besonderlik aan die een of die 1771 ander mens aan wie hulle wil, te bedien - of eerder, aan enigiemand wat so ’n handelsartikel vir hom teen ’n vasgestelde prys wou koop nie! Omdat hulle verder nie in staat was om die prys van Judas te behaal nie, het hulle nogtans die ooreenkoms met die getal behou om ten minste met een of ander teken die voorbeeld van hulle leier weer te gee. Hy het Christus vir dertig silwerstukke verkoop;⁶⁵ volgens die Franse geldberekening verkoop hulle Hom vir dertig koper muntstukke; maar Judas het Hom net eenmaal verkoop; hulle verkoop Hom so dikwels hulle ’n koper teenkom!⁶⁶

In hierdie sin verklaar ons ook dat hulle geen priesters is om deur so ’n offer vir die kerkvolk voor God in te tree, en deur die versoening met God vergiffenis van sondes te bewerk nie. Christus is immers die enigste Hoëpriester en Priester van die Nuwe Verbond en alle priesterskappe is op Hom oorgedra en in Hom afgesluit en beëindig. En as die Skrif geen melding van die ewige Priesterskap van Christus gemaak het nie, en omdat God nogtans die priesterskappe van ouds afgeskaf het en geen ander priesterskap ingestel het nie, bly die redenasie van die apostel onoorwonne, naamlik dat niemand hom hierdie eer mag aanmatig sonder dat hy deur God daartoe geroep is nie.⁶⁷ Met watter selfvertroue waag hierdie heiligskenners wat daarop roem dat hulle Christus se slagters is, om hulle priesters van die lewende God te noem?

14. Итак, мы должны заключить, что если кто-нибудь повторяет жертвоприношение, думая таким образом стяжать прощение грехов, примирение с Богом и праведность, то тем самым он бесчестит Иисуса Христа и совершает недопустимое святотатство. Но что представляет собой месса, как не попытку сделаться посредством нового жертвоприношения причастником страстей Христовых? Однако бешенство наших противников не имеет предела. Им кажется мало утверждения, что их жертвоприношение совершается равным образом и совместно для всей Церкви. Нет, они добавляют, что в их власти совершать его применительно к тому или иному человеку в отдельности - точнее, ко всякому, кто хорошо заплатит за их товар. И хотя они не могут продать его за столь высокую цену, которая была заплачена Иуде, тем не менее они в подражание своему родоначальнику сохраняют некоторое сходство в сумме. Иуда продал Христа за тридцать сребреников, а они продают Его за тридцать медных денье. Но Иуда продал Христа лишь однажды; они же всякий раз, когда находят покупателя.

Поэтому я отрицаю, что папские священники - настоящие священники, то есть ходатаи перед Богом, приносящие жертву и умиротворяющие гнев Божий очищением от грехов. Ибо Иисус Христос есть единственный Священник (Sacrificateur) Нового Завета. На Него было возложено принесение всех древних жертв, и в Нём они исполнились до конца. И даже если бы в Писании вовсе не было упомянуто о вечном священстве Иисуса Христа, всё равно Бог, отменив прежнее священство Закона и не заменив его новым, подтверждает довод апостола: никто сам собой не приемлет чести священства, кроме как призываемый Богом (Евр 5:4). Как же эти святотатцы дерзают называть себя священниками Бога Живого, не имея призвания? Как отваживаются узурпировать эту честь, будучи палачами Христа?

15. | Est apud Platonem libro de Repu, secundo elegantissimus locus. Ubi || quum de veteribus piaculis disserit, stultamque improborum ac scelestorum hominum confidentiam ridet, qui putarent his quasi velis obtegi sua flagitia, ne a diis cernerentur, et tanquam facta cum diis pactione, securius sibi indulgerent^{f 1}: prorsus videtur ad Missariae expiationis usum, qualis hodie in mundo est, alludere. Fraudare alium et circumvenire, nefas esse omnes sciunt. Vexare iniuriis viduas, pupillos expilare, 431 molestiam inferre pauperibus, malis artibus aliorum bona ad se rapere, periuriis et fraudibus involare in cuiusquam fortunas, vi ac tyrannico terrore opprimere quenquam, impium esse fatentur omnes. Quomodo igitur haec omnia passim audent tam multi, tanquam impune ausuri? Sane, si rite expendimus, non alia causa tantum illis animi facit, nisi quia Missario sacrificio, tanquam soluto pretio, satisfacturos se Deo confidunt, aut saltem hanc sibi cum eo transigendi facilem esse viam. Pergit deinde Plato crassum eorum stuporem ridere, qui talibus piaculis poenas redimi opinantur, quas alioqui apud inferos subituri essent¹. Et quorsum hodie spectant anniversaria et maior pars Missarum, nisi ut qui tota vita crudelissimi tyranni fuerunt, aut rapacissimi praedones, aut ad omne flagitium prostituti, tanquam hac mercede redempti, purgatorium ignem evadant?

15. Il y un beau passage en Platon, au second livre De la republique, où il monstre qu’entre les Payens ceste perverse opinion regnoit. Car il dit que les usuriers, les paillards, les perjures et trompeurs, apres avoir exercé beaucoup de cruautez, rapines, fraudes, extorsions et autres malices, pensoyent bien estre quittes s’ils fondoyent quelques anniversaires, pour effacer la memoire de toute leur meschanceté. Et ainsi, ce Philosophe payen se moque de leur folie, de ce qu’ils pensoyent payer Dieu en telle monnoye, comme en luy bendant les yeux à ce qu’il ne vist goutte en toutes leurs meschancetez, se donnans au reste tant plus grande licence de mal faire. Enquoy il semble qu’il monstre au doigt la practique de la Messe telle qu’elle est aujourdhuy au monde. Chacun sait que c’est chose detestable, de frauder son prochain. Chacun confesse que ce sont crimes enormes, de tourmenter les vefves, piller les orphelins, affliger les povres, attirer à soy les biens d’autruy par mauvaises traffiques, attraper çà et là ce qu’on peut par perjures et fraudes, et usurper par violence et tyrannie, ce qui n’est pas nostre. Comment donc tant de gens l’osent-ils faire, comme le faisant sans crainte de punition? Certes si nous considerons bien tout, ils ne prennent tant de hardiesse d’ailleurs, sinon qu’ils se confient de satisfaire à Dieu par le sacrifice de la Messe, comme en luy payant ce qu’ils luy doyvent, ou bien que c’est un moyen d’appointer avec luy. Platon en poursuyvant ce propos, se moque de ceste sottise, qu’on cuide se racheter des peines qu’il faudroit endurer en l’autre monde. Et à quoy tendent, je vous prie, tant d’anniversaires, et la plus part des Messes, sinon à ce que ceux qui ont esté toute leur vie des cruels tyrans, ou larrons et pilleurs, ou abandonnez à toute vilainie, se rachetent du Purgatoire?

15. There is a beautiful passage in Plato, in which he treats of the ancient expiations among the heathen, and ridicules the foolish confidence of wicked and profligate men, who thought that such disguises would conceal their crimes from the view of their gods, and, as if they had made a compromise with their gods, indulged themselves in their vices with the greater security. This passage almost seems as if it had been written with a view to the missal expiation as it is now practised in the world. To defraud and circumvent another person, every one knows to be unlawful. To injure widows, to plunder orphans, to harass the poor, to obtain the property of others by wicked arts, to seize any one’s fortune by perjuries and frauds, to oppress a neighbour with violence and tyrannical terror, are universally acknowledged to be enormous crimes. How, then, do so many persons dare to commit all these sins, as if they might perpetrate them with impunity? If we duly consider, we shall find that they derive fresh encouragement from no other cause than the confidence which they feel that they shall be able to satisfy God by the sacrifice of the mass, as a complete discharge of all their obligations to him, or at least that it affords them an easy mode of compromising with him. Plato afterwards goes on to ridicule the gross stupidity of those who expect by such expiations to be delivered from 598the punishments which they would otherwise have to suffer in hell. And what is the design of the obits, or anniversary obsequies, and the greater part of the masses, but that those who all their lifetime have been the most cruel of tyrants, the most rapacious of robbers, or abandoned to every enormity, as if redeemed with this price, may escape the fire of purgatory?

15. Their vanity proved even by Plato.

There is a most elegant passage in the second book of Plato’s Republic. Speaking of ancient expiations, and deriding the foolish confidence of wicked and iniquitous men, who thought that by them, as a kind of veils, they concealed their crimes from the gods; and, as if they had made a paction with the gods, indulged themselves more securely, he seems accurately to describe the use of the expiation of the mass, as it exists in the world in the present day. All know that it is unlawful to defraud and circumvent another. To do injustice to widows, to pillage pupils, to molest the poor, to seize the goods of others by wicked arts, to get possession of any man’s succession by fraud and perjury, to oppress by violence and tyrannical terror, all admit to be impious. How then do so many, as if assured of impunity, dare to do all those things? Undoubtedly, if we duly consider, we will find that the only thing which gives them so much courage is, that by the sacrifice of the mass as a price paid, they trust that they will satisfy God, or at least will easily find a means of transacting with him. Plato next proceeds to deride the gross stupidity of those who think by such expiations to redeem the punishments which they must otherwise suffer after death. And what is meant by anniversaries and the greater part of masses in the present day, but just that those who through life have been the most cruel tyrants, or most rapacious plunderers, or adepts in all kinds of wickedness, may, as if redeemed at this price, escape the fire of purgatory?

15. Er is een zeer schone plaats bij Plato in het tweede boek over de Staat. Wanneer hij daar spreekt over de oude zoenoffers en lacht om het dwaze vertrouwen van boze en misdadige mensen, die meenden, dat daardoor hun schanddaden als door omhulsels bedekt worden, zodat ze door de goden niet werden gezien en die, alsof ze met de goden een overeenkomst gesloten hadden, met groter zorgeloosheid aan hun lusten toegaven, dan schijnt hij geheel en al een toespeling te maken op het gebruik van de verzoening door de mis, zoals die tegenwoordig in de wereld is. Een ieder weet, dat het ongeoorloofd is een ander te bedriegen en te misleiden. Een ieder erkent, dat het goddeloos is weduwen door onrechtmatige handelingen te kwellen, wezen te beroven, armen overlast aan te doen, door boze streken het goed van anderen te roven, door meineed en bedrog een aanslag te doen op iemands rijkdom en door geweld en tirannieke verschrikking iemand te onderdrukken. Hoe komt het dan, dat zovelen dit alles overal durven, alsof ze het ongestraft zullen wagen te doen? Ongetwijfeld, wanneer wij dit naar behoren overdenken, schenkt geen andere oorzaak hun zoveel moed, dan deze, dat ze vertrouwen door de offerande der mis, als door een betaalde prijs, Gode genoegdoening te zullen verschaffen, of althans dat ze menen, dat dit voor hen een gemakkelijke weg is om de zaak met Hem in orde te maken. Plato gaat dan voort te lachen om de grove dwaasheid van hen, die menen, dat door zulke zoenoffers de straf afgekocht wordt, die ze anders in de onderwereld zouden moeten ondergaan. En waartoe dienen tegenwoordig de jaarlijkse plechtigheden en het grootste deel der missen anders dan opdat zij, die hun ganse leven lang zeer wrede tirannen geweest zijn, of zeer hebzuchtige rovers, of die voor elke schanddaad klaar stonden, als het ware door dit loon losgekocht, aan het vagevuur zouden ontkomen?

15.

Es gibt bei Platon im zweiten Buche seines Werkes „Vom Staat“ eine sehr treffliche Stelle. Da spricht er von den alten Sühnopfern und verlacht die törichte Zuversicht böser und ruchloser Menschen, die da meinten, ihre Opfer seien gleich Decken, unter denen sich ihre Schandtaten verhüllen könnten, so daß sie von den Göttern nicht gesehen würden, und die mit den Göttern gleichsam einen Bund gemacht zu haben glaubten und sich dann um so unbekümmerter gehen ließen. Es kommt einem geradezu so vor, als spiele Platon damit auf die Sühneübung in der Messe an, wie sie heutzutage in der Welt besteht. Daß es ein Frevel ist, einen anderen zu betrügen und zu hintergehen, das weiß jedermann. Daß es gottlos ist, die Witwen mit Ungerechtigkeiten zu quälen, die Waisen auszuplündern, die Armen zu bedrücken, anderer Leute Gut mit bösen Praktiken an sich zu reißen, auf das Vermögen eines anderen mit Meineid und Betrug einen Anschlag zu machen und einen Menschen mit Gewalt und tyrannischer Grausamkeit zu unterdrücken – das gibt jedermann zu. Wie kommt es nun, daß sich so viele Leute das alles zu tun erlauben, als ob sie es straflos wagen könnten? Fürwahr, wenn wir es recht bedenken, so besteht keine Ursache, die ihnen soviel Mut macht als eben die, daß sie der Zuversicht sind, sie könnten Gott durch das Meßopfer wie mit einer entrichteten Zahlung Genugtuung leisten, oder daß sie wenigstens darauf vertrauen, daß dies für sie ein leicht gangbarer Weg sei, um mit ihm ins reine zu kommen.

Dann geht Platon noch weiter und verlacht den groben Stumpfsinn derer, die der Meinung sind, sie könnten sich mit dergleichen Sühnopfern von den Strafen 1002 loskaufen, die sie sonst in der Unterwelt erleiden müßten. Und was haben nun heutzutage die Jahrgedächtnisse und der größere Teil der Messen anders für einen Zweck, als daß Menschen, die ihr ganzes Leben lang die grausamsten Tyrannen oder die beutegierigsten Räuber gewesen sind oder jeglicher Schandtat ergeben waren, gleichsam mit diesem „Preis“ losgekauft werden und dadurch dem Fegefeuer entrinnen sollen?

15. Selfs Plato weerlê die opvatting dat die heidene hulle gode deur soenoffers gunstig kon stem

In die tweede boek van Die Republiek van Plato kom daar ’n uiters elegante stelling voor.⁶⁸ Daar praat hy oor die soenoffers van ouds en hy spot met die dwaas selfvertroue van goddelose en sondige mense wat gereken het dat hulle oortredings hierdeur as ’t ware soos deur seile bedek word sodat dit nie deur die gode raakgesien kan word nie, en dat hulle dan asof hulle met die gode ’n ooreenkoms aangegaan het, onbesorgder vrye teuels aan hulle luste kon gee. Dit skep volstrek die indruk dat hy met die soenoffer van die Mis soos dit vandag op die wêreld gebruik word, spot. Almal weet dat dit sonde is om iemand te mislei en te bedrieg. Almal erken dat dit goddeloos is om weduwees te veronreg, wese te beroof, armes lastig te val, met skelmstreke ander se 1772 eiendom op te raap, met meineed en bedrog beslag op ander se goed te lê, en om iemand met geweld en tirannieke vrees te onderdruk. Hoe durf so baie mense dit alles dan oral doen en durf hulle dit ook sonder om gestraf te word aan? As ons dit na behore oorweeg, dra geen ander rede soveel daartoe by om hulle oormoedig te maak as omdat hulle vertrou dat hulle God met die offer van die Mis asof hulle daarmee hulle skuld vereffen, tevrede sal stel nie, of ten minste dat dit ’n maklike manier is om met Hom af te reken.

Plato gaan daarna verder om met die growwe stompsinnigheid van die mense te spot wat meen dat hulle met sulke offers hulle straf kan afkoop terwyl hulle dit andersins in die hel sou ondergaan.⁶⁹ En waartoe dien die jaarlikse Misse en die grootste deel van hulle Misse vandag anders as dat diegene wat hulle lewe lank die wreedste tiranne was, of die gierigste rowers, of aan elke oortreding uitgelewer was, asof hulle deur die prys (van hierdie Misse) losgekoop is en die vagevuur kan vryspring?

15. У Платона во II книге «Государства» (Платон. Государство, II, 8, 365е) есть прекрасное место, где показано, что это превратное мнение царило у язычников. Платон говорит, что ростовщики, распутники, клятвопреступники и обманщики, виновные во множестве жестокостей, грабежей, мошенничеств, вымогательств и прочих злодеяний, надеются очиститься от вины, учредив ежегодные поминовения, и таким образом стереть память обо всех своих преступлениях. Философ-язычник смеётся над глупостью этих людей, думающих подобной монетой расплатиться с Богом. Они надеются, что сумеют отвести Его глаза, дабы Он вовсе не замечал их низости, а сами в полной мере дают себе волю в злодеяниях.

Кажется, будто Платон здесь прямо-таки указывает пальцем на мессу в том виде, в каком она практикуется в наши дни. Всякий знает, что обманывать ближнего отвратительно; всякий признаёт, что мучить вдов, грабить сирот, притеснять бедных, мошенническим путём завладевать чужим имуществом, искать повсюду выгоду с помощью обмана и клятвопреступления, присваивать себе то, что тебе не принадлежит, прибегая к тирании, - значит совершать чудовищное преступление. Почему же столь многие люди отваживаются на подобное, будто не ведая страха наказания? Если вдуматься, они так дерзки именно потому, что надеются удовлетворить Бога приношением мессы. Месса - как бы форма уплаты долга, способ расчёта с Богом. Рассуждая на эту тему, Платон насмехается над глупостью тех, кто пытается откупиться от уготованных им мучений в потустороннем мире (там же, 366а). Но какова, я спрашиваю, цель множества ежегодных поминальных служб и большинства месс? Не в том ли она, чтобы люди, которые всю жизнь были жестокими тиранами, ворами, грабителями и любителями всяческих низостей, могли откупиться от чистилища?

16. | Sub altero sacrificii genere, quod εὐχαριστικὸν diximus, continentur || omnia charitatis officia, quibus dum fratres nostros complectimur, Dominum ipsum in membris suis honoramus: || omnes deinde^a nostrae preces, laudes, gratiarum actiones, et quicquid in Dei cultum a nobis agitur. || Quae demum omnia a maiore sacrificio dependent, quo anima et corpore in templum sanctum Domino consecramur. Neque enim satis est, si externae nostrae actiones ad illius obsequium applicentur: || sed nos primo, deinde nostra omnia^b consecrari ac dedicari illi convenit: ut quicquid in nobis est, gloriae eius serviat, et eius amplificandae studium^c spiret. Haec sacrificii species^d nihil ad iram Dei placandam, nihil ad impetrandam peccatorum remissionem, nihil ad promerendam iustitiam pertinet: sed in magnificando duntaxat et exaltando Deo versatur. || Siquidem gratum acceptumque Deo esse non potest, nisi ex eorum manu, quos iam accepta peccatorum remissione sibi aliunde reconciliavit^e ideoque^f piaculo absolvit^g. Est autem adeo Ecclesiae necessaria ut abesse ab ea non possit. Itaque aeterna futura est quandiu stabit populus Dei, quemadmodum iam ex Propheta superius visum est²: siquidem eo sensu accipere libet vaticinium istud, Quoniam a solis ortu || usque ad occasum magnum est nomen meum in Gentibus: et in omni loco incensum offeretur^h nomini meo, atque oblatio munda: quoniam terribile est nomen meum in Gentibus, dicit Dominus [Malach. 1. c. 11]; tantum abest ut 432 submoveamus. || Sic Paulus iubet nos offerre corpora nostra hostiam viventem, sanctam, acceptam Deo, rationalem cultum [Rom. 12. a. 1]. Ubi significanter admodum loquutus est, quum hunc esse rationalem nostrum cultum subiecit; intellexit enim spiritualem colendi Dei ritum, quem carnalibus Legis Mosaicae sacrificiis tacite opposuit. Sic beneficentia^a et communicatio victimae appellantur quibus placetur Deo [Heb. 13. c. 16]. Sic Philippensium benignitas, qua Pauli inopiam sublevarant, hostia bonae fragrantiae [Philip. 4. d. 18]; sic omnia fidelium bona opera, spirituales hostiae.

16. Sous l’autre espece de sacrifice, qui est appellé Sacrifice d’action de graces, ou de louange, sont contenuz tous les offices de charité: lesquels quand ils se font à noz prochains, se rendent aucunement à Dieu, lequel est ainsi honnoré en ses membres; sont aussi contenues toutes noz prieres, louanges, actions de graces, et tout ce que nous faisons pour servir et honnorer Dieu. Lesquelles oblations dependent toutes d’un plus grand sacrifice, par lequel nous sommes en corps et en ame consacrez et dediez pour saincts temples à Dieu. Car ce n’est point assez si noz actions exterieures sont employées à son service: mais il est convenable que nous premierement avec toutes noz œuvres luy soyons dediez, afin que tout ce qui est en nous serve à sa gloire, et exalte sa magnificence. Ceste maniere de sacrifice n’appartient rien à appaiser l’ire de Dieu, et impetrer remission des pechez, ne pour meriter et acquerir justice: mais seulement tend à magnifier et glorifier Dieu. Car elle ne luy peut estre agreable, si elle ne procede de ceux, qui ayans obtenu remission des pechez, sont desja reconciliez à luy, et justifiez d’ailleurs. Et davantage, tel sacrifice est si necessaire à l’Eglise, qu’il n’en peut estre hors. Et pourtant il sera eternel, tant que durera le peuple de Dieu: comme aussi il a esté escrit par le Prophete. Car il faut ainsi prendre ce tesmoignage de Malachie, Depuis Orient jusques en Occident mon Nom est grand entre les Gens, et en tout lieu encensement est offert à mon Nom, et oblation nette et pure. Car mon Nom est terrible entre les Gens, dit le Seigneur (Mal. 1:11); tant s’en faut-il que nous l’en ostions. Ainsi sainct Paul nous commande que nous offrions noz corps en sacrifice vivant, sainct, plaisant à Dieu, raisonnnable service (Rom. 12:1). Auquel lieu il a tresproprement parié, quand il a adjousté que c’est-là le service raisonnable que nous rendons à Dieu. Car il a entendu une forme spirituelle de servir et honnorer Dieu: laquelle il a opposée tacitement aux sacrifices charnels de la Loy Mosaique. En ceste maniere les aumosnes et bien-faits sont appellez Hosties esquelles Dieu prend plaisir (Hebr. 13:16). En ceste maniere la liberalité des Philippiens, par laquelle ils avoyent subvenu à l’indigence de sainct Paul, est nommée Oblation de bonne odeur: toutes les œuvres des fideles, Hosties spirituelles (Phil. 4:18; 1 Pierre 2:5).

16. Under the other kind of sacrifices, which we have called the sacrifice of thanksgiving, are included all the offices of charity, which when we perform to our brethren, we honour the Lord himself in his members; and likewise all our prayers, praises, thanksgivings, and every thing that we do in the service of God; all which are dependent on a greater sacrifice, by which we are consecrated in soul and body as holy temples to the Lord. It is not enough for our external actions to be employed in his service: it is necessary that first ourselves, and then all our works, be consecrated and dedicated to him; that whatever belongs to us may conduce to his glory, and discover a zeal for its advancement. This kind of sacrifice has no tendency to appease the wrath of God, to procure remission of sins, or to obtain righteousness: its sole object is to magnify and exalt the glory of God. For it cannot be acceptable and pleasing to God, except from the hands of those whom he has already favoured with the remission of their sins, reconciled to himself, and absolved from guilt; and it is so necessary to the Church as to be altogether indispensable. Therefore it will continue to be offered for ever, as long as the people of God shall exist; as we have already seen from the prophet. For so far are we from wishing to abolish it, that in that sense we are pleased to understand the following prediction: “From the rising of the sun, even unto the going down of the same, my name shall be great among the Gentiles; and in every place incense shall be offered unto my name, and a pure offering; for my name shall be great among the heathen, saith the Lord of hosts.”¹³⁴⁸ So Paul enjoins us to “present” our “bodies, a living sacrifice, holy, acceptable unto God,” which is our “reasonable service.”¹³⁴⁹ He has expressed himself with the strictest propriety, by adding that this is our reasonable service; for he intended a spiritual kind of Divine worship, which he tacitly opposed to the carnal sacrifices of the Mosaic law. So “to do good, and to communicate,” are called “sacrifices with which God is well pleased.”¹³⁵⁰ So the liberality of the Philippians in supplying the wants of Paul was “an odour of a sweet smell, a sacrifice acceptable and well pleasing to God.”¹³⁵¹ So all the good works of believers are spiritual sacrifices.

16. To the eucharistic class of sacrifice belong all offices of piety and charity. This species of sacrifice has no connection with the appeasing of God.

Under the other kind of sacrifice, which we have called eucharistic, are included all the offices of charity, by which, while we embrace our brethren, we honour the Lord himself in his members; in fine, all our prayers, praises, thanksgivings, and every act of worship which we perform to God. All these depend on the greater618sacrifice with which we dedicate ourselves, soul and body, to be a holy temple to the Lord. For it is not enough that our external acts be framed to obedience, but we must dedicate and consecrate first ourselves, and, secondly, all that we have, so that all which is in us may be subservient to his glory, and be stirred up to magnify it. This kind of sacrifice has nothing to do with appeasing God, with obtaining remission of sins, with procuring justification, but is wholly employed in magnifying and extolling God, since it cannot be grateful and acceptable to God unless at the hand of those who, having received forgiveness of sins, have already been reconciled and freed from guilt. This is so necessary to the Church, that it cannot be dispensed with. Therefore, it will endure for ever, so long as the people of God shall endure, as we have already seen above from the prophet. For in this sense we may understand the prophecy, “From the rising of the sun, even unto the going down of the same, my name shall be great among the Gentiles; and in every place incense shall be offered unto my name, and a pure offering: for my name shall be great among the heathen, said the Lord of hosts” (Malachi 1:11); so far are we from doing away with this sacrifice. Thus Paul beseeches us by the mercies of God, to present our bodies “a living sacrifice, holy, acceptable unto God,” our “reasonable service” (Rom. 12:1). Here he speaks very significantly when he adds, that this service is reasonable, for he refers to the spiritual mode of worshipping God, and tacitly opposes it to the carnal sacrifices of the Mosaic Law. Thus to do good and communicate are called sacrifices with which God is well pleased (Heb. 13:16). Thus the kindness of the Philippians in relieving Paul’s want is called “an odour of a sweet smell, a sacrifice acceptable, well pleasing to God” (Phil. 4:18); and thus all the good works of believers are called spiritual sacrifices.

16. Tot de andere soort der offeranden, die wij de dankoffers noemen, behoren alle plichten der liefde, door welke wij, wanneer wij ze aan onze broederen bewijzen, de Here zelf in zijn leden eren; vervolgens al onze gebeden, lof en dankzeggingen en alwat tot de dienst van God door ons gedaan wordt. En die alle hangen eindelijk aan een grotere offerande, waardoor wij met ziel en lichaam de Here tot een heilige tempel geheiligd worden. Immers het is niet genoeg, indien onze uiterlijke daden gevoegd worden worden tot gehoorzaamheid aan Hem; maar eerst moeten wij, en dan al het onze aan Hem geheiligd en gewijd worden: opdat alwat in ons is, zijn heerlijkheid dient en er naar streeft die te vergroten. Deze soort van offeranden dienen niet om Gods toorn te stillen, niet om vergeving der zonden te verkrijgen, en niet om gerechtigheid te verdienen; maar zij houden zich slechts bezig met God te verheerlijken en groot te maken. Want ze kunnen Gode niet aangenaam en welgevallig zijn, ten zij ze komen van de hand van hen, wie Hij reeds vergeving der zonden heeft geschonken, om een andere reden met zich verzoend heeft en daarom van schuld heeft vrijgesproken. En ze zijn voor de kerk zo noodzakelijk, dat ze niet zonder die zijn kan. Zij zullen dus eeuwig blijven, zolang Gods volk er zijn zal, gelijk reeds vroeger gezien is uit de profeet; immers in die betekenis mag men deze voorzegging (Mal. 1:11) opvatten: "Maar van de opgang der zon tot haar ondergang is mijn naam groot onder de heidenen, en aan alle plaats zal mijn naam reukwerk toegebracht worden, en een rein offer; want mijn naam is vreselijk onder de heidenen, zegt de Here"; zover is het er vandaan, dat wij die offeranden zouden wegdoen. Zo gebiedt Paulus (Rom. 12:1) dat wij onze lichamen zullen offeren tot een levende, heilige, Gode welbehagelijke offerande, welke is onze redelijke godsdienst. Alwaar hij zeer duidelijk gesproken heeft, doordat hij er aan toevoegde, dat dit is onze redelijke Godsdienst. Want hij verstond daaronder de geestelijke wijze om God te dienen, die hij stilzwijgend stelde tegenover de vleselijke offerande der Mozaïsche wet. Zo worden de weldadigheid en de mededeelzaamheid offeranden genoemd, waarmee God verzoend wordt (Heb. 13:16) Zo wordt de weldadigheid der Filippenzen, waardoor ze Paulus in zijn gebrek gesteund hadden, een offerande genoemd van een welriekende reuk (Filip. 4:18) Zo zijn alle goede werken der gelovigen geestelijke offeranden.

16. Die "Dankopfer" der christlichen Kirche

(2) In der zweiten Gruppe von Opfern, die wir als „ Dankopfer „ bezeichneten, sind alle Pflichtwerke der Liebe zusammengefaßt, die wir unseren Brüdern erweisen, um dadurch zugleich den Herrn in seinen Gliedern zu ehren. Ferner gehören hierher alle unsere Gebete, Lobpreise, Danksagungen und alles, was wir zur Verehrung Gottes tun. All das hängt schließlich von einem größeren Opfer ab, kraft dessen wir nach Seele und Leib zu einem Tempel geweiht werden, der dem Herrn heilig ist. Denn es ist nicht genügt wenn unsere äußeren Handlungen dem Gehorsam gegen ihn dienstbar gemacht werden, nein, zuerst müssen wir ihm selbst geheiligt und geweiht sein, und dann auch alles, was wir haben, damit alles, was in uns ist, seiner Ehre dient und den Eifer um ihre Mehrung erkennen läßt. Diese Art von Opfern dient nicht dazu, Gottes Zorn zu beschwichtigen, Vergebung der Sünden zu erlangen und Gerechtigkeit zu erwerben, sondern sie ist ausschließlich darin wirksam, Gott zu verherrlichen und zu erheben. Denn Gott kann nur das angenehm und wohlgefällig sein, was aus den Händen solcher Menschen kommt, die er bereits der Vergebung der Sünden teilhaftig gemacht, aus einem anderen Grunde mit sich versöhnt und dadurch von der Schuld losgesprochen hat.

Diese Art Opfer aber sind für die Kirche so sehr vonnöten, daß sie ohne sie nicht sein kann. Daher werden sie in Ewigkeit bleiben, solange Gottes Volk bestehen wird. So haben wir es schon oben aus dem Propheten ersehen; denn in diesem Sinne mag es verstanden werden, wenn er die Weissagung gibt: „Vom Aufgang der Sonne bis zum Niedergang soll mein Name herrlich werden unter den Heiden, und an allen Orten soll meinem Namen geräuchert und reines Speisopfer geopfert werden; denn mein Name soll herrlich werden unter den Heiden, spricht der Herr“ (Mal. 1,11). So wenig kann die Rede davon sein, daß wir diese Opfer abschaffen sollten! So gebietet auch Paulus, wir sollten unsere Leiber „begeben“ „zum Opfer, das da lebendig, heilig und Gott wohlgefällig sei“, – und darin solle dann unser „vernünftiger Gottesdienst“ bestehen (Röm. 12,1). Da hat er sich recht deutlich ausgedrückt, indem er zufügt, dies sei unser „vernünftiger Gottesdienst“. Denn er verstand darunter die geistliche Art und Weise, Gott zu dienen, die er zu den fleischlichen Opfern des mosaischen Gesetzes stillschweigend in Gegensalz stellte. So werden auch „Wohltun“ und „Mitteilen“ als „Opfer“ bezeichnet, mit denen man sich Gottes Wohlgefallen erwerbe (Hebr. 13,16). In demselben Sinne heißt auch die Freundlichkeit der Philipper, mit der sie dem Mangel des Paulus aufgeholfen haben, ein „Opfer“ von süßem Geruch (Phil. 4,18). Im nämlichen Sinne gelten auch alle guten Werke der Gläubigen als geistliche Opfer.

16. Die inhoud van dankoffers

Onder die tweede soort offer wat ons dankoffers⁷⁰ genoem het, word al die liefdespligte saamgevat waarmee ons die Here self in al sy ledemate eer wanneer ons ons medebroeders omhels.⁷¹ Verder val daaronder ook al ons gebede, lof en dankbetuigings en alles wat in die diens aan God deur ons gedoen word.⁷² Dit hang tegelyk van ’n groter offer af waardeur ons na siel en liggaam as ’n heilige tempel vir die Here heilig word.⁷³ Dit is trouens nie genoeg as ons ons uiterlike optrede aanpas om Hom te gehoorsaam nie, maar ons moet ten eerste onsself en ten tweede alles wat ons het, vir Hom heilig en aan Hom toewy sodat alles wat in ons is, tot sy eer kan dien en ons daarna kan streef om dit te vermeerder. Hierdie soort offer het niks daarmee te doen om God se toorn te stil nie; niks met die verkryging van sondevergiffenis, en niks met die verdienste van geregtigheid nie, maar bemoei hom slegs daarmee om God groot te maak en te verhef. Want dit kan nie vir God aangenaam en aanneemlik wees nie tensy dit kom uit die hand van mense wat alreeds sondevergiffenis ontvang het, en wat Hy van elders met Hom versoen en daarom van hulle skuld vrygespreek het. Hierdie offer is egter vir die kerk so noodsaaklik dat dit nie daarsonder kan bestaan nie. Dit sal derhalwe vir 1773 ewig wees so lank God se volk bly bestaan - soos ons vroeër reeds na aanleiding van die profeet gesien het.⁷⁴ Ons mag sy profesie trouens in hierdie sin opneem wanneer hy sê: “Want van die opgang van die son tot sy ondergang is my Naam groot onder die heidene; en in elke plek sal daar rookwerk vir my Naam gebring word en ’n rein offer, want my Naam is verskriklik onder die heidene, sê die Here”.⁷⁵ Verre sy dit dus daarvan dat ons hierdie offer uit die weg ruim!

So beveel Paulus ons ook om ons liggame as ’n lewendige, heilige en God welgevallige offer te bring, dit is ons redelike godsdiens.⁷⁶ Daar het hy betekenisvol gepraat toe hy bygevoeg het dat dit ons redelike godsdiens is. Hy het trouens daaronder ’n geestelike manier om God te dien verstaan omdat hy dit stilswyend teenoor die liggaamlike offers van die Mosaïese wet gestel het. So word milddadigheid en mededeelsaamheid offers genoem waardeur God behaag word.⁷⁷ So word ook die milddadigheid van die Filippensers waardeur hulle Paulus se gebrek verlig het, welriekende offers genoem.⁷⁸ So is al die goeie werke van gelowiges geestelike offers.

16. Другой вид жертвоприношений, именуемый благодарственными жертвами, объемлет все дела милосердия. Ибо всякий раз, когда они совершаются в отношении ближних, они воздаются и Богу, Который таким образом почитается в своих членах. К этому же виду относятся все наши молитвы, хвалы, благодарения и вообще всё, что мы делаем, дабы послужить Богу и почтить Его. Все эти жертвы зависят от одного более важного жертвоприношения, посредством которого мы телом и душой принимаем посвящение и становимся святым храмом Божьим. Ибо недостаточно служить Ему только внешними действиями. В первую очередь мы сами, со всеми нашими свершениями, должны быть обращены к Нему, чтобы всё в нас служило Его славе и Его величию.

Этот способ жертвоприношения имеет в виду не умиротворение гнева Божьего, не снискание отпущения грехов, не стяжание праведности, но исключительно прославление и возвеличение Бога. Ибо такое жертвоприношение может быть угодно Ему лишь от тех, кто уже примирился с Ним, получив прощение грехов, и оправдан.

Кроме того, это жертвоприношение настолько необходимо для Церкви, что без него ей нельзя обойтись. И поэтому оно будет совершаться вечно, пока жив народ Божий, как об этом написано у пророка. Именно в таком смысле нужно понимать свидетельство Малахии: «От востока солнца до запада велико будет имя Моё между народами, и на всяком месте будут приносить фимиам имени Моему, чистую жертву; велико будет имя Моё между народами, говорит Господь Саваоф» (Мал 1:11). Да не лишим Его этой жертвы!

И св. Павел тоже велит нам представить наши тела в жертву чистую, святую, благоугодную Богу для разумного служения (Рим 12:1). Весьма уместно утверждение апостола, что таково разумное служение, которое мы воздаём Богу. Он имеет в виду духовную форму служения и богопочитания, молчаливо противопоставляя её плотским жертвоприношениям Моисеева Закона. Соответственно, милостыни и благотворения именуются жертвами, благоугодными Богу (Евр 13:16). И таким же образом щедрость филиппийцев, оказавших св. Павлу вспомоществование в нужде, названа благовонной жертвой (Флп 4:18), а все добрые дела верующих - духовными жертвоприношениями.

17. Et quid multa persequor? subinde enim in Scripturis recurrit haec loquendi^b forma. Quin etiam dum adhuc sub externa Legis paedagogia Dei populus continebatur, satis tamen exprimebant Prophetae, subesse illis carnalibus sacrificiis veritatem, quae Christianae Ecclesiae cum Iudaica gente communis est^c. || Qua ratione precabatur David ut oratio sua, sicut incensum, in conspectum Dei ascenderet [Psal. 141. a. 2]. Et Oseas gratiarum actiones dicebat vitulos labiorum [Oseae 14. a. 3], || quas alibi David sacrificia laudis nuncupat [Psal. 51. d. 21]^d. Quem Apostolus imitatus, hostias laudis etiam ipse vocat: et interpretatur fructum labiorum confitentium nomini eius [Heb. 13. c. 15]. || Huius generis sacrificio carere non potest Coena Domini: in qua dum eius mortem annuntiamus¹, et gratiarum actionem referimus, nihil aliud quam offerimus sacrificium laudis. Ab hoc sacrificandi munere, regale sacerdotium nuncupamur omnes Christiani [1. Pet. 2. b. 9]: quod per Christum offerimus illam, de qua loquitur Apostolus^e, hostiam laudis Deo, fructum labiorum confitentium nomini eius^f. Neque enim nos cum nostris muneribus, sine intercessore, in conspectum Dei apparemus. Christus est, quo mediatore intercedente, nos ac nostra Patri offerimus. Ille Pontifex noster, qui in sanctuarium caeli ingressus accessum nobis aperit. Ille altare, cui donaria nostra imponimus: ut^g in illo audeamus^h quicquid audemus. Ille, inquam, est qui nos Patri regnum ac Sacerdotes fecit [Apoc. 1. b. 6].

17. Et qu’est-ce qu’il est mestier de faire longue poursuyte, veu que ceste forme de parler est si souvent en l’Escriture? Mesme cependant que le peuple estoit encore mené sous la doctrine puerile de la Loy, neantmoins les Prophetes declairoyent assez que les sacrifices exterieurs comprenoyent une substance et verité, laquelle demeure aujourdhuy en l’Eglise Chrestienne. Pour ceste raison David prioit que son oraison montast devant le Seigneur comme un encensement (Ps. 141:2). Et Osée nomme les actions de grace. Veaux des levres (Osée 14:2). Comme David en un autre passage les nomme Sacrifices de louanges. Lequel l’Apostre a imité, en commandant d’offrir hosties de louanges à Dieu: ce qu’il interprete estre le fruit des levres glorifiantes son Nom (Ps. 51:21; 50:23; Hebr. 13:15). Il ne se peut faire que ceste espece de sacrifice ne soit en la Cene de nostre Seigneur: en laquelle quand nous annonçons et rememorons sa mort, et rendons actions de graces, nous ne faisons rien qu’offrir sacrifice de louange. A cause de cest office de sacrifier, nous tous Chrestiens sommes appellez Royale Prestrise (1 Pierre 2:9): par ce que par Jesus Christ nous offrons sacrifice de louange à Dieu: c’est à dire, le fruit des levres confessantes son Nom, comme nous avons ouy de l’Apostre. Car nous ne pourrions avec noz dons et presens apparoistre devant Dieu sans intercesseur. Et ce Mediateur est Jesus Christ intercedant pour nous: par lequel nous offrons nous et tout ce qui est nostre, au Pere. Il est nostre Pontife, lequel estant entré au Sanctuaire du ciel, nous y ouvre et baille accés. Il est nostre Autel, sur lequel nous mettons noz oblations; en luy nous osons tout ce que nous osons. En somme, il est celuy qui nous a faits Rois et Prestres au Pere (Apoc. 1:6).

17. 599 Why do I multiply quotations? This form of expression is perpetually occurring in the Scriptures. And even while the people were kept under the external discipline of the law, it was sufficiently declared by the prophets that those carnal sacrifices contained a reality and truth which is common to the Christian Church, as well as to the nation of the Jews. For this reason David prayed, “Let my prayer be set forth before thee as incense; and the lifting up of my hands as the evening sacrifice.”¹³⁵² And Hosea called thanksgivings “the calves of our lips,”¹³⁵³ which David calls “offering thanksgiving” and “offering praise.”¹³⁵⁴ In imitation of the Psalmist, the apostle himself says, “Let us offer the sacrifice of praise to God continually;” and by way of explanation adds, “that is, the fruit of our lips,” confessing or giving “thanks to his name.”¹³⁵⁵ This kind of sacrifice is indispensable in the supper of the Lord, in which, while we commemorate and declare his death, and give thanks, we do no other than offer the sacrifice of praise. From this sacrificial employment, all Christians are called “a royal priesthood;”¹³⁵⁶ because, as the apostle says, “By Christ we offer the sacrifice of praise to God, that is, the fruit of our lips, giving thanks to his name.” For we do not appear in the presence of God with our oblations without an intercessor; Christ is the Mediator, by whom we offer ourselves and all that we have to the Father. He is our High Priest, who, having entered into the celestial sanctuary, opens the way of access for us. He is our altar, upon which we place our oblations, that whatever we venture to do, we may attempt in him. In a word, it is he that “hath made us kings and priests unto God.”¹³⁵⁷

17. Prayer, thanksgiving, and other exercises of piety, called sacrifices. In this sense the Lord’s Supper called the eucharist. In the same sense all believers are priests.

And why do I enumerate? This form of expression is constantly occurring in Scripture. Nay, even while the people of God were kept under the external tutelage of the law, the prophets clearly expressed that under these carnal sacrifices there was a reality which is common both to the Jewish people and the Christian Church. For this reason David prayed, “Let my prayer ascend forth before thee as incense” (Ps. 141:2). And Hosea gives the name of “calves of the lips”(Hos. 14:3) to thanksgivings, which David elsewhere calls “sacrifices of praise;” the apostle, imitating him, speaks of offering “the sacrifice of praise,” which he explains to mean, “the fruit of our lips, giving thanks to his name” (Heb. 13:15). This kind of sacrifice is indispensable in the Lord’s Supper, in which, while we show forth his death, and give him thanks, we offer nothing but the sacrifice of praise. From this office of sacrificing, all Christians are called “a royal priesthood,”because by Christ we offer that sacrifice of praise of which the apostle speaks, the fruit of our lips, giving thanks to his name (l Pet. 2:9; Heb. 13:15). We do not appear with our gifts in the presence of God without an intercessor.619Christ is our Mediator, by whose intervention we offer ourselves and our all to the Father; he is our High Priest, who, having entered into the upper sanctuary, opens up an access for us; he is the altar on which we lay our gifts, that whatever we do attempt, we may attempt in him; he it is, I say, who “hath made us kings and priests unto God and his Father” (Rev. 1:6).

17. En waartoe zal ik veel aanhalen? Want herhaaldelijk komt deze wijze van spreken in de Schrift voor. Ja zelfs toen Gods volk nog onder de uiterlijke tucht er wet gehouden werd, gaven de profeten toch genoegzaam te kennen, dat in die vleselijke offeranden de waarheid aanwezig was, die de Christelijke kerk met het Joodse volk gemeen heeft. Daarom bad David (Ps. 141:2) dat zijn gebed, als een reukoffer, mocht opstijgen voor Gods aanschijn. En Hosea (Hos. 14:3) noemde de dankzeggingen de kalveren der lippen, die elders door David (Ps. 50:23) de offeranden des lofs genoemd worden. En de apostel, hem navolgend, noemt ze ook offeranden des lofs (Heb. 13:15) en verklaart, dat ze zijn "de vrucht der lippen, die zijn naam belijden". De offeranden van deze soort kan het Avondmaal des Heren niet missen; want wanneer wij daarin zijn dood verkondigen en Hem dankzeggen, dan doen wij niets anders dan de offerende des lofs brengen. Naar dit offerambt worden wij, alle Christenen, een koninklijk priesterdom genoemd (1 Petr. 2:9) omdat wij door Christus Gode de offerande brengen, waarover de apostel spreekt, de offerande des lofs, de vrucht der lippen, die zijn naam belijden, Immers wij verschijnen met onze gaven niet voor Gods aanschijn zonder Middelaar. Christus is het, die wij als Middelaar hebben, en door wie wij ons en het onze de Vader offeren. Hij is onze Hogepriester, die, in het heiligdom des hemels ingegaan zijnde, voor ons de toegang opent. Hij is het altaar, op hetwelk wij onze gaven leggen, zodat wij in Hem durven alwat wij durven. Hij is het, zeg ik, die ons de Vader tot koningen en priesters gemaakt heeft (Open. 1:6)

17.

Wozu soll ich nun so viele Beispiele aufzählen? Diese Redeweise begegnet einem ja in der Schrift immer wieder! Ja, selbst zu der Zeit, als das Volk Gottes noch unter der äußeren Zucht des Gesetzes gehalten wurde, haben die Propheten genugsam erklärt, daß jenen fleischlichen Opfern die Wahrheit innewohne, die die christliche Kirche mit dem jüdischen Volke gemein hat. Aus diesem Grunde betete David, sein Gebet möge wie ein Brandopfer vor Gottes Angesicht emporsteigen (Ps. 141,2). Und Hosea nannte die Dankgebete „die Farren unserer Lippen“ (Hos. 14,3). David nennt sie an anderer Stelle Lobopfer (Ps. 51,21). Ihm hat sich der Apostel angeschlossen; er nennt sie ebenfalls „Lobopfer“ und erklärt dann erläuternd: „Das 1003 ist die Frucht der Lippen, die seinen Namen bekennen (Hebr. 13,15). Ohne die Opfer dieser Art kann das Mahl des Herrn nicht sein; denn wenn wir in diesem Mahle „seinen Tod verkündigen“ (1. Kor. 11,26) und unsere Danksagung kundwerden lassen, so tun wir damit nichts anderes, als daß wir ein solches Lobopfer darbringen. Auf Grund dieses Opferamtes werden wir Christen alle ein „königliches Priestertum“ genannt (1. Petr. 2,9), weil wir Gott durch Christus jene Opfergabe des Lobes darbringen, von der der Apostel spricht, nämlich „die Frucht der Lippen, die seinen Namen bekennen“ (Hebr. 13,15). Denn wir erscheinen mit unseren Gaben nicht ohne den vor Gottes Angesicht, der für uns eintritt. Christus ist es, der als Mittler für uns eintritt, und in ihm bringen wir uns selber und unsere Gaben dem Vater dar. Er ist unser Hoherpriester, der in das Allerheiligste des Himmels eingegangen ist und uns den Zugang eröffnet. Er ist der Altar, auf dem wir unsere Gaben niederlegen, so daß wir alles, was wir wagen, in ihm wagen. Er ist es, so sage ich, der uns dem Vater zu einem Königreich und zu Priestern gemacht hat (Apk. 1,6).

17. Gebede en danksegging word in die Skrif offers genoem, en die nagmaal is in dieselfde sin ook danksegging

Maar waarom nog meer voorbeelde aanhaal? Hierdie uitdrukkings kom soms in die Skrif voor. Ja, selfs toe die volk van God nog onder die uitwendige onderwysing van die wet gehou is, het die profete nogtans voldoende uitdrukking daaraan gegee dat die waarheid in daardie vleeslike offers aanwesig is wat die Christelike kerk met die Jode gemeen het. Daarom het Dawid gebid dat sy gebed soos wierook mag opstyg tot die aangesig van God.⁷⁹ En Hosea het danksegging kalwers van die lippe genoem;⁸⁰ Dawid noem dit elders offers van lof ⁸¹ Die apostel⁸² volg hom na en noem dit ook offers van lof en hy vertolk dit as vrugte van die lippe van diegene wat sy Naam bely.⁸³

Die nagmaal van die Here kan nie sonder sulke soort offers wees nie 1774 want wanneer ons sy dood verkondig⁸⁴ en aan Hom dank betuig, doen ons niks anders as om ’n offer van lof vir Hom te bring nie. Na aanleiding van hierdie offeramp word alle Christene ’n koninklike priesterdom ⁸⁵ genoem omdat ons deur Christus daardie offer van lof waarvan die apostel praat, (aan God) bring, naamlik die vrug van die lippe van die wat sy Naam bely.⁸⁶ Ons verskyn trouens nie met ons gawes voor God sonder ’n Middelaar nie. Dit is Christus wat as Middelaar vir ons intree; en dit is deur Hom dat ons onsself en ons gawes aan die Vader offer. Hy is ons Hoëpriester wat tot die heiligdom van die hemel⁸⁷ toegetree het, en dit nou vir ons toeganklik maak.⁸⁸ Hy is die altaar⁸⁹ op wie ons ons gawes plaas sodat ons in Hom alles kan aandurf wat ons wel aandurf. Ek herhaal: dit is Hy wat van ons vir die Vader ’n koninkryk en priesters gemaak het.⁹⁰

17. Но к чему долгие рассуждения? Ведь такой способ выражения встречается в Писании очень часто. Даже в те времена, когда народом руководило соответствующее детскому возрасту учение Закона, пророки достаточно ясно заявляли, что внешние жертвоприношения заключают в себе ту истину, которая сегодня пребывает в христианской Церкви. Поэтому Давид просил, чтобы его молитва вознеслась к Богу, как фимиам (Пс 140/141:2). И Осия называет благодарение жертвой уст (Ос 14:3), а Давид именует их жертвованиями хвалы (Пс 48/49:23). В подражание Давиду апостол велит приносить Богу жертву хвалы, то есть (в его истолковании) плод уст, прославляющих имя Божье (Евр 13:15).

Такого рода жертвоприношение не может не совершаться в Вечере Господней. Ведь когда мы возвещаем и поминаем смерть Господа, воздавая Ему благодарение, мы совершаем не что иное, как жертву хвалы. В силу этой обязанности жертвоприношения все мы, христиане, названы царственным священством (1 Пет 2:9). Через Иисуса Христа мы приносим Богу жертву хвалы, то есть плод уст, прославляющих имя Божье, как сказано апостолом [Евр 13:15]. Ибо мы не можем предстать перед Богом с нашими дарами и приношениями без посредника. Такой Посредник - Иисус Христос, ходатайствующий за нас. Через Него мы приносим Богу самих себя и всё, что имеем. Христос - наш Первосвященник, вошедший в святилище Неба и открывший его для нас. В Нём мы дерзаем совершить всё, что дерзаем. Короче говоря, Он есть Тот, кто сделал нас царями и священниками Богу (Отк 1:6).

18. | Quid superest, nisi ut caeci videant, surdi audiant, pueri ipsi intelligant hanc Missae abominationem? quae in calice 433 aureo propinata^a, omnes reges terrae et populos, a summo usque ad novissimum, sic inebriavit, sic percussit sopore ac vertigine, ut brutis ipsis stupidiores proram et puppim suae salutis in hac una exitiali voragine statuerint^b. Certe nulla unquam validiore machina Satan incubuit ad oppugnandum expugnandumque Christi regnum. Haec est Helena, pro qua veritatis hostes tanta hodie rabie, tanto furore, tanta atrocitate digladiantur; et vere Helena, cum qua spirituali fornicatione (quae omnium est maxime execrabilis) ita se conspurcant^c. Non hic vel minimo digito attingo crassos illos abusus quibus sacrae suae Missae profanatam puritatem praetendere possent: quam turpes nundinas exerceant, quam sordidos quaestus faciant suis missationibus, quanta rapacitate avaritiam suam expleant. Tantum indico, idque paucis et simplicibus verbis, qualis sit sanctissima ipsa Missae sanctitas: ob quam adeo spectabilis esse tantaque in veneratione haberi aliquot^d seculis meruit. Nam et tanta haec mysteria pro dignitate illustrari, maioris operis fuerit: et illas obscoenas sordes, quae ante oculos oraque omnium versantur, admiscere nolo: ut omnes intelligant, Missam in selectissima sua, et qua maxime venditari potest, integritate acceptam, sine suis appendicibus, a radice ad fastigium, omni genere impietatis, blasphemiae, idololatriae, sacrilegii scatere.

18. Que reste-il sinon que les aveugles voyent, que les sourds oyent, que les petits enfans mesmes entendent ceste abomination de la Messe? laquelle estant presentée en vaisseau d’or (c’est à dire sous le nom de la parolle de Dieu) a tellement enyvré, a tellement estourdy et abesty tous les Rois et peuples de la terre, depuis le plus grand jusques au plus petit, qu’estans plus bestes que les brutes, ils constituent le commencement et la fin de leur salut en ce seul gouffre mortel. Certes Satan ne dressa jamais une plus forte machine pour combatre et abbatre le regne de Jesus Christ. Ceste est comme une Heleine, pour laquelle les ennemiz de la verité aujourdhuy bataillent en si grande crudelité, en si grande fureur, en si grande rage. Et vrayement c’est une Heleine, avec laquelle ils paillardent ainsi par spirituelle fornication, qui est sur toutes la plus execrable. Je ne touche point icy seulement du petit doigt les lourds et gros abuz, par lesquels ils pourroyent alleguer la pureté de leur sacrée Messe avoir esté profanée et corrompue: c’est assavoir, combien ils exercent de vilaines foires et marchez: quels et combien illicites et deshonnestes sont les gains que font tels Sacrificateurs par leurs Missations: par combien grande pillerie ils remplissent leur avarice. Seulement je monstre, et ce en simples et peu de parolles, quelle est mesme la sanctissime saincteté de la Messe, pour laquelle elle a merité si long temps d’estre tant admirable, et d’estre tenue en si grande veneration. Car il faudroit plus grand livre pour bien esclaircir et annoblir si grans mysteres selon leur dignité. Et je ne veux point icy mesler ces vilaines ordures, lesquelles se monstrent devant les yeux de tous: afin que chacun entende que la Messe, prinse en son integrité la plus exquise, et par laquelle elle peut le mieux estre estimée, est depuis la racine jusques au sommet pleine de toutes especes d’impieté, de blaspheme, d’idolatrie, de sacrilege, sans considerer ses appendences et consequences.

18. What remains, then, but for the blind to see, the deaf to hear, and even children to understand, this abomination of the mass? which, being presented in a vessel of gold, has so inebriated and stupefied all the kings and people of the earth, from the highest to the lowest, that, more senseless than the brutes themselves, they have placed the whole of their salvation in this fatal gulf. Surely Satan never employed a more powerful engine to assail and conquer the kingdom of Christ. This is the Helen, for which the enemies of the truth in the present day contend with cruelty, rage, and fury; a Helen, indeed, with which they so pollute themselves with spiritual fornication, which is the most execrable of all. Here I touch not, even with my little finger, the gross abuses which they might pretend to be profanations of the purity of their holy mass; what a scandalous traffic they carry on, what sordid gains they make by their masses, with what enormous rapacity they gratify their avarice. I only point out, and that in few and plain words, the 600true nature of the most sanctimonious sanctity of the mass, on account of which it has attracted so much admiration and veneration for so many ages. For an illustration of such great mysteries proportioned to their dignity, would require a larger treatise; and I am unwilling to introduce those disgusting corruptions which are universally notorious; that all men may understand that the mass, considered in its choicest and most estimable purity, without any of its appendages, from the beginning to the end, is full of every species of impiety, blasphemy, idolatry, and sacrilege.

18. Conclusion. Names given to the Mass.

What remains but for the blind to see, the deaf to hear, children even to perceive this abomination of the mass, which, held forth in a golden cup,¹ has so intoxicated all the kings and nations of the earth, from the highest to the lowest; so struck them with stupor and giddiness, that, duller than the lower animals, they have placed the vessel of their salvation in this fatal vortex. Certainly Satan never employed a more powerful engine to assail and storm the kingdom of Christ. This is the Helen for whom the enemies of the truth in the present day fight with so much rage, fury, and atrocity; and truly the Helen with whom they commit spiritual whoredom, the most execrable of all. I am not here laying my little finger on those gross abuses by which they might pretend that the purity of their sacred mass is profaned; on the base traffic which they ply; the sordid gain which they make; the rapacity with which they satiate their avarice. I only indicate, and that in few and simple terms, how very sacred the sanctity of the mass is, how well it has for several ages deserved to be admired and held in veneration! It were a greater work to illustrate these great mysteries as they deserve, and I am unwilling to meddle with their obscene impurities, which are daily before the eyes and faces of all, that it may be understood that the mass, taken in the most choice form in which it can be exhibited, without any appendages, teems from head to foot with all kinds of impiety, blasphemy, idolatry, and sacrilege.

18. Wat blijft er over dan dat deze verfoeilijkheid der mis door de blinden wordt gezien, door de doven gehoord en zelfs door de kinderen begrepen? Welke, in een gouden beker geschonken, alle koningen en volken der aarde, van de hoogste tot de laagste, zo dronken gemaakt en met bedwelming en duizeling getroffen heeft, dat zij, nog dommer dan de beesten, hun ganse zaligheid in deze ene dodelijke afgrond gesteld hebben. Ongetwijfeld, de Satan heeft zich nooit met krachtiger werktuig toegelegd op het bestormen en innemen van Christus' Koninkrijk. Dit is de Helena, voor welke de vijanden der waarheid tegenwoordig met zo grote razernij, woede en heftigheid strijden. En ze is waarlijk een Helena, met welke zij zich door geestelijke hoererij (die de meest verfoeilijke is van alle) aldus verontreinigen. Ik roer hier zelfs niet met mijn pink de grove misbruiken aan, door welke ze zouden kunnen zeggen, dat de reinheid van hun heilige mis ontheiligd is, namelijk welk een schandelijke koophandel ze drijven, welk een vuil gewin ze maken met hun missen, en met hoe grote roofzucht ze aan hun hebzucht voldoen. Ik wijs slechts aan, en dat met weinige en eenvoudige woorden, hoedanig de zeer heilige heiligheid der mis is, ter wille waarvan ze verdiend heeft zo aanzienlijk te zijn en ettelijke eeuwen lang in zo grote verering te staan. Want deze zo grote verborgenheden naar hun waardigheid te verklaren, zou een groter werk zijn; en die schandelijke vuilheden, die voor aller ogen zijn, wil ik er niet bijhalen: opdat allen mogen begrijpen, dat de mis, genomen in haar meest uitgelezen zuiverheid, waarmee zij het best aangeboden kan worden, zonder haar aanhangsels, van de wortel tot de top vol is van alle soort van goddeloosheid, Godslastering, afgoderij en heiligschennis.

18.

Was bleibt nun übrig, als daß den Greuel der Messe selbst Blinde sehen, Taube hören und Kinder begreifen? Diesen Greuel der Messe, der, in einem goldenen Becher gereicht, alle Könige und Völker der Erde, vom höchsten bis zum geringsten, dermaßen trunken gemacht, dermaßen in Taumel und Schwindel versetzt hat, daß sie stumpfer geworden sind als die Tiere und in diesem einen verderblichen Schlund Kern und Stern ihrer Seligkeit gesehen haben! Jedenfalls hat der Satan nie mit einem stärkeren Sturmwerkzeug dazu angesetzt, Christi Reich zu berennen und zu erobern. Das ist die Helena, für welche die Feinde der Wahrheit heutzutage mit soviel Ungestüm, soviel Wut und Verbissenheit ihre Schlacht schlagen – in Wahrheit eine Helena, mit der sie sich in geistlichem Ehebruch, der doch von allen der widerwärtigste ist, dermaßen beflecken! Ich rühre hier die groben Mißbräuche nicht einmal mit dem kleinen Finger an: sie könnten ja vorschützen, durch diese sei eben die Reinheit ihrer „heiligen Messe“ entweiht worden. Ich berühre es nicht, welchen schnöden Schacher sie treiben, was für schmutzige Geschäfte sie mit ihren Meßopfern machen und mit was für einer Raubgier sie ihrer Habsucht Erfüllung verschaffen. Ich deute nur an, und zwar mit wenigen und einfältigen Worten, von welcher Art die allerheiligste Heiligkeit der Messe selber ist, um derentwillen sie es „verdient“ hat, manche hundert Jahre lang so hoch in Achtung zu stehen und mit so großer Ehrfurcht behandelt zu werden! Denn einerseits wäre ein größeres Werk vonnöten, um diese großen Geheimnisse nach Gebühr zu verherrlichen, und andererseits will ich jenen widerwärtigen Schmutz, der allen Menschen vor Augen liegt und in aller Munde ist, nicht daruntermischen. Es sollen eben alle erkennen, daß die Messe auch dann, wenn man sie in ihrer erlesensten Reinheit auffaßt, um derentwillen sie am meisten gerühmt werden mag, also ohne ihre Anhängsel – von der Fußsohle bis zum Scheitel von jeder Art von Gottlosigkeit, Gotteslästerung, Abgötterei und Heiligtumsschändung übervoll ist.

18. Die Mis is daarom ’n drinkbeker met gif, of ’n Helena vir wie die Roomse kerk bitterlik stry

Wat bly daar nog oor anders as dat blindes kan sien, dat dowes kan hoor en dat kinders kan besef dat hierdie Mis ’n gruwel is? En toe dit in ’n goue beker gegiet is, het dit al die konings en volke van die aarde, van die hoogste tot die laagste, so dronk gemaak, met so ’n bedwelming en duiseligheid getref dat hulle dwaser as diere geword het en die begin en die einde⁹¹ van hulle saligheid in hierdie enkele dodelike afgrond gestel het. Die Satan het hom beslis nog nooit met ’n kragtiger wapen as hierdie een daarop toegelê om die koninkryk van Christus aan te val en in te neem nie. Dit is die (Roomse kerk se) Helena⁹² vir wie die vyande van die waarheid vandag met so ’n groot raserny, met so ’n groot waansinnigheid en met so ’n groot wreedheid baklei. En dit is waarlik ’n Helena met wie hulle hulle deur ’n geestelike hoerery - wat die verfoeilikste van alle dinge is - besoedel.

Ek raak nie eens met my pinkie aan daardie growwe misbruike wat hulle sou kon voorhou as sou hulle heilige Mis se suiwerheid daardeur 1775 ontheilig wees nie. Dit is naamlik watter skandelike handel⁹³ hulle daarmee dryf; watter vuil gewin hulle uit hulle Misoffers maak en met hoe ’n groot roofsug hulle hulle gierigheid versadig. Ek dui slegs aan - en dit maar net met ’n paar eenvoudige woorde -, wat die aard van die heiligheid van hulle allerheiligste Misse is op grond waarvan hulle verdien het om soveel jare so besienswaardigte wees en so hoog geëer te word. Daar sit immers groot werk in om so ’n groot geheimenis na waarde toe te lig en ek wil nie die afstootlike vuilheid wat elkeen maklik kan sien, daarmee vermeng nie. My doel is dat almal moet begryp dat die Mis, selfs as dit in die mees uitgelese suiwerheid waarin dit besonderlik verkwansel kan word, en sonder aanhangsels opgeneem word, van onder na bo vol van elke soort goddeloosheid, laster, afgodery en heiligskennis is.

18. Что ещё нам остаётся сказать, кроме того, что слепые видят, глухие слышат и малые дети разумеют всю мерзость мессы? Будучи представлена в золотом сосуде (то есть под именем Слова Божьего), она опьянила, оглушила и оглупила всех царей и все народы земли - от самого великого до самого малого. И теперь они, сделавшись тупее животных, полагают начало и конец своего спасения в этой смертельной пропасти. Поистине Сатана не изобретал более действенного средства Для завоевания и свержения Царства Иисуса Христа! Оно же подобно Елене (Здесь пленение Вечери Господней в мессе уподобляется похищению Елены, а защитники мессы - троянцам), за которую враги истины сражаются сегодня с такой жестокостью, яростью и свирепостью, - Елене, с которой они предаются духовному блуду, самому отвратительному из всех.

Я даже не касаюсь здесь тех грубых злоупотреблений, на которые они могли бы сослаться как на причины извращения и осквернения их святой мессы: занятие низкой торговлей; противозаконные и бесчестные доходы, извлекаемые этими горе-священниками от служений мессы; грабительские способы, которыми они насыщают свою алчность. Я лишь кратко, простыми словами поясняю, какова та самая пресловутая святость мессы, из-за которой она так долго пользуется величайшим почтением и благоговением. И потребовалась бы другая более пространная книга для того, чтобы должным образом разъяснить и возвысить великие таинства, как они того заслуживают. Я не хочу здесь смешивать с ними эти зловонные нечистоты, которые и так у всех на виду. Пусть каждый поймёт, что месса, даже взятая в самом чистом, цельном и благопристойном виде (в отвлечении от всего, что с ней связано и из неё вытекает), всё равно от начала до конца исполнена всевозможного нечестия, святотатства, идолопоклонства и богохульства.

19. | Habent lectores in compendium collecta ea fere omnia quae sciri de duobus istis Sacramentis referre duximus: quorum usus a primordio Novi testamenti ad consummationem usque seculi, Christianae Ecclesiae est traditus: Ut scilicet Baptismus quidam quasi ingressus in ipsam esset, et fidei initiatio: Coena vero assiduum velut alimentum, quo Christus fidelium suorum familiam spiritualiter pascit. Quare, ut non nisi unus est Deus, una fides, unus Christus, una Ecclesia eius corpus: ita Baptismus non nisi unus est¹, nec saepe iteratur: Coena autem subinde distribuitur, ut intelligant se Christo assidue pasci, qui semel in Ecclesiam allecti sunt. Praeter haec duo ut nullum aliud a Deo institutum est, ita nec ullum agnoscere debet fidelium Ecclesia. Rem enim non esse humani arbitrii, erigere ac statuere nova Sacramenta, facile intelliget qui meminerit quod supra² satis plane explicatum fuit, Sacramenta in hoc a Deo posita esse, ut de aliqua eius^e promissione nos edoceant, et bonam^f erga nos voluntatem nobis testificentur: qui praeterea cogitet, 434 nullum fuisse Deo consiliarium [Iesa. 40. c. 13, Rom. 11. d. 34], qui nobis certum aliquid de eius voluntate spondere possit, aut certiores securosque reddere quo sit in nos affectu, quid dare, quid negare velit. Simul nanque constituitur, neminem signum proponere posse, quod eius voluntatis et promissionis alicuius testimonium futurum sit: solus ipse est, qui signo dato de se apud nos testari potest. Dicam brevius, et forte rudius, sed apertius: Sacramentum sine salutis promissione esse nunquam potest. Omnes homines in unum simul coacti, nihil a se nobis polliceri de salute nostra possunt. Ergo nec a se edere aut erigere Sacramentum.

19. Les lecteurs peuvent voir icy en bref sommaire, tout ce que j’ay estimé qu’il faut savoir de ces deux Sacremens, desquels l’usage a esté donné à l’Eglise Chrestienne dés le commencement du nouveau Testament, pour jusques à la consommation du siecle: c’est assavoir, afin que le Baptesme soit quasi comme une entrée en icelle Eglise, et une premiere profession de foy: et la Cene, comme une nourriture assiduelle, par laquelle Jesus Christ repaist spirituellement ses fideles. Parquoy comme il n’y a qu’un Dieu, une foy, un Christ, et une Eglise qui est son corps: ainsi le Baptesme n’est qu’un, et n’est jamais reiteré. Mais la Cene est souvent distribuée, afin que ceux qui sont une fois receuz et inserez en l’Eglise, entendent qu’ils sont continuellement nourriz et repeuz de Jesus Christ. Outre ces deux Sacremens, comme il n’y en a nul autre institué de Dieu, aussi l’Eglise des fideles n’en doit recevoir nul autre. Car que ce ne soit chose qui appartienne à la puissance ou authorité des hommes, que de mettre sus n’instituer nouveaux Sacremens, il est facile à entendre, si nous avons souvenance de ce qui a esté assez pleinement dessus declairé: c’est assavoir, que les Sacremens sont instituez de Dieu, à ce qu’ils nous enseignent de quelque sienne promesse, et nous tesmoignent sa bonne volonté envers nous. Si nous considerons aussi que nul n’a esté conseiller de Dieu (Is. 40:13; Rom. 11:34), qui nous puisse rien promettre certain de sa bonne volonté, ne qui nous puisse rendre certains et asseurez de quelle affection il est envers nous, ne dire que c’est qu’il veut donner, ne que c’est qu’il veut denier. Car de ce il s’ensuit que nul ne peut ordonner ou instituer signe, qui soit tesmoignage d’aucune volonté et promesse de Dieu. C’est luy seul qui en baillant signe, peut tesmoigner de soy envers nous. Je diray plus brievement, el paraventure plus rudement, mais aussi ce sera plus apertement: Sacrement ne peut jamais estre sans promesse de salut. Tous les hommes assemblez en un, ne nous sauroyent d’euxmesmes rien promettre de nostre salut. Pourtant aussi ne peuvent-ils d’euxmesmes ordonner ne dresser aucun Sacrement.

19. The readers may now see, collected into a brief summary, almost every thing that I have thought important to be known respecting these two sacraments; the use of which has been enjoined on the Christian Church from the commencement of the New Testament until the end of time; that is to say, baptism, to be a kind of entrance into the Church, and an initiatory profession of faith; and the Lord’s supper, to be a continual nourishment, with which Christ spiritually feeds his family of believers. Wherefore, as there is but “one God, one Christ, one faith,” one Church, the body of Christ, so there is only “one baptism” and that is never repeated; but the supper is frequently distributed, that those who have once been admitted into the Church, may understand that they are continually nourished by Christ. Beside these two, as no other sacrament has been instituted by God, so no other ought to be acknowledged by the Church of believers. For that it is not left to the will of man to institute new sacraments, will be easily understood if we remember what has already been very plainly stated—that sacraments are appointed by God for the purpose of instructing us respecting some promise of his, and assuring us of his good-will towards us; and if we also consider, that no one has been the counsellor of God, capable of affording us any certainty respecting his will,¹³⁵⁸ or furnishing us any assurance of his disposition towards us, what he chooses to give or to deny us. Hence it follows, that no one can institute a sign to be a testimony respecting any determination or promise of his; he alone can furnish us a testimony respecting himself by giving a sign. I will express myself in terms more concise, and perhaps more homely, but more explicit—that there can be no sacrament unaccompanied with a promise of salvation. All mankind, collected in one assembly, can promise us nothing respecting our salvation. Therefore they can never institute or establish a sacrament.

19. Last part of the chapter, recapitulating the views which ought to be held concerning baptism and the Lord’s Supper. Why the Lord’s Supper is, and Baptism is not, repeated.

My readers have here a compendious view of all that I have thought it of importance to know concerning these two sacraments, which have been delivered to the Christian Church, to be used from the beginning of the new dispensation to the end of the world, Baptism being a kind of entrance into the Church, an initiation into the faith, and the Lord’s Supper the constant aliment by which Christ spiritually feeds his family of believers. Wherefore, as there is but one God, one faith, one Christ, one Church, which is his body, so Baptism is one, and is not repeated. But the Supper is ever and anon dispensed, to intimate, that those who are once allured into the Church are constantly fed by Christ. Besides these two, no other has been instituted by God, and no other ought to be recognised by the assembly of the faithful. That sacraments are not to be instituted and set up by the will of men, is easily understood by him who remembers what has been above with sufficient plainness expounded —viz. that the sacraments have been appointed by God to instruct620us in his promise, and testify his goodwill towards us; and who, moreover, considers, that the Lord has no counsellor (Isa. 40:13; Rom. 11:34); who can give us any certainty as to his will, or assure us how he is disposed towards us, what he is disposed to give, and what to deny? From this it follows, that no one can set forth a sign which is to be a testimonial of his will, and of some promise. He alone can give the sign, and bear witness to himself. I will express it more briefly, perhaps in homelier, but also in clearer terms,—There never can be a sacrament without a promise of salvation. All men collected into one cannot, of themselves, give us any promise of salvation, and, therefore, they cannot, of themselves, give out and set up a sacrament.

19. Nu hebben de lezers in 't kort saamgevat bijeen nagenoeg alles wat, naar wij meenden, nodig is geweten te worden over die twee sacramenten, wier gebruik van het begin van het Nieuwe Testament af tot de voleinding der wereld toe aan de Christelijke kerk is overgegeven, namelijk opdat de Doop als het ware een ingang tot de kerk zou zijn en een inwijding van het geloof; en het Avondmaal als het ware een voortdurend voedsel, waarmee Christus het huisgezin zijner gelovigen geestelijk voedt. Daarom, gelijk er slechts één God is, één geloof, één Christus, en één kerk, zijn lichaam, zo is er slechts één Doop, en die wordt niet meermalen herhaald. Het Avondmaal echter wordt herhaaldelijk bediend, opdat degenen, die eenmaal in de kerk zijn opgenomen, zouden begrijpen, dat zij voortdurend door Christus gevoed worden. Evenals er behalve deze twee geen ander sacrament door God ingesteld is, zo moet de kerk der gelovigen ook geen ander erkennen. Want dat nieuwe sacramenten oprichten en vaststellen een zaak is, die niet aan het menselijk goeddunken staat, zal degene gemakkelijk begrijpen, die zich herinnert wat boven duidelijk genoeg is uiteengezet, namelijk dat de sacramenten met dit doel door God ingesteld zijn, dat ze ons aangaande enige belofte van Hem zouden onderwijzen en ons zijn goede wil jegens ons zouden betuigen; en die tevens bedenkt, dat God geen raadsman heeft gehad, die ons iets zekers aangaande zijn wil kunnen beloven of ons zou kunnen meedelen, welke gezindheid Hij jegens ons heeft, wat Hij ons geven en wat Hij ons weigeren wil. Want tegelijkertijd wordt vastgesteld, dat niemand in staat is een teken voor te stellen, dat tot een getuigenis zou kunnen zijn van zijn wil en van enige belofte: Hij zelf is het alleen, die door het geven van een teken over zichzelf bij ons kan getuigen. Ik zal het korter zeggen, en wellicht wat ruwer, maar duidelijker: een sacrament kan nooit zijn zonder belofte der zaligheid. Alle mensen bij elkaar kunnen uit zichzelf ons niets beloven aangaande onze zaligheid. Dus kunnen ze ook uit zichzelf geen sacrament geven of oprichten.

19. Taufe und Abendmahl sind die einzigen Sakramente

Damit haben die Leser in kurzer Überschau beinahe alles zusammen, was nach meinem Dafürhalten von diesen beiden Sakramenten zu wissen nötig ist, deren Übung der christlichen Kirche von dem ersten Ursprung des Neuen Bundes bis zum Ende der Welt anbefohlen ist. Die Taufe soll nämlich gleichsam ein Eingang in die Kirche und die Einweihung in den Glauben sein und das Abendmahl gleichsam eine immerwährende Speise, mit der Christus die Hausgenossenschaft seiner Gläubigen geistlich nährt. Wie nun also nur ein Gott ist, ein Glaube, ein Christus und eine Kirche, die sein Leib ist, so gibt es auch nur eine Taufe, und diese wird nicht mehrfach wiederholt. Das Abendmahl dagegen wird immer wieder ausgeteilt, damit die, welche einmal in die Kirche aufgenommen sind, erkennen sollen, daß sie fort und fort in Christus ihre Speise empfangen.

1004 Wie außer diesen beiden Sakramenten kein anderes von Gott gestiftet ist, so darf auch die Kirche der Gläubigen kein anderes anerkennen. Denn daß es nicht Sache des menschlichen Gutdünkens ist, neue Sakramente aufzurichten oder einzusetzen, das wird man leicht einsehen, wenn man sich an das erinnert, was wir oben deutlich genug dargetan haben, nämlich daß die Sakramente von Gott dazu eingerichtet sind, uns über eine von ihm gegebene Verheißung zu belehren und uns seinen guten Willen gegen uns zu bezeugen, man wird es, so sage ich, verstehen, wenn man außerdem bedenkt, daß niemand Gottes Ratgeber gewesen ist (Jes. 40,13; Röm. 11,34), der uns über seinen Willen etwas Bestimmtes zusagen oder uns darüber Gewißheit und Sicherheit verschaffen könnte, was er uns geben und was er uns verweigern will. Denn daraus ergibt sich doch auch zugleich, daß niemand in der Lage ist, uns ein Zeichen vor Augen zu stellen, das ein Zeugnis von seinem Willen oder von irgendeiner Verheißung sein könnte. Denn er allein ist es, der uns ein Zeichen geben und sich dadurch bei uns bezeugen kann. Ich will es kürzer und vielleicht gröber, aber dafür klarer aussprechen: Ein Sakrament kann nie ohne die Verheißung der Seligkeit sein; nun können uns aber alle Menschen, wenn man sie auch an einem Ort versammelte, von sich selbst aus über unsere Seligkeit keine Zusage geben; also können sie von sich aus auch kein Sakrament schaffen oder aufrichten.

19. ’n Samevatting van die uiteensetting van die sakramente van die doop en die nagmaal

Nou het my lesers in ’n beknopte samevatting oor die algemeen al die dinge wat volgens ons beskouing nodig is om te weet van hierdie twee sakramente waarvan die gebruik van die begin van die Nuwe Testament af tot by die voleinding van die tyd aan die Christelike kerk oorgedra is. Die doel daarvan is dat die doop as ’t ware ’n toetrede tot die kerk en ’n inwyding in die geloof moes wees maar dat die nagmaal as ’t ware voortdurend voedsel moet voorsien waarmee Christus die huisgesin van sy gelowiges geestelik voed. En soos daar net een God is, een geloof, een Christus en een kerk wat sy liggaam is, so is daar net een doop⁹⁴ wat nie dikwels herhaal word nie. Die nagmaal word egter van tyd tot tyd bedien sodat diegene wat eenmaal in die kerk opgeneem is, kan verstaan dat hulle voortdurend deur Christus gevoed word.

Aangesien geen ander sakrament benewens hierdie twee deur God ingestel is nie, behoort die kerk van gelowiges geen ander sakrament te erken nie. Iemand wat in gedagte hou wat ons hierbo duidelik genoeg uiteengesit het,⁹⁵ sal maklik besef dat dit nie ’n saak is wat aan die mens se oordeel oorgelaat is nie, maar dat die sakramente deur God ingestel is om ons iets van sy belofte te leer en sy welwillendheid jeens ons te betuig. Hy sal dit ook besef wanneer hy daaraan dink dat God nie ’n raadgewer gehad het⁹⁶ om ons beslis van sy wil te verseker of ons vertroue te gee oor sy gesindheid jeens ons nie, oor wat hy ons wil gee en wat Hy 1776 ons wil weier nie. Tegelyk word hiermee vasgestel dat niemand ’n teken  kan voorhou wat as getuienis van sy wil en sy belofte kan dien nie. Dit is Hy alleen wat ons ’n teken kan gee en van Hom by ons kan getuig. Ek sal dit nog bondiger stel, hoewel dit miskien ’n bietjie growwer maar tog duideliker is: ’n sakrament kan nooit sonder die belofte van saligheid wees nie. Al die mense saam kan ons niks oor ons saligheid beloof nie. Derhalwe kan hulle ook nie uit hulleself ’n sakrament te voorskyn bring of instel nie.

19. Здесь читатели могут увидеть в суммарном изложении всё то, что, по моему мнению, надлежит знать об этих двух Таинствах, заповеданных христианской Церкви от начала Нового Завета до скончания века. Итак, Крещение дано как своего рода вхождение в Церковь и первоначальное исповедание веры, а Вечеря - как постоянная пища, которой Иисус Христос духовно питает верующих. Есть только один Бог, одна вера, один Христос и одна Церковь как тело Христово, и поэтому крещение тоже только одно [Эф 4:4-6] и никогда не может повториться. Но Вечеря раздаётся часто для того, чтобы однажды принятые и вошедшие в Церковь знали: они постоянно питаются и насыщаются Иисусом Христом.

Бог не установил иных таинств, кроме этих двух; поэтому и Церковь верных Ему не должна принимать никакого другого таинства. То, что учреждение новых таинств неподвластно человеку, понять нетрудно, если вспомнить всё сказанное выше. А именно: Таинства установлены Богом для того, чтобы служить знаками Его обетования и свидетельствовать о Его благоволении к нам. Вспомним также, что никто не был советником у Бога (Ис 40:13; Рим 11:34). Никто не может сказать, что Богу угодно даровать и в чём отказать. Отсюда следует, что никто не может предписывать или устанавливать знаки, свидетельствующие о воле или обещании Бога. Лишь Он Сам, давая такой знак, способен свидетельствовать о Себе. Скажу короче и, может быть, грубее, но яснее: таинство невозможно без обетования спасения. Но даже если собрать воедино всех людей, они не сумеют обещать нам спасения. Поэтому не в их власти предписывать и учреждать таинства.

20. His ergo duobus contenta sit Christiana Ecclesia: nec modo nullum aliud tertium ad praesens admittat aut agnoscat: sed ne appetat quidem, aut expectet, ad consummationem usque seculi. Nam quod diversa aliquot Iudaeis, pro varia temporum inclinatione, praeter sua illa ordinaria data sunt (ut man, aqua e petra profluens, serpens aeneus [Exod. 16. c. 13, et 17. b. 6; 1. Cor. 10. a. 3¹; Nume. 21. b. 8; Iohan. 3. b. 14] et similia) hac^a variatione admonebantur ne 1 talibus figuris insisterent, quarum status parum firmus esset: sed melius aliquid a Deo expectarent, quod nullo interitu nulloque fine perstaret. Alia longe ratio nobis est, quibus revelatus est Christus: in quo thesauri omnes scientiae et sapientiae sunt absconditi [Coloss. 2. a. 3], tanta affluentia et ubertate, ut novam aliquam accessionem ad hos thesauros sperare vel postulare, vere Deum irritare^b sit, et adversum nos provocare. Unum duntaxat Christum esurire, quaerere, spectare, discere, ediscere nos oportet: donec magnus ille dies illuxerit, quo gloriam regni sui Dominus ad plenum manifestabit^c, et se qualis est, nobis spectandum ostendet [1. Iohan. 3. a. 2]. Atque hac ratione nostrum hoc seculum in Scripturis, per Novissimam horam [1. Iohan. 2. c. 18], novissimos dies², novissima tempora [1. Pet. 1. d. 20] designatur, nequis vana novae alicuius^d doctrinae aut revelationis expectatione sese fallat. Saepenumero enim multisque modis antea loquutus per Prophetas, ultimis in^e his diebus loquutus est caelestis Pater^f in dilecto Filio suo [Hebr. 1. a. 2], qui solus Patrem manifestare potest [Luc. 10. d. 22]: || et re vera ad plenum manifestavit, quantum nostra interest, dum nunc per speculum eum conspicimus [1. Cor. 13. d. 12]. || Iam vero, ut 435 hoc hominibus ablatum est, ne nova Sacramenta in Ecclesia Dei condere possint: ita optandum esset, iis ipsis, quae a Deo sunt, quam minimum humanae inventionis admisceri. Perinde enim atque infusa aqua vinum fugit et diluitur: aspersoque fermento tota farinae massa acescit: sic mysteriorum Dei sinceritas nihil aliud quam inquinatur ubi homo quicquam de suo adiicit. Et tamen videmus quantum a germana sua puritate degenerarint Sacramenta, ut hodie quidem tractantur. Plus satis ubique pomparum, ceremoniarum, gesticulationum: at verbi Dei interim nulla neque ratio, neque mentio: sine quo Sacramenta etiam ipsa Sacramenta non sunt. Quin nec ceremoniae ipsae a Deo institutae in tanta turba caput exerere possunt, sed tanquam oppressae iacent. Quantulum^a in Baptismo aspicitur quod unum illic lucere et spectari debuerat, ut alibi¹ iuste conquesti sumus^b, nempe Baptismus ipse? Coena prorsus sepulta est quum versa fuit in Missam, nisi quod semel quotannis, sed concerpta et dimidiata laceraque forma visitur.

20. Par ainsi, que l’Eglise Chrestienne soit contente de ces deux: et non seulement n’en admette, approuve, ou recognoisse pour le present, mais n’en desire, n’attende jamais jusques à la consommation du siecle, nul autre troisieme. Car ce qu’aucuns divers furent ordonnez aux Juifs, selon la succession des temps, outre ceux-là qu’ils avoyent ordinaires (comme la Manne, l’eau sortant de la pierre, le serpent d’airain et autres semblables) (Ex. 16:14; 17:6; 1 Cor. 10:3; Nomb. 21:8; Jean 3:14) c’estoit afin que par celle varieté ils fussent admonnestez de ne se point arrester à telles figures desquelles l’estat n’estoit point de durée, mais qu’ils attendissent de Dieu quelque meilleure chose, qui demeureroit sans mutation et sans fin. Nous avons bien autre raison, nous ausquels Jesus Christ est revelé et manifesté, qui a en soy tous les thresors de science et sapience cachez et colloquez en si grande abondance et affluence (Col. 2:3). Car d’esperer ou requerir quelque nouvelle augmentation à ces thresors, ce seroit vrayement tenter Dieu, l’irriter et provoquer encontre nous. Il nous faut seulement avoir faim de Jesus Christ, le chercher, le regarder, l’apprendre, le retenir, jusques à ce que ce grand jour viendra, auquel nostre Seigneur manifestera pleinement la gloire de son Regne: et se monstrera à voir à nous apertement quel il est (1 Jean 3:2). Et pour ceste raison le temps où nous sommes est designé et signifié aux Escritures, par la derniere heure, par les derniers jours, par les derniers temps (1 Jean 2:18; 1 Pierre 1:20): afin que nul ne se trompe par aucune vaine attente de quelque nouvelle doctrine ou revelation. Car souventesfois et en plusieurs manieres le Seigneur ayant auparavant parlé par les Prophetes, en ces derniers jours a parlé en son Fils bien aimé (Hebr. 1:2), lequel seul nous peut manifester le Pere (Luc. 10:22), et de fait le nous a manifesté entant qu’il nous estoit expedient, nous estant fait le miroir auquel nous avons à le contempler (1 Cor. 13:12). Or comme cela est osté aux hommes, qu’ils ne puissent faire n’ordonner de nouveaux Sacremens en l’Eglise de Dieu, aussi il seroit à desirer qu’en ceux-cy mesme qui sont instituez de Dieu, on ne meslast que le moins qu’il seroit possible d’invention humaine. Car comme le vin se perd et affadist par l’eau, et toute la farine s’aigrist par le levain, ainsi la pureté des mysteres de Dieu n’est rien que souillée et gastée. quand l’homme y adjouste quelque chose du sien. Et toutesfois nous voyons combien les Sacremens, ainsi qu’on en use aujourdhuy, sont degenerez de leur nayve pureté. Il y a par tout trop plus qu’il ne faudroit de pompes, de ceremonies, de basteleries: mais cependant on ne fait aucun conte ne mention de la parolle de Dieu, sans laquelle les Sacremens mesmes ne sont pas Sacremens. Et les ceremonies mesmes qni y ont esté instituées de Dieu, ne peuvent en si grande multitude d’autres apparoistre, mais sont mises bas comme opprimées. Combien peu voit-on au Baptesme cela qui seulement y devoit reluire et apparoistre, c’est assavoir le Baptesme mesme? La Cene a esté du tout ensevelie, quand elle a esté transformée et convertie en Messe: sinon qu’une seule fois l’an elle est aucunement veue, mais deschirée, decouppée, departie, brisée, divisée et toute difformée.

20. Let the Christian Church, therefore, be content with 601these two, and not only neither admit nor acknowledge any other at present, but neither desire nor expect any other to the end of the world. For as the Jews, beside the ordinary sacraments given to them, had also several others, differing according to the varying circumstances of different periods, such as the manna, the water issuing from the rock, the brazen serpent, and the like, they were admonished by this variation not to rest in such figures, which were of short duration, but to expect from God something better, which should undergo no change and come to no end. But our case is very different: to us Christ has been revealed, “in whom are hid all the treasures of wisdom and knowledge,”¹³⁵⁹ in such abundance and profusion, that to hope or desire any new accession to these treasures would really be to displease God, and provoke his wrath against us. We must hunger after Christ, we must seek, contemplate, and learn him alone, till the dawning of that great day, when our Lord will fully manifest the glory of his kingdom, and reveal himself to us, so that “we shall see him as he is.”¹³⁶⁰ And for this reason, the dispensation under which we live is designated in the Scriptures as “the last time,” “these last times,” “the last days,”¹³⁶¹ that no one may deceive himself with a vain expectation of any new doctrine or revelation. For “God, who at sundry times and in divers manners spake in time past unto the fathers by the prophets, hath, in these last days, spoken unto us by his Son,”¹³⁶² who alone is able to “reveal the Father,”¹³⁶³ and who, indeed, “hath declared him”¹³⁶⁴ fully, as far as is necessary for our happiness, while “now we see” him “through a glass darkly.”¹³⁶⁵ As men are not left at liberty to institute new sacraments in the Church of God, so it were to be wished that as little as possible of human invention should be mixed with those which have been instituted by God. For as wine is diluted and lost by an infusion of water, and as a whole mass of meal contracts acidity from a sprinkling of leaven, so the purity of Divine mysteries is only polluted when man makes any addition of his own. And yet we see, as the sacraments are observed in the present day, how very far they have degenerated from their original purity. There is every where an excess of pageantries, ceremonies, and gesticulations; but no consideration or mention of the word of God, without which even the sacraments themselves cease to be sacraments. And the very ceremonies which have been instituted by God are not to be discerned among such a multitude of others, by which they are 602overwhelmed. In baptism, how little is seen of that which ought to be the only conspicuous object—I mean baptism itself? And the Lord’s supper has been completely buried since it has been transformed into the mass; except that it is exhibited once a year, but in a partial and mutilated form.

20. Christians should be contented with these two sacraments. They are abolished by the sacraments decreed by men.

With these two, therefore, let the Christian Church be contented, and not only not admit or acknowledge any third at present, but not even desire or expect it even until the end of the world. For though to the Jews were given, besides his ordinary sacraments, others differing somewhat according to the nature of the times (as the manna, the water gushing from the rock, the brazen serpent, and the like),¹ by this variety they were reminded not to stop short at such figures, the state of which could not be durable, but to expect from God something better, to endure without decay and without end. Our case is very different. To us Christ has been revealed. In him are hidden all the treasures of wisdom and knowledge (Col. 2:3), in such richness and abundance, that to ask or hope for any new addition to these treasures is truly to offend God and provoke him against us. It behoves us to hunger after Christ only, to seek him, look to him, learn of him, and learn again, until the arrival of the great day on which the Lord will fully manifest the glory of his kingdom, and exhibit himself as he is to our admiring eye (1 John 3:2). And, for this reason, this age of ours is designated in Scripture² by the last hour, the last days, the last times, that no one may deceive himself with the vain expectation of some new doctrine or revelation. Our heavenly Father, who “at sundry times, and in divers manners, spake in time past unto the fathers by the prophets, hath in these last days spoken unto us” by his beloved Son, who alone can manifest, and, in fact, has fully manifested, the Father, in so far as is of importance to us, while we now see him through a mirror. Now, since men have been denied the power of making new sacraments in the Church of God, it were to be wished, that in those which are of God, there should be the least possible admixture of human invention. For just as when water is infused, the wine is diluted, and when leaven is put in, the whole mass is leavened, so the purity of the ordinances of God is impaired, whenever man makes any addition of his own. And yet we see how far the sacraments as at present used have degenerated from their genuine purity. There is everywhere more than enough of pomp,621ceremony, and gesticulation, while no account is taken, or mention made, of the word of God, without which, even the sacraments themselves are not sacraments. Nay, in such a crowd, the very ceremonies ordained by God cannot raise their head, but lie as it were oppressed. In Baptism, as we have elsewhere justly complained, how little is seen of that which alone ought to shine and be conspicuous there, I mean Baptism itself? The Supper was altogether buried when it was turned into the Mass. The utmost is, that it is seen once a year, but in a garbled, mutilated, and lacerated form.¹

20. Met deze twee dus moet de Christelijke kerk tevreden zijn, en niet alleen geen ander derde voor het tegenwoordige toelaten of erkennen, maar ook niet begeren of verwachten tot de voleinding der wereld toe. Want dat aan de Joden, naar de verschillende tijdsomstandigheden, behalve hun gewone, nog enige andere gegeven zijn (zoals het manna, het water uit de steenrots, de koperen slang en dergelijke), was daarom, dat ze door deze verscheidenheid vermaand werden niet te blijven staan bij zulke figuren, wier stand weinig vast was, maar dat ze iets beters van God moesten verwachten, dat zonder ondergang en zonder einde stand zou houden. Geheel anders staat het met ons, aan wie Christus geopenbaard is, in wie allle schatten der kennis en der wijsheid verborgen zijn, met zulk een overvloed en rijkdom, dat enig nieuw toevoegsel tot deze schatten te hopen of te verlangen in waarheid zou betekenen God te prikkelen en tegen ons uit te dagen. Wij moeten naar Christus alleen hongeren, Hem zoeken, hopen, leren en grondig leren kennen: totdat die grote dag zal verschijnen, waarop de Here de heerlijkheid van zijn Koninkrijk ten volle zal openbaren en zich ons te aanschouwen zal geven, zoals Hij is (1 Joh. 3:2) En daarom wordt deze onze tijd in de Schrift aangeduid door de laatste ure, de laatste dagen, de laatste tijden (1 Joh. 2:18; 1 Petr.1:20) opdat niemand zich door de ijdele verwachting van enige nieuwe leer of openbaring zou bedriegen. Want dikwijls en op velerlei wijze heeft de Hemelse Vader tevoren gesproken door de profeten, maar in deze laatste dagen door zijn geliefde Zoon (Heb. 1:2) die alleen de Vader kan openbaren (Luc. 10:22) en inderdaad ten volle geopenbaard heeft, voor zover voor ons van belang is, nu wij Hem door een spiegel aanschouwen (1 Cor. 13:12) Verder, evenals het de mensen ontzegd is, nieuwe sacramenten in de kerk Gods te kunnen stichten, zo zou het ook te wensen zijn, dat in de sacramenten, die van God zijn, zo min mogelijk van menselijke vinding vermengd werd. Want evenals door het ingieten van water de wijn verslapt en verzwakt, en door het toevoegen van zuurdesem het ganse deeg verzuurt, zo wordt de zuiverheid van Gods sacramenten niet anders dan verontreinigd, wanneer de mens iets van het zijne toevoegt. En toch zien we, hoezeer de sacramenten, zoals ze tegenwoordig behandeld worden, van hun ware zuiverheid ontaard zijn. Meer dan genoeg pralerijen, ceremoniën en gebaren zijn overal: maar intussen houdt men geen rekening met, en maakt men geen melding van Gods Woord, zonder hetwelk de sacramenten ook zelf geen sacramenten zijn. Ja ook de ceremoniën zelf, die door God ingesteld zijn, kunnen onder een zo grote hoop het hoofd niet opsteken, maar liggen als onderdrukt terneer. Hoe weinig wordt in de Doop aanschouwd het enige, dat erin behoorde te schijnen en gezien te worden, zoals we elders terecht geklaagd hebben, namelijk de Doop zelf! Het Avondmaal is geheel begraven, toen het veranderd is in de mis, behalve dat het éénmaal 's jaars, maar dan met verscheurde, gedeelde en geschonden gedaante, gezien wordt.

20.

Die christliche Kirche soll sich also an diesen beiden Sakramenten genügen lassen und nicht nur für die Gegenwart kein anderes, drittes, zulassen oder anerkennen, sondern bis zum Ende der Welt nicht einmal eins begehren oder erwarten.

Freilich sind den Juden je nach den verschiedenen Zeitumständen außer jenen regelmäßigen Sakramenten auch eine Anzahl anderer gegeben worden, wie das Manna, das Wasser, das aus dem Felsen floß, die eherne Schlange und ähnliche (Ex. 16,13; 17,6; 1. Kor. 10,3f.; Num. 21,8; Joh. 3,14). Aber durch diese Vielfältigkeit sollten sie eben dazu ermahnt werden, nicht bei solchen Abbildern stehenzubleiben, deren Bestand gar zu wenig fest war, sondern vielmehr etwas Besseres von Gott zu erwarten, das ohne Untergang und ohne Ende bestünde.

Weit anders ist es mit uns bestellt, wo uns doch Christus offenbart ist, „in welchem verborgen liegen alle Schätze der Weisheit und der Erkenntnis“ (Kol. 2,3), und zwar in solcher Fülle und solchem überströmenden Reichtum, daß es wahrhaftig hieße, Gott zu reizen und gegen uns aufzubringen, wenn man einen neuen Zuwachs zu diesen „Schätzen“ erhoffen oder erbitten wollte. Wir sollen nur eins: nach Christus allein hungern, ihn suchen, auf ihn hoffen, ihn lernen und tiefer kennenlernen, bis jener große Tag aufgegangen ist, an dem der Herr die Herrlichkeit seines Reiches in ihrer ganzen Fülle offenbaren und sich unseren Blicken zeigen wird, „wie er ist“ (1. Joh. 3,2). Das ist auch der Grund, warum unsere Zeit in der Schrift als „die letzte Stunde“ (1. Joh. 2,18), als der „letzte“ Tag (Hebr. 1,2) und mit dem Ausdruck „die letzten Zeiten“ (1. Petr. 1,20) bezeichnet wird: es soll sich niemand mit der eitlen Erwartung irgendeiner neuen Lehre oder Offenbarung betrügen! Denn nachdem der himmlische Vater „vorzeiten manchmal und mancherleiweise geredet hat ... durch die Propheten, hat er am letzten in diesen Tagen zu uns geredet durch seinen“ geliebten „Sohn“ (Hebr. 1,1f.), der allein den Vater zu offenbaren vermag (Luk. 10,22) und tatsächlich völlig geoffenbart hat, soweit es für uns von Belang ist, solange wir ihn jetzt noch „durch einen Spiegel“ anschauen (1. Kor. 13,12).

Wie es nun aber den Menschen versagt ist, in der Kirche Gottes neue Sakramente aufbringen zu können, so wäre es auch zu wünschen, daß den Sakramenten, die von Gott stammen, möglichst wenig Menschenfündlein beigemischt würden. Denn wie der Wein, wenn man Wasser in ihn hineingießt, laff und kraftlos und 1005 wie durch die Einmischung von Sauerteig der ganze Teig gesäuert wird, so wird auch die Lauterkeit der Geheimnisse (Sakramente) Gottes nur besudelt, wenn der Mensch aus seinem Eigenen heraus etwas zusetzt.

Und doch sehen wir, wie sehr die Sakramente, so wie sie heute behandelt werden, von ihrer ursprünglichen Reinheit entartet sind. Allenthalben findet man mehr als genug Prunk, Zeremonien und Gebärden, aber auf Gottes Wort nimmt man unterdessen keinen Bedacht und erwähnt es nicht, während doch ohne dies Wort auch die Sakramente selbst keine Sakramente sind! Ja, auch die von Gott eingesetzten Zeremonien können unter dieser großen Masse ihr Haupt nicht erheben, sondern liegen gleichsam verschüttet darnieder. Wie wenig sieht man bei der Taufe von dem, was dabei allein hätte erscheinen und angeschaut werden sollen, nämlich, wie wir es anderwärts mit Recht beklagt haben, von der Taufe selbst? Das Abendmahl ist völlig begraben worden, als man es in die Messe umgewandelt hat – einzig, daß man es einmal im Jahre, aber dann in zerrissener, halbierter und zerfetzter Gestalt zu sehen bekommt!

20. Die Skrif toon duidelik aan dat gelowiges hulle by hierdie twee sakramente moet berus

Die Christelike kerk moet dus met hierdie twee sakramente tevrede wees en nie alleen vir die huidige geen derde sakrament toelaat of erken nie, maar die kerk moet ook nie ander sakramente najaag of tot die voleinding van die tyd verwag nie. Die feit dat aan die Jode na die verskeie neigings van die tydsgewrig benewens die gewone sakramente ook verskeie ander sakramente soos manna,⁹⁷ water wat uit ’n rots vloei,⁹⁸ ’n koper slang⁹⁹ en dergelikes, gegee is, het deur die verskeidenheid as vermaning vir hulle gedien om nie by sulke beelde vas te steek nie omdat die stand daarvan te onbestendig was, maar dat hulle eerder op iets beters van God moes wag wat nooit tot niet sou gaan of tot ’n einde sou kom nie, maar sou bly voortbestaan.

Ons het egter ’n heeltemal ander stand van sake omdat Christus aan ons geopenbaar is. In Hom is al die skatte van kennis en wysheid verborge,¹⁰⁰ en dit in so ’n rykdom en oorvloed dat om te hoop of te vra dat iets nuuts by hierdie skatte moet bykom, sou beteken om God waarlik te terg en sy gramskap teen ons te verwek. Ons moet slegs na Christus alleen honger, na Hom alleen soek, na Hom alleen opsien, van Hom alleen leer en Hom alleen ken totdat die groot dag aanbreek waarop die Here die heerlikheid van sy koninkryk ten voile sal openbaar¹⁰¹ en Hom aan ons sal toon soos Hy is.¹⁰² En daarom word ons tyd in die Skrifte gekenskets as die laaste uur, ¹⁰³ die laaste dae ¹⁰⁴ en die laaste tyd ¹⁰⁵ sodat niemand hom moet mislei om die een of ander nuwe leer of openbaring 1777 te verwag nie. Want die hemelse Vader het tevore dikwels en op baie maniere deur die profete gepraat maar in hierdie jongste dae deur sy geliefde Seun¹⁰⁶ wat alleen die Vader kan openbaar,¹⁰⁷ en ook in werklikheid openbaar het vir soveel dit in ons belang is terwyl ons Hom nou deur ’n spieël aanskou.¹⁰⁸

Maar soos dit die mense ontneem is om nuwe sakramente in die kerk van God te kan vestig, moet ons ook bid dat juis in die sakramente wat deur God ingestel is, so min as moontlik menslike uitvinding vermeng word. Want net soos wyn verslaan en verdun wanneer water bygevoeg word, en soos die hele deeg suur word as suurdeeg bygevoeg word, so word die egtheid van God se sakramente slegs besoedel wanneer die mens iets van sy eie daar byvoeg. En tog sien ons hoe die sakramente van hulle egte suiwerheid ontaard het soos dit vandag hanteer word. Oral is daar meer as genoeg pronkery, seremonies en handgebare maar intussen word daar nie met God se Woord rekening gehou of selfs melding daarvan gemaak nie - en sonder die Woord van God is die sakramente nie sakramente nie. Ja, selfs die seremonies wat deur God ingestel is, kan in so ’n gewoel nie kop uitsteek nie maar lê plat asof dit onderdruk is. Hoe weinig word juis die doop self in die doop gesien terwyl dit alleen daar behoort te skitter en raakgesien te word soos ons elders met reg gekla het?¹⁰⁹ Die nagmaal is heeltemal begrawe toe dit in die Mis verander is, behalwe dat dit eenmaal per jaar gesien kan word, maar dan in ’n verskeurde en halwe vorm wat geskonde is.

20. Итак, пусть Христианская Церковь удовлетворится этими двумя Таинствами. И пусть не только не принимает, не одобряет и не признаёт сейчас никакого другого, третьего, таинства, но и не желает его и не ожидает в будущем до скончания века.

Некоторые иные таинства, ординарные, были даны евреям сообразно меняющимся условиям времени (например, манна, забившая из скалы вода, медный змей и тому подобное: Исх 16: 13-14; 17:6; 1 Кор 10:3 сл. Числ 21:6-9; Ин 3:14). Но они были даны для того, чтобы их разнообразие предостерегало евреев от приверженности недолговечным образам и побуждало ожидать от Бога чего-то лучшего - неизменного и непреходящего. Иное дело мы. Нам явлен Иисус Христос, в коем в изобилии сокрыты и заключены все сокровища премудрости и ведения (Кол 2:3).Ожидать или требовать какого-то нового прибавления к этим сокровищам значит поистине искушать Бога, гневить Его и обращать против нас. Нам надлежит алкать только Иисуса Христа, только Его искать, созерцать, постигать, помнить - до тех пор, пока не придёт великий день когда Господь вполне явит славу своего Царства и откроет нашему взору Себя, как Он есть (1 Ин 3:2). И посему время, в которое мы живём называется и обозначается в Писании как «последнее время», «последние времена», «последние дни» (1 Ин 2:18; 1 Пет 1:20; Евр 1:2), дабы никто не заблуждался и не ожидал напрасно некоего нового учения или откровения. Ибо Господь, прежде многократно и различным образом говоривший через пророков, в эти последние дни говорил в Сыне Своём возлюбленном [Евр 1:1-2], Который один может открыть нам Отца (Лк 10:22). И Он в самом деле открыл нам Его настолько, насколько это было необходимо, сделавшись для нас зеркалом, в котором мы Его созерцаем (1 Кор 13:12).

Но если не во власти человека учреждать и предписывать новые таинства в Церкви Божьей, то желательно, чтобы он также не примешивал к богоустановленным таинствам ни малейших человеческих измышлений. Ибо как вино портится и теряет вкус от смешивания с водой и как всё тесто скисает от закваски, так и чистота тайн Божьих пятнается и утрачивается, когда человек добавляет к ним нечто от себя.

Однако мы видим, что сегодня таинства во многом утратили первоначальную чистоту. В них слишком много пошлости, помпезности, обрядности - но нет даже упоминания слова Божьего, без которого таинства вообще перестают быть таинствами. И обряды, установленные Богом, теряются среди великого множества прочих обрядов. Возможно ли разглядеть в крещении то, что одно только и должно сиять в нём: само Крещение? А Вечеря? Она вовсе оказалась похоронена, когда превратилась в мессу. И лишь раз в году можно её увидеть - но увидеть разорванной, разбитой, расчленённой и совершенно искажённой.