1. 212 | Disciplina Ecclesiae, cuius tractationem in hunc usque locum distulimus, paucis expedienda est: ut aliquando ad reliqua transeamus^b. Ea autem maxima ex parte a potestate clavium et spirituali iurisdictione pendet. Quod ut facilius intelligatur, dividamus Ecclesiam in duos ordines praecipuos: clerum scilicet et plebem. Clericos appello usitato nomine qui publico ministerio in Ecclesia funguntur. Loquemur primum de communi disciplina, cui subesse omnes debent: deinde veniemus ad clerum, qui praeter illam communem, suam propriam habet⁵. Sed quia nonnulli, in odium disciplinae, ab ipso quoque nomine abhorrent, hi sic habeant: Si nulla societas, imo nulla domus quae vel modicam familiam habeat, contineri in recto statu sine disciplina potest: eam esse multo magis necessariam in Ecclesia, cuius statum quam ordinatissimum esse decet. Proinde quemadmodum salvifica Christi doctrina anima est Ecclesiae, ita illic disciplina pro nervis est: qua fit ut membra corporis, suo quodque loco inter se cohaereant. Quamobrem quicunque vel sublatam disciplinam cupiunt, vel eius impediunt restitutionem, sive hoc faciant data opera, sive per incogitantiam, Ecclesiae certe extremam dissipationem quaerunt. Quid enim futurum est si unicuique liceat quod libuerit? Atqui id fieret, nisi ad doctrinae praedicationem accederent privatae monitiones, correctiones et alia eiusmodi adminicula, quae doctrinam sustinent et otiosam esse non sinunt. Disciplina igitur veluti fraenum est 213 quo retineantur et domentur qui adversus Christi doctrinam ferociunt: vel tanquam^a stimulus quo excitentur parum voluntarii: interdum etiam velut paterna ferula, qua clementer et pro Spiritus Christi mansuetudine castigentur qui gravius lapsi sunt. Quum ergo iam imminere cernamus initia quaedam horrendae in Ecclesia vastitatis, ex eo quod nulla est cura nec ratio continendi populi, ipsa necessitas clamat remedio opus esse. Porro hoc unicum est remedium quod et Christus praecipit, et semper usitatum inter pios fuit.

1. Il faut maintenant brievement expedier la discipline de l’Eglise, de laquelle nous avons differé à traiter jusques icy. Or icelle depend pour la pluspart de la puissance des clefs et de la jurisdiction spirituelle. Pour avoir facile intelligence de cela, divisons l’Eglise en deux estats: assavoir, qu’elle contienne le Clergé et le peuple. J’use de ce mot de Clercs, pource qu’il est commun, combien qu’il soit impropre: par lequel j’enten ceux qui ont office et ministere en l’Eglise. Nous parlerons en premier lieu de la discipline commune à laquelle tous doyvent estre submis: puis nous viendrons au Clergé, lequel a sa discipline propre outre celle que nous avons dite. Mais pource que d’aucuns hayssent tant la discipline qu’ils en ont mesme le nom en horreur, il est besoing de leur remonstrer leur faute. S’il n’y a nulle compagnie, ny mesme nulle maison, quelque petite qu’elle soit, qui se puisse maintenir en son estat sans discipline, il est certain qu’il est beaucoup plus requis d’en avoir en l’Eglise, laquelle doit estre ordonnée mieux que nulle maison ny autre assemblée. Pourtant, comme la doctrine de nostre Seigneur Jesus est l’ame de l’Eglise: aussi la discipline est en icelle comme les nerfs sont en un corps, pour unir les membres et les tenir chacun en son lieu et son ordre. Pourtant tous ceux qui desirent que la discipline soit abbatue, ou qui empeschent qu’elle ne soit remise au dessus, soit qu’ils le facent à leur escient, ou par inconsideration, cherchent d’amener l’Eglise à une dissipation extreme. Car que sera-ce en la fin, s’il est loisible à chacun de vivre comme il voudra? Or il y auroit une telle liberté, sinon qu’avec la predication de la doctrine on use d’admonitions privées, de correction et autres aides, lesquelles sont pour tenir la main à la doctrine, à ce qu’elle ne soit point oisive. La discipline donc est comme une bride pour retenir et domter ceux qui sont rebelles à la doctrine, et comme un esperon pour picquer ceux qui d’eux-mesmes sont tardifs et nonchalans: ou bien quelques fois comme une verge paternelle, pour chastier doucement et avec mansuetude Chrestienne, ceux qui ont failly plus grievement. Ainsi, puis que nous voyons que l’Eglise s’en va deserte et desolée, s’il n’y a autre solicitude et moyen d’entretenir le peuple en l’obeissance de nostre Seigneur, la necessité crie qu’on a mestier de remede. Or le remede unique est celuy que Jesus Christ commande, et qui a esté tousjours en usage entre les fideles.

1. 410 The discipline of the Church, the discussion of which I have deferred to this place, must be despatched in a few words, that we may proceed to the remaining subjects. Now, the discipline depends chiefly on the power of the keys, and the spiritual jurisdiction. To make this more easily understood, let us divide the Church into two principal orders—the clergy and the people. I use the word clergy as the common, though improper, appellation of those who execute the public ministry in the 411Church. We shall, first, speak of the common discipline to which all ought to be subject; and in the next place we shall proceed to the clergy, who, beside this common discipline, have a discipline peculiar to themselves. But as some have such a hatred of discipline, as to abhor the very name, they should attend to the following consideration: That if no society, and even no house, though containing only a small family, can be preserved in a proper state without discipline, this is far more necessary in the Church, the state of which ought to be the most orderly of all. As the saving doctrine of Christ is the soul of the Church, so discipline forms the ligaments which connect the members together, and keep each in its proper place. Whoever, therefore, either desire the abolition of all discipline, or obstruct its restoration, whether they act from design or inadvertency, they certainly promote the entire dissolution of the Church. For what will be the consequence, if every man be at liberty to follow his own inclinations? But such would be the case, unless the preaching of the doctrine were accompanied with private admonitions, reproofs, and other means to enforce the doctrine, and prevent it from being altogether ineffectual. Discipline, therefore, serves as a bridle to curb and restrain the refractory, who resist the doctrine of Christ; or as a spur to stimulate the inactive; and sometimes as a father’s rod, with which those who have grievously fallen may be chastised in mercy, and with the gentleness of the Spirit of Christ. Now, when we see the approach of certain beginnings of a dreadful desolation in the Church, since there is no solicitude or means to keep the people in obedience to our Lord, necessity itself proclaims the want of a remedy; and this is the only remedy which has been commanded by Christ, or which has ever been adopted among believers.

1. Of the power of the keys, or the common discipline of the Church. Necessity and very great utility of this discipline.

453 The discipline of the Church, the consideration of which has been deferred till now, must be briefly explained, that we may be able to pass to other matters. Now discipline depends in a very great measure on the power of the keys and on spiritual jurisdiction. That this may be more easily understood, let us divide the Church into two principal classes—viz. clergy and people. The term clergy I use in the common acceptation for those who perform a public ministry in the Church.¹ We shall speak first of the common discipline to which all ought to be subject, and then proceed to the clergy, who have besides that common discipline one peculiar to themselves. But as some, from hatred of discipline, are averse to the very name, for their sake we observe,—If no society, nay, no house with even a moderate family, can be kept in a right state without discipline, much more necessary is it in the Church, whose state ought to be the best ordered possible. Hence as the saving doctrine of Christ is the life of the Church, so discipline is, as it were, its sinews; for to it it is owing that the members of the body adhere together, each in its own place. Wherefore, all who either wish that discipline were abolished, or who impede the restoration of it, whether they do this of design or through thoughtlessness, certainly aim at the complete devastation of the Church. For what will be the result if every one is allowed to do as he pleases? But this must happen if to the preaching of the gospel are not added private admonition, correction, and similar methods of maintaining doctrine, and not allowing it to become lethargic. Discipline, therefore, is a kind of curb to restrain and tame those who war against the doctrine of Christ, or it is a kind of stimulus by which the indifferent are aroused; sometimes, also, it is a kind of fatherly rod, by which those who have made some more grievous lapse are chastised in mercy with the meekness of the spirit of Christ. Since, then, we already see some beginnings of a fearful devastation in the Church from the total want of care and method in managing the people, necessity itself cries454aloud that there is need of a remedy. Now the only remedy is this which Christ enjoins, and the pious have always had in use.

1. De tucht der kerk, welker behandeling we tot deze plaats uitgesteld hebben, moet nu met weinig woorden verklaard worden, opdat we eindelijk tot de nog overblijvende leerstukken mogen komen. De tucht dan hangt voor het grootste deel aan de sleutelmacht en de geestelijke rechtspraak. Laat ons, opdat dit gemakkelijker begrepen worde, de kerk verdelen in twee hoofddelen: namelijk de geestelijken en het volk. Geestelijken noem ik met een gebruikelijke benaming hen, die een openbaar ambt in de kerk waarnemen. We zullen eerst spreken over de algemene tucht, aan welke allen onderworpen moeten zijn; daarna zullen wij komen tot de geestelijkheid, die behalve de algemene nog haar eigen tucht heeft. Maar omdat sommigen de tucht zozeer haten, dat ze ook van de naam zelf een afschuw hebben, moeten die dit weten: indien geen enkele gemeenschap, ja geen enkel huisgezin, ook al heeft het maar een gering aantal leden, zonder tucht in de rechte toestand gehouden kan worden, zo is die tucht des te meer noodzakelijk in de kerk, wier toestand zo ordelijk mogelijk moet zijn. Daarom, evenals de zaligmakende leer van Christus de ziel der kerk is, zo vormt de tucht in de kerk de zenuwen: door welke het geschiedt, dat de leden des lichaams, ieder op zijn plaats, met elkander verbonden zijn. Daarom zoeken allen, die de tucht begeren weggenomen te zien of haar herstel verhinderen, hetzij ze dat doen met opzet, hetzij uit onnadenkendheid, ongetwijfeld de uiterste verstrooiing der kerk. Want wat zal geschieden, indien aan een ieder vrij staat, wat hem lust? En toch zou dat gebeuren, indien niet bij de prediking der leer bijzondere vermaningen, bestraffingen en andere dergelijke hulpmiddelen kwamen, die de leer ondersteunen en niet werkeloos laten zijn. De tucht is dus als het ware de breidel, waardoor zij worden in toom gehouden en getemd, die tegen de leer van Christus woeden; of de prikkel, waardoor degenen, die niet gewillig genoeg zijn, worden opgewekt; soms is ze ook als de vaderlijke tuchtroede, waarmede op zachtmoedige wijze en in overeenstemming met de zachtzinnigheid van Christus' Geest diegenen gekastijd worden, die dieper gevallen zijn. Daar we dus zien, dat reeds zekere beginselen van een gruwelijke verwoesting in de kerk op handen zijn, tengevolge daarvan, dat er geen zorg en overleg is om het volk in de band te houden, zo roept de noodzaak zelf uit, dat er een geneesmiddel nodig is. Verder is dit het enige geneesmiddel, hetwelk ook Christus voorschrijft, en dat altijd onder de vromen in gebruik geweest is.

1. 842Erster Abschnitt: Die Kirchenzucht in der Gemeinde (1-21). Notwendigkeit und Wesen der Kirchenzucht

Die Kirchenzucht, deren Behandlung wir bis an diese Stelle aufgeschoben haben, muß mit wenigen Worten erörtert werden, damit wir endlich zu den anderen Lehrstücken übergehen können. Sie beruht nun zum größten Teil auf der Schlüsselgewalt und auf der geistlichen Rechtsprechung. Damit das nun leichter zu begreifen ist, wollen wir die Kirche wesentlich in zwei Stände einteilen: „Klerus“ und „Volk“ (Gemeinde). Unter „Klerikern“ verstehe ich nach der gebräuchlichen Bezeichnung solche, die in der Kirche ein öffentliches Amt ausüben. Wir wollen uns nun zunächst mit der allgemeinen Zucht befassen, der alle unterworfen sein müssen. Alsdann wollen wir auf den Klerus zu sprechen kommen, der außer der allgemeinen Zucht noch seine eigene hat.

Es gibt nun aber Leute, denen vor lauter Haß gegen die Zucht auch der Name schon widerwärtig ist. Die sollen nun folgendes wissen: Wenn keine Gemeinschaft, ja, kein Haus, in dem auch noch so wenige Hausgenossen miteinander leben, ohne Zucht im rechten Stande erhalten werden kann, so ist solche Zucht noch viel notwendiger in der Kirche, deren Zustand doch gebührenderweise so geordnet sein muß, wie nur eben möglich. Wie also die heilbringende Lehre Christi die Seele der Kirche ist, so steht die Zucht in der Kirche an der Stelle der Sehnen: sie bewirkt, daß die Glieder des Leibes, jedes an seinem Platz, miteinander verbunden leben. Jeder also, der da begehrt, die Zucht sollte abgeschafft werden, oder der ihre Wiederherstellung hindert, der sucht, ob er das nun absichtlich tut oder aus mangelnder Überlegung, unzweifelhaft die völlige Auflösung der Kirche. Denn was soll wohl geschehen, wenn jeder tun darf, was ihm gefällt? Eben dies muß aber eintreten, wenn zur Predigt der Lehre nicht persönliche Einzelvermahnungen, Zurechtweisungen und andere Hilfsmittel dieser Art hinzutreten, welche die Unterweisung stützen und sie nicht wirkungslos bleiben lassen. Die Zucht ist also gleichsam ein Zügel, mit dem alle die zurückgehalten und gebändigt werden sollen, die sich trotzig gegen die Lehre Christi erheben, oder auch gleich einem Sporn, um die gar zu wenig Willigen anzutreiben, zuweilen aber auch gewissermaßen eine väterliche Rute, mit der solche, die sich ernstlicher vergangen haben, in Milde und im Einklang mit der Sanftmut des Geistes Christi gezüchtigt werden sollen. Weil wir denn nun in der Kirche bereits anfangsweise eine schreckliche Verwüstung hereinbrechen sehen, die darauf zurückgeht, daß man keine Sorgfalt und Überlegung darauf wendet, das Volk in Schranken zu halten, so sagt uns die Not selber schon laut und deutlich, daß ein Heilmittel vonnöten ist. Das einzige Heilmittel aber ist das, das Christus verordnet und das unter den Frommen allezeit im Gebrauch gewesen ist.

1. Die verband tussen kerklike dissipline, kerklike jurisdiksie en kerklike mag

1522 Nou moet ons kerklike dissipline waarvan ons die behandeling tot hier uitgestel het, kortliks behandel om mettertyd tot die res oor te gaan. Kerklike dissipline hang egter grootliks van die sleutelmag¹ en die geestelike jurisdiksie af. Om dit beter te verstaan moet ons die kerk in twee belangrike groepe verdeel: die geestelikes en die (kerk)volk. Diegene wat ’n openbare amp in die kerk vervul, noem ek in die gewone betekenis daarvan geestelikes.² Ons sal eers van die algemene dissipline praat waaraan almal hulle moet onderwerp. Daarna sal ons by die geestelikes kom wat benewens die algemene dissipline ook ’n dissipline van hulle eie het.³

Maar omdat sommige mense dissipline haat en selfs vir die woord terugdeins, moet hulle weet dat as geen gemeenskap, ja, as geen huisgesin, hoe klein dit ook al is, sonder dissipline in orde gehou kan word nie, dissipline nog baie meer noodsaaklik is in die kerk omdat die toestand daarvan so ordelik as moontlik behoort te wees. Soos die saligmakende leer van Christus die kerk se siel is, so is dissipline die kerk se senuwees⁴ waardeur die ledemate van die liggaam elkeen op sy plek onderling met mekaar in samehang is. Wie ook al die dissipline van die kerk wil ophef of die herstel daarvan verhinder, of hulle dit ook al doelbewus of onnadenkend doen, soek daarom beslis die uiterste verstrooiing van die kerk. Wat sou immers gebeur as elkeen maar net doen soos hy lus het? En dit sou gebeur tensy persoonlike vermanings, bestrawwings en ander dergelike hulpmiddels wat die leer ondersteun en dit nie toelaat om oneffektief te wees nie, daarby kom.

Dissipline is dus as ’t ware ’n toom waardeur diegene wat teen Christus se leer woed, teruggehou en getem kan word. Of dit is soos n prikkel om diegene aan te por wat te min gewillig is. Soms is dit selfs soos ’n va- 1523 der se plak om diegene wat ernstiger afgedwaal het, met sagmoedigheid en die vriendelikheid van Christus se Gees te tug. Aangesien ons dus kan sien dat die begin van ’n verskriklike verwoesting reeds in die kerk dreig, omdat daar geen bekommernis en geen metode is om die (kerk)volk in bedwang te hou nie, skreeu hierdie nood dat ’n geneesmiddel nodig is. Die enigste geneesmiddel is egter sowel dit wat Christus voorgeskryf het as die een wat altyd onder godvrugtiges gegeld het.

1. Теперь нам следует кратко рассмотреть вопрос о церковной дисциплине, изложение которого мы до этого момента откладывали. Большей частью церковная дисциплина зависит от власти ключей и от духовной юрисдикции. Для лучшего понимания вопроса выделим в Церкви два раздела: клир и народ. Япользуюсь словом «клир» по причине его общеупотребительности и обозначаю им (хотя и неточно) тех, кто исполняет различные служения в Церкви. Сперва мы поговорим об общей дисциплине, которой должны подчиняться все верующие, а затем перейдём к клиру, имеющему, помимо общей, собственную дисциплину.

Так как некоторые люди настолько ненавидят дисциплину, что самое имя её внушает им ужас, нужно показать им их неправоту. Если ни одно сообщество, ни один дом, как бы малы они ни были, не в состоянии существовать без дисциплины, то гораздо потребнее она в Церкви, которая должна быть устроена лучше любого хорошего дела и любого сообщества. Поэтому если учение Господа нашего Иисуса есть душа Церкви, то дисциплина подобна нервам, соединяющим члены тела и удерживающим каждый член в должном положении и состоянии. Таким образом, все желающие упразднить дисциплину или препятствующие её укреплению на деле добиваются полного разрушения Церкви независимо от того, делают они это осознанно или неосознанно. Ведь если каждому позволить делать, что он хочет, к чему это в конце концов приведёт? Но такая вседозволенность действительно наступила бы, если бы проповедь учения не сопровождалась частными обличениями, исправительными мерами и прочими вспомогательными средствами, призванными поддержать учение и не позволить выхолостить его. Таким образом, дисциплина подобна узде, которой укрощают и обуздывают восставших на вероучение, и шпорам, с помощью которых подстегивают медлительных и нерадивых, а также отцовской розге, служащей для того, чтобы незлобиво и с христианским терпением наказывать совершивших более тяжкие прегрешения. Итак, мы видим, что Церковь подвергается опустошению и разрушению, если не будет средства сдерживать народ в повиновении Господу. Поэтому необходимость взывает к тому, чтобы найти такое средство. Но единственное средство - то, что заповедано Иисусом Христом и всегда применялось среди верующих.

2. Primum disciplinae fundamentum est, ut privatae monitiones locum habeant: hoc est, siquis officium sponte non faciat, aut insolenter se gerat, aut minus honeste vivat, aut aliquid admiserit reprehensione dignum, ut patiatur se moneri: atque ut quisque fratrem suum, dum res postulabit, monere studeat. Praesertim vero in hoc advigilent Pastores ac Presbyteri, quorum partes sunt non modo concionari ad populum, sed per singulas domos monere et exhortari, sicubi universali doctrina non satis profecerint; quemadmodum docet Paulus, quum refert se docuisse privatim et per domos: et se mundum a sanguine omnium attestatur [Act. 20. d. 20, et e. 26], quia non cessaverit cum lachrymis nocte et die monere unumquemque¹. Tunc enim vim ac authoritatem obtinet doctrina ubi minister non tantum omnibus simul exponit quid Christo debeant^b, sed ius et rationem habet idipsum exigendi ab iis quos vel parum doctrinae obsequentes, vel segniores animadverterit. Siquis eiusmodi monitiones vel pervicaciter respuat, vel pergendo in suis vitiis contemnere se ostendat: ubi secundo testibus adhibitis monitus fuerit, ad Ecclesiae iudicium, qui est Seniorum consessus, vocari Christus praecipit: illic gravius admoneri, quasi publica authoritate, ut si revereatur Ecclesiam, subiiciat se et pareat. Si ne sic quidem frangatur, sed in sua nequitia perseveret, tum iubet, tanquam Ecclesiae contemptorem, a societate fidelium abdicari [Matth. 18. b. 15, et c. 17].

2. Le premier fondement de la discipline est, que les admonitions privées ayent lieu: c’est á dire, que si quelcun ne fait point son devoir de bon gré, ou qu’il se desborde en insolence, ou qu’il ne vive pas honnestement, ou qu’il ait commis chose digne de reprehension, qu’il souffre d’estre admonnesté, et qu’un chacun mette peine d’admonnester ses prochains quand il en sera mestier: mais que sur tous les autres, les Pasteurs et Prestres veillent sur cela, d’autant que leur office est non seulement de prescher en chaire, mais aussi admonnester et exhorter en particulier par les maisons, ceux envers lesquels la doctrine generale n’aura point assez d’efficace: comme sainct Paul le monstre, quand il recite qu’il a enseigné les Ephesiens tant par les maisons comme en public, protestant qu’il est pur du sang de tous, d’autant qu’il n’a cessé d’admonnester un chacun nuict et jour avec larmes (Act. 20:20, 26, 31). Car lors la doctrine a sa pleine authorité et produit son fruit, quand le ministre non seulement declaire à tous ensemble comment ils doyvent vivre, mais aussi a moyen et entrée d’inciter en particulier ceux lesquels il voit estre nonchalans, ou mal obeissans à la doctrine, et les soliciter à s’acquiter. Si quelcun rejette avec rebellion telles remonstrances, ou bien en perseverant à mal-faire, monstre qu’il n’en tient conte apres avoir esté pour la seconde fois admonnesté en la presence de deux ou trois tesmoins, il doit, selon le commandement de Jesus Christ, estre remis au jugement de l’Eglise, et là estre admonnesté plus à bon escient par l’authorité publique, d’escouter l’Eglise, se submettre à icelle en humilité, et obeir. Si on n’en peut chevir par ce moyen, mais qu’il continue en sa meschanceté, lors on le doit exclurre et bannir de la compagnie des Chrestiens, comme contempteur de l’Eglise (Matth. 18:15, 17).

2. The first foundation of discipline consists in the use of private admonitions; that is to say, that if any one be guilty of a voluntary omission of duty, or conduct himself in an insolent manner, or discover a want of virtue in his life, or commit any act deserving of reprehension, he should suffer himself to be admonished; and that every one should study to admonish his brother, whenever occasion shall require; but that pastors and presbyters, beyond all others, should be vigilant in the discharge of this duty, being called by their office, not only to preach to the congregation, but also to admonish and exhort in private houses, if in any instances their public instructions may not have been sufficiently efficacious; as Paul inculcates, when he says, that he “taught publicly and from house to house,” and protests himself to be “pure from the blood of all men,” having “ceased not to warn every one night and day 412with tears.”¹⁰⁴³ For the doctrine then obtains its full authority, and produces its due effect, when the minister not only declares to all the people together what is their duty to Christ, but has the right and means of enforcing it upon them whom he observes to be inattentive, or not obedient to the doctrine. If any one either obstinately reject such admonitions, or manifest his contempt of them by persisting in his misconduct; after he shall have been admonished a second time in the presence of witnesses, Christ directs him to be summoned before the tribunal of the Church, that is, the assembly of the elders, and there to be more severely admonished by the public authority, that if he reverence the Church, he may submit and obey; but if this do not overcome him, and he still persevere in his iniquity, our Lord then commands him, as a despiser of the Church, to be excluded from the society of believers.¹⁰⁴⁴

2. Its various degrees. 1. Private admonition. 2. Rebukes before witnesses. 3. Excommunication.

The first foundation of discipline is to provide for private admonition; that is, if any one does not do his duty spontaneously, or behaves insolently, or lives not quite honestly, or commits something worthy of blame, he must allow himself to be admonished; and every one must study to admonish his brother when the case requires. Here especially is there occasion for the vigilance of pastors and presbyters, whose duty is not only to preach to the people, but to exhort and admonish from house to house, whenever their hearers have not profited sufficiently by general teaching; as Paul shows, when he relates that he taught “publicly, and from house to house,” and testifies that he is “pure from the blood of all men,” because he had not shunned to declare “all the counsel of God” (Acts 20:20, 26, 27) Then does doctrine obtain force and authority, not only when the minister publicly expounds to all what they owe to Christ, but has the right and means of exacting this from those whom he may observe to be sluggish or disobedient to his doctrine. Should any one either perversely reject such admonitions, or by persisting in his faults, show that he contemns them, the injunction of Christ is, that after he has been a second time admonished before witnesses, he is to be summoned to the bar of the Church, which is the consistory of elders, and there admonished more sharply, as by public authority, that if he reverence the Church he may submit and obey (Mt. 18:15, 17). If even in this way he is not subdued, but persists in his iniquity, he is then, as a despiser of the Church, to be debarred from the society of believers.

2. Het eerste fundament der tucht is, dat de bijzondere vermaningen plaats hebben, dat is, dat hij, die uit eigen beweging zijn plicht niet doet, of zich onbehoorlijk gedraagt, of minder eerbaar leeft, of iets bedreven heeft, dat berispenswaard is, zich laat vermanen; en dat een ieder, wanneer de zaak het eist, er zich op toelegt om zijn broeder te vermanen. Vooral echter moeten de herders en de ouderlingen hierin waakzaam zijn, wier taak niet alleen is te prediken tot het volk, maar ook van huis tot huis te vermanen en op te wekken, indien men door de algemene lering niet voldoende vordering gemaakt heeft; gelijk Paulus leert, wanneer hij verhaalt, dat hij in het bijzonder en in de huizen geleerd heeft, en betuigt, dat hij rein is van aller bloed, omdat hij niet opgehouden heeft met tranen nacht en dag een ieder te vermanen. Want dan heeft de leer macht en gezag, wanneer de dienaar niet alleen aan allen tegelijk uiteenzet, wat zij aan Christus schuldig zijn, maar ook recht en wijze heeft om dat te eisen van hen, van wie hij bemerkt, dat ze te weinig gehoorzaam zijn aan de leer of te traag. Indien iemand dergelijke vermaningen of hardnekkig verwerpt, of door in zijn zonden te volharden toont, dat hij ze veracht, dan gebiedt Christus, dat hij, na voor de tweede maal onder getuigen vermaand te zijn, tot het oordeel der kerk, dat is de vergadering der ouderlingen, geroepen zal worden (Matt. 18:15,17) dat hij daar ernstiger vermaand zal worden als door een openbaar gezag, opdat hij, wanneer hij eerbied heeft voor de kerk, zich onderwerpe en gehoorzame. Indien hij ook dan niet zich verootmoedigt, maar in zijn boosheid volhardt, dan beveelt Christus, dat hij, als een verachter der kerk, van de gemeenschap der gelovigen moet worden afgesneden.

2. Stufen der Kirchenzucht

Die erste Grundlage der Zucht besteht nun darin, daß persönliche Ermahnungen stattfinden, das bedeutet: daß der, der aus eigenem Antrieb heraus nicht seine Pflicht tut oder der sich frech aufführt oder dessen Lebenswandel an Ehrbarkeit zu wünschen übrigläßt oder der etwas Tadelnswertes begangen hat, sich ermahnen läßt, und daß ein jeder seinen Eifer daran wendet, seinem Bruder, wenn es die Sache erfordert, solche Ermahnung zukommen zu lassen. Vor allem aber sollen die Hirten (Pastoren) und Ältesten hierüber wachen; denn ihre Aufgabe ist es nicht allein, dem Volke zu predigen, sondern auch hin und her in den einzelnen Häusern Ermahnung und Ermunterung auszuteilen, wenn man irgendwo durch die allgemein geschehende Unterweisung nicht weit genug vorangekommen ist. 843 So lehrt es Paulus, wenn er berichtet, er habe einzeln und persönlich (privatim) wie auch in den Häusern gelehrt, und wenn er beteuert, daß er „rein sei von aller Blut“, weil er „nicht abgelassen habe ... Tag und Nacht, einen, jeglichen mit Tränen zu vermahnen“ (Apg. 20,20.26.31). Denn die Lehre gewinnt dann Kraft und Autorität, wenn der Diener der Kirche nicht nur allen zugleich darlegt, was sie Christus schuldig sind, sondern auch das Recht und die geordnete Möglichkeit besitzt, es von denen zu fordern, von denen er bemerkt hat, daß sie es am Gehorsam gegen die Lehre fehlen lassen oder daß sie recht träge sind.

Wenn nun jemand solche Ermahnungen halsstarrig von sich weist oder durch weiteres Fortschreiten in seinen Lastern bezeugt, daß er sie verachtet, so muß er nach der Anweisung Christi zunächst unter Zuziehung von Zeugen zum zweiten Male vermahnt und dann vor das Gericht der Kirche, das heißt: die Versammlung der Ältesten, geladen werden; dort muß man ihm eine ernstlichere, gleichsam unter öffentlicher Autorität ausgesprochene Vermahnung erteilen, er solle sich, wenn er Ehrfurcht vor der Kirche habe, unterwerfen und gehorchen. Wenn er sich aber auch daraufhin nicht beugt, sondern in seiner Bosheit verharrt, so soll er nach Christi Weisung aus der Gemeinschaft der Gläubigen ausgestoßen werden (Matth. 18,15-17).

2. Besondere vermaning, bestrawwing en afsnyding

Die eerste fondament van die tug is dat persoonlike vermanings moet plaasvind. Dit beteken dat iemand as hy nie vrywillig sy plig doen nie, of hom onbehoorlik gedra, of minder eerbaar leef, of iets toelaat wat teregwysing verdien, moet verdra om vermaan te word, en dat elkeen moet trag om sy medebroeder te vermaan wanneer omstandighede dit vereis. Veral herders en ouderlinge moet hierin besonderlik waaksaam  wees omdat dit hulle rol is nie alleen om vir die (kerk)volk te preek nie maar ook om hulle van huis tot huis te vermaan en aan te spoor as hulle nie voldoende vordering in die algemene leer maak nie. So leer Paulus wanneer hy vertel dat hy persoonlik en van huis tot huis die leer verkondig het⁵ en wanneer hy getuig dat hy rein van die bloed van almal is⁶ omdat hy nie opgehou het om elkeen dag en nag met trane te vermaan nie.⁷ Die leer verkry trouens eers krag en gesag wanneer ’n dienaar nie soseer aan almal tegelyk verduidelik wat hulle aan Christus verskuldig is nie, maar wanneer hy die reg en rede het dat dit deur diegene tot uitvoering gebring moet word wat weinig gehoorsaamheid aan die leer betoon, of wat hy opmerk, te traag is om dit te doen. As iemand sulke vermanings òf hardnekkig verwerp, òf deur in sy gebreke te volhard, bewys dat hy dit minag, skryf Christus voor dat hy, wanneer hy vir ’n tweede keer vermaan is en getuies saamgegaan het, voor die kerk se hof, dit is die vergadering van ouderlinge,⁸ gedaag moet word. Daar moet hy baie ernstig vermaan word asof dit op openbare gesag steun dat hy hom aan die kerk moet onderwerp en dit moet gehoorsaam as hy enige eerbied daarvoor het. As hy selfs nie eens so gebreek word nie maar in sy sonde volhard, dan beveel Christus dat hy as ’n veragter van die kerk uit die gemeenskap van die gelowiges geweer moet word.⁹

2. Первоосновой дисциплины служат частные отлучения. Другими словами, если кто-то не желает исполнять свой долг добровольно, ведёт себя заносчиво, не хочет жить честно или совершает заслуживающий порицания поступок, он должен подвергнуться обличению, и всякий христианин обязан приложить старание к тому, чтобы в случае необходимости обличать ближних. Но в первую очередь эта обязанность возложена на пасторов и пресвитеров, ибо их служение подразумевает не только публичную проповедь, но и особое, по домам, наставление тех, в отношении которых публичная проповедь окажется недостаточно действенной. Об этом говорит св. Павел, когда сообщает, что учил эфесян как всенародно, так и по домам, и заявляет, что чист от крови всех (Деян 20:20-26), поскольку день и ночь непрестанно со слезами учил каждого из них (Деян 20:31). Ибо вероучение только тогда являет силу и приносит плоды, когда служитель не просто провозглашает перед всем собранием, как должно жить, но находит способ и средство побудить к правильной жизни нерадивых или противящихся учению. Если же согрешивший воспротивится таким увещеваниям или, упорствуя в дурной жизни, пренебрежёт ими, то, по заповеди Иисуса Христа, после второго предупреждения в присутствии двух или трёх свидетелей он должен предстать перед церковным судом. Далее его подвергнут нелицеприятному обличению, дабы публичным авторитетом Церкви принудить к послушанию, смирению и повиновению. Но если он и тогда не повинится, а будет упорствовать в дурных делах, то подлежит исключению и изгнанию из христианского общества как позорящий Церковь (Мф 18:15-17).

3. Verum quia de occultis modo vitiis illic loquitur, ponenda est ista divisio: Peccata esse alia privata, alia publica vel palam manifesta. De prioribus dicit Christus unicuique privato, Argue inter te et ipsum solum [Matth. 18. b. 15]. De manifestis dicit Paulus Timotheo, Coram omnibus argue: ut reliqui timorem habeant [1. Tim. 5. d. 20]. Nam praedixerat Christus, Si frater tuus in te peccaverit. Quam particulam aliter (nisi contentiosus 214 esse velis) accipere non potes, quam Sub tua conscientia: ita ut non sint plures conscii. Quod autem Timotheo praecipit Apostolus de arguendis palam iis qui palam peccant, ipse in Petro sequutus est; nam quum ille ad publicum usque offendiculum peccaret, non monuit seorsum, sed in conspectum Ecclesiae produxit [Galat. 2. c. 14]. Erit igitur haec legitima agendi series, si in occultis corrigendis progrediamur secundum illos gradus a Christo positos: in manifestis statim procedamus ad solennem Ecclesiae correptionem, si quidem offendiculum sit publicum.

3. Mais pource que Jesus Christ en ce passage-là ne parle que des vices occultes et cachez, il nous faut mettre ceste distinction entre les pechez, qu’aucuns sont cachez, et les autres publiques ou notoires. Quant aux premiers, Jesus Christ parlant à un chacun particulier dit, Argue celuy qui aura failly, entre toy et luy secretement (Matth. 18:15). De ceux qui sont notoires, sainct Paul dit à Timothée, Argue-le devant tous, afin que les autres craignent (1 Tim. 5:20). Car Jesus Christ avoit dit au paravant, Si ton frere a peché contre toy, ou envers toy: lequel mot on ne peut autrement exposer, que comme s’il disoit, Si quelcun a peché, et que tu le saches toy seul, sans qu’il y ait d’autres tesmoins. Ce que sainct Paul commande à Timothée, de redarguer ceux qui auront fait faute manifeste, il l’a suyvy et gardé envers Pierre. Car pource que la faute d’iceluy estoit scandaleuse, il ne l’admonnesta point à part, mais l’amena devant toute l’Eglise (Gal. 2:14). Ceste façon de proceder sera droite et legitime, si en corrigeant les fautes secretes nous suivions les degrez que Jesus Christ a mis: en corrigeant celles qui sont manifestes, nous venons du premier coup devant l’Eglise, mesmement si elles emportent scandale publique.

3. But as Jesus Christ in this passage is speaking only of private faults, it is necessary to make this distinction—that some sins are private, and others public or notorious. With respect to the former, Christ says to every private individual, “Tell him his fault between thee and him alone.”¹⁰⁴⁵ With respect to those which are notorious, Paul says to Timothy, “Them that sin rebuke before all, that others also may fear.”¹⁰⁴⁶ For Christ has before said, “If thy brother shall trespass against thee;” which no person who is not contentious can understand in any other sense, than if our Lord had said, “If any one sin against thee, and thou alone know it, without any other persons being acquainted with it.” But the direction given by the apostle to Timothy, to rebuke publicly those whose transgressions were public, he himself exemplified in his conduct to Peter. For when Peter committed a public offence, he did not admonish him in private, but brought him forward before all the Church.¹⁰⁴⁷ The legitimate course, then, will be,—in correcting secret faults, to adopt the different steps directed by Christ; and in the case of those which are notorious, to proceed at once to the solemn correction of the Church, especially if they be attended with public offence.

3. Different degrees of delinquency. Modes of procedure in both kinds of chastisement.

Put as our Saviour is not there speaking of secret faults merely, we must attend to the distinction that some sins are private, others public or openly manifest. Of the former, Christ says to every private individual, “go and tell him his fault between thee and him alone” (Mt. 18:15). Of open sins Paul says to Timothy, “Those that sin rebuke before all, that others also may fear” (1 Tim. 5:20). Our Saviour had previously used the words, “If thy brother shall trespass against thee” This clause, unless you would be captious, you cannot understand otherwise than, If this happens in a manner known to yourself, others not being privy to it. The injunction which Paul gave to Timothy to rebuke those openly who sin openly, he himself followed with Peter (Gal. 2:14). For when Peter sinned so as to give public offence, he did not admonish him apart, but brought him forward in face of the Church. The legitimate course, therefore, will be to proceed in correcting secret faults by the steps mentioned by Christ, and in open sins, accompanied with public scandal, to proceed at once to solemn correction by the Church.

3. Maar omdat Hij daar alleen spreekt over de verborgen zonden, moet deze verdeling gesteld worden, dat sommige zonden verborgen, andere openbaar of openlijk bekend zijn. Over de eerste soort zegt Christus tot ieder in 't bijzonder: "Bestraf hem tussen u en hem alleen." Over de openbare zonden zegt Paulus tot Timotheus: "Bestraf hen in tegenwoordigheid van allen, opdat ook de anderen vreze mogen hebben" (1 Tim. 5:20) Want Christus had tevoren gezegd: "indien uw broeder tegen u gezondigd heeft". Welke woorden "tegen u" ge niet (tenzij ge twistgierig zoudt willen zijn) anders kunt opvatten, dan: met uw medeweten, zo dat niet meer mensen er van af weten. En wat de apostel aan Timotheus gebiedt aangaande het openlijk bestraffen van hen, die openlijk zondigen, heeft hij zelf tegenover Petrus toegepast. Want toen die zondigde, zodat hij openlijke ergernis gaf, heeft Paulus hem niet afzonderlijk vermaand, maar hem in de tegenwoordigheid der kerk gebracht (Gal. 2:14) Dit zal dus de wettige volgorde van handelen zijn, dat we in het bestraffen van verborgen zonden voortschrijden naar de trappen, die door Christus gesteld zijn; maar dat we bij openlijke zonden terstond voortgaan tot de openbare bestraffing der kerk, indien de ergernis in 't openbaar gegeven is.

3. Verborgene und öffentliche Sünden

An dieser Stelle (Matth. 18) spricht Christus nun aber ausschließlich von den verborgenen Sünden. Es ist also erforderlich, hier zwei Gruppen zu unterscheiden: die Sünden sind teils persönlicher („privater“) Art, teils sind sie öffentlich oder vor aller Welt ruchbar geworden.

Was die ersteren betrifft, so sagt Christus einem jeglichen amtlosen Menschen: „Strafe ihn zwischen dir und ihm allein“ (Matth. 18,15). Was aber die öffentlich kundbar gewordenen Sünden angeht, so gibt Paulus dem Timotheus die Weisung: „Die strafe vor allen, auf daß sich auch die anderen fürchten“ (1. Tim. 5,20). Christus hatte nämlich zuvor gesagt: „Sündigt ... dein Bruder an dir ...” (Matth. 18,15). Diese beiden Wörtlein: „an dir“ kann man aber, wenn man nicht streitsüchtig sein will, nicht anders auffassen als in dem Sinne: „daß du es weißt, aber derart, daß nicht mehr Leute davon Kenntnis haben“. Die Regel aber, die Paulus dem Timotheus gibt, nämlich er solle die, die öffentlich sündigen, auch öffentlich zurechtweisen, hat er selbst dem Petrus gegenüber befolgt. Denn da dieser sich soweit verfehlt hatte, daß ein öffentliches Ärgernis daraus entstanden war, so vermahnte er ihn nicht einzeln für sich allein, sondern führte ihn vor das Angesicht der Kirche (Gal. 2,14).

Die rechte Reihenfolge des Verfahrens werden wir also innehalten, wenn wir bei der Bestrafung „verborgener“ Sünden nach jenen von Christus festgelegten Stufen vorgehen, bei „offenbaren“ dagegen gleich zur feierlichen Zurechtweisung durch die Kirche schreiten, sofern das Ärgernis öffentlich ist.

3. 1524 Verskillende soorte sondes wat hier ter sprake is

Maar omdat Hy daar slegs van verborge sondes praat, moet ons die volgende verdeling poneer: sommige sondes is persoonlike sondes en ander openbare of duidelik openlike sondes.¹⁰ In verband met eersgenoemdes sê Christus vir elkeen persoonlik: “Bestraf hom tussen jou en hom alleen”.¹¹ Van openlike sondes sê Paulus aan Timoteus: “Bestraf hom voor almal sodat almal kan vrees”.¹² Christus het immers vroeër gesê: “As jou broer teen jou sondig”.¹³ Die deeltjie jou kan jy nie anders opneem - tensy jy rusie wil maak -, as met jou medewete nie. Dit beteken dat daar nie méér mense is wat daarvan kennis dra nie. Dat die apostel Timoteus beveel om diegene wat openlik sondig in die openbaar te bestraf, het hy self in die geval van Petrus gevolg. Toe Petrus trouens so gesondig het dat hy ’n openbare ergernis geword het, het hy hom nie in afsondering vermaan nie maar hom ten aanskoue van die kerk te voorskyn gebring.¹⁴ Die wettige orde van optrede moet dus wees dat ons in die bestrawwing van verborge sondes volgens die trappe wat deur Christus gestel is, moet voortgaan. In die geval van openlike sondes moet ons dadelik tot die plegtige bestrawwing van die kerk oorgaan as dit inderdaad tot openbare ergernis aanleiding gee.

3. Но так как в этом месте Иисус Христос говорит лишь о сокрытых и тайных пороках, нам следует сделать различие между грешниками. Одни из них суть тайные, а другие явные, или всем известные. Что касается первых, то Иисус Христос, обращаясь к каждому христианину в отдельности, даёт такую заповедь: «Если же согрешит ... брат твой, пойди и обличи его между тобою и им одним» (Мф 18:15). О явных грехах св. Павел говорит Тимофею: «Согрешающих обличай пред всеми, чтоб и прочие страх имели» (1 Тим 5:20). Но когда Иисус Христос высказывается таким образом: «Если согрешит против тебя брат твой ...», - то эти слова можно понимать лишь в одном смысле: если кто-то согрешит и об этом будешь знать только ты, а других свидетелей не будет. Что же касается повеления, данного св. Павлом Тимофею об открытом обличении тех, кто отрыто грешит, он сам последовал ему в деле Петра. Так как прегрешение Петра представляло собой соблазн для всех, св. Павел обличил его не наедине, а перед всей Церковью (Гал 2:14). Так что будет справедливым и законным, если при исправлении тайных прегрешений мы соблюдём установленную Иисусом Христом последовательность, а имея дело с явными прегрешениями, сразу же обличим их перед Церковью, особенно если они представляют собой соблазн для всех.

4. Sit altera quoque distinctio: ex peccatis alia esse delicta, alia scelera vel flagitia. His posterioribus corrigendis non tantum adhibenda est admonitio vel obiurgatio, sed severius remedium: quemadmodum demonstrat Paulus, qui Corinthium incestum non modo verbis castigat, sed excommunicatione punit, simulatque de scelere factus est certior [1. Cor. 5. b. 4]¹. Nunc ergo melius incipimus cernere quomodo spiritualis Ecclesiae iurisdictio, quae ex verbo Domini in peccata animadvertit, optimum sit et sanitatis subsidium, et fundamentum ordinis, et vinculum unitatis. || ^aErgo dum Ecclesia^b manifestos^c adulteros, scortatores, fures, || praedones, seditiosos, periuros, falsos testes, et eius generis reliquos, item contumaces (qui de levioribus etiam vitiis rite admoniti, Deum et eius iudicium ludibrio habent)^d || e consortio suo^e exterminat: nihil sibi praeter rationem usurpat, sed iurisdictione sibi^f a Domino delata fungitur^g. Porro, ^hnequis taleⁱ Ecclesiae iudicium^k spernat, aut parvi aestimet se fidelium suffragiis damnatum, testatus est Dominus, istud ipsum nihil^l 215 aliud esse quam sententiae suae promulgationem, ratumque haberi in caelis quod illi in terra egerint. Habent enim verbum Domini^a quo perversos damnent: habent verbum quo resipiscentes in gratiam recipiant^b [Matt. 16. c. 19, et 18. c. 18; Iohan. 20. e. 23]. Sine hoc, inquam^c, disciplinae vinculo qui diu stare posse Ecclesias confidunt, opinione falluntur: nisi forte carere impune possimus eo adminiculo, quod Dominus fore nobis necessarium^d providit. Et sane^e, quanta sit eius necessitas, ex multiplici usu melius perspicietur.

4. Il nous faut aussi avoir une autre distinction entre les pechez: c’est que les uns sont fautes moindres, et à pardonner plus facilement: les autres sont crimes, ou actes vilains et meschans. Pour corriger les crimes, il ne suffit point d’user d’admonition ou remonstrance, mais de remede plus severe: comme sainct Paul le demonstre, quand non seulement il reprend de parolle l’inceste de Corinthe, mais le chastie par excommunication, estant bien informé du cas (1 Cor. 5:4, 5). Nous commençons donc ja d’appercevoir plus clairement comment la jurisdiction spirituelle de l’Eglise, laquelle selon la parolle de Dieu corrige les fautes, est une tresbonne ayde pour la conservation de l’Eglise, fondement de l’ordre d’icelle, et lien d’unité. Parquoy l’Eglise, quand elle deboute de sa compagnie tous manifestes adulteres, paillards, larrons, abuseurs, voleurs, rapineurs, homicides, sedicieux, batteurs, noiseurs, faux tesmoins et autres semblables: item, ceux qui n’auront pas commis crimes si enormes, mais ne se seront voulu amender de leurs fautes, et se seront monstrez rebelles: elle n’entreprend rien outre raison, mais seulement elle execute la jurisdiction que Dieu luy a baillée. Et afin que nul ne mesprisé un tel jugement de l’Eglise, ou estime petite chose d’estre condamné par la sentence des fideles, le Seigneur a testifié que cela n’est autre chose qu’une declaration de sa propre sentence: et que ce qu’ils auront prononcé en terre, sera ratifié au ciel (Matth. 16:19; 18:18; Jean 20:23). Car ils ont la parolle de Dieu pour condamner les pervers, ils ont la mesme parolle pour recevoir à mercy tous vrais: repentans. Ceux qui pensent que les Eglises puissent longuement consister sans estre liées et conjointes par ceste discipline, s’abusent grandement, veu qu’il n’y a doute que nous ne nous pouvons passer du remede que le Seigneur a preveu nous estre necessaire. Et de fait, l’utilité qui en vient monstre mieux quelle necessité nous en avons.

4. It is also necessary to make another distinction between different sins; some are smaller delinquencies, others are flagitious or enormous crimes. For the correction of atrocious crimes, it is not sufficient to employ admonition or reproof; recourse must be had to a severer remedy; as Paul shows, when he does not content himself with censuring the incestuous Corinthian, but pronounces sentence of excommunication immediately on being certified of his crime. Now, then, we begin to have a clearer perception how the spiritual jurisdiction 413of the Church, which corrects sins according to the word of the Lord, is a most excellent preservative of health, foundation of order, and bond of unity. Therefore when the Church excludes from its society all who are known to be guilty of adultery, fornication, theft, robbery, sedition, perjury, false witness, and other similar crimes, together with obstinate persons, who, after having been admonished even of smaller faults, contemn God and his judgment,—it usurps no unreasonable authority, but only exercises the jurisdiction which God has given it. And that no one may despise this judgment of the Church, or consider it as of little importance that he is condemned by the voice of the faithful, God has testified that it is no other than a declaration of his sentence, and that what they do on earth shall be ratified in heaven. For they have the word of the Lord, to condemn the perverse; they have the word, to receive the penitent into favour. Persons who believe that the Church could not subsist without this bond of discipline, are mistaken in their opinion, unless we could safely dispense with that remedy which the Lord foresaw would be necessary for us; and how very necessary it is, will be better discovered from its various use.

4. Delicts to be distinguished from flagitious wickedness. The last to be more severely punished.

Another distinction to be attended to is, that some sins are mere delinquencies, others crimes and flagrant iniquities. In correcting the latter, it is necessary to employ not only admonition or455rebuke, but a sharper remedy, as Paul shows when he not only verbally rebukes the incestuous Corinthian, but punishes him with excommunication, as soon as he was informed of his crime (1 Cor. 5:4). Now then we begin better to perceive how the spiritual jurisdiction of the Church, which animadverts on sins according to the word of the Lord, is at once the best help to sound doctrine, the best foundation of order, and the best bond of unity. Therefore, when the Church banishes from its fellowship open adulterers, fornicators, thieves, robbers, the seditious, the perjured, false witnesses, and others of that description; likewise the contumacious, who, when duly admonished for lighter faults, hold God and his tribunal in derision, instead of arrogating to itself anything that is unreasonable, it exercises a jurisdiction which it has received from the Lord. Moreover, lest any one should despise the judgment of the Church, or count it a small matter to be condemned by the suffrages of the faithful, the Lord has declared that it is nothing else than the promulgation of his own sentence, and that that which they do on earth is ratified in heaven. For they act by the word of the Lord in condemning the perverse, and by the word of the Lord in taking the penitent back into favour (John 20:23). Those, I say, who trust that churches can long stand without this bond of discipline are mistaken, unless, indeed, we can with impunity dispense with a help which the Lord foresaw would be necessary. And, indeed, the greatness of the necessity will be better perceived by its manifold uses.

4. Er zij nog een andere onderscheiding: namelijk deze, dat van de zonden sommigen vergrijpen zijn, andere misdaden of schanddaden. Tot het bestraffen van de laatste moet men niet alleen vermaning of berisping aanwenden, maar een strenger middel: gelijk Paulus aantoont (1 Cor. 5:4) die de bloedschendige Corinthiër niet alleen met woorden kastijdt, maar ook met de ban straft, zodra hij van de misdaad verwittigd was. Nu beginnen wij dus beter op te merken, hoe de geestelijke rechtspraak der kerk, die naar Gods Woord de zonden straft, het beste middel is tot gezondheid, het beste fundament der orde en de beste band der eenheid. Wanneer dus de kerk de openbare overspelers, hoereerders, dieven, rovers, oproermakers, meinedigen, valse getuigen en anderen van die soort, en evenzo hardnekkigen, die, nadat ze ook over lichtere zonden naar behoren vermaand zijn, God en zijn oordeel bespotten, uit haar gemeenschap afsnijdt, dan matigt zij zich niets aan buiten reden, maar dan oefent zij de rechtspraak, die haar door de Here is opgedragen. Verder heeft de Here, opdat niemand zulk een oordeel der kerk zou versmaden of het gering zou achten, dat hij door de stemmen der gelovigen veroordeeld is, betuigd, dat dit niets anders is dan de afkondiging van zijn eigen mening, en dat in de hemel bekrachtigd wordt, wat zij op aarde gedaan hebben. Want zij hebben het Woord des Heren, waardoor zij de bozen veroordelen, zij hebben het Woord des Heren, om daarmee hen, die zich bekeren, in genade aan te nemen. Zij vergissen zich, zeg ik, in hun mening, die vertrouwen, dat de kerken lange tijd staande kunnen blijven zonder deze band der tucht: of we moesten ongestraft dat hulpmiddel kunnen missen, waarvan de Here voorzien heeft, dat het nodig is voor ons. En ongetwijfeld, hoe groot de noodzakelijkheid daarvan is, zal uit het menigvuldig nut beter doorzien worden.

4. Leichte und schwere Sünden

Es muß nun auch noch eine weitere Unterscheidung eintreten: einige unter den Sünden sind Vergehen, andere dagegen Verbrechen oder Schandtaten. Zur Bestrafung der letzteren ist nicht nur Vermahnung oder scharfer Tadel anzuwenden, sondern auch noch eine schärfere Arznei; darauf weist uns Paulus, der den blutschänderischen Korinther nicht nur mit Worten züchtigt, sondern auch mit dem Bann straft, sobald er von seinem Verbrechen Kenntnis erlangt hat (1. Kor. 5,3ff.). Jetzt beginnen wir also besser einzusehen, wieso die geistliche Rechtsprechung der Kirche, die auf Grund des Wortes Gottes strafend gegen die Sünden vorgeht, das beste Mittel zur Gesundheit, das beste Fundament der Ordnung und das beste Band der Einheit darstellt. Wenn die Kirche also offenbare Ehebrecher, Hurer, Diebe, Räuber, Anführer, Meineidige, Falschzeugen und andere Leute dieser Art und gleichfalls die Widerspenstigen, die auch wegen geringerer Sünden vermahnt 844 worden sind, aber Gottes und seines Gerichts gespottet haben - wenn sie solche Leute aus ihrer Gemeinschaft entfernt, so maßt sie sich nichts Ungebührliches an, sondern übt die Rechtsprechung, die ihr der Herr übertragen hat. Damit nun ferner niemand solch Urteil der Kirche verachtet oder es gering anschlägt, daß er durch einen Spruch der Gläubigen verurteilt ist, so hat der Herr bezeugt, daß eben dies Urteil nichts anderes ist als die Verkündigung seines eigenen Richterspruchs, und daß, was die Gläubigen auf Erden vollzogen haben, im Himmel gültig sein soll. Denn sie haben das Wort des Herrn, um damit die Verkehrten zu verurteilen, sie haben das Wort, um die Reuigen wieder zu Gnaden anzunehmen (Matth. 16,19; 18,18; Joh. 20,23). Wer die Hoffnung hat, die Kirchen könnten ohne dies Band der Zucht lange bestehen bleiben, der täuscht sich in seiner Meinung - es sei denn, daß wir etwa ungestraft das Hilfsmittel entbehren könnten, das der Herr als für uns notwendig vorgesehen hat! Und in der Tat, wie notwendig es für uns ist, das werden wir noch besser ersehen, wenn wir seinen vielfältigen Nutzen ins Auge fassen.

4. Verdere onderskeid in die hantering van verskillende soorte sondes

Daar is egter ook ’n tweede onderskeid want sommige van die sondes is vergrype en ander is misdade of oortredings. Om laasgenoemdes reg te stel moet ons nie soseer vermaning of teregwysing toepas nie, maar ’n strenger geneesmiddel. Paulus dui dit byvoorbeeld aan wanneer hy die bloedskande van ’n Korintiër nie alleen met sy woorde teregwys nie maar ook met afsnyding straf sodra hy oor sy sonde ingelig is.¹⁵

Nou begin ons dus beter sien hoe die geestelike regspleging van die kerk wat sondes volgens die Woord van die Here straf, sowel die beste hulpmiddel vir gesonde verstand as die beste fondament vir orde en die beste band van eenheid is. Wanneer die kerk dus openlike owerspeliges, hoere, diewe, rowers, oproeriges, mynediges, valse getuies en 1525 ander van dieselfde soort, en net so, weerspanniges wat selfs oor ligter sondes vermaan is maar God en sy oordeel bespot, uit sy gemeenskap uitwis, eien die kerk hom niks onredeliks toe nie, maar verrig die regspleging wat deur die Here daaraan verleen is. Om verder te voorkom dat iemand so ’n oordeel van die kerk sou verag, of dit van geringe waarde ag dat hy deur die stemme van die gelowiges veroordeel is, het die Here getuig dat dit niks anders is as die uitvaardiging van sy eie oordeel nie, en dat wat hulle op die aarde verrig het, in die hemel bekragtig word. Hulle het immers die Woord van die Here om verwronge mense te verdoem; maar hulle het ook die Woord waarmee hulle diegene wat berou het, weer in genade kan opneem.¹⁶ Ek sê dat diegene wat vertrou dat die kerk sonder hierdie band van dissipline lank staande kan bly, hulle in hulle opvatting misgis - behalwe as ons miskien sonder hierdie hulpmiddel kan klaarkom hoewel die Here voorsien het dat dit vir ons noodsaaklik sal wees. En hoe groot die noodsaaklikheid daarvan is, sal in elk geval beter uit die veelvuldige toepassings daarvan raakgesien kan word.

4. Следует сделать также другое различие между грехами. Одни грехи - это незначительные ошибки, которые нетрудно простить; другие - преступления или постыдные и нечестивые поступки. Для исправления преступлений недостаточно одного увещевания и обличения, но потребно более суровое средство. Пример тому являет св. Павел, когда не только словом порицает кровосмешение у коринфян, но, дознавшись сути дела, карает их отлучением от Церкви (1 Кор 5:3-5).

Итак, мы начинаем яснее понимать, что духовная юрисдикция Церкви, по Слову Божьему призванная к исправлению прегрешений, есть превосходное вспомогательное средство сохранения Церкви, основа её порядка и скрепление церковного единства. Поэтому Церковь не делает ничего неразумного, но лишь осуществляет данную ей Богом юрисдикцию, когда отлучает от общения с собою всех явных прелюбодеев, развратников, воров, обманщиков, растлителей, грабителей, убийц, соблазнителей, зачинщиков ссор и распрей, лжесвидетелей и прочих им подобных, а также тех, кто не совершал столь тяжких преступлений, однако упорствует в грехах и не желает подчиниться. А чтобы никто не презирал такого суда Церкви и не считал пустяком приговор верующих, Господь засвидетельствовал, что он есть не что иное, как его собственный приговор, и что они провозгласят на земле, то будет скреплено на Небе (Мф 16:19) [Мф 18:18; Ин 20-23]. Ибо верующим Слово Божье дано как для того, чтобы осуждать грешников, так и для того, чтобы вновь прощать всех истинно раскаявшихся. И тяжко ошибаются те, кто думает, будто церкви могут долго существовать без связующей их дисциплины. Нет сомнения, что мы не в состоянии обойтись без того средства, которое Господь положил для нас необходимым. И в самом деле, польза дисциплины со всей очевидностью доказывает, насколько мы в ней нуждаемся.

5. | Sunt autem tres fines quos spectat Ecclesia in eiusmodi correctionibus et excommunicatione. || Primus est^f, ne cum Dei contumelia inter Christianos nominentur, qui turpem ac flagitiosam vitam agunt^g, acsi sancta eius Ecclesia [Ephes. 5. f. 25]¹ foret improborum et sceleratorum^h hominum coniuratio. || Nam quum ipsa Christi sit corpusⁱ [Colos. 1. d. 24], eiusmodi foetidis et putridis^k membris inquinari non potest, quin aliqua ignominia in caput recidat^l. Nequid ergo tale extet in Ecclesia unde probrum sacrosancto eius^m nomini inuratur, abigendi sunt ex eius familia quorum ex turpitudine ad Christianum nomen infamia redundaret. || Atque hic quoque habenda est Coenae dominicae ratio, ne promiscua exhibitione profanetur. Verissimum est enim, eum, cui commissa est dispensatio, si sciens ac volens indignum admiserit quem repellere iure poterat, perindeⁿ reum esse sacrilegii acsi corpus Domini canibus prostitueret. Quamobrem Chrysostomus graviter invehitur in Sacerdotes, qui dum magnorum potentiam formidant, neminem audent arcere. Sanguis, inquit, e manibus vestris requiretur^o [Ezech. 3. d. 18, et 33. c. 10²]. Si hominem timetis, ille vos deridebit; sin Deum, eritis hominibus quoque ipsis venerabiles. Non fasces horreamus, non purpuram, non diademata; maior hic est nobis potestas. Ego certe corpus meum potius tradam in mortem, ac sanguinem meum fundi patiar, quam pollutionis istius fiam particeps [Homil. in Matth. 83^p] ³. Ergo, ne sacratissimum hoc mysterium afficiatur ignominia, in eo dispensando magnopere delectus 216 requiritur: qui tamen haberi nequit, nisi per Ecclesiae iurisdictionem. || Alter finis est^a, ne assidua malorum^b consuetudine, ut fieri solet, boni corrumpantur^c. || Nam (quae nostra est ad deviandum proclivitas) nihil facilius est quam ut malis exemplis a recto vitae cursu abducamur. Hunc usum notavit Apostolus, quum incestum a consortio suo amandare Corinthiis praeciperet. Modicum, inquit, fermentum totam massam corrumpit. Ac tantum hic periculum prospiciebat, ut vel ab omni sodalitate interdiceret. || Siquis, ait, frater inter vos nominatur vel scortator, vel avarus, vel idolorum cultor, vel ebriosus, vel maledicus^d, || cum huiusmodi^e nec cibum sumere permitto [1. Cor. 5. b. 6, et d. 11]. || Tertius^f, ut eos ipsos pudore confusos suae turpitudinis poenitere incipiat^g. || Ita ^h conducit et illisⁱ suam nequitiam^k castigari, quo expergefiant sensu ferulae^l qui^m indulgentia obstinatiores futuri erantⁿ. Id significat^o Apostolus quum in hunc modum loquitur, Siquis non obedit doctrinae nostrae, hunc notate: et ne commisceamini cum illo, ut pudore suffundatur [2. Thes. 3. d. 14]. || Item alibi, quum se tradidisse scribit^p Corinthium^q Satanae, || ut spiritus salvus fieret in die Domini [1. Cor. 5. b. 5]; hoc est (ut ego quidem interpretor) concessisse^r in damnationem temporaneam, ut^s aeternum salvus fieret. || Ideo autem Satanae tradere dicit, quia extra Ecclesiam Diabolus est, quemadmodum in Ecclesia Christus [August. De verb. Apost. Serm. 68]¹. || Nam quod quidam ad certam carnis vexationem referunt^{t 2}, mihi videtur incertissimum^u. 217

5. Or il y a trois fins que l’Eglise regarde en ces corrections et en l’excommuniement. La premiere est, que gens de mauvais gouvernement ne soyent avec grand opprobre de Dieu contez au nombre des Chrestiens, comme si l’Eglise estoit un receptacle de meschans et mal vivans. Car puis que l’Eglise est le corps de Christ (Col. 1:24), elle ne peut estre contaminée par membres pourriz, qu’une partie de la honte n’en revienne au Chef. Afin donc qu’il n’y ait rien en l’Eglise dont le nom de Dieu reçoive quelque ignominie, il en faut dechasser tous ceux qui par leur turpitude diffament et deshonnorent la Chrestienté. Il faut aussi avoir en cest endroit esgard à la Cene du Seigneur, qu’elle ne soit point profanée en la baillant indifferemment à tous. Car il est certain que celuy auquel la dispensation en est commise, s’il y admet quelcun lequel il en doyve et puisse repousser, est coulpable de sacrilege, comme s’il donnoit aux chiens le corps du Seigneur. Pourtant sainct Chrysostome se courrouce contre les Prestres, lesquels pour crainte des grans et des riches n’osoyent rejetter nul d’eux quand ils s’y presentoyent. Le sang, dit-il, en sera requis de voz mains: si vous craignez l’homme mortel, il se moquera de vous: si vous craignez Dieu, les hommes mesmes vous auront en honneur. Que nous ne soyons point estonnez ne de sceptres, ne de diademes, ne de pourpre, nous avons icy une plus grande puissance. Quant à moy, je presenteray plustost mon corps à la mort, et souffiriray que nom sang soit espandu plustost que d’estre participant de ceste pollution¹²² (Ezech. 18:18; 33:8). Afin donc que ce sainct mystere ne soit en opprobre, il est bien requis qu’on l’administre avec discretion: laquelle requiert qu’il y ait jurisdiction en l’Eglise. La seconde fin est, que les bons ne soyent corrompez par la conversation des mauvais, comme il advient souventesfois. Car selon que nous sommes enclins à nous desvoyer, il ne nous est rien plus facile que de suyvre mauvais exemple. Ceste utilité a esté notée par l’Apostre, quand il commandoit aux Corinthiens de bannir de leur compagnie celuy qui avoit commis inceste: Un petit de levain, dit-il, aigrist toute la paste. Et mesmes le sainct Apostre voyoit un si grand danger en cela, qu’il defendoit aux bons toute compagnie et familiarité des meschans: Si celuy, dit-il, qui se renomme frere entre vous, est paillard, ou avaricieux, ou idolatre, ou mal disant, ou yvrongne, ou rapineur, je ne vous permets point de manger avec luy (1 Cor. 5:6, 11). La troisieme fin est, que ceux qu’on chastie par excommunication, estans confuz de leur honte se repentent, et par telle repentance viennent à amendement. Et ainsi il est expedient, mesmes pour leur salut, que leur meschanceté soit punie, afin qu’estans advertis par la verge de l’Eglise, ils recognoissent leurs fautes esquelles ils se nourrissent et endurcissent, quand on les traite doucement. C’est ce que veut dire l’Apostre en ce qui s’ensuit: Si quelcun n’obeist point à nostre doctrine, notez-le: et ne vous meslez point avec luy, afin qu’il ait vergongne (2 Thess. 3:14). Item en un autre passage, quand il dit qu’il a livré l’inceste de Corinthe à Satan, en perdition de la chair, afin que l’esprit fust sauvé au jour du Seigneur (1 Cor. 5:5): c’est à dire, selon mon advis, qu’il l’a chastié d’une condamnation temporelle, afin que l’esprit fust eternellement sauvé. Il nomme cela, Livrer à Satan: pource que hors l’Eglise le diable a son regne, comme Jesus Christ en l’Eglise. Car ce qu’aucuns entendent cela de quelque certain tourment temporel qui se faisoit par le diable, cela me semble advis fort incertain: mais plustost se doit ainsi entendre comme je dy.¹²³

5. Now, there are three ends proposed by the Church in those corrections, and in excommunication. The first is, that those who lead scandalous and flagitious lives, may not, to the dishonour of God, be numbered among Christians; as if his holy Church were a conspiracy of wicked and abandoned men. For as the Church is the body of Christ, it cannot be contaminated with such foul and putrid members without some ignominy being reflected upon the Head. That nothing may exist in the Church, therefore, from which any disgrace may be thrown upon his venerable name, it is necessary to expel from his family all those from whose turpitude infamy would redound to the profession of Christianity. Here it is also necessary to have particular regard to the Lord’s supper, that it may not be profaned by a promiscuous administration. For it is certain that he who is intrusted with the dispensation of it, if he knowingly and intentionally admit an unworthy person, whom he might justly reject, is as guilty of sacrilege as if he were to give the Lord’s body to dogs. Wherefore, Chrysostom severely inveighs against priests, who, from a fear of the great and the powerful, did not dare to reject any persons who presented themselves. “Blood,” says he, “shall be required at your hands. If you fear man, he will deride you; if you fear God, you will also be honoured among men. Let us not be afraid of sceptres, or diadems, or imperial robes; we have here a great power. As for myself, I will rather give up my body to death, and suffer my blood to be shed, than I 414will be partaker of this pollution.” To guard this most sacred mystery, therefore, from being reproached, there is need of great discretion in the administration of it, and this requires the jurisdiction of the Church. The second end is, that the good may not be corrupted, as is often the case, by constant association with the wicked. For, such is our propensity to error, nothing is more easy than for evil examples to seduce us from rectitude of conduct. This use of discipline was remarked by the apostle, when he directed the Corinthians to expel from their society a person who had been guilty of incest. “A little leaven,” says he, “leaveneth the whole lump.”¹⁰⁴⁸ And the apostle perceived such great danger from this quarter, that he even interdicted believers from all social intercourse with the wicked. “I have written unto you, not to keep company, if any man that is called a brother be a fornicator, or covetous, or an idolater, or a railer, or a drunkard, or an extortioner; with such a one, no, not to eat.”¹⁰⁴⁹ The third end is, that those who are censured or excommunicated, confounded with the shame of their turpitude, may be led to repentance. Thus it is even conducive to their own benefit for their iniquity to be punished, that the stroke of the rod may arouse to a confession of their guilt, those who would only be rendered more obstinate by indulgence. The apostle intends the same when he says, “If any man obey not our word, note that man, and have no company with him, that he may be ashamed.”¹⁰⁵⁰ Again, when he says of the incestuous Corinthian, “I have judged to deliver such a one unto Satan, that the spirit may be saved in the day of the Lord;”¹⁰⁵¹ that is, as I understand it, that he had consigned him to a temporal condemnation, that the spirit might be eternally saved. He therefore calls it delivering to Satan, because the devil is without the Church, as Christ is in the Church. For the opinion of some persons, that it relates to a certain torment of the body in the present life, inflicted by the agency of Satan, appears to me extremely doubtful.

5. Ends of this discipline. 1. That the wicked may not, by being admitted to the Lord’s Table, put insult on Christ. 2. That they may not corrupt others. 3. That they themselves may repent.

There are three ends to which the Church has respect in thus correcting and excommunicating. The first is, that God may not be insulted by the name of Christians being given to those who lead shameful and flagitious lives, as if his holy Church were a combination of the wicked and abandoned. For seeing that the Church is the body of Christ, she cannot be defiled by such fetid and putrid members, without bringing some disgrace on her Head. Therefore that there may be nothing in the Church to bring disgrace on his sacred name, those whose turpitude might throw infamy on the name must be expelled from his family. And here, also, regard must be had to the Lord’s Supper, which might he profaned by a promiscuous admission.¹ For it is most true, that he who is intrusted with the dispensation of it, if he knowingly and willingly admits any unworthy person whom he ought and is able to repel, is as guilty of sacrilege as if he had cast the Lord’s body to dogs. Wherefore, Chrysostom bitterly inveighs against priests, who, from fear of the great, dare not keep any one back. “Blood (says he, Hom. 83, in Mt.) will be required at your hands. If you fear man, he will mock you, but if you fear God, you will be respected also by men. Let us not tremble at fasces, purple, or diadems; our power here is greater. Assuredly I will sooner give up my body to death, and allow my blood to be shed, than be a partaker of that pollution.” Therefore, lest this most sacred mystery should be exposed to ignominy, great selection is456required in dispensing it, and this cannot be except by the jurisdiction of the Church. A second end of discipline is, that the good may not, as usually happens, be corrupted by constant communication with the wicked. For such is our proneness to go astray, that nothing is easier than to seduce us from the right course by bad example. To this use of discipline the apostle referred when he commanded the Corinthians to discard the incestuous man from their society. “A little leaven leaveneth the whole lump” (1 Cor. 5:6) And so much danger did he foresee here, that he prohibited them from keeping company with such persons. “If any man that is called a brother be a fornicator, or covetous, or an idolater, or a railer, or a drunkard, or an extortioner; with such an one, no not to eat” (1 Cor. 5:11). A third end of discipline is, that the sinner may be ashamed, and begin to repent of his turpitude. Hence it is for their interest also that their iniquity should be chastised, that whereas they would have become more obstinate by indulgence, they may be aroused by the rod. This the apostle intimates when he thus writes —“If any man obey not our word by this epistle, note that man, and have no company with him, that he may be ashamed” (2 Thess. 3:14). Again, when he says that he had delivered the Corinthian to Satan, “that the spirit may be saved in the day of the Lord Jesus” (1 Cor. 5:5); that is, as I interpret it, he gave him over to temporal condemnation, that he might be made safe for eternity. And he says that he gave him over to Satan because the devil is without the Church, as Christ is in the Church. Some interpret this of a certain infliction on the flesh, but this interpretation seems to me most improbable. (August. de Verb. Apostol. Serm. 68)

5. Er zijn drie doeleinden, waarop de kerk bij dergelijke bestraffingen en bij de afsnijding ziet. Het eerste is, dat niet tot smaad van God onder de Christenen genoemd worden zij, die een schandelijk en smadelijk leven leiden, alsof zijn heilige kerk een samenrotting was van boze en misdadige mensen. Want daar zij het lichaam van Christus is, kan zij door dergelijke stinkende en rotte leden niet worden bezoedeld, zonder dat enige smaad het Hoofd treft. Opdat dus in de kerk niet iets dergelijks zij, waardoor op zijn heilige naam het brandmerk der schande zou worden gedrukt, moeten uit zijn huisgezin diegenen verdreven worden, uit wier schandelijkheid smaadheid zou voortkomen voor de Christelijke naam. En men moet hier ook rekening houden met het Avondmaal des Heren, dat het niet door uitreiking zonder onderscheid ontheiligd worde. Want het is volkomen gewis, dat hij, aan wie de uitdeling is toevertrouwd, wanneer hij willens en wetens een onwaardige toelaat, die hij met recht had kunnen afhouden, even schuldig staat aan heiligschennis, als wanneer hij het lichaam des Heren de honden voorwierp. Daarom vaart Chrysostomus¹ heftig uit tegen de priesters, die, doordat ze de macht der groten vrezen, niemand durven afweren. "Het bloed," zegt hij, "zal van uw handen geëist worden: indien gij de mens vreest, zal hij u uitlachen; maar indien gij God vreest, zult gij ook door de mensen zelf geëerbiedigd worden; laat ons de scepters niet vrezen, noch het purper, noch kronen: hier hebben wij een grotere macht; ik althans zal liever mijn lichaam ter dood overgeven, en mijn bloed laten vergieten, dan dat ik aan die bevlekking deel zou hebben." Opdat dus die zeer heilige verborgenheid niet met smaad beladen worde, wordt in de uitdeling daarvan een nauwkeurige onderscheiding geëist: maar die kan niet in acht genomen worden tenzij door de rechtspraak der kerk. Het tweede doel is, dat de goeden door de voortdurende omgang met de slechten niet bedorven worden, gelijk pleegt te geschieden. Want gezien onze neiging om af te dwalen, is niets gemakkelijker dan dat wij door slechte voorbeelden van de rechte loop des levens worden afgeleid. Dit nut heeft de apostel aangewezen, toen hij de Corinthiërs gebood de bloedschender uit hun gemeenschap te verwijderen. "Een weinig zuurdesem," zegt hij (1 Cor. 5:6,11) "maakt het gehele deeg zuur." En hij voorzag hier zo groot gevaar, dat hij hun alle gemeenschap verbood. "Indien iemand," zegt hij, "een broeder genaamd zijnde, een hoereerder is, of een gierigaard, of een afgodendienaar, of een dronkaard, of een lasteraar, dan zeg ik u, dat gij met zodanig een ook niet eten zult." Het derde doel is, dat zij zelf uit schaamte beginnen zullen berouw te krijgen over hun schandelijkheid. Zo is het ook voor hen nuttig, dat hun slechtheid gestraft wordt, opdat zij door het voelen van de roede wakker gemaakt worden, die door toegeeflijkheid hardnekkiger zouden worden. Dit geeft de apostel te kennen, wanneer hij aldus spreekt (2 The. 3:14) "Indien iemand ons woord niet gehoorzaam is, tekent die, en vermengt u niet met hem, opdat hij beschaamd worde." Evenzo elders (1 Cor. 5:5) wanneer hij schrijft, dat hij de Corinthiër de duivel overgegeven heeft, opdat de geest behouden mocht worden in de dag des Heren. Dat is, naar mijn uitlegging, dat hij hem tot een tijdelijke verdoeming overgegeven heeft, opdat hij eeuwig behouden zou worden. En hij zegt daarom, dat hij hem de duivel overgeeft, omdat de duivel buiten de kerk is, evenals Christus in de kerk is. Want dat sommigen dit betrekken op een zekere kwelling des geestes, dat lijkt mij zeer onzeker².

5. Der Zweck der Kirchenzucht

Es ist nun ein dreifacher Zweck, welchen die Kirche mit solchen Strafen und mit dem Bann verfolgt.

Erstens: zu den Christen sollen nicht unter Verächtlichmachung Gottes solche Leute gezählt werden, die einen schandbaren und lasterhaften Lebenswandel führen - als ob Gottes heilige Kirche eine Verschwörerrotte von nichtsnutzigen und ruchlosen Leuten wäre (Eph. 5,25f.). Denn die Kirche ist der Leib Christi (Kol. 1,24), und deshalb kann sie nicht mit solchen stinkenden, faulen Gliedern befleckt werden, ohne daß auch das Haupt eine Schändung erfährt. Damit es nun in der Kirche nichts gibt, wodurch seinem heiligen Namen das Brandmal der Schande aufgedrückt wird, so müssen aus seiner Hausgenossenschaft solche Leute ausgeschlossen werden, aus deren Ruchlosigkeit sich für den Christennamen ein übler Ruf ergeben müßte. Hier muß man nun auch auf das Abendmahl des Herrn Bedacht nehmen, daß es nicht durch wahllose Austeilung entheiligt werde. Denn es ist sehr wahr: wenn einer, dem die Austeilung des Abendmahls anvertraut ist, mit Wissen und Willen einen Unwürdigen zugelassen hat, den er mit Recht hätte zurückweisen können, so macht er sich genau so der Schändung des Heiligen schuldig, als wenn er den Leib des Herrn den Hunden vorgeworfen hätte. Deshalb fährt Chrysostomus mit scharfem Tadel gegen die Priester los, die aus Angst vor der Macht der Großen niemanden vom Abendmahl auszuschließen wagen. „Das Blut“, so sagt er, „wird von euren Händen gefordert werden (Ez. 3,18; 33,8). Wenn ihr den Menschen fürchtet, so wird er euch verlachen. Fürchtet ihr aber Gott, so werdet ihr auch für die Menschen ehrfurchtgebietend sein. Wir wollen doch vor Zepter, Purpur und Diadem keine Angst haben; denn hier ist unsere Vollmacht größer! Ich jedenfalls würde lieber meinen Leib in den Tod geben und mein Blut vergießen lassen, als mich solcher Befleckung teilhaftig zu machen“ (Predigten zum Matthäusevangelium 82,6). Damit also diesem hochheiligen Geheimnis (Sakrament) keine Schmach angetan wird, so ist es bei seiner Austeilung hoch vonnöten, eine Auswahl walten zu lassen; diese kann aber nur durch die Rechtsprechung der Kirche vorgenommen werden.

Zum zweiten hat die Zuchtübung der Kirche den Zweck, daß nicht die Guten, wie es zu geschehen pflegt, durch den fortgesetzten Umgang mit den Bösen verdorben werden. Denn bei unserer Neigung zum Abbiegen vom Wege geschieht nichts leichter, als daß wir durch schlechte Vorbilder von der rechten Lebensrichtung weggeleitet werden. Diesen Nutzen der Kirchenzucht hatte der Apostel im Auge, als er den Korinthern die Weisung gab, sie sollten den Blutschänder aus ihrer Gemeinschaft verweisen. „Ein wenig Sauerteig“, so heißt es da, „versäuert den ganzen Teig“ (1. Kor. 5,6). Und die Gefahr, die er hier drohen sah, war so groß, 845 daß er ihnen jeglichen Verkehr mit dem Sünder untersagte. „So jemand sich läßt einen Bruder nennen“, sagt er, „und ist ein Hurer oder ein Geiziger oder ein Abgöttischer oder ein Trunkenbold oder ein Lästerer, mit dem sollt ihr auch nicht essen“ (1. Kor. 5,11; Reihenfolge nicht ganz genau).

Drittens bezweckt die Kirchenzucht, daß die Sünder selbst in Scham geraten und dadurch anfangen, über ihre Ruchlosigkeit Reue zu empfinden. So nutzt es auch den Betroffenen, daß ihre Bosheit gezüchtigt wird; (es geschieht ja), damit sie durch das Fühlen der Rute aufgeweckt werden, während sie durch Nachsicht nur noch widerspenstiger geworden wären. Das gibt der Apostel zu erkennen, wenn er sich folgendermaßen ausspricht: „So aber jemand ... nicht gehorsam ist unsrem Wort, den zeiget an ... und habt nichts mit ihm zu schaffen, auf daß er schamrot werde“ (2. Thess. 3,14). Das gleiche meint er an anderer Stelle, indem er schreibt, er habe den (blutschänderischen) Korinther „übergeben dem Satan, auf daß der Geist selig werde am Tage des Herrn ...” (1. Kor. 5,5). Das heißt, wenigstens nach meiner Auslegung: er hat ihn in eine zeitliche Verdammnis dahingegeben, damit er ewig selig werde. Wenn er aber sagt, daß er ihn „dem Satan“ übergibt, so geschieht das darum, weil außerhalb der Kirche der Teufel ist, wie in der Kirche Christus (Augustin). Denn die Ansicht mancher Leute, die diese Wendung auf eine gewisse Peinigung des Fleisches beziehen wollen, kommt mir höchst ungewiß vor.

5. Die doel van bestrawwing en afsnyding

Daar is drie doelstellings waarop die kerk met sulke teregwysings en die afsnyding mik. Die eerste doelstelling is om te voorkom dat diegene wat ’n skandelike oneervolle lewe lei, nie tot belediging van God onder Christene getel moet word asof sy heilige kerk¹⁷ ’n sameswering van goddelose misdadigers is nie. Aangesien die kerk immers Christus se liggaam is,¹⁸ kan dit nie deur sulke stinkende vrot lidmate besmet word sonder dat ’n mate van skande op die Hoof daarvan terugkom nie. Om dus te voorkom dat daar iets van so ’n aard in die kerk na vore kom dat dit sy heilige Naam met skande kan brandmerk, moet diegene uit sy gesin uitgedryf word na aanleiding van wie se skandelike lewe ’n skandvlek op die Christelike naam kan oorvloei.

En hier moet ons ook met die nagmaal van die Here rekening hou om te voorkom dat dit ontheilig word deur dit sonder onderskeid aan te bied.¹⁹ 1526 Want dit is heeltemal waar dat iemand aan wie dit opgedra is om dit uit te deel, net so skuldig is aan heiligskennis asof hy die Here se liggaam aan honde prysgegee het as hy bewustelik iemand wat dit nie waardig is nie, daartoe toelaat terwyl hy hom regtens daarvan kon weerhou. Daarom vaar Chrysostomos heftig uit teen priesters wat nie waag om iemand daarvan te weerhou nie omdat hulle die mag van magtige heersers vrees. Hy sê: “Bloed sal van julle hande geëis word.²⁰ As julle ’n mens vrees, sal hy julle bespot; maar as julle God vrees, sal julle ook onder die mense geëerbiedig word. Laat ons nie vir hulle septers, hulle purperklere, en hulle krone terugdeins nie; hier het ons groter mag. Sover dit my aangaan, sal ek my liggaam eerder aan die dood oorgee en ek sal my bloed eerder laat vergiet as om deel te neem aan so ’n besoedeling”.²¹ Om dus te voorkom dat hierdie uiters heilige geheimenis onteer word, word daar in die uitdeling daarvan die grootste onderskeiding vereis. Dit kan nogtans nie plaasvind sonder regspleging van die kerk nie.

Die tweede doelstelling is dat die eerbares nie deur voortgesette verkeer met die oneerbares bedorwe word soos gewoonlik gebeur nie. Want terwyl ons nou eenmaal geneig is om af te dwaal, is daar niks makliker as om deur die voorbeeld van oneerbare mense van die regte lewenskoers af verlei te word nie. Die apostel het op hierdie gebruik gedui toe hy die Korintiërs gelas het om ’n owerspelige man uit hulle gemeenskap te verban. Hy sê: “’n Klein bietjie suurdeeg bederf die hele deeg”.²² En hy het hierin so ’n groot gevaar bemerk dat hy hulle alle vriendskap (met so ’n man) ontsê het. Hy sê: “As ’n broeder onder julle as ’n hoereerder, òf ’n gierigaard, òf ’n afgodedienaar, òf ’n dronkaard, òf ’n kwaadspreker bekendstaan, laat ek julle nie toe om saam met so ’n mens te eet nie”.²³ Die derde doelstelling is dat sulke mense juis deur skaamte ontstel moet word en moet begin om oor hulle skande berou te hê. So is dit ook tot hulle voordeel dat hulle goddeloosheid gestraf word sodat diegene wat as gevolg van toeskietlikheid hardnekkiger sal word, die roede kan voel en tot besinning kan kom. Die apostel gee dit te kenne wanneer hy in die volgende trant praat: “As iemand ons leer nie gehoorsaam nie, merk hom dan en moenie met hom meng nie sodat hy skaam kan word”.²⁴ Net so wanneer hy elders skryf dat hy ’n Korintiër aan die Satan oorgelewer het sodat sy gees op die dag van die Here gered kan word.²⁵ Dit beteken, 1527 in elk geval volgens my vertolking daarvan, dat hy hom aan die tydelike verdoemenis oorgegee het sodat hy in die ewigheid gered kan word. Hy sê daarom dat hy hom aan die Satan oorlewer omdat die duiwel buite die kerk is soos Christus in die kerk is.²⁶ Dat sommige kommentatore dit op ’n sekere teistering van die vlees betrek,²⁷ lyk vir my hoogs onseker.

5. Наказаниями и отлучением Церковь преследует три цели. Первая заключается в том, чтобы людей дурного поведения не причислять к христианам. Это было бы оскорблением Бога, как если бы Церковь представляла собой вместилище грешников и нечестивцев. Ведь коль скоро Церковь есть тело Христово [Кол 1:14], то гниение одного из её членов в какой-то мере покрывает позором и Главу. Поэтому для того, чтобы в Церкви ничто не бесчестило имя Божье, следует изгонять из неё всех, кто своей нечистотой позорит христианство. Надлежит также помнить о том, что Вечерю Господню нельзя подвергать профанации и делать доступной всем без разбора. Ведь если человек, которому поручено раздавать хлеб и вино, даст их недостойному, зная это, то он повинен в святотатстве, как если бы бросил тело Господа псам. Поэтому св. Иоанн Златоуст гневно клеймит священников, которые из страха перед знатными и богатыми не отваживались отстранить их от причастия: «Кровь их взыщется от ваших рук! [Иез 3:18; 33:8] Если вы боитесь смертного человека, он посмеётся над вами; если же боитесь Бога, те же люди будут почитать вас. Пусть не страшат нас ни скипетры, ни диадемы, ни пурпур: нам дана сильнейшая власть. Что касается меня, я скорее позволю предать моё тело смерти и пролить мою кровь, чем соглашусь участвовать в подобном святотатстве» (Иоанн Златоуст.Гомилия на Евангелия от Матфея, 82/83, 6 (МРG, LVIII, 738)).

Итак, для того, чтобы избежать осквернения святого таинства, необходимо следить за тем, кому оно даётся. А это требует наличия юрисдикции в Церкви.

Вторая цель церковных наказаний и отлучения состоит в том, чтобы благочестивые люди не заражались нечестием от постоянного общения с нечестивцами, как это часто случается. Ведь мы склонны к заблуждениям, и потому нет для нас ничего проще, чем последовать дурному примеру. Полезность такого размежевания была замечена апостолом, который велел коринфянам изгонять из своей среды виновных в кровосмешении, ибо «малая закваска квасит всё тесто» (1 Кор 5:6). Более того, св. Павел считал общение добрых и нечестивых настолько опасным, что запрещал первым всякие отношения со вторыми: «Я писал вам, не соображаясь с тем, кто, называясь братом, остаётся блудником, или лихоимцем, или идолослужителем, или злоречивым, или пьяницею, или хищником; с такими даже и не есть вместе» (1 Кор 5:11).

Третья цель заключается в том, чтобы наказанные отлучением устыдились и покаялись, а покаявшись, исправились. Поэтому для их собственного спасения необходимо покарать их нечестие. Тогда, получив предостережение от бича Церкви, они признают свои грехи; если же обращаться с ними мягко, они закоснеют в грехах и будут лишь умножать их. Именно это имеет в виду апостол, говоря: «Если же кто не послушает слова нашего, ... того имейте на замечании и не общайтесь с ним, чтобы устыдить его» (2 Фес 3:14). И когда в другом месте он говорит, что предал кровосмесителей Сатане во измождение плоти, чтобы дух был спасён в день Господа нашего Иисуса (1 Кор 5:5), это значит, как мне кажется, что он [Павел] наказал их временной карой, дабы их дух мог обрести вечное спасение. Св. Павел называет преданием Сатане отлучение, ибо, как в Церкви царствует Иисус Христос, так вне Церкви - царство дьявола. Некоторые понимают слова апостола в том смысле, что грешники предаются на некое временное мучение, которому их подвергает Сатана. И правильнее понимать их так, как я сказал. Но мне это не кажется слишком убедительным.

6. | His finibus propositis, superest videre qualiter hanc partem disciplinae, quae in iurisdictione posita est, Ecclesia exequatur. Principio retineamus illam partitionem superius positam, peccatorum alia esse publica, alia privata vel occultiora. Publica sunt quae non unum vel alterum modo testem habent: sed palam et cum totius Ecclesiae offensione designantur. Occulta voco, non quae homines prorsus latent, qualia sunt hypocritarum (nam illa sub Ecclesiae iudicium non cadunt) sed medii generis, quae scilicet testibus non carent: neque tamen sunt publica. Prior species non requirit gradus illos quos Christus enumerat^{a 1}; sed Ecclesia, ubi tale quid emergit, facere officium suum debet in vocando peccatore, et corrigendo pro modo delicti. In secundo genere non venitur ad Ecclesiam donec accesserit contumacia, secundum illam Christi regulam^b. Ubi ad cognitionem ventum est, tunc observanda est altera divisio inter scelera et delicta. Neque enim in levioribus peccatis adhibenda est tanta severitas, sed sufficit verborum castigatio: eaque lenis et paterna, quae non exasperet peccatorem nec confundat, sed reducat ad seipsum: ut magis gaudeat se correctum, quam tristetur. Flagitia autem acriore remedio castigari convenit; neque enim satis est, si is, qui edito mali exempli facinore, graviter Ecclesiam laesit, verbis tantum castigetur: sed privari ad tempus Coenae communione debet, donec resipiscentiae suae fidem fecerit. Neque enim Paulus in Corinthium verborum modo obiurgatione utitur, sed ab Ecclesia eliminat, reprehenditque Corinthios quod tandiu eum tulissent [1. Cor. 5. b. 5]². Hanc rationem tenuit vetus ac melior Ecclesia, quum vigeret legitima gubernatio. Siquis enim flagitium aliquod perpetraverat unde exortum esset offendiculum, primum a sacrae Coenae participatione abstinere^c, deinde et coram Deo sese humiliare, et coram Ecclesia poenitentiam testari iubebatur^d. Erant autem solennes ritus qui iniungi lapsis solebant, ut essent poenitentiae indicia. Ubi sic defunctus erat ut satisfactum Ecclesiae foret, tum per manuum impositionem recipiebatur in gratiam; quae receptio saepius a Cypriano pax vocatur [Epist. 2. 218 lib. 1]¹, qui etiam eiusmodi ritum breviter describit. Poenitentiam, inquit, agunt iusto^a tempore: deinde ad exomologesin veniunt, et per manuum impositionem Episcopi et cleri ius communionis accipiunt [Epist. 14. lib. 3², et eiusdem lib. epist. 16^{b 3}]. Quanquam sic praeerat reconciliationi Episcopus cum suo clero, ut simul plebis consensum requireret: quemadmodum^c alibi tradit⁴.

6. Puis que nous avons ces trois fins, il reste de voir comment c’est que l’Eglise exerce ceste partie de discipline, laquelle est située en jurisdiction. Pour le premier, il nous faut tousjours retenir ceste distinction que nous avons mise cy dessus: assavoir, qu’il y a d’aucuns pechez qui sont publiques, les autres sont plus occultes. Les pechez publiques, sont ceux qui ne sont pas seulement cogneuz à un ou à deux tesmoins, mais ont esté commis manifestement, et avec scandale de toute l’Eglise. J’appelle pechez occultes, non pas ceux qui sont du tout incogneuz des hommes, comme sont ceux des hypocrites (car ceux-là ne viennent point en la cognoissance de l’Eglise) mais ceux qui sont tellement secrets, que quelques uns les cognoissent. La premiere espece ne requiert point qu’on y procede par les degrez que Jesus Christ met au dixhuitieme de sainct Matthieu: mais quand il advient ainsi quelque scandale notoire, l’Eglise doit du premier coup faire son office en appellant le pecheur et le corrigeant selon la mesure de sa faute. Quant aux pechez secrets, on ne les doit point attirer du premier coup à l’Eglise, sinon qu’il y ait contumace et rebellion, que l’homme ne vueille point obeir aux remonstrances qu’on luy fait, selon ceste reigle, S’il ne veut point escouter, dy-le à l’Eglise. Or quand on est venu jusques là, il faut lors observer l’autre distinction entre les crimes et fautes plus legieres. Car ce n’est point raison d’user d’une mesme severité envers un delict moindre, qu’envers un crime: mais il suffit d’user de reprehension de parolles, voire douce et paternelle, laquelle ne soit pas pour rompre et aigrir le pecheur, mais le reduire à soymesme, afin qu’il se resjouysse plus d’estre corrigé, qu’il ne s’en contriste. Des crimes, il les faut chastier plus rudement. Car ce n’est point assez de corriger de parolles celuy qui a offensé l’Eglise par mauvais exemples: mais il merite d’estre privé de la communion de la Cene, jusqu’à ce qu’il ait donné signe de repentance. Car sainct Paul n’use point seulement de reprehension de parolles contre le Corinthien, mais il rejette de l’Eglise (1 Cor. 5:5): tençant les Corinthiens de ce qu’ils l’avoyent si long temps souffert. Ceste façon a esté tenue en l’Eglise ancienne cependant qu’il y avoit encores bon gouvernement. Car si quelcun avoit commis un crime dont il fust sorty scandale, premierement on luy commandoit de s’abstenir de la Cene, puis apres de s’humilier devant Dieu, et testifier sa repentance devant l’Eglise. Et de fait, il y avoit certaines choses qu’on enjoignoit aux penitens, pour estre signes de leur repentance. Quand le pecheur avoit ainsi satisfait à l’Eglise, on le recevoit en la communion avec imposition des mains. Laquelle reception est nommée souvent Paix par sainct Cyprien; comme quand il dit, Ceux qui ont commis quelque scandale, font penitence pour le temps qui leur est ordonné: puis ils viennent faire confession de leur faute, et par imposition des mains de l’Evesque et du Clergé obtiennent paix et communion. Combien que l’Evesque avec le Clergé reconcilioit tellement les pecheurs à l’Eglise, que le consentement du peuple y estoit requis, comme il le dit en un autre lieu.¹²⁴

6. Having stated these ends, it remains for us to examine how the Church exercises this branch of discipline, which consists in jurisdiction. In the first place, let us keep in view the distinction before mentioned, that some sins are public, and others private, or more concealed. Public sins are those which are not only known to one or two witnesses, but are committed openly, and to the scandal of the whole Church. By private sins, I mean, not such as are entirely unknown to men, like those of hypocrites,—for these never come under the cognizance of the Church,—but those of an intermediate class, 415which are not without the knowledge of some witnesses, and yet are not public. The first sort requires not the adoption of the gradual measures enumerated by Christ; but it is the duty of the Church, on the occurrence of any notorious scandal, immediately to summon the offender, and to punish him in proportion to his crime. Sins of the second class, according to the rule of Christ, are not to be brought before the Church, unless they are attended with contumacy, in rejecting private admonition. When they are submitted to the cognizance of the Church, then attention is to be paid to the other distinction, between smaller delinquencies and more atrocious crimes. For slighter offences require not the exertion of extreme severity; it is sufficient to administer verbal castigation, and that with paternal gentleness, not calculated to exasperate or confound the offender, but to bring him to himself, that his correction may be an occasion of joy rather than of sorrow. But it is proper that flagitious crimes should receive severer punishment; for it is not enough for him who has grievously offended the Church by the bad example of an atrocious crime, merely to receive verbal castigation; he ought to be deprived of the communion of the Lord’s supper for a time, till he shall have given satisfactory evidence of repentance. For Paul not only employs verbal reproof against the Corinthian transgressor, but excludes him from the Church, and blames the Corinthians for having tolerated him so long. This order was retained in the ancient and purer Church, while any legitimate government continued. For if any one had perpetrated a crime which was productive of offence, he was commanded, in the first place, to abstain from the Lord’s supper, and, in the next place, to humble himself before God, and to testify his repentance before the Church. There were, likewise, certain solemn rites which it was customary to enjoin upon those who had fallen, as signs of their repentance. When the sinner had performed these for the satisfaction of the Church, he was then, by imposition of hands, readmitted to the communion. This readmission is frequently called peace by Cyprian, who briefly describes the ceremony. “They do penance,” he says, “for a sufficient time; then they come to confession, and by the imposition of the hands of the bishop and clergy, are restored to the privilege of communion.” But though the bishop and clergy presided in the reconciliation of offenders, yet they required the consent of the people; as Cyprian elsewhere states.

6. In what way sins public as well as secret are to be corrected. Trivial and grave offences.

These being the ends proposed, it remains to see in what way the Church is to execute this part of discipline, which consists in jurisdiction. And, first, let us remember the division above laid down, that some sins are public, others private or secret. Public are those which are done not before one or two witnesses, but openly, and to the offence of the whole Church. By secret, I mean not such as are altogether concealed from men, such as those of hypocrites (for these fall not under the judgment of the Church), but those of an intermediate description, which are not without witnesses, and yet are not public. The former class requires not the different steps which Christ enumerates; but whenever anything of the kind occurs, the Church ought to do her duty by summoning the offender, and correcting him according to his fault. In the second class, the matter comes not before the Church, unless there is contumacy, according to the rule of Christ. In taking cognisance of offences, it is necessary to attend to the distinction between delinquencies and flagrant iniquities. In lighter offences there is not so much occasion for severity, but verbal chastisement is sufficient, and that gentle and fatherly, so as not to exasperate or confound the offender, but to bring him back to himself, so that he may rather rejoice than be grieved at the correction. Flagrant iniquities require a sharper457remedy. It is not sufficient verbally to rebuke him who, by some open act of evil example, has grievously offended the Church; but he ought for a time to be denied the communion of the Supper, until he gives proof of repentance. Paul does not merely administer a verbal rebuke to the Corinthian, but discards him from the Church, and reprimands the Corinthians for having borne with him so long (1 Cor. 5:5). This was the method observed by the ancient and purer Church, when legitimate government was in vigour. When any one was guilty of some flagrant iniquity, and thereby caused scandal, he was first ordered to abstain from participation in the sacred Supper, and thereafter to humble himself before God, and testify his penitence before the Church. There were, moreover, solemn rites, which, as indications of repentance, were wont to be prescribed to those who had lapsed. When the penitent had thus made satisfaction to the Church, he was received into favour by the laying on of hands. This admission often receives the name of peacefrom Cyprian, who briefly describes the form.¹ “They act as penitents for a certain time, next they come to confession, and receive the right of communion by the laying on of hands of the bishop and clergy.” Although the bishop with the clergy thus superintended the restoration of the penitent, the consent of the people was at the same time required, as he elsewhere explains.

6. Nadat we zo de doeleinden hebben vermeld, rest nog te zien, hoe de kerk dit deel der tucht, dat in de rechtspraak gelegen is, uitvoert. Laat ons in de eerste plaats de bovengenoemde verdeling behouden, namelijk deze, dat van de zonden sommige openbaar en andere bijzonder of verborgen zijn. De openbare zonden zijn die, welke niet slechts één of twee getuigen hebben, maar openlijk tot aanstoot van de ganse kerk aangewezen worden. Verborgen zonden noem ik niet die voor de mensen geheel en al schuil gaan, zoals die der huichelaars, want die vallen niet onder het oordeel der kerk, maar de zonden, die behoren tot de tussensoort, namelijk die, welke niet zonder getuigen zijn, maar toch ook niet openbaar zijn. De eerste soort eist niet die trappen, die Christus opsomt, maar wanneer zulk een zonde zich voordoet, moet de kerk haar plicht doen, door de zondaar te dagvaarden en te straffen naar de mate van het vergrijp. Bij de tweede soort komt men niet tot de kerk, voordat zich hardnekkigheid geopenbaard heeft, naar de regel van Christus. Wanneer men gekomen is tot het onderzoek, dan moet men letten op de tweede verdeling tussen boze daden en vergrijpen. Want bij lichtere zonden moet men niet zo grote gestrengheid aanwenden, maar dan is de bestraffing met woorden voldoende, en dat wel een zachtzinnige en vaderlijke bestraffing, die de zondaar niet verbittert en verwart, maar hem terugbrengt tot zichzelf, zodat hij er zich meer over verheugt dan bedroeft, dat hij bestraft is. Maar boze daden moeten met een scherper middel gestraft worden. Immers het is niet voldoende, indien hij, die door het verrichten van een boze daad, die tot een slecht voorbeeld strekt, de kerk ernstig gekwetst heeft, alleen met woorden bestraft wordt; maar hij moet een tijdlang van de gemeenschap des Avondmaals beroofd worden, totdat hij het bewijs gegeven heeft van zijn boetvaardigheid. Immers Paulus gebruikt tegen de Corinthiër niet alleen de bestraffing met woorden, maar verwijdert hem uit de kerk, en berispt de Corinthiërs, dat zij hem zo lang geduld hadden. Deze wijze van doen heeft de oude en betere kerk in acht genomen, toen de wettelijke regering van kracht was. Want indien iemand een boze daad bedreven had, waaruit een ergernis ontstaan was, werd hem in de eerste plaats bevolen zich van de deelneming aan het Heilige Avondmaal te onthouden, en vervolgens zich zowel voor Gods aanschijn te verootmoedigen als ook voor de kerk zijn berouw te betuigen. En er waren gebruikelijke ceremoniën, die men de gevallenen placht op te leggen, om tot tekenen te zijn van hun berouw. En wanneer hij die zo volbracht had, dat aan de kerk genoegdoening geschonken was, werd hij door handoplegging weer in genade aangenomen, welke wederopneming meermalen "vrede" genoemd wordt door Cyprianus¹, die ook een dergelijke ceremonie in het kort beschrijft. "Een behoorlijke tijd lang," zegt hij, "doen ze boete; dan komen ze tot bekentenis en ontvangen door de handoplegging van de bisschop en de geestelijken het recht der gemeenschap." Ofschoon, de bisschop had met zijn geestelijken de leiding over de verzoening op zulk een wijze, dat hij ook de toestemming van het volk eiste, gelijk hij elders meedeelt.

6. Die Handhabung der Kirchenzucht in den verschiedenen Fällen

Nachdem wir diesen dreifachen Zweck der Kirchenzucht dargelegt haben, bleibt uns noch übrig zuzusehen, in welcher Weise die Kirche diesen Teil der Zucht, der in der Rechtsprechung besteht, ausübt.

Zunächst wollen wir die oben festgestellte Unterscheidung festhalten, nach der die Sünden teils öffentlich, teils auch privat oder einigermaßen verborgen sind. „Öffentlich“ sind die Sünden, die nicht nur den einen oder anderen zum Zeugen haben, sondern auf die man vor aller Welt und zum Ärgernis der ganzen Kirche mit Fingern weist. Als „verborgen“ bezeichne ich nicht solche Sünden, die Menschen überhaupt unbekannt wären, so wie es die Sünden der Heuchler sind - denn diese sind dem Urteil der Kirche entzogen -, sondern eine mittlere Gruppe: es sind solche, die nicht ganz ohne Zeugen, aber doch auch nicht öffentlich sind.

Die erstere Art von Sünden erfordert nicht die (Einhaltung der) Stufen, die Christus (Matth. 18,15-17) aufführt, sondern die Kirche muß, wo sich dergleichen ereignet, ihre Amtspflicht erfüllen, indem sie den Sünder vorlädt und ihn nach dem Maß seiner Verfehlung bestraft. Bei der zweiten Art von Sünden bringt man die Sache nach jener Regel Christi erst dann vor die Kirche, wenn (zur Verfehlung) die Widerspenstigkeit hinzutritt.

Ist man nun einmal zur Untersuchung geschritten, so ist jetzt, die zweite Unterscheidung zu beachten: es ist die zwischen Verbrechen und Vergehen. Denn bei leichteren Verfehlungen soll man nicht solch große Strenge walten lassen, sondern da genügt eine Züchtigung mit Worten, und zwar eine milde und väterliche Züchtigung, die den Sünder nicht verhärten oder aus der Fassung bringen, sondern ihn wieder zu sich selbst führen soll, so daß er sich über die ihm widerfahrene Züchtigung eher freut als darüber trauert. Schandtaten dagegen soll man mit schärferer Arznei strafen; denn da ist es nicht genug, wenn der, der durch eine als schlechtes Beispiel wirkende Übeltat die Kirche schwer gekränkt hat, bloß mit Worten zurechtgewiesen wird, nein, er muß eine Zeitlang der Gemeinschaft am heiligen Abendmahl verlustig gehen, bis er einen glaubhaften Beweis seiner Reue geliefert hat. Denn Paulus übt gegenüber jenem Korinther nicht bloß eine Zurechtweisung mit Worten, sondern er schließt ihn aus der Kirche aus und tadelt die Korinther, daß sie ihn so lange geduldet hätten (1. Kor. 5,1-7).

846 Dies Verfahren hat die alte, bessere Kirche, als die rechtmäßige (Art der) Kirchenleitung noch in Kraft stand, festgehalten. Denn wenn jemand eine Übeltat begangen hatte, aus der ein Anstoß erwachsen war, so gebot man ihm erstens, sich der Teilnahme am heiligen Abendmahl zu enthalten, und zweitens, sich sowohl vor Gott zu demütigen als auch vor der Kirche seine Buße zu bezeugen. Dabei gab es feierliche Gebräuche, die man den Gefallenen als Zeichen ihrer Buße aufzuerlegen pflegte. Sobald der Sünder sie derart vollbracht hatte, daß der Kirche Genugtuung gegeben war, wurde er durch Handauflegung wieder zu Gnaden angenommen. Diese Wiederaufnahme wird von Cyprian häufig als „Friede“ bezeichnet (Brief 57). Cyprian gibt uns auch eine kurze Beschreibung einer solchen Zeremonie. Er berichtet: „Sie (die Sünder) tun eine gebührende Zeit hindurch Buße; dann kommen sie zum (Sünden-) Bekenntnis und empfangen durch die Handauflegung des Bischofs und des Klerus das Recht zur Gemeinschaft (am Abendmahl)“ (Brief 16,2; 17,2). Allerdings übte der Bischof mit dem Klerus, wie Cyprian an anderer Stelle berichtet, die Leitung bei diesem Versöhnungsakt in der Weise aus, daß dazu zugleich die Einwilligung des Volkes (d.h. der Gemeinde) erforderlich war.

6. Die manier waarop straf in die kerk hanteer moet word

Noudat hierdie doelstellings uiteengesit is, bly daar oor dat ons ondersoek moet instel hoe die kerk hierdie deel van die dissipline wat in regspleging geleë is, uitvoer. Ten eerste moet ons die voorgenoemde verdeling van sondes in gedagte hou, naamlik dat sommige sondes openbare sondes is, en ander persoonlike of meer verborge sondes.²⁸ Openbare sondes is sondes wat nie net een of twee mense as getuies het nie maar sondes wat oop en bloot en tot aanstoot van die hele kerk gedoen word. Onder verborge sondes noem ek nie sondes wat heeltemal vir mense verborge is soos die sondes van geveinsdes nie want dit val nie binne die bestek van die kerk se oordeel nie, maar sondes wat tussen die twee lê, naamlik die wat nie sonder getuies is nie maar tog ook nie openbaar is nie. Eersgenoemde groep vereis nie die voorgaande trappe wat Christus vermeld nie,²⁹ maar wanneer daar iets van die aard na vore kom, moet die kerk hierin sy plig doen deur die sondaar op te roep, en hom in ooreenstemming met sy oortreding bestraf. In die geval van die tweede groep word daar eers volgens die voorgaande reël van Christus tot die kerk oorgegaan wanneer ’n sondaar in sy hardnekkigheid volhard.

Wanneer ’n saak dan op ’n ondersoek uitloop, moet ons daarop let dat daar ’n onderskeid tussen misdade en oortredings is. In die geval van ligter sondes moet tug trouens nie so streng toegepas word nie, maar dit is voldoende om iemand met woorde tereg te wys. So ’n teregwysing moet vriendelik en vaderlik wees sonder om ’n sondaar moedeloos of verward te maak, maar dit moet hom tot inkeer bring sodat hy bly moet wees dat hy tereggewys word eerder as om daaroor treurig te wees. Misdade moet egter met skerper strawwe getug word. Dit is trouens nie voldoende as iemand wat ’n misdaad wat ’n slegte voorbeeld stel, gepleeg en die kerk ernstige leed aangedoen het, slegs met woorde 1528 getug word nie. So iemand behoort tydelik van gemeenskap aan die nagmaal weerhou te word totdat hy plegtige versekering van sy inkeer gegee het. Paulus maak trouens teen die Korintiër nie slegs van ’n berisping met woorde gebruik nie, maar hy dryf hom uit die kerk uit en wys die Korintiërs tereg omdat hulle hom so lank verdra het.³⁰ Toe daar nog grondige beheer in die kerk was, het dit eertyds toe dit nog beter was, ook hierdie metode gehandhaaf. As iemand dus ’n misdaad gepleeg het waaruit ’n struikelblok kon ontstaan, is hy gewoonlik ten eerste gelas om hom van deelname aan die nagmaal te weerhou; dat hy hom daarna voor God moet verootmoedig en voor die gemeente getuienis van sy berou moet lewer.

Daar was ook plegtige seremonies wat afvalliges gewoonlik as tekens van berou opgelê is. Wanneer hy op so ’n wyse berou betoon het dat dit die kerk sou bevredig, is hy weer deur handoplegging in genade opgeneem. Hierdie heropneming word baie dikwels deur Cyprianus vrede genoem³¹ en hy beskryf selfs kortliks die seremonie van so ’n heropname. Hy sê: “Hulle beoefen berou vir ’n grondige tyd; daarna kom hulle tot skulderkentenis en daarna ontvang hulle die reg tot deelname deur die handoplegging van die biskoppe en die geestelikes”.³² Die biskop met die geestelikes het egter so in die versoening voorgegaan dat hy ook terselfdertyd die instemming van die (kerk)volk moes vra soos Cyprianus elders leer.³³

6. Определив эти три цели, мы теперь должны выяснить, каким образом Церковь осуществляет ту часть дисциплины, которая заключена в её юрисдикции. В первую очередь нужно всегда помнить о приведённом выше различении между грехами явными и тайными. Явными (публичными) считаются такие, которые не просто известны одному или двум свидетелям, но совершаются демонстративно и вводят в соблазн всю Церковь. Тайными же я называю такие грехи, которые не вовсе сокрыты от людей (вроде прегрешений лицемеров, о которых Церковь не узнаёт вообще ничего), но становятся известны узкому кругу людей.

Первый разряд грехов не требует последовательного осуществления процедуры, описанной Иисусом Христом в восемнадцатой главе Евангелия от Матфея. В случае явно скандального поведения Церковь должна сразу же сделать своё дело, призвав грешника и подвергнув его наказанию соответственно провинности.

Что же касается тайных грехов, не следует сразу же привлекать виновного к суду Церкви, но делать это лишь при условии, что он проявит упрямство и неуступчивость, то есть не пожелает подчиниться увещеваниям. Тогда надлежит поступить в согласии с правилом Христа: если не послушает, скажи Церкви [Мф 18:17]. Но коль скоро до этого дойдёт нужно соблюсти ещё одно различение - между лёгкими прегрешениями и тяжкими грехами. Ибо неразумно карать незначительный проступок столь же сурово, как преступление. Достаточно словесного порицания мягкого и отеческого, призванного не сокрушить грешника и повергнуть его в отчаяние, а чтобы привести в чувство, дабы он не столько огорчился, сколько порадовался порицанию. Тяжкие грехи надо карать строже. Оскорбившего Церковь дурным примером недостаточно обличить словом. Он заслуживает отлучения от причастия до тех пор, пока не обнаружит признаков раскаяния. Так, св. Павел не просто порицает виновных в кровосмешении, но изгоняет их из Церкви, укоряя коринфян за то, что те слишком долго их терпели (1 Кор 5:5).

Такого порядка придерживалась древняя Церковь, поскольку тогда в ней ещё существовало правильное управление. Если кто-нибудь совершал преступление, поднимавшее нестроение во всей Церкви, виновным в первую очередь велели воздерживаться от Вечери Господней, а затем смириться перед Богом и засвидетельствовать своё раскаяние перед Церковью. Имелись определённые процедуры, которые предписывались кающимся в знак покаяния. Когда грешник таким образом удовлетворял Церковь, его принимали обратно путём возложения рук. Св. Киприан часто называет такое принятие «миром» (рах). Например, он говорит: «Виновные в некотором явном прегрешении совершают покаяние в течение предписанного им срока. Затем они исповедуются в своём грехе и через возложение рук епископа и клира получают мир и причастие» (Cyprianus. Epistolae, 16, 11, 3 (MPL, IV, 257-258)).

Но хотя такое примирение грешников с Церковью осуществлялось епископом и клиром, для него требовалось согласие народа, как о том пишет св. Киприан (Idem. Epist. 14, IV (MPL, IV. 240)).

7. Hac disciplina adeo nemo eximebatur, ut Principes quoque una cum plebeiis se ad eam ferendam subiicerent. Et merito: quum Christi esse constaret, cui omnia Regum sceptra et diademata submitti aequum est. Sic Theodosius, quum ab Ambrosio ob caedem Thessalonicae perpetratam iure communionis privatus esset [Ambr. lib. 1 epist. 3]⁵, stravit omne quo circumdatus erat insigne regium: deflevit in Ecclesia publice peccatum suum, quod aliorum fraude obrepserat: gemitu et lachrymis oravit veniam [in orat. habita in funere Theodosii^d]⁶. ^e Neque enim dedecori id sibi esse debent iudicare magni Reges, si coram Christo Rege regum suppliciter se prosternant, nec illis displicere debet quod per Ecclesiam iudicentur. Nam quum in aula sua nihil fere audiant praeter meras assentationes, plusquam necessarium illis est per os Sacerdotum a Domino corripi. Quin potius optare debent ne sibi Sacerdotes parcant, quo parcat Dominus. Hoc loco praetereo per quos exercenda isthaec iurisdictio sit: quia alibi dictum est⁷. Hoc tantum addo, illam esse legitimam in excommunicando homine progressionem, quam demonstrat Paulus, si non soli Seniores seorsum id faciant, sed conscia et approbante Ecclesia: in eum scilicet modum ut plebis multitudo non regat actionem, sed observet ut testis et custos, nequid per libidinem a paucis geratur. Tota vero actionis series, praeter nominis Dei invocationem, eam gravitatem habere debet quae Christi praesentiam prae se ferat: ut dubium non sit quin ipse suo^f iudicio praesideat.

7. Cette discipline estoit tellement commune sans exemption de personne, que les Princes mesmes se submettoyent à icelle, comme les autres: et à bon droit, veu qu’ils savoyent qu’elle estoit de Christ, auquel c’est bien raison que tous sceptres et diademes de Roys soyent subjets. En ceste maniere l’Empereur Theodose estant excommunié par sainct Ambroise, à cause du sang innocent espandu par son commandement, se devestit de tous ses ornemens royaux, et pleura publiquement son peché en l’Eglise, combien qu’il l’eust commis à la suggestion d’aucuns et demanda pardon avec larmes et souspirs.¹²⁵ Ce fut un acteà luy digne de grand’louange: car les grans Rois ne doivent point prendre cela à deshonneur de s’humilier et ployer le genouil devant Jesus Christ leur Prince souverain, et ne leur doit point faire mal d’estre jugez de l’Eglise. Car comme ainsi soit qu’en leurs Cours ils n’oyent rien que pures flatteries, il leur est trop plus que necessaire d’estre corrigez de Dieu par la bouche des Pasteurs: mesmes ils doivent desirer que leur Pasteur ne les espargne point, afin que Dieu les espargne. Je laisse icy à dire qui sont ceux qui doyvent exercer ceste jurisdiction, pource que j’en ay desja traité ailleurs: j’adjousteray toutesfois ce poinct à ce que j’en ay dit, que ceste est la procedure legitime à excommunier les pecheurs, que les Prestres ne le fassent point seuls, mais avec le seu et consentement de l’Eglise: en sorte que le commun peuple n’ait point la chose en main pour dominer et aller devant, mais qu’il en soit tesmoing, pour prendre garde que rien ne se face par convoitise desordonnée. Or en cela, outre l’invocation du nom de Dieu, il est requis d’user d’une gravité, laquelle demonstre la presence de Jesus Christ, c’est à dire qu’on aperçoyve qu’il preside en cest acte.

7. From this discipline none were exempted; so that princes and plebeians yielded the same submission to it; and that with the greatest propriety, since it is evidently the discipline of Christ, to whom it is reasonable that all the sceptres 416and diadems of kings should be subject. Thus Theodosius, when Ambrose excluded him from the privilege of communion, on account of a massacre perpetrated at Thessalonica, laid aside the ensigns of royalty with which he was invested, publicly in the Church bewailed his sin, which the deceitful suggestions of others had tempted him to commit, and implored pardon with groans and tears. For great kings ought not to think it any dishonour to prostrate themselves as suppliants before Christ the King of kings, nor ought they to be displeased at being judged by the Church. As they hear scarcely any thing in their courts but mere flatteries, it is the more highly necessary for them to receive correction from the Lord by the mouth of his ministers; they ought even to wish not to be spared by the pastors, that they may be spared by the Lord. I forbear to mention here by whom this jurisdiction is to be exercised, having spoken of this in another place. I will only add, that the legitimate process in excommunicating an offender, which is pointed out by Paul, requires it to be done, not by the elders alone, but with the knowledge and approbation of the Church: in such a manner, however, that the multitude of the people may not direct the proceeding, but may watch over it as witnesses and guardians, that nothing may be done by a few persons from any improper motive. Beside the invocation of the name of God, the whole of the proceeding ought to be conducted with a gravity declarative of the presence of Christ, that there may be no doubt of his presiding over the sentence.

7. No person, not even the sovereign, exempted from this discipline. By whom and in what way it ought to be exercised.

So far was any one from being exempted from this discipline, that even princes submitted to it in common with their subjects; and justly, since it is the discipline of Christ, to whom all sceptres and diadems should be subject. Thus Theodosius,² when excommunicated by Ambrose, because of the slaughter perpetrated at Thessalonica, laid aside all the royal insignia with which he was surrounded, and publicly in the Church bewailed the sin into which he had been betrayed by the fraud of others, with groans and tears imploring pardon. Great kings should not think it a disgrace to them to prostrate themselves suppliantly before Christ, the King of kings; nor ought they to be displeased at being judged by the Church. For seeing they seldom hear anything in their courts but mere flattery, the more necessary is it that the Lord should correct them by the mouth of his priests. Nay, they ought rather to wish the priests not to spare them, in order that the Lord may spare. I here say nothing as to those by whom the jurisdiction ought to be exercised, because it has been said elsewhere (Chap. 11 sec. 5, 6). I only add, that the legitimate course to be taken in excommunication, as shown by Paul, is not for the elders alone to act apart from others, but with the knowledge and approbation of the Church, so that the body of the people, without regulating the procedure, may, as witnesses and guardians, observe it, and prevent the few from doing anything capriciously. Throughout the whole procedure, in addition to invocation of the name of God, there should be a gravity bespeaking the presence458of Christ, and leaving no room to doubt that he is presiding over his own tribunal.

7. Van deze tucht werd niemand uitgezonderd, zo zelfs, dat ook de vorsten tezamen met de mensen uit het volk zich er aan onderwierpen. En terecht: want het stond vast, dat ze van Christus was, aan wie alle scepters en kronen moeten onderworpen zijn. Zo heeft Theodosius, toen hij door Ambrosius¹ wegens het bloedbad te Thessalonica aangericht van het recht der gemeenschap beroofd was, al het koninklijk sieraad, waarmee hij bekleed was, afgelegd; hij heeft in de kerk in het openbaar zijn zonde, die hem door het bedrog van anderen beslopen had, beweend, en met zuchten en tranen om vergeving gevraagd. Immers machtige koningen moeten niet oordelen, dat dit hun tot schande strekt, indien zij zich voor Christus, de Koning der koningen, ootmoedig ter aarde werpen, en het moet hun niet mishagen, dat ze door de kerk geoordeeld worden. Want daar ze aan hun hof nagenoeg niets horen dan louter vleierijen, is het voor hen meer dan noodzakelijk, dat ze door de mond der priesters door de Here bestraft worden. Ja veeleer moeten zij wensen, dat de priesters hen niet sparen, opdat de Here hen spare. Ik ga op deze plaats voorbij, door wie deze rechtspraak geoefend moet worden, omdat dat elders gezegd is. Dit voeg ik slechts eraan toe, dat de wettige gang in het afsnijden van iemand deze is, welke door Paulus wordt aangewezen, dat de ouderlingen het niet alleen op zichzelf doen, maar met medeweten en goedkeuring van de kerk: namelijk op die manier, dat de menigte des volks de handeling niet bestuurt, maar haar waarneemt als toeziend getuige, opdat niet iets door weinigen in willekeur gedaan wordt. En de gehele gang der handeling moet, naast de aanroeping van Gods naam, dat ernstig karakter dragen, dat wijst op de tegenwoordigheid van Christus, opdat het niet twijfelachtig zij, dat Hij zelf met zijn oordeel de leiding heeft.

7. Ausnahmslose Geltung der Kirchenzucht in der Alten Kirche

Von dieser Zucht wurde niemand ausgenommen, so daß sich zusammen mit Leuten aus dem Volke auch Fürsten darein fügten, sie auf sich zu nehmen. Und das mit Recht; denn es stand ja fest, daß es sich hier um die Zucht Christi handelte, dem alle Zepter und Kronen der Könige billigerweise unterstellt werden müssen. Ein Beispiel bietet uns Theodosius. Als ihm Ambrosius wegen eines in Thessalonich angerichteten Blutbades die Berechtigung zur Gemeinschaft (am heiligen Abendmahl) entzogen hatte, da warf er alle Zeichen seiner königlichen Würde, die er an sich trug, zu Boden, beweinte öffentlich in der Kirche seine Sünde, in die er durch die Treulosigkeit anderer geraten war, und bat unter Seufzen und Tränen um Verzeihung (Ambrosius, Brief 51,13; Rede beim Leichenbegängnis des Theodosius 28.34). (So war es richtig:) Denn große Könige dürfen es sich nicht zur Schande anrechnen, wenn sie sich vor Christus, dem König der Könige, demütig niederwerfen, und es darf ihnen nicht mißfallen, daß sie von der Kirche gerichtet werden. Denn da sie an ihrem Hofe nahezu nichts zu hören bekommen als lauter Schmeichelworte, so haben sie es mehr als nötig, vom Herrn durch den Mund der Priester zurechtgewiesen zu werden. Ja, sie sollen vielmehr wünschen, daß die Priester ihrer nicht schonen - damit der Herr ihrer schone! (Ebenda 11,6).

An dieser Stelle übergehe ich die Frage, durch wen solche Rechtsprechung zu üben sei; denn davon war schon an anderer Stelle die Rede (vgl. Kap. 11, Sekt. 6). Ich füge nur hinzu: wenn es sich darum handelt, einen Menschen in den Bann zu tun, so ist dabei das rechte Verfahren jenes, das Paulus uns zeigt, nämlich daß die Ältesten den Bann nicht allein üben, sondern unter Vorwissen und Billigung der Kirche, und zwar in der Weise, daß die Menge des Volkes die Handlung nicht regiert, sondern sie als Zeuge und Wächter unter Augen hat, damit nicht etwa einige wenige etwas in Willkür unternehmen. Der ganze Gang der Handlung aber soll, neben der Anrufung des Namens Gottes, jenen gemessenen Ernst an sich tragen, bei dem man die Gegenwart Christi spürt, damit es keinem Zweifel unterliegt, daß er selbst bei seinem Gericht die Leitung ausübt.

7. Niemand is van hierdie tug vrygestel nie

Niemand is van hierdie tug vrygestel nie - dermate so dat ook keisers en saam met hulle die gewone mense hulle moes onderwerp daaraan om dit te verduur. En tereg, aangesien dit vasgestaan het dat dit van Christus gekom het aan wie dit reg is dat alle septers en krone van konings onderwerp moet wees. Toe Theodosius as gevolg van die slagting wat hy in Tessalonika aangerig het, deur Ambrosius sy reg tot gemeenskap ontneem is, het hy van al die koninklike onderskeidingstekens waarmee hy beklee was, afstand gedoen.³⁴ Hy het in die openbaar in die kerk oor die sonde gehuil wat hy bedrieglik teenoor ander mense begaan het, en met versugtinge en trane het hy om genade gebid.³⁵ Magtige konings 1529 moet ook nie oordeel dat dit tot hulle skande is as hulle hulle smekend voor Christus, die Koning van die konings, neerwerp en die oordeel van die kerk behoort hulle ook nie ônvergenoegd te laat nie. Aangesien hulle in hulle howe immers byna niks anders as louter vleitaal hoor nie, het hulle meer as net ’n behoefte daaraan om deur die Here deur die mond van sy priesters bestraf te word. Ja, hulle moet wens dat die priesters eerder as die Here hulle moet spaar.

Hier laat ek agterweë deur wie hierdie regpleging beoefen moet word omdat dit alreeds elders gesê is.³⁶ Ek voeg slegs by dat die grondige verloop om iemand uit die kerk te ban, is soos Paulus aandui, naamlik as nie alleen die ouderlinge dit afsonderlik doen nie maar wanneer die kerk daarvan bewus is en dit sy goedkeuring wegdra.³⁷ Dit moet natuurlik op so ’n manier gebeur dat die gemeente nie die verrigtinge beheer nie maar as getuie en bewaker daarop moet let dat niks willekeurig deur ’n paar mense gedoen word nie. Benewens die aanroeping van God se Naam moet die hele verloop van die optrede so ernstig wees dat dit Christus se teenwoordigheid aan die lig bring sodat geen twyfel daaroor kan bestaan dat Hy dit self met sy oordeel beheer nie.

7. Эта дисциплина была настолько универсальной, без каких-либо исключений, что даже государи подчинялись ей наряду с остальными христианами. И не зря, ибо все знали, что она происходит от Христа, а Христу по праву подчинены все царские скипетры и короны. Так, император Феодосий, будучи отлучён св. Амвросием из-за пролитой по его приказу невинной крови (Амвросий. Письма, 51, 13 (MPL, XVI, 1163a)), снял все свои царские украшения и всенародно, со слезами и вздохами, оплакивал в Церкви свой грех, прося прощения, хотя совершил его по чужому наущению. С его стороны это был весьма похвальный поступок. Могущественные цари не должны считать за бесчестье смириться и преклонить колени перед Иисусом Христом, Царём царей, как не должны негодовать по поводу того, что подлежат суду Церкви. Так как при своём дворе они слышат только лесть, им более чем необходимо выслушивать увещания Божьи из уст пастырей. Более того, они должны желать, чтобы пастыри их не щадили, - пусть лучше пощадит их Бог.

Не буду говорить о тех, кто призван осуществлять эту юрисдикцию: об этом уже сказано в другом месте. Добавлю только, что, согласно законной процедуре отлучения грешников, пресвитеры не имеют права осуществлять её в одиночку, но лишь с одобрения и согласия Церкви. Но и простой народ не может решать этот вопрос по своему произволу, однако выступает свидетелем и следит за тем, чтобы всё совершалось сообразно должному порядку, а не по произволу немногих. При этом, помимо призывания имени Божьего, требуется серьёзность и торжественность, которая удостоверяет присутствие Иисуса Христа, то есть даёт почувствовать, что именно Он возглавляет данный акт.

8. Hoc tamen praeteriri non debet, talem severitatem decere Ecclesiam quae cum spiritu mansuetudinis coniuncta sit. Semper 219 enim diligenter cavendum est, quemadmodum praecipit Paulus, ne absorbeatur a tristitia is in quem animadvertitur [2. Cor. 2. b. 7]; sic enim ex remedio fieret exitium. Verum ex fine melius sumi poterit moderationis regula; nam quum hoc in excommunicatione quaeratur, ut ad poenitentiam perducatur peccator, et mala exempla tollantur e medio, ne vel male audiat Christi nomen, vel ad imitationem alii provocentur: haec si intuebimur, licebit facile iudicare quousque progredi et ubi desinere debeat severitas. Ergo ubi poenitentiae suae testimonium Ecclesiae dat peccator, et hoc testimonio scandalum, quantum in se est^a, obliterat: nequaquam ultra urgendus est; quod si urgetur, modum iam excedit rigor. Qua in parte excusari nullo modo potest immodica veterum austeritas, quae et prorsus a Domini praescripto dissidebat, et erat mirum in modum periculosa. Nam quum peccatori poenitentiam solennem et privationem a sacra communione nunc in septem, nunc in quatuor, nunc in tres annos, nunc in totam vitam indicerent¹: quid inde sequi potuit nisi vel magna hypocrisis, vel maxima desperatio? Similiter quod nemo qui iterum lapsus esset, ad secundam poenitentiam admitteretur, sed usque ad finem vitae eiiceretur ab Ecclesia², id nec utile erat, nec rationi consentaneum. Quicunque igitur sano iudicio rem aestimabit, desiderabit hic eorum prudentiam. Quanquam publicum hic potius morem improbo, quam eos omnes accuso, qui eo usi sunt, quorum nonnullis displicuisse certum est: sed ideo ferebant quia non poterant corrigere. Certe Cyprianus declarat quam non sponte fuerit tam rigidus. Patientia (inquit) et facilitas et humanitas nostra venientibus praesto est. Opto omnes in Ecclesiam regredi: opto omnes commilitones nostros intra Christi castra et Dei Patris domicilia concludi. Remitto omnia, multa dissimulo: studio et voto colligendae fraternitatis, etiam quae in Deum commissa sunt, non pleno iudicio examino: delictis plus quam oportet remittendis paene ipse delinquo: amplector prompta et plena dilectione cum poenitentia revertentes, peccatum suum satisfactione humili et simplici confitentes [Ad Cornelium epist. 3. lib. l]^{b 3}. Chrysostomus aliquanto durior, sic tamen loquitur, Si Deus tam benignus est, ut quid Sacerdos eius austerus vult 220 videri?¹ Scimus praeterea qua facilitate usus sit Augustinus erga Donatistas, ut non dubitaverit in Episcopatum recipere qui a schismate redierant, idque statim post resipiscentiam². Verum quia contraria ratio invaluerat, coacti sunt proprio iudicio cedere ut eam sequerentur.

8. Toutesfois il ne nous faut point oublier que la severité de l’Eglise doit estre telle, que tousjours elle soit conjointe avec douceur et humanité. Car ce danger est tousjours à eviter, comme sainct Paul commande, que celuy qu’on chastie ne soit englouty de tristesse (2 Cor. 2:7). Car par ce moyen, du remede on en feroit une poison. Combien que la reigle de moderation se pourra mieux prendre de la fin d’icelle. Car puis que l’excommunication tend à ce but, que le pecheur soit amené à repentance, et qu’on oste tous mauvais exemples, à ce que le nom de Jesus Christ ne soit point blasphemé, et que les autres ne soyent induits à mal faire en les ensuyvant: si nous regardons à ces choses, il sera facile de juger jusqu’à où la severité doit proceder, et où elle doit superseder. Ainsi quand le pecheur donne tesmoignage de repentance à l’Eglise, et par cela oste, entant qu’en soy est, le scandale et l’efface, il ne doit estre pressé plus outre. Que si on le presse, la rigueur passe mesure. Et en cest endroit on ne peut excuser que les Anciens n’ayent esté trop austeres, veu que leur façon n’a pas esté accordante à la reigle du Seigneur, et estoit merveilleusement perilleuse. Car comme ainsi soit qu’ils privassent les pecheurs de la Cene, maintenant pour trois ans, quelque fois pour sept, quelque fois jusques à la mort, que s’en pouvoit-il ensuyvre sinon une grande hypocrisie, ou un desespoir extreme? Semblablement, ce que nul auquel il fust advenu de tomber derechef, n’estoit admis à penitence pour la seconde fois, mais estoit pour toute sa vie banny de l’Eglise, cela n’estoit ny utile ne raisonnable. Quiconque donc estimera le tout avec bon jugement, cognoistra qu’ils ont esté mal conseillez. Combien qu’en cela je reprouve plus la coustume que je n’accuse tous ceux qui en ont usé: entre lesquels il est certain qu’il y en a eu ausquels cela a despleu, mais ils la supportoyent d’autant qu’ils ne la pouvoyent corriger. Certes sainct Cyprien declairé comment il n’a point esté aspre ne rigoureux de son vouloir: Nostre patience, dit-il, et douceur et humanité est appareillée à tous ceux qui viennent. Je desire que tous rentrent en l’Eglise. Je desire que tous noz compagnons d’armes soyent dedans le camp de Jesus Christ, et que tous noz freres soyent en la maison de Dieu nostre Pere. Je remets toutes fautes: j’en dissimule beaucoup, et de zele que j’ay de recueillir tous noz freres en un, je n’examine point à la rigueur les fautes mesmes qui sont commises contre Dieu: et ne s’en faut gueres que moymesme ne peche, en pardonnant les pechez plus facilement qu’il ne seroit de mestier. J’embrasse d’une dilection prompte et entiere ceux qui retournent avec penitence, et confessent leur peché avec satisfaction humble.¹²⁶ Sainct Chrysostome estoit un petit plus rude, neantmoins si parle-il ainsi: Puis que Dieu est tant benin, pourquoy est-ce que son ministre veut estre veu austere? Nous savons aussi de quelle gracieuseté sainct Augustin usa envers les Donatistes, tellement qu’il ne douta point de recevoir au degré d’Evesque ceux qui avoyent renoncé à leur erreur, mesmes tantost apres leur conversion. Mais d’autant que la façon estoit aucontraire, ces bons personnages ont esté contraints de se deporter de leur jugement propre, pour suyvre la coustume receue.

8. But it ought not to be forgotten, that the severity becoming the Church must be tempered with a spirit of gentleness. For there is constant need of the greatest caution, according to the injunction of Paul respecting a person who may have been censured, “lest perhaps such a one should be swallowed up with overmuch sorrow;”¹⁰⁵² for thus a remedy would become a poison. But the rule of moderation may be better deduced from the end intended to be accomplished; for as the design of excommunication is, that the sinner may be brought to repentance, and evil examples taken away, to prevent the name of Christ from being blasphemed and other persons being tempted to imitation,—if we keep these things in view, it will be easy to judge how far severity ought to proceed, and where it ought to stop. Therefore, when the sinner gives the Church a testimony of his repentance, and by this testimony, as far as in him lies, obliterates the offence, he is by no means to be pressed any further; and if he be pressed any further, the rigour is carried beyond its 417proper limits. In this respect, it is impossible to excuse the excessive austerity of the ancients, which was utterly at variance with the directions of the Lord, and led to the most dangerous consequences. For when they sentenced an offender to solemn repentance, and exclusion from the holy communion, sometimes for three, sometimes for four, sometimes for seven years, and sometimes for the remainder of life,—what other consequence could result from it, but either great hypocrisy or extreme despair? In like manner, when any one had fallen a second time, the refusal to admit him to a second repentance, and his exclusion from the Church to the end of his life, was neither useful nor reasonable. Whoever considers the subject with sound judgment, therefore, will discover their want of prudence in this instance. But I would rather reprobate the general custom, than accuse all those who practised it; among whom it is certain that some were not satisfied, but they complied with it because it was not in their power to effect a reformation. Cyprian declares that it was not from his own choice that he was so rigorous. “Our patience,” he says, “and kindness and tenderness, is ready for all who come. I wish all to return into the Church: I wish all our fellow-soldiers to be assembled in the camp of Christ, and all our brethren to be received into the house of God our Father. I forgive every thing; I conceal much; from a zealous wish to collect all the brotherhood together, even the sins committed against God I examine not with rigid severity; and am scarcely free from fault myself, in forgiving faults more easily than I ought. With ready and entire affection I embrace those who return with penitence, confessing their sin with humble and sincere satisfaction.” Chrysostom is rather more severe; yet he expresses himself thus: “If God is so kind, why is his priest determined to be so austere?” We know, likewise, what kindness Augustine exercised towards the Donatists, so that he hesitated not to receive into the bishoprics those who renounced their error; and that immediately after their repentance. But because a contrary system had prevailed, they were obliged to relinquish their own judgment, in order to follow the established custom.

8. In what spirit discipline is to be exercised. In what respect some of the ancient Christians exercised it too rigorously. This done more from custom than in accordance with their own sentiments. This shown from Cyprian, Chrysostom, and Augustine.

It ought not, however, to be omitted, that the Church, in exercising severity, ought to accompany it with the spirit of meekness. For, as Paul enjoins, we must always take care that he on whom discipline is exercised be not “swallowed up with overmuch sorrow” (2 Cor. 2:7): for in this way, instead of cure there would be destruction. The rule of moderation will be best obtained from the end contemplated. For the object of excommunication being to bring the sinner to repentance and remove bad examples, in order that the name of Christ may not be evil spoken of, nor others tempted to the same evil courses: if we consider this, we shall easily understand how far severity should be carried, and at what point it ought to cease. Therefore, when the sinner gives the Church evidence of his repentance, and by this evidence does what in him lies to obliterate the offence, he ought not on any account to be urged farther. If he is urged, the rigour now exceeds due measure. In this respect it is impossible to excuse the excessive austerity of the ancients, which was altogether at variance with the injunction of our Lord, and strangely perilous. For when they enjoined a formal repentance, and excluded from communion for three, or four, or seven years, or for life, what could the result be, but either great hypocrisy or very great despair? In like manner, when any one who had again lapsed was not admitted to a second repentance, but ejected from the Church,to the end of his life (August. Ep. 54), this was neither useful nor agreeable to reason. Whosoever, therefore, looks at the matter with sound judgment, will here regret a want of prudence. Here, however, I rather disapprove of the public custom, than blame those who complied with it. Some of them certainly disapproved of it, but submitted to what they were unable to correct. Cyprian, indeed, declares that it was not with his own will he was thus rigorous. “Our patience, facility, and humanity(he says, Lib. 1 Ep. 3), are ready to all who come. I wish all to be brought back into the Church: I wish all our fellow-soldiers to be contained within the camp of Christ and the mansions of God the Father. I forgive all; I disguise much; from an earnest desire of collecting the brotherhood, I do not minutely scrutinise all the faults which have been committed against God. I myself often err, by forgiving offences more than I ought. Those returning in repentance, and those confessing their sins with simple and humble satisfaction, I embrace with prompt and full delight.” Chrysostom, who is somewhat more severe, still speaks thus: “If God is so kind, why should his priest wish to appear austere?” We know, moreover, how indulgently Augustine treated the Donatists; not hesitating to admit any who returned from schism to their bishopric, as soon as they declared their repentance. But, as a contrary method had prevailed, they were compelled to follow it, and give up their own judgment.

8. Men moet echter ook hieraan denken, dat aan de kerk zulk een gestrengheid past, die met de geest der zachtmoedigheid verbonden is. Want altijd moet men naarstig oppassen, gelijk Paulus gebiedt (2 Cor. 2:7) dat degene, die gestraft wordt, door droefheid niet wordt verslonden. Want zo zou uit het geneesmiddel verderf voortkomen. Maar de regel der matigheid zal beter genomen kunnen worden uit het doel. Want daar men bij de afsnijding hiernaar streeft, dat de zondaar tot berouw gebracht wordt en de slechte voorbeelden uit het midden weggenomen worden, opdat de naam van Christus niet gelasterd worde of anderen tot navolging worden opgewekt, zal men, wanneer we hierop letten, gemakkelijker kunnen oordelen, hoever de strengheid moet gaan, en waar ze op moet houden. Wanneer dus de zondaar aan de kerk getuigenis geeft van zijn boetvaardigheid, en door dit getuigenis de ergernis, voorzover in hem is, uitwist, moet hij niet verder gedrongen worden: indien hij nog verder gedrongen wordt, gaat de hardheid de maat reeds te buiten. In dit opzicht kan de onmatige gestrengheid der ouden op generlei wijs verontschuldigd worden, die zowel geheel en al afweek van des Heren voorschrift, als ook bijzonder gevaarlijk was. Want daar zij de zondaar een openbare boetedoening en een zich onthouden van het Heilig Avondmaal oplegden soms voor zeven, soms voor vier, soms voor drie jaren, soms voor zijn ganse leven, wat kon daaruit dan anders volgen dan of een grote huichelarij, of een zeer grote wanhoop? Evenzo, dat iemand, die wederom gevallen was, tot een tweede boetedoening niet werd toegelaten, maar tot het eind van zijn leven uit de kerk geworpen werd, dat was noch nuttig noch redelijk. Een ieder dus, die met een gezond oordeel de zaak zal overdenken, zal vinden, dat ze hierin niet verstandig handelden. Ofschoon, ik keur hierin meer de algemene gewoonte af, dan dat ik allen beschuldig, die haar gebruikt hebben, want het is zeker, dat sommigen er een mishagen in gehad hebben: maar zij duldden de gewoonte, omdat ze haar niet konden verbeteren. Althans Cyprianus¹ verklaart, dat hij van zichzelf zo streng niet geweest is. "Ons geduld," zegt hij, "en onze toegevendheid en vriendelijkheid staat ter beschikking voor allen, die komen; ik wens, dat allen in de kerk terugkomen, ik wens, dat al onze strijdgenoten binnen de legerplaats van Christus en de woonsteden van God de Vader besloten worden: ik vergeef alles, zie veel door de vingers, door mijn ijver en begeerte om de broederschap bijeen te vergaderen, onderzoek ik ook wat tegen God misdreven is niet met een volkomen beoordeling; ik zondig bijna zelf door de zonden meer dan behoorlijk is te vergeven; ik omhels met een gerede en volle liefde hen, die berouwvol terugkeren en hun zonden met een ootmoedige en eenvoudige genoegdoening bekennen." Chrysostomus, die een weinig harder is, spreekt toch zo: "Indien God zo goedertieren is, waartoe wil dan zijn priester gestreng schijnen?" We weten bovendien, welk een zachtmoedigheid Augustinus gebruikt heeft tegenover de Donatisten, zodat hij niet geaarzeld heeft tot het bisschopsambt aan te nemen hen, die van de scheuring teruggekeerd waren, en dat terstond na hun bekering. Maar omdat de tegenovergestelde wijze van doen de overhand gekregen had, werden zij gedwongen van hun eigen oordeel afstand te doen, om haar te volgen.

8. Strenge und Milde bei der Kirchenzucht

Doch dürfen wir es nicht übergehen, daß der Kirche eine solche Strenge geziemt, die sich mit dem Geiste der Milde verbindet. Denn wir müssen uns, wie es Paulus gebietet, allezeit fleißig davor hüten, daß der, gegen den man mit Strafe vorgeht, „in allzu große Traurigkeit versinke“ (2. Kor. 2,7). Denn wenn das geschähe, so würde aus der Arznei das Verderben werden. Aber die Regel für eine maßvolle Handhabung der Zucht läßt sich besser aus dem dabei obwaltenden Zweck entnehmen. Beim Bann geht es doch darum, daß der Sünder zur Buße geleitet 847 wird und üble Beispiele weggeräumt werden, damit Christi Name nicht in üblen Ruf kommt und andere nicht zur Nachahmung angereizt werden. Wenn wir das im Auge behalten, so werden wir leicht entscheiden können, wie weit die Strenge gehen und wo sie aufhören soll. Sobald also der Sünder der Kirche ein Zeichen seiner Bußfertigkeit gibt und durch dieses Zeichen, soweit es bei ihm steht, das Ärgernis ausräumt, darf man ihn unter keinen Umständen weiter drängen; denn wenn man ihn drängt, so geht die Strenge bereits über das Maß hinaus.

In diesem Stück läßt sich auf keinerlei Weise die maßlose Strenge der Alten entschuldigen, die mit der Weisung des Herrn durchaus nicht im Einklang stand und außergewöhnlich gefährlich war. Denn wenn sie dem Sünder bald für sieben, bald für vier, bald für drei Jahre, bald für das ganze Leben eine öffentliche Buße und die Enthaltung vom heiligen Abendmahl auferlegten - was konnte daraus folgen, als entweder eine furchtbare Heuchelei oder die schlimmste Verzweiflung? Ebenso: daß niemand, der zum zweiten Male in Sünde gefallen war, zur „zweiten Buße“ zugelassen wurde, sondern daß man ihn bis zum Ende seines Lebens aus der Kirche verstieß, das war weder nützlich noch sinngemäß. Daher wird jeder, der die Sache mit gesundem Urteil erwägt, zu der Einsicht kommen, daß die Alten es hier an Weisheit haben fehlen lassen.

Doch mißbillige ich hier mehr den allgemeinen Brauch, als daß ich alle verklagte, die ihn angewandt haben. Denn es steht fest, daß manche ihr Mißfallen daran gehabt haben; sie duldeten ihn aber, weil sie ihn nicht bessern konnten. Jedenfalls erklärt Cyprian, daß er nicht aus eigenem Antrieb so streng gewesen ist. „Unsere Geduld, Gutwilligkeit und Menschlichkeit“, sagt er, „steht allen offen, die da kommen. Ich wünsche, daß sie alle in die Kirche zurückkommen. Ich möchte wohl, daß alle unsere Streitgenossen innerhalb des Lagers Christi und der Wohnstatt Gottes, des Vaters, zusammengeschlossen würden. Ich vergebe alles, ich übersehe vieles. Aus dem Eifer und Wunsch heraus, die Bruderschaft zusammenzuführen, untersuche ich auch die Verfehlungen, die gegen Gott begangen sind, nicht mit völlig scharfem Gericht. Durch mein mehr als zulässiges Vergeben der Missetaten verfehle ich mich fast selber, mit bereitwilliger und völliger Liebe komme ich allen denen entgegen, die in Bußfertigkeit zurückkehren und ihre Sünde durch demütige und schlichte Genugtuung bekennen“ (Brief 59, an Cornelius). Chrysostomus ist schon etwas härter, aber er sagt doch: „Wenn Gott so gütig ist, wozu will dann sein Priester so hart erscheinen?“ Zudem wissen wir, welche Gutwilligkeit Augustin gegenüber den Donatisten hat walten lassen, so daß er sich nicht scheute, solche, die aus der Abspaltung zurückkehrten, wieder ins Bischofsamt aufzunehmen, und zwar unmittelbar nach ihrer Umkehr. Da sich aber die entgegengesetzte Gepflogenheit durchgesetzt hatte, so waren sie gezwungen, von ihrem eigenen Urteil Abstand zu nehmen, um sich ihr anzuschließen.

8. ³⁸ Die gesindheid waarmee tug beoefen moet word

Ons behoort egter nie buite rekening te laat dat dit die kerk betaam om ’n strengheid te handhaaf wat van so ’n aard is dat dit nogtans met ’n gesindheid van sagsinnigheid³⁹ hand aan hand gaan nie. Want soos Paulus voorskryf, moet ons altyd versigtig waak dat iemand wat gestraf word, nie deur droefheid verteer word nie.⁴⁰ So word die geneesmiddel immers sy ondergang. ’n Reël vir matigheid sal egter beter uit die doel (van die straf) geput kan word. Aangesien die doelstelling met afsnyding dit is om ’n sondaar tot berou te bring en slegte voorbeelde uit ons midde weg te ruim om te voorkom dat Christus se Naam beswadder of ander mense uitgelok word om die voorbeeld na te boots, sal ons maklik kan oordeel hoe ver ons strengheid mag gaan en en waar dit tot ’n einde moet kom as ons hierdie dinge in gedagte hou.

Wanneer ’n sondaar dus bewys van sy berou aan die kerk lewer, en hy met hierdie getuienis die struikelblok sover hy by magte is, uitwis, moet 1530 ons hom glad nie verder dryf nie. As hy dan verder gedryf word, het ons strengheid reeds sy perke oorskry.

In hierdie opsig kan die onbeheerste strengheid van die mense in die ou tyd glad nie verskoon word nie. Dit het immers heeltemal van die voorskrif van die Here verskil en was op verbasende wyse ook gevaarlik. Want wanneer hulle ’n sondaar plegtige berou en ontsegging van die heilige nagmaal nou vir sewe, dan vir vier, dan weer vir drie jaar lank, en dan sy hele lewe lank opgelê het,⁴¹ wat kon nou eintlik daaruit volg anders as groot skynheiligheid of die grootste moedeloosheid? Net so is die feit dat iemand wat vir ’n tweede keer geval het, nie toegelaat is om vir ’n tweede keer berou te toon nie maar tot aan die einde van sy lewe uit die kerk gewerp moes word,⁴² iets wat nôg enige voordeel ingehou het nôg redelik is. Elkeen wat gesonde oordeel het en die werklikheid oorweeg, sal hulle verstandigheid hier mis.

Hier keur ek nogtans die algemene gebruik af eerder as om almal te beskuldig wat dit toegepas het omdat dit seker is dat dit sommige (van hulle) ook nie aangestaan het nie, maar hulle het dit nogtans verdra omdat hulle dit nie kon regstel nie. Cyprianus verklaar beslis dat hy nie vanself so onverbiddelik was nie. Hy sê: “Ons verdraagsaamheid, toegeeflikheid en menslikheid is vir almal wat na ons toe kom beskikbaar. My wens is dat hulle almal na die kerk moet terugkeer; my wens is dat ons almal as medekrygers in Christus se kamp en in God die Vader se tuiste ingesluit moet word. Ek vergeef al hulle sondes en sien baie sondes oor; ek beywer my vir en ek streef daarna om ons broederskap bymekaar te hou, en ek ondersoek selfs sondes wat teen God begaan is, nie met voile oordeel nie. Ek sondig amper self deur meer sondes as wat ek behoort, te vergeef. Diegene wat met berou terugkom, omhels ek met geredelike en voile liefde wanneer hulle met nederige en eenvoudige voldoening hulle sonde bely”.⁴³ Chrysostomos stel dit harder maar praat nogtans soos volg: “As God so goed is, waarom wil sy priester dan so onverbiddelik lyk?”⁴⁴ Hierbenewens weet ons ook met watter toeskietlikheid Augustinus die Donatiste behandel het - dermate so dat hy nie geaarsel het om diegene wat uit die skeuring (na die kerk) terugggekeer het, weer in die biskopamp op te neem nie, en dit dadelik nadat hulle tot inkeer gekom het.⁴⁵ Omdat ’n metode wat hiermee in botsing was, egter 1531 die oorhand gekry het, is hulle gedwing om van hulle eie oordeel af te sien en die voorgaande metode te volg.

8. Однако нельзя забывать о том, что строгость в Церкви непременно должна сочетаться с кротостью и человечностью. Следует всегда избегать той опасности, чтобы наказываемый, по заповеди св. Павла, не был поглощён чрезмерной печалью (2 Кор 2:7). В противном случае лекарство превратилось бы в яд. Но лучше всего правило умеренности выводится из цели наказания. Ведь если цель отлучения в том, чтобы привести грешника к раскаянию и устранить дурной пример, побуждающий других к подражанию и позорящий имя Иисуса Христа, нетрудно судить, до каких пределов должна простираться суровость, а где следует положить ей конец. Коль скоро грешник обнаруживает перед Церковью своё раскаяние и тем самым искупает свою вину, насколько это в его силах, не следует наказывать его далее. Иначе строгость превзойдёт меру.

В этом отношении нельзя оправдать чрезмерную суровость древних, так как их образ действий не отвечал правилу Господа и был чрезвычайно опасен. Ведь когда они отлучали грешников от причастия - кого на три года, кого на семь лет, а кого и пожизненно (Анкирский собор (314), c. 4-9, 16, 20, 23-25; Никейский собор (325), с. 11-12), - что могло за этим последовать, кроме крайнего лицемерия или крайнего отчаяния? Равным образом не было ни полезным, ни разумным не допускать к повторному покаянию согрешивших вторично, а пожизненно изгонять их из Церкви (Тертуллиан. О грехе прелюбодеяния и блуда, 20 (MPL, II, 1075); Ориген. О молитве, 28 (MPL, XI, 527 p.)). Всякий, кто здраво подойдёт к рассмотрению этого вопроса в целом, признает такое решение неблагоразумным.

Однако в данном случае я осуждаю скорее сам обычай, чем тех, кто ему следовал. Среди последних несомненно находились люди, ему не сочувствовавшие. Но они поддерживали обычай, ибо не могли его исправить. Так, св. Киприан заявляет, что был строг и суров отнюдь не по собственной воле: «Наше терпение, кротость и человечность уготованы всем приходящим. Я желаю, чтобы все вернулись в Церковь. Я желаю, чтобы все наши товарищи по оружию собрались в лагере Иисуса Христа и все наши братья пребывали в доме Бога-Отца. Я прощаю все ошибки; на многие закрываю глаза. В стремлении соединить всех братьев я не подвергаю строгому расследованию даже прегрешения против Бога и сам едва не становлюсь грешником, прощая грехи более легко, чем нужно. Я с готовностью и от души обнимаю тех, кто возвращается с покаянием и смиренно исповедуется в своём грехе» (Cyprianus. Epistolae, 59, XVI(MPL, III, 851)). Св. Иоанн Златоуст был несколько суровее, но и он говорил следующее: «Коль скоро Бог так благосклонен, почему его служитель хочет выглядеть таким строгим?» (Иоанн Златоуст. Гомилия о неанафематствованных, живых и усопших, II, 3 (MPG, XLVIII, 945 p.)) Нам также известно, как мягок был св. Августин с донатистами. Он также не колеблясь принимал в епископство тех, кто отрёкся от заблуждения, - причём принимал сразу же по совершении покаяния! (Августин. Письма, 61 (Теодору), 2; 128 (Марцелину), X, 44; 185 (Об исправлении донатистов) (MPL, XXXIII, 229 p., 488 p., 812)) Но обычай был против такого подхода, и поэтому этим благочестивым отцам поневоле приходилось поступать вопреки собственному мнению.

9. Quemadmodum autem in toto Ecclesiae corpore haec mansuetudo requiritur, ut clementer nec usque ad summum rigorem animadvertat in lapsos, sed potius, secundum Pauli praeceptum, charitatem in eos confirmet^a: ita pro se quisque privatus ad hanc clementiam et humanitatem attemperare se debet. || Non ergo nostrum est^b, tales qui ab Ecclesia sunt expulsi^c expungere ex electorum numero, aut desperare quasi iam perditos. Alienos quidem ab Ecclesia iudicare fas est, et proinde a Christo ^d: sed pro eo tempore quo in divortio manent. Quod si tum quoque maiorem pervicaciae quam humanitatis^e speciem praeferunt^f, eos tamen iudicio Domini^g commendemus, meliora de iis in posterum sperantes quam videmus in praesens: nec propterea desinamus pro iis Deum precari. Et (ut verbo uno complectar) non personam ipsam, quae in manu atque arbitrio Dei solius est, in mortem addicamus: sed tantum qualia sint cuiusque opera aestimemus ex Lege Domini. Quam regulam dum sequimur, stamus potius divino iudicio quam nostrum proferimus. || Plus licentiae ne nobis in iudicando arrogemus, nisi volumus Dei virtutem limitare, ac misericordiae eius legem dicere: cui quoties visum est, pessimi in optimos mutantur, alieni inseruntur, extranei cooptantur in Ecclesiam. Idque Dominus agit^h ut sic hominum opinionem eludat, et temeritatem retundat: quae nisi coerceaturⁱ, sibi iudicandi ius supra quam decet usurpare audet^k.

9. Or comme ceste douceur et humanité est requise en tout le corps de l’Eglise, qu’on ne chastie point ceux qui auront failly, jusques au bout, mais par mesure et en douceur, et plustost, selon le precepte de sainct Paul, faire valoir charité envers eux (2 Cor. 2:8), ainsi un chacun particulier en son endroit se doit accommoder à ceste mansuetude et humanité. Nous ne devons point donc effacer du nombre des esleuz les excommuniez, ou en desesperer comme s’ils estoyent desja perduz. Bien est-il licite de les juger estrangers de l’Eglise, selon la reigle que j’ay mise cy dessus: encores cela se doit faire pour le temps de leur separation seulement. Et encores que nous appercevions en eux plus d’orgueil et d’obstination que d’humilité: si les devons nous encores remettre en la main de Dieu, et recommander à sa bonté, esperans mieux pour le futur que nous n’y voyons de present. Et pour plus brievement parler, il ne nous faut point condamner à mort eternelle la personne qui est en la main d’utf seul Dieu: mais nous devons estimer par la Loy de Dieu, quelles sont les œuvres d’un chacun. Quant nous suyvons ceste reigle, cela est plustost se tenir au jugement que Dieu nous a declairé, que de mettre en avant le nostre. Il ne nous faut point entreprendre plus de licence à juger, sinon que nous vueillions limiter la vertu de Dieu, et assujettir à nostre fantasie sa misericorde, à laquelle toutes fois et quantes qu’il semble bon, les plus meschans sont convertiz en gens de bien, les estrangers sont receuz en l’Eglise: à ce que l’opinion des hommes soit frustrée, et leur audace reprimée: laquelle ose tousjours s’attribuer plus qu’il n’appartient, si elle n’est corrigée.

9. Now, as it is required of the whole body of the Church, in chastising any one who has fallen, to manifest such gentleness and clemency as not to proceed to the extremity of rigour, but rather, according to the injunction of Paul, to “confirm their love toward him,”¹⁰⁵³ so it is the duty of every individual to moderate himself to the like tenderness and clemency. Such as are expelled from the Church, therefore, it is not for us to expunge from the number of the elect, or to despair of 418them as already lost. It is proper to consider them as strangers to the Church, and consequently from Christ, but this only as long as they remain in a state of exclusion. And even then, if they exhibit more appearance of obstinacy than of humility, still let us leave them to the judgment of God, hoping better things of them for the future than we discover at present, and not ceasing to pray to God on their behalf. And to comprehend all in a word, let us not condemn to eternal death the person himself, who is in the hand and power of God alone, but let us content ourselves with judging of the nature of his works according to the law of the Lord. While we follow this rule, we rather adhere to the judgment of God than pronounce our own. Let us not arrogate to ourselves any greater latitude of judging, unless we would limit the power and prescribe laws to the mercy of God; for, whenever it seems good to him, the worst of men are changed into the best, strangers are introduced, and foreigners are admitted into the Church. And this the Lord does, to frustrate the opinion and repress the presumption of men, which would usurp the most unwarrantable liberty of judging, if it were left without any restraint.

9. Moderation to be used, not only by the whole Church, but by each individual member.

But as the whole body of the Church are required to act thus459mildly, and not to carry their rigour against those who have lapsed to an extreme, but rather to act charitably towards them, according to the precept of Paul, so every private individual ought proportionately to accommodate himself to this clemency and humanity. Such as have, therefore, been expelled from the Church, it belongs not to us to expunge from the number of the elect, or to despair of, as if they were already lost. We may lawfully judge them aliens from the Church, and so aliens from Christ, but only during the time of their excommunication. If then, also, they give greater evidence of petulance than of humility, still let us commit them to the judgment of the Lord, hoping better of them in future than we see at present, and not ceasing to pray to God for them. And (to sum up in one word) let us not consign to destruction their person, which is in the hand, and subject to the decision, of the Lord alone; but let us merely estimate the character of each man’s acts according to the law of the Lord. In following this rule, we abide by the divine judgment rather than give any judgment of our own. Let us not arrogate to ourselves greater liberty in judging, if we would not limit the power of God, and give the law to his mercy. Whenever it seems good to Him, the worst are changed into the best; aliens are ingrafted, and strangers are adopted into the Church. This the Lord does, that he may disappoint the thoughts of men, and confound their rashness; a rashness which, if not curbed, would usurp a power of judging to which it has no title.

9. Evenals nu in het ganse lichaam der kerk deze zachtmoedigheid geëist wordt, dat ze de gevallenen zachtzinnig en niet met de uiterste hardheid straft, maar liever, naar Paulus' voorschrift, haar liefde jegens hen bevestigt, zo moet ook ieder persoonlijk zich aanpassen aan deze zachtzinnigheid en vriendelijkheid. Wij mogen dus niet hen, die uit de kerk verdreven zijn, schrappen uit het getal der uitverkorenen, of aan hen wanhopen, alsof ze reeds verloren zijn. Het is wel geoorloofd te oordelen, dat ze vreemd zijn aan de kerk, en daarom aan Christus: maar slechts voor die tijd, dat ze in de afscheiding blijven. Indien ze ook dan een grotere schijn van hardnekkigheid dan van zachtmoedige gezindheid tonen, laat ons hen dan toch aan des Heren oordeel toevertrouwen, betere dingen van hen hopend voor de toekomst, dan we zien voor het tegenwoordige, en laat ons daarom niet ophouden voor hen tot God te bidden. En, om het in één woord saam te vatten, laat ons de persoon zelf, die in de hand en het oordeel van God alleen zich bevindt, niet tot de dood overgeven, maar slechts uit de wet des Heren beoordelen, hoedanig eens ieders werken zijn. En wanneer wij die regel volgen, staan wij liever bij Gods oordeel, dan dat we het onze te voorschijn brengen. Laat ons in het oordelen ons niet meer vrijheid aanmatigen, indien wij Gods kracht niet willen beperken, en zijn barmhartigheid de wet voorschrijven: want zo dikwijls het Hem goed toeschijnt, worden de allerslechtsten veranderd in de allerbesten, vreemden ingelijfd, buitenstaanders aangenomen tot de kerk. En dat doet de Here, opdat Hij zo de mening der mensen bespotte, en hun lichtvaardigheid kortwieke; want, wanneer die niet bedwongen wordt, durft zij zich het recht om te oordelen aanmatigen meer dan past.

9. Die Grenze unseres Urteils bei der Kirchenzucht

Wie aber im ganzen Leibe der Kirche eine solche Sanftmut erforderlich ist, daß sie die Gefallenen mit Milde und nicht bis zur äußersten Strenge straft, sondern lieber nach der Weisung des Paulus ihre Liebe gegen sie bekräftigt (2. Kor. 2,8), so muß sich auch jeder einzelne für sich allein dieser Milde und Freundlichkeit einfügen. Es ist also nicht unsere Sache, solche, die aus der Kirche ausgeschlossen sind, aus der Zahl der Auserwählten zu tilgen oder an ihnen zu verzweifeln, als ob sie bereits verloren wären. Wir haben wohl das Recht zu dem Urteil, daß sie nun von der Kirche und infolgedessen auch von Christus abgeschnitten sind - aber nur für so lange Zeit, als sie in ihrer Abspaltung verharren! Selbst wenn sie dann auch dem Anschein nach mehr Hartnäckigkeit als Milde an den Tag legen, so wollen wir sie doch dem Urteil des Herrn anbefehlen und dabei für die Zukunft Besseres von ihnen erhoffen, als wir gegenwärtig zu sehen bekommen, auch deshalb nicht ablassen, für sie zu Gott zu bitten. Und wir wollen, um es mit einem 848 Wort zusammenzufassen, nicht die Person, die sich allein in Gottes Hand und Gewalt befindet, zum Tode verdammen, sondern nur aus dem Gesetz des Herrn heraus darüber urteilen, welcher Art eines jeglichen Werke sind. Wenn wir dieser Regel folgen, so bleiben wir bei dem göttlichen Urteil stehen, statt das unsere vorzubringen. Mehr Freiheit sollen wir uns im Urteilen nicht anmaßen, wenn wir nicht Gottes Macht Grenzen setzen und seiner Barmherzigkeit ein Gesetz auferlegen wollen. Denn so oft es ihm gefällt, da werden die Schlechtesten in Beste verwandelt, da werden Fremde in die Kirche eingefügt und Draußenstehende in sie aufgenommen. Und das tut der Herr, um so die Meinung der Menschen zu verspotten und ihren Vorwitz zu dämpfen. Denn wenn dieser nicht in seine Schranken verwiesen wird, so wagt er, sich das Recht zum Urteilen über das gebührende Maß hinaus anzumaßen.

9. Hierdie reël van selfbeheersing geld die kerk sowel as elke lidmaat

Soos hierdie sagmoedigheid egter in die hele liggaam van die kerk ’n vereiste is, naamlik om dié wat in sonde verval het met sagmoedigheid en nie met die uiterste strengheid te straf nie maar eerder volgens Paulus se voorskrif die liefde teenoor hulle te bekragtig,⁴⁶ net so behoort elkeen hom persoonlik by hierdie sagsinnigheid en menslike optrede aan te pas. Dit is derhalwe nie ons voorreg om sulke mense wat uit die kerk verdryf is, uit die getal van die uitverkorenes te skrap of hoop vir hulle te laat vaar asof hulle reeds verlore is nie. Dit is wel reg om te oordeel dat hulle vreemdelinge vir die kerk is en daarom ook vir Christus - maar dit geld slegs vir die tyd waarin hulle in afskeiding (van die kerk geskei) bly. Maar as hulle selfs dan nog groter hardnekkigheid as sagmoedigheid aan die dag lê, moet ons hulle aan die oordeel van die Here oorlaat en hoop op beter dinge vir hulle in die toekoms as wat ons huidig sien. En ons moet daarom ook nie ophou om vir hulle tot God te bid nie. En om dit kortliks saam te vat: ons moet nie sy persoon wat in die hand en oordeel van God alleen geleë is, aan die dood oorgee nie maar ons moet slegs na aanleiding van die Here se wet oordeel hoedanig elkeen se werke is. Wanneer ons hierdie reël volg, staan ons op God se oordeel eerder as om ons eie oordeel aan te bied. Ons moet ons in die beoordeling (van ’n saak) nie meer vryheid aanmatig nie tensy ons God se mag wil beperk en aan sy barmhartigheid ’n voorwaarde wil stel. Wanneer Hy. dit immers goedvind, verander hy die slegste mense in die heel bestes; Hy lyf vreemdelinge in sy kerk in en Hy neem buitestanders daarin op. En die Here doen dit om mense se opvatting as ongegrond te bewys en hulle onbesonnenheid af te stomp. As dit nie in bedwang gehou word nie, waag die mens om hom meer reg om te oordeel toe te eien as wat hom betaam.

9. Такая кротость и человечность нужна во всём теле Церкви. Поэтому следует карать согрешившего не с предельной строгостью, но сообразно мере и без жестокости, а скорее, по совету св. Павла, оказать ему любовь (2 Кор 2:8). Каждому на своём месте надлежит усвоить эту кротость духа и человечность. Так, мы не должны вычёркивать из числа избранных того, кто подвергнут отлучению, как не должны и приводить его в отчаяние, словно он уже погиб. Вполне законно считать отлучённых чуждыми Церкви, согласно установленному выше правилу, - но только на время их отлучения. И даже если мы заметим в них больше гордости и упрямства, чем смирения, всё равно мы должны предать их в руки Бога и поручить его доброте, ожидая от будущего более, чем имеем в настоящем. Короче говоря, не следует приговаривать к вечной гибели человека, судьба которого - в руках одного лишь Бога. Мы же должны судить о делах каждого сообразно Божьему закону. Следуя этому правилу, мы будем в первую очередь придерживаться объявленного нам суждения Бога, а не собственного мнения. Не нужно заходить в нашем собственном мнении слишком далеко, если мы не хотим ограничить власть Бога и подчинить его милосердие своему воображению. Ибо если Бог пожелает, то самые закоренелые злодеи превратятся в добродетельных людей и чужеземцы будут приняты в Церковь. Тем самым будет посрамлено мнение людей и их дерзость, которая, если её не исправить, всегда стремится приписать людям больше, чем им принадлежит.

10. | Nam quod promittit Christus ligatum in caelo fore quod sui in terra ligaverint [Matth. 18. c. 18]^l, || ligandi vim ad Ecclesiae 221 censuram limitat: qua non coniiciuntur in perpetuam ruinam ac damnationem qui excommunicantur, sed vitam moresque suos damnari audientes, suae etiam^a ipsorum perpetuae damnationis, nisi resipuerint, certi fiunt^b. Siquidem hoc differt ab anathemate excommunicatio^c, quod illud, adempta omni venia, hominem devovet et addicit aeterno exitio^d: haec in mores magis vindicat atque animadvertit. Et quanquam plectit etiam ipsa hominem: sic tamen plectit ut futurae suae damnationis ipsum praemonendo, in salutem revocet. Quod si obtineatur^e, parata est reconciliatio et in communionem^f restitutio. || Anathematis porro aut perquam rarus aut nullus omnino usus est. || Proinde^g tametsi familiarius versari aut interiorem consuetudinem habere cum excommunicatis^h non liceat per Ecclesiasticam disciplinamⁱ: debemus tamen contendere, quibus possumus modis^k, ut ad meliorem frugem conversi, in societatem ac unitatem Ecclesiae se recipiant^l. || Quemadmodum Apostolus quoque docet, Nolite (inquit) existimare quasi inimicos^m, sed corripite ut fratresⁿ [2. Thes. 3. d. 15]^o. Haec humanitas 222 nisi tam privatim quam communiter servetur^a, periculum est ne ex disciplina mox delabamur ad carnificinam^b.

10. Touchant de ce que Christ dit, que ce que les ministres de sa parolle auront lié ou deslié en terre, sera lié et deslié au ciel, (Matth. 18:18), en ces parolles il limite l’authorité de lier à la censure Ecclesiastique: par laquelle ceux qui sont excommuniez, ne sont point jettez en ruine eternelle et en desespoir, mais seulement en ce que leur vie est condamnée, ils sont advertis que la damnation eternelle les attend, s’ils ne se repentent. Car c’est la difference qui est entre excommunication, et l’execration que les Docteurs ecclesiastiques appellent Anathema: qu’en anathematizant un homme (ce qui ne se doit faire gueres souvent, ou du tout point) on luy oste toute esperance de pardon, et le donne-on au diable: en l’excommuniant, on punist plustost ses mœurs. Et combien qu’on punisse aussi sa personne, toutesfois cela se fait en telle sorte, qu’en luy denonçant sa damnation future, on le retire en voye de salut. S’il obeist, l’Eglise est preste de le recevoir en amitié, et le faire participant de sa communion. Parquoy, combien qu’il ne soit point loisible, si nous voulons deuement observer la discipline Ecclesiastique, de hanter privement, et avoir grande familiarité aux excommuniez, neantmoins si nous devonsnous efforcer, entant qu’en nous est, soit par exhortation et doctrine, soit par clemence et douceur, soit par noz prieres envers Dieu, de faire qu’ils se reduisent en bonne voye, et estans reduits, reviennent en la communion de l’Eglise: comme aussi l’Apostre nous enseigne. Ne les reputez point, dit-il, comme ennemis, mais reprenez-les comme freres (2 Thess. 3:15). Il requiert aussi une telle mansuetude en toute l’Eglise, quant est de recevoir ceux qui monstrent quelque signe d’amendement. Car il ne veut point qu’elle exerce une severité trop rigoureuse, qu’elle procede estroitement jusques au bout, et soit comme inexorable: mais piustost qu’elle vienne au devant, et se presente volontairement à le recevoir, afin qu’il ne soit accablé de trop grande tristesse. Si ceste moderation n’est diligemment gardée, il y a danger que de discipline nous ne tombions en une maniere de gehenne, et que de correcteurs nous ne devenions bourreaux.

10. When Christ promises that what his ministers bind on earth shall be bound in heaven, he limits the power of binding to the censure of the Church; by which those who are excommunicated are not cast into eternal ruin and condemnation, but, by hearing their life and conduct condemned, are also certified of their final condemnation, unless they repent. For excommunication differs from anathema; the latter, which ought to be very rarely or never resorted to, precluding all pardon, execrates a person, and devotes him to eternal perdition; whereas excommunication rather censures and punishes his conduct. And though it does, at the same time, punish the person, yet it is in such a manner, that, by warning him of his future condemnation, it recalls him to salvation. If he obey, the Church is ready to re-admit him to its friendship, and to restore him to its communion. Therefore, though the discipline of the Church admits not of our friendly association and familiar intercourse with excommunicated persons, yet we ought to exert all the means in our power to promote their reformation, and their return to the society and communion of the Church; as we are taught by the apostle, who says, “Yet count him not as an enemy, but admonish him as a brother.”¹⁰⁵⁴ Unless this tenderness be observed by the individual members, as well as by the Church collectively, our discipline will be in danger of speedily degenerating into cruelty.

10. Our Saviour’s words concerning binding and loosing wrested if otherwise understood. Difference between anathema and excommunication. Anathema rarely if ever to be used.

For when our Saviour promises that what his servants bound on earth should be bound in heaven (Mt. 18:18), he confines the power of binding to the censure of the Church, which does not consign those who are excommunicated to perpetual ruin and damnation, but assures them, when they hear their life and manners condemned, that perpetual damnation will follow if they do not repent. Excommunication differs from anathema in this, that the latter completely excluding pardon, dooms and devotes the individual to eternal destruction, whereas the former rather rebukes and animadverts upon his manners; and although it also punishes, it is to bring him to salvation, by forewarning him of his future doom. If it succeeds, reconciliation and restoration to communion are ready to be given. Moreover, anathema is rarely if ever to be used. Hence, though ecclesiastical discipline does not allow us to be on familiar and intimate terms with excommunicated persons, still we ought to strive by all possible means to bring them to a better mind, and recover them to the fellowship and unity of the Church: as the apostle also says, “Yet count him not as an enemy, but admonish him as a brother” (2 Thess. 3:15). If this humanity be not observed in private as well as public, the danger is, that our discipline shall degenerate into destruction.¹

10. Want wanneer Christus belooft (Matt. 18:18) dat in de hemel gebonden zal zijn, wat de zijnen op aarde gebonden hebben, dan beperkt Hij de macht om te binden tot de straf der kerk, door welke zij, die afgesneden worden, niet in de eeuwige dood en de verdoemenis geworpen worden, maar, doordat ze hun leven en hun zeden veroordeeld horen worden, verzekerd worden van hun eeuwige verdoemenis, indien zij zich niet bekeren. Want hierin verschilt de afsnijding van het anathema of de vervloeking, dat dit laatste, zonder hoop op vergeving, de mens vervloekt en overgeeft aan het eeuwig verderf, maar de eerste meer de zeden straft en wreekt. En ofschoon ook zij de mens straft, straft ze hem toch zo, dat ze hem, door hem te wijzen op zijn toekomende verdoemenis, terugroept tot de zaligheid. En indien hij behouden wordt, is de verzoening en de wederopneming tot de gemeenschap voor hem bereid. Maar het anathema wordt zeer zelden of in 't geheel niet gebruikt. Daarom, ofschoon het door de kerkelijke tucht niet geoorloofd is met de afgesnedenen gemeenzaam te verkeren of intieme omgang te hebben, moeten wij toch op alle mogelijke manieren er naar streven, dat ze zich tot een beter leven bekeren en terugkeren tot de gemeenschap en de eenheid der kerk. Gelijk ook de apostel leert (2 The. 3:15) "Houdt hen niet als vijanden, maar vermaant hen als broeders." Indien deze vriendelijke gezindheid niet, zowel in 't bijzonder als in 't algemeen, bewaard wordt, is er gevaar, dat we van de tucht weldra vervallen tot foltering.

10.

Denn wenn Christus verheißt, was die Seinen auf Erden gebunden hätten, das solle auch im Himmel gebunden sein (Matth. )S,16), so beschränkt er dadurch die Vollmacht zum „Binden“ auf das Strafurteil der Kirche, und kraft dieses Strafurteils werden die Gebannten nicht etwa in ewiges Verderben und ewige Verdammnis verstoßen, sondern sie hören, daß ihr Lebenswandel und ihre Sitten verurteilt werden, und damit wird ihnen für den Fall, daß sie nicht umkehren, ihre eigene ewige Verdammnis zur Kenntnis gebracht. Denn das ist der Unterschied zwischen Verfluchung (anathema) und Bann, daß die Verfluchung jegliche Vergebung ausschließt und den Menschen zu ewigem Verderben verwünscht und verdammt, während sich der Bann rächend und strafend eher gegen seinen Lebenswandel richtet. Und obwohl auch der Bann den Menschen straft, so tut er es doch so, daß er ihn durch die warnende Erinnerung an seine künftige Verdammnis zum Heile zurückruft. Wo das erreicht ist, da liegt die Aussöhnung und die Wiederaufnahme in die Gemeinschaft schon bereit. Die Verfluchung aber wird höchst selten oder überhaupt nicht angewandt. Obwohl uns also die kirchliche Zuchtordnung nicht gestattet, mit den Gebannten vertrauteren Umgang oder näheren Verkehr zu pflegen, so müssen wir doch mit allen uns möglichen Mitteln danach streben, daß sie sich zu einem besseren Wandel bekehren und zur Gemeinschaft und Einheit der Kirche zurückkehren. So lehrt es auch der Apostel. „Betrachtet solche Leute nicht als Feinde“, sagt er, „sondern vermahnet sie als Brüder“ (2. Thess. 3,15; ungenau). Wenn wir diese Milde nicht einzeln wie auch gemeinsam walten lassen, so besteht Gefahr, daß wir von der Zucht alsbald in Quälerei abgleiten!

10. Hierdie vertolking van die toepassing van kerklike tug strook met Christus se belofte

Christus beloof dat dit wat die wat aan Hom behoort, op die aarde bind, in die hemel gebonde sal wees.⁴⁷ Hierin beperk Hy die mag om te bind 1532 tot die kerklike sensuur waardeur diegene wat afgesny word, nie in die ewige verderf en verdoemenis gewerp word nie, maar wanneer hulle hoor dat hulle lewenswyse en hulle sedes verdoem word, word hulle ook verseker van hulle ewige verdoemenis indien hulle nie tot inkeer kom nie. Tussen die (Roomse) banvloek en afsnyding is daar weliswaar hierdie verskil dat eersgenoemde alle genade van die mens wegneem en hom aan die ewige dood oorgee en toesê. Laasgenoemde neem eerder wraak teen sedes en straf dit en hoewel dit ook die mens straf, straf dit hom so dat dit hom tot sy saligheid terugroep deur hom vooraf te wys op sy verdoemenis in die toekoms. En as dit bereik word, is versoening en herstel in die gemeenskap vir hom gereed. Die banvloek word uiters selde of hoegenaamd ooit toegepas. Hoewel ons daarom volgens die kerklike dissipline nie op vriendskaplike voet met mense wat afgesny is, mag verkeer of innige omgang met hulle mag hê nie, moet ons ons nogtans op elke moontlike manier inspan om hulle weer in die gemeenskap en die eenheid van die kerk op te neem wanneer hulle hulle tot beter lewe bekeer het. So leer die apostel ook: “Moenie hulle as vyande beskou nie, maar bestraf hulle soos broers”.⁴⁸ As hierdie sagmoedigheid nie sowel persoonlik as gemeenskaplik gehandhaaf word nie, bestaan die gevaar dat ons weldra van dissipline af in foltering kan verval.⁴⁹

10. Что касается высказывания Христа о том, что связанное или разрешённое служителями его Слова на земле будет связано или разрешено на Небе (Мф 18:18), то здесь Он ограничивает власть связывания исключительно церковным наказанием. Отлучение отнюдь не означает безнадёжности вечного проклятия. Будучи осуждением образа жизни грешников, отлучение лишь предупреждает, что, если они не раскаются, их ждёт вечная гибель. Ибо существует разница между отлучением и тем проклятием, которое учители Церкви называют анафемой. Предавая человека анафеме (чего не следует делать часто, а может быть, никогда), у него отнимают всякую надежду на прощение и предают его дьяволу; отлучением же караются, скорее, нравы. Но даже если оно карает и личность человека, это делается таким образом, чтобы напоминание о будущей гибели обратило грешника на путь спасения. Если он послушается, Церковь готова с любовью принять его и допустить к общению.

Поэтому, хотя церковная дисциплина не поощряет тесное и близкое общение с отлучёнными, тем не менее мы должны по мере сил пытаться увещеваниями, наставлениями, кротостью, милосердием и молитвами к Богу вернуть их на правильный путь; а когда они вернутся, принять их в Церковное общение. Тому же учит нас апостол: «Не считайте его [отлучённого] за врага, а вразумляйте как брата» (2 Фес 3:15). Такой кротости духа апостол требует от всей Церкви, когда речь идёт о принятии в общение раскаявшихся. Он не хочет, чтобы Церковь по отношению к ним была чрезмерно строгой и доводила строгость до крайности, до неумолимости. Скорее, она должна идти им навстречу и выказывать готовность принять их обратно, чтобы они не были поглощены чрезмерной печалью. Если же не соблюдать этой умеренности, возникает опасность, что дисциплину мы обратим в геенну, а из целителей превратимся в палачей.

11. | Hoc quoque ad disciplinae moderationem in primis requiritur quod Augustinus contra Donatistas disputat, ne vel privati homines, si viderint minus diligenter a seniorum Concilio vitia corrigi, discessionem propterea continuo ab Ecclesia faciant: aut ipsi Pastores, si nequeant ex animi sui voto omnia repurgare quae correctione indigent, ideo abiiciant ministerium, vel inusitata asperitate totam Ecclesiam perturbent. Est enim verissimum quod scribit, Nempe quisquis vel quod potest, arguendo corrigit: vel quod corrigere non potest, salvo pacis vinculo excludit: vel quod salvo pacis vinculo excludere non potest, aequitate improbat, firmitate supportat: hunc a maledictione liberum ac solutum esse [Lib. 2. contra Parmen. cap. 1]¹. Rationem alibi reddit, quia omnis pia ratio, et modus Ecclesiasticae disciplinae, unitatem Spiritus in vinculo pacis intueri semper debet: quod Apostolus sufferendo nos invicem praecipit custodiri^c: et quo non custodito, vindictae medicina non tantum supervacua, sed etiam perniciosa esse incipit: ideoque medicina esse desinit [Lib. 3. cap. 1]^{d 2}. Haec (inquit) qui diligenter cogitat, nec in conservatione unitatis negligit disciplinae severitatem, nec intemperie correctionis disrumpit vinculum societatis [Cap. 2]³. Fatetur quidem, non Pastores modo debere in hanc partem incumbere nequid in Ecclesia vitii remaneat, sed unicuique eodem enitendum pro sua virili: nec dissimulat, eum qui malos monere, arguere, corrigere negligit, etiamsi iis non faveat, nec cum iis peccet, reum esse coram Domino: quod si talem gerit personam ut etiam a Sacramentorum participatione possit separare, et non facit, iam non alieno malo peccare, sed suo^e. Tantum id fieri vult adhibita prudentia 223 quam Dominus quoque requirit, ne, dum eradicantur zizania, frumenta laedantur [Cap. 1.¹ Matth. 13. d. 29]. Inde colligit ex Cypriano, Misericorditer igitur corripiat homo quod potest: quod autem non potest, patienter ferat, et cum dilectione gemat atque lugeat [c. 2]^{a 2}.

11. Il y a aussi un autre poinct qui appartient et est bien requis à moderer la discipline comme il faut: assavoir ce que sainct Augustin dit en disputant contre les Donatistes, Que si les particuliers apperçoyvent que les Prestres soyent aucunement negligens à corriger les vices, qu’il ne faut pas pourtant qu’ils se separent de l’Eglise pour faire une sedition. Semblablement, si les Pasteurs ne peuvent purger et amender toutes les fautes qui sont en leurs peuples, comme ils le desireroyent, qu’ils ne doyvent pas pourtant quitter leur estat, ou troubler l’Eglise par une rigueur desesperée. Car ce qu’il dit est tres-vray, assavoir que quiconque corrige ce qu’il peut en le redarguant: ou ce qu’il ne peut corriger, l’exclud sans rompre l’unité: ou ce qu’il ne peut exclurre sans faire dissention, le reprouve, et neantmoins le supporte, cestuy-là est libre de malediction, et n’est point coupable du mal.¹²⁷ Il rend la raison en un autre passage: c’est que la façon et reigle de maintenir bonne police en l’Eglise, doit tousjours regarder unité d’esprit en lien de paix. L’Apostre, dit-il, nous commande d’ainsi faire: et quand ont fait autrement, le remede des chastimens non seulement est superflu, mais aussi pernicieux, et par consequent n’est plus remede¹²⁸ (Eph. 4:2, 3). Puis il adjouste: Qui pensera diligemment en ces choses, il ne laissera point d’user de severité, combien qu’il veuille conserver l’union: et ne rompra point le lien de concorde, par estre intemperant en correction.¹²⁹ Il confesse bien que non seulement les Pasteurs doyvent mettre peine que l’Eglise soit purgée de tous vices: mais aussi que chacun en son endroit se doit efforcer de ce faire. Et ne dissimule pas que celui qui ne tient conte d’admonnester, arguer et corriger les mauvais, encore qu’il ne leur favorise point, et qu’il ne peche point comme eux, est coupable devant Dieu: adjoustant mesme que celuy qui est en office publique, pouvant excommunier les mauvais, s’il ne le fait point, qu’il peche à sa condamnation: seulement il veut que cela se face avec prudence, laquelle aussi nostre Seigneur requiert, assavoir qu’on n’arrache point le bon grain avec l’yvroye (Matth. 13:29). Finalement il conclud ainsi avec sainct Cyprien, lequel il allegue, Que l’homme donc corrige en misericorde ce qu’il peut: ce qu’il ne peut, qu’il le souffre en patience, et qu’il en gemisse avec dilection.

11. It is also particularly requisite to the moderation of discipline, 419as Augustine observes in disputing with the Donatists, that private persons, if they see faults corrected with too little diligence by the council of elders, should not on that account immediately withdraw from the Church; and that the pastors themselves, if they cannot succeed according to the wishes of their hearts in reforming every thing that needs correction, should not, in consequence of this, desert the ministry, or disturb the whole Church with unaccustomed asperity. For there is much truth in his observation, that “whoever either corrects what he can by reproof; or what he cannot correct, excludes, without breaking the bond of peace; or what he cannot exclude, without breaking the bond of peace, censures with moderation and bears with firmness; he is free from the curse, and chargeable with no blame.” In another passage he assigns the reason; because “all the pious order and method of ecclesiastical discipline ought constantly to regard the unity of the Spirit in the bond of peace; which the apostle commands to be kept by mutual forbearance; and without the preservation of which, the medicine of chastisement is not only superfluous, but even becomes pernicious, and consequently is no longer a medicine.” Again: “He who attentively considers these things neither neglects severity of discipline for the preservation of unity, nor breaks the bond of fellowship by an intemperance of correction.” He acknowledges indeed that it is not only the duty of the pastors to endeavour to purify the Church from every fault, but that it is likewise incumbent on every individual to exert all his influence for the same purpose; and he fully admits, that a person who neglects to admonish, reprove, and correct the wicked, though he neither favours them nor unites in their sins, is nevertheless culpable in the sight of the Lord; but that he who sustains such an office as to have power to exclude them from a participation of the sacraments, and does it not, is chargeable, in that case, not with the guilt of another, but with a sin of his own; he only recommends it to be done with the prudence required by our Lord, “lest while” they “gather up the tares,” they “root up also the wheat with them.”¹⁰⁵⁵ Hence he concludes with Cyprian, “Let a man, therefore, in mercy correct what he can; what he cannot, let him patiently bear and affectionately lament.”

11. Excessive rigour to be avoided, as well by private individuals as by pastors.

Another special requisite to moderation of discipline is, as Augustine discourses against the Donatists, that private individuals must not, when they see vices less carefully corrected by the Council of Elders, immediately separate themselves from the Church; nor must pastors themselves, when unable to reform all things which need correction to the extent which they could wish, cast up their ministry, or by unwonted severity throw the whole Church into confusion.What Augustine says is perfectly true: “Whoever corrects what he can, by rebuking it, or without violating the bond of peace, excludes what he cannot correct, or unjustly condemns while he patiently tolerates what he is unable to exclude without violating the bond of peace, is free and exempted from the curse” (August. contra Parmen. Lib. 2 c. 4). He elsewhere gives the reason. “Every pious reason and mode of ecclesiastical discipline ought always to have regard to the unity of the Spirit in the bond of peace. This the apostle commands us to keep by bearing mutually with each other. If it is not kept, the medicine of discipline begins to be not only superfluous, but even pernicious, and therefore ceases to be medicine” (Ibid. Lib. 3 c. 1). “He who diligently considers these things, neither in the preservation of unity neglects strictness of discipline, nor by intemperate correction bursts the bond of society” (Ibid. cap. 2). He confesses, indeed, that pastors ought not only to exert themselves in removing every defect from the Church, but that every individual ought to his utmost to do so; nor does he disguise the fact, that he who neglects to admonish, accuse, and correct the bad, although he neither favours them, nor sins with them, is guilty before the Lord; and if he conducts himself so that though he can exclude them from partaking of the Supper, he does it not, then the sin is no longer that of other men, but his own. Only he would have that prudence used which our Lord also requires, “lest while ye gather up the tares, ye root up also the wheat with them” (Mt. 13:29). Hence he infers from Cyprian, “Let a man then mercifully correct what he can; what he cannot correct, let him bear patiently, and in love bewail and lament.”

11. Ook dit wordt tot de matiging der tucht vooral vereist, wat Augustinus uiteenzet tegen de Donatisten, dat de leden der kerk, ook al zouden ze zien, dat de gebreken door de raad der ouderlingen minder ijverig bestraft worden, zich daarom niet terstond van de kerk afscheiden, of ook de herders zelf, wanneer ze niet naar de wens van hun hart alles kunnen zuiveren, wat verbetering nodig heeft, daarom niet hun bediening neerleggen, of door ongewone strengheid de ganse kerk in beroering brengen. Want volkomen waar is wat hij schrijft¹, namelijk dat hij, die door berispen verbetert al wat hij kan, of wat hij niet verbeteren kan, met behoud van de band des vredes uitsluit, naar billijkheid afkeurt en door sterkte ondersteunt, dat die van vervloeking vrij en losgemaakt is. De reden hiervan vermeldt hij elders², namelijk omdat elke vrome wijze van doen en de manier der kerkelijke tucht altijd moet letten op de eenheid des Geestes in de band des vredes, die wij, gelijk de apostel gebiedt, moeten bewaren door elkander te verdragen, en wanneer die band niet bewaard wordt, dan is de medicijn der straf niet slechts overbodig, maar dan begint ze ook verderfelijk, en houdt daarom op medicijn te zijn. "Wie dit," zo zegt hij, "naarstig bedenkt, verwaarloost bij het bewaren der eenheid de strengheid der tucht niet, en verbreekt niet door de onmatigheid der bestraffing de band der gemeenschap." Hij erkent wel, dat niet alleen de herders zich hierop moeten toeleggen, dat er in de kerk geen fout blijve bestaan, maar dat ook een ieder naar vermogen daarnaar streven moet; en hij ontveinst zich niet, dat hij, die nalatig is in het vermanen, berispen en straffen der slechten, ook al is hij hun niet gunstig gezind en zondigt hij niet met hen, toch schuldig is voor God; en als hij zo iemand is, dat hij de bozen van de gemeenschap aan de sacramenten kan afhouden, maar het niet doet, dat hij dan niet meer zondigt door de fout van een ander, maar door die van zichzelf. Dit alles erkent hij wel, maar hij wil, dat het zal geschieden met de voorzichtigheid, die de Here ook eist, opdat niet, wanneer het onkruid uitgetrokken wordt, het koren beschadigd worde. Daarna besluit hij uit Cyprianus: "Laat de mens dus met barmhartigheid aantasten wat hij kan, en laat hem, wat hij niet kan, geduldig dragen, en met liefde zuchten en wenen."

11. Gegen die starrsinnige Überforderung der Kirchenzucht

Insonderheit gehört auch das zur maßvollen Handhabung der Zucht, was Augustin in seiner Auseinandersetzung mit den Donatisten betont: wenn amtlose Leute sehen, daß die Versammlung der Ältesten die Sünden nicht besonders nachdrücklich straft, so dürfen sie sich deshalb nicht gleich von der Kirche abscheiden, oder wenn die Hirten selbst nicht in der Lage sind, nach dem Wunsch ihres Herzens alles auszufegen, was der strafenden Besserung bedürfte, so dürfen sie deshalb nicht ihr Amt von sich werfen oder die ganze Kirche durch ungewöhnliche Schärfe in Wirren stürzen. Denn es ist sehr richtig, wenn er schreibt: „Wer durch Zurechtweisung bessert, was er kann, und, was er nicht zu bessern vermag, unter Wahrung des Friedensbandes ausschließt, und endlich das, was er unter Wahrung des Friedensbandes nicht ausschließen kann, in Billigkeit rügt und mit Standhaftigkeit erträgt - der ist vom Fluche frei und ledig“ (Gegen den Brief des Parmenian II,1,3). Die Ursache dafür gibt er an anderer Stelle an: es soll eben jede gottesfürchtige Art und Gestaltung der kirchlichen Zucht ihr Augenmerk stets auf die „Einigkeit im Geist durch das Band des Friedens“ richten (Eph. 4,3), das uns der Apostel durch gegenseitiges „Vertragen“ zu „halten“ aufgegeben hat (Eph. 4,2f.); wird dies Band nicht „gehalten“, so beginnt die Arznei der Strafe nicht nur überflüssig, sondern auch verderblich zu werden und hört deshalb auf, eine Arznei zu sein (Ebenda III,1,1). 849 „Wer das mit Fleiß bedenkt“, sagt er, „der vernachlässigt über der Erhaltung der Einheit nicht die Strenge der Zucht, aber er bricht auch nicht durch maßloses Strafen das Band der Gemeinschaft entzwei“ (Ebenda III,2,15). Er gibt zwar zu, daß nicht nur die Hirten darauf dringen müßten, daß in der Kirche keine Sünde bestehen bleibt, sondern daß auch jeder einzelne (also auch der, der nicht Hirte ist) mit aller Kraft danach streben muß. Auch verschweigt er nicht, daß einer, der es unterläßt, die Bösen zu ermahnen, zurechtzuweisen und zu strafen, vor dem Herrn schuldig ist, auch wenn er ihnen nicht günstig gesinnt ist und nicht mit ihnen zusammen sündigt; denn - das verkennt er nicht - wenn solch ein Mensch nun einmal ein Amt bekleidet, kraft dessen er sie auch von der Gemeinschaft am Sakrament fernhalten könnte, und tut das nicht, so sündigt er nicht aus fremder, sondern aus eigener Schuld. Nur wünscht er, daß dies unter Anwendung jener Vorsicht geschehe, die auch der Herr verlangt, damit nicht beim Ausraufen des Lolchs zugleich das Korn beschädigt wird (Ebenda III,1,2; Matth. 13,29). Von da aus kommt er mit einem Wort des Cyprian zu dem Ergebnis: „Der Mensch soll also in Barmherzigkeit strafen, was er vermag, was er aber nicht zu strafen vermag, das soll er geduldig ertragen und mit Liebe darüber seufzen und klagen“ (Ebenda III,2,15; Cyprian, Brief 59,16).

11. Augustinus se opvatting oor kerklike tug

In die beheer van (kerklike) dissipline word dit wat Augustinus teen die Donatiste betoog, veral as vereiste gestel, naamlik dat, as mense sien dat sondes nie deeglik genoeg deur die ouderlingevergadering gestraf word nie, hulle nie daarom dadelik van die kerk moet skeur nie. Of as die herders nie in staat is om alles na hulle hartewens te reinig wat straf nodig het nie, dat hulle nie daarom van die amp afstand moet doen of die hele kerk met ongewone strengheid in beroering moet bring nie. Want wat hy skryf is uiters waar, naamlik: “Elkeen verbeter (die sondes) sover hy kan deur berisping; en wat hy nie kan verbeter nie, sluit hy uit met behoud van die band van vrede. En wat hy nie met behoud van die band van vrede kan uitsluit nie, keur hy (met behoud) van sy billikheid af en hy verdra dit met standvastigheid. So iemand is vry en kwytgeskeld van die vloek”.⁵⁰ Elders gee hy die rede daarvoor, naamlik dat die hele 1533 godvrugtige rede en die metode van kerklike dissipline altyd op die eenheid van die Gees in die band van vrede⁵¹ behoort te let. En die apostel gelas ons om hierdie band te bewaar deur op ons beurt verdraagsaamheid te toon.⁵² As ons egter nie verdraagsaamheid betoon nie, begin die geneesmiddel van straf om nie alleen oorbodig te wees nie maar ook skadelik en daarom hou dit op om ’n geneesmiddel te wees.⁵³ Hy sê: “Iemand wat sorgvuldig hieroor nadink, verwaarloos nie die strengheid van dissipline in die behoud van die eenheid nie en hy verbreek ook nie die band van gemeenskap deur onbeheers te straf nie”.⁵⁴ Hy erken weliswaar dat herders nie alleen in hierdie opsig daarna behoort te streef dat daar geen sonde in die kerk moet oorbly nie maar dat elkeen hom na die beste van sy vermoë daarvoor moet inspan. Ook verbloem hy nie die feit dat iemand wat nalaat om slegte mense te vermaan, te berispe en te bestraf, selfs al sou hy hulle sonde nie gunstig gesind wees nie, en al sou hy ook nie saam met hulle sonde doen nie, hy nogtans voor die Here skuldig is. Maar as hy so iemand is dat hy ’n sondaar ook van deelname aan die nagmaal kan weghou, en hy dit nie doen nie, sondig hy nie meer vanweë ’n ander se kwaad nie maar vanweë sy eie. Hy bedoel slegs dat so ’n wysheid aan die dag gelê moet word wat die Here ook vereis, naamlik dat die oes nie beskadig moet word wanneer die onkruid uitgetrek word nie.⁵⁵ Hierna kom hy na aanleiding van Cyprianus tot die gevolgtrekking: “Sover hy kan moet die mens derhalwe met barmhartigheid bestraf; as hy dit egter nie kan doen nie, moet hy dit geduldig verdra en en met liefde daaroor sug en dit betreur”.⁵⁶

11. Есть ещё одно необходимое требование, связанное с применением дисциплины. О нём говорил св. Августин, когда спорил с донатистами: если отдельные члены Церкви заметят, что пресвитеры проявляют небрежение к исправлению пороков, они тем не менее не должны в знак возмущения удаляться от Церкви. Равным образом пастыри не должны оставлять своё служение или возмущать Церковь неумеренной суровостью, если им не удаётся очистить и исправить все прегрешения своей паствы, как им того хотелось бы. Ибо Августин поистине прав, когда говорит: всякий, кто исправляет порицанием то, что можно исправить, и исключает то, что нельзя, не нарушает единства Церкви; а что нельзя исключить, не нарушая единства, то терпит, - всякий поступающий таким образом свободен от осуждения и не повинен во зле (Августин. Против послания Пармениана, II, I, 3 (MPL, XLIII, 51)). Обоснование такой позиции Августин даёт в другом месте. По его мнению, способ и правила поддержания надлежащего порядка в Церкви должны всегда иметь в виду сохранение единства духа в союзе мира (Эф 4:3). «Так велит поступать апостол. Когда же мы поступаем иначе, лекарство наказания оказывается не только излишним, но даже пагубным, а следовательно, перестаёт быть лекарством» (Там же,III, I, 1 (MPL, XLIII, 81)). И далее Августин добавляет: «Кто тщательно взвесит эти вещи, тот не откажется применить строгость, желая сохранить единство, и не порвёт уз согласия неумеренностью в наказании» (Там же, II, 15, (MPL, XLIII, 94)).

По убеждению Августина, не только пастыри должны прилагать усилия к очищению Церкви от всех пороков, но каждый на своём месте обязан стремиться к той же цели. А кто не берёт на себя труд увещевать, обличать и исправлять грешников, хотя и не благоприятствует им и не грешит, как они, всё равно виновен перед Богом. Более того, если человек, исполняющий публичное служение в Церкви, может отлучить нечестивцев, но не делает этого, он совершает грех в своё собственное осуждение. Августин только предупреждает о необходимости соблюдать здесь осмотрительность, как того требует Господь, и не выдёргивать вместе с плевелами пшеницу (Мф 13:29) (Там же, I, 2 (MPL, XLIII, 83)). В заключение он делает следующий вывод вслед за св. Киприаном: «Итак, пусть человек милосердно исправляет то, что может; а что не может, пусть терпеливо сносит, воздыхая о том с любовью» (Там же, II, 15, (MPL,XLIII, 94); Cyprianus. Epist. 59, XVI (MPL, III, 851)).

12. Hoc autem dicit propter Donatistarum morositatem, qui quum cernerent in Ecclesiis vitia quae verbis quidem reprehenderent Episcopi, sed excommunicatione non plecterent, (quia non putabant se hac via quicquam profecturos) in Episcopos atrociter invehebantur tanquam disciplinae proditores: et a Christi grege, impio schismate se dividebant. Qualiter hodie faciunt Anabaptistae, qui dum^b nullum coetum Christi esse agnoscunt nisi Angelica perfectione omni ex parte conspicuum³, sub praetextu sui zeli quicquid est aedificationis subvertunt. Tales (inquit Augustinus) non odio iniquitatis alienae, sed studio suarum contentionum, infirmas plebes iactantia sui nominis irretitas, vel totas trahere, vel certe dividere affectant: superbia tumidi, pervicacia vesani, calumniis insidiosi, seditionibus turbulenti, ne luce veritatis carere eos pateat, umbram rigidae severitatis obtendunt: et quae in Scripturis salva dilectionis sinceritate, et custodita pacis unitate, ad corrigenda fraterna vitia moderatiori curatione fieri iubentur, ad sacrilegium schismatis et occasionem praecisionis usurpant⁴. Ita se transfigurat Satan in Angelum lucis [2. Cor. 11. d. 14], dum per occasionem quasi iustae severitatis crudelem saevitiam persuadet, nihil aliud appetens nisi ut corrumpat atque dirumpat vinculum pacis et unitatis: quo firmo inter Christianos vires eius omnes invalidae fiunt ad nocendum, muscipulae insidiarum comminuuntur, et consilia eversionis evanescunt^c [Cap. 1]^{d 5}.

12. Or ce sainct personnage dit ces choses, à cause de la trop grande rigueur des Donatistes: lesquels voyans des vices en l’Eglise, que les Evesques reprenoyent bien de parolles, mais ne les punissoyent point par excommunication (d’autant qu’ils n’esperoyent d’y profiter par ce moyen) crioyent contre les Evesques, les blasmant outrageusement comme traistres de la discipline: et qui pis est, se separoyent par schisme de la compagnie des fideles: comme font aujourdhuy les Anabaptistes, qui ne pensent point qu’il y ait compagnie Chrestienne, sinon où il apparoisse une perfection totalement Angelique. Et pour ceste cause, sous couverture de zele, destruisent toute l’edification qui est en l’Eglise. Telle maniere de gens, dit sainct Augustin, convoitent et appetent d’attirer à eux les povres peuples, ou bien les diviser, en les seduisant par leur apparence: non point par haine qu’ils ont des pechez des autres, mais par cupidité de leurs contentions, estans enflez d’orgueil, transportez d’obstination, cauteleux à calomnier, bouillans en sedition. Et afin qu’on n’apperçoyve qu’ils sont vuydes de la lumiere de verité, ils se couvrent de l’ombre de severité et rigueur: et ce qui nous est commandé en l’Escriture de faire, pour corriger les vices de noz freres en gardant unité et dilection, et en usant de medecine douce, ils en abusent à faire schisme et division meschante en l’Eglise. Voila comment Satan se transfigure en Ange de lumiere, induisant les hommes à cruauté inhumaine sous ombre de les faire severes: pource qu’il ne cherche autre chose que de rompre le lien de paix et union: et de fait, c’est le seul moyen qu’il a de nous mal faire (2 Cor. 11:14).

12. These remarks of Augustine were made in consequence of the rigour of the Donatists, who, seeing vices in the Church, which the bishops condemned by verbal reproofs, but did not punish with excommunication, which they thought not adapted to produce any good effects, inveighed in a most outrageous manner against the bishops, as betrayers of discipline, and by an impious schism separated themselves from the flock of 420Christ. The same conduct is pursued in the present day by the Anabaptists, who, acknowledging no congregation to belong to Christ, unless it be, in all respects, conspicuous for angelic perfection, under the pretext of zeal, destroy all edification. “Such persons,” says Augustine, “not actuated by hatred against the iniquity of others, but stimulated by fondness for their own disputes, desire either wholly to pervert, or at least to divide the weak multitude by insnaring them with their boastful pretensions; inflated with pride, infuriated with obstinacy, insidious with calumnies, turbulent with seditions, that their destitution of the light of truth may not be detected, they conceal themselves under the covert of a rigorous severity; and those things which the Scripture commands to be done for the correction of the faults of our brethren, without violating the sincerity of love, or disturbing the unity of peace, but with the moderation of a remedial process, they abuse, to an occasion of dissension and to the sacrilege of schism. Thus Satan transforms himself into an angel of light, when from just severity he takes occasion to persuade men to inhuman cruelty, with no other object than to corrupt and break the bond of peace and unity; by the preservation of which among Christians, all his power to injure them is weakened, his insidious snares are broken, and his schemes for their ruin come to nothing.”

12. In this respect the Donatists erred most grievously, as do also the Anabaptists in the present day. Portraiture by Augustine.

This he says on account of the moroseness of the Donatists, who, when they saw faults in the Church which the bishops indeed rebuked verbally, but did not punish with excommunication (because they did not think that anything would be gained in this way), bitterly inveighed against the bishops as traitors to discipline, and by an impious schism separated themselves from the flock of Christ. Similar, in the present day, is the conduct of the Anabaptists, who,acknowledging no assembly of Christ unless conspicuous in all respects for angelic perfection, under pretence of zeal overthrow everything which tends to edification.¹ “Such (says Augustin. contra Parmen. Lib. 3 c. 4), not from hatred of other men’s iniquity, but zeal for their own disputes, ensnaring the weak by the credit of their name, attempt to draw them entirely away, or at least to separate them;461swollen with pride, raving with petulance, insidious in calumny, turbulent in sedition. That it may not be seen how void they are of the light of truth, they cover themselves with the shadow of a stern severity: the correction of a brother’s fault,which in Scripture is enjoined to be done with moderation, without impairing the sincerity of love or breaking the bond of peace, they pervert to sacrilegious schism and purposes of excision. Thus Satan transforms himself into an angel of light (2 Cor. 11:14) when, under pretext of a just severity, he persuades to savage cruelty, desiring nothing more than to violate and burst the bond of unity and peace; because, when it is maintained, all his power of mischief is feeble, his wily traps are broken, and his schemes of subversion vanish.”

12. En dit zegt hij terwille van de gemelijkheid der Donatisten, die, daar ze in de kerken gebreken zagen, welke door de bisschoppen wel met woorden werden berispt, maar niet met de afsnijding werden gestraft (omdat ze niet meenden, dat ze op die manier iets zouden vorderen), heftig uitvoeren tegen de bisschoppen als verraders der tucht, en zich door een goddeloze scheuring van de kudde van Christus afscheidden. Gelijk tegenwoordig de Wederdopers doen, die, daar ze geen enkele vergadering erkennen als de kerk van Christus, tenzij ze door een volmaaktheid als der engelen in alle opzichten uitmunt, onder het voorwendsel van hun ijver alle opbouwing verijdelen. "Zulke mensen," zegt Augustinus, "trachten niet uit haat jegens de ongerechtigheid van anderen, maar uit lust tot hun eigen twisten, de zwakke mensen, die verstrikt zijn door de praal van hun naam, of geheel mee te sleuren, of althans te verdelen; gezwollen van trots, waanzinnig van hardnekkigheid, belagend met laster, woelig door oproerigheid, verschuilen zij zich, opdat niet zou blijken, dat zij het licht der waarheid missen, in de schaduw van harde gestrengheid; en wat de Schrift beveelt, dat gedaan moet worden om met behoud van de zuiverheid der liefde en met bewaring van de eenheid des vredes de fouten der broederen door een meer gematigde verzorging te verbeteren, dat gebruiken zij tot een heiligschennende scheuring en een gelegenheid om af te breken. Zo verandert de Satan zich in een engel des lichts, doordat hij, wanneer zich de gelegenheid tot schijnbaar rechtmatige gestrengheid voordoet, aanraadt tot wrede gestrengheid, niets anders begerende, dan de band des vredes en der eenheid te verderven en te verbreken: want wanneer die band onder de Christenen sterk blijft, dan verliezen al zijn krachten hun macht om te schaden, dan worden al de valstrikken zijner hinderlagen vernield en zijn plannen tot onderwerping verijdeld."

12.

Augustin hat nun mit seinen Worten den Starrsinn der Donatisten im Auge. Diese bemerkten in den Kirchen Sünden, die die Bischöfe zwar mit Worten tadelten, aber nicht mit dem Bann straften, weil sie nicht glaubten, auf diesem Wege etwas ausrichten zu können; und deshalb fuhren sie wüst gegen die Bischöfe als Verräter der Zucht los und schieden sich von der Herde Christi in gottloser Spaltung ab. Ebenso machen es heute die Wiedertäufer: sie erkennen keine Gemeinde als diejenige Christi an, wenn an ihr nicht in jedem Betracht eine engelgleiche Vollkommenheit sichtbar ist, und machen nun unter dem Vorwand ihres Eifers jegliche Erbauung zunichte. Solche Leute, sagt Augustin, „lassen sich nicht etwa vom Haß gegen die Ungerechtigkeiten der anderen, sondern vom Eifer um ihre eigenen Streitereien leiten und setzen nun alles daran, um schwache Leute, die sie mit dem Ruhm ihres Namens betört haben, entweder ganz zu sich hinüberzuziehen oder sie doch jedenfalls abzuspalten. Geschwollen von Hoffart, rasend vor Halsstarrigkeit, heimtückisch in ihren Lästerungen und ruhelos in ihrem Aufruhr, möchten sie nun doch nicht, daß man ihnen nachweisen könnte, daß ihnen das Licht der Wahrheit fehlt, und deshalb verstecken sie sich im Schatten einer rücksichtslosen Strenge; und was nach der Weisung der Heiligen Schriften in recht glimpflicher Behandlung, unter Wahrung der Lauterkeit der Liebe und unter Aufrechterhaltung der Einheit des Friedens geschehen soll, um die brüderlichen Gebrechen zu strafen, das reißen sie an sich, um den Frevel der Kirchenspaltung zu begehen und um eine Gelegenheit zum Abscheiden zu haben. So ‚verstellt sich’ der Satan ‚zu einem Engel des Lichts’ (2. Kor. 11,14), indem er nämlich eine angeblich gerechte Strenge zum Anlaß nimmt, ein grausames Wüten anzustiften, und zwar in keiner anderen Absicht, als um das Band des Friedens und der Einheit zu zerstören und zu zerreißen; denn wenn dies Band fest ist unter den Christen, so verlieren alle seine Kräfte ihre Macht, um Schaden zu stiften, alle Fallstricke seiner heimtückischen Nachstellungen zergehen, und all seine Zerstörungspläne fallen dahin“ (Gegen den Brief des Parmenian III,1,1. 3).

12. Veral die Donatiste het hulle eertyds en die Wederdopers tans hulle skuldig gemaak aan miskenning van die afsnyding(ban)

Hy sê dit egter vanweë die Donatiste se eiesinnigheid. Toe hulle bemerk het dat die biskoppe sondes in die kerk weliswaar met woorde berispe maar nie met die ban gestraf het nie - omdat hulle nie gemeen het dat hulle so enige vordering sal maak nie -, het hulle heftig teen die biskoppe uitgevaar asof hulle verraaiers van die tug was en hulle met ongoddelike skeuring van die kudde van Christus afgeskei. Dit doen die Wederdopers ook vandag. Terwyl hulle geen vergadering as Christus s’n 1534 erken tensy dit in alle opsigte in die volmaaktheid van die engele uitmunt nie,⁵⁷ vernietig hulle alle stigting onder dekmantel van hulle ywer.

Augustinus sê: “Sulke mense streef nie uit haat teen die ongeregtigheid van ’n ander nie, maar uit belangstelling vir hulle eie rusies om swak mense wat vasgevang is in die roem op hulle eie naam, òf heeltemal (van die kerk af) weg te trek, òf beslis daarvan te skei. Hulle is opgeblase van hoogmoed, mal van hardnekkigheid, verraderlik met hulle valse klagtes, oproerig deur onluste, en verskuil hulle onder ’n skadu van onbuigsame strengheid om te voorkom dat dit duidelik mag word dat hulle sonder die lig van die waarheid is. En wat hulle in die Skrif beveel word om met behoud van opregte liefde en met handhawing van die eenheid van vrede met matiger versorging te doen ter regstelling van hulle broeders se sondes, misbruik hulle vir heiligskennige skeuring en as ’n geleentheid om hulle (van die kerk) af te sny.⁵⁸ So verander die Satan homself in ’n engel van die lig⁵⁹ wanneer hy by geleentheid van skynbare grondige strengheid mense tot onbarmhartige wreedheid oorreed en hy geen ander doel het as om die band van vrede en eenheid te bederf en af te breek nie. As hierdie band immers stewig vas onder Christene bly, word al sy mag om skade te berokken, sy strikke en sy lokvalle kragteloos gemaak en sy planne om (die kerk) te verwoes verdamp”.⁶⁰

12. Причиной, побудившей Августина высказаться на эту тему, стала чрезмерная суровость донатистов. Замечая в Церкви пороки, которые осуждались епископами словесно, однако не карались отлучением (потому что епископы не ожидали от этого пользы), донатисты возмутились против епископов и заклеймили их позором как отступников от дисциплины. Хуже того, они вызвали в Церкви раскол, отделившись от собрания верующих, подобно нынешним анабаптистам, которые считают христианской только ту общину, где уже достигнуто ангельское совершенство. Так под видом усердия они разрушают всё церковное устроение. «Люди этого сорта, - говорит св. Августин, - жаждут и силятся привлечь к себе простецов или разделить их, соблазняя видимостью. Они поступают так не из ненависти к чужим грехам, а из страсти к спорам, раздуваемые гордыней, влекомые упрямством, подстрекаемые недобросовестным хитроумием, дышащие мятежом. А чтобы никто не заметил, что они лишены света истины, они прикрываются строгостью и суровостью. Заповеди Писания о том, что надлежит исправлять пороки наших братьев, соблюдая единство и любовь и применяя мягкие средства, они превращают в источник раскола и нечестивого разделения в Церкви» (Августин. Цит соч., I, 1 (MPL, XVIII, 81 p.)). «Так Сатана принимает вид Ангела света (2 Кор 11:14), якобы внушая людям строгость, а на деле побуждая их к бесчеловечной жестокости. Ибо он стремится к одной цели: разрушить союз мира и единства; и это поистине единственный способ, каким он может нам навредить» (Там же, I, 3 (MPL, XLIII, 85)).

13. ^e Unum istud praecipue commendat, si contagio peccandi multitudinem invaserit, vividae^f disciplinae severam misericordiam esse necessariam. Nam et consilia (inquit) separationis inania sunt, ac perniciosa, ac sacrilega: quia impia atque superba 224 fiunt: et plus perturbant infirmos bonos quam corrigant animosos malos¹. Ac quod aliis ibi praecipit, ipse quoque fideliter sequutus est. Nam Aurelio Episcopo Carthaginensi scribens, conqueritur ebrietatem impune grassari in Africa, quae adeo graviter in Scripturis damnatur: suadetque ut coacto Episcoporum Concilio remedium adhibeatur [Epist. 64]². Subiungit deinde, Non aspere, quantum existimo, non duriter, non modo imperioso ista tolluntur: magis docendo quam iubendo, magis monendo quam minando. Sic enim agendum est cum multitudine peccantium. Severitas autem exercenda est in peccata paucorum³. Neque tamen intelligit connivendum propterea aut tacendum Episcopis, quod severius punire publica flagitia nequeant: quemadmodum ipse postea exponit⁴. Sed corrigendi modum ita vult temperari, ut quoad licet sanitatem potius quam exitium corpori afferat⁵. Atque ideo^a sic tandem concludit, Quamobrem et illud praeceptum Apostoli nullo modo negligendum est, de malis segregandis, quum sine periculo violandae pacis fieri potest: quia nec aliter fieri voluit: et istud quoque servandum est, ut sufferentes invicem studeamus servare unitatem Spiritus in vinculo pacis [Cap. 2. lib. 3. contra Parm.⁶; 1. Cor. 5. c. 7⁷; Ephes. 4. a. 2]⁸.

13. Toutes ces parolles sont de sainct Augustin: mais ayant dit toutes ces choses, il recommande singulierement, que si tout un peuple est infecté d’un vice, comme d’une maladie contagieuse, qu’on modere la severité par misericorde. Car de faire separation, dit-il, c’est un mauvais conseil et pernicieux, et vient tousjours à mechante issue: d’autant que cela est plus pour troubler les bons qui sont infirmes, que pour corriger les meschans qui sont courageux en leur mal. Or le conseil qu’il donne là aux autres, luy mesme l’a suyvy quand mestier estoit. Car en escrivant à Aurelius Evesque de Carthage, il se complaind bien de l’yvrognerie qui regnoit alors fort en Afrique, comme ainsi soit que l’Escriture la condamne tant: et exhorte ledit Evesque d’assembler un Concile provincial, pour y mettre remede. Mais il adjouste consequemment: Je croy bien, dit-il, que ces choses se doyvent oster non point avec une rigueur trop aspre, mais par bon moyen, en enseignant plustost qu’en commandant, en admonnestant plus qu’en menaçant. Car il y faut ainsi besongner: quand un vice est commun en tout le peuple, il se doit exercer plus grande severité que quand le nombre des pecheurs n’est pas si grand. Il n’entend pas toutesfois qu’un Evesque doyve dissimuler ou se taire, quand il ne peut punir les pechez communs, comme aussi il l’expose tantost apres, mais il veut que la correction soit tellement moderée, qu’elle soit une medecine plustost qu’une poison. Pourtant au troisieme livre contre Parmenien, apres avoir long temps disputé de ce propos, il conclud ainsi: Il ne nous faut donc nullement negliger le precepte de l’Apostre touchant de separer les mauvais, quand cela se peut faire sans danger de trouble et sedition, comme aussi l’intention de l’Apostre a esté: et faut aussi adviser, qu’en supportant l’un l’autre, nous mettions pe ine de garder unité¹³⁰ (1 Cor. 5:7; Eph. 4:2).

13. There is one thing which this father particularly recommends—that if the contagion of any sin has infected a whole people, there is a necessity for the severity and mercy which are combined in strict discipline. “For schemes of separation,” he says, “are pernicious and sacrilegious, because they proceed from pride and impiety, and disturb the good who are weak, more than they correct the wicked who are bold.” And what he here prescribes to others, he faithfully followed himself. For writing to Aurelius, bishop of Carthage, he complained that drunkenness, which is so severely condemned in the Scripture, prevailed with impunity in Africa, and persuaded him to endeavour to remedy it by calling a provincial council. He immediately adds, “I believe these things are suppressed not by harshness, severity, or imperiousness, but by teaching rather than commanding, by admonitions rather than by menaces. For this is the conduct to be pursued with a multitude of offenders; but severity is to be exercised against the sins of a few.” Yet he does not mean that bishops should connive or be silent, because they cannot inflict severe punishments for public crimes, as he afterwards explains; but he means that the correction should be tempered with such moderation, as to be salutary rather than injurious to the body. And therefore he at length concludes in the following manner: “Wherefore, also, 421that command of the apostle, to put away the wicked,¹⁰⁵⁶ ought by no means to be neglected, when it can be done without danger of disturbing the peace; for in this case alone did he intend that it should be enforced; and we are also to observe his other injunction, to forbear one another in love, endeavouring to keep the unity of the Spirit in the bond of peace.”¹⁰⁵⁷

13. Moderation especially to be used when not a few individuals, but the great body of the people, have gone astray.

One thing Augustine specially commends—viz. that if the contagion of sin has seized the multitude, mercy must accompany living discipline. “For counsels of separation are vain, sacrilegious, and pernicious, because impious and proud, and do more to disturb the weak good than to correct the wicked proud” (August. Ep. 64). This which he enjoins on others he himself faithfully practiced. For, writing to Aurelius, Bishop of Carthage, he complains that drunkenness,which is so severely condemned in Scripture, prevails in Africa with impunity, and advises a council of bishops to be called for the purpose of providing a remedy. He immediately adds, “In my opinion, such things are not removed by rough, harsh, and imperious measures, but more by teaching than commanding, more by admonishing than threatening. For thus ought we to act with a multitude of offenders. Severity is to be exercised against the sins of a few” (August. Ep. 64). He does not mean,however, that the bishops were to wink or be silent because they are unable to punish public offences severely, as he himself afterwards explains. But he wishes to temper the mode of correction, so as to give soundness to the body rather than cause destruction. And, accordingly, he thus concludes: “Wherefore, we must on no account neglect the injunction of the apostle, to separate from the wicked, when it can be done without the risk of violating peace, because he did not wish it to be done otherwise (1 Cor. 5:13); we must also endeavour, by bearing with each other, to keep the unity of the Spirit in the bond of peace” (Eph. 4:2).

13. Dit ene beveelt hij voornamelijk aan, dat, wanneer de besmetting der zonde de grote massa heeft aangetast, voor de krachtige tucht een gestrenge barmhartigheid nodig is. "Want de raadslagen tot afscheiding," zegt hij, "zijn ijdel verderfelijk en heiligschennend: want ze worden goddeloos en hovaardig en beroeren meer de zwakke goeden, dan dat ze de moedige bozen verbeteren." En wat hij anderen daar voorschrijft, heeft hij ook zelf trouw opgevolgd. Want schrijvende¹ aan Aurelius, de bisschop van Carthago, klaagt hij, dat de dronkenschap, die in de Schrift zo ernstig veroordeeld wordt, in Afrika ongestraft tiert; en hij geeft Aurelius de raad om een concilie der bisschoppen bijeen te roepen en een middel daartegen te beramen. Dan voegt hij daaraan toe: "Niet door scherpte, naar ik meen, niet door hardheid, niet door bevelende wijze van doen worden dergelijke dingen weggeruimd; maar meer door te onderwijzen dan te gebieden, meer door te vermanen dan door te dreigen: want zo moet men handelen met een menigte van zondaren; gestrengheid echter moet toegepast worden tegen de zonden van weinigen." Maar toch bedoelt hij niet, dat de bisschoppen door de vingers moeten zien of zwijgen, omdat ze de openbare schanddaden niet streng kunnen straffen; gelijk hij zelf daarna uiteenzet. Maar hij wil, dat de wijze van straffen zo gematigd wordt, dat ze, voorzover dat kan, het lichaam eerder gezondheid dan ondergang aanbrengt. En daarom besluit hij eindelijk aldus² : "Daarom moet ook dit gebod van de apostel betreffende het verwijderen der bozen geenszins veronachtzaamd worden, wanneer het kan geschieden zonder gevaar om de vrede te schenden; want hij heeft niet gewild, dat het anders geschieden zou; en ook dit moet in acht genomen worden, dat wij, elkander verdragende, ons er op toeleggen de eenheid des Geestes in de hand des vredes te bewaren."

13.

Dabei empfiehlt Augustin von allem dies eine: wenn die Menge von einer Sünde wie von einer ansteckenden Krankheit befallen ist, so ist die strenge Barmherzigkeit einer kräftigen Zucht vonnöten. „Denn die Ratschläge zur Abscheidung“, sagt er, „sind eitel, verderblich und frevlerisch; sie werden nämlich gottlos und hoffärtig und bewirken eher eine Verwirrung der schwachen Guten, als eine Besserung der beherzten Bösen“ (Ebenda III,2,14). Und was er an dieser Stelle anderen vorschreibt, das hat er selbst treulich befolgt. Denn in einem Schreiben 850 an den Bischof Aurelius von Karthago beklagt er es, daß in Afrika die Prunksucht ungestraft um sich greife, obwohl sie doch in der Schrift so scharf verurteilt werde, und rät, man solle ein Konzil der Bischöfe einberufen und ein Mittel dagegen schaffen (Brief 22,1,4). Dann fährt er fort: „Solche Dinge behebt man meines Erachtens nicht mit Härte, nicht mit Schärfe, nicht in gebieterischer Weise, sondern mehr durch Unterweisung als durch Weisung, mehr durch Mahnen als durch Drohen. Denn so muß man mit dem großen Haufen derer, die sich vergehen, verfahren. Strenge dagegen muß man gegen die Sünde weniger walten lassen“ (Ebenda 1,5). Trotzdem ist er dabei, wie er selbst nachher auseinandersetzt, nicht der Meinung, daß die Bischöfe deshalb durch die Finger sehen oder schweigen müßten, weil sie nicht in der Lage wären, öffentliche Schandtaten strenger zu bestrafen (Gegen den Brief des Parmenian, III,2,15). Nein, er will, daß man bei der Art und Weise der Strafe solche Mäßigung walten läßt, daß man dem Leibe, soweit es möglich ist, Gesundheit schafft statt Verderben (Ebenda). Und deshalb kommt er schließlich zu folgendem Ergebnis: „Wir dürfen also einerseits die Weisung des Apostels, die Bösen abzusondern, in keinem Betracht vernachlässigen, wenn das ohne die Gefahr einer Verletzung des Friedens vor sich gehen kann; denn nur in dieser Weise wollte er, daß es geschähe. Andererseits aber müssen wir auch darauf halten, daß wir durch gegenseitiges Ertragen danach trachten, ‚zu halten die Einigkeit im Geist durch das Band des Friedens’“ (Ebenda III,2,16; 1. Kor. 5,3-7; Eph. 4.2.3).

13. Selfbeheersing moet egter besonderlik toegepas word wanneer die hele gemeente sondig

Augustinus beveel besonderlik sterk aan dat streng barmhartigheid vir besielende tug noodsaaklik is as ’n aansteeklikheid om te sondig die gemeente beetgepak het. Hy sê: “Planne tot afskeiding is immers doelloos, en skadelik en heiligskennig want dit word goddeloos en hooghartig. Dit verwar swak goeie mense eerder as om moedige slegtes te verbeter”.⁶¹ En wat hy daar aan ander voorskryf, het hy self ook getrou gevolg. Want in ’n brief aan Aurelius, die biskop van Karthago, kla hy daaroor dat dronkenskap in Afrika ongestraf hoogty vier terwyl dit so heftig in die Skrif verdoem word. Hy raai Aurelius aan om ’n vergadering van biskoppe byeen te roep en ’n geneesmiddel daarteen in te span.⁶²

1535 Daarna voeg hy by: “Na my mening word sulke sondes nie deur strengheid, deur hardvogtigheid en deur ’n aanmatigende houding uit die weg geruim nie, maar deur onderwys eerder as deur bevel, deur vermaning eerder as deur bevel. So moet ons immers met ’n gemeente van sondaars handel. Strengheid moet wel beoefen word in die geval van weinig mense se sondes”.⁶³ En soos hy later verduidelik, verstaan hy daaronder egter nie dat die biskoppe sondes daarom oor die hoof moet sien of moet verswyg omdat hulle openbare sondes nie baie streng kan straf nie.⁶⁴ Maar sy bedoeling is dat die manier van straf so beheer moet word dat dit vir die liggaam gesondheid eerder as ondergang teweegbring.⁶⁵ En daarom geraak hy uiteindelik tot die slotsom: “Daarom moet ons ook hierdie voorskrif van die apostel oor die verwydering van slegte mense (uit die kerk) nie verwaarloos wanneer dit sonder die gevaar dat die vrede verbreek kan word, kan gebeur nie. En ons moet dit ook handhaaf om mekaar te verdra en daarna te streef om die eenheid van die Gees in ’n band van vrede te bewaar”.⁶⁶

13. Все эти слова принадлежат св. Августину. Высказываясь таким образом, он особо подчёркивает, что если весь народ поражён пороком, как заразной болезнью, необходимо умерить суровость милосердием. Ибо отделение - дурное и опасное решение, которое всегда несёт пагубные последствия, так как скорее смущает благочестивых, но колеблющихся людей, чем исправляет закореневших во зле нечестивцев (Там же, II, 14 (MPL, XLIII, 93)).

Давая такой совет другим, Августин сам следовал ему, когда в том возникала нужда. Так, в письме епископу Карфагена Аврелию он сетует на пьянство, широко распространившееся тогда в Африке и столь сурово осуждаемое Писанием, и побуждает названного епископа созвать провинциальный собор для решения этого вопроса (Августин. Письма, 22 (Аврелию), I, 4 (MPL, XXXIII, 92)). Но затем добавляет: «Я убеждён, что эти вещи следует устранять не чрезмерной строгостью, а более мягкими средствами, скорее наставлениями, чем предписаниями, и увещеваниями, чем угрозами. Ибо так надлежит поступать, когда порок обнаруживается во всём народе. Но если число грешников не столь велико, нужно проявлять большую суровость» (Там же, 5 (MPL, XXXIII, 92)).

Однако Августин не имел в виду, что епископ должен молчать или делать вид, что ничего не замечает, если не может покарать общие грехи. Об этом он тоже говорит. Но он хочет, чтобы наказание было достаточно умеренным и лекарство не обратилось в яд. Поэтому в третьей книге против Пармениана после долгих рассуждений на эту тему он приходит к следующему заключению: «Итак, мы ни в коем случае не должны пренебрегать предписанием апостола об отлучении нечестивых, если это можно сделать без риска вызвать смуту, каково и было намерение апостола. Но следует также заботиться о том, чтобы, снисходя друг ко другу, мы прилагали старание к сохранению единства» (1 Кор 5:7; Эф 4:2) (Августин. Против послания Пармениана, III, II, 16 (MPL, XLIII, 95)).

14. Reliqua pars disciplinae, quae clavium potestate proprie non continetur, in eo est ut pro temporum necessitate plebem exhortentur Pastores vel ad ieiunia vel ad solennes supplicationes, vel ad alia humilitatis, poenitentiae, ac fidei exercitia: quorum nec tempus nec modus nec forma praescribitur verbo Dei, sed in Ecclesiae iudicio relinquitur. Huius quoque partis observatio, sicuti est utilis, ita veteri Ecclesiae ab ipsis usque Apostolis semper fuit usitata. Quanquam ne ipsi quidem Apostoli primi fuerunt authores, sed exemplum sumpserunt ex Lege et Prophetis. Videmus enim illic quoties grave aliquod incidebat negotium, convocatam fuisse plebem, supplicationes indictas, indictum ieiunium. Id ergo sequuti sunt Apostoli quod et populo Dei novum non erat, et utile fore providebant. Similis est ratio de aliis exercitiis quibus plebs, vel ad officium excitari, vel in 225 officio ac obedientia contineri potest. Exempla passim extant in Sacris historiis, quae non opus est colligere. Sic in summa habendum est: quoties de religione incidit controversia quam vel Synodo vel Ecclesiastico iudicio finire oportet^a, quoties de eligendo Ministro agitur, quoties denique tractatur res aliqua difficilis ac magni momenti: rursum quum apparent iudicia^b irae Domini, ut sunt pestilentia, et bellum et fames, hoc sanctum esse, et seculis omnibus salutare institutum, ut Pastores ad publicum ieiunium et extraordinarias preces plebem hortentur, Siquis testimonia quae ex Veteri testamento adduci possunt, non recipiat, quasi Christianae Ecclesiae minus conveniant, constat Apostolos quoque sic fecisse. Tametsi de precibus vix puto reperietur aliquis qui moveat quaestionem. De ieiunio ergo dicamus nonnihil: quia plurimi dum non intelligunt quid utilitatis habeat, non adeo necessarium esse iudicant: alii etiam ut supervacuum, prorsus reiiciunt¹: et usu eius non bene cognito, facilis est in superstitionem lapsus.

14. L’autre partie de la discipline, laquelle ne consiste pas proprement en la puissance des clefs, est que les Pasteurs, selon la necessité du temps, exhortent leurs peuples ou à jusnes, ou à prieres solennelles, ou à autres exercices d’humilité et repentance: desquelles choses il n’y a point reigle certaine en la parolle de Dieu, d’autant qu’il les a voulu laisser au jugement de son Eglise. Toutesfois l’observation d’icelles, comme elle est utile, a esté tousjours pratiquée en l’Eglise ancienne, depuis le temps des Apostres: combien que les Apostres mesmes n’en ont pas esté les premiers autheurs, mais en ont eu l’exemple de la Loy et des Prophetes. Car nous voyons là, que quand il survenoit quelque chose incontinent on assembloit le peuple, et luy denonçoit-on qu’il priast Dieu avec jusnes (Joel 2:15; Act. 13:2, 3). Les Apostres donc ont suyvy ce qu’ils savoyent n’estre point nouveau au peuple de Dieu, et prevoyoyent estre utile. Il y a une semblable raison de tous les autres moyens et exercices qui tendent à inciter le peuple à faire son devoir, ou à l’entretenir en obeissance. Nous en avons les exemples çà et là aux histoires, et n’est pas mestier d’en faire icy un receuil: mais voicy la somme de ce qu’il nous en faut tenir: Quand il advient quelque different en la Chrestienté, qui tire grande consequence, quand il est question d’eslire un Ministre, ou quand il y a quelque affaire difficile ou de grande importance: ou bien quand il apparoist quelques signes de l’ire de Dieu, comme peste, guerre ou famine: c’est un ordre sainct et utile en tout temps, que les Pasteurs induisent leurs peuples à jusnes et prieres extraordinaires. Si quelcun ne reçoit point les tesmoignages qui se peuvent amener du vieil Testament à ce propos, comme s’ils ne convenoyent point à l’Eglise Chrestienne, il appert que les Apostres mesmes en ont ainsi fait. Combien que des prieres, je ne pense point qu’il se trouve personne qui en face difficulté. Disons donc quelque chose du jusne. Car plusieurs, d’autant qu’ils n’entendent point à quoy il est utile, ne pensent pas qu’il soit fort necessaire: les autres, qui pis est, le rejettent comme du tout superflu. D’autre costé, quand on n’en cognoist pas bien l’usage, il est facile de tomber en superstition.

14. The remaining part of discipline, which is not strictly included in the power of the keys, consists in this—that the pastors, according to the necessity of the times, should exhort the people either to fastings or solemn supplications, or to other exercises of humility, repentance, and faith, of which the word of God prescribes neither the time, the extent, nor the form, but leaves all this to the judgment of the Church. The observation of these things, also, which are highly useful, was always practised by the ancient Church from the days of the apostles; though the apostles themselves were not the first authors of them, but derived the example from the law and the prophets. For there we find, that whenever any important business occurred, the people were assembled, supplications commanded, and fasting enjoined. The apostles, therefore, followed what was not new to the people of God, and what they foresaw would be useful. The same reasoning is applicable to other exercises by which the people may be excited to duty, or preserved in obedience. Examples abound in the sacred history, which it is unnecessary to enumerate. The conclusion to be deduced from the whole is, that whenever a controversy arises respecting religion, which requires to be decided by a council or ecclesiastical judgment; whenever a minister is to be chosen; in short, whenever any thing of difficulty or great importance is transacting; and also when any tokens of the Divine wrath are discovered, such as famine, pestilence, or war;—it is a pious custom, and beneficial in all ages, for the pastors to exhort the people to public fasts and extraordinary prayers. If the testimonies which may be adduced from the Old Testament be rejected, as inapplicable to the Christian church, it is evident that the apostles practised the same. Respecting prayers, however, I suppose scarcely a person will be found disposed to raise any dispute. Therefore let us say something of fasting; because many, for want of knowing its usefulness, undervalue its necessity, and some reject it as altogether superfluous; while, on the other hand, where the use of it is not well understood, it easily degenerates into superstition.

14. A second part of common discipline relating to fastings, prayer, and other holy exercises. These used by believers under both dispensations. To what purposes applied. Of Fasting.

The remaining part of discipline, which is not, strictly speaking, included in the power of the keys, is when pastors, according to the necessity of the times, exhort the people either to fasting and solemn prayer, or to other exercises of humiliation, repentance, and faith, the time, mode, and form of these not being prescribed by the Word of God, but left to the judgment of the Church. As the observance of this part of discipline is useful, so it was always used in the Church, even from the days of the apostles. Indeed, the apostles themselves were not its first authors, but borrowed the example from the Law and Prophets. For we there see,¹ that as often as any462weighty matter occurred the people were assembled, and supplication and fasting appointed. In this, therefore, the apostles followed a course which was not new to the people of God, and which they foresaw would be useful. A similar account is to be given of the other exercises by which the people may either be aroused to duty, or kept in duty and obedience. We everywhere meet with examples in Sacred History, and it is unnecessary to collect them. In general, we must hold that whenever any religious controversy arises, which either a council or ecclesiastical tribunal behoves to decide;¹ whenever a minister is to be chosen; whenever, in short, any matter of difficulty and great importance is under consideration: on the other hand, when manifestations of the divine anger appear, as pestilence, war, and famine, the sacred and salutary custom of all ages has been for pastors to exhort the people to public fasting and extraordinary prayer. Should any one refuse to admit the passages which are adduced from the Old Testament, as being less applicable to the Christian Church, it is clear that the apostles also acted thus; although, in regard to prayer, I scarcely think any one will be found to stir the question. Let us, therefore, make some observations on fasting, since very many, not understanding what utility there can be in it, judge it not to be very necessary, while others reject it altogether as superfluous. Where its use is not well known it is easy to fall into superstition.

14. Het overige doel der tucht, dat niet eigenlijk onder de sleutelmacht valt, is daarin gelegen, dat de herders naar de nood der tijden het eist, het volk opwekken tot vasten of tot openbare gebeden, of tot andere oefeningen der vernedering, der boetvaardigheid en des geloofs, van welke noch de tijd, noch de wijze, noch de uiterlijke vorm door Gods Woord wordt voorgeschreven, maar aan het oordeel der kerk wordt overgelaten. De onderhouding ook van dit stuk is niet alleen nuttig, maar ook in de oude kerk van de tijd der apostelen zelf af altijd in gebruik geweest. Trouwens ook de apostelen zelf zijn niet de eerste auteurs ervan geweest, maar zij hebben het voorbeeld daarvan genomen uit de wet en de profeten. Want wij zien daar, dat, zo dikwijls zich enige ernstige zaak voordeed, het volk saamgeroepen werd, en dat er bededagen en vasten werden uitgeschreven. De apostelen hebben dus nagevolgd hetgeen voor Gods volk niet nieuw was en waarvan zij voorzagen, dat het nuttig zou zijn. Zo staat het ook met de andere oefeningen, waardoor het volk tot zijn plicht opgewekt, of bij zijn plicht en gehoorzaamheid gehouden kan worden. Overal in de heilige geschiedenissen kan men voorbeelden vinden, die het niet nodig is te verzamelen. In hoofdzaak moeten we dit weten: zo dikwijls als er aangaande de religie zich een geschil voordoet, dat of door een synode of door een kerkelijk oordeel beëindigd moet worden, zo dikwijls het gaat over het kiezen van een dienaar, kortom zo dikwijls als een moeilijke zaak en die van groot belang is behandeld wordt, wederom wanneer oordelen van des Heren toorn gezien worden, gelijk pestilentie, oorlog en hongersnood, dan is dit een heilige en voor alle tijden heilzame instelling, dat de herders het volk aansporen tot algemeen vasten en buitengewone gebeden. Indien iemand de getuigenissen, die uit het Oude Testament aangevoerd kunnen worden, niet aanvaardt, alsof ze voor de Christelijke kerk minder passen, dan staat het toch vast, dat ook de apostelen zo gedaan hebben. Hoewel ik meen, dat er ternauwernood iemand gevonden zal worden, die aangaande de gebeden enig geschil zal maken. Laat ons dus iets zeggen voor het vasten, omdat zeer velen, doordat ze niet begrijpen, wat voor nut het heeft, het niet voor zo noodzakelijk houden, en anderen het, als overbodig, geheel verwerpen, en omdat, wanneer men het gebruik van het vasten niet goed kent, men gemakkelijk tot superstitie vervalt.

14. Öffentliche und gemeinsame Bußübungen

Der übrige Teil der Zucht, der nicht eigentlich unter die Schlüsselgewalt fällt, besteht darin, daß die Hirten das Volk (die Gemeinde), je nach Erfordernis der Zeit, zum Fasten, zu feierlichen Gebeten oder zu anderen Übungen der Demut, der Buße und des Glaubens ermahnen sollen, deren Zeit, Art und Form im Worte Gottes nicht vorgeschrieben, sondern dem Urteil der Kirche überlassen wird. Die Übung auch dieses Stücks der Kirchenzucht ist segensreich, und sie ist dementsprechend in der Alten Kirche schon seit der Zeit der Apostel stets gebräuchlich gewesen. Allerdings haben nicht einmal die Apostel den ersten Anfang damit gemacht, sondern sie haben das Vorbild dazu aus dem Gesetz und den Propheten entnommen. Denn wie wir da lesen, wurde jedesmal, wenn sich ein ernsterer Fall ereignete, das Volk zusammengerufen, und dann wurden öffentliche Gebete und Fasten angesetzt. Die Apostel haben sich also einem Brauch angeschlossen, der dem Volke Gottes nicht neu war und von dem sie vorhersahen, daß er sich segensreich auswirken werde. Ähnlich ist es mit den anderen Übungen bestellt, durch die das Volk zu seiner Pflicht ermuntert oder bei Pflicht und Gehorsam erhalten werden kann. Beispiele dafür treten uns in den heiligen Geschichten immer wieder entgegen, und es ist nicht nötig, sie aufzuzählen. Zusammenfassend müssen wir festhalten: jedesmal, wenn sich ein Streit über Religionsfragen erhebt, der von einer Synode oder einem kirchlichen Gericht entschieden werden muß, wenn es darum geht, einen Diener zu wählen, kurz, wenn eine schwierige oder bedeutungsvolle Sache vorliegt oder wenn umgekehrt die Zorngerichte des Herrn, wie Pestilenz, Krieg oder Hungersnot, in die Erscheinung treten, dann ist es eine heilige und für alle Zeiten heilbringende Ordnung, daß die Hirten das Volk zu öffentlichen Fasten und außerordentlichen Gebeten ermahnen. Wenn jemand die Beispiele, die man aus dem Alten Testament vorbringen kann, nicht annimmt, weil sie nach seiner Meinung auf die christliche Kirche weniger paßten, so steht es jedenfalls fest, daß auch die Apostel so gehandelt haben. Freilich wird sich meiner Ansicht nach schwerlich jemand finden, der wegen der Gebete Bedenken erhebt. Wir wollen also einiges über das Fasten sagen; denn es gibt sehr viele Leute, die nicht begreifen, welchen Nutzen es hat, und die deshalb der Meinung sind, es sei nicht so nötig, ferner sind andere da, die es als etwas überflüssiges gänzlich verwerfen, und endlich verfällt man, wenn man die Übung des Fastens nicht richtig versteht, leicht in Aberglauben.

14. Die plek van vas, openbare biddae, en ander geloofsoefeninge in kerklike dissipline

Die oorblywende deel van kerklike dissipline wat nie regtig onder die sleutelmag ingesluit word nie, is daarin geleë dat herders die (kerk)volk volgens die nood van die tyd moet aanspoor om te vas, of plegtige gebede te doen, of ander oefeninge tot ootmoed, berou en die geloof te  doen. Geen tyd, of manier, of vorm word daarvoor in die Woord van God voorgeskryf nie maar dit word aan die oordeel van die kerk oorgelaat. In soverre die onderhouding van hierdie aspek nuttig is, was dit ook in die kerk van ouds tot by die apostels altyd in gebruik. En selfs nie eens die apostels was die skeppers hiervan nie maar hulle het die voorbeeld daarvoor uit die wet en die profete geput. Ons sien trouens dat die volk byeengeroep is en dat hulle aangesê is om te bid en te vas so dikwels daar die een of ander ernstige gebeurtenis voorgeval het.⁶⁷ Die apostels het derhalwe iets gevolg wat ook nie vir die volk van God iets vreemds was nie, en hulle het ook voorsien dat dit iets nuttigs is. Dieselfde rede geld ook ander oefeninge waardeur die (kerk)volk tot hulle plig

opgewek of in hulle plig en gehoorsaamheid gehou kon word. Oral in 1536 die Heilsgeskiedenis kom voorbeelde hiervan voor en dit is onnodig om dit hier byeen te bring.

Kortliks moet ons die volgende weet: so dikwels daar ’n geskil oor die godsdiens voorval wat òf deur ’n sinode òf deur die kerk beoordeel en beslis moet word, so dikwels die verkiesing van ’n dienaar onder behandeling is - kortom: so dikwels ’n moelike saak van groot belang hanteer word; en aan die ander kant, wanneer die oordele van die toorn van God aan die lig kom, soos byvoorbeeld pes, oorlog en hongersnood, is dit ’n heilige instelling wat vir alle tye heilsaam is dat herders die (kerk)volk tot algemene vas en buitengewone gebede moet aanspoor. As iemand die getuienis hiervoor wat uit die Ou Testament aangevoer kan word, nie kan aanvaar nie asof dit dinge is wat nie by ’n Christelike kerk pas nie, staan dit vas dat die apostels dit ook so gedoen het. Ek meen dat daar nouliks iemand gevind sal word wat die opvatting oor voorbidding sal bevraagteken. Laat ons dus ’n ietsie oor die vas sê omdat die meeste mense van oordeel is dat dit nie so noodsaaklik is nie omdat hulle nie begryp watter voordeel dit inhou nie. Sommige mense verwerp dit heeltemal as iets wat oorbodig is⁶⁸ en omdat die gebruik nie so goed bekend is nie, verval dit maklik in bygeloof.

14. Другая часть дисциплины, в собственном смысле не связанная с властью ключей, состоит в том, что пастыри в соответствии с потребностями времени призывают народ либо к посту, либо к торжественным молитвам, либо к другим упражнениям в смирении и покаянии. Относительно этих вещей Бог не дал чёткого правила в своём Слове, так как предпочёл оставить их на усмотрение Церкви. Тем не менее их соблюдение весьма полезно и потому всегда практиковалось в древней Церкви. Но не апостолы были их изобретателями - они имели в качестве примера Закон и Пророков. Ибо всякий раз, когда случалось нечто важное, созывался народ, объявлялся пост и возносились молитвы Богу [Иоил 2:15; Деян 13:2-3]. Таким образом, апостолы последовали тому образу действий, который, как они знали, был не нов для народа Божьего и должен был оказаться полезным.

Подобное обоснование можно привести и в отношении прочих средств и упражнений, призванных побудить народ к исполнению долга или удержать его в послушании. Примеры тому рассеяны в разных местах Священной истории, и здесь нет нужды их перечислять. Но вот общий итог того, что нам следует иметь в виду: если в христианском народе возникнет разногласие, чреватое тяжелыми последствиями, или встанет вопрос об избрании служителя, или потребуется решить какое-нибудь трудное и весьма важное дело, или обнаружатся признаки гнева Божьего - например, чума, война или голод, - во всех подобных случаях во все времена полезный святой порядок требует, чтобы пастыри призвали народ к посту и к особенно усердным молитвам. А если кто-либо не захочет принять ветхозаветные свидетельства на этот счет как не подобающие христианской Церкви, пусть знает, что им не отказывались следовать сами апостолы.

Что касается молитв, не думаю, что найдётся человек, для которого здесь возникают трудности. Поэтому скажем лучше несколько слов о посте. Ибо многие не понимают пользы поста и потому не считают его необходимым; другие же, что ещё хуже, вовсе отвергают пост как излишество. В то же время, если не знать подлинного назначения поста, нетрудно впасть в суеверие.

15. Sanctum ac legitimum ieiunium tres habet fines. Eo enim utimur, vel ad macerandam ac subigendam carnem, ne lasciviat, vel ut ad preces ac sanctas meditationes melius simus comparati, vel ut testimonium sit nostrae coram Deo humiliationis, dum volumus reatum nostrum coram ipso confiteri. Primus finis non ita saepe locum habet in publico ieiunio: quod non una est omnibus corporis constitutio, non una valetudo; privato itaque ieiunio magis convenit. Secundus, utriusque communis est; tam enim universa Ecclesia eiusmodi praeparatione ad preces opus habet, quam privatim fidelium unusquisque. Tertius quoque similiter. Fiet enim interdum ut bello, vel peste, vel calamitate aliqua gentem unam percutiat Deus. In hac communi ferula ream se tota plebs faciat oportet, ac reatum profiteatur. Siquem vero privatum feriat manus Domini, idipsum faciat vel solus vel cum sua familia. Id quidem praecipue situm est in animi affectu. Sed enim ubi animus afficitur ut debet, fieri vix potest quin erumpat in externam testificationem: idque tum maxime si in communem aedificationem cedit, ut omnes simul, peccatum suum palam confitendo, laudem iustitiae Deo reddant, et se mutuo singuli exemplo suo cohortentur.

15. Le jusne sainct et droit regarde à trois fins: c’est à savoir pour domter la chair, à ce qu’elle ne s’esgaye pas trop: ou pour nous disposer à prieres et oraisons, et autres meditations sainctes: ou pour estre tesmoignage de nostre humilité devant Dieu, quand nous voulons confesser nostre peché devant luy. La premiere fin n’a pas souvent lieu au jusne publique, d’autant que tous ne sont pas d’une mesme complexion n’en semblable disposition de leur santé: cela donc convient plus au jusne particulier. La seconde fin est commune à l’un et à l’autre: Car toute l’Eglise a aussi bien mestier de se disposer par jusne à prier Dieu, qu’a un chacun particulier en son endroit. Autant en est-il de la troisieme fin. Car quelque fois il adviendra que Dieu frappera tout un peuple par guerre, ou par peste, ou par quelque autre calamité: en ceste verge qui est commune à tous, c’est bien raison que tout le peuple se rende coulpable. Mais si Dieu chastie quelque particulier, cestuy-là doit recognoistre sa faute avec sa famille. Il est bien vray que ceste recognoissance gist principalement en l’affection du cœur: mais quand le cœur est touché comme il doit, il ne se peut faire qu’il ne se declaire par tesmoignage exterieur: et principalement quand cela tourne en edification des autres: à fin que tous ensemble en confessant leurs pechez, rendent louange à Dieu, et s’exhortent mutuellement par bon exemple.

15. Holy and legitimate fasting is directed to three ends. For we practise it, either as a restraint on the flesh, to preserve it from licentiousness, or as a preparation for prayers and pious 422meditations, or as a testimony of our humiliation in the presence of God, when we are desirous of confessing our guilt before him. The first is not often contemplated in public fasting, because all men have not the same constitution or health of body; therefore it is rather more applicable to private fasting. The second end is common to both, such preparation for prayer being necessary to the whole Church, as well as to every one of the faithful in particular. The same may be said of the third. For it will sometimes happen that God will afflict a whole nation with war, pestilence, or some other calamity; under such a common scourge, it behoves all the people to make a confession of their guilt. When the hand of the Lord chastises an individual, he ought to make a similar confession, either alone or with his family. It is true that this acknowledgment lies principally in the disposition of the heart; but when the heart is affected as it ought to be, it can scarcely avoid breaking out into the external expression, and most especially when it promotes the general edification; in order that all, by a public confession of their sin, may unitedly acknowledge the justice of God, and may mutually animate each other by the influence of example.

15. Three ends of fasting. The first refers more especially to private fasting. Second and third ends.

A holy and lawful fast has three ends in view. We use it either to mortify and subdue the flesh, that it may not wanton, or to prepare the better for prayer and holy meditation; or to give evidence of humbling ourselves before God, when we would confess our guilt before him. The first end is not very often regarded in public fasting, because all have not the same bodily constitution, nor the same state of health, and hence it is more applicable to private fasting.The second end is common to both, for this preparation for prayer is requisite for the whole Church, as well as for each individual member. The same thing may be said of the third. For it sometimes happens that God smites a nation with war or pestilence, or some kind of calamity. In this common chastisement it behoves the whole people to plead guilty, and confess their guilt. Should the hand of the Lord strike any one in private, then the same thing is to be done by himself alone, or by his family. The thing, indeed, is properly a feeling of the mind. But when the mind is effected as it ought, it cannot but give vent to itself in external manifestation, especially when it tends to the common edification, that all, by openly confessing their sin, may render praise to the divine justice, and by their example mutually encourage each other.

15. Het heilige en wettige vasten heeft drie doeleinden. Want wij gebruiken het of om het vlees te verzwakken en te onderwerpen, opdat het niet losbandig worde, of opdat we beter toebereid zouden zijn tot heilige overdenkingen, of opdat het een getuigenis zou zijn van onze verootmoediging voor God, wanneer wij onze schuld voor Hem willen belijden. Het eerste doel komt niet zo dikwijls in aanmerking bij het algemene vasten, omdat niet allen dezelfde lichaamsgesteldheid en dezelfde gezondheidstoestand hebben. Dus past het meer bij het persoonlijke vasten. Het tweede doel is beide gemeen; want de kerk in haar geheel heeft evenzeer een dergelijke voorbereiding tot de gebeden nodig, als ieder der gelovigen in het bijzonder. Het derde evenzo. Want het zal soms gebeuren, dat God een volk treft met oorlog, pest of een of andere ramp. In deze gemeenschappelijke tuchtiging moet het gehele volk zich schuldig stellen en zijn schuld belijden. En indien des Heren hand een bijzonder persoon treft, moet hij hetzelfde doen òf alleen, òf met zijn huisgezin. Dit is voornamelijk gelegen in de gezindheid des harten. Want wanneer het hart geroerd wordt, zoals het moet, kan het ternauwernood anders, of het barst uit tot een uiterlijke betuiging, en wel dan het meest, wanneer het kan dienen tot algemene stichting, opdat allen tegelijk, hun zonde belijdend, aan God de lof der gerechtigheid geven, en zij onderling elkander door hun voorbeeld opwekken.

15. 851Der Zweck des Fastens

Ein heiliges und rechtmäßiges Fasten hat nun einen dreifachen Zweck. Denn wir wenden es an, (1.) um das Fleisch zu zähmen und zu unterwerfen, damit es sich nicht ungebunden gehen läßt, oder (2.), um zu Gebeten und heiligen Betrachtungen besser bereitet zu sein, oder endlich (3), um ein Zeichen unserer Demütigung vor Gott zu geben, wenn wir unsere Schuld vor ihm bekennen wollen.

Der erstgenannte Zweck kommt bei dem öffentlichen Fasten nicht besonders häufig in Betracht, weil nicht alle Leute von gleicher leiblicher Verfassung und Kraft sind; dieser Zweck paßt also mehr für das persönliche Fasten des einzelnen.

Der zweite Zweck findet sich beim öffentlichen wie beim privaten Fasten; denn die gesamte Kirche hat solche Bereitung zum Beten ebenso nötig wie jeder einzelne unter den Gläubigen für sich allein.

Auch von dem dritten Zweck gilt Ähnliches. Denn es wird zuweilen vorkommen, daß Gott ein bestimmtes Volk mit Krieg, Pestilenz oder irgendwelcher Not schlägt. Unter solch gemeinsamer Züchtigung soll sich das ganze Volk als schuldig anerkennen und auch seine Schuld bekennen. Trifft aber die Hand des Herrn einen einzelnen Menschen, so soll er allein oder mit seiner Hausgenossenschaft das gleiche tun. Nun beruht solches Anerkennen und Bekennen der Schuld zwar vornehmlich auf der inneren Regung des Herzens. Aber wo das Herz die rechte Empfindung hat, da kann das kaum geschehen, ohne daß es auch in eine äußere Beteuerung ausbricht, und zwar namentlich dann, wenn es zur allgemeinen Erbauung dient, daß alle miteinander durch öffentliches Bekenntnis ihrer Sünde Gott den Lobpreis der Gerechtigkeit zollen und jeder den anderen durch sein Beispiel dazu ermuntert.

15. Vas het drie doelstellings

Die heilige en wettige vas het drie doelstellings. Ons pas dit trouens toe om maer te word en ons vlees te onderwerp sodat dit nie uitspattig word nie, òf om beter voorberei te wees vir gebede en heilige oordenking, òf om as getuienis te dien van ons ootmoed voor God wanneer ons ons skuld voor Hom wil bely. Die eerste doelstelling is nie altyd van toepassing op openbare vas nie omdat almal nie dieselfde liggaamlike toestand en ook nie dieselfde gesondheidstoestand het nie. Gevolglik pas persoonlike vas eerder. Almal het egter deel aan die tweede doelstelling. Die hele kerk het trouens net so ’n behoefte aan voorbereiding vir hulle gebede as wat elkeen van die gelowiges dit het. Ten opsigte van die derde doelstelling geld dieselfde. Dit sal trouens soms gebeur dat God ’n volk met oorlog of pes of die een of ander ramp tref. In hierdie algemene straf moet die hele volk homself aankla en sy skuld bely. Maar as die hand van die Here iemand persoonlik slaan, moet hy dit alleen of saam met sy gesin doen. Dit is besonderlik gevestig in die 1537 gesindheid van (’n mens se) gemoed. Want wanneer (’n mens se) gemoed bewoë word soos dit moet, kan dit beswaarlik anders as om in uiterlike betuiging uit te bars. En dit gebeur veral as dit tot die algemene stigting bydra dat almal saam deur hulle sonde openlik te bely, God loof vir sy regverdigheid en hulle mekaar wedersyds elkeen deur sy eie voorbeeld aanspoor.

15. Святой и благочестивый пост преследует три цели: во-первых, он усмиряет плоть, дабы она не предавалась чрезмерным утехам; во-вторых, располагает к молитве и святым размышлениям; в-третьих, свидетельствует о нашем смирении перед Богом, когда мы хотим исповедаться перед Ним во грехе. Коллективный пост редко подразумевает первую цель, ибо все люди различны по своему телесному сложению и состоянию здоровья и усмирение плоти более подобает индивидуальному посту. Вторая цель является общей как для индивидуального, так и для коллективного поста. Ведь Церковь в целом не менее нуждается в приуготовлении к молитве, чем каждый отдельный человек. То же самое справедливо в отношении третьей цели. Всякий раз, когда Бог поражает народ мором, войной или бедствием, бич его обрушивается на всех и потому весь народ с полным основанием должен считать себя виновным. Но если Бог карает кого-либо в отдельности, тот обязан признать свою вину вместе с семьёй. Правда, такое признание совершается прежде всего в движении сердца. Но когда сердце действительно тронуто, это не может не выразиться и в определённом внешнем свидетельстве. Это особенно верно в том случае, когда раскаяние одного обращается в назидание другим, дабы все вместе, исповедуя свои грехи, вознесли хвалу Богу и поддержали друг друга добрым примером

16. Unde ieiunium, ut est signum humiliationis, frequentiorem usum habet in publico, quam inter homines privatos: utcunque 226 sit commune, ut dictum est. Quod ergo ad disciplinam, de qua nunc tractamus, pertinet: quoties de re aliqua magna Deo supplicandum est, ieiunium una cum oratione indicere expediret. Sic quum Paulo et Barnabae manus imponunt Antiochaeni, quo eorum ministerium, quod tanti momenti erat, melius Deo commendent, orationi ieiunium coniungunt [Act. 13. a. 3]. Sic ambo ipsi postea quum ministros praeficerent Ecclesiis, soliti sunt orare cum ieiunio^a [Ibidem 14. d. 23]. In genere hoc ieiunii non aliud spectarunt, nisi ut redderentur alacriores et magis expediti ad precandum. Hoc certe experimur, ventre pleno mentem non ita esse in Deum erectam, ut et serio ardentique affectu ferri in precationem, et in ea perseverare possit. Sic intelligendum est quod refert Lucas de Anna^b, eam serviisse Domino ieiuniis et obsecrationibus [Luc. 2. e. 37]. Neque enim cultum Dei reponit in ieiunio: sed significat sanctam mulierem se hoc modo exercuisse ad precandi assiduitatem. Tale fuit ieiunium Nehemiae, quum intentiore studio Deum pro liberatione populi sui precaretur [Nehe. 1. b. 4]. || Hanc ob causam dicit Paulus fideles recte facere si ad tempus abstineant a thoro coniugali, ut liberius vacent orationi et ieiunio: ubi ieiunium precationi vice adminiculi coniungens, nullius per se momenti esse admonet nisi quatenus refertur in hunc finem [1. Cor. 7. a. 5]. Deinde quum praecipiat eo loco coniugibus, ut alii aliis mutuam benevolentiam reddant [Ibidem a. 3], clarum est non de quotidianis precibus eum loqui, sed quae attentionem magis seriam exigunt.

16. Parquoy le jusne, quand il est signe d’humiliation, convient plus à tout un peuple en public, qu’il ne fait à un homme seul en privé: combien qu’il soit commun à l’un et à l’autre, comme nous avons dit. Et tant qu’il touche la discipline, de laquelle nous traitons à present, toutes fois et quantes que nous avons à prier Dieu en commun de quelque chose d’importance, il seroit expedient de remonstrer qu’on jusnast. En ceste sorte quand les fideles d’Antioche voulurent imposer les mains à Paul et à Barnabas. afin de mieux recommander le ministere d’iceux à Dieu, ils conjoignirent le jusne avec oraison (Act. 13:3). En ceste maniere aussi Paul et Barnabas, voulans ordonner Ministres par les Eglises, avoyent de coustume de jusner pour mieux prier, comme sainct Luc le recite (Act. 14:23). En ceste espece de jusne ils n’ont regardé autre chose, sinon afin de se mieux disposer, et se rendre plus alaigres à prier. Et de fait nous experimentons que quand le ventre est plein, l’esprit ne se peut pas si bien eslever à Dieu, pour estre incité d’une affection ardente à prieres, et perseverer en icelles. Et faut ainsi prendre ce que dit sainct Luc d’Anne la Prophetesse, qu’elle servoit Dieu en jusnes et prieres (Luc. 2:37). Car il ne constitue pas le service de Dieu à jusner; mais il denote que ceste saincte femme s’exerçoit par jusnes à prier continuellement. Tel estoit aussi le jusne de Nehemie, quaud il pria Dieu d’un zele vehement pour la delivrance de son peuple (Nehem. 1:4). Voila aussi en quel sens sainct Paul dit, que le mary et la femme fidele font bien, si pour quelque temps ils s’abstiennent de la compagnié du lict pour vaquer plus librement à jusne et oraison (1 Cor. 7:5). Car en conjoignant le jusne à la priere, comme une ayde et renfort, il signifie que de soy il seroit utile: qu’il le faut rapporter à ceste fin. Davantage, en commandant aux maris et aux femmes de rendre devoir mutuel l’un à l’autre (1 Cor. 7:3), il appert qu’il ne les separe point pour faire prieres ordinaires, mais quand il est question de quelque necessité speciale.

16. Wherefore fasting, as it is a sign of humiliation, is of more frequent use in public, than among individuals in private; though it is common to both, as we have already observed. With regard to the discipline, therefore, of which we are now treating, whenever supplications are to be presented to God on any important occasion, it would be right to enjoin the union of fasting with prayer. Thus when the believers at Antioch “laid their hands on Paul and Barnabas,” the better to recommend their very important ministry to God, they “fasted” as well as “prayed.”¹⁰⁵⁸ So also when Paul and Barnabas afterwards “ordained elders in every Church,” they used to “pray with fasting.”¹⁰⁵⁹ In this kind of fasting, their only object was, that they might be more lively and unembarrassed in prayer. And we find by experience, that after a full meal, the mind does not aspire towards God so as to be able to enter on prayer, and to continue in it with seriousness and ardour of affection. So we are to understand what Luke says of Anna, that she “served God with fastings and prayers.”¹⁰⁶⁰ For he does not place the worship of God in fasting, but signifies that by such means that holy woman habituated herself to a constancy in prayer. Such was the fasting of Nehemiah, when he prayed to God with more than common fervour for the deliverance of his people.¹⁰⁶¹ For this cause Paul declares it to be expedient for believers to practise a temporary 423abstinence from lawful enjoyments, that they may be more at liberty to “give themselves to fasting and prayer.”¹⁰⁶² For by connecting fasting with prayer as an assistance to it, he signifies that fasting is of no importance in itself, any further than as it is directed to this end. Besides, from the direction which he gives in that place to husbands and wives, to “render to” each other “due benevolence,” it is clear that he is not speaking of daily prayers, but of such as require peculiar earnestness of attention.

16. Public fasting and prayer appointed by pastors on any great emergency.

Hence fasting, as it is a sign of humiliation, has a more frequent use in public than among private individuals, although as we463have said, it is common to both. In regard, then, to the discipline of which we now treat, whenever supplication is to be made to God on any important occasion, it is befitting to appoint a period for fasting and prayer. Thus when the Christians of Antioch laid hands on Barnabas and Paul, that they might the better recommend their ministry, which was of so great importance, they joined fasting and prayer (Acts 13:3). Thus these two apostles afterwards, when they appointed ministers to churches, were wont to use prayer and fasting (Acts 14:23). In general, the only object which they had in fasting was to render themselves more alert and disencumbered for prayer. We certainly experience that after a full meal the mind does not so rise toward God as to be borne along by an earnest and fervent longing for prayer, and perseverance in prayer. In this sense is to be understood the saying of Luke concerning Anna, that she “served God with fastings and prayers, night and day” (Luke 2:37). For he does not place the worship of God in fasting, but intimates that in this way the holy woman trained herself to assiduity in prayer. Such was the fast of Nehemiah, when with more intense zeal he prayed to God for the deliverance of his people (Neh. 1:4). For this reason Paul says, that married believers do well to abstain for a season (1 Cor. 7:5), that they may have greater freedom for prayer and fasting, when by joining prayer to fasting, by way of help, he reminds us it is of no importance in itself, save in so far as it refers to this end. Again, when in the same place he enjoins spouses to render due benevolence to each other, it is clear that he is not referring to daily prayer, but prayers which require more than ordinary attention.

16. Daarom wordt het vasten, daar het een teken van verootmoediging is, vaker gebruik in het openbaar, dan onder de bijzondere personen: ook al is het algemeen, zoals gezegd is. Dus wat de tucht, waarover wij nu handelen, betreft, zou het nuttig zijn, zo dikwijls als men tot God moet smeken aangaande een of andere gewichtige zaak, vasten met gebed uit te schrijven. Zo hebben de gelovigen van Antiochië, toen zij Paulus en Barnabas de handen oplegden om hun dienst, die van zo groot gewicht was, Gode beter aan te bevelen, aan het gebed vasten verbonden (Hand. 13:3) Zo waren ook Paulus en Barnabas later gewoon, wanneer zij dienaars over de kerken stelden, te bidden met vasten (Hand. 14:23) Met deze soort van vasten hadden ze geen ander doel dan dat ze vuriger en beter toebereid zouden zijn tot het bidden. Wij ervaren althans, dat, wanneer de buik vol is, de geest niet zo tot God opgeheven is, dat hij met een ernstige en vurige gezindheid tot het gebed kan komen en daarin volharden. Zo moet verstaan worden, wat Lucas (Luc. 2:37) verhaalt aangaande Anna, dat ze de Here gediend heeft met vasten en smekingen. Immers hij stelt de dienst van God niet in het vasten, maar geeft te kennen, dat de heilige vrouw zich op die manier geoefend heeft tot de volharding in het gebed. Zo was het vasten van Nehemia (Neh. 1:4) toen hij met ingespannen ijver God bad voor de bevrijding van zijn volk. Daarom zegt Paulus (1 Cor. 7:5) dat de gelovigen wel doen, wanneer zij zich voor een tijd onthouden van het huwelijksbed, opdat ze zich met meer vrijheid kunnen wijden aan gebed en vasten: en terwijl hij daar het vasten als een hulpmiddel verbindt met het gebed, wijst hij er op, dat het op zichzelf van geen waarde is, tenzij voorzover het tot dit doel gebruikt wordt. Bovendien, daar hij op die plaats (1 Cor. 7:3) de gehuwden gebiedt, dat ze elkander wederkerige goedwilligheid betalen zullen, is het duidelijk, dat hij niet spreekt over de dagelijkse gebeden, maar van die, welke een meer ernstige aandacht eisen.

16. Fasten und Gebet

Daher findet das Fasten, weil es ein Zeichen der Demütigung ist, im öffentlichen Leben häufiger Anwendung als bei den einzelnen Menschen - obwohl es, wie gesagt, in beiden Fällen im Gebrauch steht. Was also die Zucht betrifft, um die es sich ja hier handelt, so wird es wohl, sooft es gilt, wegen eines wichtigen Anliegens zu Gott zu beten, angezeigt sein, mit dem Gebet zusammen auch ein Fasten anzusetzen. So geschah es, als die Antiochener dem Paulus und dem Barnabas die Hände auflegten: um den Dienst dieser Männer, der von so großer Bedeutung war, Gott desto besser ans Herz zu legen, verbanden sie mit ihrem Gebet das Fasten (Apg. 13,3). Ebenso haben diese beiden Männer nachher, als sie für die Kirchen hin und her Diener einsetzten, die Gewohnheit gehabt, unter Fasten zu beten (Apg. 14,23). Mit dieser Art von Fasten verfolgten sie keinen anderen Zweck, als eifriger und freier zum Beten zu werden. Denn wir machen ja unzweifelhaft die Erfahrung, daß bei vollem Bauche der Geist nicht derart zu Gott emporgerichtet ist, daß er von ernstlicher, heißer Empfindung zum Gebet getrieben werden und in ihm verharren könnte. So ist es auch zu verstehen, wenn Lukas von der Hanna berichtet, sie habe dem Herrn „mit Fasten und Beten gedient“ (Luk. 2,37). Denn damit macht er das Fasten nicht etwa zu einem Bestandteil des Gottesdienstes, sondern gibt nur zu verstehen, daß die heilige Frau sich auf diese Weise zu beständigem Eifer im Gebet geübt habe. Von dieser Art war auch das Fasten des Nehemia, als er Gott mit gespanntem Eifer um die Befreiung seines Volkes bat (Neh. 1,4). Aus diesem Grunde sagt Paulus, die Gläubigen täten recht daran, wenn sie sich zeitweilig des ehelichen Umgangs enthielten, um desto freier „zum Fasten und Beten Muße zu haben“ (1. Kor. 7,5); er verbindet hier das Fasten als ein Hilfsmittel mit dem Gebet und macht dadurch darauf aufmerksam, daß es an und für sich nur soweit Bedeutung hat, als es diesem Zweck dienstbar ist. Außerdem gibt er an dieser Stelle (Vers 3) den Eheleuten die Weisung, sich gegenseitig „die schuldige Freundschaft“ zu leisten (d.h.: was in Vers 5 gesagt ist, stellt eine Ausnahme dar!), und daraus ergibt sich deutlich, daß er (Vers 5) nicht von den täglichen Gebeten redet, sondern von solchen, die eine besonders ernste Aufmerksamkeit erfordern.

16. Openbare gebed en vas hoort bymekaar

Hoewel vas, soos ek gesê het,⁶⁹ ’n algemene oefening is, is dit as ’n teken van ootmoed meer gebruiklik in die openbaar as onder mense in hulle persoonlike lewe. Sover dit dus die dissipline wat ons nou behandel aangaan: so dikwels ons God om die een of ander belangrike saak moet aanroep, sou dit nuttig wees om vas saam met gebed te gelas. Wanneer die inwoners van Antiochië byvoorbeeld hulle hande op Paulus en Barnabas (se koppe) lê om hulle bedieningsamp wat van soveel belang was, beter aan God op te dra, verbind hulle vas met gebed.⁷⁰ So het Paulus en Barnabas daarna wanneer hulle bedienaars oor die kerke aangestel het, gewoonlik gebid en gevas.⁷¹ Hierin sien vas nie op iets anders as om die mense vuriger en meer voorbereid vir die gebed te maak nie. Ons ervaar dit beslis ook dat as ons versadig is, ons gedagtes nie so op God gerig is dat ons deur ’n ernstige en brandende begeerte in ons gebed meegesleur word en daarin kan volhard nie. So moet ons ook verstaan wat Lukas van Anna sê, naamlik dat sy die Here gedien het deur vas en smekinge.⁷² Hy stel die diens aan God trouens nie in vas nie maar hy gee te kenne dat hierdie heilige vrou haar so geoefen het om voortdurend te bid. So was ook Nehemia se vas toe hy met gespanner aandag gebid het dat God sy volk moes bevry.⁷³ Daarom sê Paulus dat gelowiges reg doen as hulle hulle tydelik van die huweliksbed weerhou om vry te wees om met groter vrymoedigheid te bid en te vas. Wanneer hy vas daar as ’n hulpmiddel aan die gebed verbind, wys hy daarop dat dit op sigself van geen waarde is behalwe in soverre dit tot hierdie doel strek nie.⁷⁴ Wanneer hy dan uiteindelik voorskryf dat eggenote wedersyds aan mekaar welwillendheid moet betoon,⁷⁵ is dit duidelik dat hy daar nie van daaglikse gebede praat nie, maar van gebede wat ernstiger aandag vereis.

16. По этой причине пост как знак смирения скорее должен практиковаться народом сообща, чем отдельным человеком в частном порядке, хотя, как уже было сказано, он возможен и в том и в другом случае. Что касается дисциплины, о которой мы сейчас говорим, то всякий раз, когда нам предстоит совместная молитва Богу о чём-либо важном, необходимо призывать народ к посту. Так, когда верующие Антиохии пожелали возложить руки на Павла и Варнаву, дабы вверить их на служение Богу, они сочетали пост с молитвой (Деян 13:3). Так же и Павел с Варнавой, рукополагая служителей для Церквей, имели обыкновение соблюдать пост, дабы лучше молиться об этом, сообщает св. Лука (Деян 14:23). Цель этого поста была в том, чтобы расположить и настроить души на молитву. В самом деле, нам известно из опыта, что, когда чрево наполнено, дух не способен легко вознестись к Богу и предаться пламенной и усердной молитве.

Следует также принять во внимание, как св. Лука говорит о пророчице Анне: о том, что она служит Богу постом и молитвой (Лк 2:37). Смысл этих слов не в том, что служение Богу якобы заключено в посте, а в том, что святая женщина постом упражняла себя в постоянной молитве. Для того же постился и Неемия, когда горячо молился Богу об освобождении своего народа (Неем 1:4 сл.). И в этом же смысле св. Павел говорит, что верующие муж и жена поступают хорошо, когда на время воздерживаются от брачного ложа, дабы с большей свободой предаться посту и молитве (1 Кор 7:5). Соединяя пост с молитвой как её подкрепление и вспомогательное средство, апостол тем самым указывает на бесполезность поста самого по себе. Так что следует всегда соотносить пост с этой целью. Кроме того, заповедь св. Павла о жене и муже, предписывающая им оказывать взаимное благорасположение, говорит о том, что он разделяет их не для обычной молитвы, а тогда, когда речь идёт о чём-то особо важном.

17. | Rursum si grassari incipit vel pestilentia, vel fames, vel bellum, aut siqua clades imminere alias regioni ac populo videtur: Pastorum tunc quoque officium est hortari ad ieiunium Ecclesiam, quo suppliciter iram Domini deprecetur. Se enim ad ultionem apparari et quodammodo armari denuntiat, ubi periculum apparere facit. Qualiter igitur promissa barba, impexo capillo, pulla veste, suppliciter se olim demittere rei solebant^c ad conciliandam iudicis misericordiam: ita nos, quum rei agimur coram Dei tribunali, eius severitatem miserabili habitu deprecari, tum eius gloriae interest ac publicae aedificationis, tum nobis quoque ipsis utile est ac salutare. Atque id quidem usitatum fuisse in populo Israelitico, ex verbis Ioelis colligere promptum est; nam quum iubet cani tuba, convocari coetum, 227 indici ieiunium, et ea quae sequuntur [Ioel. 2. d. 15]: loquitur ut de rebus communi consuetudine receptis. Paulo ante dixerat, de flagitiis populi constitutam esse quaestionem, ac iam imminere iudicii diem nuntiaverat, reosque citaverat ad dicendam causam¹; deinde vociferatur ut properent ad saccum et cinerem, ad fletum et ieiunium²: hoc est, ut externis quoque testificationibus se coram Domino prosternant. Cinis quidem et saccus illis forte temporibus magis conveniebant: sed convocatio et fletus et ieiunium, et quae sunt his similia, non dubium quin ad nostram quoque aetatem similiter pertineant, quoties ita rerum nostrarum conditio postulat. Nam quum sanctum sit exercitium cum ad humiliandos homines, tum ad humilitatem confitendam: cur eo minus utamur quam veteres in simili necessitate? Legimus ieiunasse in signum moestitiae non modo Israeliticam Ecclesiam, verbo Dei formatam ac constitutam [^a l. Sam. 7. b. 6 et 31. d. 13; 2. Reg. 1. b. 12³], sed Ninivitas quoque, qui nihil doctrinae praeter unicam Ionae praedicationem habebant [Ionae 3. b. 5]. Quid causae est igitur cur nos non idem agamus? At externa est ceremonia, quae finem in Christo una cum aliis accepit. Imo hodieque optimum fidelibus adminiculum est (ut semper fuit) et utilis admonitio, ad seipsos excitandos, ne sua nimia securitate et socordia Deum magis ac magis provocent, dum eius flagellis castigantur. Proinde Christus, quum Apostolos suos excusat quod non ieiunent, non dicit abrogatum esse ieiunium: sed calamitosis temporibus ipsum destinat, et coniungit cum luctu. Veniet, inquit, tempus, quum auferetur ab illis sponsus [Matth. 9. b. 15; Luc. 5. g. 34⁴].

17. Semblablement, si quelque peste, ou famine, ou guerre commence entre nous, ou s’il y a apparence qu’il doyve advenir quelque calamité sur un peuple ou sur un pays, l’office des Pasteurs est d’exhorter l’Eglise à jusner, pour prier à Dieu avec humilité qu’il destourne son ire: lequel denonce qu’il s’appreste et s’arme à faire vengeance, quand il nous monstre quelque apparence de danger. Pourtant, comme les malfaiteurs jadis avoyent de coustume de se vestir de noir, nourrir leurs barbes, et user d’autres signes de dueil pour fleschir leurs juges à misericorde: aussi quand Dieu nous adjourne devant son siege judicial, il nous est expedient et salutaire de requerir merci avec demonstrances exterieures de nostre tristesse: et cela aussi sert à sa gloire, et à l’edification de chacun. Que tel ait esté l’usage du peuple d’Israel, il est aisé de le tirer des parolles du Prophete Joel. Car quand il commande qu’on sonne la trompette, qu’on assemble le peuple, qu’on denonce le jeune (Joel 2:15) et tout le reste qui s’ensuit, il parle de choses tout accoustumées de son temps. Or un peu auparavant il avoit dit que desja Dieu faisoit le procés du peuple, et que le jour de leur sentence estoit prochain, les citant à respondre. Puis apres il les exhorte de courir au sac et à la cendre, à pleurs et à jusnes: c’est à dire il les admonneste de s’abbattre et humilier devant Dieu, mesme par tesmoignages exterieurs. Il est vray que le sac et la cendre convenoyent plus à ce temps-là qu’au nostre: mais quant est d’assembler le peuple, de pleurer, de jusner et faire les choses semblables, il n’y a doute que cela n’appartienne aussi bien à nous, toutes fois et quantes que la condition de nostre estat le requiert. Car puis que c’est un sainct exercice pour les fideles, tant pour les humilier que pour confesser leur humilité, pourquoy n’en userionsnous aussi bien comme les anciens, en necessité semblable? L’Escriture nous monstre que non seulement l’Eglise d’Israel, qui estoit instruite en la parolle de Dieu, a jusné en signe de tristesse (1 Sam. 7:6; 31:13; 2 Sam. 1:12; 1 Rois 21:12): mais aussi le peuple de Ninive, lequel n’avoit ouy nulle doctrine outre la predication de Jonas (Jon. 3:5). Pourquoy donc n’en ferions-nous autant en cas pareil? Quelcun me dira que c’est une ceremonie externe, laquelle a prins fin en Christ avec les autres. Je respon que c’est aussi bien aujourdhuy une tresbonne ayde aux fideles, comme ç’a tousjours esté; et une admonition utile pour les resveiller, afin de ne provoquer point davantage l’ire de Dieu par leur nonchalance et dureté, quand ils sont chastiez de ses verges. Pourtant Jesus Christ excusant ses Apostres de ce qu’ils ne jusnoyent point, ne dit pas que le jusne soit aboly, mais il dit qu’il convient au temps d’affliction, et le conjoinct avec pleur et tristesse. Le temps viendra, dit-il, que l’Espoux leur sera osté (Luc. 5:34; Matth. 9:15).

17. In like manner, when war, pestilence, or famine begins to rage, or when any other calamity appears to threaten a country and people, then also it is the duty of pastors to exhort the Church to fasting, that with humble supplications they may deprecate the wrath of the Lord; for when he causes danger to appear, he announces himself as prepared and armed for vengeance. Therefore, as it was anciently the custom for criminals to appear with long beards, dishevelled hair, and mourning apparel, in order to excite the pity of the judge; so when we stand as criminals before the tribunal of God, it is conducive to his glory and the general edification, as well as expedient and salutary for ourselves, to deprecate his severity by external demonstrations of sorrow. That this was customary among the people of Israel, it is easy to infer from the language of Joel; for when he commands to “blow the trumpet, sanctify a fast, and call a solemn assembly,”¹⁰⁶³ and proceeds to give other directions, he speaks as of things commonly practised. He had just before said that inquisition was made respecting the crimes of the people, had announced that the day of the Lord was at hand, and had cited them, as criminals, to appear and answer for themselves; afterwards, he warns them to have recourse to sackcloth and ashes, to weeping and fasting, that is, to prostrate themselves before the Lord with external demonstrations of humility. Sackcloth and ashes, perhaps, were more suitable to those times; but there is no doubt that assembling, and weeping, and fastings, and similar acts, are equally proper for us in the present age, whenever the state of our affairs requires them. For as it is a holy exercise, adapted both to humble men and to confess their humility, why should it be less used by us than by the ancients in similar necessities? We read that fasting in token of sorrow was not only practised by the Israelitish Church, which was formed and regulated by the word of God, but also by the inhabitants of Nineveh, who had no instruction except the preaching of Jonah.¹⁰⁶⁴ What cause, then, is there, why we should not practise the same? But, it will be said, it is 424an external ceremony, which, with all the rest, terminated in Christ. I reply, that even at this day it is, as it always has been, a most excellent assistance and useful admonition to believers to stimulate them, and guard them against further provocations of God by their carelessness and inattention, when they are chastised by his scourges. Therefore, when Christ excuses his apostles for not fasting, he does not say that fasting is abolished, but appoints it for seasons of calamity, and connects it with sorrow. “The days will come,” says he, “when the bridegroom shall be taken away from them.”¹⁰⁶⁵

17. Examples of this under the Law.

On the other hand, when pestilence begins to stalk abroad, or famine or war, or when any other disaster seems to impend over a province and people (Esther 4:16), then also it is the duty of pastors to exhort the Church to fasting, that she may suppliantly deprecate the Lord’s anger. For when he makes danger appear, he declares that he is prepared and in a manner armed for vengeance. In like manner, therefore, as persons accused were anciently wont, in order to excite the commiseration of the judge, to humble themselves suppliantly with long beard, dishevelled hair, and coarse garments, so when we are charged before the divine tribunal, to deprecate his severity in humble raiment is equally for his glory and the public edification, and useful and salutary to ourselves. And that this was common among the Israelites we may infer from the words of Joel. For when he says, “Blow the trumpet in Zion, sanctify a fast, call a solemn assembly,” &c. (Joel2:15), he speaks as of things received by common custom. A little before he had said that the people were to be tried for their wickedness, and that the day of judgment was at hand, and he had summoned them as criminals to plead their cause: then he exclaims that they should hasten to sackcloth and ashes, to weeping and fasting; that is, humble themselves before God with external manifestations. The sackcloth and ashes, indeed, were perhaps464more suitable for those times, but the assembly, and weeping and fasting, and the like, undoubtedly belong, in an equal degree, to our age, whenever the condition of our affairs so requires. For seeing it is a holy exercise both for men to humble themselves, and confess their humility, why should we in similar necessity use this less than did those of old? We read not only that the Israelitish Church, formed and constituted by the word of God, fasted in token of sadness, but the Ninevites also, whose only teaching had been the preaching of Jonah.¹ Why, therefore, should not we do the same? But it is an external ceremony, which, like other ceremonies, terminated in Christ. Nay, in the present day it is an admirable help to believers, as it always was, and a useful admonition to arouse them, lest by too great security and sloth they provoke the Lord more and more when they are chastened by his rod. Accordingly, when our Saviour excuses his apostles for not fasting, he does not say that fasting was abrogated, but reserves it for calamitous times, and conjoins it with mourning. “The days will come when the bridegroom shall be taken from them” (Mt. 9:35; Luke 5:34).

17. Wederom, wanneer er pestilentie, of hongersnood of oorlog begint te woeden, of indien er op andere wijze een of andere ramp het land en het volk boven het hoofd schijnt te hangen, ook dan is het de plicht der herders de kerk tot vasten op te wekken, om ootmoedig des Heren toorn af te bidden. Want wanneer Hij een gevaar doet verschijnen, kondigt Hij aan, dat Hij zich tot wraak bereidt en in zekere zin wapent. Evenals dus oudtijds de aangeklaagden met lange baard, ongekamde haren en in rouwgewaad zich ootmoedig plachten neer te werpen om de barmhartigheid van de rechter in te roepen, zo is het ook dienstig tot Gods eer en algemene stichting, en ook nuttig en heilzaam voor ons zelf, dat wij, wanneer wij aangeklaagd worden voor Gods rechterstoel, zijn gestrengheid in deerniswekkende gestalte afbidden. En dat dit gebruikelijk geweest is bij het Israelitische volk, kan men opmaken uit de woorden van Joël (Joël2:15) Want wanneer hij beveelt de bazuin te blazen, de vergadering saam te roepen, een vasten uit te schrijven, en wat verder volgt, dan spreekt hij daarover als van zaken, die door het algemeen gebruik aanvaard waren. Een weinig te voren had hij gezegd, dat God besloten had tot een onderzoek naar de schanddaden des volks, en hij had verkondigd, dat de dag des gerichts reeds naderde, en hij had de beschuldigden gedagvaard om zich te verantwoorden; vervolgens roept hij uit, dat ze zich moeten haasten tot zak en as, tot wenen en vasten, dat is, dat ze ook door uiterlijke betuigingen zich voor God moesten vernederen. De as en de zak kwamen wellicht meer met die tijden overeen; maar de samenroeping, het geween en het vasten en dergelijke behoren ongetwijfeld evengoed ook tot onze tijd, zo dikwijls als de toestand van onze zaken het eist. Want waarom zouden wij, daar het een heilige oefening is, zowel tot verootmoediging der mensen, als ook tot belijdenis van de ootmoed, haar minder gebruiken dan de ouden in een gelijke nood? Wij lezen, dat tot een teken van droefheid niet alleen de Israelitische kerk gevast heeft (1 Sam. 7:6; 31:13; 2 Sam.1:12) die door Gods Woord gevormd en ingericht was, maar ook de Ninevieten (Jona 3:5) die geen andere onderwijzing hadden dan alleen de prediking van Jona. Wat voor reden is er dus, waarom wij niet hetzelfde zouden doen? Maar, zal men zeggen, het is een uiterlijke ceremonie, die evenals de anderen in Christus haar eind genomen heeft. Zeker, maar het is ook tegenwoordig evenals het altijd geweest is, een zeer goed hulpmiddel voor de gelovigen en een nuttige vermaning om zichzelf op te wekken, dat ze niet door hun al te grote onbekommerdheid en zorgeloosheid God meer en meer zouden tergen, wanneer zij door zijn geselen gekastijd worden. Daarom zegt Christus (Matt. 9:15; Luc.5:34) wanneer Hij zijn apostelen verontschuldigt, dat ze niet vasten, niet, dat het vasten afgeschaft is; maar Hij bestemt het voor tijden van rampspoed en verbindt het met rouw. "De tijd zal komen," zegt Hij, "wanneer de bruidegom van hen zal weggenomen worden."

17. 852Fasten als Bußübung

Auf der anderen Seite: wenn Pestilenz oder Hungersnot oder Krieg zu wüten beginnen oder wenn sonst einem Land oder Volk ein Verderben zu drohen scheint, so ist es auch in solchem Falle die Amtspflicht der Hirten, die Kirche zum Fasten zu ermahnen, um den Herrn demütig um Abwendung seines Zorns zu bitten. Denn wenn er eine Gefahr auftreten laßt, so kündigt er damit an, daß er sich zur Strafe bereitet und gleichsam wappnet. Wie sich also früher die Angeklagten mit lang herabhängendem Barte, mit ungeschorenem Haupthaar und im Trauergewand demütig vor ihrem Richter niederzuwerfen pflegten, um von ihm Barmherzigkeit zu erlangen, so ist es sowohl der Ehre Gottes und der allgemeinen Erbauung dienlich als auch für uns selbst nützlich und heilsam, daß wir ihn in erbarmungswürdiger Haltung um Abwendung seiner Strenge bitten, wenn wir vor seinem Richterstuhl als Angeklagte erscheinen. Und daß dies im Volke Israel gebräuchlich gewesen ist, das läßt sich leicht aus den Worten des Joel entnehmen; denn wenn er gebietet, man solle mit Posaunen blasen, die Gemeinde zusammenrufen, ein Fasten ausschreiben und so weiter (Joel 2,15f.), so spricht er wie von Dingen, die durch allgemeine Übung in Aufnahme gekommen waren. Kurz vorher hatte er gesagt, über die Schandtaten des Volkes solle jetzt Untersuchung gehalten werden, er hatte auch angekündigt, daß der Tag des Gerichtes bereits bevorstehe, und er hatte die Schuldigen zur Rechenschaft gerufen (Joel 2,1). Und dann ruft er laut, das Volk solle zu Sack und Asche, zu Weinen und Fasten eilen, das heißt: es solle sich auch mit äußeren Zeichen vor dem Herrn niederwerfen (Joel 2,12). Nun paßten Asche und Sack vielleicht mehr für jene Zeiten; aber die Zusammenberufung des Volkes, das Weinen und das Fasten und was sonst dergleichen ist, das gehört unzweifelhaft in gleicher Weise auch in unsere Zeit, und zwar jedesmal, wenn es die Lage unserer Verhältnisse erfordert. Denn es ist doch eine heilige Übung zur Demütigung der Menschen wie auch zum Bekenntnis solcher Demut - und weshalb sollten wir es da weniger anwenden als die Alten in gleicher Not? Wir lesen doch, daß nicht nur die israelitische Kirche, die nach Gottes Wort gestaltet und eingerichtet war, zum Zeichen der Trauer gefastet hat (1. Sam. 7,6; 31,13; 2. Sam. 1,12), sondern daß auch die Einwohner von Ninive das gleiche getan haben, die doch keine andere Unterweisung besaßen als allein die Predigt des Jona (Jona 3,5). Was für ein Grund besteht also, daß wir nicht dasselbe tun sollten?

Aber, so könnte man einwenden, es handelt sich doch hier um eine äußerliche Zeremonie, die mit den anderen zusammen in Christus ihr Ende gefunden hat! Nein, das Fasten ist, wie es das stets gewesen ist, für die Gläubigen auch heute noch ein sehr gutes Hilfsmittel und eine segensreiche Mahnung, sich selber aufzumuntern, damit sie Gott in ihrer allzu großen Sorglosigkeit und Lässigkeit nicht mehr und mehr reizen, wenn sie von seinen Geißeln gezüchtigt werden. Deshalb sagt Christus, als er seine Apostel wegen ihrer Unterlassung des Fastens entschuldigt, auch nicht etwa, das Fasten sei abgeschafft, sondern er bestimmt es für notvolle Zeiten und verbindet es mit der Trauer; „es wird die Zeit kommen“, sagt er, „daß der Bräutigam von ihnen genommen wird“ (Matth. 9,15; Luk. 5,34f.).

17. 1538 Gebed en vas by geleentheid van openbare rampe en teenspoed

As pes òf hongersnood, òf oorlog begin hoogty vier, òf as die een of ander ramp lyk asof dit ’n landstreek en ’n volk bedreig, is dit aan die ander kant ook herders se plig om die kerk aan te spoor om te vas om smekend die toorn van die Here af te bid. Hy verklaar trouens dat Hy gereed en op een of ander manier bewapen is om wraak te neem wanneer Hy gevaar laat verskyn. Soos aangeklaagdes hulle gewoonlik eertyds dus met n lang baard, ongekamde hare en vuil klere smekend neergewerp het om genade van ’n regter te verkry, so betaam dit ons ook om, wanneer ons voor die regterstoel van God aangekla word, sy strengheid met ’n treurige houding af te bid omdat dit enersyds van belang is vir sy heerlikheid en die algemene openbare stigting en omdat dit andersyds  juis ook vir ons voordelig en heilsaam is. Dit is weliswaar maklik om uit Joël se woorde die afleiding te maak dat dit gebruiklik was onder die Israeliete. Wanneer hy gelas dat die basuin geblaas, die vergadering byeengeroep, vas aangesê word, en die dinge wat daarop volg,⁷⁶ praat hy van dinge wat in die daaglikse gebruik aanvaar is. ’n Bietjie vroeër het hy gesê dat ondersoek ingestel is na die sondes van die volk; hy het verklaar dat die dag van oordeel reeds oor hulle hang en hy het hulle as aangeklaagdes gedaag om hulle saak te verdedig.⁷⁷ Daarna verhef hy sy stem (en beveel) dat hulle hulle na sak en as, en na gehuil en vas moet haas.⁷⁸ Dit beteken dat hulle hulle ook met uiterlike getuienis voor die Here moes neerwerp. Sak en as het miskien beter by hulle tydsgewrig gepas; maar die byeenroep, die gehuil, die vas en dergelike dinge het ongetwyfeld net so op ons tyd betrekking so dikwels ons omstandighede dit vereis. Aangesien dit immers ’n heilige oefening is om mense sowel ootmoedig te maak as om hulle ootmoed te bely, waarom sou ons dit dan in ’n soortgelyke noodtoestand minder toepas as die mense van ouds? Ons lees dat nie alleen die Israelitiese kerk wat volgens die Woord van God gevorm en ingerig was, as ’n teken van droefheid gevas het nie,⁷⁹ maar ook die inwoners van Ninevé wat met uitsondering van een preek van Jona geen onderwysing gehad het nie.⁸⁰ Wat is dan die rede waarom ons nie dieselfde sou doen nie?

“Maar dit is ’n uiterlike seremonie wat saam met ander seremonies in Christus tot ’n einde gekom het.” Ja, dit is ook vandag nog die beste hulpmiddel vir gelowiges soos dit altyd was, en ’n nuttige vermaning om 1539 hulleself op te wek om nie vanweë oordrewe onbesorgdheid en traagheid God al hoe meer en meer uit te tart wanneer hulle deur sy géselslae getug word nie. Wanneer Christus sy apostels verontskuldig omdat hulle nie vas nie, sê Hy nie dat vas daarom afgeskaf is nie, maar Hy bestem dit vir tye van teenspoed en verbind dit aan droefheid. Hy sê: “Daar sal ’n tyd kom wanneer die bruidegom van hulle weggeneem sal word”.⁸¹

17. Главным образом в случае мора, голода, войны или другого бедствия, надвигающегося на страну или народ, дело пастырей - призвать Церковь к посту, дабы в смирении молить Бога отвратить свой гнев. Ибо всякий раз, когда Бог являет нам признаки опасности, Он тем самым предупреждает о своем скором мщении. В прежние времена преступники зачастую облачались в чёрное, отращивали бороды и выказывали прочие признаки скорби, чтобы пробудить в судьях милосердие. Так и мы, будучи призваны к Божьему суду, ради нашего спасения должны молить о милости, выражая свою печаль в том числе и внешним образом. Помимо прочего, это служит к славе Божьей и ко всеобщему назиданию.

Именно таков был обычай израильского народа, как нетрудно заключить из слов пророка Иоиля. Когда он велит вострубить трубою, собрать народ и объявить пост (Иоил 2:15), он говорит о вещах, в его время привычных. Чуть выше он объявляет, что Бог осудил народ и близок день исполнения приговора; чуть ниже - призывает народ облачиться во власяницы, посыпать головы пеплом, рыдать и поститься - другими словами, увещевает его склониться и смириться перед Богом, в том числе свидетельствуя об этом внешними знаками. Конечно, власяница и пепел в то время были уместнее, чем сейчас. Но что касается собрания народа, рыданий, поста и прочих подобных вещей, они без сомнения пригодны и для нас, когда обстоятельства вызывают в них необходимость. Ведь если они представляют собой святое упражнение для верующих - упражнение как в смирении, так и в исповедании смирения, - то почему бы нам не использовать их, как это делали древние, в сходных обстоятельствах? Писание свидетельствует о том, что не только израильская Церковь, наставленная в Слове Божьем, обращалась к посту в знак скорби (1 Цар 7:6; 31:13; 2 Цар 1:12)[3 Цар 21:12], но и народ ниневийский, не слышавший иного учения, кроме проповеди Ионы (Иона 3:5). Почему бы и нам не поступать так в подобных обстоятельствах?

Мне могут возразить, что это внешний обряд, упразднённый во Христе наряду с прочими. На это я отвечу, что и сегодня он остаётся весьма действенным вспомогательным средством для верующих, каким был всегда, и полезным способом поддержания бодрствования, дабы мы не умножали гнева Божьего нерадением и упрямством, когда Он обрушивает на нас свой бич. Поэтому Иисус Христос, оправдывая апостолов за несоблюдение поста, не говорит, что пост вовсе отменяется, но что он подобает времени печали, и связывает его со слезами и скорбью: «Придут Дни, когда отнимется у них жених» (Мф 9:15; Лк 5:34-35).

18. Nequis autem error sit in nomine: definiamus quid sit ieiunium; non enim simpliciter continentiam ac parsimoniam in victu hic intelligimus, sed quiddam aliud. Piorum quidem vita frugalitate et sobrietate temperata esse debet, ut quandam ieiunii speciem, quoad fieri potest, toto suo decursu prae se ferat. Sed est praeterea ieiunium aliud temporale, quum aliquid ex consueta vivendi ratione retrahimus: vel ad diem unum, vel ad certum tempus, et nobis continentiam indicimus in victu ordinaria illa arctiorem ac severiorem. Hoc in tribus situm est, in tempore, in ciborum qualitate, et parsimonia. Tempus dico, ut ieiuni defungamur iis actionibus quarum causa instituitur ieiunium. Quemadmodum, exempli causa, si ob solennem precationem quis ieiunet, ut eo impransus accedat. Qualitas in eo 228 sita est ut absint omnes lautitiae, ac plebeiis vilioribusque cibis contenti, palatum delicatis non irritemus. Quantitatis ratio in hoc est, ut parcius ac levius solito vescamur: tantum ad necessitatem, non etiam ad voluptatem.

18. Mais afin qu’il n’y ait point d’erreur quant au nom, il est mestier de definir que c’est que jusne. Car nous n’entendons point seulement par ce mot une simple temperance et sobrieté au boire et au manger, mais quelque chose davantage. Il est bien vray que la vie des fideles doit estre attrempée d’une sobrieté perpetuelle, si qu’il y ait comme une espece de jusne en l’homme Chrestien, pendant qu’il vit en ce monde: mais outre cela, il y a un autre jusne temporel, quand nous restraignons nostre vivre outre ce que nous avons accoustumé d’en prendre: et cela ou pour un jour, ou pour un certain temps: et usons d’une temperance plus estroite que d’ordinaire. Ceste restriction gist en trois choses, au temps, en la qualité des viandes, et en la mesure. J’enten par le temps, que nous soyons à jun quand nous avons à faire ce pourquoy nous jusnons. Comme pour exemple: si quelcun jusne à cause d’une priere solennelle, qu’il demeure à jun jusques à ce qu’elle soit faite. La qualité gist en cela, que nous n’ayons pas des viandes friandes et delicates pour provoquer le palais à manger, mais que nous soyons contens de viandes simples, communes et vulgaires. La mesure est, que nous mangions moins et plus legerement que de coustume: seulement pour la necessité, et non point pour plaisir et volupté.

18. That there may be no mistake respecting the term, let us define what fasting is. For we do not understand it to denote mere temperance and abstinence in eating and drinking, but something more. The life of believers, indeed, ought to be so regulated by frugality and sobriety, as to exhibit, as far as possible, the appearance of a perpetual fast. But beside this, there is another temporary fast, when we retrench any thing from our customary mode of living, either for a day or for any certain time, and prescribe to ourselves a more than commonly rigid and severe abstinence in food. This restriction consists in three things,—in time, in quality, and in quantity of food. By time, I mean that we should perform, while fasting, those exercises on account of which fasts are instituted. As, for example, if any one fast for solemn prayer, he should not break his fast till he has attended to it. The quality consists in an entire abstinence from dainties, and contentment with simpler and humbler fare, that our appetite may not be stimulated by delicacies. The rule of quantity is, that we eat more sparingly and slightly than usual, only for necessity, and not for pleasure.

18. Fasting consists chiefly in three things—viz. time, the quality, and sparing use of food.

But that there maybe no error in the name, let us define what fasting is; for we do not understand by it simply a restrained and sparing use of food, but something else. The life of the pious should be tempered with frugality and sobriety, so as to exhibit, as much as may be, a kind of fasting during the whole course of life. But there is another temporary fast, when we retrench somewhat from our accustomed mode of living, either for one day or a certain period,and prescribe to ourselves a stricter and severer restraint in the use of that ordinary food. This consists in three things—viz. the time, the quality of food, and the sparing use of it. By the time I mean, that while fasting we are to perform those actions for the sake of which the fast is instituted. For example, when a man fasts because of solemn prayer, he should engage in it without having taken food. The quality consists in putting all luxury aside, and, being contented with common and meaner food, so as not to excite our palate by dainties. In regard to quantity, we must eat more lightly and sparingly, only for necessity and not for pleasure.

18. Opdat men echter niet zou dwalen in de naam, zo laat ons bepalen, wat vasten is. Want wij verstaan daaronder niet eenvoudig matigheid en spaarzaamheid in levensmiddelen, maar iets anders. Het leven der vromen moet wel door matigheid en soberheid beheerst worden, zodat het in zijn ganse loop een zekere gedaante van vasten, voorzover mogelijk is, vertoont. Maar er is bovendien een ander, tijdelijk, vasten, wanneer wij van onze gewone levenswijze iets afnemen, of voor één dag, of voor een bepaalde tijd, en ons een ingetogenheid opleggen in levensmiddelen, die wat nauwer en strenger is dan de gewone. Dit is in drie dingen gelegen, namelijk in de tijd, in de hoedanigheid der spijzen en in het spaarzaam gebruik ervan. Met de tijd bedoel ik, dat wij nuchter die handelingen volbrengen, terwille van welke het vasten bepaald wordt. Bijvoorbeeld, wanneer iemand terwille van het algemene gebed vast, dat hij dan daartoe komt zonder gegeten te hebben. De hoedanigheid is daarin gelegen, dat alle lekkernijen afwezig zijn en wij, met gewone en eenvoudiger spijzen tevreden, het gehemelte niet strelen met fijne spijzen. Het rekening houden met de hoeveelheid bestaat daarin, dat wij kariger en lichter eten dan gewoonlijk, slechts zoveel als nodig is, maar niet ook tot genot.

18. Das Wesen des Fastens

Damit aber an dem Namen kein Irrtum entsteht, so wollen wir bestimmen, was Fasten bedeutet. Denn unter Fasten verstehen wir nicht etwa einfach Enthaltsamkeit im Essen und Trinken, sondern etwas anderes. Gewiß soll das Leben der Frommen dermaßen von Einfachheit und Schlichtheit regiert werden, daß es, soweit das möglich ist, in seinem ganzen Verlauf eine bestimmte Art von Fasten an den Tag legt. Aber es gibt außerdem noch ein anderes, zeitliches Fasten, wobei wir uns etwas von der gewohnten Lebensweise abziehen, und zwar entweder für einen Tag oder für bestimmte Zeit, und wobei wir uns im Essen und Trinken eine Enthaltsamkeit auferlegen, die schärfer und strenger ist als 853 die sonst gewöhnliche. Dies Fasten besteht nun in drei Stücken: in der Zeit, in der Art der Speisen und in der Einschränkung (bezüglich der Menge). Unter der „Zeit“ verstehe ich dies, daß wir die Handlungen, um derentwillen das Fasten verordnet wird, nüchtern vollbringen. So zum Beispiel: wenn jemand um des öffentlichen Gebets willen fastet, so soll er sich dazu einfinden, ohne gegessen zu haben. Die „Art“ besteht darin, daß wir alle Leckereien beiseite lassen und, mit gewöhnlicher, einfacher Nahrung zufrieden, unseren Gaumen nicht mit köstlicher Speise reizen. Das (sparsame) Bedachtnehmen auf das „Maß“ bedeutet, daß wir uns spärlicher und leichter ernähren, als wir es sonst gewohnt sind, und unsere Nahrung nur der Notdurft, nicht aber zugleich dem Ergötzen dienen lassen.

18. Wat ‘vas’ waarlik beteken; die tydperk daarvan, die aard van die kos en spaarsame gebruik daarvan

Maar om te voorkom dat iemand oor die woord dwaal, moet ons omskryf wat vas beteken. Ons verstaan hieronder trouens nie doodeenvoudig net weerhouding en spaarsaamheid in (die gebruik van) voedsel nie maar iets anders. Godvrugtige mense se lewe behoort trouens met spaarsaamheid en nugterheid getemper te wees sodat hulle hulle hele lewe lank sover moontlik die indruk van vas behoort te gee. Maar daar is hierbenewens ook ’n tydelike vas wanneer ons iets uit ons gewone lewenswyse wegneem en ons ons vir ’n dag, òf vir ’n bepaalde tyd nouer en strenger beheersing in die gebruik van voedsel aansê. Dit is geleë in drie dinge, naamlik in die tydperk, die aard van die voedsel en spaarsaamheid daarin. Onder tydperk bedoel ek dat ons nugter dié handelinge moet voltooi ter wille waarvan die vas ingestel word. As iemand byvoorbeeld vas met die oog op plegtige gebed, moet hy dit benader sonder om te eet. Die aard (van die voedsel) is daarin geleë dat alle lekkernye afwesig moet wees en dat ons met gewone goedkoper kos tevrede moet wees en nie ons lus deur lekkernye moet laat prikkel nie. ’n Maat vir die hoeveelheid bestaan daarin dat ons spaarsamiger en ligter as gewoonlik moet eet slegs na behoefte en nie na willekeur nie.

18. Но чтобы не возникало недоразумений по поводу названия, необходимо определить, что такое пост. Ибо мы разумеем под этим словом не просто воздержанность и умеренность в еде и питье, а нечто большее. Конечно, жизнь верующего должна умеряться постоянной воздержанностью - так, чтобы на протяжении всего земного существования христианин как бы соблюдал некий пост. Но помимо этого есть и другой, временный пост, когда мы ограничиваем себя более обычного и практикуем более строгое воздержание в течение одного дня или другого определённого времени. Это ограничение имеет три стороны: продолжительность, виды пищи, мера. Под продолжительностью я разумею время пощения, необходимое для исполнения того, из-за чего или ради чего мы постимся. Например, если некто постится по причине торжественной молитвы, он должен соблюдать пост до окончания молитвы. Ограничение в видах пищи предполагает, что мы отказываемся от изысканных и тонких кушаний, доставляющих наслаждение при еде, и довольствуемся простой, грубой пищей. Мера же означает, что мы едим меньше обычного и только по необходимости, а не для удовольствия или из чревоугодия.

19. At vero semper in primis cavendum nequid obrepat superstitionis, quemadmodum antehac magno Ecclesiae malo accidit. Multo enim satius fuerit nullum prorsus esse ieiuniorum usum quam diligenter observari, et interim corruptum esse falsis perniciosisque opinionibus, ad quas mundus subinde delabitur, nisi summa fide ac prudentia obviam eant Pastores.^a Primum est ut semper urgeant quod docet Ioel, scindenda esse corda, non vestimenta [Ioel. 2. c. 13]: hoc est, admoneant plebem, non magni per se aestimari a Deo ieiunium nisi adsit interior cordis affectus, vera peccati et suiipsius displicentia, vera humiliatio, verusque dolor ex timore Dei. Imo ieiunium non aliam ob causam utile esse nisi quod istis accedit velut inferius adminiculum. Nihil enim magis execratur Deus quam dum homines signa et externam speciem pro cordis innocentia obiiciendo, fucum sibi facere conantur. Itaque in hanc hypocrisin severissime invehitur Iesaias, quod Iudaei satisfactum Deo putarent ubi ieiunaverant duntaxat, utcunque impietatem et impuras cogitationes in animo foverent. Nunquid tale est (inquit) ieiunium quod Dominus elegit? et quae sequuntur [Iesa. 58. b. 5]¹. Non igitur inutilis modo ac supervacua fatigatio est hypocriticum ieiunium, sed maxima abominatio. Alterum malum huic affine summopere cavendum est, ne pro opere meritorio aut specie divini cultus censeatur. Nam quum sit res per se media, nec quicquam habeat momenti nisi propter eos fines in quos respicere debet, perniciosissima superstitio est, confundere cum operibus^b a Deo mandatis, et per se necessariis, non alio respectu. Tale fuit olim delirium Manichaeorum: quos dum refellit Augustinus, satis clare docet, ieiunium nonnisi ab iis quos dixi finibus aestimandum, nec Deo aliter probari nisi eo referatur [Lib. 2. De morib. Manich. cap. 13²: et lib. 30 contra Faustum³]. Tertius error non adeo quidem impius, periculosus tamen: tanquam unum ex praecipuis officiis morosius ac rigidius exigere, ac immodicis encomiis sic extollere ut homines se aliquid eximium fecisse putent quum ieiunaverint. Qua in parte non in totum excusare audeo veteres 229 quin et superstitionis quaedam semina iecerint, et occasionem praebuerint tyrannidi quae postea exorta est. Occurrunt quidem interdum sanae ac prudentes de ieiunio sententiae¹: sed postea occurrunt subinde immodicae ieiunii laudes, quae ipsum inter praecipuas virtutes extollunt².

19. Toutesfois il nous faut tousjours donner garde de tomber en quelque superstition, comme il en est advenu par cy devant avec grand dommage de l’Eglise. Car il vaudroit beaucoup mieux de n’user point de jusnes, que de les observer diligemment avec mauvaises opinions et pernicieuses, telles que le monde les conçoit volontiers, si les Pasteurs ne vont au devant soigneusement et avec grande prudence. Voicy donc les remonstrances qui nous sont necessaires pour bien user du jusne. La premiere est, qu’il nous souvienne de ce que dit Joel, qu’il faut rompre les cœurs, et non point les habillemens (Joel 2:13): c’est à dire, que nous soyons advertis que le jusne n’est pas fort estimé en soy devant Dieu, sinon qu’il se face d’affection interieure du cœur, et que l’homme ait un vray desplaisir de soymesme et de ses pechez, et une vraye humilité, et une vraye douleur procedante de la crainte de Dieu. Qui plus est, que nous sachions que le jusne n’est utile pour autre raison, que d’autant qu’il est conjoinct avec ces choses, comme une aide moindre et inferieure. Car Dieu n’a rien en plus grande execration que ceste hypocrisie, quand les hommes en luy presentant des signes et apparence exterieure, au lieu d’un cœur pur et net, le veulent abuser de mines. Et pourtant Isaie crie asprement contre ceste feintise, que les Juifs pensoyent avoir bien contenté Dieu quand ils avoyent jusné: ja soit que cependant leur cœur fust plein d’impieté et de meschantes affections. Est-ce là le jusne que j’ay esleu? dit le Seigneur (Is. 58:5). Parquoy le jusne des hypocrites n’est pas seulem ent une peine perdue et inutile, mais une tresgrande abomination. Il se faut aussi donner garde d’un autre mal prochain à cestuy-là: c’est de reputer le jusne estre une œuvre meritoire, ou un service de Dieu. Car puis que c’est une chose indifferente de soy, et qu’il n’est d’aucune importance, sinon entant qu’il regarde à ces fins que nous avons dites, c’est une superstition tresdangereuse de le mesler simplement avec les œuvres commandées de Dieu, et necessaires de soy, sans autre regard. Les Manichéens heretiques anciens ont esté en ceste folie, lesquels sainct Augustin redarguant monstre bien qu’il ne faut estimer les jusnes que selon les fins que nous avons dites: et que Dieu ne les approuve point, sinon qu’on les y rapporte.¹³¹ Le troisieme erreur n’est pas du tout si meschant, toutesfois il ne laisse point d’estre dangereux: c’est de requerir et commander estroitement le jusne, comme si c’estoit une des œuvres principales de l’homme Chrestien. Item de le priser tant, qu’il semble advis aux gens qu’ils ayent fait une œuvre bien digne et excellente, quand ils auront jusné. En quoy je n’ose point du tout excuser les anciens Peres, qu’ils n’ayent jetté quelque semence de superstition, et donné occasion à la tyrannie qui est survenue depuis. Il est vray qu’il y a de bonnes sentences en leurs livres touchant le jusne: mais il y a aussi des louanges excessives pour le magnifier comme une vertu singuliere entre les autres.

19. But it is necessary for us, above all things, to be particularly on our guard against the approaches of superstition, which has heretofore been a source of great injury to the Church. For it were far better that fasting should be entirely disused, than that the practice should be diligently observed, and at the same time corrupted with false and pernicious opinions, into which the world is continually falling, unless it be prevented by the greatest fidelity and prudence of the pastors. The first caution necessary, and which they should be constantly urging, is that suggested by Joel: “Rend your heart, and not your garments;”¹⁰⁶⁶ that is, they should admonish the people, that God sets no value on fasting, unless it be accompanied with a correspondent disposition of heart, a real displeasure against sin, sincere self-abhorrence, true humiliation, and unfeigned grief arising from a fear of God; and that fasting 425is of no use on any other account than as an additional and subordinate assistance to these things. For nothing is more abominable to God, than when men attempt to impose upon him by the presentation of signs and external appearances instead of purity of heart. Therefore he severely reprobates this hypocrisy in the Jews, who imagined they had satisfied God merely by having fasted, while they cherished impious and impure thoughts in their hearts. “Is it such a fast, saith the Lord, that I have chosen?”¹⁰⁶⁷ The fasting of hypocrites, therefore, is not only superfluous and useless fatigue, but the greatest abomination. Allied to this is another evil, which requires the most vigilant caution, lest it be considered as a meritorious act, or a species of divine service. For as it is a thing indifferent in itself, and possesses no other value than it derives from those ends to which it ought to be directed, it is most pernicious superstition to confound it with works commanded by God, and necessary in themselves, without reference to any ulterior object. Such was formerly the folly of the Manichæans, in the refutation of whom Augustine most clearly shows, that fasting is to be held in no other estimation than on account of those ends which I here mention, and that it receives no approbation from God, unless it be practised for their sake. The third error is not so impious, indeed, yet it is pregnant with danger, to enforce it with extreme rigour as one of the principal duties, and to extol it with extravagant encomiums, so that men imagine themselves to have performed a work of peculiar excellence when they have fasted. In this respect, I dare not wholly excuse the ancient fathers from having sown some seeds of superstition, and given occasion to the tyranny which afterwards arose. Their writings contain some sound and judicious sentiments on the subject of fasting; but they also contain extravagant praises, which elevate it to a rank among the principal virtues.

19. To prevent superstition, three things to be inculcated. 1. The heart to be rent, not the garments. 2. Fasting not to be regarded as a meritorious work or kind of divine worship. 3. Abstinence must not be immoderately extolled.

But the first thing always to be avoided is, the encroachment of superstition, as formerly happened, to the great injury of the Church. It would have been much better to have had no fasting at all, than have it carefully observed, but at the same time corrupted by false and pernicious opinions, into which the world is ever and anon falling, unless pastors obviate them by the greatest fidelity and prudence. The first thing is constantly to urge the injunction of Joel, “Rend your heart, and not your garments” (Joel 2:13); that is, to remind the people that fasting in itself is not of great value in the sight of God, unless accompanied with internal affection of the heart, true dissatisfaction with sin and with one’s self, true humiliation, and true grief, from the fear of God; nay, that fasting is useful465for no other reason than because it is added to these as an inferior help. There is nothing which God more abominates than when men endeavour to cloak themselves by substituting signs and external appearance for integrity of heart. Accordingly, Isaiah inveighs most bitterly against the hypocrisy of the Jews, in thinking that they had satisfied God when they had merely fasted, whatever might be the impiety and impure thoughts which they cherished in their hearts. “Is it such a fast that I have chosen?” (Isa. 58:5) See also what follows. The fast of hypocrites is, therefore, not only useless and superfluous fatigue, but the greatest abomination. Another evil akin to this, and greatly to be avoided, is, to regard fasting as a meritorious work and species of divine worship. For seeing it is a thing which is in itself indifferent, and has no importance except on account of those ends to which it ought to have respect, it is a most pernicious superstition to confound it with the works enjoined by God, and which are necessary in themselves without reference to anything else. Such was anciently the dream of the Manichees, in refuting whom Augustine clearly shows,¹ that fasting is to be estimated entirely by those ends which I have mentioned, and cannot be approved by God, unless in so far as it refers to them. Another error, not indeed so impious, but perilous, is to exact it with greater strictness and severity as one of the principal duties, and extol it with such extravagant encomiums as to make men imagine that they have done something admirable when they have fasted. In this respect I dare not entirely excuse ancient writers² from having sown some seeds of superstition, and given occasion to the tyranny which afterwards arose. We sometimes meet with sound and prudent sentiments on fasting, but we also ever and anon meet with extravagant praises, lauding it as one of the cardinal virtues.

19. Maar men moet altijd vooral oppassen, dat geen superstitie insluipt, gelijk vroeger tot groot onheil der kerk geschied is. Want het zou veel beter zijn, dat van het vasten in 't geheel geen gebruik gemaakt wordt, dan dat het naarstig wordt onderhouden en intussen bedorven is door valse en verderfelijke meningen, tot welke de wereld nu en dan vervalt, indien de herders het niet met de hoogste trouw en verstandigheid tegen gaan. Het eerste is, dat zij altijd de nadruk leggen op wat Joël (Joël2:13) leert, dat de harten gescheurd moeten worden, niet de klederen, dat is, dat ze het volk vermanen, dat het vasten op zichzelf door God niet van veel waarde geacht wordt, indien er niet bij komt een innerlijke gezindheid des harten, een waar mishagen in de zonde en zichzelf, een ware verootmoediging, en een ware droefheid uit de vreze Gods. Ja, dat het vasten om geen andere reden nuttig is, dan omdat het deze gezindheden als een lager hulpmiddel steunt. Want God verfoeit niets in meerdere mate, dan wanneer de mensen Hem tekenen en een uitwendige schijn in plaats van onschuld des harten voorhouden en Hem daardoor trachten te bedriegen. Daarom vaart Jesaja (Jes. 58:5) zeer heftig uit tegen deze huichelarij, dat de Joden meenden, dat ze Gode genoegdoening geschonken hadden, wanneer ze alleen maar hadden gevast, hoewel ze goddeloosheid en onreine gedachten in hun hart koesterden. "Is het zulk een vasten," zegt hij, "dat de Here verkozen heeft" enz. Dus is het huichelachtige vasten niet alleen een onnutte en overbodige vermoeiing, maar ook een zeer grote gruwel. Voor een tweede kwaad, dat hieraan verwant is, moet men zich ten zeerste hoeden, namelijk dat het vasten niet voor een verdienstelijk werk of een soort van godsdienst gehouden wordt. Want daar het op zichzelf een middelmatige zaak is, en het van geen belang is dan alleen wegens de doeleinden, waarop het gericht moet zijn, is het een zeer verderfelijke superstitie, wanneer men het verwart met de werken, die door God bevolen zijn en die op zichzelf noodzakelijk zijn en niet met het oog op iets anders. Zo was oudtijds de dwaasheid der Manichaeën, die Augustinus¹ weerlegt, waarbij hij duidelijk genoeg leert, dat het vasten slechts naar de door mij genoemde doeleinden gewaardeerd moet worden, en door God niet anders goedgekeurd wordt, dan wanneer het daarop betrokken wordt. De derde dwaling is wel niet zo goddeloos, maar toch gevaarlijk; namelijk wanneer men het vasten als een van de voornaamste plichten al te angstvallig en te strak eist, en het met onmatige loftuitingen zozeer verheft, dat de mensen menen iets uitnemends gedaan te hebben, wanneer ze gevast hebben. In dit opzicht durf ik de ouden niet geheel en al verontschuldigen; maar ze hebben enige zaden van superstitie uitgestrooid en de gelegenheid gegeven tot de tirannie, die later opgestaan is. Wel treft men somtijds bij hen gezonde en verstandige uitspraken aan over het vasten; maar later ontmoet men nu en dan weer onmatige lofprijzingen van het vasten, door welke het onder de voornaamste deugden verheven wordt.

19. Falsche Vorstellungen über das Fasten

Stets aber müssen wir uns in erster Linie davor hüten, daß sich irgendwelcher Aberglaube einschleicht, wie das vor unserer Zeit zum großen Schaden der Kirche eingetreten ist. Denn es wäre viel besser, wenn überhaupt keinerlei Fasten geübt würde, als wenn man es zwar fleißig übt, aber unterdessen mit falschen und schädlichen Vorstellungen verdirbt, in die die Welt leicht hineingleitet, wenn die Hirten nicht mit größter Treue und Vorsicht dagegen auftreten.

Zuerst haben sie die Pflicht, stets darauf zu dringen, was Joel lehrt: „Zerreißet eure Herzen und nicht eure Kleider“ (Joel 2,13). Das bedeutet: sie müssen das Volk darauf aufmerksam machen, daß Gott dem Fasten an und für sich keinen großen Wert beimißt, wenn nicht eine innerliche, Regung des Herzens dabei ist, ein wahres Mißfallen an der Sünde und an sich selbst wahre Demütigung und wahrer Schmerz, wie er aus der Furcht Gottes entsteht. Ja, sie müssen darauf hinweisen, daß das Fasten aus keinem anderen Grunde von Nutzen ist, als weil es als untergeordnetes Hilfsmittel zu jenen inneren Empfindungen hinzutritt. Denn Gott verabscheut nichts mehr, als wenn ihm die Menschen Zeichen und einen äußeren Schein statt der Unschuld des Herzens vorhalten und ihn dadurch zu betrügen versuchen. Deshalb fährt Jesaja mit äußerster Schärfe gegen die Heuchelei los, daß die Juden meinten, Gott sei schon Genüge geschehen, sobald sie bloß gefastet hätten, so sehr sie auch Gottlosigkeit und unreine Gedanken in ihrem Herzen nährten. „Sollte das ein Fasten sein“, sagt er, „das der Herr erwählt hat ...?” (Jes. 58,5; ungenau). Solch heuchlerisches Fasten ist also nicht nur eine nutzlose und überflüssige Bemühung, sondern der furchtbarste Greuel.

Noch vor einem zweiten Übel, das mit diesem ersten verwandt ist, müssen wir uns aufs höchste in acht nehmen, nämlich, daß das Fasten nicht etwa für ein verdienstliches Werk oder für eine Erscheinungsform des Gottesdienstes gehalten werde. Denn es ist doch an und für sich ein Mittelding und hat keinerlei Bedeutung als allein um der Zwecke willen, auf die es sich beziehen soll, und deshalb ist es der verderblichste Aberglaube, wenn man es mit den Werken durcheinandermengt, die Gott geboten hat und die an und für sich, nicht erst im Blick auf etwas anderes, notwendig sind. Von dieser Art war einst der Aberwitz der Manichäer, und bei ihrer Widerlegung setzt Augustin deutlich genug auseinander, daß das Fasten einzig und allein von den oben genannten Zwecken her beurteilt werden darf und daß es von Gott nur dann gutgeheißen wird, wenn es sich auf diese bezieht (Von den Gebräuchen der Manichäer II,13; Gegen den Manichäer Faustus XXX,5).

Der dritte Irrtum ist zwar nicht gar so gottlos, aber trotzdem gefährlich. Er besteht darin, daß man das Fasten als eine der wichtigsten Pflichten ansieht und es dann gar zu hartnäckig und streng fordert und mit maßlosen Lobsprüchen derart erhebt, daß die Menschen meinen, sie hätten etwas ganz Hervorragendes getan, wenn sie gefastet hätten. In diesem Stück wage ich die Alten nicht völlig zu entschuldigen (und zu behaupten), daß sie nicht gewisse Samenkörner 854 des Aberglaubens ausgestreut und der hernach aufgekommenen Tyrannei eine Gelegenheit gegeben hätten. Freilich begegnen uns zuweilen auch gesunde und verständige Aussagen über das Fasten, aber später findet man dann von Zeit zu Zeit maßlose Lobsprüche darüber, die es unter die vornehmsten Tugenden erheben.

19. Drie dinge waarteen gewaak moet word

Maar ons moet inderdaad altyd veral daarteen waak dat daar geen bygelowigheid hier insluip soos tevore tot groot skade vir die kerk gebeur het nie. Dit sou trouens baie beter wees dat daar hoegenaamd geen gebruik van die vas is nie eerder as om dit noukeurig te handhaaf en dit intussen te laat bederf deur valse en skadelike opvattings waarin die wêreld dikwels verval tensy herders dit met die grootste geloof en 1540 verstandigheid teengaan. Die eerste hiervan is dat hulle altyd moet aandring op wat Joël leer, naamlik dat hulle hulle harte stukkend moet skeur en nie hulle klere nie.⁸² Dit beteken dat hulle die (kerk)volk moet vermaan dat God vas op sigself nie van groot waarde ag tensy die innerlike gesindheid van die hart en ware misnoë met die sonde en met homself, ware ootmoed en ware droefheid uit vrees vir God nie aanwesig is nie. Ja, dat vas om geen ander rede voordelig is as omdat dit vir hulle ’n geringer hulpmiddel is nie. God verfoei niks trouens meer as wanneer mense die tekens en uiterlike skyn as onskuld van hulle harte aan Hom voorhou en probeer om Hom daarmee te mislei nie. Jesaja vaar daarom uiters streng teen hierdie geveinsheid uit omdat die Jode gedink het dat hulle God tevrede gestel het wanneer hulle net gevas het hoewel hulle goddeloosheid en onrein gedagtes in hulle hart getroetel het. Hy vra: “Is dit die vas wat die Here verkies het?”⁸³ en wat daarop volg. Geveinsde vas is dus nie alleen ’n nuttelsoe en oorbodige vermoeienis nie maar die grootste gruwel.

’n Tweede euwel wat hieraan grens en waarteen ons met die grootste sorg moet waak, is dat vas nie as ’n verdienstelike werk of as ’n soort diens aan God beskou moet word nie. Aangesien dit immers op sigself ’n middelmatige saak is en van geen belang anders as vir die doelstellings waarop dit gerig behoort te wees nie, is dit die verderflikste bygelowigheid om dit te verwar met die werke wat deur God gebied is, en wat op sigself noodsaaklik is en nie in ’n ander opsig nie. Eertyds was die waansinnigheid van die Manicheërs van so ’n aard. Wanneer Augustinus hulle weerlê, leer hy duidelik genoeg dat die waarde van vas slegs na aanleiding van die doelstellings wat ek genoem het, geskat moet word en dat God dit nie goedkeur tensy dit daarop gerig is nie.⁸⁴

Die derde dwaling is weliswaar nie so goddeloos nie, maar nogtans gevaarlik. Dit is naamlik wanneer mense dit as een van die vernaamste pligte so eiesinnig en onverbiddelik vereis en met sulke onbeheerste loftitels verhef dat hulle reken dat hulle iets uitsonderliks gedoen het wanneer hulle gevas het. In hierdie opsig durf ek die leraars van ouds nie heeltemal verskoon nie omdat hulle sekere sade van bygeloof gesaai het en die geleentheid vir die tirannie wat later ontstaan het, gebied het. Ons kom soms gesonde en verstandige opvattings oor vas teen maar dan kom daar ook dikwels uitspattige lofbetuigings vir vas voor wat vas tot een van die vernaamste deugde verhef.

19. Однако следует остерегаться впасть в суеверие, как это произошло ранее, к великой опасности для Церкви. Гораздо лучше вообще не поститься, чем строго соблюдать пост, имея о нём неверное и пагубное представление. А обычно так и происходит, если пастыри не заботятся о благоразумном и заблаговременном наставлении народа. Поэтому укажем, что необходимо для правильного пощения.

Во-первых, надлежит помнить слова Иоиля о том, что нужно раздирать сердца, а не одежды (Иоил 2:13). Иначе говоря, пост не имеет силы перед Богом сам по себе без внутреннего сокрушения сердца, подлинного недовольства человека собой и своими грехами, истинного смирения и скорби, происходящих от страха Божьего. Кроме того, следует знать, что пост лишь потому и полезен, что соединён с этими вещами как их низшее, вспомогательное средство. Более всего ненавистно Богу лицемерие, когда люди предлагают Ему внешние знаки вместо чистого сердца и желают обмануть Его этой видимостью. Вот почему Исайя сурово обличает притворство евреев, рассчитывавших постом удовлетворить Бога, хотя сердца их были полны нечестия и дурных страстей: «Таков ли пост, который Я избрал?» (Ис 58:5) Пост лицемеров - не только напрасный и бесполезный труд, но и величайшая мерзость.

Во-вторых, следует предупредить о другом заблуждении, тесно связанном с первым, - о том, что пост якобы является заслугой перед Богом или разновидностью служения Богу. Коль скоро сам по себе пост безразличен и не имеет значения, кроме как в соотношении с названными целями, весьма опасное суеверие - безоговорочно и безоглядно смешивать его с делами, которые заповеданы Богом и необходимы сами по себе. В такое безумие впали древние еретики-манихеи. Выступив с обличениями против них, св. Августин показал, что пост надлежит ценить только в связи с названными целями и только в соотнесении с ними его одобряет Бог (Августин. О нравах манихеев, II, XIII, 28-29 (MPL, XXXII, 1356-1357); Против Фауста-манихея, XXX, 5 (MPL, XLII, 493-494)).

Третье заблуждение не столь тяжко, но отнюдь не безопасно. Оно состоит в том, чтобы строго предписывать и требовать соблюдения поста как одного из главных дел христианина. Оценивая пост таким образом, люди начинают думать, будто совершают некое достойное и превосходное дело, когда постятся. Здесь я не могу не возложить часть вины на древних отцов, которые посеяли семена суеверия и дали повод для утверждения последующей тирании. Правда, в их книгах много верных рассуждений о посте. Но много и чрезмерных восхвалений, возвеличивающих пост как добродетель, выделяющуюся среди всех прочих добродетелей.

20. Et tunc passim invaluerat superstitiosa quadragesimae observatio³: quia et vulgus eximium aliquod obsequium Deo se in ea praestare existimabat, et Pastores eam commendabant pro sancta Christi imitatione⁴: quum planum sit non ideo ieiunasse Christum ut aliis exemplum praescriberet, sed ut Evangelii praedicationem sic auspicando, non humanam doctrinam esse, sed e caelo profectam re ipsa comprobaret [Mat. 4. a. 2]. Ac mirum est tam crassam hallucinationem hominibus acuti iudicii obrepere potuisse, quae tot ac tam claris rationibus refellitur. Non enim saepius ieiunat Christus (quod fieri oportuit si anniversarii ieiunii legem tradere vellet) sed semel tantum, quum se ad Evangelii promulgationem accingit. Nec ieiunat humano more, ut par erat si homines ad imitationem provocare vellet: sed magis exemplum designat quo in sui potius^a admirationem omnes rapiat quam ad aemulandi studium excitet. Denique non alia est istius ieiunii ratio quam eius quo defunctus erat Moses, quum Legem e manu Domini acciperet [Exo. 24. d. 18, et d. 28]. Nam quum illud in Mose editum esset miraculum^b ad stabiliendam Legis authoritatem, non debuit in Christo praetermitti: ne Legi Evangelium cedere videretur. Atqui ab eo tempore nemini unquam venit in mentem, praetextu imitationis Mosis, talem ieiunii formam in populo Israelitico erigere. Nec ullus ex sanctis Prophetis ac Patribus id sequutus est, quum tamen ad omnes pias exercitationes satis animi ac zeli haberent. Nam quod de Elia habetur, eum sine cibo et potu quadraginta dies transegisse [1. Reg. 19. b. 8], non alio pertinebat quam ut populus agnosceret eum excitatum esse Legis vindicem^c, a qua 230 vulgo prope totus Israel desciverat. Fuit igitur mera κακοζηλία, et superstitionis plena, quod^a titulo ac colore imitationis Christi ieiunium ornabant. Quanquam in modo ieiunii mira tunc erat diversitas, ut refert Cassiodorus ex Socrate, historiae suae libro nono. Romani enim (inquit) nonnisi tres habebant septimanas: sed illis continuum erat ieiunium, excepto die Dominico et Sabbato. Illyrici et Graeci sex: alii septem: sed ieiunium per intervalla. Nec minus in ciborum discrimine dissidebant; alii nonnisi pane et aqua vescebantur, alii addebant olera: piscibus alii et volatilibus non abhorrebant: alii nullum habebant in cibis discrimen¹. Huius etiam differentiae meminit Augustinus, posteriore epistola ad Ianuarium².

20. Davantage, on observoit desja de leur temps le Quaresme, et y avoit quelque superstition en cela: d’autant que le commun populaire pensoit faire un beau service à Dieu, en quaresmant: et les Pasteurs prisoyent ceste observation comme si elle se fust faite à l’exemple de Jesus Christ (Matth. 4:2). Or il est certain que Jesus Christ n’a point jusné pour donner exemple aux autres, afin qu’on l’ensuyvist: mais voulant commencer la predication de son Evangile, a voulu approuver par ceste œuvre miraculeuse, que c’estoit une doctrine venue du ciel, et non pas des hommes. C’est merveille comment un abus si lourd a peu tomber en la teste des anciens Docteurs, veu que ç’ont esté gens de bon jugement, et qu’il y avoit beaucoup de raisons aucontraire à ce qu’ils ne s’abusassent point ainsi. Car Jesus Christ n’a point jusné plusieurs fois, comme il falloit qu’il le fist s’il eust voulu constituer une loy de jusne annuel: mais une fois tant seulement, quand il s’est voulu mettre à prescher. Secondement, il n’a pas jusné en façon humaine, comme il convenoit de faire, s’il eust voulu induire les hommes à son exemple: mais plustost par cest acte il a voulu se rendre admirable à tout le monde, que d’exhorter les autres à faire le semblable. Finalement il n’y a autre raison de ce jusne, que de celuy de Moyse, quand il receut la Loy de la main de Dieu. Car comme Moyse avoit miraculeusement jusné quarante jours et quarante nuicts (Ex. 24:18; 34:28), afin que par ce moyen l’authorité de la Loy fust confermée: c’estoit bien raison qu’il y eust un mesme miracle fait en Jesus Christ, à ce qu’il ne semblast advis que l’Evangile fust moindre que la Loy. Or est-il ainsi que jamais nul ne s’est advisé d’introduire au peuple d’Israel une telle forme de jusne, sous couleur de l’imitation de Moyse: et nul des Prophetes ne des fideles ne l’a ensuyvi en cest endroit: combien que tous eussent assez de zele et de courage à s’exercer en toutes bonnes choses. Car ce que nous lisons d’Elie, qu’il a aussi passé quarante jours sans boire et sans manger (1 Rois 19:8), cela ne se faisoit à autre fin, sinon à ce que le peuple recogneust qu’il estoit vray Prophete, suscité de Dieu pour maintenir la Loy, de laquelle quasi tout le peuple d’Israel s’estoit destourné. Ç’a esté donc une fausse imitation et frivole, et pleine de superstition, que les Anciens ont appellé le jusne de Quaresme, Une ordonnance faite à l’exemple de Christ. Combien que la façon de jusner estoit diverse en ce temps-là, comme le raconte Cassiodore au livre neufieme de son histoire. Les Romains, dit-il, n’avoyent que trois sepmaínes pour le Quaresme, mais ils jusnoyent tous les jours excepté le Dimanche et le Samedy. Les Illyrics et les Grecs en avoyent six, les autres sept: mais ils jusnoyent par intervalles. Il y avoit aussi bien difference quant au manger: car les uns ne se nourrissoyent que de pain et d’eau, les autres mangeoyent des herbes, aucuns usoyent de poissons et de volailles, les autres ne s’abstenoyent de nulle viande, comme sainct Augustin le tesmoigne en la seconde Epistre à Januarius.¹³²

20. And the superstitious observance of Lent had at that time generally prevailed, because the common people considered themselves as performing an eminent act of obedience to God, and the pastors commended it as a holy imitation of Christ; whereas it is plain that Christ fasted, not to set an example to others, but in order that by such an introduction to the preaching of the gospel, he might prove the doctrine not to be a human invention, but a revelation from heaven. And it is surprising that men of acute discernment could ever entertain such a gross error, which is disproved by such numerous and satisfactory arguments. For Christ did not fast often, which it was necessary for him to do, if he intended to establish 426a law for anniversary fasts, but only once, while he was preparing to enter on the promulgation of the gospel. Nor did he fast in the manner of men, as it behoved him to do, if he intended to stimulate men to an imitation of him: on the contrary, he exhibited an example calculated to attract the admiration of all, rather than to excite them to a desire of emulating his example. In short, there was no other reason for his fasting than for that of Moses, when he received the law from the hand of the Lord. For as that miracle was exhibited in Moses, to establish the authority of the law, it was necessary that it should not be omitted in Christ, lest the gospel should seem to be inferior to the law. But from that time, it never entered into any man’s mind to introduce such a form of fasting among the people of Israel, under the pretext of imitating Moses; nor was it followed by any of the holy prophets and fathers, notwithstanding their inclination and zeal for all pious exercises. For the account of Elijah, that he lived forty days without meat and drink, was only intended to teach the people that he was raised up to be the restorer of the law, from which almost all Israel had departed. It was nothing but a vain and superstitious affectation, therefore, to dignify the fasting of Lent with the title and pretext of an imitation of Christ. In the manner of fasting, however, there was at that time a great diversity, as Cassiodorus relates from Socrates, in the ninth book of his history. “For the Romans,” he says, “had no more than three weeks; but during these there was a continual fast, except on the Sunday and Saturday. The Illyrians and Greeks had six weeks, and others had seven; but they fasted at intervals. Nor did they differ less as to the nature of their food. Some made use of nothing but bread and water; others added vegetables to fish; some did not abstain from fowl; others made no distinction at all between any kinds of food.” This diversity is also mentioned by Augustine, in his second epistle to Januarius.

20. Owing to an excess of this kind the observance of Lent was established. This superstitious observance refuted by three arguments. It was indeed used by the ancients, but on different grounds.

Then the superstitious observance of Lent had everywhere prevailed: for both the vulgar imagined that they thereby perform some excellent service to God, and pastors commended it as a holy imitation of Christ; though it is plain that Christ did not fast to set an example to others, but, by thus commencing the preaching of the gospel, meant to prove that his doctrine was not of men, but had come from heaven. And it is strange how men of acute judgment could fall into this gross delusion, which so many clear reasons refute: for Christ did not fast repeatedly (which he must have done had he meant to lay down a law for an anniversary fast), but once only, when preparing for the promulgation of the gospel. Nor does he fast after the manner of men, as he would have done had he meant to invite men to imitation; he rather gives an example, by which he may raise all to admire rather than study to imitate him. In short, the nature of his fast is not different from that which Moses observed466when he received the law at the hand of the Lord (Exod. 24:18; 34:28). For, seeing that that miracle was performed in Moses to establish the law, it behoved not to be omitted in Christ, lest the gospel should seem inferior to the law. But from that day, it never occurred to any one, under pretence of imitating Moses, to set up a similar form of fast among the Israelites. Nor did any of the holy prophets and fathers follow it, though they had inclination and zeal enough for all pious exercises; for though it is said of Elijah that he passed forty days without meat and drink (1 Kings 19:8), this was merely in order that the people might recognise that he was raised up to maintain the law, from which almost the whole of Israel had revolted. It was therefore merely false zeal, replete with superstition, which set up a fast under the title and pretext of imitating Christ; although there was then a strange diversity in the mode of the fast, as is related by Cassiodorus in the ninth book of the History of Socrates: “The Romans,” says he, “had only three weeks, but their fast was continuous, except on the Lord’s day and the Sabbath. The Greeks and Illyrians had, some six, others seven, but the fast was at intervals. Nor did they differ less in the kind of food: some used only bread and water, others added vegetables; others had no objection to fish and fowls; others made no difference in their food.” Augustine also makes mention of this difference in his latter epistle to Januarius.

20. Toen was ook overal de superstitieuze onderhouding van het veertiendaagse vasten gewoonte geworden: want het gewone volk meende, dat het daardoor een uitnemende gehoorzaamheid aan God betoonde, en de herders prezen het aan als een heilige navolging van Christus; hoewel het duidelijk is, dat Christus niet gevast heeft om anderen een voorbeeld voor te schrijven, maar om, door de prediking van het evangelie zo aan te vangen, metterdaad te bewijzen, dat het geen menselijke maar een uit de hemel afkomstige leer was. En het is verwonderlijk, dat een zo grove dwaling, die door zoveel en zo duidelijke redenen weerlegd kan worden, mensen met een scherp oordeel heeft kunnen besluipen. Want Christus vast niet meermalen, wat Hij had moeten doen, wanneer Hij een wet van een jaarlijks vasten had willen geven, maar slechts eenmaal, wanneer Hij zich aangordt tot de verkondiging van het evangelie. En Hij vast niet op menselijke wijze, zoals Hij had moeten doen, wanneer hij de mensen tot navolging had willen aanzetten; maar Hij laat meer een voorbeeld zien, om daardoor veeleer alleen tot bewondering van Hem mee te voeren dan om hen op te wekken tot ijver om Hem na te volgen. Kortom de wijze van zijn vasten is geen andere, dan van het vasten, dat Mozes gedaan had, toen hij de wet uit de hand des Heren ontving (Ex. 34:28) Want daar dit wonder in Mozes gegeven was om het gezag der wet te bevestigen, mocht het in Christus niet achterwege blijven, opdat het evangelie bij de wet niet zou schijnen achter te staan. Toch is het van die tijd af nooit iemand in de geest gekomen om, onder het voorwendsel van Mozes na te volgen, zulk een vorm van vasten onder het Israëlitische volk in te stellen. En niemand van de heilige profeten en vaderen heeft het nagevolgd, hoewel ze toch tot alle vrome oefeningen genoeg lust en ijver hadden. Want wat van Elia vermeld wordt (1 Kon. 19:8) dat hij veertig dagen zonder spijs en drank geleefd heeft, had geen andere bedoeling, dan dat het volk zou leren inzien, dat hij opgewekt was tot een beschermer der wet, van welke bijna het ganse Israël was afgeweken. Het was dus een louter verkeerde navolging en vol van superstitie, dat ze dit vasten versierden met de naam en de schijn van de navolging van Christus. Hoewel, in de wijze van vasten was toen een verwonderlijke verscheidenheid, gelijk Cassiodorus verhaalt uit Socrates, in het negende boek zijner geschiedenis. Want de Romeinen, zegt hij, hadden slechts drie weken, maar dan vastten zij voortdurend, behalve op zondag en zaterdag. De Illysiërs en de Grieken vastten zes, anderen zeven weken; maar dan met tussenpozen. Evenzeer verschilden zij in het onderscheid der spijzen. Sommigen aten slechts brood met water, anderen voegden er groenten aan toe; anderen vermeden vis en gevogelte niet; anderen hadden geen onderscheid in de spijzen. Van deze verscheidenheid maakt ook Augustinus melding, in de tweede brief aan Ianuarius¹.

20. Entartung des Fastens im Laufe der Kirchengeschichte

Und dann hat sich allenthalben das abergläubische Halten des vierzigtägigen Fastens durchgesetzt (also ein Fasten während der Passionszeit, vierzig Tage vor Ostern), weil einerseits das Volk der Meinung war, Gott damit einen ganz besonders hervorragenden Gehorsam zu leisten, und weil es andererseits von den Hirten als heilige Nachfolge Christi empfohlen wurde. Und dabei liegt es doch auf der Hand, daß Christus nicht in der Absicht gefastet hat, um anderen ein Beispiel vorzuzeichnen, sondern um dadurch, daß er die Predigt des Evangeliums damit (d.h. mit einem vierzigtägigen Fasten) begann, durch die Tat zu beweisen, daß dies Evangelium nicht eine menschliche Lehre darstellte, sondern vom Himmel ausgegangen war (Matth. 4,2). Es ist auch ein Wunder, daß sich eine solch grobe Phantasterei bei Leuten mit scharfem Urteil einschleichen konnte, obwohl sie mit so vielen und so klaren Gründen widerlegt wird. Denn Christus fastet nicht häufiger - und das hätte doch geschehen müssen, wenn er ein Gesetz für solch ein jährlich wiederkehrendes Fasten hätte erlassen wollen -, sondern nur ein einziges Mal, als er sich zur Verkündigung des Evangeliums rüstet. Auch fastet er nicht nach menschlicher Weise, was er doch billigerweise hätte tun müssen, wenn er Menschen zur Nachahmung hätte auffordern wollen, sondern er läßt vielmehr ein Werk sichtbar werden, mit dem er alle Menschen zur Bewunderung fortreißt, statt sie zum Trachten nach Nacheiferung anzureizen. Und schließlich ist es mit diesem Fasten nicht anders bestellt als mit jenem, das Mose geübt hat, als er aus der Hand des Herrn das Gesetz empfing (Ex. 24,18; 34,28). Denn da jenes Wunder an der Person des Mose dazu gegeben war, die Autorität des Gesetzes zu bekräftigen, so konnte es bei Christus nicht unterbleiben, damit nicht Eindruck entstünde, als stehe das Evangelium hinter dem Gesetz zurück. Von jener Zeit an aber ist es nie jemandem in den Sinn gekommen, unter dem Vorwand einer Nachahmung des Mose eine solche Form des Fastens (wie er sie geübt) im Volke Israel einzuführen. Auch hat sich unter den heiligen Propheten und Vätern kein einziger diesem Fasten des Mose angeschlossen, obgleich sie doch zu allen frommen Übungen Neigung und Eifer genug hatten. Denn was von Elia berichtet wird, nämlich er habe vierzig Tage ohne Speise und Trank zugebracht (1. Kön. 19,8), das diente keinem anderen Zweck, als daß das Volk erkennen sollte, daß er zum Schützer des Gesetzes erweckt war, von dem gemeinhin das ganze Israel abgewichen war. Es war also lauter verkehrte, abergläubische Nachahmung, daß man dies Fasten mit dem Titel und der Deckfarbe der Nachfolge Christi schmückte.

Allerdings bestand dazumal in der Art und Weise des („vierzigtägigen“) Fastens eine außerordentliche Verschiedenheit, wie Cassiodor im neunten Buche seiner (Kirchen-) Geschichte (Historia tripartita IX,38) auf Grund des Socrates berichtet. Denn die Römer hatten, so sagt er, bloß drei (Fast-) Wochen, aber in diesen fasteten sie ununterbrochen mit Ausnahme des Sonntags und des Samstags. Die Illyrer und Griechen hatten sechs Wochen, andere wieder sieben, aber dann wurde das Fasten durch Zwischenzeiten unterbrochen. Nicht weniger groß war die Verschiedenheit im Bezug auf die Unterscheidung der Speisen: die einen nährten sich (in der Fastenzeit) ausschließlich von Brot und Wasser, andere setzten Gemüse hinzu, wieder andere verschmähten auch Fisch und Geflügel nicht, wieder andere machten überhaupt keinen Unterschied in den Speisen. Diese Verschiedenheit erwähnt auch Augustin in seinem zweiten (tatsächlich im ersten) Brief an Januarius (Brief 54).

20. 1541 Uit dwalings oor vas het die Roomse veertigdaagse vas ontstaan

En destyds het die bygelowige handhawing van die veertigdaagse vas oral posgevat omdat die gewone mense van mening was dat hulle daarin uitsonderlike gehoorsaamheid aan God betoon en herders dit opgehemel het as heilige nabootsing van Christus.⁸⁵ Dit is egter duidelik dat Christus nie gevas het om aan ander ’n voorbeeld voor te skryf nie, maar om te bewys dat die verkondiging van die evangelie deur dit so te begin, geen menslike leer is nie maar dat dit in werklikheid uit die hemel gekom het.⁸⁶ En tog is dit verbasend dat so ’n growwe sinsbedrog by mense met skerpsinnige oordeel kon insluip hoewel dit deur soveel en sulke duidelike bewyse weerlê word.

Christus het trouens nie baie dikwels gevas nie - iets wat moes gebeur as ons teenstanders ’n wet vir die vas daaruit wil leer -, maar slegs eenkeer toe Hy hom gereed gemaak het om die evangelie te verkondig. Hy het ook nie soos mense gevas, soos Hy moes vas as Hy mense wou aanpor om Hom na te boots nie, maar Hy het eerder ’n voorbeeld gelewer om aimai mee te sleur in bewondering vir Hom as om hulle op te wek tot ywer om Hom daarin na te volg. Verder is die rede vir sy vas dieselfde as die rede waarom Moses gevas het toe hy die wet uit die hand van die Here ontvang het.⁸⁷ Aangesien daardie wonderwerk immers in die geval van Moses geopenbaar is om die gesag van die wet te bekragtig, moes die geleentheid daarvoor nie in die geval van Christus verbygaan om te voorkom dat dit sou lyk asof die evangelie vir die wet agteruitstaan nie. En tog het dit sedert daardie tyd nooit in iemand se gedagtes opgekom om onder dekmantel van nabootsing van Moses so ’n vorm van vas op die Israeliete te lê nie. En geeneen van die heilige profete en die kerkvaders het dit nagevolg nie hoewel hulle nogtans besiel en ywerig genoeg was vir alle godvrugtige oefeninge.

Dat ons van Elia lees dat hy veertig dae sonder kos en drank geleef het,⁸⁸ het geen ander strekking gehad nie as dat die volk moes erken dat hy as hersteller van die wet opgewek is omdat byna die hele Israel oor die algemeen daarvan afgewyk het. Dit was dus louter naywer⁸⁹ en vol bygeloof dat hulle die vas van Christus met die woord en die skelmstreek van nabootsing opgetooi het.

1542 Daar was nogtans destyds ’n verbasende uiteenlopendheid in die manier van vas soos Cassiodorus na aanleiding van Socrates in die negende boek van sy (kerk)geskiedenis vertel. Hy sê: “Die Romeine het slegs drie weke gevas - en dit was aaneenlopend met uitsondering van Saterdag en Sondag. Die Illiriërs en die Grieke het ses, en ander sewe weke gehad, maar dit was onderbroke. Hulle het nie minder in die keuse van voedsel verskil nie; sommiges het slegs brood en water geëet; ander het groente bygesit; sommige het nie teruggedeins om vis en voëls te eet nie en ander het geen onderskeid in die voedsel (wat hulle geëet het) gemaak nie.”⁹⁰ Augustinus maak ook melding van hierdie verskil in sy laaste brief aan Januarius.⁹¹

20. Кроме того, Великий пост соблюдался уже в святоотеческие времена (Евсевий. Церковная история, V, XXIII, 1 сл.; XXIV, 12-13; Никейский собор (325), c. 5). И в этом было некое суеверие, потому что простой народ считал его добрым служением Богу, а пастыри поддерживали соблюдение Великого поста как якобы следование примеру Иисуса Христа (Августин. Проповеди, 205-211 (О сорокадневном посте) (MPL, XXXVIII, 1039-1058); Письма, 55 (Януарию), XV, 28 (MPL, XXXIII, 217 p.); Hieronymus. In legibus libri, XVI, LVIII, 3 (MPL, XXIV, 654); Adversus Lovinianum, II, 17 (MPL, XXIII, 324)). Между тем Иисус Христос постился, конечно, не для того, чтобы дать другим пример для подражания, а, желая начать проповедовать своё Евангелие, Он хотел этим чудесным делом подтвердить, что это есть учение небесное, а не человеческое. Поразительно, как столь явное заблуждение могло засорить головы древним учителям: ведь они были люди весьма рассудительные, а оснований для того, чтобы не впасть в подобную ошибку, имелось достаточно. Ибо Иисус Христос, во-первых, постился лишь однажды. когда собирался предаться молитве, а не много раз, как следовало бы, если бы Он хотел установить правило ежегодного поста. Во-вторых, Он постился не по-человечески, как надлежало бы, если бы Он имел намерение увлечь людей своим примером. Но этим актом Христос хотел, скорее, заставить удивляться Себе весь мир, чем побудить других к совершению чего-либо подобного. Наконец, причина этого поста была та же, что и поста Моисея, когда он получил Закон из руки Божьей (Исх 24:18; 34:28). Как Моисей чудесным образом постился сорок дней и сорок ночей, чтобы таким образом утвердился авторитет Закона, так это же чудо должно было повториться в Иисусе Христе, дабы Евангелие не казалось менее важным, чем Закон. Но ведь никто никогда не пытался установить в израильском народе подобный пост, ссылаясь на подражание Моисею. И ни один из пророков или патриархов не последовал в этом за Моисеем, хотя все они ревностно и отважно готовы были взяться за любое доброе дело. Что касается Илии, который провёл почти сорок дней без еды и питья (3 Цар 19:8), то цель этого поста заключалась в том, чтобы народ признал в нём истинного пророка, призванного Богом для поддержания Закона, ибо к тому времени почти весь израильский народ отвернулся от него.

Таким образом, то, что древние называли сорокадневным постом, якобы установленным по примеру Христа, есть ложное и суеверное подражание, хотя способы ношения были в то время весьма разнообразны (как о том свидетельствует Кассиодор в девятой книге своей «Истории»). Так, римляне постились только три недели вместо сорока дней, зато ежедневно, кроме субботы и воскресенья. Иллирийцы и греки принимали продолжительность поста в шесть недель, другие - в семь; однако постились с перерывами. Существовали различия и в характере пищи: одни питались исключительно хлебом и водой, другие принимали травы, третьи допускали рыбу и домашнюю птицу, четвёртые не воздерживались ни от какой пищи, что подтверждает св. Августин во втором письме Януарию.

21. Sequuta sunt deinde deteriora tempora, et ad praeposterum vulgi studium accessit Episcoporum tum inscitia et ruditas, tum libido dominandi et tyrannicus rigor. Latae sunt impiae leges quae conscientias exitialibus vinculis stringunt^b. Interdictus carnium esus quasi^c hominem contaminaret³. Additae sacrilegae opiniones aliae super alias, donec in profundum omnium errorum ventum est. Ac nequid pravitatis omitteretur, ineptissimo abstinentiae praetextu cum Deo ludere coeperunt^d. Nam in exquisitissimis quibusque deliciis laus ieiunii quaeritur; nullae tunc lautitiae sufficiunt; nunquam maior ciborum vel copia, vel varietas, vel suavitas. In tali ac tam splendido apparatu putant se rite servire Deo. Taceo quod nunquam^e foedius se ingurgitant qui volunt haberi sanctissimi. In summa, his summus est Dei cultus, a carnibus abstinere, et illis exceptis affluere omni genere lautitiarum^f. Rursum haec ultima est impietas, et vix morte expiabilis, siquis minimum laridi aut rancidae carnis cum pane cibario gustaverit, ^g Narrat Hieronymus, iam suo seculo quosdam extitisse qui talibus ineptiis cum Deo luderent: qui, ne oleo vescerentur, cibos delicatissimos undique 231 advehi sibi curabant: imo ut naturae vim inferrent, ab aquae potu abstinebant: sed suaves pretiosasque sorbitiunculas fieri sibi curabant: quas non ex calice^a hauriebant, sed concha [Ad Nepotianum]¹. Quod vitium tunc in paucis erat, hodie vulgare est inter omnes divites: ut scilicet non alio fine ieiunent nisi ut lautius nitidiusque epulentur. Sed nolo multum verborum profundere in re non adeo dubia. Hoc tantum dico, cum in ieiuniis, tum in omnibus aliis disciplinae partibus adeo nihil recti, nihil sinceri, nihil bene compositi ac ordinati habere Papistas, ut superbiendi occasionem ullam habeant, quasi aliquid reliquum sit apud eos laude dignum.

21. Depuis, le temps s’est tousjours empiré: avec la folle devotion du peuple, il y a eu un autre mal du costé des Evesques, qu’en partie ils ont esté rudes et ignorans, en partie ils ont appeté de dominer et tyranniser sans raison. Sur cela ils ont fait des loix perverses et iniques, desquelles on a lié les consciences pour les trainer en enfer. On a defendu de manger chair, comme si c’eust esté une viande pollue, et qui eust contaminé les hommes. Apres on a adjousté des opinions meschantes les unes sur les a utres, jusqu’à ce qu’on est venu comme en un profond abysme d’erreur. Et afin de ne rien laisser que tout ne fust depravé, on s’est joué de Dieu comme d’un petit enfant. Car quand il a esté question de jusner, il y a eu une table apprestée plus somptueusement que les autres fois: on a assemblé toutes les friandises et delices qu’on pouvoit, on a redoublé la quantité des viandes, et a-on usé de varieté plus que de coustume: puis on a appellé un tel appareil, Jusne et a-on pensé bien servir à Dieu par ce moyen. Je laisse à dire que ceux qui veulent estre veus les plus saincts, ne remplissent jamais leur ventre si bien qu’en jusnant. En somme, toute la saincteté du jusne commun est, de s’abstenir seulement de manger chair, et au reste abonder en toutes delices, et gourmander à plaisir, moyennant que ce ne soit qu’une fois le jour. Combien que la pluspart se dispense de faire collation morselloire, comme ils disent. Au contraire, c’est une impieté extreme, ce leur semble, et un crime digne de mort, de manger un morceau de lard, ou un lopin de chair salée avec du pain bis: voire mesme si un povre homme n’a autre chose, le fait. Sainct Hierome raconte que desja de son temps il y en avoit quelques uns qui vouloyent contenter Dieu de tels fatras et badinages¹³³: car afin de s’abstenir de manger huile, ils se faisoyent apporter de pays lointains des viandes les plus exquises qu’on pouvoit: mesme afin de faire force à nature, ils ne beuvoyent point d’eau, mais usoyent de je ne say qu’elle liqueurs precieuses et friandes au goust, lesquelles ils humoyent, non point en voirre ou en un gobelet, mais en une coquille. Ce qui estoit pour lors un vice de peu de gens, regne aujourdhuy communement entre tous les riches: assavoir qu’ils ne jusnent point à autre fin, sinon pour se traiter mieux et plus delicatement que de coustume. Mais je ne veux point user de long propos en une chose tant notoire: seulement je dy ce mot, qu’il ne faut point que les Papistes prennent occasion de s’enorgueillir, ny en leurs jusnes, ny en tout le reste de leur discipline, comme s’il y avoit rien digne de louange, veu que tout y est corrompu et perverty.

21. The times which followed were still worse; to the preposterous zeal of the multitude was added the ignorance and stupidity of the bishops, with their lust of dominion and tyrannical rigour. Impious laws were enacted to bind men’s consciences with fatal chains. The eating of animal food was interdicted, as though it would contaminate them. Sacrilegious opinions were added one after another, till they arrived at an ocean of errors. And that no corruption might be omitted, they have begun to trifle with God by the most ridiculous pretensions to abstinence. For in the midst of all the most exquisite delicacies, they seek the praise of fasting; no dainties are then sufficient; they never have food in greater plenty, or variety, or deliciousness. Such splendid provision they call 427fasting, and imagine it to be the legitimate service of God. I say nothing of the base gluttony practised at that season, more than at any other time, by those who wish to pass for the greatest saints. In short they esteem it the highest worship of God to abstain from animal food, and with this exception, to indulge themselves in every kind of dainties. On the other hand, to taste the least morsel of bacon or salted meat and brown bread, they deem an act of the vilest impiety, and deserving of worse than death. Jerome relates, that there were some persons, even in his time, who trifled with God by such fooleries; who, to avoid making use of oil, procured the most delicate kinds of food to be brought from every country; and who, to do violence to nature, abstained from drinking water, but procured delicious and costly liquors to be made for them, which they drank, not from a cup, but from a shell. What was then the vice of a few, is now become common among all wealthy persons; they fast for no other purpose than to feast with more than common sumptuousness and delicacy. But I have no inclination to waste many words on a thing so notorious. I only assert, that neither in their fastings, nor in any other parts of their discipline, have the Papists any thing so correct, sincere, or well regulated, as to have the least occasion to pride themselves upon any thing being left among them worthy of praise.

21. Laws afterwards made to regulate the choice of food. Various abuses even in the time of Jerome. Practically there is no common ecclesiastical discipline in the Papacy.

Worse times followed. To the absurd zeal of the vulgar were added rudeness and ignorance in the bishops, lust of power, and tyrannical rigour. Impious laws were passed, binding the conscience in deadly chains. The eating of flesh was forbidden, as if a man were contaminated by it. Sacrilegious opinions were added, one after another, until all became an abyss of error. And that no kind of depravity might be omitted, they began, under a most absurd pretence of abstinence, to make a mock of God;¹² for in the most exquisite delicacies they seek the praise of fasting: no dainties now suffice; never was there greater abundance or variety or savouriness of food. In this splendid display they think that they serve God. I do not mention that at no time do those who would be thought the holiest of them wallow more foully. In short, the highest worship of God is to abstain from flesh, and, with this reservation, to indulge in delicacies of every kind. On the other hand, it is the greatest impiety, impiety scarcely to be expiated by death, for any one to taste the smallest portion of bacon or rancid flesh with his bread. Jerome, writing to Nepotian, relates, that even in his day there were some who mocked God with such follies: those who would not even put oil in their food caused the greatest delicacies to be procured from every quarter; nay, that they might do violence to nature, abstained from drinking water, and caused sweet and costly467potions to be made for them,which they drank, not out of a cup, but a shell. What was then the fault of a few is now common among all the rich: they do not fast for any other purpose than to feast more richly and luxuriously. But I am unwilling to waste many words on a subject as to which there can be no doubt. All I say is, that, as well in fasts as in all other parts of discipline, the Papists are so far from having anything right, anything sincere, anything duly framed and ordered, that they have no occasion to plume themselves as if anything was left them that is worthy of praise.

21. Daarna zijn slechtere tijden gevolgd en bij de verkeerde ijver des volks is nog gekomen de onwetendheid en onkundigheid der bisschoppen en ook hun lust tot heerschappij en tirannieke gestrengheid. Er zijn goddeloze wetten gemaakt, die de consciëntiën met verderfelijke banden verstrikken. Het eten van vlees werd verboden, alsof het de mens bezoedelde. De ene heiligschennende mening is aan de andere toegevoegd, totdat men tot de diepte van alle mogelijke dwalingen gekomen is. En opdat geen enkele slechtheid zou worden vergeten, begon men onder de zeer dwaze dekmantel der onthouding met God te spotten. Want in de meest uitgezochte lekkernijen wordt de lof van het vasten gezocht: geen fijne spijzen zijn dan voldoende, nooit is er een grotere overvloed, of verscheidenheid of lekkerte van spijzen. In een zodanige en zo schitterende toebereiding menen zij God naar behoren te dienen. Ik zwijg er nog van, dat zij, die voor zeer heilig gehouden willen worden, zich nooit op schandelijker wijze volstoppen. Kortom, dit is voor hen de hoogste dienst van God, zich van vlees te onthouden en, met uitzondering daarvan, overvloed te hebben van alle soort van lekkernijen. Aan de andere kant is dit voor hen de uiterste goddeloosheid, die ternauwernood met de dood verzoend kan worden, wanneer iemand het kleinste stukje rans pekelvlees met grof brood geproefd heeft. Hieronymus vertelt¹, dat er reeds in zijn tijd sommigen waren, die door dergelijke dwaasheden met God spotten, die, om geen olie te eten, zich van alle kanten de meest uitgezochte spijzen lieten bezorgen, ja, om hun natuur geweld aan te doen, zich onthielden van het drinken van water, maar zorgden, dat ze lekkere en kostbare dranken hadden, die ze niet uit een beker dronken, maar uit een schelp. De fout, die toen slechts bij weinigen aanwezig was, is tegenwoordig algemeen verbreid onder alle rijken, namelijk dat ze met geen ander doel vasten, dan om weelderiger en schitterender te maaltijden. Maar ik wil niet veel woorden verdoen aan een zaak, die zo weinig twijfelachtig is. Slechts dit zeg ik, dat het de pausgezinden zowel in het vasten als in alle andere delen der tucht in zulk een mate ontbreekt aan alles wat recht en zuiver en goed geregeld en geordend is, dat ze geen enkele oorzaak hebben om zich er op te verhovaardigen, alsof bij hen iets lofwaardigs over was.

21. 855

Dann sind schlimmere Zeiten gekommen, und zu dem unangebrachten Eifer des Volkes gesellte sich einerseits die Unwissenheit und mangelnde Bildung der Bischöfe, andererseits ihre Herrschsucht und tyrannische Härte. Man hat gottlose Gesetze erlassen, die die Gewissen mit verderblichen Fesseln binden. So hat man das Essen von Fleisch verboten, als ob es den Menschen befleckte. Eine frevlerische Meinung wurde an die andere gereiht, bis man in einen Abgrund aller Irrtümer geraten ist. Und um nun ja keine Schlechtigkeit ungeschehen zu lassen, hat man angefangen, unter dem völlig albernen Vorwand der Enthaltsamkeit mit Gott seinen Spott zu treiben. Denn man sucht den Ruhm des Fastens in den ausgesuchtesten Leckerbissen, keine Köstlichkeiten sind dann genug, nie ist die Fülle, die Vielfältigkeit und der Wohlgeschmack der Speisen größer (als ausgerechnet in der Fastenzeit). Mit solchem kostbaren Aufwand meint man dann Gott recht zu dienen! Ich schweige noch davon, daß sich Leute, die als die Allerheiligsten angesehen werden wollen, nie schmählicher überladen (als beim „Fasten“). Kurzum, diese Leute halten es für den höchsten Gottesdienst, sich (in der Fastenzeit) des Fleisches zu enthalten - und dann mit dessen Ausnahme an Leckereien aller Art Überfluß zu haben! Und umgekehrt gilt es ihnen als die schlimmste Gottlosigkeit, die kaum mit dem Tode gesühnt werden kann, wenn jemand zu seinem Schwarzbrot auch nur ein kleines Stücklein Speck oder altes Fleisch genießt. Hieronymus erzählt, daß es schon zu seiner Zeit einige Leute gegeben hat, die durch dergleichen Albernheiten mit Gott ihren Spott trieben: das waren Leute, die nur ja kein Öl zu ihrer Nahrung gebrauchen wollten, sich aber eben deshalb von allen Seiten die kostbarsten Speisen zubringen ließen, ja, die sich, um der Natur Gewalt anzutun, des Wassertrinkens enthielten, aber dafür sorgten, daß sie wohlschmeckende, köstliche Tränklein bekamen, die sie dann nicht aus einem Becher, sondern aus einer Muschel tranken (Brief 52,12; an Nepotian). Dieser Mißstand herrschte dazumal nur bei einigen wenigen Menschen, heutzutage ist er bei allen reichen Leuten üblich: sie fasten allein zu dem einen Zweck, dabei um so köstlicher und glänzender zu schmausen! Aber ich will an diesen Gegenstand, der nicht eben mit Ungewißheit beladen ist, nicht viel Worte verschwenden. Ich behaupte nur dies: weder bei dem Fasten noch bei den anderen Teilen der Zucht besitzen die Papisten etwas Rechtschaffenes, Aufrichtiges oder recht Gestaltetes und Geordnetes, so daß sie etwa einen Anlaß zu hoffärtigem Selbstruhm hätten, als ob bei ihnen etwas übrig wäre, das Lob verdiente.

21. Van Hieronymus se tyd af het daar egter erger misbruike ingesluip

Daarna het daar slegter tye gevolg en sowel die onkunde en ongeletterdheid van die biskoppe as die begeerte tot oorheersing en ’n tirannieke onbuigsaamheid het by die voorbarige ywer van die gewone mense gekom. Goddelose wette is gemaak en dit het die gewetens (van die mense) met verderflike bande verstrengel. Die eet van vleis is verbied asof dit ’n mens sou besmet.⁹² Die een heiligskennige opvatting na die ander is bygevoeg totdat die bodem van alle dwalings bereik is. En om geen verwrongenheid weg te laat nie, het hulle met God die spot begin dryf deur weerhouding as ’n uiters onverstandige dekmantel voor te hou. Aanprysing van die vas word immers in die mees gesogte lekkernye gesoek; dan is geen lekkernye meer voldoende nie - nog nooit was daar ’n groter hoeveelheid, verskeidenheid en aangenamer voedselsoorte nie. Hulle meen dat hulle God na behore dien in sulke groot en sulke voortreflike voorbereiding van eetmale. Ek swyg maar daaroor dat diegene wat as die heiligste mense beskou wil word, hulleself nooit skandeliker oorvreet nie.

Kortom: die hoogste diens aan God is vir hulle daarin geleë om jou van vleis te onthou, en met uitsondering daarvan ’n oorvloed van elke soort lekkerny te hê! Aan die ander kant is dit die grootste goddeloosheid, en iets waarvoor ’n mens nouliks met die dood moet boet, as hy aan n stukkie spek of stinkende vleis saam met sy brood as voedsel proe! Hieronymus vertel dat daar reeds in sy tyd sekere mense was wat met sulke onsinnighede die spot met God gedryf het. Om nie olie te eet nie, het hulle die mees gesogte lekkernye van oral na hulle laat aandra. Ja, om 1543 hulle natuur geweld aan te doen, het hulle hulle weerhou daarvan om water te drink maar tog gesorg dat die soetste en kosbaarste drankies vir hulle gemaak word en dit het hulle nie uit ’n beker gedrink nie maar uit ’n skulp.⁹³

Hierdie sonde wat destyds net onder ’n paar mense bestaan het, kom vandag algemeen onder al die rykes voor, naamlik dat hulle slegs met hierdie doel voor oë vas om deftiger en keuriger te eet. Maar ek wil nie baie woorde mors op ’n onderwerp wat nie so twyfelagtig is nie. Ek sê slegs dat die pousgesindes sowel in die vas as in alle ander aspekte van die dissipline niks opregs, niks goeds georden en ingerig het om hulle enige geleentheid te bied om hooghartig te wees asof daar iets lofwaardigs by hulle oorgebly het nie.

21. Впоследствии, с течением времени, положение постоянно ухудшалось. Неразумному благочестию народа сопутствовало другое зло - со стороны епископов, отчасти тёмных и невежественных, отчасти же стремившихся к господству и тирании. Они издали нечестивые и извращённые указы о посте, которыми опутали совесть верующих, увлекая их в ад. Было запрещено есть мясо как нечистую пищу, как будто говядина нечиста и может заразить людей (Hieronymus. Adversus Covinium, II, V-XVII, 303 p.). Затем последовало нагромождение одних превратных мнений на другие, пока наконец верующие не оказались ввергнутыми в глубокую пропасть заблуждения. А чтобы не оставить совсем ничего без искажения, стали насмехаться над Богом, как над малым ребёнком. Ибо с наступлением поста столы уставляют с большей роскошью, чем в другое время: собирают всевозможные яства и изысканные кушанья, удваивают количество пищи, разнообразя её более обычного. И затем всё это роскошество называют постом, думая, что таким образом благочестиво служат Богу! Не говорю уже о том, что люди, желающие прослыть самыми святыми, никогда так не набивали брюхо, как во время поста.

Короче говоря, вся святость общего поста выражается исключительно в воздержании от мяса. В остальном можно позволять себе любые удовольствия и от души предаваться чревоугодию при условии, что это совершается один раз в день. Хотя большинство не отказывает себе в том, чтобы, как они выражаются, перекусить. В то же время у них считается смертным грехом и преступлением съесть кусок сала или ломтик солонины с чёрным хлебом - даже если у какого-нибудь бедняка нет другой пиши. Св. Иероним сообщает, что уже в его время находились люди, думающие удовлетворить Бога подобными глупостями. Так, они воздерживались от масла, зато взамен велели привозить себе из дальних стран самые изысканные кушанья. Более того, насилуя природу, они отказывались пить воду, а вместо неё употребляли всевозможные сладкие и редкие напитки и к тому же пили их не из чашек или стаканов, а из раковин (Hieronymus. Epist. 52 (ad Nepotianum), 12 (MPL, XXII, 537); Августин. Проповеди, 210, VIII-X (MPL,XXXVIII, 1052-1054)).

То, что в те времена было пороком немногих, ныне воцарилось повсюду среди богатых людей. Они постятся лишь для того, чтобы питаться ещё вкуснее и изысканнее, чем обычно. Однако не буду долго рассуждать о столь очевидных вещах. Скажу лишь, что у папистов нет оснований гордиться ни своими постами, ни прочими установлениями, касающимися дисциплины. Ибо в них нет ничего достойного хвалы, но всё искажено и расстроено.

22. Sequitur altera pars disciplinae, quae ad clerum peculiariter pertinet. Ea Canonibus continetur quos sibi veteres Episcopi suoque ordini imposuerunt^b. Quales sunt, Nequis clericus venationi, nequis aleae, nequis comessationibus vacaret: nequis exerceret foenus aut mercaturam: nequis lascivis saltationibus interesset: aliique ^c eius generis². Adiiciebantur et poenae, quibus ipsa Canonum authoritas sanciebatur, nequis eos impune violaret³. In hunc finem unicuique Episcopo committebatur cleri sui gubernatio, ut secundum Canones, suos clericos regeret, ac in officio retineret⁴. In hunc finem institutae erant annuae inspectiones ac Synodi, ut siquis foret in officio negligentior, admoneretur: siquis peccasset, pro modo delicti in eum animadverteretur⁵. Ipsi quoque Episcopi quotannis suas habebant provinciales Synodos, antiquitus etiam binas, a quibus iudicabantur siquid praeter officium admiserant⁶. Nam siquis Episcopus durior erat aut violentior in suum clerum, illuc erat provocatio, etiamsi unus tantum conquerebatur⁷. Animadversio severissima erat, ut deponeretur ab officio qui peccaverat, ac communione ad tempus privaretur⁸. Quia autem erat ille perpetuus ordo, Synodum dimittere nunquam solebant quin locum 232 ac tempus proximae indicerent¹. Nam universale cogere Concilium solius erat Imperatoris, quemadmodum testantur omnes vetustae indictiones^{a 2}. Quandiu vigebat haec severitas, non plus verbo exigebant clerici a plebe, quam exemplo et opere praestarent. Quin multo rigidiores erant in seipsos quam in vulgus. Et sane ita decet ut humaniore et laxiore (ut ita loquar) disciplina plebs regatur: clerici inter se acriores exerceant censuras, minusque longe sibi quam aliis indulgeant. Istud totum ut obsoleverit nihil opus est referre, quum nihil hodie fingi queat hoc ordine magis effraene ac dissolutum: ac eo licentiae prorupit ut totus orbis vociferetur. || Ne apud ipsos videatur prorsus sepulta esse omnis antiquitas, umbris, fateor, quibusdam decipiunt simplicium oculos, sed quae ad vetustos mores nihilo propius accedunt quam simiae aemulatio ad id quod ratione et consilio faciunt homines. Memorabilis est apud Xenophontem locus, ubi docet, quum turpiter degenerassent Persae a maiorum institutis, et ab austero vivendi genere ad mollitiem et delicias prolapsi essent, ut tamen dedecus hoc tegerent, priscos ritus sedulo servasse. Nam quum Cyri tempore eousque vigeret sobrietas et temperantia ut emungi opus non esset, atque etiam probri loco duceretur: apud posteros duravit religio nequis mucum e naribus traheret, sorbere vero et intus alere ad putredinem usque foetidos humores quos ex ingluvie contraxerant, permissum. Ita ex vetere praecepto urceos adferre ad mensam nefas: merum ingurgitare, ut ebrios auferri necesse foret, tolerabile. Semel comedere praescriptum: hoc non abrogaverant boni isti successores, sed ut a meridie usque ad mediam noctem continuarent suas crapulas. Conficere diurnum iter ieiunos, quia lex iubebat, perpetui apud eos moris fuit: sed lassitudinis vitandae causa, iter ad duas horas contrahere, liberum et usitatum ex consuetudine fuit [Lib. 8. Paed. Cyri]³. Quoties degeneres suas regulas obtendent Papistae, ut se ostendant affines esse sanctis Patribus: ridiculam eorum imitationem hoc exemplum satis coarguet, ut nullus pictor magis ad vivum possit exprimere.

22. S’ensuit la seconde partie de la discipline, laquelle appartient proprement au Clergé: c’est assavoir que les gens d’Eglise se gouvernent selon les Canons qui ont esté anciennement faits pour les entretenir en toute honnesteté, comme sont ceux qui s’ensuyvent: Qu’un homme d’Eglise ne soit point adonné à la chasse, au jeu de dez, à gourmandise ou banquets: que nul d’eux ne se mesle d’usure ou de marchandise, qu’il ne soit present à danses et autres dissolutions. Or afin que nul ne transgressast ces ordonnances, les Conciles anciens ont advisé de punir et chastier ceux qui ne se voudroyent rendre obeissans en tout ce qui appartenoit à l’honnesteté du Clergé. Et pour ceste cause chacun Evesque avoit la charge et authorité de gouverner son Clergé, pour contreindre chacun à faire son devoir. Pour ceste mesme raison ont esté instituées les visitations et les synodes: afin que si quelcun estoit nonchalant en son office, il fust admonnesté: et si quelcun avoit failli, qu’il fust chastié selon son demerite. Les Evesques aussi avoyent entre eux tous les ans un Concile en chacune province, et mesme auparavant de six mois en six mois: afin que si quelque Evesque s’estoit mal porté, il fust là jugé. Car si quelque Evesque estoit trop rude à son Clergé, et le traitoit trop inhumainement, celuy qui se vouloit pleindre de luy, venoit là, et la cause s’y demenoit. Or on usoit d’une grande severité. Car si on trouvent que quelcun eust abusé de son authorité, on mal versé eu son estat, on le deposoit: et quelque fois mesmes on l’excommunioit pour certain temps. Davantage, pource que ceste police estoit ordinaire, jamais ils ne se partoyent d’un Concile provincial, qu’ils n’eussent assigné le lieu et le temps auquel l’autre se devoit tenir. Car touchant d’un Concile universel, c’estoit à l’Empereur de le commander et publier, et de denoncer que chacun y comparust, comme les histoires anciennes le monstrent. Cependant que ceste severité a duré, les gens d’Eglise n’ont point astreint le peuple, sinon à ce dont ils leur monstroyent l’exemple par effect: car ils estoyent beaucoup plus severes envers eux qu’envers les autres. Et de fait, c’est bien la raison que le peuple ait plus de liberté, et ne soit pas si court tenu que le Clergé. Je n’ay ja mestier de raconter par le menu comment ceste police a esté mise bas, et s’en est allée à val l’eau: tant y a que chacun voit qu’il n’y a estat plus dissolu ne plus desbordé que l’estat Ecclesiastique, tellement que tout le monde en crie sans que nous en parlions. Je confesse qu’afin qu’il ne semble que toute l’ancienneté soit ensevelie entre eux, ils abusent les yeux des simples de quelques ombres: mais tout ce qu’ils font n’approche non plus de ce qu’ils font semblant d’ensuvvre, que les mines d’un singe ressemblent à ce que les hommes font par bonne raison. Il y a un passage bien notable en Xenophon.¹³⁴ Il recite que les Perses s’estans desvoyez et abastardis des vertus de leurs ancestres, en ce qu’ayans laissé leur façon austere de vivre, ils s’estoyent desbordez en delices, et effeminez: toutesfois pour couvrir leur honte ne laissoyent pas de garder les statuts anciens quant à la formalité. Car comme ainsi soit que du temps de Cyrus la sobrité et temperance fust telle, qu’il n’estoit licite de se moucher, et que cela estoit tenu pour vilain et deshonneste, ceste ceremonie a duré long temps apres, de ne s’oser moucher: mais de retirer l’ordure au dedans, et les humeurs corrompues qu’ils avoyent amassées par leur intemperance: voire jusques à s’empunaiser, il estoit licite. Pareillement, selon le precepte ancien ces bons imitateurs eussent fait scrupule comme d’un grand crime, d’apporter sur table des couppes: mais il ne leur challoit d’entonner le vin en leur estomachs, en tel excés qu’il les falloit emporter yvres. Il avoit esté jadis ordonné en leur nation, de ne manger qu’une fois le jour: ces bon successeurs n’avoyent point cassé ceste loy, mais c’estoit pour continuer leurs banquets depuis midy jusqu’à minuit. Pource que la loy ancienne portoit, qu’en guerre une armée ne marchast qu’à jun: ceste coustume a bien esté permanente: mais les bons successeurs avoyent restreint toute leur journée à deux heures. Toutes fois et quantes que les Papistes pretendront leurs belles reigles, pour faire à croire qu’ils sont aucunement semblables aux saincts Peres, cest exemple suffira pour redarguer leur folle imitation et ridicule, autant que si un bon peintre la peignoit.

22. There remains the second part of the discipline of the Church, which particularly relates to the clergy. It is contained in the canons which the ancient bishops imposed on themselves and their order; such as these: That no ecclesiastic should employ his time in hunting, gambling, or feasting; that no one should engage in usury or commerce; that no one should be present at dissolute dances; and other similar injunctions. Penalties were likewise annexed, to confirm the authority of the canons, and to prevent their being violated with impunity. For this end, to every bishop was committed the government of his clergy, to rule them according to the canons, and to oblige them to do their duty. For this purpose were instituted annual visitations and synods, that if any one were negligent in his duty, he might be admonished, and that any one who committed a fault might be corrected according to his offence. The bishops also had their provincial councils, once every year, and anciently even twice a year, by which they were judged, if they had committed any breach of their duty. For if a bishop was too severe or violent against his clergy, there was a right of appeal to the provincial councils, even though there was only a single complainant. The severest punishment was the deposition of the offender from his office, and his exclusion for a time from the communion. And because this was a perpetual regulation, 428they never used to dissolve a provincial council without appointing a time and place for the next. For, to summon a universal council, was the exclusive prerogative of the emperor, as all the ancient records testify. As long as this severity continued, the clergy required nothing more from the people than they exemplified in their own conduct. Indeed, they were far more severe to themselves than to the laity; and it is reasonable that the people should be ruled with a milder and less rigid discipline; and that the clergy should inflict heavier censures, and exercise far less indulgence to themselves than to other persons. How all this has become obsolete, it is unnecessary to relate, when nothing can be imagined more licentious and dissolute than this order of men in the present day; and their profligacy has gone to such a length, that the whole world is exclaiming against them. That all antiquity may not appear to have been entirely forgotten by them, I confess, they deceive the eyes of the simple with certain shadows, but these bear no more resemblance to the ancient usages, than the mimicry of an ape to the rational and considerate conduct of men. There is a remarkable passage in Xenophon, where he states how shamefully the Persians had degenerated from the virtues of their ancestors, and, from an austere course of life, had sunk into delicacy and effeminacy, but that, to conceal their shame, they sedulously observed the ancient forms. For whereas, in the time of Cyrus, sobriety and temperance were carried so far, that it was unnecessary, and was even considered as a disgrace for any one to blow his nose, their posterity continued scrupulously to refrain from this act; but to absorb the mucus, and retain the fetid humours produced by their gluttony, even till they almost putrefied, was held quite allowable. So, according to the ancient rule, it was unlawful to bring cups to the table; but they had no objection to drink wine till they were obliged to be carried away drunk. It had been an established custom to eat only one meal a day; these good successors had not abolished this custom, but they had continued their banquets from noon to midnight. Because their ancient law enjoined men to finish their day’s journey fasting, it continued to be a permanent custom among them; but they were at liberty, and it was the general practice, for the sake of avoiding fatigue, to contract the journey to two hours. Whenever the Papists bring forward their degenerate rules, for the purpose of showing their resemblance to the holy fathers, this example will sufficiently expose their ridiculous imitation, of which no painter could draw a more striking likeness.

22. The second part of discipline having reference to the clergy. What its nature, and how strict it formerly was. How miserably neglected in the present day. An example which may suit the Papists.

We come now to the second part of discipline, which relates specially to the clergy. It is contained in the canons, which the ancient bishops framed for themselves and their order: for instance, let no clergyman spend his time in hunting, in gaming, or in feasting; let none engage in usury or in trade; let none be present at lascivious dances, and the like. Penalties also were added to give a sanction to the authority of the canons, that none might violate them with impunity. With this view, each bishop was intrusted with the superintendence of his own clergy, that he might govern them according to the canons, and keep them to their duty. For this purpose, certain annual visitations and synods were appointed, that if any one was negligent in his office he might be admonished; if any one sinned, he might be punished according to his fault. The bishops also had their provincial synods once, anciently twice, a-year, by which they were tried, if they had done anything contrary to their duty. For if any bishop had been too harsh or violent with his clergy, there was an appeal to the synod, though only one individual complained. The severest punishment was deposition from office, and exclusion, for a time, from communion. But as this was the uniform arrangement, no synod rose without fixing the time and place of the next meeting. To call a universal council belonged to the emperor alone, as all the ancient summonings testify. As long as this strictness was in force, the clergy demanded no more in word from the people than they performed in act and by example; nay, they were more strict against themselves than the vulgar; and, indeed, it is becoming that the people should be ruled by a kindlier, and, if I may so speak, laxer discipline; that the clergy should be stricter in their censures, and less indulgent to themselves than to others. How this whole procedure became obsolete it is needless to relate, since, in the present day,nothing can be imagined more lawless and dissolute than this order, whose licentiousness is so extreme that the whole world is crying out. I admit that, in order not to seem to have lost all sight of antiquity, they, by certain shadows, deceive the eyes of the simple; but these no more resemble ancient customs than the mimicry of an ape resembles what men do by reason and counsel. There is a memorable passage in Xenophon, in which he mentions, that when the Persians had shamefully degenerated from the customs of their ancestors, and had fallen away from an austere mode of life to luxury and effeminacy, they still, to hide the disgrace,468were sedulously observant of ancient rites (Cyrop. Lib. 8). For while, in the time of Cyrus, sobriety and temperance so flourished that no Persian required to wipe his nose, and it was even deemed disgraceful to do so, it remained with their posterity, as a point of religion, not to remove the mucus from the nostril, though they were allowed to nourish within, even to putridity, those fetid humours which they had contracted by gluttony. In like manner, according to the ancient custom, it was unlawful to use cups at table; but it was quite tolerable to swallow wine so as to make it necessary to be carried off drunk. It was enjoined to use only one meal a-day: this these good successors did not abrograte, but they continued their surfeit from mid-day to midnight. To finish the day’s march, fasting, as the law enjoined it, was the uniform custom; but in order to avoid lassitude, the allowed and usual custom was to limit the march to two hours. As often as the degenerate Papists obtrude their rules that they may show their resemblance to the holy fathers, this example will serve to expose their ridiculous imitation. Indeed, no painter could paint them more to the life.

22. Nu volgt het andere deel der tucht, die in het bijzonder op de geestelijkheid betrekking heeft. Het is vervat in de canones of regelen, die de oude bisschoppen zichzelf en hun orde hebben opgelegd. Gelijk daar zijn: dat geen geestelijke zich mag wijden aan de jacht, en aan het spel en braspartijen; dat geen geestelijke geldzaken of koophandel mag drijven; dat geen geestelijke aanwezig mag zijn bij uitgelaten danspartijen, en andere dergelijke regelen. Er werden ook straffen bijgevoegd, door welke het gezag der regelen bevestigd werd, opdat niemand ze ongestraft zou overtreden. Tot dit doel werd aan iedere bisschop de leiding van zijn eigen geestelijkheid opgedragen, opdat hij zijn geestelijken overeenkomstig de regelen zou regeren en bij hun plicht houden. Tot dit doel waren er jaarlijkse onderzoekingen en synoden ingesteld, opdat een ieder, die in zijn plicht wat onachtzaam was, vermaand zou worden, en, indien iemand gezondigd had, hij naar de mate van zijn vergrijp zou gestraft worden. De bisschoppen zelf hadden jaarlijks hun provinciale synoden, oudtijds zelfs twee in een jaar, door welke zij geoordeeld werden, indien ze iets tegen hun plicht bedreven hadden. Want indien een bisschop te hard of te heftig was tegen zijn geestelijken, dan konden zij zich op die synoden beroepen, ook indien er slechts één klaagde. De straf was zeer streng, zodat hij, die gezondigd had, uit zijn ambt ontzet werd en van het Avondmaal voor een tijd beroofd werd. En omdat het een voortdurende orde was, plachten zij de synode nooit uiteen te laten gaan, zonder de tijd en de plaats van de eerstvolgende uit te schrijven. Want een algemeen concilie bijeen te roepen stond alleen aan de keizer, gelijk alle oude uitschrijvingen getuigen. Zolang deze gestrengheid haar kracht behield, eisten de geestelijken met woorden niet meer van het volk, dat zij met hun voorbeeld en werk deden. Ja zelfs waren zij veel gestrenger jegens zichzelf dan jegens het volk. En inderdaad is het zo passend, dat het volk met een zachtere en, om zo te zeggen, ietwat lossere tucht geregeerd wordt, en dat de geestelijken onder elkander scherper censuur oefenen, en bij zichzelf veel minder door de vingers zien dan bij anderen. Het is niet nodig te verhalen, hoe dat alles in onbruik geraakt is, daar men zich tegenwoordig niets kan voorstellen, dat teugelozer en meer ongebonden is dan deze stand der geestelijken; en die is tot zulk een losbandigheid gekomen, dat de gehele wereld er over schreeuwt. Opdat niet de gehele oudheid bij hen geheel en al begraven schijnt te zijn, bedriegen zij, ik erken het, met enige schaduwen de ogen der eenvoudigen, maar die komen met de oude zeden niets meer overeen dan de nabootsing van apen met datgene, wat de mensen met rede en beleid doen. Er is een merkwaardige plaats bij Xenophon¹, waar hij leert, dat de Perzen, hoewel ze schandelijk ontaard waren van de instellingen hunner voorouders en van de strenge levenswijze tot verwijfdheid en weelderigheid vervallen waren, toch de oude gewoonten naarstig bewaard hebben, om deze schande te bedekken. Want daar ten tijde van Cyrus de soberheid en matigheid zo groot was, dat het niet nodig was de neus te snuiten, en dat zelfs voor iets schandelijks gehouden werd, is bij de nakomelingen de gewoonte gebleven, dat niemand de neus mocht snuiten, maar het was geoorloofd, dat men de vuile vochten, die men door zijn gulzigheid had doen ontstaan, opslorpte en binnen hield tot verrotting toe. Zo was het krachtens een oud verbod ongeoorloofd kruiken ter tafel te brengen, maar zich te bedrinken, zodat ze dronken weggedragen moesten worden, verdroegen zij. Er was voorgeschreven éénmaal te eten: dat hadden die fraaie nakomelingen niet afgeschaft, maar ze deden het zo, dat ze van de middag tot middernacht toe hun slemppartijen voortzetten. Nuchter een dagreis te volbrengen hadden zij, omdat de wet het beval, steeds als gewoonte gehouden: maar om vermoeidheid te vermijden hebben zij de vrijheid en de gewoonte aangenomen, de reis tot twee uren te beperken. Zo dikwijls als de pausgezinden hun ontaarde regelen zullen voorhouden om te tonen, dat zij verwanten zijn der heilige vaderen, zal dit voorbeeld hun belachelijke nabootsing voldoende in 't licht stellen, zodat geen schilder haar beter naar het leven zou kunnen uitdrukken.

22. Zweiter Abschnitt: Die Disziplin der Kirchendiener (22-28). Die Disziplin der Kirchendiener und ihre Entartung

Jetzt folgt der zweite Teil der Zucht, der sich in besonderer Weise auf den „Klerus“ bezieht. Dieser Teil ist in den „Canones“ (Regeln) enthalten, welche die alten Bischöfe sich selbst und ihrem Stande (d.h. dem Klerus) auferlegt haben. So etwa: ein Kleriker darf sich nicht der Jagd widmen, auch nicht dem Würfelspiel, er darf nicht an Zechgelagen teilnehmen, kein Kleriker darf Geldgeschäfte und Kaufmannschaft betreiben, keiner darf bei ausgelassenen Tänzen zugegen sein, und dergleichen mehr. Zu diesen Regeln fügte man dann auch Strafen hinzu, durch welche die Autorität der „Canones“ ihre Sicherung erfuhr, damit sie niemand ungestraft verletzte. Zu diesem Zweck wurde nun jedem einzelnen Bischof die Leitung seines Klerus anvertraut: er sollte die ihm unterstellten Kleriker nach diesen „Canones“ regieren und bei ihrer Amtspflicht halten. Zu diesem Zweck waren auch jährliche Aufsichtsbesuche (inspectiones, Visitationen) und Synoden eingerichtet: wenn jemand in seiner Pflicht nachlässig war, so sollte er vermahnt werden, und wenn sich jemand vergangen hatte, so sollte man ihn nach dem Maß seines Vergehens strafen. Auch die Bischöfe selbst hatten Jahr für Jahr ihre Provinzialsynode, in alter Zeit sogar jährlich zwei, und auf diesen Synoden wurde über sie Gericht gehalten, wenn sie etwas gegen ihre Pflicht unternommen hatten. Denn wenn ein Bischof gegen seinen Klerus zu hart oder zu gewalttätig war, so bestand für diesen das Recht, sich auf jene Synode zu berufen, und 856 zwar auch dann, wenn sich nur ein einziger beschwerte. Die strengste Strafe bestand darin, daß der, der sich vergangen hatte, seines Amtes entsetzt und eine Zeitlang vom Abendmahl ausgeschlossen wurde. Bei diesen Synoden handelte es sich um eine dauernde Ordnung, und deshalb pflegte man nie eine auseinandergehen zu lassen, ohne Ort und Zeit der folgenden festzusetzen. Ein allgemeines Konzil einzuberufen war nämlich allein Sache des Kaisers, wie alle alten Ausschreibungen bezeugen.

Solange diese Strenge in Kraft blieb, verlangten die Kleriker mit dem Wort nicht mehr vom Volke, als sie mit eigenem Beispiel und Werk leisteten. Ja, sie waren gegen sich selbst viel schärfer als gegen den gemeinen Mann. Und in der Tat gehört es sich so, daß das Volk mit milderer und sozusagen loserer Zucht regiert wird, die Kleriker dagegen untereinander schärfere Strafen üben und sich selbst viel weniger durch die Finger sehen als anderen.

Wie nun das alles in Abgang gekommen ist, das brauche ich nicht zu berichten; denn heutzutage kann man sich nichts Zügelloseres und Ungezogeneres denken als den Klerikerstand, und er ist in eine solche Ungebundenheit geraten, daß das ganze Erdenrund darüber schreit. Damit man nun aber nicht den Eindruck gewinnt, als sei bei ihnen das ganze alte Wesen begraben, so täuschen sie, das gebe ich zu, die Augen einfältiger Leute mit Schattenbildern, die aber mit den alten Sitten ebensowenig zu tun haben wie die Nachahmung, die die Affen treiben, mit dem, was Menschen mit Verstand und Bedacht tun. Es gibt bei Xenophon eine denkwürdige Stelle, an der er lehrt, daß die Perser, obwohl sie von den Einrichtungen ihrer Vorfahren schmählich abgekommen und von der harten Lebensweise in Weichheit und Vergnügungen verfallen waren, dennoch die früheren Gebräuche eifrig bewahrten, um jene Schande zu verdecken. Während sich nämlich zur Zeit des Kyrus die Enthaltsamkeit und Mäßigkeit so weit auswirkte, daß es nicht nötig war und auch als Schande galt, auszuschneuzen, erhielt sich bei den Späteren zwar die heilige Scheu, die es verbot, die Nase zu schneuzen, aber unterdessen galt es als erlaubt, den stinkenden Speichel, den sie von ihrer Völlerei bekommen hatten, herunterzuschlucken und bis zum Verfaulen in sich zu behalten. Ebenso betrachteten sie es auf Grund alter Vorschrift als unschicklich, Krüge an den Tisch zu bringen, dagegen hielten sie es für erträglich, sich dermaßen an Wein zu überladen, daß man sie betrunken von dannen tragen mußte. Die Vorschrift besagte, daß man einmal (am Tage) essen durfte, und das hatten diese braven Nachfolger auch nicht abgeschafft - nur so, daß sie nun ihre Gelage vom Mittag bis zur Mitternacht durchgehen ließen! Einen Tagesmarsch nüchtern zu machen, das galt bei ihnen als dauernde Gepflogenheit - aber, um Ermüdung zu vermeiden, so nahmen sie sich aus gewohnter Übung die Freiheit und den Brauch, den Marsch nicht über zwei Stunden auszudehnen! (Xenophon, Cyropaedia, VIII, 8). Wenn nun die Papisten ihre entarteten Regeln zum Vorwand nehmen, um den Nachweis zu erbringen, daß sie mit den heiligen Vätern verwandt wären, so wird dies Beispiel jedesmal ihre lächerliche Nachahmung genugsam an den Tag kommen lassen, so daß kein Maler in der Lage wäre, sie lebenswahrer zum Ausdruck zu bringen.

22. Die tweede deel van kerklike dissipline: ampsbekleërs

Nou volg die tweede deel van (kerklike) dissipline wat besonderlik op die geestelikheid betrekking het. Dit word saamgevat in kanons wat die biskoppe van ouds hulleself en hulle orde opgelê het. Sulke kanons is byvoorbeeld dat dit geen ampsdraer geoorloof is om te jag, òf te dobbel òf hom te ooreet nie; dat dit geen ampsdraer veroorloof is om woeker- of koophandel te bedryf nie; dat hy by geen losbandige dansery aanwesig mag wees nie en ander dergelike voorbeelde.⁹⁴ Daarby is ook strawwe gevoeg waardeur die gesag van die kanons bekragtig is sodat niemand dit ongestraf kon verbreek nie.⁹⁵ Met die oog hierop is aan elke biskop beheer oor sy geestelikes gegee om hulle volgens hierdie kanons te regeer en aan hulle plig te hou.⁹⁶ Met die oog hierop is jaarlikse inspeksies en sinodes ingestel om iemand te vermaan as hy sy plig miskien verwaarloos het en, as iemand daarteen gesondig het, hom na die aard van sy oortreding te straf.⁹⁷ Die biskoppe het self ook jaarliks hulle eie provinsiale sinodes gehad - in die ou tyd was daar selfs twee - waardeur geoordeel is of hulle iets buiten hulle plig gedoen het.⁹⁸ As ’n biskop trouens baie hardvogtig of gewelddadig teenoor sy ampsdraers opgetree het, kon ’n beroep op die sinodes gedoen word, selfs al was 1544 daar net een ampsdraer wat daaroor gekla het.⁹⁹

Die straf was uiters streng, naamlik dat iemand wat gesondig het, uit sy amp ontslaan en ’n tydperk gemeenskap (met die kerk) ontneem is.¹⁰⁰ a 46o Omdat dit egter ’n aaneenlopende orde was, het hulle die sinodegewoonlik nooit verdaag sonder om ’n plek en tyd vir die volgende sinode aan te kondig nie.¹⁰¹ Want om ’n algemene sinode byeen te roep was die voorreg van die keiser alleen soos al die sinode-aankondigings van ouds getuig.¹⁰² So lank hierdie strengheid van krag was, het ampsdraers nie met hulle woorde meer van die kerkvolk vereis as wat hulle self met hulle voorbeeld en werk gelewer het nie. Ja, hulle was selfs baie strenger teenoor hulleself as teenoor die kerkvolk. En dit hoort in elk geval so dat die kerkvolk met mensliker en, om dit so te stel, losser tug regeer moet word maar dat die ampsdraers onderling skerper sensuur moet beoefen en hulleself baie minder as ander oor die hoof moet sien.

Dit is nie nodig dat ons hoef te vertel hoe dit alles tot niet gegaan het nie aangesien ons ons vandag niks kan voorstel wat meer teuelloos en losbandig is as hierdie orde nie. Dit het trouens in so ’n losbandigheid uitgebars dat die hele wêreld sy stem daarteen verhef. Maar om te voorkom dat die indruk sou ontstaan dat die ou tyd heeltemal onder hulle begrawe is, erken ek, bedrieg hulle die oë van eenvoudiges met sekere skadu’s daarvan, maar dit kom net so min naby aan die gewoontes van ouds as wat die na-apery van ’n aap aan iets kom wat mense met redelikheid en beplanning doen. By Xenophon kom daar ’n verwysing voor wat die moeite werd is om aan te haal. Wanneer hy leer hoe skandelik die Perse van die instellings van hulle voorvaders afgewyk het, en hoe hulle van ’n gestrenge lewenswyse in verwyfdheid en weelde verval het, vertel hy dat hulle die ou gebruike nogtans sorgvuldig gehandhaaf het om hierdie skande te verdoesel. Want toe nugterheid en selfbeheersing in die tyd van Cyrus so kragtig was dat ’n mens nie nodig gehad het om sy neus te snuit nie en dit selfs as ’n skande beskou is, het die bygeloof onder hulle nageslag voortgeduur dat niemand sy neus mag snuit nie, maar dat dit hulle geoorloof is om die stinkende vog wat hulle uit hulle kele opgetrek het, op te slurp en binne-in rond te rol tot dit verrot is. Volgens ’n ou voorskrif was dit hulle ook nie geoorloof om bekers na die tafel te bring nie maar hulle het verdra dat iemand die wyn so opslurp dat hy 1545 dronk van die tafel af weggedra moes word. Daar was ’n voorskrif dat hulle net eenmaal per dag mag eet; hulle goeie opvolgers het dit egter nie herroep nie, maar bepaal dat hulle hulle roes van die middag af tot middernag moes uitrek. Daar was ’n gewoonte wat lank onder hulle geduur het, naamlik dat iemand ’n dagreis moes voltooi sonder om te eet omdat die wet dit beveel het. Maar om uitputting te voorkom, was dit ’n vry algemene gebruik om ’n dagreis tot twee ure te beperk!¹⁰³

So dikwels die pousgesindes hulle reëls as dekmantel voorhou om te bewys dat hulle na die heilige kerkvaders aard, sal die voorgaande voorbeeld hulle belaglike nabootsing voldoende aan die kaak stel sodat geen skilder dit lewendiger kan uitdruk nie.

22. Далее следует вторая часть дисцилины, относящаяся непосредственно к клиру А именно: служителями Церкви надлежит управлять согласно канонам, принятым в древности, для поддержания их чести. Так, служитель Церкви не должен увлекаться охотой, играть в азартные игры, предаваться чревоугодию или пирам; не имеет права заниматься ростовщичеством и торговлей, посещать балы и участвовать в прочих развлечениях. А чтобы никто не преступал этих установлений, древние соборы предписывали карать тех, кто не желает им подчиняться, и тем поддерживать достоинство клира (Canones Sanctorum Apostolorum (Апостольские правила), c. 24 (25-26), 41-43 (42-44) (MPG, CXXXVII, 85 p., 125 p.)). По этой причине всякий епископ имел право и обязанность управлять своим клиром, дабы принуждать каждого к исполнению долга. Для того же были установлены посещения и синоды, чтобы всякий, кто пренебрегает своим служением, мог быть обличён, а не желающий подчиниться - наказан по заслугам. Кроме того, ежегодно (а в более ранние времена дважды в год) епископы собирались на провинциальный собор, который мог привлечь к суду любого епископа, чьё поведение вызывало нарекания (CanonesSanctorum Apostolorum (Апостольские правила), c. 36 (MPG, CXXXVII, 117)). Например, если епископ был слишком жесток с клиром и обращался с ним бесчеловечно, желающий предъявить иск против него являлся на собор, который рассматривал дело. Наказания были весьма суровы. Так, если епископ признавался виновным в злоупотреблении властью или в не соответствующем своему сану поведении, он подвергался низложению, а то и отлучению на некоторый срок (Антиохийский собор (341), с. 15). Поскольку провинциальные соборы собирались регулярно, на каждом предыдущем соборе определялось место и время проведения следующего (Второй Толедский собор (527), с. 3; Третий Толедский собор (589), с. 18). Что касается Вселенских соборов, то, по свидетельству древних авторов, право их созыва и предписания обязательного присутствия принадлежало императору (Евсевий. Жизнь Константина, III, 6 (MPG, XX, 1059); Сократ. Церковная история, I, VIII (MPG, LXVII, 59 p.); Leo I. Epist. 44, III (MPL, LIV, 829c)).

До тех пор, пока существовала подобная строгость, служители Церкви не требовали от народа больше того, чему сами следовали на деле. Ибо они были гораздо суровее к себе, чем к другим. И в самом деле, было вполне разумно, чтобы народ имел больше свободы и не удерживался в такой строгости, как клир.

Здесь нет нужды подробно описывать, каким образом этот порядок постепенно был предан забвению. Очевидно, что ни в одном сословии нет большей распущенности и вседозволенности, чем в сословии церковнослужителей; так что весь мир вопиет о том и без нас. Я же скажу, что сегодняшним служителям Церкви удаётся создать видимость, будто не все древние установления у них преданы забвению, ибо они определёнными способами вводят в заблуждение простых людей. Но все их старания походят на то, чему они якобы следуют, не более, чем ужимки обезьяны - на сознательные действия человека.

В одном сочинении Ксенофонта есть примечательное место. В нём рассказывается, как персы, забыв добродетели предков, отказались от прежнего сурового образа жизни и впали в изнеженность, предаваясь всевозможным наслаждениям. Однако для того, чтобы скрыть свой позор, формально они продолжали следовать древним законам. Например, во времена Кира умеренность и воздержанность были таковы, что считалось непристойным сморкаться. У потомков долго сохранялся этот запрет на сморкание; однако втягивать внутрь нечистоты и дурные соки, скапливающиеся вплоть до загнивания, считалось позволительным. Равным образом эти достойные подражатели усматривали тяжкое преступление в том, чтобы поставить на стол чаши с вином; но в то же время вливали себе в желудок вино в таком количестве, что приходилось уносить их совершенно пьяными. Некогда у персидского народа существовало правило принимать пищу не более одного раза в день. Благонравные преемники сохранили и этот обычай, просто растянув свои пиры от полудня до полуночи. Согласно древнему закону, солдаты на войне совершали дневные переходы натощак. Закон остался в силе, но дневные переходы сократились до двух часов (Ксенофон. Киропедия, VIII, 6). Так и паписты: всякий раз, когда они ссылаются на свои благопристойные правила в доказательство своего сходства со святыми отцами, названного примера достаточно для разоблачения их глупого и смехотворного подражания, так живо представленного в этой картине.

23. Una in re plusquam rigidi sunt et inexorabiles, ne coniugium Sacerdotibus permittant⁴. Quanta apud eos scortandi grassetur 233 impunitas dicere nihil attinet; ac foetido suo caelibatu freti occalluerunt ad omnia flagitia; haec tamen prohibitio clare ostendit quam pestiferae sint omnes traditiones: utpote quae non solum orbavit Ecclesiam probis et idoneis Pastoribus^a, sed horrendam invexit scelerum colluviem, multasque animas in gurgitem desperationis proiecit. || Certe quod^b Sacerdotibus interdictum fuit coniugium, id factum est impia tyrannide, non modo contra verbum Dei, sed etiam contra omnem aequitatem. Primum vetare, quod Dominus liberum reliquisset, nulla ratione hominibus licuit. Deinde nominatim Deum cavisse verbo suo ne haec libertas infringeretur, clarius est quam ut longa demonstratione uti necesse sit. Omitto quod Paulus pluribus locis Episcopum vult^c esse unius uxoris virum [1. Tim. 3. a. 2; Tit. b. 6]; || sed quid potuit vehementius dici quam ubi ex Spiritu sancto denuntiat, fore novissimis temporibus homines impios qui coniugium prohibeant: eosque non modo impostores nuncupat, sed daemones? [1. Tim. 4. a. 3]¹ Hoc igitur vaticinium, hoc sacrum oraculum est Spiritus sancti, quo Ecclesiam ab initio praemunire adversus pericula voluit, Doctrinam daemoniorum esse coniugii prohibitionem. Verum belle se elapsos esse putant quum hanc sententiam detorquent ad Montanum^d, Tatianos, Encratitas, aliosque^e veteres haereticos. Illi (inquiunt) soli matrimonium damnarunt: nos minime damnamus, sed Ecclesiasticum ordinem tantum ab eo arcemus, cui putamus non 234 satis convenire¹. Quasi vero etiamsi in illis superioribus^a completum sit primo loco hoc vaticinium, non in istos etiam competat: aut^b quasi auditu digna sit puerilis ista argutiola, quod prohibere se negant, quia non omnibus prohibent^c. || Perinde enim est acsi tyrannus iniquam non esse legem contendat, cuius iniquitate pars duntaxat civitatis prematur.

23. Ils sont tant et plus rigoureux, voire du tout inexorables à ne permettre le mariage aux Prestres. Quelle licence de paillarder ils prennent et donnent: il n’est ja besoin de le dire. Et sous ombre de ceste saincteté infecte et puante de s’abstenir de mariage, ils se sont endurcis à toutes vilenies. Tant y a que ceste defense monstre assez combien les traditions humaines sont nuisibles, veu que non seulement elle a privé et desnué l’Eglise de bons Pasteurs et idoines, et qui se fussent bien acquittez de leur charge: mais aussi elle a apporté un horrible amas et bourbier de beaucoup d’enormitez, et a plongé beaucoup d’ames au gouffre de desespoir. Quant est de la defense qu’on a faite aux Prestres de se marier, je dy qu’en cela il y a eu une meschante tyrannie, non seulement contre la parolle de Dieu, mais aussi contre toute equité. Pour le premier, il n’estoit nullement licite aux hommes de defendre ce que Dieu avoit mis en nostre liberté. Secondement, c’est une chose notoire, et laquelle n’a point mestier de probation, que nostre Seigneur a expressement ordonné que ceste liberté ne fust point violée. Outreplus, sainct Paul, tant à Tite qu’à Timothée, ordonne qu’un Evesque soit mari d’une seule femme (1 Tim. 3:2; Tite 1:6). Mais comment eust-il peu parler avec plus grande vehemence, que quand il denonce qu’il y aura des meschans lesquels defendront le mariage (1 Tim. 4:3), protestant que le sainct Esprit les revele, afin qu’on s’en donne de garde, et nomme telle maniere de gens non seulement Seducteurs, mais Diables? Voila donc la prophetie et le tesmoignage du sainct Esprit, par lequel il a voulu dés le commencement premunir les Eglises; c’est que la defense du mariage est doctrine diabolique. Mais nos adversaires pensent avoir trouvé une belle eschappatoire, quand ils exposent cela estre dit des sectes anciennes d’heretiques, comme de Montanus, des Tatiens et des Encratites: Ce sont, disent-ils, ceux-là qui ont reprouvé le mariage, et non pas nous: mais seulement le defendons au Clergé, comme ne luy estant point convenable. Comme si ceste prophetie, encore qu’elle eust esté une fois accomplie aux Tatiens et autres semblables, ne pouvoit aussi bien convenir à eux. Mais nous ne condamnons point, disent-ils, le mariage du tout, seulement nous le defendons au Clergé. Comme si une cavillation tant puerile, estoit digne d’estre receue, de dire qu’ils ne defendent point le mariage, d’autant qu’ils ne le defendent point à tous. Cela est autant comme si quelque tyran disoit, une loy qu’il auroit faite n’estre point inique, d’autant qu’elle ne greveroit qu’une partie du peuple.

23. In one instance, they are too rigorous and inflexible, that is, in not permitting priests to marry. With what impunity fornication rages among them, it is unnecessary to remark; imboldened by their polluted celibacy, they have become hardened 429to every crime. Yet this prohibition clearly shows how pestilent are all their traditions; since it has not only deprived the Church of upright and able pastors, but has formed a horrible gulf of enormities, and precipitated many souls into the abyss of despair. The interdiction of marriage to priests was certainly an act of impious tyranny, not only contrary to the word of God, but at variance with every principle of justice. In the first place, it was on no account lawful for men to prohibit that which the Lord had left free. Secondly, that God had expressly provided in his word that this liberty should not be infringed, is too clear to require much proof. I say nothing of the direction, repeatedly given by Paul, that a bishop should be “the husband of one wife;”¹⁰⁶⁸ but what could be expressed with greater force, than where he announces a revelation from the Holy Spirit, “that in the latter times some shall depart from the faith, forbidding to marry,” and represents these not only as impostors, but as disseminating “doctrines of devils.”¹⁰⁶⁹ This, therefore, was a prophecy, a sacred oracle of the Holy Spirit, by which he intended from the beginning to forearm the Church against dangers—that the prohibition of marriage is a doctrine of devils. But our adversaries imagine themselves to have admirably evaded this charge, when they misapply it to Montanus, the Tatianists, Encratites, and other ancient heretics. It refers, say they, to those who have condemned marriage altogether; we by no means condemn it; we merely prohibit it to the clergy, from an opinion that it is not proper for them. As if, though this prophecy had once been accomplished in those ancient heretics, it might not also be applicable to them; or as if this puerile cavil, that they do not prohibit marriage, because they do not prohibit it to all, were deserving of the least attention. This is just as if a tyrant should contend that there can be no injustice in a law, the injustice of which only oppresses one part of a nation.

23. Of the celibacy of priests, in which Papists place the whole force of ecclesiastical discipline. This impious tyranny refuted from Scripture. An objection of the Papists disposed of.

In one thing they are more than rigid and inexorable—in not permitting priests to marry. It is of no consequence to mention with what impunity whoredom prevails among them, and how, trusting to their vile celibacy, they have become callous to all kinds of iniquity. The prohibition, however, clearly shows how pestiferous all traditions are, since this one has not only deprived the Church of fit and honest pastors, but has introduced a fearful sink of iniquity, and plunged many souls into the gulf of despair. Certainly, when marriage was interdicted to priests, it was done with impious tyranny, not only contrary to the word of God, but contrary to all justice. First, men had no title whatever to forbid what God had left free; secondly, it is too clear to make it necessary to give any lengthened proof that God has expressly provided in his Word that this liberty shall not be infringed. I omit Paul’s injunction, in numerous passages, that a bishop be the husband of one wife; but what could be stronger than his declaration, that in the latter days there would be impious men “forbidding to marry”? (1 Tim. 4:3) Such persons he calls not only impostors, but devils. We have therefore a prophecy, a sacred oracle of the Holy Spirit, intended to warn the Church from the outset against perils, and declaring that the prohibition of marriage is a doctrine of devils. They think that they get finely off when they wrest this passage, and apply it to Montanus, the Tatians, the Encratites, and other ancient heretics. These (they say) alone condemned marriage; we by no means condemn it, but only deny it to the ecclesiastical order, in whom we think it not befitting. As if, even granting that this prophecy was primarily fulfilled in those heretics, it is not applicable also to themselves; or, as if one could listen to the childish quibble that they do not forbid marriage, because they do not forbid it to all. This is just as if a tyrant were to469contend that a law is not unjust because its injustice presses only on a part of the state.

23. In één zaak zijn zij meer dan straf en onverbiddelijk, namelijk daarin, dat ze de priesters het huwelijk niet toestaan. Een hoe grote vrijheid om te hoereren bij hen heerst, is niet nodig te zeggen. En vertrouwend op hun stinkende, ongehuwde staat, zijn ze ongevoelig geworden in het uitvoeren van allerlei schanddaden. Maar dit verbod toont duidelijk, hoe verderfelijk alle traditiën zijn, daar het niet alleen de kerk beroofd heeft van goede en geschikte herders, maar ook een gruwelijke modderpoel van misdaden heeft veroorzaakt, en vele zielen in de afgrond der vertwijfeling gestort heeft. Voorwaar, dat de priesters het huwelijk verboden is, dat is geschied door een goddeloze tirannie, niet alleen tegen Gods Woord, maar ook tegen alle billijkheid. In de eerste plaats heeft het de mensen op generlei wijze vrijgestaan te verbieden, wat de Here vrijgelaten had. Vervolgens, dat God met name er voor gezorgd heeft door zijn Woord, dat op deze vrijheid geen inbreuk zou gemaakt worden, is te duidelijk, dan dat het nodig zou zijn een lang bewijs te gebruiken. Ik laat daar, dat Paulus op meer dan één plaats wil, dat de bisschop de man is van één vrouw (1 Tim. 3:2; Tit.1:6) Maar wat kon er krachtiger gezegd worden, dan wanneer hij uit de Heilige Geest verkondigt, dat er in de laatste tijden mensen zullen zijn, die het huwelijk verbieden, en hen niet alleen bedriegers noemt, maar ook duivels? (1 Tim. 4:3) Dit is dus de voorzegging, dit is de heilige uitspraak van de Heilige Geest, waarmee Hij zijn kerk van den beginne af heeft willen versterken tegen de gevaren, namelijk dat het verbod om te huwen een lering der duivelen is. Maar zij menen, dat ze hieraan prachtig ontsnappen, wanneer ze deze uitspraak verdraaien en toepassen op Montanus, de Tatianen, de Encratieten en andere oude ketters. Die alleen, zeggen ze, hebben het huwelijk veroordeeld; wij veroordelen het geenszins, maar wij houden alleen de stand der geestelijken ervan af, wie wij menen, dat het niet wel past. Alsof deze voorzegging, ook al is ze in de eerste plaats vervuld in die bovengenoemde ketters, ook niet op hen sloeg; of alsof dat kinderachtige scherpzinnigheidje, waarmee ze zeggen, dat zij het huwelijk niet verbieden, omdat ze het niet aan allen verbieden, het aanhoren waardig was. Want het is evenalsof een tiran zou beweren, dat een wet niet onbillijk is, omdat door haar onbillijkheid slechts een deel der burgerij gedrukt wordt.

23. Die Ehelosigkeit der Priester und ihre Schriftwidrigkeit

In einer einzigen Sache sind die Papisten mehr als hart und unerbittlich, nämlich darin, daß sie den Priestern die Ehe nicht gestatten wollen. Was für eine straflose Freiheit zur Hurerei sich bei ihnen breitmacht, das brauche ich nicht zu sagen. Sie sind im Vertrauen auf ihren stinkigen „Zölibat“ auch für alle Schandtaten gefühllos geworden. Dies Verbot aber zeigt deutlich, wie verderbenbringend alle Menschensatzungen sind; denn es hat nicht nur die Kirche der rechtschaffenen und brauchbaren Hirten beraubt, sondern eine greuliche Schmutzflut von Freveltaten herbeigeführt und viele Seelen in den Schlund der Verzweiflung gestürzt.

857 Auf jeden Fall ist das Verbot der Priesterehe aus gottloser Tyrannei erfolgt, nicht nur im Gegensatz zum Worte Gottes, sondern auch gegen jegliche Billigkeit. Zunächst war es den Menschen in keiner Weise erlaubt, zu verbieten, was der Herr frei gelassen hatte. Und dann: es ist so klar, daß es eines langen Nachweises nicht bedarf, daß Gott in seinem Wort Vorsorge gegen jeden Bruch dieser Freiheit getroffen hat. Ich übergehe es, daß Paulus an mehreren Stellen den Willen äußert, daß ein Bischof „eines Weibes Mann“ sei (1. Tim. 3,2; Tit. 1,6). Aber was hätte Nachdrücklicheres gesagt werden können, als wenn er auf Antrieb des Heiligen Geistes ankündigt, „in den letzten Zeiten“ würden gottlose Menschen auftreten, „die da gebieten, nicht ehelich zu werden“, und wenn er diese Menschen nicht nur „verführerisch“, sondern „Teufel“ nennt (1. Tim. 4,1.3)? Es ist also eine Weissagung, es ist ein heiliges Offenbarungswort des Heiligen Geistes, mit dem er die Kirche von Anfang an gegen solche Gefahren wappnen wollte, daß das Verbot der Ehe eine Teufelslehre ist!

Die Papisten aber meinen, sie wären fein säuberlich entkommen, indem sie diesen Spruch verdrehen und auf Montanus, die Nachfolger des Tatian, die Enkratiten und andere Ketzer der Alten Kirche beziehen. Nur diese, so sagen sie, haben den Ehestand verdammt, wir dagegen verdammen ihn durchaus nicht, sondern halten nur den „kirchlichen Stand“ von ihm fern, weil wir der Meinung sind, daß er sich für diesen nicht recht gehört. Als ob diese Weissagung sich nicht selbst dann, wenn sie in jenen Ketzern erfüllt wäre, auch auf diese Leute bezöge! Und als ob diese kindische Spitzfindigkeit, daß sie erklären, sie träfen ja gar kein Verbot, weil sie es eben nicht für alle treffen, auch nur wert wäre, angehört zu werden! Denn das ist doch genau so, als wenn ein Tyrann von einem seiner Gesetze behaupten wollte, es sei gar nicht unbillig, weil es in seiner Unbilligkeit eben nur einen Teil der Bürgerschaft bedrückte!

23. ‘n Weerlegging van die Roomse leer in verband met selibaat

Oor een saak is hulle meer as onbuigsaam en onverbiddelik, naamlik dat hulle priesters nie toelaat om in die huwelik te tree nie.¹⁰⁴ Dit is van geen belang om hier te sê met hoeveel vryheid hoerery ongestraf onder hulle hoogty vier nie. In hulle steun op hulle stinkende selibaat het hulle vir alle sondes ongevoellig geword. Hierdie verbod bewys in elk geval duidelik hoe verpestelik al hulle tradisies is - in so ’n mate so dat dit die kerk nie alleen van opregte en bekwame herders beroof het nie, maar ook ’n skrikwekkende hoop misdade ingevoer het en baie siele in ’n kolk van wanhoop gedompel het. Dat die huwelik vir priesters verbied is, het beslis vanweë goddelose tirannie plaasgevind, nie alleen strydig met God se Woord nie, maar ook strydig met alle billikheid. Ten eerste was dit mense nie geoorloof om iets wat die Here vry gelaat het, sonder rede te verbied nie. Verder is dit so duidelik dat God uitdruklik in sy Woord daarteen voorsorg getref het dat hierdie vryheid nie verbreek word nie, dat dit nie ’n ’n lang bewys nodig het nie. Ek laat 1546 dit maar daar dat Paulus op verskeie plekke wil hê dat ’n biskop ’n man van net een vrou moet wees.¹⁰⁵ Maar kan iets heftiger gesê word as wanneer hy na aanleiding van die Heilige Gees verklaar dat daar in die laaste tye goddelose mense sal wees wat die huwelik verbied? Hy noem hulle nie alleen verleiers nie maar ook duiwels.¹⁰⁶ Dit is ’n voorspelling; dit is ’n heilige uitspraak van die Heilige Gees waarmee Hy die kerk van die begin af teen gevare wou verskans, naamlik dat ’n verbod teen die huwelik ’n leerstelling van die duiwels is.

Hulle reken inderdaad dat hulle pragtig ontsnap het wanneer hulle hierdie opvatting verdraai na Montanus, die Tatiane, die Enkratiete en ander ketters van ouds. Hulle sê: “Hulle alleen het die huwelik verdoem; ons verdoem die huwelik glad nie, maar hou slegs die kerklike stand daarvan terug omdat dit na ons mening nie genoeg by hulle pas nie.”¹⁰⁷ Net asof die bogenoemde voorspelling wat oor die voorgaande ketters voltrek is, nie ook op hulle van toepassing is nie, of net asof ons verdien om na daardie kinderagtige redenasietjie dat hulle verklaar dat hulle die huwelik nie verbied nie omdat hulle dit nie vir alle mense verbied nie, te luister! Dit is trouens net asof ’n tiran aanvoer dat ’n wet nie onbillik is nie omdat slegs ’n deel van sy stad deur die onbillikheid daarvan onderdruk word!

23. В одном они более чем строги, вообще неумолимы - в запрещении брака священникам. Нет нужды говорить о том, с какой снисходительностью они в то же время относятся к разврату и под прикрытием нечистой и смердящей святости воздержания от брака предаются всевозможным гнусностям. Этот запрет вполне обнаруживает всю пагубность человеческих традиций. Ибо он не только лишил Церковь многих добрых и достойных пастырей, которые надлежащим образом исполняли бы своё служение, но вызвал чудовищное нагромождение всяческих беззаконий и вверг множество душ в бездну отчаяния.

Относительно запрета на брак священников я утверждаю, что он представляет собой злостную тиранию, противную не только Слову Божьему, но и всякой справедливости. Во-первых, людям не позволено запрещать то, что Бог предоставил нашему свободному решению. Во-вторых, общеизвестен и не нуждается в доказательствах факт, что Господь Cвоим Словом предписал не посягать на эту свободу. И св. Павел в посланиях Титу и Тимофею устанавливает, что епископ должен быть мужем одной жены (1 Тим 3:2; Тит 1:6). Но решительнее всего он высказывается в 1 Тим 4:1-3, где предрекает приход нечестивцев, запрещающих брак. Следуя откровению Св. Духа, апостол предостерегает против подобных людей, называя их не просто обольстителями, а бесами. Итак, вот пророчество и свидетельство Св. Духа, изначально предостерегающее Церковь: запрещение брака есть бесовское учение!

Наши противники думают, что нашли способ избежать этого обвинения: они заявляют, что всё сказанное относится к древним еретическим сектам - таким, как монтанисты, татианисты или энкратиты. Это они осуждают брак, а не мы, говорят паписты. Мы запрещаем брак только клиру как неподобающий его сану. Но если это пророчество некогда сбылось в отношении татианистов и им подобных, разве оно не может относиться и к ним? Они возражают, что, дескать, вовсе не осуждают брак, а только запрещают его клиру. Можно подумать, что кого-то способна удовлетворить такая детская хитрость: они вовсе не воспрещают брак, поскольку воспрещают его не всем! Это подобно тому, как если бы некий тиран сказал: изданный мною закон вовсе не несправедлив, потому что притесняет только часть народа.

24. Obiiciunt, aliqua nota differre oportere a plebe Sacerdotem. Quasi non providerit hoc quoque Dominus quibus ornamentis excellere deberent^d Sacerdotes. Ita Apostolum perturbati ordinis confusique decoris Ecclesiastici insimulant, qui quum absolutam boni Episcopi ideam delinearet, inter reliquas dotes quas in eo requirebat, ausus sit coniugium ponere. Scio qualiter hoc interpretentur, nempe eligendum non esse qui secundam habuerit uxorem². Atque hanc interpretationem non esse novam concedo³: sed falsam esse ex ipso contextu palam est; quia statim praescribit quales Episcoporum et Diaconorum uxores esse oporteat⁴. Paulus inter Episcopi virtutes numerat coniugium: isti intolerabile vitium in ordine Ecclesiastico esse docent. Et, si Deo placet, hac generali vituperatione non contenti, immunditiem et pollutionem carnis in suis Canonibus vocant^e [Siricius ad Episcopos Hispaniarum]⁵. Cogitet quisque apud se ex qua officina haec prodierint. Christus eo honore dignatur coniugium ut imaginem esse velit sacrae suae cum Ecclesia coniunctionis⁶. Quid splendidius dici poterat ad commendandam coniugii dignitatem? Qua igitur fronte immundum vel pollutum vocabitur in quo similitudo spiritualis Christi gratiae elucet?

24. Ils objectent qu’il y doit avoir quelque marque pour discerner le Clergé d’avec les laics. Comme si Dieu n’avoit point preveu quels sont les vrais ornemens qui doyvent estre aux gens d’Eglise. En parlant ainsi ils blasment l’Apostre, comme s’il avoit confondu l’ordre de l’Eglise, et renversé l’honnesteté d’icelle; veu qu’en donnant comme un patron d’un vray Evesque, entre les vertus qu’il y requiert, il y met le mariage (1 Tim. 3:2). Je say bien comment ils exposent cela: c’est qu’il ne faut point eslire pour Evesque celuy qui aura esté marié pour la seconde fois. Et de faict, je confesse que ceste interpretation n’est pas nouvelle: toutesfois il appert par la procedure, qu’elle est fausse: d’autant qu’incontinent apres il ordonne quelles doivent estre les femmes des Prestres et Diacres. Voila donc sainct Paul qui met le mariage entre les vertus d’un bon Evesque: ceux-cy disent que c’est un vice intolerable en l’estat Ecclesiastique: qui pis est, n’estant point contens de l’avoir blasmé en general, ils l’appellent Souilleure et pollution charnelle: qui sont les parolles de Syricius Pape, recitées en leurs canons.¹³⁵ Qu’un chacun pense en soymesme de quelle boutique cela est party. Nostre Seigneur Jesus fait cest honneur au mariage, de le nommer image et representation de l’unité saincte et sacrée qu’il a avec l’Eglise. Que pourroit-on dire plus pour exalter la dignité du mariage? Quelle impudence donc est-ce, de l’appeler Immonde et pollu, quand il nous demonstre la grace spirituelle de Jesus Christ?

24. They object, that there ought to be some mark to distinguish the clergy from the laity. As though the Lord did not foresee what are the true ornaments in which priests ought to excel. By this plea, they charge the apostle with disturbing the order and violating the decorum of the Church, who, in delineating the perfect model of a good bishop, among the other virtues which he required in him, dared to mention marriage. I know that they interpret this to mean, that no one is chosen a bishop who shall have had a second wife. And I grant that this interpretation is not new; but that it is erroneous, is evident from the context itself; because he immediately after prescribes what characters the wives of bishops and deacons ought to possess. Paul places marriage among 430the virtues of a bishop; these men teach that it is a vice not to be tolerated in the clergy; and not content with this general censure, they call it carnal pollution and impurity, which is the language of Syricius, one of the pontiffs, recited in their canons. Let every man reflect from what source these things can have proceeded. Christ has been pleased to put such honour upon marriage, as to make it an image of his sacred union with the Church. What could be said more, in commendation of the dignity of marriage? With what face can that be called impure and polluted, which exhibits a similitude of the spiritual grace of Christ?

24. An argument for the celibacy of priests answered.

They object that there ought to be some distinguishing mark between the clergy and the people; as if the Lord had not provided the ornaments in which priests ought to excel. Thus they charge the apostle with having disturbed the ecclesiastical order, and destroyed its ornament, when, in drawing the picture of a perfect bishop, he presumed to set down marriage among the other endowments which he required of them. I am aware of the mode in which they expound this—viz. that no one was to be appointed a bishop who had a second wife. This interpretation, I admit, is not new; but its unsoundness is plain from the immediate context, which prescribes the kind of wives whom bishops and deacons ought to have. Paul enumerates marriage among the qualities of a bishop; those men declare that, in the ecclesiastical order, marriage is an intolerable vice; and, indeed, not content with this general vituperation, they term it, in their canons, the uncleanness and pollution of the flesh (Siric. ad Episc. Hispaniar.). Let every one consider with himself from what forge these things have come. Christ deigns so to honour marriage as to make it an image of his sacred union with the Church. What greater eulogy could be pronounced on the dignity of marriage? How, then, dare they have the effrontery to give the name of unclean and polluted to that which furnishes a bright representation of the spiritual grace of Christ?

24. Zij brengen hiertegen in, dat een priester door enig kenmerk behoort te verschillen van het volk. Alsof de Here ook hier niet voor gezorgd had, door welke versieringen de priesters moeten uitmunten. Zo beschuldigden zij de apostel van het verstoren van de stand der geestelijken en het schenden van hun sieraad, die, toen hij het ideaal van een goed bisschop schetste, onder de overige gaven, die hij in hem eiste, ook het huwelijk heeft durven stellen. Ik weet wel, hoe zij dit uitleggen, namelijk dat men niet iemand moet kiezen, die een tweede vrouw gehad heeft. En ik geef toe, dat deze uitlegging niet nieuw is; maar dat ze onjuist is, blijkt uit het tekstverband duidelijk: want hij schrijft terstond daarna voor, hoe de vrouwen der bisschoppen en diakenen moeten zijn. Paulus telt onder de deugden van een bisschop het huwelijk: maar zij leren, dat het in de geestelijken een ondragelijke fout is. En¹, met deze algemene berisping niet tevreden, noemen zij het in hun regelen een onreinheid en besmetting des vleeses². Een ieder bedenke bij zichzelf uit welke hoek dit voortgekomen is. Christus acht het huwelijk deze eer waardig, dat Hij wil, dat het een beeld is van zijn heilige verbintenis met de kerk. Wat zou er schoners gezegd kunnen worden om de waardigheid van het huwelijk aan te prijzen? Met welk een onbeschaamdheid zal het dan onrein of besmet genoemd worden, terwijl de gelijkenis van Christus' geestelijke genade er in schittert?

24.

Sie machen nun den Einwurf, es müsse doch irgend ein Kennzeichen geben, an dem sich der Priester von dem Volke unterscheide. Als ob der Herr nicht auch vorgesehen hätte, mit welcherlei Zierat die Priester sich auszeichnen sollten! Damit beschuldigen sie doch den Apostel, er habe den kirchlichen Stand in Verwirrung gebracht und die kirchliche Ehre verletzt, indem er es wagte, bei dem Umriß, in dem er uns das vollkommene Bild eines Bischofs gezeichnet hat, unter den anderen Gaben, die er bei einem Bischof fordert, auch den Ehestand zu nennen. Ich weiß, in welcher Weise die Papisten diese Stellen (1. Tim. 3,2; Tit. 1,6) auslegen; nämlich so: man dürfe einen Mann, der eine zweite Frau gehabt habe, nicht zum Bischof wählen. Ich gebe auch zu, daß diese Auslegung nicht neu ist. Aber daß sie falsch ist, das ergibt sich bereits aus dem Zusammenhang mit aller Klarheit. Denn Paulus gibt gleich darauf eine Vorschrift, von welcher Art die Ehefrauen der Bischöfe und Diakonen sein sollten (1. Tim. 3,11). Paulus nennt unter den Tugenden eines Bischofs auch die Ehe - die Papisten erklären sie beim kirchlichen Stande für ein unerträgliches Laster! Und zudem geben sie sich, mit Gottes Gunst zu reden, mit solcher allgemeinen Herabsetzung der Ehe nicht zufrieden, sondern nennen sie in ihren Rechtssatzungen auch eine „Unreinigkeit“ und „Befleckung“ (So Siricius, Brief 1, an Himerius; Decretum Gratiani I, 82,3f.)! Nun möge jeder bei sich selbst erwägen, aus was für einer Werkstatt das stammt! Christus würdigt den Ehestand solcher Ehre, daß er nach seinem Willen ein Ebenbild seiner heiligen Verbindung mit der Kirche ist. Was hätte wohl Herrlicheres gesagt werden können, um die Würde des Ehestandes zu preisen? Mit welcher Frechheit will man also einen Stand „unrein“ und „befleckt“ nennen, in dem ein Gleichnis der geistlichen Gnade Christi hervorleuchtet?

24. Hulle redenasie dat priesters van gewone mense onderskei behoort te word, het geen grond in die Woord van God nie

Hulle opper die beswaar dat een of ander teken ’n priester van gewone mense behoort te onderskei. Net asof die Here nie ook voorsien het in watter versierings priesters behoort uit te staan nie. So beskuldig hulle die apostel daarvan dat hy hulle orde versteur het en hulle kerklike sieraad (met dié van gewone mense) vermeng het. Toe hy ’n volmaakte beeld van ’n goeie biskop geteken het, het hy gewaag om onder die ander gawes wat hy in so ’n biskop vereis, ook die huwelik te stel! Ek weet hoe hulle dit vertolk,¹⁰⁸ naamlik dat niemand gekies moet word wat ’n tweede vrou gehad het nie.¹⁰⁹ Ek gee ook toe dat dit geen nuwe uitleg is nie.¹¹⁰ Maar dit is uit die verband duidelik dat dit vals is omdat hy dadelik daarna beskryf hoedanig die vrouens van biskoppe en diakens moet 1547 wees.¹¹¹ Onder die deugde van ’n biskop noem Paulus ook die huwelik. Hulle leer dat dit ’n ondraaglike sonde in die kerklike orde is! En, mag dit God behaag, hulle is nog nie met hierdie algemene belastering tevrede nie maar in hulle kanons noem hulle dit onreinheid en besmetting van die vlees!¹¹²

Laat elkeen maar nadink uit watter smidswinkel hierdie leer gekom het. Christus ag die huwelik soveel eer waardig dat Hy wil hê dat dit die beeld van sy heilige verbintenis met die kerk moet wees.¹¹³ Kan iets voortrefliker as dit gesê word om die aansien van die huwelik lof toe te swaai? Met watter onbeskaamdheid sal hulle die huwelik dan onrein of besmet noem as die gelykenis van Christus se geestelike genade daarin skitter?

24. Наши противники заявляют, что должен быть какой-то признак, отличающий клир от мирян. Как будто Бог не предусмотрел, в чем должно заключаться подлинное украшение служителей Церкви! Подобными высказываниями они бесчестят апостола, словно он смешал церковный порядок и умалил достоинство Церкви, назвав брак в числе добродетелей подлинного и образцового епископа [1 Тим 3:2]. Я очень хорошо знаю, как они это толкуют: что нельзя избрать епископом того, кто женат вторично. Такое толкование не ново. Однако из контекста очевидна его ложность, поскольку сразу же вслед за этим апостол говорит, какими должны быть жёны пресвитеров и диаконов [1 Тим 3:11]. Итак, св. Павел называет брак в числе добродетелей хорошего епископа. Они же утверждают, что брак есть нетерпимый порок в церковном звании. Более того, не довольствуясь общим осуждением брака, они называют его нечистотой и плотской скверной. Таковы слова папы Сириция, которые повторяются в их канонах (Syricius. Epist. 1 (ad Himerium), VII (MPL, XIII, 1138); Decreta Gratiani, I, dist. LXXXII). Пусть каждый сам поразмыслит над тем, из какой лавочки они вышли. Господь наш Иисус почтил брак, назвав его образом своего святого и священного единства с Церковью [Эф 5:22-23]. Можно ли более возвысить достоинство брака? Какое же бесстыдство - называть брак скверной и нечистотой, когда в нём отражается сияние благодати Иисуса Христа!

25. | Iam vero quum ita clare cum verbo Dei pugnet eorum prohibitio, inveniunt tamen in Scripturis quo eam defendant^f. || 235 Sacerdotes Leviticos, quoties ad eos ministrandi vices redibant, oportuit ab uxoribus secubare, quo puri et immaculati sacra tractarent¹. Nostra ergo sacra, quum et multo nobiliora sint et quotidiana, a coniugatis tractari valde fuerit indecorum². Quasi vero eadem sit Evangelici ministerii persona quae fuit sacerdotii Levitici. Illi enim tanquam ἀντίτυποι Christum repraesentabant, qui mediator Dei et hominum, absolutissima sua puritate reconciliaturus Patrem nobis erat. Quum vero omni ex parte exhibere peccatores typum sanctitatis eius non possent, quibusdam tamen lineamentis ut adumbrarent, iussi sunt ultra humanum morem se purificare, dum ad Sanctuarium accederent: quia tum scilicet proprie Christum figurabant, quod veluti pacificatores, ad reconciliandum Deo populum apparebant ad tabernaculum, caelestis tribunalis simulachrum. Hanc personam quia hodie non sustinent Ecclesiastici Pastores, frustra cum illis comparantur. Quare Apostolus citra exceptionem secure pronuntiat, honorabile esse inter omnes coniugium, scortatores autem et adulteros manere Dei iudicium [Heb. 13. a. 4]. || Et ipsi Apostoli suo exemplo comprobarunt, nullius quamlibet excellentis functionis sanctitate indignum esse coniugium. Nam eos non tantum uxores retinuisse, sed secum etiam circunduxisse testis est Paulus [1. Cor. 9. a. 5].

25. Or comme ainsi soit que leur prohibition repugne ainsi clairement à la parolle de Dieu, toutesfois encore ils ont une couverture pour monstrer que les Prestres ne se doivent point marier: c’est que s’il a fallu que les Prestres Levitiques, quand ils approchoyent de l’autel, ne cohabitassent point avec leurs femmes, afin de faire plus purement leurs sacrifices; ce ne seroit point raison que les Sacremens de Chrestienté, qui sont plus nobles et plus excellens, fussent administrez par gens mariez. Comme si c’estoit un mesme office du ministere Evangelique, et de prestrise Levitique. Au contraire, les Prestres Levitiques representoyent la personne de Jesus Christ: lequel estant Mediateur de Dieu et des hommes (1 Tim. 2:5), nous devoit reconcilier au Pere par sa pureté tresaccomplie. Or comme ainsi soit qu’iceux estans pecheurs ne peussent respondre en toute maniere à sa saincteté: afin de la representer aucunement en figure, il leur estoit commandé de se purifier outre la coustume humaine, quand ils approchoyent du Sanctuaire: d’autant que lors proprement ils portoyent la figure de Christ, en ce que comme moyenneurs ils apparoissoyent devant Dieu au nom du peuple au Tabernacle, qui estoit comme image du Throne celeste. Or puis que les Pasteurs Ecclesiastiques n’ont point cest office et personne, la comparaison n’est point à propos. Pourtant l’Apostre sans aucune exception afferm e que le mariage est honnorable entre tous: mais que Dieu punira les paillards et adulteres (Hebr. 13:4). Et de frit, les Apostres ont approuvé par leur exemple, que le mariage ne deroguoit à la saincteté d’aucun estat, de quelque excellence qu’il fust. Car sainct Paul tesmoigne que non seulement ils ont retenu leurs femmes, mais aussi qu’ils les ont menées en leur compagnie (1 Cor. 9:5).

25. Now, though their prohibition is so clearly repugnant to the word of God, yet they find something in the Scriptures to urge in its defence. The Levitical priests, whenever it came to their turn to minister at the altar, were required not to cohabit with their wives, that they might be pure and immaculate to perform the sacrifices; it would therefore be exceedingly unbecoming for our sacraments, which are far more excellent and of daily recurrence, to be administered by married men. As though the evangelical ministry and the Levitical priesthood were one and the same office. On the contrary, the Levitical priests were antitypes, representing Christ, who, as the Mediator between God and man, was to reconcile the Father to us by his perfect purity. Now, as it was impossible for sinners to exhibit in every respect a type of his sanctity, yet in order to display some faint shadows of it, they were commanded to purify themselves in a manner beyond what is common among men, whenever they approached the sanctuary; because on those occasions they properly represented Christ, in appearing at the tabernacle, which was a type of the heavenly tribunal, as mediators to reconcile the people to God. As the pastors of the Church now sustain no such office, the comparison is nothing to the purpose. Wherefore the apostle, without any exception, confidently pronounces, that “marriage is honourable in all; but whoremongers and adulterers God will judge.”¹⁰⁷⁰ And the apostles themselves have proved by their own example that marriage is not unbecoming the sanctity of any office, however excellent; for Paul testifies that they not only retained their wives, but took them about with them.¹⁰⁷¹

25. Another argument answered.

Though their prohibition is thus clearly repugnant to the word of God, they, however, find something in the Scriptures to defend it. The Levitical priests, as often as their ministerial course returned, behoved to keep apart from their wives, that they might be pure and immaculate in handling sacred things; and it were therefore very indecorous that our sacred things, which are more noble, and are ministered every day, should be handled by those who are married: as if the evangelical ministry were of the same character as the Levitical priesthood. These, as types, represented Christ, who, as Mediator between God and men, was, by his own spotless purity, to reconcile us to the Father. But as sinners could not in every respect exhibit a type of his holiness, that they might, however, shadow it forth by certain lineaments, they were enjoined to purify themselves beyond the manner of men when they approached the sanctuary, inasmuch as they then properly prefigured Christ appearing in the tabernacle, an image of the heavenly tribunal, as pacificators, to reconcile men to God. As ecclesiastical pastors do not sustain this character in the present day, the comparison is made in vain. Wherefore the apostle declares distinctly, without reservation, “Marriage is honourable in all, and the bed undefiled; but whoremongers and adulterers God will judge” (Heb. 13:4). And the apostles showed, by their own example, that marriage is not unbefitting the holiness of any function, however excellent; for Paul470declares, that they not only retained their wives, but led them about with them (1 Cor. 9:5).

25. Hoewel nu hun verbod zo duidelijk in strijd is met Gods Woord, vinden ze toch nog iets in de Schrift, waarmee ze het willen verdedigen. De Levitische priesters, zeggen ze, moesten, telkens als het hun beurt was te dienen, zich van hun vrouwen onthouden, opdat ze de heilige dienst rein en onbevlekt zouden verrichten. Het zou dus, omdat onze heilige diensten veel edeler zijn, en dagelijks verricht worden, zeer onbetamelijk zijn, wanneer ze door gehuwden verricht worden. Want de Levitische priesters beeldden als voorbeelden Christus af, die als de Middelaar Gods en der mensen door zijn volkomen reinheid de Vader met ons verzoenen zou. Daar zij echter als zondaars niet in alle opzichten een beeld van zijn heiligheid konden vertonen, werd hun, opdat ze het toch door enige lijnen zouden afschaduwen, bevolen, zich boven de gewoonte der mensen te reinigen, wanneer zij tot het heiligdom zouden naderen; en wel omdat ze dan eigenlijk Christus afbeeldden, daar ze als het ware als vredemakers, om het volk met God te verzoenen, verschenen in de tabernakel, die het beeld was van de hemelse vierschaar. Omdat tegenwoordig de kerkelijke herders deze gestalte niet dragen, worden ze ten onrechte met hen vergeleken. Daarom spreekt de apostel (Heb. 13:4) zonder uitzondering onbekommerd uit, dat het huwelijk eerbaar is onder allen, maar dat de hoereerders en overspelers Gods oordeel te wachten staat. En de apostelen zelf hebben door hun voorbeeld getoond, dat het huwelijk de heiligheid van geen enkel ambt, al is het nog zo voortreffelijk, onwaardig is. Want Paulus getuigt, dat ze niet alleen hun vrouwen behouden hebben, maar ook met zich omgeleid hebben (1 Cor. 9:5)

25. 858Abwehr eines gegnerischen Schriftbeweises

Obwohl nun aber ihr (Ehe-) Verbot so deutlich zu Gottes Wort im Widerspruch steht, finden sie doch in der Schrift etwas, um es zu verteidigen. Die levitischen Priester, so sagen sie, mußten sich doch, sooft die Reihe des Dienstes an sie kam, ihrer Frauen enthalten, um die heiligen Handlungen rein und unbefleckt zu verrichten. Da nun aber unsere heiligen Handlungen viel edler sind und zudem alle Tage stattfinden, so wäre es sehr ungebührlich, wenn sie von Verheirateten verrichtet würden. Als ob der Dienst am Evangelium die gleiche Stellung hätte wie einst das levitische Priestertum! Denn die levitischen Priester waren gleichsam ein Abbild und sollten Christus bedeuten, der als der Mittler zwischen Gott und den Menschen (1. Tim. 2,5) einst durch seine vollkommene Reinheit den Vater mit uns versöhnen sollte. Da sie aber als sündige Menschen das Bild seiner Heiligkeit nicht in jeder Hinsicht zur Darstellung bringen konnten, so erhielten sie, um es doch wenigstens mit einigen Umrissen nachzubilden, das Gebot, sich über die Sitten der Menschen hinaus zu reinigen, wenn sie in das Heiligtum eingingen; denn dann stellten sie ja im eigentlichen Sinne ein Abbild Christi dar, weil sie, gleichsam als Friedensbringer, zur Versöhnung des Volkes mit Gott in der „Hütte“ erschienen, die ein Gleichnis des himmlischen Richterstuhls war. Diese Stellung haben die Kirchenhirten heutzutage nicht, und deshalb ist es vergebens, wenn man sie mit jenen Priestern vergleicht. Deshalb erklärt der Apostel, ohne eine Ausnahme zu machen, die Ehe sei bei allen etwas „Ehrliches“, der Hurer und Ehebrecher aber warte Gottes Gericht (Hebr. 13,4). Und die Apostel haben es selbst durch ihr Beispiel erhärtet, daß der Heiligkeit keiner auch noch so hervorragenden Amtsstellung durch die Ehe Eintrag geschieht. Denn, wie Paulus bezeugt, haben sie nicht nur ihre Frauen behalten, sondern sie auch mit sich umhergeführt (1. Kor. 9,5).

25. Hulle redenasie dat die Levitiese priesters van ’n vrou moes wegbly voordat hulle offer, en dat dit ook Roomse priesters geld, hou nie steek nie

Hoewel hulle verbod inderdaad so duidelik met God se Woord bots, vind hulle nogtans in die Skrif iets om hierdie verbod te verdedig! “So dikwels as wat die Levitiese priesters hulle diensbeurt waargeneem het, moes hulle hulle van hulle vrouens afsonder om offers rein en onbevlek te hanteer.¹¹⁴ Aangesien ons heilige seremonies baie heerliker is en daagliks verrig moet word, sou dit dus ’n baie groot oneer wees dat dit deur getroudes gedoen word.”¹¹⁵ Net asof dienaars van die evangelie inderdaad een en dieselfde as Levitiese priesters is! Die Levitiese priesters het Christus trouens as voorbeelde¹¹⁶ weergegee wat as Middelaar van God en die mense¹¹⁷ ons deur sy volmaakste reinheid met die Vader sou versoen. Aangesien hulle as sondaars inderdaad nie in alle opsigte ’n beeld van sy heiligheid kon toon nie, is hulle gelas om hulle buitengewoon te reinig wanneer hulle die heiligdom nader om nogtans met sekere buitelyne sy heiligheid af te skadu. Die rede daarvoor was natuurlik dat hulle Christus eintlik uitgebeeld het omdat hulle as ’t ware as vredemakers by die tabernakel, die beeld van die hemelse regbank, verskyn het om die volk met God te versoen. Omdat kerklike priesters 1548 nie vandag hierdie funksie vervul nie, word hulle verniet met die Levitiese priesters vergelyk. Daarom verkondig die apostel onbesorg en sonder uitsondering dat die huwelik onder alle mense eerbaar is, maar dat die oordeel van God op hoere en owerspeliges wag.¹¹⁸ En die apostels het ook met hul eie voorbeeld bewys dat die huwelik die heiligheid van geen amp, hoe uitnemend dit ook al is, onwaardig is nie. Paulus getuig immers dat hulle nie slegs vrouens gehad het nie, maar dat hulle hulle ook met hulle saamgeneem het.¹¹⁹

25. Но хотя их запрет совершенно явно противоречит Слову Божьему, наши противники всё равно выискивают доказательства того, что священники не должны вступать в брак. Такое доказательство они усматривают в том, что если священники-левиты прежде чем приблизиться к жертвеннику должны были воздерживаться от близости со своими женами, дабы приносить жертвы в чистоте [1 Цар 21:5], то тем более недопустимо отправление женатыми людьми христианских таинств, гораздо более возвышенных и благородных (Decreta Gratiani, I, dist. XXXI,c. 4; Innocentius I. Epist. 2 (ad Victricium), 9 (MPL, XX, 475)). Как будто евангельское служение и левитическое священство - одно и то же! Священники-левиты представляли Иисуса Христа - Посредника между Богом и людьми [1 Тим 2:5],который должен был примирить нас с Отцом своей совершенной чистотой. Но священники, будучи грешниками, не были способны соответствовать подобной святости. Поэтому им было заповедано определённое очищение сверх человеческого обыкновения, дабы они, приближаясь к Святилищу, могли в какой-то мере представлять образ Христа. Ибо они действительно несли в себе его образ, когда представали от имени народа как посредники перед Скинией Бога - образом Небесного Престола.

Но пастыри Церкви отнюдь не исполняют подобного служения; поэтому такое сравнение неуместно. По той же причине апостол утверждает безо всяких исключений, что брак честен у всех, а блудников и прелюбодеев накажет Бог (Евр 13:4). И действительно, апостолы собственным примером подтвердили, что брак не препятствует святости в любом состоянии, каким бы возвышенным оно ни было. Ибо св. Павел свидетельствует, что они не только сохранили своих жён, но и странствовали вместе с ними (1 Кор 9:5).

26. | Deinde mira fuit impudentia, quod decorum istud castitatis pro necessaria re venditarunt, in summam veteris Ecclesiae ignominiam: quae quum abundarit eximia Dei eruditione, plus tamen sanctimonia excelluit. Nam || si Apostolos nihil morantur (ut solent eos interdum strenue contemnere)^a || quid, amabo, facient omnibus vetustis Patribus, quos certum est non modo coniugium in Episcoporum ordine tolerasse, sed etiam approbasse³? Alebant scilicet foedam sacrorum profanationem, quando ita non rite apud eos Domini mysteria colebantur. Agitatum quidem fuit in Nicaena Synodo de indicendo caelibatu: ut nunquam desunt superstitiosuli, qui semper novum aliquid comminiscuntur unde admirationem sibi concilient. Sed quid constitutum fuit? nempe in sententiam Paphnutii discessum est, qui pronuntiavit castitatem esse cum propria uxore concubitum [Hist. tripart. lib. 2. cap. 14]^{b 4}. Mansit ergo inter ipsos sacrum 236 coniugium: neque aut ipsis dedecori cessit, aut maculam ullam aspergere ministerio creditum est.

26. Davantage, ç’a esté une grande impudence, qu’ils ont exigé une telle masque de chasteté pour chose necessaire. En quoy ils ont fait grand opprobre à l’Eglise ancienne: laquelle combien qu’elle ait esté excellente en pure doctrine, neantmoins a encores plus flory en saincteté. Car s’il ne leur chaut des Apostres, que diront-ils, je vous prie, de tous les Peres anciens, lesquels on voit non seulement avoir toleré le mariage entre les Evesques, mais aussi l’avoir approuve? Il s’ensuyvroit qu’ils ont entretenu une profanation des mysteres de Dieu, puis que selon l’opinion de ceux-cy, ils ne les traitoyent point parement. Bien est vray que ceste matiere fust agitée au Concile de Nice: et (comme il s’en trouve tousjours quelques superstitieux, qui songent quelque resverie nouvelle pour se rendre admirables) il y en avoit qui eussent voulu le mariage estre interdit aux Prestres. Mais qu’est-ce qu’il y fut constitue? C’est que la sentence de Paphnutius fut receue: lequel declaira que c’estoit chasteté, cohabitation de l’homme avec la femme¹³⁶. Parquoy le sainct mariage demeura en son entier, et ne fust point reputé à deshonneur aux Evesques qui estoient mariez: et ne jugea-on point que cela tournast à quelque macule au ministere.

26. It has also betrayed egregious impudence, to insist on this appearance of chastity as a necessary thing, to the great disgrace of the ancient Church, which abounded with such peculiar Divine knowledge, but was still more eminent for sanctity. For if they pay no regard to the apostles, whom they often have the hardihood to treat with contempt, what 431will they say of all the ancient fathers, who, it is certain, not only tolerated marriage in bishops, but likewise approved of it? It would follow that they must have practised a foul profanation of sacred things, since, according to the notion we are opposing, they did not celebrate the mysteries of the Lord with the requisite purity. The injunction of celibacy was agitated in the council of Nice; for there are never wanting little minds, absorbed in superstition, who endeavour to make themselves admired by the invention of some novelty. But what was the decision? The council coincided in the opinion of Paphnutius, who pronounced that “a man’s cohabitation with his own wife is chastity.” Therefore marriage continued to be held sacred among them, nor was it esteemed any disgrace to them, or considered as casting any blemish on the ministry.

26. Another argument answered.

Then how great the effrontery when, in holding forth this ornament of chastity as a matter of necessity, they throw the greatest obloquy on the primitive Church, which, while it abounded in admirable divine erudition, excelled more in holiness. For if they pay no regard to the apostles (they are sometimes wont strenuously to contemn them), what, I ask, will they make of all the ancient fathers, who, it is certain, not only tolerated marriage in the episcopal order,but also approved it? They, forsooth, encouraged a foul profanation of sacred things when the mysteries of the Lord were thus irregularly performed by them. In the Council of Nice, indeed, there was some question of proclaiming celibacy: as there are never wanting little men of superstitious minds, who are always devising some novelty as a means of gaining admiration for themselves. What was resolved? The opinion of Paphnutius was adopted, who pronounced legitimate conjugal intercourse to be chastity (Hist. Trip. Lib. 2 c. 14). The marriage of priests, therefore, continued sacred, and was neither regarded as a disgrace, nor thought to cast any stain on their ministry.

26. Bovendien was het een wonderlijke onbeschaamdheid, dat ze die schone kuisheid als een noodzakelijke zaak hebben aangeprezen tot zeer grote smaad der oude kerk, die wel zeer rijk geweest is aan een uitnemende kennis Gods, maar toch nog meer in heiligheid heeft uitgeblonken. Want indien ze zich niet bekommeren om de apostelen (gelijk ze die somtijds manmoedig plegen te verachten), wat, vraag ik u, zullen ze dan doen met alle oude vaderen, van wie het zeker is, dat ze niet alleen het huwelijk in de stand der bisschoppen verdragen, maar zelfs goedgekeurd hebben? Die voedden dan zeker een schandelijke ontheiliging der heilige dingen, doordat zo, volgens hen, de geheimenissen des Heren niet naar behoren geëerd werden. Men heeft op het concilie te Nicaea wel gepoogd gedaan te krijgen, dat het celibaat werd voorgeschreven; gelijk het nooit ontbreekt aan superstitieuze mensjes, die altijd iets nieuws verzinnen, om daardoor bewonderd te worden. Maar wat werd besloten?¹ Wel, men heeft zich aangesloten bij de mening van Paphnutius, die uitsprak, dat de bijslaap met zijn eigen vrouw kuisheid was. Dus is het huwelijk onder hen heilig gebleven, en het is voor hen niet tot een oneer geworden, en ook hebben ze niet geloofd, dat het de dienst met enige smet bevlekte.

26. Die Alte Kirche und der Zölibat

Ferner war es auch eine verwunderliche Schamlosigkeit, daß sie jene (äußerliche) Schicklichkeit eines keuschen Lebens als etwas Notwendiges ausgaben - zu höchster Schmähung der Alten Kirche, die überreich war an herrlicher Erkenntnis Gottes, aber doch noch mehr durch ihre Heiligkeit hervorragte. Denn wenn sie sich schon nicht um die Apostel kümmern - sie pflegen sie ja zuweilen wacker zu verachten -, so möchte ich doch immerhin gern wissen, was sie mit all den Vätern der Alten Kirche machen wollen, die ohne Zweifel beim Stande der Bischöfe die Ehe nicht nur geduldet, sondern sogar gebilligt haben. Die haben dann wohl eine „schnöde Entweihung“ der heiligen Handlungen gefördert; denn die Geheimnisse des Herrn empfingen ja bei ihnen nicht die „rechte“ Verehrung! Man hat zwar auf der Synode von Nicäa darüber verhandelt, den Zölibat vorzuschreiben - wie es ja nie an abergläubischen Leutchen fehlt, die sich stets etwas Neues erdenken, um sich dadurch Bewunderung zu verschaffen. Aber was hat man in Nicäa beschlossen? Nun, man ist der Meinung des Paphnutius beigetreten, der erklärte, Keuschheit sei der Umgang mit der eigenen Frau (Historia tripartita II,14). Es blieb also der heilige Ehestand bei ihnen bestehen, und das hat ihnen keine Schande gebracht, auch hat man nicht geglaubt, daß dadurch ihr Amt mit irgendeinem Makel behaftet würde.

26. Daar was geen selibaat in die kerk van ouds nie

Verder was dit verbasende skaamteloosheid dat hulle met hierdie sieraad van kuisheid tot die grootste skande vir die kerk van ouds as iets noodsaakliks gesmous het! Hoewel die kerk ’n oorvloed uitnemende kennis van God gehad het, het dit nogtans nog meer in heiligheid uitgeblink. As hulle immers niks vir die apostels omgee nie - en hulle het die gewoonte om hulle soms sterk te minag -, wat, vra ek jou, sal hulle dan met al die kerkvaders van ouds doen? Hulle het die huwelik beslis nie alleen onder die biskoporde verdra nie, maar dit ook goedgekeur!¹²⁰ Natuurlik het hulle ’n verfoeilike ontheiliging van die godsdiens (seremonies) vertroetel omdat die geheimenisse van die Here so nie na behore onder hulle gedien is nie. Op die sinode van Nicéa was daar wel ’n agitasie om die selibaat aan te sê aangesien daar nooit ’n tekort aan bygelowige mensies is wat altyd iets nuuts uitdink om vir hulleself bewondering te bewerk nie! Maar wat was die besluit? Hulle het naamlik oorgegaan tot die aanbeveling van Paphnutius wat verklaar het dat dit kuisheid is om met jou eie vrou saam te leef.¹²¹ Die heilige huwelik het dus ook onder hulle bly voortbestaan en dit was vir hulle òf geen skande nie òf hulle het nie geglo dat dit hulle bediening met enige smet bevlek nie.

26. Когда наши противники представляют эту маску чистоты как нечто необходимое, они обнаруживают величайшее бесстыдство, оскорбляя этим древнюю Церковь. Ибо древняя Церковь была замечательна не только чистотой учения, но и ещё большим расцветом святости. И если папистам недостаточно примера апостолов, что скажут они о древних отцах, которые не только терпели брак среди епископов, но и одобряли его? (Тертуллиан. О единобрачии, 8 (MPL, II, 989); Гангрский собор (ок. 324), c. 4; см. Hefele-Leclercq C.J., von. Op. cit., v. 1, p. 1034.) Выходит, они поддерживали профанацию таинств Божьих, поскольку, по мнению этих ревнителей праведности, совершали их не в чистоте? Правда, этот вопрос стал предметом спора на Никейском соборе, и нашлись люди, желавшие запретить брак священникам (ведь всегда находятся сторонники суеверий, изобретающие новые фантазии, чтобы вызвать восхищение других). Но каково было окончательное постановление Собора? Получила признание точка зрения Пафнутия, который заявил: сожительство мужчины со своей женой есть целомудрие (Кассиодор. Трёхчастная история, II, XIV (MPL, LXIX, 933d)). Тем самым была полностью подтверждена святость брака. Епископам отнюдь не вменялось в бесчестие иметь жену, и это не считалось осквернением служения.

27. | Sequuta sunt deinde tempora quibus invaluit nimis superstitiosa caelibatus admiratio; hinc illa subinde et sine modo decantata virginitatis encomia: ut vix ulla alia virtus cum ea conferenda vulgo crederetur. Et quanquam non damnabatur impuritatis coniugium, sic tamen extenuabatur eius dignitas, et sanctitas obscurabatur, ut non videretur satis forti animo ad perfectionem adspirare qui non ab ipso sibi temperaret. Hinc illi Canones quibus primo vetitum est ne matrimonium contraherent qui pervenissent ad Sacerdotii gradum¹: deinde ne in eum ordinem assumerentur nisi caelibes², aut qui thoro coniugali una cum uxoribus renuntiarent³. Haec, quia videbantur reverentiam sacerdotio conciliare, magno plausu etiam antiquitus recepta esse fateor⁴. Sed si mihi antiquitatem obiiciant adversarii⁵, primum respondeo, hanc libertatem et sub Apostolis et aliquot postea seculis extitisse, ut coniuges essent Episcopi⁶; hac, sine difficultate, usos esse ipsos Apostolos, et alios primariae authoritatis Pastores, qui in eorum locum successerunt. Illius antiquioris Ecclesiae exemplum pluris merito nobis debere esse quam ut illicitum vel indecorum nobis putemus quod tunc cum laude receptum usitatumque fuit. Deinde illam aetatem, quae immodica virginitatis affectione^a coepit esse coniugio iniquior, non ita imposuisse Sacerdotibus legem caelibatus quasi res per se necessaria esset, sed quia caelibes coniugatis anteferret. Postremo 237 non ita exegisse ut necessitate ac vi adigeret ad continentiam qui ad eam servandam idonei non essent¹. Nam quum severissimis legibus in scortationes vindicaret²: de iis qui matrimonium contraherent, hoc tantum statuebat ut a functione supersederent³.

27. Depuis survindrent d’autres temps, ausquels s’augmenta ceste folle superstition, d’avoir en estime excessive l’abstinence de mariage. Car la virginité estoit tellement prisée, qu’à grand’peine estimoit-on qu’il y eust vertu digne d’accomparer à icelle. Et combien que le mariage ne fust pas du tout condamné comme pollution, toutesfois le dignité d’iceluy estoit tellement obscurcie, qu’on n’estimoit point qu’un homme aspirast droitement à perfection, sinon qu’il s’en abstinst. De là sont venus les canons, par lesquels il a esté ordonné que ceux qui estoyent desja en l’estat de Prestrise, ne se mariassent plus. Puis apres d’autres, par lesquels il a esté defendu d’en recevoir qui fussent mariez, sinon que par le consentement de leurs femmes ils promissent chasteté perpetuelle. Pource qu’il sembloit advis que cela servoit à rendre la Prestrise plus honnorable, on l’a favorablement receu. Toutesfois si nos adversaires nous objectoyent l’ancienneté, je respon premierement que ceste liberté a esté du temps des Apostres, et a duré assez longuement apres, que les Prestres pouvoyent estre mariez: mesme que les Apostres et les autres saincts Peres de l’Eglise primitive n’ont point fait scrupule d’en user. Je dy secondement, que nous devons avoir en estime leur exemple: que c’est mal jugé à nous de tenir pour illicite ou deshonneste ce qui a esté lors non seulement usité, mais aussi prisé. Je dy davantage, que mesme du temps que le mariage n’a plus esté en telle reverence qu’il appartenoit, par l’opinion superstitieuse qu’on avoit de la virginité, si est-ce qu’on n’a point du premier coup defendu aux Prestres de se marier, comme si c’estoit une chose necessaire, mais pource qu’on preferoit au mariage l’estat de continence. Finalement, je dy que ceste loy n’a pas tellement esté requise lors, qu’on contreignist à continence ceux qui ne la pouvoyent garder. Qu’ainsi soit, les Canons anciens ont ordonné grieves peines sur les Prestres qui auroyent paillardé: ceux qui avoyent prins femmes, ils les ont seulement demis de l’office.

27. Afterwards followed times distinguished by a too superstitious admiration of celibacy. Hence those frequent and extravagant encomiums on virginity, with which scarcely any other virtue was in general deemed worthy to be compared. And though marriage was not condemned as impure, yet its dignity was so diminished, and its sanctity obscured, that he who did not refrain from it was not considered as aspiring to perfection with sufficient fortitude of mind. Hence those canons, which prohibited the contraction of marriage by those who had already entered on the office of priests; and succeeding ones, which prohibited the admission to that office of any but those who had never been married, or who had abjured all cohabitation with their wives. Because these things seemed to add respectability to the priesthood, they were received, I confess, even in early times, with great applause. But our adversaries object antiquity against us. I answer, In the first place, in the days of the apostles, and for several ages after, the bishops were at liberty to marry; and the apostles themselves, as well as other pastors of the highest reputation who succeeded them, made use of this liberty without any difficulty. The example of the primitive Church we ought to hold in higher estimation than to deem that unlawful or unbecoming which was then received and practised with approbation. Secondly; even that age, which, from a superstitious attachment to virginity, began to be more unfavourable to marriage, did not impose the law of celibacy upon the priests as if it were absolutely necessary, but because they preferred celibacy to marriage. Lastly; this law did not require the compulsion of continence in those who were not able to keep it; for while the severest punishments were denounced on priests who were guilty of fornication, those who married were merely dismissed from their office.

27. An argument drawn from the commendation of virginity as superior to marriage. Answer.

In the times which succeeded, a too superstitious admiration of celibacy prevailed. Hence, ever and anon, unmeasured encomiums were pronounced on virginity, so that it became the vulgar belief that scarcely any virtue was to be compared to it. And although marriage was not condemned as impurity, yet its dignity was lessened, and its sanctity obscured; so that he who did not refrain from it was deemed not to have a mind strong enough to aspire to perfection. Hence those canons which enacted, first, that those who had attained the priesthood should not contract marriage; and, secondly, that none should be admitted to that order but the unmarried, or those who, with the consent of their wives, renounced the marriage-bed. These enactments, as they seemed to procure reverence for the priesthood, were, I admit, received even in ancient times with great applause. But if my opponents plead antiquity, my first answer is, that both under the apostles, and for several ages after, bishops were at liberty to have wives: that the apostles themselves, and other pastors of primitive authority who succeeded them, had no difficulty in using this liberty, and that the example of the primitive Church ought justly to have more weight than allow us to think that what was then received and used with commendation is either illicit or unbecoming. My second answer is, that the age, which, from an immoderate affection for virginity, began to be less favourable to marriage, did not bind a law of celibacy on the priests, as if the thing were necessary in itself, but gave a preference to the unmarried over the married. My last answer is, that they did not exact this so rigidly as to make continence necessary and compulsory on those who were unfit for it. For while the strictest laws were made against471fornication, it was only enacted with regard to those who contracted marriage that they should be superseded in their office.

27. Daarna zijn tijden gekomen, waarin de al te superstitieuze bewondering van het celibaat in kracht toegenomen is. Vandaar die telkens weer en zonder maat opgedreunde lofprijzingen der maagdelijkheid, zodat men algemeen geloofde, dat ternauwernood enige andere deugd met haar te vergelijken was. En ofschoon het huwelijk niet werd beschuldigd van onreinheid, werd zijn waardigheid toch zo verzwakt en zijn heiligheid verduisterd, dat iemand, die zich niet er van onthield, met niet voldoend krachtig gemoed naar de volmaaktheid scheen te streven. Vandaar die regelen, door welke in de eerste plaats verboden werd, dat niet mochten huwen zij, die tot de graad van het priesterschap gekomen waren; vervolgens, dat tot die stand slechts ongehuwden mochten worden aangenomen, of zij, die te zamen met hun vrouw het huwelijksbed vaarwel zegden. Ik beken, dat deze dingen, daar ze voor het priesterschap eerbied schenen te wekken, ook van ouds met grote toejuiching ontvangen zijn. Maar wanneer mijn tegenstanders mij de oudheid voorwerpen, dan antwoord ik in de eerste plaats, dat deze vrijheid onder de apostelen en verscheidene eeuwen daarna bestaan heeft, dat de bisschoppen gehuwd waren, en dat de apostelen en de andere herders van aanzienlijk gezag, die hen opgevolgd hebben, zonder bezwaar van deze vrijheid gebruik gemaakt hebben. Het voorbeeld van die oudere kerk moet bij ons terecht van te veel waarde zijn, dan dat we zouden menen, dat voor ons ongeoorloofd of onbetamelijk zou zijn, wat toen met lof aanvaard en gebruikelijk geweest is. Vervolgens zeg ik, dat in die tijd, toen men door onmatige genegenheid tot de maagdelijkheid te onbillijk tegenover het huwelijk begon te staan, de priesters de wet van het celibaat niet zo opgelegd is, alsof het een op zichzelf noodzakelijke zaak was, maar omdat men de ongehuwden boven de gehuwden stelde. Tenslotte, dat de wet niet zo geëist werd, dat men met dwang en geweld hen tot onthouding noopte, die niet in staat waren haar te bewaren. Want hoewel men door zeer strenge wetten de hoererij strafte, stelde men aangaande hen, die een huwelijk sloten, slechts dit vast, dat ze hun ambt zouden laten varen.

27.

Hernach sind Zeiten gekommen, in denen eine gar zu abergläubische Bewunderung des Zölibats mehr und mehr zugenommen hat. Daher rührten auch die immer neu und ohne Maß hergesungenen Lobsprüche über die Jungfräulichkeit, die soweit gingen, daß man allgemein der Überzeugung war, es gäbe keine andere Tugend, die mit ihr zu vergleichen wäre. Und obwohl der Ehestand nicht als Unreinheit verdammt wurde, so hat man seine Würde doch dermaßen herabgesetzt und seine Heiligkeit derart verdunkelt, daß einer, der sich der Ehe nicht enthielt, nicht mit genügend wackerem Willen zur Vollkommenheit zu streben schien. Daher kommen 859 dann auch jene Kirchensatzungen, in denen man zunächst untersagte, daß die, die den Rang eines Priesters erreicht hatten, die Ehe eingingen, und dann auch verordnete, daß in den Priesterstand nur Ehelose aufgenommen wurden oder aber solche, die zusammen mit ihrer Frau auf den ehelichen Umgang verzichteten. Das ist, wie ich gestehe, auch in alter Zeit mit großem Beifall aufgenommen worden, weil es dem priesterlichen Stande Ehrfurcht zu verschaffen schien. Wenn mir aber unsere Widersacher die alte Zeit vorhalten, so antworte ich erstens, daß sowohl unter den Aposteln als auch einige Jahrhunderte nach ihnen die Freiheit bestanden hat, daß die Bischöfe verheiratet waren, von dieser Freiheit, so antworte ich ferner, haben die Apostel selbst und auch andere Hirten von erstrangiger Autorität, die später ihre Stelle einnahmen, ohne Schwierigkeiten Gebrauch gemacht. Das Beispiel der älteren Kirche aber, so sage ich weiter, muß bei uns verdientermaßen mehr gelten, als daß wir das, was damals mit Lob angenommen und im Gebrauch war, für uns als unerlaubt oder unschicklich ansehen könnten. Zweitens gebe ich unseren Widersachern zur Antwort: jene Zeit, die aus maßloser Hochschätzung der Jungfräulichkeit den Ehestand recht unbillig zu behandeln begann, hat den Priestern das Gesetz des Zölibats doch nicht dergestalt auferlegt, als ob es etwas an und für sich Notwendiges wäre, sondern sie hat es getan, weil sie die Ehelosen über die Verheirateten stellte. Und schließlich sage ich: man hat den Zölibat nicht so gefordert, daß man solche, die nicht in der Lage waren, Enthaltsamkeit zu üben, mit Zwang oder Gewalt dazu genötigt hätte. Denn obwohl man die Hurerei mit den strengsten Gesetzen strafte, traf man für die, welche die Ehe eingingen, nur die Bestimmung, sie sollten ihr Amt niederlegen.

27. Die geleidelike oorgang tot selibaat na die sinode van Nicéa

Daarna het daar tye gevolg waarin ’n uitermatig bygelowige bewonde- 1549 ring vir selibaat veld gewen het. Hierop het daar skielik en mateloos lofliedere vir maagdelikheid ontstaan sodat die mense oor die algemeen geglo het dat daar nouliks enige ander deug is wat daarmee vergelyk kan word. En hoewel die huwelik nog nie tot onreinheid verdoem is nie, is die aansien daarvan tog so verminder en die heiligheid daarvan so verduister dat iemand wat hom nie daarvan weerhou het nie, die indruk gewek het dat hy nie moedig genoeg na volmaaktheid streef nie. Na aanleiding hiervan het daardie reëls ontstaan waarvolgens vir die eerste keer die verbod daarop geplaas is dat mense wat tot die priesterorde toetree, nie ’n huwelik mag sluit nie.¹²² Daarna is ook ’n verbod ingestel dat niemand in die priesterorde opgeneem mag word tensy hy ongetroud is nie,¹²³ of slegs diegene wat hulle huweliksbed met hulle vrouens opgesê het.¹²⁴ Ek erken dat dit in die ou tyd met groot toejuiging ontvang is omdat dit gelyk het asof hulle agting vir die priesteramp verkry het.¹²⁵ Maar as my teenstanders die ou tyd teen my opper,¹²⁶ antwoord ek in die eerste plek dat hierdie vryheid dat biskoppe getroudes kon wees, sowel onder die apostels as vir etlike eeue daarna bestaan het.¹²⁷ Dit was sonder probleme ’n gebruik onder die apostels en ander herders van die hoogste gesag wat in hulle plek gekom het. Die voorbeeld van die ouer kerk behoort tereg vir ons soveel (meer) waarde te hê dat ons iets nie as ongeoorloof of as ’n skande vir ons moet beskou as dit destyds met lofbetuiging aanvaar en gebruiklik was nie. Verder sê ek dat daardie tyd wat vanweë ’n oordrewe geneigdheid tot maagdelikheid uiters onbillik teenoor die huwelik begin wees het, nie so die voorwaarde van selibaat op priesters gelê het asof dit iets is wat op sigself noodsaaklik is nie, maar omdat die tyd ongetroudes bo getroudes verkies het. Ten slotte sê ek dat die tyd nie sulke eise gestel het dat dit mense wat onbekwaam was om dit te handhaaf, met dwang en geweld gedwing het om hulle van die huwelik te weerhou nie. Want hoewel hulle hoere met die strengste strawwe gestraf het,¹²⁸ het hulle ten 1550 opsigte van mense wat ’n huwelik gesluit het, slegs hierdie bepaling gemaak: dat hulle van hulle amp moes afstand doen!¹²⁹

27. Потом наступили иные времена, когда получило распространение это безумное суеверие - чрезмерное превозношение воздержания от брака. Девственность ценилась настолько высоко, что не было добродетели, которую посчитали бы достойной сравниться с ней. И хотя брак не осуждался безоговорочно как скверна, ценность его упала до такой степени, что за человеком вовсе не признавали истинного стремления к совершенству, если он не воздерживался от брака. Отсюда возникли постановления и каноны, запрещавшие тем, кто уже принял священство, вступать в брак. За ними последовали другие, не допускавшие к священству женатых, если только они с согласия жён не дадут обет вечного целомудрия.

Казалось, эти установления возвышали достоинство священства и потому были приняты благосклонно. Но если наши противники станут возражать, ссылаясь на древность, я отвечу следующее. Во-первых, свобода брака священников существовала в апостольскую эпоху и сохранялась долгое время спустя, и сами апостолы, а также прочие святые отцы ранней Церкви не гнушались ею. Во-вторых, мы должны принять во внимание их пример: было бы весьма неразумно с нашей стороны считать незаконным или бесчестным то, что в те времена не только практиковалось, но и ценилось. В-третьих, даже тогда, когда брак перестал почитаться как должно из-за суеверного отношения к девственности священникам не возбранялось жениться категорически, как если бы такой запрет был обязателен для исполнения, а просто воздержание предпочиталось браку. Наконец, ранее это правило было не таково, чтобы принуждать к целибату не желавших его соблюдать. Так, древние каноны предписывали суровые кары в отношении священников, предающихся блуду. Тех же, кто возьмёт себе жену, просто отстраняли от служения.

28. Ergo quoties caelibatui suo defendendo praetextum antiquitatis quaerent novae istius tyrannidis defensores, toties excipiendum erit ut veterem illam castimoniam in suis Sacerdotibus restituant, amoveant adulteros ac scortatores: ne eos, in quibus honestum ac pudicum thori usum non sustinent, in omne libidinis genus impune ruere sinant: revocent illam obsoletam disciplinam, qua omnes lasciviae coerceantur: liberent Ecclesiam hac tam flagitiosa turpitudine, qua iamdiu deformata est. Ubi hoc concesserint, tum rursus admonendi erunt ne eam rem pro necessaria venditent, quae per se libera ex Ecclesiae utilitate pendet. Neque tamen haec dico quod ulla omnino conditione dandum esse locum iis Canonibus censeam, qui vinculum caelibatus Ecclesiastico ordini iniiciunt: sed ut intelligant cordatiores qua fronte hostes nostri sanctum coniugium, obiecto antiquitatis nomine, in Sacerdotibus infament. || Quantum ad Patres attinet, quorum scripta extant, neque ipsi, quum ex suo iudicio loquebantur^a, || excepto Hieronymo⁴, tanta malignitate coniugii^b honestati obtrectarunt. Contenti erimus uno Chrysostomi elogio: quod is, quum praecipuus fuerit virginitatis admirator, non potest in matrimonii commendationem videri fuisse aliis profusior. Sic autem loquitur, Primus gradus castitatis est, syncera virginitas: secundus, fidele coniugium. Ergo species secunda virginitatis, est matrimonii casta dilectio [Hom. de inventione Crucis]⁵.

28. Parquoy, toutes fois et quantes que nos adversaires, pour maintenir ceste nouvelle tyrannie dont ils usent, nous allegueront l’Eglise ancienne, nous repliquerons aucontraire, qu’ils demonstrent en leurs Prestres une telle chasteté qu’estoit celle des Prestres anciens: qu’ils ostent tous paillars et adulteres: qu’ils ne permettent point que ceux lesquels ils ne peuvent souffrir habiter avec une femme en mariage, s’abandonnent à toute vilainie: qu’ils remettent au dessus la discipline ancienne, laquelle est abolie entre eux, pour reprimer la deshonnesteté qui se commet entre eux: et qu’ils delivrent l’Eglise de ceste honte et turpitude, par laquelle elle a esté ja long temps deffigurée. Quand ils nous auront ottroyé tout cela, nous aurons encore une autre replique à leur faire, qu’ils n’imposent point necessité en une chose laquelle de soymesme est libre, et se doit accommoder à l’utilité de l’Eglise. Je ne dy pas ces choses pour accorder qu’on doive aucunement donner lieu aux Canons qui ont astreint les gens d’Eglise à l’estat de continence: mais afin que toutes gens de bon esprit cognoissent quelle impudence c’est à nos adversaires, de tant diffamer le sainct mariage sous couleur de l’Eglise ancienne. Quant est des Peres desquels nous avons les livres, excepté Hierome, ils n’ont point detracté si fort de l’honnesteté du mariage, mesmes quand ils declairent privement ce qu’ils en pensoyent. Nous serons contens d’un tesmoignage de sainct Chrysostome, veu qu’il n’est point suspect d’avoir trop favorisé au mariage, mais au contraire a trop encliné à priser et magnifier la virginité. Or il parle en ceste maniere: Le premier degré de chasteté est virginité immaculée: le second est mariage loyalement gardé.¹³⁷ C’est donc une espece de virginité, que l’amour du mary et de la femme, quand ils vivent bien en mariage.

28. 432 Therefore, whenever the advocates of this modern tyranny attempt to defend their celibacy with the pretext of antiquity, we shall not fail to reply, that they ought to restore the ancient chastity in their priests, to remove all adulterers and fornicators, not to suffer those, whom they forbid the virtuous and chaste society of a wife, to abandon themselves with impunity to every kind of debauchery, to revive the obsolete discipline by which all indecencies may be repressed, to deliver the Church from this flagitious turpitude, by which it has been so long deformed. When they shall have granted this, it will still be necessary to admonish them not to impose that as necessary, which, being free in itself, depends on the convenience of the Church. Yet I have not made these observations from an opinion that we ought on any condition to admit those canons which impose the obligation of celibacy on the clergy, but to enable the more judicious to perceive the effrontery of our adversaries in alleging the authority of antiquity to bring disgrace on holy marriage in priests. With respect to the fathers, whose writings are extant, with the exception of Jerome, they have not so malignantly detracted from the virtue of marriage, when they have been expressing their own sentiments. We shall content ourselves with one testimony of Chrysostom, because he, who was a principal admirer of virginity, cannot be supposed to have been more lavish than others in commendation of marriage. He says, “The first degree of chastity is pure virginity; the second is faithful marriage. Therefore the second species of virginity is the chaste love of matrimony.”

28. The subject of celibacy concluded. This error not favoured by all ancient writers.

Therefore, as often as the defenders of this new tyranny appeal to antiquity in defence of their celibacy, so often should we call upon them to restore the ancient chastity of their priests, to put away adulterers and whoremongers, not to allow those whom they deny an honourable and chaste use of marriage, to rush with impunity into every kind of lust, to bring back that obsolete discipline by which all licentiousness is restrained, and free the Church from the flagitious turpitude by which it has long been deformed. When they have conceded this, they will next require to be reminded not to represent as necessary that which, being in itself free, depends on the utility of the Church. I do not, however, speak thus as if I thought that on any condition whatever effect should be given to those canons which lay a bond of celibacy on the ecclesiastical order, but that the better-hearted may understand the effrontery of our enemies in employing the name of antiquity to defame the holy marriage of priests. In regard to the Fathers, whose writings are extant, none of them, when they spoke their own mind, with the exception of Jerome, thus malignantly detracted from the honour of marriage. We will be contented with a single passage from Chrysostom, because he being a special admirer of virginity, cannot be thought to be more lavish than others in praise of matrimony. Chrysostom thus speaks: “The first degree of chastity is pure virginity; the second, faithful marriage. Therefore, a chaste love of matrimony is the second species of virginity” (Chrysost. Hom. de Invent. Crucis.).

28. Zo dikwijls dus de verdedigers van de nieuwe tirannie tot verdediging van hun celibaat de oudheid als voorwendsel zullen gebruiken, zal men moeten antwoorden, dat ze in hun priesters die oude kuisheid moeten herstellen en de overspelers en hoereerders verwijderen, dat ze niet moeten toelaten, dat zij, in wie zij het eerbaar en kuis gebruik van het huwelijksbed niet dulden, zich ongestraft in alle soorten van lust storten; dat ze die vervallen tucht weer moeten terugroepen, waardoor alle ongebondenheden bedwongen worden, en dat ze de kerk van deze zo misdadige schande moeten verlossen, waardoor ze reeds lang misvormd is. Wanneer ze dit toegegeven hebben, dan moeten ze verder vermaand worden, dat ze die zaak niet als noodzakelijk aanprijzen, daar ze op zichzelf vrij is en afhankelijk is van het nut der kerk. Maar toch zeg ik dit niet, omdat ik van oordeel ben, dat men ooit onder enige voorwaarde aan zulke regelen plaats moet geven, die de geestelijke stand binden met de band van het celibaat; maar opdat verstandige mensen mogen begrijpen, met welk een onbeschaamdheid onze vijanden het heilige huwelijk, door de naam der oudheid voor te werpen, in de priesters onteren. Wat betreft de vaderen, wier geschriften over zijn, ook die hebben niet, uitgezonderd Hieronymus, wanneer ze naar hun eigen oordeel spraken, de eerbaarheid van het huwelijk met zo grote kwaadaardigheid verkleind. Wij zullen ons tevreden stellen met één uitspraak van Chrysostomus¹, omdat hij, daar hij de voornaamste bewonderaar geweest is van de maagdelijkheid, niet meer dan anderen het huwelijk kan schijnen aanbevolen te hebben. Hij dan spreekt aldus: "De eerste graad der kuisheid is de zuivere maagdelijkheid; de tweede een getrouw huwelijk. Dus is de kuise liefde des huwelijks een tweede soort van maagdelijkheid."

28.

Sooft also die Verteidiger dieser neuen Tyrannei zum Schutz für ihren Zölibat die alte Zeit als Vorwand zu benutzen suchen, muß man ihnen die Forderung entgegenhalten, sie sollten bei ihren Priestern die alte Keuschheit wiederherstellen und die Ehebrecher und Hurer entfernen, sollten es auch nicht geschehen lassen, daß die Leute, bei denen sie einen ehrbaren und keuschen Gebrauch des ehelichen Verkehrs nicht zugeben wollen, sich nun ungestraft in Zuchtlosigkeit jeder Art hineinstürzen. Man muß ihnen sagen, sie sollten jene in Abgang geratene Zucht wiederherstellen, durch die aller Ausschweifung gesteuert wird, und sie sollten die Kirche von jener so schmachvollen Schandbarkeit befreien, von der sie nun schon lange entstellt ist. Haben sie das zugestanden, so muß man sie wiederum daran mahnen, nicht eine Sache als notwendig auszugeben, die an und für sich frei ist und vom Nutzen für die Kirche abhängt.

Ich sage das nun aber nicht etwa, weil ich der Meinung wäre, man sollte überhaupt unter irgendwelcher Bedingung jenen Kirchensatzungen Raum geben, die dem Kirchenstande das Joch des Zölibats auf den Hals legen, sondern ich sage es, damit verständigere Leute erkennen, mit welcher Frechheit unsere Feinde den heiligen Ehestand bei den Priestern in Verruf bringen, und das, indem sie den Namen der Alten Kirche als Vorwand brauchen!

Was nun die Kirchenväter betrifft, so haben auch diese, wenn sie auf Grund ihres eigenen Urteils reden, die Ehrbarkeit des Ehestandes nicht in solcher Boshaftigkeit herabgesetzt, mit Ausnahme des Hieronymus. Wir wollen uns mit einem einzigen Wort des Chrysostomus begnügen; denn er war ja der vornehmste Bewunderer der Jungfräulichkeit, und es ist deshalb nicht anzunehmen, daß er in Lobeserhebungen des Ehestandes verschwenderischer gewesen wäre als andere. Er sagt nun: „Die erste Stufe der Keuschheit ist reine Jungfräulichkeit, die zweite eine treue Ehe. Keusche eheliche Liebe ist also eine zweite Gestalt der Jungfräulichkeit“ (Predigt über die Auffindung des Kreuzes).

28. Samevatting en leiding oor die wyse waarop gelowiges hierdie valse leer moet teenstaan

So dikwels die verdedigers van hierdie nuwe dwingelandy dus die voorwendsel van oudheid voorhou om hulle selibaat te verdedig, so dikwels moet ons aan hulle die voorwaarde stel dat hulle die kuisheid van ouds weer onder hulle priesters moet herstel en dat hulle die owerspeliges en die hoere uit hulle geledere moet verwyder. Verder moet ons eis dat hulle nie diegene wat hulle nie duld ’n eerbare en kuis huwelikslewe te voer nie, moet toelaat om ongestraf in elke soort wellustigheid in te storm nie. Verder moet hulle daardie dissipline wat in onbruik geraak het, weer instel om alle losbandigheid te bedwing; hulle moet die kerk verlos van so ’n flagrante skande waardeur dit lankal misvorm is. Wanneer hulle hieraan toegee, moet hulle weer eens vermaan word dat hulle nie met die saak as iets noodsaaklik moet smous nie omdat dit op sigself vry is en van die voordeel van die kerk afhang. Ek maak hierdie stellings egter nie omdat ek meen dat daardie reëls wat die band van selibaat op die kerklike stand gelê het, hoegenaamd onvoorwaardelik geen plek gegun moet word nie, maar sodat verstandiger mense kan verstaan met watter astrantheid ons teenstanders die heilige huwelik onder priesters beswadder deur die oudheid aan ons voor te hou.

Sover dit die kerkvaders wie se geskrifte nog bestaan, aangaan: met uitsondering van Hieronymus¹³⁰ het hulle ook nie met so ’n groot kwaadwilligheid afbreuk gedoen aan die eerbaarheid van die huwelik wanneer hulle volgens hulle eie oordeel daaroor gepraat het nie. Laat ons met slegs die een lofbetuiging van Chrysostomos vir lief neem en aangesien hy besonderlik ’n bewonderaar van maagdelikheid was, kan dit tog nie lyk asof hy oorvloediger as die ander kerkvaders in sy lofbetuiging vir die huwelik was nie. Hy praat egter soos volg: “Die eerste trap van kuisheid is opregte maagdelikheid; die tweede is ’n getroue huwelik. Die kuis liefde van ’n huwelik is derhalwe ’n tweede soort maagdelikheid”.¹³¹

28. Поэтому всякий раз, когда наши противники в поддержку своей новой тирании будут ссылаться на древнюю Церковь, мы скажем в ответ: пусть докажут, что их священники столь же целомудренны, как древние. Пусть изгонят всех блудников и прелюбодеев и запретят тем, кому не дозволяется сожительствовать в браке с одной женой, предаваться всевозможным гнусностям. Пусть возродят утраченную древнюю дисциплину, чтобы положить конец вершащемуся среди них бесчестью, и освободят Церковь от стыда и скверны, которые так долго её обезображивают. И вот когда они исполнят всё это, мы выдвинем ещё одно требование: пусть не связывают необходимостью то, что само по себе свободно и должно определяться потребностями Церкви.

Я говорю всё это не для того, чтобы каким бы то ни было образом признать допустимость канонов и правил, принуждающих служителей Церкви к целибату. Моя цель - объяснить всем здравомыслящим людям, что наши противники поступают бесстыдно, прикрываясь авторитетом древней Церкви.

Что касается отцов, сочинения которых дошли до нас, никто, за исключением Иеронима (Hieronymus. Adversus Jovinianum, I, 47 p. (MPL, XXIII, 288)), высказывая своё мнение о браке, не хулил его достоинство. Мы удовольствуемся свидетельством св. Иоанна Златоуста, который не может быть заподозрен в чрезмерной благосклонности к браку, а напротив, любил излишне превозносить девственность. Так вот, Златоуст говорит следующее: «Первая ступень целомудрия есть непорочная девственность; вторая - законный брак. Таким образом, когда муж и жена добровольно живут в браке, их любовь есть второй вид девственности» (Иоанн Златоуст. Гомилия на Воздвижение креста Господня: изд. Bale (Basileia, Basel), 1530, t. 2, p. 130).