1. 170 | Quocunque autem tribulationis genere premamur, respiciendus semper est hic finis, ut assuescamus ad praesentis vitae contemptum, indeque ad futurae meditationem excitemur. Quoniam enim optime novit Deus^e quantopere in^f belluinum mundi huius amorem simus natura inclinati, aptissimam rationem 171 adhibet ad nos retrahendos et torporem excutiendum, ne nimis tenaciter in eo amore inhaerescamus. Nemo quidem est nostrum qui non videri cupiat ad caelestem immortalitatem toto vitae curriculo aspirare et eniti. Pudet enim nos nulla re antecellere brutas pecudes: quarum conditio nihilo nostra inferior futura esset^a nisi spes aeternitatis post mortem nobis supersit. Verum si consilia, ^b studia, facta cuiusque examines, nihil aliud illic^c videbis quam terram. Inde autem^d stupiditas, quod mens nostra fulgore inani opum, potentiae, honorum, perstricta hebetatur, ne longius cernat. Cor etiam avaritia, ambitione, libidine occupatum degravatur, ne altius assurgat. Denique tota anima carnis illecebris irretita, foelicitatem in terra suam quaerit. Huic malo ut occurrat Dominus, assiduis miseriarum documentis suos de praesentis vitae vanitate edocet. Ergo, ne altam sibi et securam pacem in ea promittant: vel bellis, vel tumultibus, vel latrociniis, vel aliis iniuriis inquietari saepe infestarique permittit. Ne aviditate nimia fluxis et caducis divitiis inhient, aut in iis^e quas possident acquiescant: nunc exilio, nunc sterilitate terrae, nunc incendio, nunc aliis modis ad inopiam eos redigit, aut certe in mediocritate continet. Ne nimium placide in bonis coniugii delicientur: aut uxorum improbitate vexari facit, aut mala progenie ipsos humiliat, aut orbitate affligit. Quod si in his omnibus indulgentior illis est, ne tamen vel stulta gloria intumescant, vel confidentia exultent, morbis et periculis ob oculos illis ponit quam instabilia sint ac evanida quaecunque mortalitati obnoxia sunt bona. Tum ergo demum rite proficimus crucis disciplina, ubi discimus hanc vitam, quum in se aestimatur, inquietam, turbulentam, innumeris modis miseram, nulla ex parte plane beatam esse: omnia quae aestimantur eius bona, incerta, fluida, vana, multisque admixtis malis vitiata esse: atque ex eo simul constituimus, nihil hic quaerendum aut sperandum quam certamen: attollendos in caelum oculos, ubi de corona cogitamus. Sic enim habendum est, nunquam serio ad futurae vitae desyderium ac meditationem erigi animum, nisi praesentis contemptu ante imbutus fuerit.

1. Outreplus, de quelque genre de tribulation que nous soyons affligez, il nous faut tousjours regarder ceste fin, de nous accoustumer au contemnement de la vie presente, afin d’estre par cela incitez à mediter la vie future. Car pource que le Seigneur cognoit tresbien comme nous sommes enclins en une amour aveugle, et mesme brutale de ce monde: il use d’un moyen fort propre pour nous en retirer, et resveiller nostre paresse, afin que nostre cœur ne s’attache point trop en une telle folle amour, Il n’y a personne de nous qui ne veuille estre veu aspirer tout le cours de sa vie à l’immortalité celeste, et s’efforcer d’y parvenir. Car nous avons honte de n’estre en rien plus excellens que les bestes brutes, desquelles la condition ne seroit de rien moindre à la nostre, s’il ne nous restoit quelque espoir d’eternité apres la mort. Mais si on examine les conseils, deliberations, entreprinses et œuvres d’un chacun, on n’y verra rien que terre. Or ceste stupidité vient de ce que nostre entendement est comme esblouy de la vaine clairté qu’ont les richesses, honneurs et puissances, en apparence exterieure, et ainsi ne peut regarder plus loin. Pareillement nostre cœur estant occupé d’avarice, d’ambition, et d’autres mauvaises concupiscences, est icy attaché tellement qu’il ne peut regarder en haut. Finalement toute l’ame estant enveloppée, et comme empestrée en delices charnelles, cherche sa felicité en terre. Le Seigneur donc pour obvier à ce mal enseigne ses serviteurs de la vanité de la vie presente, les exerçant assiduellement en diverses miseres. Afin donc qu’ils ne se promettent en la vie presente paix et repos, il permet qu’elle soit souvent inquietée et molestée par guerres, tumultes, brigandages, ou autres injures. Afin qu’ils n’aspirent point d’une trop grande cupidité aux richesses caduques, ou acquiescent en celles qu’ils possedent, il les redige en indigence, maintenant par sterilité de terre, maintenant par feu, maintenant par autre façon: ou bien il les contient en mediocrité. Afin qu’ils ne prennent point trop de plaisir en mariage, ou il leur donne des femmes rudes et de mauvaise teste, qui les tormentent: on il leur donne de mauvais enfans, pour les humilier: ou il les afflige en leur ostant femmes et enfans. S’il les traite doucement en toutes ces choses: toutesfois afin qu’ils ne s’enorgueillissent point en vaine gloire, ou s’esievent en confiance desordonnée, il les advertist par maladies et dangiers, et quasi leur met devant les yeux combien sont fragiles et de nulle durée tous les biens qui sont sujets à mortalité. Pourtant nous profitons lors tres-bien en la discipline de la croix, quand nous apprenons que la vie presente, si elle est estimée en soy, est pleine d’inquietude, de troubles, et du tout miserable, et n’est bienheureuse en nul endroit: que tout les biens d’icelle qu’on a en estime sont transitoires et incertains, frivoles et meslez avec miseres infinies: et ainsi de cela nous concluons qu’il ne faut icy rien chercher ou esperer que bataille: quand il est question de nostre couronne, qu’il faut eslever les yeux au ciel: Car c’est chose certaine, que jamais nostre cœur ne se dresse à bon escient à desirer et mediter la vie future, sans estre premierement touché d’un contemnement de la vie terrienne.

1. 639 With whatever kind of tribulation we may be afflicted, we should always keep this end in view—to habituate ourselves to a contempt of the present life, that we may thereby be excited to meditation on that which is to come. For the Lord, well knowing our strong natural inclination to a brutish love of the world, adopts a most excellent method to reclaim us and rouse us from our insensibility, that we may not be too tenaciously attached to that foolish affection. There is not one of us who is not desirous of appearing, through the whole course of his life, to aspire and strive after celestial immortality. For we are ashamed of excelling in no respect the brutal herds, whose condition would not be at all inferior to ours, unless there remained to us a hope of eternity after death. But if you examine the designs, pursuits, and actions of every individual, you will find nothing in them but what is terrestrial. Hence that stupidity, that the mental eyes, dazzled with the vain splendour of riches, power, and honours, cannot see to any considerable distance. The heart also, occupied and oppressed with avarice, ambition, and other inordinate desires, cannot rise to any eminence. In a word, the whole soul, fascinated by carnal allurements, seeks its felicity on earth. To oppose this evil, the Lord, by continual lessons of miseries, teaches his children the vanity of the present life. That they may not promise themselves profound and secure peace in it, therefore he permits them to be frequently disquieted and infested with wars or tumults, with robberies or other injuries. That they may not aspire with too much avidity after transient and uncertain riches, or depend on those which they possess,—sometimes by exile, sometimes by the sterility of the land, sometimes by a conflagration, sometimes by other means, he reduces them to indigence, or at least confines them within the limits of mediocrity. That they may not be too complacently delighted with conjugal blessings, he either causes them to be distressed with the wickedness of their wives, or humbles them with a wicked offspring, or afflicts them with want or loss of children. But if in all these things he is more indulgent to them, yet that they may not be inflated with vain glory, or improper confidence, he shows them by diseases and dangers the unstable and transitory nature of all mortal blessings. We therefore truly derive advantage from the discipline of the cross, only 640 when we learn that this life, considered in itself, is unquiet, turbulent, miserable in numberless instances, and in no respect altogether happy; and that all its reputed blessings are uncertain, transient, vain, and adulterated with a mixture of many evils; and in consequence of this at once conclude, that nothing can be sought or expected on earth but conflict, and that when we think of a crown we must raise our eyes towards heaven. For it must be admitted, that the mind is never seriously excited to desire and meditate on the future life, without having previously imbibed a contempt of the present.

1. The design of God in afflicting his people. 1. To accustom us to despise the present life. Our infatuated love of it. Afflictions employed as the cure. 2. To lead us to aspire to heaven.

25 Whatever be the kind of tribulation with which we are afflicted, we should always consider the end of it to be, that we may be trained to despise the present, and thereby stimulated to aspire to the future life. For since God well knows how strongly we are inclined by nature to a slavish love of this world, in order to prevent us from clinging too strongly to it, he employs the fittest reason for calling us back, and shaking off our lethargy. Every one of us,indeed, would be thought to aspire and aim at heavenly immortality during the whole course of his life. For we would be ashamed in no respect to excel the lower animals; whose condition would not be at all inferior to ours, had we not a hope of immortality beyond the grave. But when you attend to the plans, wishes, and actions of each, you see nothing in them but the earth. Hence our stupidity; our minds being dazzled with the glare of wealth, power, and honours, that they can see no farther.The heart also, engrossed with avarice, ambition, and lust, is weighed down and cannot rise above them. In short, the whole soul, ensnared by the allurements of the flesh, seeks its happiness on the earth. To meet this disease, the Lord makes his people sensible of the vanity of the present life,26by a constant proof of its miseries. Thus, that they may not promise themselves deep and lasting peace in it, he often allows them to be assailed by war, tumult, or rapine, or to be disturbed by other injuries. That they may not long with too much eagerness after fleeting and fading riches, or rest in those which they already possess, he reduces them to want, or, at least, restricts them to a moderate allowance, at one time by exile, at another by sterility, at another by fire, or by other means. That they may not indulge too complacently in the advantages of married life, he either vexes them by the misconduct of their partners, or humbles them by the wickedness of their children, or afflicts them by bereavement. But if in all these he is indulgent to them, lest they should either swell with vain-glory, or be elated with confidence, by diseases and dangers he sets palpably before them how unstable and evanescent are all the advantages competent to mortals. We duly profit by the discipline of the cross, when we learn that this life, estimated in itself, is restless, troubled, in numberless ways wretched, and plainly in no respect happy; that what are estimated its blessings are uncertain, fleeting, vain, and vitiated by a great admixture of evil. From this we conclude, that all we have to seek or hope for here is contest; that when we think of the crown we must raise our eyes to heaven. For we must hold, that our mind never rises seriously to desire and aspire after the future, until it has learned to despise the present life.

1. En door welke soort van verdrukking wij ook gedrukt worden, altijd moeten wij zien op dit doel, dat wij ons gewennen tot de verachting van het tegenwoordige leven en daardoor opgewekt worden tot de overdenking van het toekomende. Want aangezien God zeer wel weet, hoe wij van nature geneigd zijn tot een beestachtige liefde tot deze wereld, wendt Hij een zeer geschikt middel aan om ons terug te trekken en onze verlamming te verdrijven, opdat wij niet al te vasthoudend in die liefde blijven hangen. Er is wel niemand onzer, die niet begeert de schijn te hebben, dat hij door de ganse loop zijns levens naar de hemelse onsterfelijkheid streeft en jaagt. Want wij schamen ons er voor in niets boven het onredelijke vee uit te steken; welks staat in niets beneden de onze zou zijn, als ons niet de hoop op de eeuwigheid na de dood zou overblijven. Maar wanneer ge ieders overleggingen, neigingen en daden zoudt onderzoeken, zoudt ge daar niets anders zien dan de aarde. En hiervandaan komt die stompzinnigheid, dat ons verstand, door de ijdele schittering van rijkdommen, macht en eer getroffen, zo afgestompt wordt, dat het niet verder zien kan. Het hart wordt ook door hebzucht, eerzucht en boze lust in beslag genomen en zo bezwaard, dat het niet hoger kan oprijzen. Kortom de gehele ziel zoekt, daar ze verstrikt is in de verlokkingen des vleses, haar geluk op de aarde. Om dit kwaad tegen te gaan, onderwijst de Here door voortdurende bewijzen der ellende de zijnen aangaande de ijdelheid van dit leven. Opdat ze dus daarin zichzelf geen grote en kommerloze vrede zouden beloven, laat Hij toe, dat ze of door oorlogen, of oproeren, of roverijen, of andere onrechtvaardige bejegeningen dikwijls verontrust en aangevallen worden. Opdat ze niet met al te grote begeerte zouden jagen naar vergankelijke en onbestendige rijkdommen, of rust zouden vinden in de rijkdom, die ze bezitten, brengt Hij hen nu eens door onvruchtbaarheid der aarde, dan weer door brand, en dan weer door andere middelen tot armoede, of houdt hen althans in een middelmatige toestand. Opdat ze niet al te genoegelijk hun vermaak zouden hebben in de aangenaamheden van het huwelijk, maakt Hij, dat zij door de boosheid van hun vrouwen gekweld worden, of Hij vernedert hen door slechte kinderen, of treft hen door verlies van verwanten. En indien Hij in al deze dingen hun wat meer goedertieren is, stelt Hij, opdat ze niet van dwaze roem zouden opzwellen, of uitgelaten zouden zijn door zelfvertrouwen, door ziekten en gevaren hun voor ogen, hoe onstandvastig en ongestadig alle goederen zijn, die aan de sterfelijkheid onderworpen zijn. Dan dus hebben wij eerst naar behoren profijt van de tucht des kruises, wanneer wij leren, dat dit leven, wanneer het in zichzelf beoordeeld wordt, onrustig, verward, op talloze manieren ongelukkig en in geen enkel opzicht gelukzalig is, dat alles wat gerekend wordt tot het goede, dat het biedt, ongewis, vluchtig, ijdel en verdorven is door de vermenging met veel kwade dingen, en wanneer we daaruit tevens de gevolgtrekking maken, dat hier niets gezocht en gehoopt mag worden dan strijd, dat we onze ogen naar de hemel moeten opheffen, wanneer we denken over de kroon. Want we moeten deze opvatting hebben, dat ons gemoed nooit met ernst opgericht wordt tot het verlangen naar het eeuwige leven en tot de overdenking daarvan, tenzij het te voren vervuld is van verachting voor het tegenwoordige leven.

1. 462Die Eitelkeit dieses Lebens

Welcherlei Trübsal uns aber auch drücken mag, so müssen wir immer ihren Zweck ins Auge fassen: wir sollen uns daran zu gewöhnen lernen, das gegenwärtige Leben zu verachten, und so zum Trachten nach dem zukünftigen gereizt werden. Gott weiß aber nun sehr wohl, wie sehr wir von Natur zu einer unsinnigen Liebe zu dieser Welt geneigt sind, und deshalb wendet er das beste Mittel an, um uns da herauszuziehen und uns die Schläfrigkeit auszutreiben, damit wir nicht allzu beharrlich in solcher Liebe festhängen bleiben! Wir möchten zwar alle gern den Anschein erwecken, als ob wir uns unser ganzes Leben hindurch nach der himmlischen Unsterblichkeit sehnten und ausstreckten. Denn wir schämen uns, die unvernünftigen Tiere in keiner Hinsicht zu übertreffen, und deren Zustand wäre tatsächlich keineswegs geringer als der unsere, - wenn wir nach dem Tode keine Hoffnung auf das ewige Leben mehr hätten! Prüft man nun aber die Überlegungen, das Sinnen und Trachten und das Handeln der Menschen, so wird man da nichts anderes finden als die Erde! Daher aber kommt jene Stumpfheit, daß unser Verstand sich von dem leeren Glanz des Reichtums, der Macht und der Ehre derart überwältigen und blenden läßt, daß er nicht mehr weiterblicken kann. Auch unser Herz wird von der Habgier, dem Ehrgeiz und der Lust dermaßen mit Beschlag belegt und beschwert, daß es sich nicht mehr höher zu erheben vermag. Kurz, unsere ganze Seele ist in die Lockungen des Fleisches verstrickt und sucht deshalb ihr Glück auf der Erde. Diesem Übel will der Herr entgegenwirken und belehrt die Seinen durch fortgesetzte Beweise des Elendes über die Eitelkeit des gegenwärtigen Lebens. Damit sie sich also von diesem Leben keinen ungestörten, sicheren Frieden versprechen, läßt er es zu, daß sie oft von Krieg oder Aufruhr oder Räuberei oder anderem Frevel beunruhigt und angefochten werden. Damit sie nicht allzu gierig nach dem vergänglichen, zerbrechlichen Reichtum jagen oder sich über den Reichtum, den sie besitzen, beruhigen, bringt er bald durch Verbannung, bald durch Unfruchtbarkeit des Bodens, bald durch eine Feuersbrunst oder auf andere Weise Mangel über sie oder hält sie wenigstens auf einem mittelmäßigen Stand. Damit sie es sich in den Freuden der Ehe nicht allzu wohl sein lassen, läßt er sie durch Bosheit der Ehegattin plagen oder demütigt sie durch üble Nachkommenschaft oder betrübt sie durch den Verlust der Liebsten. Aber selbst wenn er in allen diesen Dingen Nachsicht gegen sie walten läßt, so sorgt er doch dafür, daß sie sich nicht in törichtem Selbstruhm blähen oder aus Selbstvertrauen übermütig werden: er stellt es ihnen durch Krankheiten und Gefahren vor Augen, wie unbeständig und vergänglich alle Güter sind, die der Sterblichkeit unterliegen. Wir kommen erst dann unter der Zucht des Kreuzes recht voran, wenn wir lernen: dies Leben ist, wenn man es an und für sich betrachtet, unruhig, stürmisch und auf gar vielerlei Weise jämmerlich, dagegen in keiner Hinsicht wirklich glücklich, und alles, was man als Güter dieses Lebens ansieht, ist unbeständig, flüchtig, eitel, mit vielen Übeln untermischt und durch sie verdorben. Erst dann sind wir in der Schule des Kreuzes vorangekommen, wenn wir aus solcher Einsicht zugleich den Schluß ziehen, daß wir hier nichts zu suchen und nichts zu erwarten haben als Kampf und daß wir unsere Augen zum Himmel erheben müssen, wenn wir eine Krone gewinnen wollen! Wir haben also festzuhalten: unser Herz wird sich nie und nimmer ernstlich zum Verlangen und zum Trachten nach dem zukünftigen Teben erheben, wenn es nicht zuvor mit der Verachtung des gegenwärtigen erfüllt ist!

1. Beproewing is gemik daarop dat gelowiges hulle liefde vir hierdie wêreld moet afsterf (Afdeling 1 - 2)

Alles wat die mens bedink en doen, is wêreldgerig

911 Deur watter soort verdrukking ons ook al geknel word, ons moet ons oë altyd rig op hierdie doel, naamlik dat ons daaraan gewoond moet word om die teenswoordige lewe te verag en daardeur tot nadenke oor die toekomstige lewe opgewek te word. Want God weet baie goed hoe geneig ons van nature is tot dierlike liefde vir hierdie wêreld. Daarom wend hy die geskikste middel aan om ons daarvan weg te trek en ons traagheid te verdryf om te voorkom dat ons te vas aan hierdie liefde verknog raak. Daar is wel niemand onder ons wat nie graag die indruk wil skep dat hy in sy hele lewensloop na die hemelse onsterflikheid strewe en hom daarvoor inspan nie. Ons skaam ons trouens dat ons stomme diere in niks oortref nie. Hulle toestand sou niks slegter as ons s’n gewees het as ons nie die hoop op ewigheid na die dood gehad het nie. As jy trouens enigiemand se planne, sy belangstellings en dade ondersoek, sal jy daarin niks anders as die wêreld sien nie. Hieruit ontstaan egter die onnoselheid dat ons verstand deur ’n ydele glans van rykdom, mag en ereposisies vasgevang en afgestomp word sodat dit nie verder kan kyk nie. Ook ons hart word so deur gierigheid, eersug en wellus beetgepak en verswaar dat dit nie hoër kan opstyg nie.

Kortom: die mens se siel is ten voile deur die verlokking van sy vlees verstrik en soek sy geluk op die aarde. Om hierdie euwel teen te gaan leer die Here sy kinders voortdurend met waarskuwings van ellendes oor die ydelheid van die teenswoordige lewe. Om dus te verhoed dat hulle vir hulleself ’n diep en rustige vrede op aarde belowe, laat Hy toe dat hulle telkens òf deur oorloë, oproer òf roof òf ander onregte verontrus of aangeval word. Om te voorkom dat hulle met ’n te heftige begeerte na onbestendige en verganklike rykdom smag of ’n behae skep in rykdom wat hulle reeds besit, bring Hy hulle nou deur ballingskap, dan weer deur onvrugbaarheid van die grond, dan deur brand en dan op ander maniere tot gebrek of Hy hou hulle in elk geval in middelmatige rykdom. Om te voorkom dat hulle die voordele van ’n huwelik te 912 vreedsaam geniet, sorg Hy dat hulle deur die gemeenheid van hulle vrouens gekwel word of deur ’n goddelose nageslag verneder word of deur kinderloosheid getref word.² As Hy hulle dan nog in al hierdie dinge genadiger is, stel Hy met siektes en gevare voor hulle oë hoe onbestendig en verganklik al die goed is wat aan sterflikheid onderworpe is, sodat hulle nogtans nie met dwase eer opswel of van selfvertroue jubel nie.

Ons baat dus eers dan na behore by die tug van die kruis³ wanneer ons leer dat hierdie lewe onrustig, onstuimig, op ontelbare maniere bejammerenswaardig en duidelik in geen opsig gelukkig is as dit op sigself geweeg word nie. Ons moet leer dat alles wat as voordele van hierdie lewe beskou word, onseker, kragteloos, ydel en vanweë baie kwaad wat daarmee vermeng is, bedorwe is. Terselfdertyd stel ons daaruit vas dat ons hier niks anders moet soek of ons hoop op niks anders as stryd moet vestig nie;⁴ dat ons ons oë na die hemel moet ophef wanneer ons aan die kroon dink. Ons moet dit immers so beskou: ons siel kan nooit ernstig die toekomstige lewe begeer en oordink tensy dit vooraf met veragting vir hierdie lewe deurtrek is nie.

1. Какие бы несчастья ни обрушивались на нас, всегда нужно помнить о нашей кончине, чтобы научиться презирать нынешнюю жизнь и благодаря этому полюбить размышлять о будущей жизни, Господь прекрасно знает, до какой степени мы склонны к слепой и даже животной любви к этому миру. Поэтому Он прибегает к отличному средству, чтобы пробудить нас от лености, дабы наше сердце не слишком захватывала эта безумная любовь. Меж нами нет никого, кому бы на протяжении всего жизненного пути не хотелось выглядеть устремлённым к небесному бессмертию и силиться достичь его. Ибо нам стыдно ни в чём не превосходить диких животных, чьё состояние было бы ничуть не ниже нашего, если бы у нас не оставалось надежды на вечность после смерти.

Однако, если исследовать намерения, планы, замыслы и дела каждого человека, то мы увидим в них одно лишь земное. Это неразумие объясняется тем, что наш рассудок ослеплен ложным блеском богатства, почестей и власти в их внешнем проявлении и поэтому не может видеть дальше. Сходным образом и наше сердце охвачено жадностью, тщеславием и прочими злыми желаниями и настолько привязано к ним, что не в силах взглянуть выше. Наконец, человеческая душа словно стреножена плотскими утехами и ищет счастья на земле.

Поэтому Господь, дабы уберечь нас от этого зла. наставляет своих рабов в тщете земной жизни, постоянно подвергая их многоразличным несчастьям. Чтобы они не рассчитывали в этой жизни на мир и покой, Он попускает им часто страдать от войн, мятежей, грабежа и прочих беззаконий. Чтобы они не стремились с чрезмерной жадностью к преходящему богатству и довольствовались тем, что имеют, Господь поучает их то нищетой, то неурожаем, то пожаром, то иными бедствиями или же попросту удерживает в скромном достатке. Чтобы люди не получали чрезмерных наслаждений в браке и чтобы смирить их, Он награждает их глупыми и вздорными жёнами, которые портят им жизнь, или дурными детьми, или же отнимает жён и детей. Если же Господь оберегает их от всех этих несчастий, то, дабы они не возгордились в тщеславии и не слишком возомнили о себе, Он предостерегает их болезнями и опасностями и как бы открывает им глаза на то, сколь хрупки и быстротечны все блага, обречённые на исчезновение.

Поэтому мы хорошо усваиваем тяготы несения креста, когда узнаём, что здешняя жизнь, какой бы ценной она ни была сама по себе, полна беспокойства, страхов и вообще ничтожна; она не может быть блаженной ни в каком отношении. Мы узнаём, что все её блага, которые люди так ценят, преходящи и ненадёжны, суетны и перемешаны с бесчисленными бедами. Из этого мы заключаем, что здесь нам нечего искать и ожидать, кроме непрерывных сражений, что, когда речь идёт о нашем венце, нужно поднимать взор к небу. Не подлежит сомнению, что нашим сердцем никогда не овладеет серьёзное желание размышлять о будущей жизни, если прежде его не затронет презрение к жизни земной.

2. Siquidem inter ista duo nihil medium est: aut vilescat nobis terra oportet, aut intemperato amore sui vinctos nos detineat. Proinde siqua aeternitatis cura est, huc diligenter incumbendum ut malis istis compedibus nos explicemus. Porro quoniam plurimas blanditias habet praesens vita quibus nos 172 pelliciat: multam amoenitatis, gratiae, suavitatis speciem qua nos demulceat: magnopere nostra refert identidem nos avocari, ne talibus lenociniis fascinemur. Quid enim, obsecro, fieret si perpetuo bonorum ac foelicitatis concursu hic frueremur: quum assiduis malorum stimulis non possimus satis expergefieri ad reputandam eius miseriam? Vitam humanam fumi vel umbrae instar esse, non modo eruditis notum est, sed vulgus quoque hominum proverbium nullum magis tritum habet; et quia rem esse videbant in primis cognitu utilem, multis insignibus sententiis commendarunt. Verum nulla fere res est quam vel negligentius expendamus, vel minus meminerimus. Omnia enim molimur perinde atque immortalitatem nobis in terra constituentes. Si effertur funus aliquod, vel inter sepulchra ambulamus, quia tunc oculis obversatur mortis simulachrum, egregie, fateor, de vitae huius vanitate^a philosophamur. Quanquam ne id quidem facimus perpetuo: plerunque enim nihil nos afficiunt ista omnia. Verum ubi accidit, momentanea est philosophia, quae, simul atque terga vertimus, evanescit, ac ne minimum quidem post se recordationis vestigium relinquit; || denique non aliter effluit atque theatralis plausus in iucundo aliquo spectaculo. || Neque enim mortis tantum, sed mortalitatis quoque ipsius obliti, acsi nullus unquam de ea rumor ad nos pervenisset^b, in supinam terrenae immortalitatis securitatem revolvimur. Siquis interim proverbium occinat, hominem animal esse ἐφήμερον,¹ fatemur id quidem: sed adeo nulla attentione, ut perpetuitatis cogitatio nihilominus animis insideat. Quis ergo neget^c, nobis omnibus summum operaepretium esse, non dico verbis admoneri, sed quibuscunque fieri potest experimentis convinci de misera terrestris vitae conditione: quando vix convicti etiam desinimus prava stultaque eius admiratione^d obstupescere, acsi ultimam bonorum metam in se contineret? Quod si necesse habet Deus^e nos erudire: nostri vicissim officii est auscultare vocanti^f, et torporem nostrum vellicanti: ut contempto mundo, ad futurae vitae meditationem toto pectore contendamus.

2. Il n’y a nul moyen entre ces deux extremitez: c’est qu’il faut que la terre nous soit en mespris, ou qu’elle nous tienne attachez en une amour intemperée de soy. Parquoy si nous avons quelque soin d’immortalité, il nous faut diligemment efforcer à cela, que nous nous depestrions de ces mauvais liens. Or pource que la vie presente a tousjours force delices pour nous attraire, et a grande apparence d’amenité, de grace et de douceur pour nous amieller, il nous est bien mestier d’estre retirez d’heure en heure, à ce que nous ne soyons point abusez, et comme ensorceliez de telles flatteries. Car qu’est-ce qu’il adviendrait, je vous prie, si nous jouissions icy d’une felicité perpetuelle, veu qu’estans piquez assiduellement de tant d’esperons, ne nous pouvons assez resveiller pour reputer nostre misere? Non seulement les gens savans cognoissent que la vie humaine est semblable à ombre ou fumée: mais c’est aussi un proverbe commun entre le populaire. Et pource qu’on voyoit que c’estoit une chose fort utile à cognoistre, on l’a celebrée par plusieurs belles sentences: et neantmoins il n’y a chose au monde que nous considerions plus negligemment, ou dont il nous souvienne moins. Car nous faisons toutes noz entreprinses comme constituans nostre immortalité en terre. Si on ensevelist un mort, ou si nous sommes en un cymetiere entre les sepulchres: pource que lors nous avons une image de mort devant les yeux, je confesse que lors nous philosophons tres-bien de la fragilité de ceste vie. Combien encore que cela ne nous advienne pas tonsjours: car aucune fois ces choses ne nous esmeuvent gueres. Mais quand il advient, c’est une philosophie transitoire, laquelle s’esvanouist si tost que nous avons tourné le dos: tellement qu’il n’en reste nulle memoire: bref elle s’escoule tout ainsi comme un cry de peuple en un theatre. Car ayant oublié non seulement la mort, mais aussi nostre condition mortelle, comme si jamais nous n’en eussions ouy parler, nous retombons en une folle conflance et trop asseurée de l’immortalité terrienne. Si quelcun cependantnous allegue le proverbe ancien, que l’homme est un animau d’un Jour, nous le confessons bien: mais c’est tellement sans y penser, que ceste cogitation demeure tousjours fichée en nostre cœur, que nous avons ici à vivre perpetuellement. Qui estce donc qui niera que ce nous est une chose tres-necessaire, je ne dy point d’estre admonnestez, mais aussi d’estre conveincus par tant d’experiences qu’il est possible, combien est la condition de l’homme malheureuse quant à la vie mondaine, veu qu’en estant conveincus, à grand’peine laissons-nous de l’avoir en telle admiration, que nous en sommes quasi tous eslourdis, comme si elle contenoit en soy toute felicité? Or s’il est mestier que le Seigneur nous instruise ainsi, nostre office est d’escouter ses remonstrances, par lesquelles il resveille nostre nonchalance, à ce que contemnant le monde, nous aspirions de tout nostre cœur à la meditation de la vie future.

2. There is no medium between these two extremes; either the earth must become vile in our estimation, or it must retain our immoderate love. Wherefore, if we have any concern about eternity, we must use our most diligent efforts to extricate ourselves from these fetters. Now, since the present life has numerous blandishments to attract us, and much pleasure, beauty, and sweetness to delight us,—it is very necessary to our highest interests, that we should be frequently called off, that we may not be fascinated with such allurements. For what would be the consequence, if we were perpetually happy in the enjoyment of the blessings of this life; since we cannot, even by the incessant stimulus of calamity after calamity, be sufficiently aroused to a consideration of its misery? That human life is like a vapour or a shadow, is not only known to the learned, but even the vulgar have no proverb more common; and perceiving it to be a thing the knowledge of which would be eminently useful, they have represented it in many remarkable sentences. But there is scarcely any thing which we more carelessly consider, or sooner forget; for we undertake every thing as though we were erecting for ourselves an immortality on earth. If a funeral pass by, or we walk among the tombs, because the image of death is then presented to our eyes, we philosophize, I confess, in an admirable manner concerning the vanity of the present life; although even that is not always the case, for frequently we are quite unaffected with all these things. But when this effect is produced, our philosophy is momentary, vanishing as soon as we withdraw, and leaving not even the smallest vestige behind it; in short, it passes away, and is forgotten just like the plaudits of a theatre at any entertaining exhibition. And forgetting not only death, but mortality itself, as though no rumour concerning it had ever reached us, we relapse into a supine security of immortality on earth. If any one, in the mean time, reminds us of the unwelcome proverb, that man is a creature of a day, we acknowledge the truth of it indeed, but with such inattention that the idea of perpetually living here still remains fixed in 641 our minds. Who, then, can deny, that it is highly useful to us all, I do not say to be admonished by words, but by every possible evidence to be convinced, of the miserable condition of the present life; since even after we are convinced of it, we scarcely cease to be besotted with a perverse and foolish admiration of it, as though it contained the greatest attainable blessings? But if it be necessary for God to instruct us, it is, on the other hand, our duty to listen to him when he calls, and rebukes our sluggishness; in order that, despising the world, we may apply ourselves with our whole heart to meditate on the life which is to come.

2. Excessive love of the present life prevents us from duly aspiring to the other. Hence the disadvantages of prosperity. Blindness of the human judgment. Our philosophizing on the vanity of life only of momentary influence. The necessity of the cross.

For there is no medium between the two things: the earth must either be worthless in our estimation, or keep us enslaved by an intemperate love of it. Therefore, if we have any regard to eternity, we must carefully strive to disencumber ourselves of these fetters. Moreover, since the present life has many enticements to allure us, and great semblance of delight, grace, and sweetness to soothe us, it is of great consequence to us to be now and then called off from its fascinations.¹ For what, pray, would happen, if we here enjoyed an uninterrupted course of honour and felicity, when even the constant stimulus of affliction cannot arouse us to a due sense of our misery? That human life is like smoke or a shadow, is not only known to the learned; there is not a more trite proverb among the vulgar. Considering it a fact most useful to be known, they have recommended it in many well-known expressions. Still there is no fact which we ponder less carefully, or less frequently remember. For we form all our plans just as if we had fixed our immortality on the earth. If we see a funeral, or walk among graves, as the image of death is then present to the eye, I admit we philosophise27admirably on the vanity of life. We do not indeed always do so, for those things often have no effect upon us at all. But, at the best, our philosophy is momentary. It vanishes as soon as we turn our back, and leaves not the vestige of remembrance behind; in short, it passes away,just like the applause of a theatre at some pleasant spectacle. Forgetful not only of death, but also of mortality itself, as if no rumour of it had ever reached us, we indulge in supine security as expecting a terrestrial immortality. Meanwhile, if any one breaks in with the proverb, that man is the creature of a day,¹ we indeed acknowledge its truth, but, so far from giving heed to it, the thought of perpetuity still keeps hold of our minds. Who then can deny that it is of the highest importance to us all, I say not, to be admonished by words, but convinced by all possible experience of the miserable condition of our earthly life; since even when convinced we scarcely cease to gaze upon it with vicious, stupid admiration, as if it contained within itself the sum of all that is good? But if God finds it necessary so to train us, it must be our duty to listen to him when he calls, and shakes us from our torpor, that we may hasten to despise the world, and aspire with our whole heart to the future life.

2. Immers tussen deze twee is geen middenweg: of de aarde moet ons waardeloos worden, of zij moet ons in ongebreidelde liefde tot zich vasthouden: Daarom, indien wij enige zorg voor de eeuwigheid hebben, moeten wij ons naarstig hierop toeleggen, dat wij ons uit die slechte boeien losmaken. Verder, daar het tegenwoordige leven zeer veel bekoorlijkheden heeft, waardoor het ons verlokt, veel schijn van liefelijkheid, aangenaamheid en aantrekkelijkheid, waardoor het ons streelt, is het voor ons van groot belang, dat wij herhaaldelijk daarvan worden weggeroepen, opdat wij niet door zulke lokmiddelen worden betoverd. Want wat, vraag ik u zou er gebeuren, wanneer wij hier een onafgebroken toevloeiing van goede dingen en geluk genoten, hoewel we door de voortdurende prikkels der tegenspoeden niet voldoende kunnen opgewekt worden tot de overdenking van de ellende des levens? Dat het menselijk leven is als een rook of een schaduw, is niet alleen de geleerden bekend, maar ook de eenvoudige mensen hebben geen zegswijze, die meer gebruikt is dan deze. En omdat ze zagen, dat dit een zaak is, die in de eerste plaats nuttig is om geweten te worden, hebben zij die met vele buitengewone spreekwijzen aangeprezen. Maar er is bijna geen zaak, die wij met meer veronachtzaming overwegen of waaraan wij minder denken. Want alles zetten wij op touw, alsof wij menen, dat op aarde de onsterfelijkheid ons beschoren is. Als er een lijkstatie passeert, of als we tussen de graven wandelen, dan filosoferen wij, ik erken het, uitnemend over de ijdelheid van dit leven, omdat dan het beeld van de dood voor onze ogen is. Hoewel we zelfs dat niet altijd doen: want meermalen maakt dat alles geen enkele indruk op ons. Maar wanneer het gebeurt, is het slechts wijsheid voor een ogenblik, die, zodra als wij ons omkeren, verdwijnt, en zelfs niet het geringste spoor van herinnering achter zich laat, kortom ze vloeit heen gelijk de bijvalsbetuiging in de schouwburg na de een of andere aardige vertoning. Immers wij vergeten niet alleen de dood, maar ook de sterfelijkheid zelve, alsof nooit enig gerucht daarvan tot ons doorgedrongen was, en keren weer terug tot de vadsige onbekommerdheid van aardse onsterfelijkheid. Indien intussen iemand het spreekwoord opdreunt, dat de mens een wezen is van een dag, dan erkennen wij dat wel, maar met zo weinig opmerkzaamheid, dat de gedachte aan een voortdurend leven-blijven niettemin in onze harten blijft. Wie zou dus durven loochenen, dat het voor ons allen van de hoogste waarde is, dat wij, ik zeg niet door woorden worden vermaand, maar door alle mogelijke middelen worden overtuigd van de ongelukkige staat van het aardse leven: daar wij, ook al zijn we daarvan overtuigd, ternauwernood ophouden verstomd te staan van slechte en dwaze bewondering van dat leven, alsof het de uiterste grens van goede dingen bevatte? Indien God het nodig acht ons te onderwijzen, is het wederkerig onze plicht naar Hem te luisteren, als Hij roept en onze slapheid verdrijft, opdat wij de wereld verachten en van ganser harte streven naar de overdenking van het toekomende leven.

2. Unsere Neigung, an der Eitelkeit dieses Lebens vorbeizugehen

Wir stehen hier vor einem Entweder-Oder, neben dem es kein Drittes mehr gibt: entweder muß uns die Erde unwert sein - oder aber sie hält uns in maßloser Liebe gefangen! Lebt also in uns irgendwie die Sorge um die Ewigkeit, so müssen wir fleißig darauf dringen, daß wir uns aus diesen üblen Fesseln herauswinden. Nun 463 hat aber das gegenwärtige Leben gar viel Schmeichelndes, mit dem es uns betören, viel scheinbare Anmut und Lieblichkeit und Süßigkeit, mit der es uns locken will, und deshalb tut es uns sehr not, daß wir immer wieder davon weggerufen werden, um nicht von dergleichen Reizen umstrickt zu werden. Ich möchte doch wissen, lieber Leser, was würde geschehen, wenn wir hier eine dauernde Fülle von Gütern und Glück zu genießen bekämen - wo uns doch noch nicht einmal der beständige Stachel des Übels recht dazu aufrütteln kann, das Elend dieses Lebens zu bedenken!

Des Menschen Leben ist wie ein Rauch oder ein Schatten - das ist nicht nur gelehrten Leuten wohlbekannt, sondern es gilt auch den Einfältigen als eine allbekannte sprichwörtliche Wahrheit. Man hat auch erkannt, daß es sich dabei um eine Wahrheit handelt, die zu wissen ganz besonders nützlich ist, und darum hat man sie mit vielen trefflichen Aussprüchen angepriesen. Und doch gibt es schier nichts, was wir nachlässiger erwägen und weniger bedenken! Denn bei allem, was wir ins Werk setzen, tun wir so, als wollten wir hier auf Erden unsterblich werden! Wenn ein Leichenzug uns begegnet oder wenn wir zwischen Gräbern einhergehen, so tritt uns da das Bild des Todes vor die Augen, und angesichts dessen - das gebe ich zu - philosophieren wir wohl gewaltig über die Eitelkeit dieses Lebens! Indessen tun wir auch das nicht immer, und meistens macht alles das gar keinen Eindruck auf uns. Aber wo wir ans Philosophieren geraten, da ist das eine Augenblicksweisheit - sobald wir den Rücken wenden, ist sie bereits verflogen, und sie hinterläßt nicht die mindeste Erinnerungsspur. Kurz, sie verweht wie ein Theaterbeifall bei irgendeinem ergötzlichen Spiel! Aber wir schlagen uns nicht nur den Tod aus dem Sinn, sondern auch die Sterblichkeit selber, als ob nie ein Gerücht davon zu uns gedrungen wäre, und wenden uns wieder zu oberflächlicher Sicherheit zurück, als ob wir auf Erden unsterblich wären. Wenn uns einer einmal das Sprichwort hersagt, der Mensch sei ein Eintagstierlein, so geben wir das zwar zu; aber wir achten es doch so wenig, daß der Gedanke, wir hätten hier dauernden Bestand, trotzdem tief im Herzen festsitzt. Wer will da noch leugnen, daß wir es alle aufs höchste nötig haben - ich meine, nicht bloß mit Worten daran gemahnt, sondern - mit möglichst vielen Erfahrungen davon überführt zu werden, wie jämmerlich es um unser irdisches Leben bestellt ist! Denn selbst wenn wir davon überführt sind, so hören wir doch kaum auf, vor falscher, törichter Bewunderung dieses Lebens zu erstarren, als ob es die höchste Vollendung des Guten in sich trüge! Hat es Gott nötig, uns zu erziehen, so ist es wiederum unsere Pflicht, auf ihn zu hören, wenn er uns ruft und uns in unserer Stumpfheit aufstachelt, damit wir die Welt gering achten und uns von ganzem Herzen daran machen, nach dem zukünftigen Leben zu trachten.

2. As God ons roep, moet ons die wêreld afskud en van harte oor die lewe hierna nadink

Want tussen hierdie twee is daar nie ’n middeweg nie: òf hierdie wêreld moet vir ons waardeloos word òf dit moet ons met onbeheerste liefde daarvoor omknel en vashou. As ons daarom oor die ewigheid bekommerd is, moet ons ons noulettend daarop toelê om ons uit hierdie goddelose boeie los te woel. Omdat die teenswoordige lewe uiters baie verlokkinge het om ons te verlei en groot aanskoulikheid van bekoorlikheid, guns en aangenaamheid waarmee dit ons streel, is dit grootliks vir ons van belang dat ons herhaaldelik daarvan weggeroep word om nie deur sulke verleidings betower te word nie. Want wat, vra ek jou, sal gebeur as ons hier ’n onophoudelike toeloop van seëninge en geluk geniet, aangesien ons as gevolg van voortdurende prikkels van die kwaad nie in staat is om genoeg opgewek te word om oor die ellende van die lewe na te dink nie?

Dit is nie net aan geleerdes bekend dat die mens se lewe soos rook of 913 soos ’n skadu is nie,⁵ maar dit is ook vir die gewone mense ’n holruggeryde uitdrukking, en omdat hulle gesien het dat dit ’n tema is wat besonder nuttig is om te ken, het hulle dit met baie uitsonderlike uitdrukkings ’n geliefde onderwerp gemaak. Oor die algemeen is daar egter nie ’n onderwerp wat ons sorgeloser ondersoek of waaraan ons minder gedagtig is nie. Want ons pak alles aan asof ons ons onsterflikheid hier op aarde beplan. As iemand begrawe word of as ons tussen grafte wandel, erken ek, filosofeer ons pragtig oor die ydelheid van hierdie lewe, omdat ’n beeld van die dood dan voor ons oë opdoem. En tog doen ons dit nie eens altyd nie, want al die dinge gaan ons meesal geen snars aan nie. Maar wanneer dit wel gebeur, duur ons filosofie net vir ’n oogwenk, en sodra ons wegdraai, verdwyn dit en laat selfs nie eens die geringste spoor dat ons daaraan gedink het nie.

Kortom: dit gaan verby soos applous in ’n teater wanneer mense iets aangenaams sien. Want ons vergeet nie alleen die dood nie maar ook dat ons sterflik is, en net asof geen gerug in verband daarmee ons ooit bereik het nie, verval ons in ’n trae onbesorgdheid asof die wêreld onsterflik is. As iemand intussen vir ons die spreekwoord aframmel dat die mens ’n wese van net een dag is,⁶ erken ek dit wel, maar so dat ek nie die aandag daarop vestig dat die gedagte aan die ewigheid nietemin in ons gemoedere gevestig bly nie. Wie sou dus ontken dat dit vir ons almal die moeite werd is, sê ek, nie om met woorde vermaan te word nie maar om met elke moontlike beproewing oortuig te word van die droewige toestand van ons lewe op aarde. Selfs as ons daarvan oortuig is, sien ons immers beswaarlik daarvan af om van ’n verdraaide en dwase bewondering vir hierdie wêreld te verstom net asof dit die laaste grens van alle seëninge inhou! As God dit nodig ag om ons te onderrig, is dit op ons beurt ons plig om na Hom te luister wanneer Hy ons roep, en om ons slapheid wakker te pluk om die wêreld te verag en ons van ganser harte in te span om oor die toekomstige lewe na te dink.

Perspektief op die huidige lewe en die verband daarvan met die lewe hierna (Afdeling 3 - 6)

2. Нет средней позиции между двумя крайними: либо нам следует презирать землю, либо она привяжет нас к себе из-за нашей безудержной самовлюблённости. Поэтому, если мы хоть сколько-нибудь озабочены бессмертием, нам нужно упорно стремиться к избавлению от этих губительных уз. А поскольку здешняя жизнь имеет большую притягательную силу, обладает соблазнительной видимостью, притягательностью и усладами, способными расслабить нас и увлечь, нам необходимо ежечасно освобождаться от них, чтобы не прельститься и не оскверниться этими ложными красотами. Что произошло бы, спрашиваю я вас, если бы мы наслаждались здесь непрерывной счастливой жизнью, коль скоро, даже чувствуя частые болезненные уколы, мы не способны пробудиться, чтобы ощутить своё ничтожество. Не только учёные люди признают, что человеческая жизнь подобна облаку и дыму, но это даже стало поговоркой у простого народа. А поскольку люди понимали, что это весьма полезный вывод, то развили его во многих превосходных изречениях.

И тем не менее мы пренебрегаем этим выводом больше всего на свете и реже всего вспоминаем о нём. Мы устраиваем свои дела так, словно будем жить на земле вечно. Я знаю, что когда мы хороним усопшего, или бродим по кладбищу среди могил, то славно философствуем о бренности этой жизни, поскольку образ смерти у нас перед глазами. Но это случается нечасто, а порой даже такие события не волнуют нас. Когда же это всё-таки происходит, то философствование о смерти оказывается преходящим и исчезает без следа, как только мы повернулись спиной к месту скорби. В памяти от него ничего не остаётся. Короче говоря, это состояние проходит, как крики толпы в театре. Забыв не только о смерти, но даже о своей смертной природе, как будто мы никогда о ней не слыхали, мы впадаем в безумную самонадеянность и словно бы твёрдо убеждаемся в земном бессмертии. Если кто-нибудь напоминает нам старую поговорку, что человек - это букашка-однодневка, мы с готовностью соглашаемся; но так мало задумываемся над этим, что в нашей душе постоянно теплится мысль, будто жить здесь нам предстоит вечно.

Кто же станет возражать, что нам необходимо не скажу убедиться, но, насколько это возможно, испытать на опыте всё ничтожество человеческого существования в мирской жизни, ибо, испытав его, мы вряд ли сохраним восхищение ею, от которого впали в забытьё, словно в нём заключено истинное счастье. Поэтому, если необходимо, чтобы Господь таким образом научал нас, то наш долг - слушать его увещевания, которыми Он пробуждает нас от беспечности, дабы, презирая этот мир, мы всем сердцем устремлялись к размышлениям о будущей жизни.

3. Sed enim ad talem praesentis vitae contemptum sese assuefaciant fideles, qui neque eius odium generet, nec adversus Deum ingratitudinem. Siquidem haec vita, utcunque infinitis miseriis referta sit, censetur tamen merito inter non aspernandas 173 Dei benedictiones. Quare si nihil in ea recognoscimus divini beneficii, rei iam sumus non parvae in Deum ipsum ingratitudinis. Praesertim vero fidelibus testimonium esse debet divinae benevolentiae: quando ad salutem eorum promovendam tota est destinata. Prius enim quam aeternae gloriae haereditatem nobis palam exhibeat, minoribus documentis se nobis Patrem vult declarare; ea sunt quae quotidie ab ipso nobis conferuntur bona. Quum ergo nobis serviat vita haec ad intelligendam Dei bonitatem, fastidiemusne eam quasi nullam boni micam in se haberet? Hunc igitur sensum atque affectum induere nos oportet, ut ipsam reponamus inter minime respuenda divinae benignitatis dona. Nam si deessent Scripturae testimonia (quae plurima sunt et clarissima) ipsa quoque natura nos hortatur ad reddendam Domino gratiarum actionem quod in eius lucem nos protulit, quod usuram nobis concedit, quod omnia ad eam conservandam necessaria praesidia largitur. Et multo illa maior est ratio, si reputamus in ea nos ad gloriam regni caelestis quodammodo praeparari. Sic enim Dominus ordinavit, ut qui olim coronandi sunt in caelo, certamina prius in terris obeant, ne triumphent nisi superatis belli difficultatibus, et parta victoria. Deinde altera: quod variis beneficiis divinae benignitatis suavitatem delibare in ea incipimus: quo spes ac desyderium nostrum acuatur ad plenam eius revelationem expetendam. Ubi constitutum illud fuerit, divinae clementiae munus esse quod terrenam vitam vivimus, cuius gratia ut sumus illi obligati, ita memores gratosque esse oportere: tum opportune descendemus ad considerandam miserrimam eius conditionem: quo scilicet extricemur a nimia eius cupiditate, ad quam, ut dictum est, ultro natura propendemus.

3. Toutesfois les fideles doyvent s’accoustumer à un tel contemnement de la vie presente, lequel n’engendre point une haine d’icelle, n’ingratitude envers Dieu. Car combien que ceste vie soit pleine de miseres infinies, toutesfois à bon droit elle est nombrée entre les benedictions de Dieu, lesquelles ne sont point à mespriser. Pourtant si nous ne recognoissons nulle grace de Dieu en icelle, nous sommes coulpables d’une grande ingratitude. Singulierement elle doit estre aux fideles tesmoignage de la benevolence du Seigneur, veu qu’elle est destinée du tout à avancer leur salut. Car le Seigneur devant que nous reveler pleinement l’heritage de la gloire immortelle, se veut declairer Pere à nous en choses moindres: assavoir en ses benefices que nous recevons journellement de sa main. Puis donc que ceste vie nous sert à entendre la bonté de Dieu, n’en tiendrons nous conte comme si elle n’avoit nul bien en soy? Parquoy il faut que nous ayons ce sentiment et affection, de la reputer estre don de la benignité divine, lequel n’est point à refuser. Car quand les tesmoignages de l’Escriture defaudroyent, lesquels neantmoins ne defaillent pas, encores la nature mesme nous exhorte que nous devons rendre action de graces à Dieu, d’autant qu’il nous a creez et mis en ce monde, d’autant qu’il nous y conserve et nous administre toutes choses necessaires pour y consister. Davantage, ceste raison est encore plus grande, si nous reputons qu’il nous y prepare à la gloire de son royaume. Car il a une fois ordonné que ceux qui doyvent estre couronnez au ciel, bataillent premierement en terre: afin de ne point triompher jusques apres avoir surmonté les difficultez de la guerre, et avoir obtenu victoire. Or l’autre raison a aussi son poids: c’est que nous commençons icy à gouster la douceur de sa benignité en ses benefices, à ce que nostre espoir et desir soit incité à en appeter la pleine revelation. Apres que nous aurons cela arresté, assavoir que c’est un don de la clemence divine que la vie terrienne, pour lequel, comme nous luy sommes obligez, aussi qu’il nous en faut estre recognoissans: lors il sera temps de descendre à considerer la malheureuse condition d’icelle, afin de nous desvelopper de ceste trop grande cupidité: à laquelle (comme nous avons monstré) nous sommes enclins naturellement.

3. But believers should accustom themselves to such a contempt of the present life, as may not generate either hatred of life, or ingratitude towards God. For this life, though it is replete with innumerable miseries, is yet deservedly reckoned among the Divine blessings which must not be despised. Wherefore, if we discover nothing of the Divine beneficence in it, we are already guilty of no small ingratitude towards God himself. But to believers especially it should be a testimony of the Divine benevolence, since the whole of it is destined to the advancement of their salvation. For before he openly discovers to us the inheritance of eternal glory, he intends to reveal himself as our Father in inferior instances; and those are the benefits which he daily confers on us. Since this life, then, is subservient to a knowledge of the Divine goodness, shall we fastidiously scorn it, as though it contained no particle of goodness in it? We must therefore have this sense and affection, to class it among the bounties of the Divine benignity which are not to be rejected. For if Scripture testimonies were wanting, which are very numerous and clear, even nature itself exhorts us to give thanks to the Lord for having introduced us to the light of life, for granting us the use of it, and giving us all the helps necessary to its preservation. And it is a far superior reason for gratitude, if we consider that here we are in some measure prepared for the glory of the heavenly kingdom. For the Lord has ordained, that they who are to be hereafter crowned in heaven, must first engage in conflicts on earth, that they may not triumph without having surmounted the difficulties of warfare and obtained the victory. Another reason is, that here we begin in various blessings to taste the sweetness of the Divine benignity, that our hope and desire may be excited after the full revelation of it. When we have come to this conclusion, that our life in this world is a gift of the Divine clemency, which, as we owe to him, we ought to remember with gratitude, it will then be time for us to descend to a consideration of its most miserable condition, that 642 we may be delivered from excessive love of it, to which, as has been observed, we are naturally inclined.

3. The present life an evidence of the divine favour to his people; and therefore, not to be detested. On the contrary, should call forth thanksgiving. The crown of victory in heaven after the contest on earth.

Still the contempt which believers should train themselves to feel for the present life, must not be of a kind to beget hatred of it or ingratitude to God. This life, though abounding in all kinds of wretchedness, is justly classed among divine blessings which are not to be despised. Wherefore, if we do not recognize the kindness of God in it, we are chargeable with no little ingratitude towards him. To believers, especially, it ought to be a proof of divine benevolence, since it is wholly destined to promote their salvation. Before openly exhibiting the inheritance of eternal glory, God is pleased to manifest himself to us as a Father by minor proofs—viz. the blessings which he daily bestows upon us. Therefore, while this life serves to acquaint us with the goodness of God, shall we disdain it as if it did not contain one particle of good? We ought, therefore, to feel and be affected towards it in such a manner as to place it among those gifts of the divine benignity which are by no means to be despised. Were there no proofs in Scripture (they are most numerous and clear), yet nature herself exhorts us to return thanks to God for having brought us forth into light, granted us the use of it, and bestowed upon us all the means necessary for its preservation. And there is a much higher reason when we reflect that here we are in a manner prepared for the glory of the heavenly kingdom. For the Lord hath ordained, that those who are ultimately to be crowned in heaven must maintain a previous warfare on the earth, that they may not triumph before they have overcome the difficulties of war, and obtained the victory. Another reason is, that we here begin to experience in various ways a foretaste of the divine benignity, in 28order that our hope and desire may be whetted for its full manifestation. When once we have concluded that our earthly life is a gift of the divine mercy, of which, agreeably to our obligation, it behoves us to have a grateful remembrance, we shall then properly descend to consider its most wretched condition, and thus escape from that excessive fondness for it, to which, as I have said, we are naturally prone.

3. Evenwel, de gelovigen moeten zich gewennen aan zulk een verachting van dit leven, dat die geen haat tegen dat leven wekt en geen ondankbaarheid jegens God. Immers dit leven, ook al is het vervuld van talloze ellenden, wordt toch terecht gerekend tot de niet te versmaden zegeningen Gods. Daarom, indien wij daarin niet Gods weldaad erkennen, staan wij reeds schuldig aan een niet geringe ondankbaarheid jegens God zelf. En vooral de gelovigen moet het een getuigenis zijn van Gods goedgunstigheid, daar het geheel bestemd is tot bevordering van hun zaligheid. Want voordat Hij ons de erfenis der eeuwige heerlijkheid openlijk schenkt, wil Hij door mindere bewijzen tonen, dat Hij onze Vader is. Die bewijzen zijn de goederen, die wij dagelijks van Hem ontvangen. Daar dus dit leven ons dient om Gods goedheid te leren verstaan, zullen wij het dan geringschatten alsof het geen korreltje goeds in zich had ? Wij moeten dus dit besef en deze gezindheid ons eigen maken, dat wij het rekenen tot de geenszins te versmaden gaven van Gods goedertierenheid. Want ook indien de getuigenissen der Schrift ontbraken, die zeer vele en duidelijke zijn, dan zet ook de natuur zelf ons aan om de Here dank te betuigen, omdat Hij ons het licht des levens heeft doen aanschouwen, omdat Hij ons het gebruik daarvan toestaat, en omdat Hij alle middelen schenkt, die nodig zijn om het te bewaren. En de reden daartoe is nog veel groter, wanneer wij bedenken, dat wij in dat leven in zekere zin voorbereid worden tot de heerlijkheid van het hemels Koninkrijk. Want de Here heeft het zo beschikt, dat zij, die eens gekroond moeten worden in de hemel, eerst op aarde de strijd moeten aangaan, opdat zij niet triumferen, dan nadat ze de moeilijkheden van de oorlog te boven gekomen zijn en de overwinning behaald hebben. Vervolgens is er nog een andere reden, namelijk deze, dat wij in dit leven door verschillende weldaden de liefelijkheid van Gods goedertierenheid beginnen te smaken, opdat daardoor onze hoop en ons verlangen gescherpt worden om de volkomen openbaring daarvan te begeren. Wanneer dit vastgesteld is, dat het een geschenk is van Gods goedertierenheid, dat we op aarde leven, ter wille waarvan wij Hem verplicht zijn, en daarom daaraan behoren te denken en dankbaar te zijn, dan zullen wij geschikt komen tot de beschouwing van de jammerlijke staat des levens, en wel opdat wij losgemaakt worden van de al te grote begeerte naar het leven, waartoe wij, zoals gezegd is, van onszelf van nature geneigd zijn.

3. Dankbarkeit für das irdische Leben!

So sollen sich die Gläubigen an die Verachtung des gegenwärtigen Lebens gewöhnen, aber doch so, daß daran weder ein Haß gegen dies Leben entsteht, noch auch Undankbarkeit gegen Gott. Denn mag auch dies Leben mit unendlichem Jammer erfüllt sein, so zählen wir es doch mit Recht zu den Segnungen Gottes, die man nicht verachten darf. Wenn wir in ihm also keinerlei göttliche Wohltat anerkennen, so machen wir uns einer nicht geringen Undankbarkeit gegen Gott selbst schuldig. Besonders für die Gläubigen muß es ein Zeugnis des göttlichen Wohlwollens sein, denn es ist doch ganz dazu bestimmt, der Förderung ihres Heils zu dienen. Gott will sich nämlich, bevor er uns das Erbe der ewigen Herrlichkeit offen enthüllt, durch geringere Beweisstücke als unser Vater erzeigen: solche Beweise sind all die Güter, die er uns tagtäglich zuteil werden läßt. Wenn uns also dieses Leben dazu dient, Gottes Güte kennenzulernen, wie können wir es dann verschmähen, als ob es auch nicht einen Funken Gutes in sich trüge? Diese Empfindung und Gesinnung müssen wir annehmen, um dies Leben zu den Gaben der göttlichen Freundlichkeit zu rechnen, die wir nie und nimmer von uns weisen dürfen. Die Schrift gibt uns dafür sehr viele und völlig klare Zeugnisse. Aber selbst wenn die nicht da wären, so mahnte uns auch 464 die Natur selber, dem Herrn unseren Dank dafür zu sagen, daß er uns an das Licht dieses Lebens gebracht hat, daß er uns dies Leben zum Gebrauch überlassen hat und uns alle erforderlichen Mittel darreicht, um es zu erhalten.

Wir haben noch viel mehr Ursache zum Danken, wenn wir erwägen, daß wir in diesem Leben gewissermaßen auf die Herrlichkeit des Himmelreichs vorbereitet werden. Denn der Herr hat es so geordnet, daß die, welche einst im Himmel gekrönt werden sollen, zuvor auf Erden Kämpfe bestehen, damit sie nicht triumphieren, ohne die Schwierigkeiten des Krieges überstanden und den Sieg erfochten zu haben.

Dazu kommt noch eine weitere Ursache (zum Danken): wir fangen schon in diesem Leben unter gar vielerlei Wohltaten an, die Süßigkeit der Güte Gottes zu schmecken, und dadurch soll unsere Hoffnung und unser Verlangen geschärft werden, ihre völlige Offenbarung zu erwarten. Es steht also fest, daß unser irdisches Dasein, wie wir es leben, eine Gabe der göttlichen Freundlichkeit ist, um derentwillen wir Gott verpflichtet sind und demgemäß auch an ihn gedenken und ihm dankbar sein müssen. Ist das aber deutlich, dann werden wir auch recht darangehen, den jämmerlichen Zustand dieses Lebens zu betrachten; dadurch werden wir eben auch von der allzugroßen Gier nach ihm frei gemacht, zu der wir, wie gesagt, von Natur ganz von selbst geneigt sind.

3. Lewe op aarde getuig van God se goedheid en is bestem om gelowiges se saligheid te bevorder

Gelowiges moet hulle egter daaraan gewoond maak om die huidige lewe op so ’n manier te verag dat hulle nie ’n afsku daarvan of 914 ondankbaarheid teenoor God verwek nie. Want al sou hierdie lewe ook vol eindelose ellendes wees, moet dit nogtans tereg onder die seëninge van God gereken word wat ons nie mag minag nie. As ons God se milddadigheid nie daarin herken nie, is ons alreeds skuldig aan groot ondankbaarheid teenoor God. Dit behoort trouens veral vir gelowiges ’n getuienis van God se goedgesindheid te wees, want dit is ten voile bestem om hulle saligheid te bevorder. Want voordat Hy die erfdeel van die ewige heerlikheid openlik aan ons toon, wil Hy met kleiner bewyse verklaar dat Hy ons Vader is. Die bewyse is die seëninge wat elke dag deur Hom aan ons gegee word. Aangesien hierdie lewe ons dus dien om God se goedertierenheid te verstaan, sal ons dan ’n afkeer daarin ontwikkel net asof dit g’n greintjie goeds inhou nie? Ons moet dus die gevoel en gesindheid aankweek om die lewe self onder die gawes van God se goedertierenheid te stel, wat ons glad nie mag weier nie. Want as Skrifgetuienis daarvoor nog sou ontbreek - en daarvan is daar baie en baie duidelike getuienisse -, spoor die natuur self ons aan om die Here te dank dat Hy ons in die lewenslig gebring het, dat Hy ons veroorloof om dit te gebruik en dat Hy ons al die hulp skenk wat nodig is om dit te bewaar. En ’n baie belangriker rede is as ons daaroor nadink dat ons in ’n sekere sin in die lewe vir die heerlikheid van sy hemelse koninkryk voorberei word. Want die Here het dit so beskik dat die wat eenmaal in die hemel bekroon moet word, eers op die aarde moet stry, sodat hulle nie kan triomfeer as hulle nie die moeilikhede van die stryd oorwin het  en die oorwinning behaal het nie.

Verder is daar ’n tweede rede, naamlik dat ons in hierdie lewe deur verskeie weldade die soetheid van God se goedertierenheid begin smaak, sodat ons hoop en verlange om die voile openbaring daarvan te begeer opgeskerp kan word. Wanneer dit vasgestel is dat die lewe op aarde ’n gawe van God se goedertierenheid is waaraan ons gedagtig en waarvoor ons dankbaar moet wees omdat ons so aan Hom verbind is, dan sal ons, soos dit hoort, so ver kom om oor die uiters ellendige toestand van hierdie wêreld na te dink om ons van die uitermatige begeerte na die wêreld los te maak. Soos ons gesê het, is ons spontaan en van nature tot hierdie begeerte geneig.

3. Презрение к нынешней жизни должно стать привычным для верующих, но оно не должно порождать ни ненависти к ней, ни неблагодарности к Богу. Ибо, хотя эта жизнь полна безмерных страданий, она с полным основанием считается одной из Божьих милостей, которыми ни в коем случае нельзя пренебрегать. Если мы не видим в ней благодати Божьей, то мы повинны в тяжкой неблагодарности. Она должна быть для верующих свидетельством Божьего благоволения в особенности потому, что предназначена для приближения нас к спасению. Ибо Господь, прежде чем открыть перед нами наследие небесной славы, пожелал явить нам Себя Отцом в более простых делах - в своих благодеяниях, которые мы ежедневно получаем из его рук. Эта жизнь помогает нам понять доброту Бога. Так можем ли мы считать, что она лишена ценности сама по себе? Поэтому мы должны хранить в себе доброе чувство, почитая жизнь даром Божественных щедрот, от которого нельзя отказываться.

Ведь если бы даже не хватало свидетельств Писания - которых, впрочем, вполне достаточно, - сама природа вселяет в нас чувство благодарности Богу за то, что Он создал нас и поселил в этом мире, за то, что Он хранит нас в нём и даёт всё необходимое для существования. Это соображение станет ещё весомее, если мы вспомним, что Бог готовит нас к славе в своём Царстве. Ибо Он однажды постановил, что те, кто должен получить небесный венец, прежде будут сражаться на земле, чтобы окончательно победить лишь после того, как вынесут тяготы войны и одержат победу в этом мире.

Немалое значение имеет и другой аргумент: здесь мы начинаем вкушать сладость благоволения Бога в его благодеяниях и наши надежды и желания воспламеняются жаждой вкусить их во всей полноте. После того как мы осознаем это, а именно, что земная жизнь есть дар любви Бога, за который мы как бы принимаем обязательства по отношению к Нему, а также берём на себя долг благодарности, - только тогда уместно предаться размышлениям о страданиях этой жизни, чтобы не взращивать в себе чрезмерного увлечения ею, которое, как мы показали, свойственно нам от природы.

4. Porro quicquid detrahitur pravo eius amori, debet melioris vitae desyderio accedere. Fateor sane verissime sensisse^a eos quibus visum est optimum non nasci: proximum, quam citissime aboleri¹: siquidem^b Dei lumine et vera religione destituti, quid in ea cernere poterant non infaustum ac tetrum? Nec sine ratione illi^c, qui natales suorum moerore ac lachrymis, funera solenni gaudio prosequebantur²; sed id faciebant sine profectu: quia recta fidei doctrina orbati, non videbant quomodo piis in bonum cedat quod per se nec beatum nec desyderabile 174 est; itaque iudicium suum desperatione terminabant. Hic ergo sit scopus fidelium in aestimanda mortali vita, ut dum intelligunt nihil per se quam miseriam esse, eo alacriores et magis expediti totos se ad futurae illius et aeternae meditationem conferant.¹ Ubi ad eam comparationem ventum est, tum vero illa non modo secure negligi potest, sed prae hac penitus contemnenda est ac fastidienda. Nam si caelum patria est, quid aliud terra quam exilium^a?² Si migratio e mundo est in vitam ingressus³, quid aliud mundus quam sepulchrum? in ipso manere quid aliud quam in morte demersum esse?⁴ Si liberari a corpore est asseri in solidam libertatem, quid aliud est corpus quam carcer?⁵ Si Dei praesentia frui suprema foelicitatis summa est, nonne ea carere miserum? Atqui donec e mundo evaserimus, peregrinamur a Domino [2. Cor. 5. b. 6]. Ergo si cum caelesti vita terrena comparetur, non dubium quin facile et contemnenda et proculcanda^b sit. Odio certe habenda nunquam est, nisi quatenus nos peccato tenet obnoxios; quanquam ne illud quidem odium proprie in ipsam convertendum est. Utcunque sit, nos tamen ita eius vel taedio vel odio affici decet, ut finem eius desyderantes, parati quoque simus ad arbitrium Domini in ea manere; quo scilicet taedium nostrum sit procul ab^c omni murmure et impatientia. Est enim instar stationis⁶, in qua nos Dominus collocavit, tandiu nobis conservanda quoad ille revocarit. Deflet quidem sortem suam Paulus, quod voto suo diutius corporis vinculis alligatus teneatur, et suspirat ardenti redemptionis desyderio [Rom. 7. d. 24]; nihilominus, ut Dei imperio pareat^d, paratum se ad utrunque profitebatur [Philip. 1. d. 23]⁷: quia se id Deo debere agnoscit^e ut nomen eius vel per mortem vel^f vitam glorificet^{g 8}; ipsius autem est statuere quid maxime ad gloriam suam expediat. Itaque si Domino vivere ac mori nos decet, eius arbitrio relinquamus mortis vitaeque nostrae terminum: sed ita, ut et illius studio flagremus, et in meditatione simus assidui: hanc vero, prae futura immortalitate contemnamus, et ob peccati servitutem ei renuntiare, quoties Domino placuerit, optemus. 175

4. Or tout ce que nous osterons à l’amour desordonnée d’icelle, il faudra le transferer au desir de la vie celeste. Je confesse bien que ceux qui ont jugé que nostre souverain bien seroit de ne naistre jamais: le second, de mourir bien tost, ont eu bonne opinion selon leur sens humain. Car veu qu’ils estoyent Payens destituez de la lumiere de Dieu, et de vraye religion, que pouvoyent-ils voir en la vie terrienne, sinon toute povreté et horreur? Ce n’estoit pas aussi sans raison que le peuple des Scythes plouroit à la nativité de ses enfans: et quand quelcun de leurs parens mouroit, qu’ils s’en resjouissoyent et faisoyent feste solennelle: mais ils ne profitoyent de rien en cela. Car pource que la vraye doctrine de foy leur defail-loit, ils ne voyoyent point comment ce qui n’est ne bien-heureux ne desirable de soymesme, tourne en salut aux fideles. Parquoy la fin de leur jugement estoit desespoir. Que les serviteurs de Dieu donc suyvent tousjours ce but, en estimant ceste vie mortelle: c’est que voyans qu’il n’y a que misere en icelle, ils soyent plus à delivre et plus dispos à mediter la vie future et eternelle. Quand ils seront venus à les comparer ensemble, lors non seulement ils pourront passer legierement la premiere, mais aussi la contemner, et ne l’avoir en nulle estime au prix de la seconde. Car si le ciel est nostre pays, qu’est-ce autre chose de la terre qu’un passage en terre estrange? et selon qu’elle nous est maudite pour le peché, un exil mesme et bannissement? Si le departement de ce monde est une entrée à vie, qu’est-ce autre chose de ce monde qu’un sepulchre? et demeurer en iceluy, qu’est-ce autre chose que d’estre plongez en la mort? Si c’est liberté que d’estre delivré de ce corps, qu’est-ce autre chose du corps qu’une prison? Et si nostre souveraine felicité est de jouir de la presence de Dieu, n’est-ce pas misere de n’en point jouyr? Or jusques à ce que nous sortirons de ce monde, nous serons comme esloignez de Dieu (2 Cor. 5:6). Parquoy si la vie terrienne est accomparée à la vie celeste, il n’y a doute qu’elle peut estre mesprisée, et quasi estimée comme fiente. Bien est vray que nous ne la devons jamais hair, sinon d’autant qu’elle nous detient en sujettion de peché: combien encore que proprement cela ne luy est pas à imputer. Quoy qu’il en soit, si nous fautil tellement en estre las ou faschez, qu’en desirant d’en voir la fin, nous soyons cependant appareillez de demeurer en icelle, au bon plaisir de Dieu: afin que nostre ennuy soit loin de tout murmure et impatience. Car c’est comme une station en laquelle le Seigneur nous a colloquez, et en laquelle il nous faut demeurer jusques à tant qu’il nous en rappelle. Sainct Paul deplore bien sa condition, de ce qu’il est detenu comme lié en la prison de son corps plus long temps qu’il ne voudroit: et souspire d’un desir ardent qu’il a d’estre delivré (Rom. 7:24). Toutesfois pour obtemperer au vouloir de Dieu, il proteste qu’il est prest à l’un et à l’autre: pource qu’il se cognoissoit detteur de Dieu à glorifier son nom, fust par vie fust par mort (Phil. 1:23). Or c’est à faire au Seigneur de determiner ce qui est expedient pour sa gloire. Parquoy s’il nous convient de vivre et mourir à luy, laissons à son bon plaisir tant nostre vie que nostre mort: tellement neantmoins que nous desirions tousjours nostre mort, et la meditions assiduellement, mesprisans ceste vie mortelle au pris de l’immortalité future, et desirans d’y renoncer toutes fois et quantes qu’il plaira au Seigneur, à cause qu’elle nous detient en servitude de peché.

4. Now, whatever is abstracted from the corrupt love of this life should be added to the desire of a better. I grant, indeed, the correctness of their opinion, who considered it as the greatest blessing not to be born, and as the next, to die immediately. For, being heathens, destitute of the knowledge of God and of true religion, what could they see in it but unhappiness and misery? Nor was there any thing irrational in the conduct of those who mourned and wept at the births of their relations, and solemnly rejoiced at their funerals. But they practised this without any advantage; for, destitute of the true doctrine of faith, they did not perceive how that can conduce to the benefit of the pious, which in itself is neither blessed nor desirable; and so their views terminated in despair. It should be the object of believers, therefore, in judging of this mortal life, that understanding it to be of itself nothing but misery, they may apply themselves wholly, with increasing cheerfulness and readiness, to meditate on the future and eternal life. When we come to this comparison, then indeed the former may be not only securely neglected, but, in competition with the latter, altogether despised and abhorred. For if heaven is our country, what is the earth but a place of exile? If the departure out of the world is an entrance into life, what is the world but a sepulchre? What is a continuance in it but an absorption in death? If deliverance from the body is an introduction into complete liberty, what is the body but a prison? If to enjoy the presence of God is the summit of felicity, is it not misery to be destitute of it? But till we escape out of the world, “we are absent from the Lord.”¹⁸⁶⁵ Therefore, if the terrestrial life be compared with the celestial, it should undoubtedly be despised and accounted of no value. It certainly is never to be hated, except in as much as it keeps us obnoxious to sin; although even that hatred is not properly to be applied to life itself. It becomes us, however, to be so affected with weariness or hatred of it, as to desire its end, but to be also prepared to remain in it during the Divine pleasure; that is to say, our weariness should be remote from all murmuring and impatience. For it is a post at which the Lord has placed us, to be retained by us till he call us away. Paul, indeed, bewails his lot, that he is kept in bondage by the fetters of the body longer than he would wish, and sighs with an ardent desire of deliverance;¹⁸⁶⁶ nevertheless, obedient to the Divine authority, he professes himself prepared for both; for he acknowledges himself under an obligation to God to glorify 643 his name either by life or by death;¹⁸⁶⁷ but that it belongs to the Lord to determine what will conduce most to his glory. Therefore, if it becomes us “to live and to die to the Lord,”¹⁸⁶⁸ let us leave the limits of our life and death to his decision; yet in such a manner, as ardently to desire and continually to meditate on the latter, but to despise the former in comparison with future immortality, and on account of the servitude of sin, to wish to forsake it whenever it shall please the Lord.

4. Weariness of the present life how to be tempered. The believer’s estimate of life. Comparison of the present and the future life. How far the present life should be hated.

In proportion as this improper love diminishes, our desire of a better life should increase. I confess, indeed, that a most accurate opinion was formed by those who thought, that the best thing was not to be born, the next best to die early. For, being destitute of the light of God and of true religion, what could they see in it that was not of dire and evil omen? Nor was it unreasonable for those¹ who felt sorrow and shed tears at the birth of their kindred, to keep holiday at their deaths. But this they did without profit; because, devoid of the true doctrine of faith, they saw not how that which in itself is neither happy nor desirable turns to the advantage of the righteous: and hence their opinion issued in despair. Let believers, then, in forming an estimate of this mortal life, and perceiving that in itself it is nothing but misery, make it their aim to exert themselves with greater alacrity, and less hinderance, in aspiring to the future and eternal life. When we contrast the two, the former may not only be securely neglected, but, in comparison of the latter, be disdained and contemned. If heaven is our country, what can the earth be but a place of exile? If departure from the world is entrance into life, what is the world but a sepulchre, and what is residence in it but immersion in death? If to be freed from the body is to gain full possession of freedom,what is the body but a prison? If it is the very summit of happiness to enjoy the presence of God, is it not miserable to want it? But “whilst we are at home in the body, we are absent from the Lord,” (2 Cor. 5:6). Thus when the earthly is compared with the heavenly life, it may undoubtedly be despised and trampled under foot. We ought never, indeed, to regard it with hatred, except in so far as it keeps us subject to sin; and even this hatred ought not to be directed against life itself. At all events, we must stand so affected towards it in regard to weariness or hatred as, while longing for its termination, to be ready at the Lord’s will to continue in it, keeping far from everything like murmuring and impatience. For it is as if the Lord had assigned us a post, which we must maintain till he recalls us. Paul, indeed, laments his condition, in being still bound with the fetters of the body, and sighs earnestly for redemption (Rom. 7:24); nevertheless, he declared that, in obedience to the command of Gods he was prepared for both courses, because he acknowledges it as his duty to God to glorify his name whether by life or by death, while it belongs to God to determine what is most conducive to His glory (Phil. 1:20-24).29Wherefore, if it becomes us to live and die to the Lord, let us leave the period of our life and death at his disposal. Still let us ardently long for death, and constantly meditate upon it, and in comparison with future immortality, let us despise life, and, on account of the bondage of sin, long to renounce it whenever it shall so please the Lord.

4. Verder, al wat aan de slechte liefde tot het leven wordt onttrokken, moet gevoegd worden bij het verlangen naar het betere leven. Ik erken voorzeker, dat zij een zeer juist besef hadden, die meenden, dat het beste was niet geboren te worden; en het beste daarna, zo spoedig mogelijk te sterven; immers, wat konden zij, daar ze verstoken waren van Gods licht en de ware godsdienst, in het leven zien, dat niet ongelukkig en afschuwelijk was? En ook niet zonder reden handelden zij, die bij de geboorte der hunnen treurden en weenden, maar bij hun dood openlijk vreugde bedreven. Maar dit deden zij vergeefs, want daar ze van de rechte leer des geloofs verstoken waren, zagen ze niet, hoe de vromen ten goede komt, wat op zichzelf noch gelukkig, noch begerenswaardig is. En daarom besloten zij hun oordeel met wanhopen. Hierop moeten dus de gelovigen bij het waarderen van het sterfelijk leven het oog gevestigd houden, dat ze, daar ze begrijpen, dat het in zichzelf niets dan ellende is, des te vuriger en gereder zich geheel wijden aan de overdenking van het toekomende eeuwige leven. Wanneer men er toe gekomen is te vergelijken, dan kan het tegenwoordige leven niet alleen gerust veronachtzaamd worden, maar moet het ook, in vergelijking met het toekomende, geheel en al veracht en versmaad worden. Want indien de hemel ons vaderland is, wat is dan de aarde anders dan een oord der ballingschap? Indien het verhuizen uit de wereld is de ingang tot het leven, wat is de wereld dan anders dan een graf? En wat is in de wereld blijven dan anders dan verzonken liggen in de dood ? Indien bevrijd te worden van het lichaam betekent gebracht te worden in volkomen vrijheid, wat is het lichaam dan anders dan een kerker? Indien Gods tegenwoordigheid te genieten het hoogste geluk is, is het dan niet ellendig haar te missen? En toch, zolang we niet uit de wereld zijn weggegaan, wonen wij uit van de Here (2 Cor. 5:6) Dus, wanneer het aardse leven met het hemelse vergeleken wordt, is het niet twijfelachtig of het moet gemakkelijk veracht en vertreden worden. Ongetwijfeld moet men het nooit haten, tenzij inzoverre als het ons aan de zonde onderworpen houdt, ofschoon ook die haat eigenlijk niet tegen het leven zelf gekeerd moet worden. Hoe het ook zij, het moet toch zo onze afkeer en haat opwekken, dat wij, ook al verlangen wij naar het einde, toch ook bereid zijn naar 's Heren wil er in te blijven, en wel opdat onze afkeer verre zij van alle murmurering en ongeduld. Want het is als een wachtpost, waarop de Here ons geplaatst heeft, en die wij zolang moeten bewaren, totdat Hij ons wegroept. Paulus beweent wel zijn lot (Rom. 7:24) dat hij langer dan hij wenst door de banden des lichaams vastgehouden wordt, en hij zucht van een vurig verlangen naar verlossing; maar niettemin betuigde hij, om aan Gods bevel gehoorzaam te zijn, dat hij tot beide bereid was (Filip. 1:23) want hij erkent, dat hij aan God schuldig is diens naam of door de dood of door het leven te verheerlijken. En het staat aan God vast te stellen wat het meest dienstig is tot zijn eer. Dus indien wij de Here moeten leven en sterven, moeten wij de grens van onze dood en ons leven aan zijn goeddunken overlaten; maar zo, dat wij branden van ijver naar de dood en voortdurend bezig zijn met de overdenking daarvan; maar dat wij het leven verachten in vergelijking met de toekomende onsterfelijkheid, en wegens de dienstbaarheid der zonde verlangen het vaarwel te zeggen, wanneer het de Here zal behagen.

4. Die rechte Sehnsucht nach dem ewigen Leben

Nun muß das, was wir der verkehrten Liebe zu dem gegenwärtigen Leben abziehen, zur Stärkung des Verlangens nach einem besseren dienen. Ich gebe zu, daß die Menschen, welche gemeint haben, am allerbesten sei es, überhaupt nicht geboren zu sein, am zweitbesten, möglichst schnell wieder dahingerafft zu werden - wirklich ganz recht empfunden haben; denn es fehlte ihnen ja Gottes Licht und die wahre Gottesfurcht, und was sollten sie da am Leben anders sehen als Unglück und Häßlichkeit? Andere begingen den Geburtstag der Ihrigen mit Trauern und Wehklagen, Begräbnisse dagegen mit offen zur Schau getragener Fröhlichkeit; auch sie haben nicht ohne Ursache gehandelt, und doch ist ihr Tun ohne Frucht geblieben. Denn sie waren ja der rechten Lehre des Glaubens beraubt und sahen darum nicht, wie das, was an und für sich weder glücklich noch begehrenswert ist, doch den Frommen zum Besten dient; deshalb kamen sie bei ihrem Urteil nicht über die Verzweiflung hinaus.

Wenn also die Gläubigen das sterbliche Leben erwägen, dann soll dabei als Hauptgesichtspunkt folgendes dienen: wenn sie erkennen, daß dies Leben an und für sich nichts anderes als ein Elend ist, so sollen sie mit desto größerer Freudigkeit und Bereitschaft sich ganz dem Trachten nach jenem kommenden, ewigen Leben widmen. Ist es einmal zu diesem Vergleich gekommen, dann kann man das irdische Leben nicht nur ruhig geringschätzen, sondern soll es auch im Vergleich mit dem zukünftigen gänzlich verachten und verschmähen. Denn wenn der Himmel unsere Heimat ist, was ist dann die Erde anders als Verbannung? Wenn das Auswandern aus dieser Welt der Eingang ins Leben ist, was ist die Welt dann anders als ein Grab? Was bedeutet dann das Verweilen in der Welt anders, als daß wir in den Tod versunken sind? Führt uns die Befreiung vom Leibe zu wahrer Freiheit - was ist dann dieser Leib anders als ein Kerker? Wenn die höchste Seligkeit darin besteht, daß wir Gottes Gegenwart genießen, ist es dann nicht ein Elend, sie noch entbehren zu müssen? Wir „wallen“ aber wirklich „ferne vom Herrn“, bis wir von dieser Welt den Abschied genommen haben. Vergleicht man also das irdische Leben mit dem himmlischen, so wird man es ohne Zweifel leichtlich verachten und unter die Füße treten. Jedoch sollen wir es nie und nimmer hassen, es sei denn, sofern es uns der Sünde unterworfen sein läßt; aber auch dieser Haß soll nicht eigentlich auf das Leben selber gerichtet werden. Wie dem aber auch sei, wir sollen jedenfalls diesem Leben gegenüber in der Weise Widerwillen und Haß empfinden, daß wir nach seinem Ende verlangen, zugleich aber auch bereit sind, nach dem Willen des Herrn in ihm zu verbleiben; unser Widerwille soll also fern von jeglichem Murren und aller Ungeduld 465 sein. Das Leben ist eben wie ein Wachtposten, auf den uns der Herr gestellt hat und den wir nicht verlassen dürfen, bis er uns abberuft. So beweint auch Paulus sein Los, weil er länger, als er es wünschen könnte, von den Fesseln des Leibes gebunden gehalten wird, und er seufzt in heißem Verlangen nach Erlösung (Röm. 7,24), und doch will er Gottes Befehl gehorchen und bekennt, daß er zu Leben und Sterben bereit ist (Phil. 1,23f.). Er weiß, daß er es Gott schuldig ist, seinen Namen durch Tod oder Leben zu verherrlichen (Röm. 14, 8), und da ist es Gottes Sache, festzustellen, was am meisten zu seiner Verherrlichung dient. Wenn wir also dem Herrn leben und sterben sollen (Röm. 14, 8), so wollen wir auch seinem Ermessen die Grenze von Tod und Leben überlassen. Aber doch so, daß wir im Sehnen nach dem Tode brennen und fleißig nach ihm trachten, das Leben aber gegenüber der kommenden Unsterblichkeit verachten und wünschen, es um der Sündenknechtschaft willen hinzugeben, wenn es dem Herrn gefällt.

4. Gelowiges se dink en doen moet eerder op die lewe hierna toegespits wees

Verder moet alles wat uit ons verdraaide liefde vir die wêreld weggeneem word, by ons verlange na ’n beter lewe bykom. Ek erken in elk geval dat die mense wat die opvatting gehuldig het dat dit die beste is om nie gebore te word nie en dat die naasbeste is om so gou moontlik te 915 sterf,⁷ ’n baie ware gevoel gehad het.⁸ Want wat kon hulle⁹ in die lewe raaksien anders as onheil en walglikheid, omdat hulle van God se lig en die ware godsdiens verstoke was? Die mense wat oor die geboorte van hulle geliefdes gerou en getreur het maar hulle feestelik en met blydskap ter aarde bestel het,¹⁰ het ook nie redeloos gehandel nie. Maar hulle het dit gedoen sonder om voordeel daaruit te put. Hulle was immers van die egte geloofsleer verstoke, en daarom kon hulle nie sien hoedat iets wat op sigself nie gelukkig en ook nie gewens is nie, vir godvrugtige mense ten goede verloop nie. Gevolglik het hulle beoordeling hiervan in wanhoop geëindig.

Wanneer gelowiges hulle sterflike lewe takseer, moet hulle dus altyd hierdie doel voor oë hou, naamlik om hulle ten voile des te yweriger en vryer daarop toe te lê om na te dink oor die toekomstige en ewige lewe terwyl hulle besef dat die sterflike lewe op sigself niks anders as ellende is nie. Wanneer hulle sover kom om (die twee) te vergelyk, kan hulle die sterflike lewe nie alleen onbesorg minag nie maar as dit met die ewige lewe vergelyk word, dit volkome verag en verwerp. Want as die hemel ons vaderland is, wat is (die lewe) op aarde anders as ballingskap?¹¹ As die verhuising uit die wêreld toetrede tot die lewe is, wat is die wêreld dan anders as ’n graf? Wat beteken ons verblyf op die wêreld anders as om in die dood gedompel te wees? As die bevryding uit ons liggaam beteken om voile vryheid te bekom, wat is ons liggaam dan anders as ’n tronk? As dit die hoogste geluksaligheid is om God se teenwoordigheid te geniet, is dit tog seker ellendig om daarsonder te wees of hoe? Totdat ons uit die wêreld uitgaan, woon ons tog van die Here uit.¹²

As ons lewe op aarde dus met die lewe in die hemel vergelyk word, kan daar geen twyfel daaroor wees dat ons dit maklik moet verag en vertrap nie.¹³ Ons moet die lewe op aarde sekerlik nooit haat nie, behalwe in soverre dit ons aan die sonde onderhewig hou, hoewel ons selfs nie eens die haat op die lewe self moet omkeer nie. Hoe dit ook al daarmee gesteld is, betaam dit ons nogtans om so ’n afkeer daarin te hê en dit so te haat dat ons ook bereid is om na die goeddunke van die Here daarin te 916 bly ten spyte daarvan dat ons na die einde daarvan smag, sodat ons afkeer daarin ver weg van ’n gemor en ongeduld af is. Want dié lewe is soos ’n wagpos waarin die Here ons geplaas het, en ons moet dit oppas totdat Hy ons terugroep. Paulus betreur wel sy lot omdat hy langer as wat hy gewens het, deur die bande van sy liggaam vasgeknel is, en hy slaak ’n versugting van vurige verlange om daarvan verlos te word.¹⁴ Hy verklaar egter nietemin dat hy gereed is vir beide om God se bevel te gehoorsaam,¹⁵ want hy erken dat hy dit aan God verskuldig is om sy Naam òf deur sy dood òf sy lewe te verheerlik¹⁶ en dat dit God toekom om te besluit wat die meeste tot sy heerlikheid bydra. As ons dus vir die Here moet lewe en sterwe, moet ons die perk van ons dood en lewe aan sy oordeel oorlaat, maar dan so dat ons die dood hartstogtelik sal begeer en voortdurend besig sal wees om daaroor na te dink; dat ons hierdie lewe sal verag as ons dit met die toekomstige onsterflikheid vergelyk en dat ons ook daarna sal smag om dit vanweë die slawerny daarvan aan die sonde te laat vaar wanneer dit die Here behaag.

4. Итак, всё, что мы отнимаем от невоздержанной любви к этой жизни, следует отдать стремлению к жизни небесной. А сознаю, что люди, которые полагали высшее благо для нас в том, чтобы никогда не рождаться, а также видели благо в том, чтобы умереть как можно скорее, правы с чисто человеческой точки зрения [Эккл 4:2-3].

Ибо, будучи язычниками и лишёнными Божественного света и истинной религии, что могли они узреть в земной жизни, кроме ужаса и нищеты? По той же причине скифы не без оснований плакали при рождении ребёнка, а когда кто-нибудь из их родных умирал, они радовались этому и устраивали торжественное празднество. Но всё это не приносило им никакой пользы. Ибо, поскольку у них не было истинного учения веры, они не могли понять, как само по себе горестное и нежеланное событие обращается к спасению верующих. Поэтому выводом их размышлений было отчаяние.

А рабы Божьи, оценивая эту смертную жизнь, пусть всегда имеют перед глазами следующую цель: сознавая тщетность этой жизни, они должны быть тем более предрасположены к размышлению о будущей вечной жизни. Сопоставив эти две жизни, они не только с лёгкостью преодолеют первую, но презрят её и поставят ни во что по сравнению со второй. Ибо если наша родина на небесах, то что такое земля, как не путешествие по чужбине? Тем более что она проклята за грехи и представляет собой место изгнания? Если уход из этого мира есть вхождение в жизнь, то что такое этот мир, как не могила, и что значит существование в нём, как не погружение в смерть? Если свобода - это освобождение от тела, то что такое тело, как не темница? И если наше высшее счастье в том, чтобы пребывать в радости присутствия Бога, то разве не несчастье быть лишённым его?

Итак, пока мы не покинем этот мир, мы как бы устранены от Бога (2 Кор 5:6). Поэтому, если земную жизнь сравнивать с небесной, то нет сомнений, что первую можно презирать и считать почти что прахом. Верно мы ни в коем случае не должны ненавидеть её, несмотря на то, что она удерживает нас в рабстве греху. Во всяком случае, эта ненависть не должна относиться к самой жизни. Как бы то ни было, если из-за страшной усталости и скорби мы захотим увидеть её конец, нам следует быть готовыми оставаться в ней, как это угодно Богу, чтобы наша скорбь была лишена всякого ропота и нетерпения. Ведь жить значит стоять на посту, на который нас поставил Господь и на котором мы обязаны оставаться до тех пор, пока Он не призовёт нас к Себе. Св. Павел скорбит от того, что он, словно в узах, пребывает в темнице своего тела дольше, чем ему хотелось бы, и томится горячим желанием быть избавленным от него (Рим 7:24). Однако, повинуясь Божьей воле, он готов к тому и другому (Флп 1:23-24) [Рим 14:7-8], так как он признаёт себя должным Богу прославлять его имя - жизнью ли, смертью ли. Дело Господа определять, что нужно для его славы. Поэтому нам надлежит жить и умирать для Него, оставляя на его усмотрение нашу жизнь и смерть. Однако всё это делать таким образом, чтобы постоянно желать смерти, непрерывно размышлять о ней, презирая эту смертную жизнь во имя будущего бессмертия и будучи готовыми отказаться от неё в любой момент, когда это будет угодно Богу, ибо она удерживает нас в рабстве греху.

5. Hoc vero portenti simile, quod pro illo mortis desyderio, tanta eius formidine tenentur multi, qui se Christianos esse iactant, ut ad quamlibet eius mentionem contremiscant, velut rei penitus ominosae et infaustae. Equidem non est mirum si naturalis sensus in nobis exhorrescat, audita nostri dissolutione. At istud nullo modo ferendum, non esse in pectore Christiano pietatis lumen, quod maiori consolatione qualemcunque illum timorem superet ac supprimat. Nam si cogitemus hoc instabile, vitiosum, corruptibile, caducum, emarcidum, putre corporis nostri tabernaculum ideo dissolvi ut in firmam, perfectam, incorruptibilem, caelestem denique gloriam mox instauretur: an non ardenter fides expetere coget quod natura reformidat? Si cogitemus per mortem ab exilio nos revocari ut patriam, et caelestem patriam incolamus, an nihil inde solatii consequemur? At^a nihil est quod non permanere appetat. Fateor sane; atque ideo ad futuram immortalitatem respiciendum nobis contendo, ubi stata conditio obtingat, quae in terra nusquam apparet. || Optime enim Paulus fideles alacriter ad mortem pergere docet, non quia velint exui, sed quia superindui cupiant [2. Cor. 5. a. 2]. || An vero bruta animalia, atque adeo inanimae ipsae creaturae usque ad ligna et lapides, praesentis suae vanitatis sibi consciae, in ultimum resurrectionis diem intentae erunt ut cum filiis Dei a vanitate eximantur [Rom. 8. d. 19]: nos et ingenii luce praediti, et supra ingenium, Dei spiritu illuminati, quum de essentia nostra agitur, non attollemus animos ultra hanc terrae putredinem? Verum non est huius instituti aut loci contra tantam hanc perversitatem agere. Et iam initio professus sum me locorum communium fusiorem tractationem hic minime velle suscipere. Ego huiusmodi timidulis animis suaderem ut Cypriani libellum de mortalitate legerent¹, nisi digni essent qui ad Philosophos ablegarentur: ut inspecto quem illi prae se ferunt mortis contemptu, erubescere incipiant. Hoc tamen habeamus constitutum, neminem bene in Christi schola profecisse, nisi qui et mortis et ultimae resurrectionis diem cum gaudio expectet. Nam et hac nota fideles universos describit Paulus^b [Tit. 2. d. 13], et Scripturae familiare est quoties solidae laetitiae argumentum proponere vult, eo nos revocare. Exultate (inquit Dominus) et levate capita vestra; appropinquat enim redemptio vestra [Luc. 21. f. 28]. An rationabile, quaeso, est ut quod ille tantum valere voluit ad exultationem et alacritatem 176 in nobis excitandam, nihil quam tristitiam ac consternationem pariat? Si ita est, quid adhuc eo quasi magistro gloriamur? Saniorem ergo mentem concipiamus: atque, ut repugnet caeca et stupida carnis cupiditas, non dubitemus adventum Domini non votis modo, sed gemitu etiam ac suspiriis, velut rem omnium faustissimam, expetere. Adveniet enim nobis redemptor, qui ab hoc immenso malorum et miseriarum omnium gurgite extractos, in beatam illam vitae et gloriae suae^a haereditatem inducat.

5. Mais cela est une chose semblable à un monstre, que plusieurs qui se vantent d’estre Chrestiens, au lieu de desirer la mort l’ont en tel horreur, qu’incontinent qu’ils en oyent parler, ils tremblent comme si c’estoit le plus grand malheur qui leur peust advenir. Ce n’est point de merveille si le sens naturel est esmeu et estonné, quand nous oyons parler que nostre corps doit estre separé de l’ame: mais cela n’est nullement tolerable, qu’il n’y ait point tant de lumiere en un cœur Chrestien, qu’elle puisse surmonter ot opprimer ceste crainte telle quelle, par une plus grande consolation. Car si nous considerons que ce tabernacle de nostre corps, lequel est infirme, vicieux, corruptible, caduque, et tendant à pourriture, est defait et quasi demoly, afin d’estre apres restauré en une gloire parfaite, ferme, incorruptible et celeste: la foy ne nous contreindra-elle point d’appeter ardemment ce que la nature fuit et a en horreur? Si nous pensons que par la mort nous sommes rappellez d’un miserable exil, afin d’habiter en nostre pays, voire nostre pays celeste: n’aurons-nous pas à concevoir une singuliere consolation de cela? Mais quelcun objettera, que toutes choses desirent de persister en leur estre. Je le confesse: et pour ceste cause je maintien qu’il nous faut aspirer à l’immortalité future, là où nous aurons une consideration arrestée, laquelle n’apparoist nulle part en terre. Car sainct Paul enseigne tres-bien les fideles de marcher alaigrement à la mort: non pas comme s’ils vouloyent estre desvestus: mais pource qu’ils desirent estre encores mieux revestus (2 Cor. 5:2, 4). Est-ce raison que les bestes brutes, et mesmes les creatures insensibles, jusques au bois et pierres, ayans comme quelque sentiment de leur vanité et corruption, soyent en attente du jour du jugement pour estre delivrées d’icelle (Rom. 8:19): nous aucontraire, ayans premierement quelque lumiere de nature, davantage estans illuminez de l’esprit de Dieu, quand il est question de nostre estre, n’eslevions point les yeux par dessus ceste pourriture terrienne? Mais ce n’est pas mon intention de disputer ici au long contre une si grande perversité. Et de fait, j’ay du commencement protesté, que je ne vouloye point icy traiter une chacune matiere par forme d’exhortation. Je conseilleroye à telles gens d’un courage si timide, de lire le livre de sainct Cyprien, qu’il a intitulé, De la mortalité: n’estoit qu’ils sont dignes qu’on les renvoye aux Philosophes, auxquels ils trouveront un contemnement de mort qui leur devra faire honte. Toutesfois il nous faut tenir ceste maxime, que nul n’a bien profité en l’escole de Christ, sinon celuy qui attend en joye et liesse le jour de la mort, et de la derniere resurrection. Car sainct Paul descrit tous les fideles par ceste marque (2 Tim. 4:8; Tite 2:13): et l’Escriture a ceste coustume de nous rappeller là, quand elle nous veut proposer matiere de resjouissance. Esjouissez-vous, dit le Seigneur, et levez la teste en haut, car vostre redemption approche (Luc 21:28). Quel propos y a-il, je vous prie, que ce que Jesus Christ a pensé estre propre à nous resjouyr, n’engendre en nous sinon tristesse et estonnement? Si ainsi est, pourquoy nous glorifions-nous d’estre ses disciples? Retenons-nous donc en meilleur sens, et combien que la cupidité de nostre chair, comme elle est aveugle et stupide, repugne, ne doutons point de souhaiter l’advenement du Seigneur comme une chose tres-heureuse: et non seulement par simple desir, mais jusques à gemir et souspirer apres. Car il nous viendra redempteur pour nous introduire en heritage de sa gloire, apres nous avoir retirez de ce gouffre de tous maux et miseres.

5. But it is monstrous, that instead of this desire of death, multitudes who boast themselves to be Christians, are filled with such a dread of it, that they tremble whenever it is mentioned, as if it were the greatest calamity that could befall them. It is no wonder, indeed, if our natural feelings should be alarmed at hearing of our dissolution. But it is intolerable that there should not be in a Christian breast sufficient light of piety to overcome and suppress all that fear with superior consolation. For if we consider, that this unstable, depraved, corruptible, frail, withering, and rotten tabernacle of our body is dissolved, in order that it may hereafter be restored to a durable, perfect, incorruptible, and heavenly glory,—will not faith constrain us ardently to desire what nature dreads? If we consider, that by death we are recalled from exile to inhabit our own country, and that a heavenly one, shall we derive thence no consolation? But it will be said, There is nothing that does not desire to be permanent. I admit it; and contend that we ought therefore to direct our views to a future immortality, where we may obtain a fixed condition, which is nowhere to be found on earth. For Paul excellently teaches believers to go with alacrity to death, “not for that they would be unclothed, but clothed upon.”¹⁸⁶⁹ Shall brute animals, and even inanimate creatures, down to stocks and stones, conscious of their present vanity, be looking forward to the resurrection at the last day, that they may be delivered from vanity, together with the children of God; and shall we, endued with the light of understanding, and, what is superior to the natural understanding, illuminated with the Spirit of God, when the question respects our own existence, not raise our minds above the corruption of this world? But it is not necessary to my present design, nor suitable in this place, to argue against such extreme perverseness. And I have already declared in the beginning, that I would not undertake a diffuse discussion of commonplace topics. I would persuade such timid minds to read Cyprian's treatise on Mortality, did they not deserve rather to be referred to the philosophers, that they may begin to blush, when they see the contempt of death 644 discovered by them. But this we may positively conclude, that no man has made any good proficiency in the school of Christ, but he who joyfully expects both the day of death and that of the final resurrection. For Paul describes all believers by this character,¹⁸⁷⁰ and the Scripture often recalls our attention to it, when it intends to furnish us with a reason for true joy. “Look up,” saith the Lord, “and lift up your heads; for your redemption draweth nigh.”¹⁸⁷¹ Is it reasonable, that what he designed so powerfully to excite us to exultation and alacrity, should produce nothing but sorrow and consternation? If this be the case, why do we still glory in him as our Master? Let us therefore acquire a sounder judgment; and notwithstanding the opposition of the blind and stupid cupidity of our flesh, let us not hesitate ardently to desire the advent of the Lord, as of all events the most auspicious. For he shall come to us as a Redeemer, to deliver us from this bottomless gulf of all evils and miseries, and introduce us into that blessed inheritance of his life and glory.

5. Christians should not tremble at the fear of death. Two reasons. Objection. Answer. Other reasons.

But, most strange to say, many who boast of being Christians, instead of thus longing for death, are so afraid of it that they tremble at the very mention of it as a thing ominous and dreadful. We cannot wonder, indeed, that our natural feelings should be somewhat shocked at the mention of our dissolution. But it is altogether intolerable that the light of piety should not be so powerful in a Christian breast as with greater consolation to overcome and suppress that fear. For if we reflect that this our tabernacle, unstable, defective, corruptible, fading, pining, and putrid, is dissolved, in order that it may forthwith be renewed in sure, perfect, incorruptible, in fine, in heavenly glory, will not faith compel us eagerly to desire what nature dreads? If we reflect that by death we are recalled from exile to inhabit our native country, a heavenly country, shall this give us no comfort? But everything longs for permanent existence. I admit this, and therefore contend that we ought to look to future immortality, where we may obtain that fixed condition which nowhere appears on the earth. For Paul admirably enjoins believers to hasten cheerfully to death, not because they “would be unclothed, but clothed upon,” (2 Cor. 5:2). Shall the lower animals, and inanimate creatures themselves even wood and stone, as conscious of their present vanity, long for the final resurrection, that they may with the sons of God be delivered from vanity (Rom.8:19); and shall we, endued with the light of intellect, and more than intellect, enlightened by the Spirit of God, when our essence is in question, rise no higher than the corruption of this earth? But it is not my purpose, nor is this the place, to plead against this great perverseness. At the outset, I declared that I had no wish to engage in a diffuse discussion of common-places. My advice to those whose minds are thus timid is to read the short treatise of Cyprian De Mortalitate, unless it be more accordant with their deserts to send them to the philosophers, that by inspecting what they say on the contempt of death, they may begin to blush. This, however let us hold as fixed, that no man has made much progress in the school of Christ who does not look forward with joy to the day of death and final resurrection (2 Tim. 4:18; Tit. 2:13) for Paul distinguishes all believers by this mark; and the usual course of Scripture is to direct us thither whenever it would furnish us with an argument for substantial joy. “Look up,” says our Lord, “and lift up your heads: for your redemption draweth nigh,” (Luke 21:28). Is it reasonable, I ask, that what he intended to have a powerful effect in stirring us up to alacrity and exultation should produce nothing but sadness and consternation? If it is so, why do we still glory in him as our Master?30Therefore, let us come to a sounder mind, and how repugnant so ever the blind and stupid longing of the flesh may be, let us doubt not to desire the advent of the Lord not in wish only, but with earnest sighs, as the most propitious of all events. He will come as a Redeemer to deliver us from an immense abyss of evil and misery, and lead us to the blessed inheritance of his life and glory.

5. Maar dit is iets onnatuurlijks, dat in plaats van met dit verlangen naar de dood, velen, die zich uitgeven voor Christenen, bevangen zijn met zulk een vrees voor de dood, dat ze bij iedere melding, die er van de dood gemaakt wordt, sidderen, als voor een in alle opzichten afschuwelijke en ongelukkige zaak. Het is wel niet te verwonderen, indien ons natuurlijk besef in ons huivert, wanneer het hoort van onze ontbinding. Maar dit is geenszins te verdragen, dat in het hart van een Christen niet is het licht der vroomheid, dat door zijn grotere vertroosting die vrees, hoe die dan ook zij, overwint en onderdrukt. Want indien wij bedenken, dat deze onstandvastige, gebrekkige, verderfelijke, bouwvallige, verwelkelijke en wegkwijnende tabernakel van ons lichaam daarom ontbonden wordt, opdat hij weldra tot een vaste, volmaakte, onverderfelijke, kortom hemelse heerlijkheid zou vernieuwd worden, zal dan het geloof ons niet dwingen vurig te verlangen datgene, waarvoor onze natuur terugdeinst? Indien wij bedenken, dat wij door de dood Uit de ballingschap teruggeroepen worden om ons vaderland, en dat wel ons hemels vaderland te bewonen, zullen wij daaruit geen troost verkrijgen ? Maar, zal men zeggen, er is niets, dat niet verlangt altijd te blijven. Ongetwijfeld erken ik dat, en daarom beweer ik, dat wij moeten zien op de toekomende onsterfelijkheid, waar ons een blijvende toestand ten deel valt, die op aarde nergens te vinden is. Want Paulus leert de gelovigen uitstekend (2 Cor. 5:2) met opgewektheid tot de dood te gaan, niet omdat ze ontkleed, maar omdat ze overkleed begeren te worden. Of zullen de onredelijke wezens, ja zelfs de onbezielde schepselen tot hout en stenen toe, zich hun tegenwoordige ijdelheid bewust zijn, en uitzien naar de uiterste dag der opstanding, om met de kinderen Gods van de ijdelheid verlost te worden (Rom. 8:19) maar zullen wij, die begaafd zijn met het licht des verstands, en boven het verstand door Gods Geest verlicht zijn, wanneer het gaat over ons wezen, onze gemoederen niet opheffen boven deze verrotting der aarde? Maar het is niet in overeenstemming met mijn voornemen en past niet op deze plaats tegen deze zo grote verkeerdheid te handelen. En reeds in het begin heb ik verklaard, dat ik een uitvoeriger behandeling van gemeenplaatsen hier allerminst ter hand wil nemen. Ik zou zulke vreesachtige harten willen aanraden, dat zij het boekje van Cyprianus over de onsterfelijkheid lezen, of het moest zijn, dat ze veeleer waard waren om verwezen te worden naar de wijsgeren, opdat ze de doodsverachting ziende, die dezen doen blijken, zouden beginnen schaamrood te worden. Maar laat ons dit voor vastgesteld houden, dat niemand goede vordering gemaakt heeft in de leerschool van Christus, dan hij, die de dag zijns doods en der laatste opstanding met vreugde verwacht. Want Paulus tekent door dit merkteken alle gelovigen (Tit. 2:13) en de Schrift is gewoon om zo dikwijls als ze een reden voor grondige blijdschap voor ogen wil stellen, ons daarop te wijzen. "Springt op," zegt de Here, (Luc. 21:28) "en heft uw ogen op, omdat uw verlossing nabij is." Is het redelijk, vraag ik u, dat datgene, waarvan Hij wilde, dat het zoveel kracht had om ons te doen opspringen en blijdschap in ons te verwekken, niets dan droefheid en verslagenheid zou verwekken ? Indien dat zo is, waarom roemen wij dan nog in Hem als in onze Meester? Laat ons dus verstandiger worden, en ook al strijdt de blinde en domme begeerlijkheid van ons vlees daartegen, niet aarzelen, de komst des Heren niet alleen met wensen, maar ook met hijgen en zuchten te verlangen als de allergelukkigste zaak. Want Hij zal komen als onze Verlosser, om ons uit deze onmetelijke poel van zonden en ellenden uit te trekken en ons te voeren naar dat gelukzalige leven en de erfenis zijner heerlijkheid.

5. Wider die Todesfurcht!

Es ist indessen geradezu ungeheuerlich, daß viele Menschen, die sich für Christen ausgeben, jene Sehnsucht nach dem Tode gar nicht kennen und sich stattdessen dermaßen vor ihm ängstigen, daß sie schon erzittern, wenn sie ihn irgendwie nennen hören, als ob er etwas ganz Verderbenbringendes, Unglückseliges wäre! Es ist gewiß nicht verwunderlich, daß das natürliche Empfinden in uns erschrickt, wenn es davon hört, daß wir aufgelöst werden sollen. Auf keine Weise zu ertragen ist es aber, daß auch in einem Christenherzen nicht das Licht der Frömmigkeit leuchten sollte, das solcherlei Ängste mit überlegenem Troste überwindet und unterdrückt! Denn wenn wir bedenken, daß diese unbeständige, gebrechliche, vergängliche, baufällige, welke, faule Hütte unseres Leibes abgerissen werden soll, um alsbald in beständige, vollkommene, unvergängliche, himmlische Herrlichkeit verwandelt zu werden - muß dann unser Glaube das nicht heiß ersehnen, wovor unsere Natur zurückschreckt? Wenn wir beachten, daß wir durch den Tod aus der Verbannung heimgerufen werden, um in unserer Heimat, und zwar unserer himmlischen Heimat unsere Wohnstatt zu finden - sollte uns daraus gar kein Trost erwachsen?

Aber man wendet ein: es gibt kein Ding, das nicht danach strebt, sich zu erhalten! Das gebe ich durchaus zu, und ich behaupte, daß wir eben deshalb auf die zukünftige Unsterblichkeit schauen müssen; denn da wird uns ein bleibender Zustand zuteil, wie er auf Erden nirgendwo sichtbar ist! Großartig ist es, wenn Paulus uns lehrt, daß die Gläubigen fröhlich in den Tod gehen, nicht weil sie „entkleidet“, sondern weil sie „überkleidet“ zu werden begehren (2. Kor. 5,2). Selbst die unvernünftigen Lebewesen, ja, gar die seelenlosen Geschöpfe bis herunter zu Holz und Steinen wissen ja um ihre gegenwärtige Eitelkeit und schauen nach dem jüngsten Tag, dem Auferstehungstag aus, damit sie mit den Kindern Gottes von der Eitelkeit frei werden! (Röm. 8,19). Sollten da nicht wir, die wir mit dem Lichte der Vernunft begabt, ja, über alle Vernunft hinaus vom Geiste Gottes erleuchtet worden sind, sollten wir nicht, wenn es um unser Sein und Wesen geht, unsere Herzen über diesen Erdenstaub erheben?

Aber es ist hier nicht unsere Aufgabe und auch nicht der Ort dazu, gegen eine so furchtbare Verdrehung anzugehen. Ich habe ja schon im Anfang klar ausgesprochen, daß ich mich hier keineswegs auf eine ausführlichere Behandlung der einzelnen Hauptlehrstücke einlassen kann. Jenen furchtsamen Gemütern möchte ich raten, das Büchlein des Cyprian „Von der Sterblichkeit“ zu lesen - sofern sie nicht gar wert wären, an die Philosophen verwiesen zu werden! Bei denen könnten sie wahrnehmen, was sie für eine Verachtung des Todes an den Tag legen - und darüber sollten sie dann doch zu erröten anfangen!

Als feststehend wollen wir aber die Tatsache ansehen, daß keiner in Christi Schule rechte Fortschritte gemacht hat, der nicht mit Freuden auf den Tag seines Todes und der letzten Auferstehung wartet! Mit diesem Kennzeichen beschreibt nämlich Paulus 466 alle Gläubigen (Tit. 2,13), und die Schrift hat allgemein die Gepflogenheit, uns dahin zu verweisen, wenn sie uns die Ursache zu vollkommener Freude vor Augen halten will. Der Herr sagt: „Frohlocket und hebet eure Häupter auf, darum daß sich eure Erlösung naht!“ (Luk. 21,28; die ersten beiden Worte sind zugefügt). Ich frage nur: ist es denn zu begreifen, daß in uns bloß Trauer und Entsetzen hervorruft, was doch nach dem Willen des Herrn nur dazu dienen sollte, Frohlocken und Jubel in uns zu erwecken? Wenn es so bei uns steht - weshalb rühmen wir uns dann noch des Herrn als unseres Meisters? Nein, wir wollen einen besseren Sinn in uns aufkommen lassen und gegen allen Widerstand der blinden, stumpfen Fleischesbegierde ohne Zögern das Kommen des Herrn nicht nur herbeiwünschen, sondern es mit Seufzen und Sehnsucht als das glückseligste von allen Ereignissen erwarten! Denn er wird uns als Erlöser kommen, der uns aus diesem unergründlichen Schlund von Übel und Elend herauszieht und uns in das selige Erbe seines Lebens und seiner Herrlichkeit einführt!

5. In die lig hiervan is daar geen grond vir die vrees vir die dood nie

Dit is egter monsteragtig dat baie mense wat daarop roem dat hulle Christene is, in plaas daarvan om na die dood te verlang deur so ’n groot vrees daarvoor vasgevang is dat hulle sidder sodra die dood vermeld word - net asof dit ’n algeheel onheilspellende ongelukkige gebeurtenis is. Dit is wel nie verbasend as die natuurlike gevoel in ons terugdeins as ons van ons ontbinding hoor nie. Maar dit is ondraaglik dat daar in ’n Christen se hart geen lig van godsvrug voorkom om hierdie vrees, wat dit ook al is, met groter vertroosting te oorwin en te onderdruk nie. Want as ons daaroor nadink dat hierdie onstandvastige, gebrekkige, bedorwe, verganklike, uitgeteerde en verrotte tentwoning van ons liggaam ontbind word om in die stewige, volmaakte, onbederfbare – kortom: uiteindelik in die hemelse heerlikheid verander te word, sal ons geloof ons dan nie dwing om vurig iets te begeer wat ons natuur vrees nie? As ons daaroor nadink dat ons deur die dood uit ballingskap teruggeroep word om ons vaderland - en dit ’n hemelse vaderland - te bewoon, sal ons dan geen troos daaruit haal nie?¹⁷

“Maar daar is niks wat nie streef om te bly voortbestaan nie,” sou iemand beswaar kon aanteken.¹⁸ Ek erken dit inderdaad, en ek verklaar dat ons 917 daarom na die toekomstige onsterflikheid moet uitsien omdat ’n bestendige toestand ons daar te beurt kan val wat nêrens op die aarde te sien is nie.

Paulus leer tewens uitstekend dat gelowiges vurig die dood tegemoet moet gaan, nie omdat hulle ontklee wil word nie maar omdat hulle oorklee wil word.¹⁹ Of sal stom diere en so ook lewelose skepsels soos hout en klippe, wanneer hulle bewus word van die doelloosheid van die huidige lewe, daarop toegespits wees om op die laaste dag van die wederopstanding saam met God se kinders van hulle ydelheid verlos te word?²⁰ Maar sal ons wat ook met die lig van verstand begaaf is en bo die verstand deur God se Gees verlig is, nie ons harte bo die verrotting van hierdie wêreld verhef wanneer dit oor ons wese handel nie?

Dit is egter nie hierdie onderwysing se doel of nou die geleentheid om hierdie groot bedorwenheid te behandel nie, en ek het alreeds in die begin verklaar dat ek glad nie hier ’n baie breedvoerige behandeling van die dogmatiek wil onderneem nie. Ek sou sulke vreesagtige siele aanraai om Cyprianus se boekie Oor sterflikheid²¹ te lees, as hulle nie verdien om op die filosowe afgelaai te word nie, sodat hulle van skaamte kan begin bloos as hulle sien watter doodsveragting mense destyds aan die dag gelê het.

Ons moet nogtans onthou dat niemand goeie vordering in Christus se skool kan maak tensy hy die dag van sy dood en die laaste opstanding met blydskap afwag nie. Want Paulus beskryf ook al die gelowiges met hierdie kenmerk,²² en dit is ook die Skrifgebruik wanneer dit ’n rede vir voile vreugde aan ons wil voorhou, om ons daaraan te herinner. Die Here sê byvoorbeeld: “Verbly julle en hef op julle hoofde, want julle verlossing is naby”.²³ Nou vra ek jou: Is dit redelik dat iets waarvan Hy wou hê dat dit soveel moes bydra om blydskap en vuur in ons aan te wakker, niks anders as droefheid en verslaenheid sou voortbring nie? As dit die geval is, waarom roem ons nog in Hom as ons Meester? Ons moet dus gesonder verstand kry en, al sou die blinde en stompsinnige begeerte van ons vlees daarmee in stryd wees, moet ons nie aarsel om die koms van die Here nie alleen in ons gebede nie maar ook met versugting en hartstogtelik as die gelukkigste gebeurtenis van almal te begeer nie. Want Hy sal kom as ons Verlosser om ons uit hierdie onmeetlike maalstroom van alle euwels en ellendes uit te trek en ons in die geluksalige erfenis van sy lewe en sy heerlikheid in te lei.

5. Чудовищным представляется тот факт, что многие люди, называющие себя христианами, вместо того, чтобы желать смерти, ужасаются ей до такой степени, что едва услышат о смерти - трепещут, словно это величайшее несчастье, которое может с ними приключиться. Нет ничего удивительного в том, что наш природный разум волнуется и пугается, когда мы слышим о том, что наше тело отделится от души. Но совершенно недопустимо, чтобы в сердце христианина не было достаточно света, который позволил бы преодолеть и подавить этот страх превосходящим его утешением. Ведь если мы подумаем о том, что сосуд нашего тела - немощный, порочный, испорченный, дряхлый и обречённый тлению - будет разбит и почти изничтожен, чтобы возродиться в совершенной славе нетленным, непорочным, небесным, то разве вера не заставит нас горячо жаждать того, чего природа в ужасе избегает? Если мы подумаем о том, что через смерть мы возвращаемся из полного горестей изгнания, чтобы поселиться в небесной стране, на нашей небесной родине, то не найдём ли мы в этом ни с чем не сравнимого утешения?

Кто-то возразит, что всё на свете стремится сохранить своё бытие. Согласен. Именно по этой причине я утверждаю, что нам следует стремиться к будущему бессмертию - туда, где наше существование будет неизменным, чего никогда не бывает на земле. Св. Павел превосходно наставляет верующих непоколебимо идти навстречу смерти - не потому, что они якобы желают совлечься, но потому, что они жаждут облечься в лучшее (2 Кор 5:2,4). Разве разумно, что животные и даже бесчувственные твари - деревья и камни, - наделённые неким чувством своей временности и тленности, пребывают в ожидании Судного дня, дабы освободиться от этого чувства (Рим 8:19), а мы, наоборот, будучи наделены вначале неким природным светом, а затем просвещённые Божьим Духом, когда речь заходит о нашем бытии, не поднимаем взора выше земного тления? Но в мои намерения не входит подробно рассуждать здесь по поводу этого тяжкого извращения. Ведь я говорил вначале, что не желаю рассматривать здесь любую тему в форме поучения. Этим робким людям я посоветовал бы прочитать книгу св. Киприана «О смертности», коль скоро они не заслуживают, чтобы их отослали к сочинениям философов, у которых они найдут такое презрение к смерти, которое повергнет их в стыд.

Итак, нам следует придерживаться того правила, что пользу в школе Христа извлечёт только тот, кто с радостью и предчувствием облегчения ожидает смертного дня и грядущего воскресения. Именно по этому признаку отличает св. Павел всех верующих (Тит 2:13). И всё Писание постоянно нам об этом напоминает, когда показывает причину радости: «восклонитесь и поднимите головы ваши, потому что приближается избавление ваше» (Лк 21:28). Так почему же, спрашиваю я вас, то, что Иисус Христос почитал для нас радостью, вызывает у нас лишь печаль и растерянность? И если это так, то по какому праву мы величаем себя его учениками? Так будем же рассуждать здраво, и, хотя похоть нашей плоти по причине её слепоты и неразумия отвергает это, не преминем желать пришествия Господа как величайшего счастья и не только желать, а стремиться к нему и воздыхать о нём. Ибо к нам придёт Искупитель, дабы ввести в наследие своей славы, вызволив из пучины всех зол и несчастий.

6. Sic est sane^b: totam fidelium nationem, quandiu terram inhabitant, oportet esse tanquam oves mactationi destinatas, quo Christo capiti suo conformentur [Rom. 8. g. 36]. Deploratissimi ergo essent nisi in caelum mente^c erecta, superarent quicquid in mundo est, et praesentem rerum faciem traiicerent [1. Cor. 15. c. 19]. Contra, ubi semel caput supra omnia terrena extulerint, etiamsi videant florentes impiorum opes et honores, si alta pace frui, si rerum omnium splendore ac luxu superbire, si deliciis omnibus affluere cernant: si praeterea eorum improbitate pulsentur, si contumelias ab eorum fastu sustineant, si avaritia expilentur, si alia quavis libidine vexentur: non difficulter se in talibus quoque malis sustinebunt. Erit enim sub oculis dies ille, quo Dominus in regni sui quietem fideles suos recipiet, absterget ab eorum oculis omnem lachrymam, stola gloriae et laetitiae ipsos induet, deliciarum suarum inenarrabili suavitate pascet, in suae altitudinis societatem evehet, denique foelicitatis suae participatione dignabitur [Iesa. 25. c. 8^d; Apoc. 7. d. 17]. Impios vero illos, qui in terra floruerint, in extremam ignominiam proiiciet: eorum delicias^e cruciatibus, risum et laetitiam fletu stridoreque dentium permutabit, pacem diro conscientiae tormento inquietabit, mollitiem plectet igne inextincto: piis etiam, quorum patientia abusi fuerint, eorum capita subiiciet. || Haec enim est iustitia (teste Paulo) dare miseris et iniuste afflictis relaxationem, reddere vero afflictionem improbis qui pios affligunt, quum revelabitur Dominus Iesus e caelo [2. Thess. 1. c. 6]¹. || Haec profecto unica est nostra consolatio: quae si auferatur, aut necesse erit despondere animum, aut vanis mundi solatiis in exitium nostrum delinire. Siquidem et Propheta sibi vacillasse pedes confitetur, dum in praesenti impiorum prosperitate reputanda nimium 177 immoratur: neque potuisse aliter consistere quam dum sanctuarium Dei^a ingressus, ad novissimum piorum ac malorum finem convertit oculos [Psal. 73. a. 2]. Ut uno verbo concludam, tunc demum in pectoribus fidelium triumphat crux Christi de Diabolo, carne, peccato et impiis, si oculi in resurrectionis potentiam convertuntur.

6. Pour vray il est ainsi, c’est qu’il faut que tous fideles, cependant qu’ils habitent en terre soyent comme brebis destinées à la boucherie (Rom. 8:36), afin d’estre faits conformes à leur chef Jesus Christ. Ils seroyent donc desesperément malheureux, sinon qu’ils dressassent leur entendement en haut pour surmonter tout ce qui est au monde, et outrepasser le regard des choses presentes (1 Cor. 15:29). Aucontraire, s’ils ont une fois eslevé leurs pensées par dessus les choses terriennes, quand ils verront les iniques fleurir en richesses et honneurs, estre en bon repos, avoir toutes choses à souhait, vivre en delices et pompes, voire mesme quand ils seront traitez par iceux inhumainement, quand ils endureront contumelies, quand ils seront pillez ou affligez de quelque maniere d’outrage que ce soit, encores leur sera-il facile de se reconforter en tels maux. Car ils auront tousjours devant les yeux ce jour dernier auquel ils sauront que le Seigneur doit recueillir ses fideles au repos de son Royaume, torcher les larmes de leurs yeux, les couronner de gloire, les vestir de liesse, les rassasier de la douceur infinie de ses delices, les exalter en sa hautesse, en somme, les faire participans de sa felicité (Is. 25:8; Apoc. 7:17). Aucontraire, jetter en extreme ignominie les iniques qui se seront magnifiez en terre, changer leurs delices en horribles tormens, leur ris et joye en pleurs et grincement de dens, inquieter leur repos par merveilleux troubles de conscience: en somme, les plonger en feu eternel, et les mettre en la sujettion des fideles, lesquels ils auront mal traitez iniquement. Car ceste-ci est la justice (comme tesmoigne sainct Paul) de donner repos aux miserables et injustement affligez: et rendre affliction aux meschans, qui affligent les bons, en ceste journée-là que le Seigneur Jesus sera revelé du ciel (2 Thess. 1:6, 7). Voila certes nostre consolation unique: laquelle ostée, ou il nous sera necessaire de perdre courage, ou bien nous flatter et amieller par soulas vains et frivoles qui nous tourneront en ruine. Car le Prophete mesme confesse qu’il a vacillé, et que ses pieds sont quasi glissez, cependant qu’il s’arrestoit trop à reputer la felicité presente des iniques: et qu’il n’a peu consister jusqu’à ce qu’il a reduit sa cogitation à contempler le sanctuaire de Dieu, c’est à dire, à considerer quelle sera une fois la fin des bons et iniques (Ps. 73:2, 3, 17, etc.). Pour conclurre en un mot, je di que la croix de Christ lors finalement triomphe dedans les cœurs des fideles, à l’encontre du diable, de la chair, du peché, de la mort et des iniques, s’ils convertissent pareillement les yeux à regarder la puissance de sa resurrection.

6. It is certainly true, that the whole family of believers, as long as they dwell on the earth, must be “accounted as sheep for the slaughter,”¹⁸⁷² that they may be conformed to Christ their Head. Their state, therefore, would be extremely deplorable, if they did not elevate their thoughts towards heaven, rise above all sublunary things, and look beyond present appearances.¹⁸⁷³ On the contrary, when they have once raised their heads above this world, although they see the impious flourishing in riches and honours, and enjoying the most profound tranquillity; though they see them boasting of their splendour and luxury, and behold them abounding in every delight; though they may also be harassed by their wickedness, insulted by their pride, defrauded by their avarice, and may receive from them any other lawless provocations,—yet they will find no difficulty in supporting themselves even under such calamities as these. For they will keep in view that day when the Lord will receive his faithful servants into his peaceful kingdom; will wipe every tear from their eyes,¹⁸⁷⁴ invest them with robes of joy, adorn them with crowns of glory, entertain them with his ineffable delights, exalt them to fellowship with his majesty, and, in a word, honour them with a participation of his happiness. But the impious, who have been great in this world, he will precipitate down to the lowest ignominy; he will change their delights into torments, and their laughter and mirth into weeping and gnashing of teeth; he will disturb their tranquillity with dreadful agonies of conscience, 645 and will punish their delicacy with inextinguishable fire, and even put them in subjection to the pious, whose patience they have abused. For, according to Paul, “it is a righteous thing with God to recompense tribulation to them that trouble” the saints, “and to” them “who are troubled, rest, when the Lord Jesus shall be revealed from heaven.”¹⁸⁷⁵ This is our only consolation; and deprived of this, we must of necessity either sink into despondency of mind, or solace ourselves to our own destruction with the vain pleasures of the world. For even the Psalmist confesses that he staggered,¹⁸⁷⁶ when he was too much engaged in contemplating the present prosperity of the impious; and that he could no otherwise establish himself, till he entered the sanctuary of God, and directed his views to the last end of the godly and of the wicked. To conclude in one word, the cross of Christ triumphs, in the hearts of believers, over the devil and the flesh, over sin and impious men, only when their eyes are directed to the power of the resurrection.

6. Reasons continued. Conclusion.

Thus, indeed, it is; the whole body of the faithful, so long as they live on the earth, must be like sheep for the slaughter, in order that they may be conformed to Christ their head (Rom. 8:36). Most deplorable, therefore, would their situation be did they not, by raising their mind to heaven, become superior to all that is in the world, and rise above the present aspect of affairs (1 Cor. 15:19). On the other hand, when once they have raised their head above all earthly objects, though they see the wicked flourishing in wealth and honour, and enjoying profound peace, indulging in luxury and splendour, and revelling in all kinds of delights, though they should moreover be wickedly assailed by them, suffer insult from their pride, be robbed by their avarice, or assailed by any other passion, they will have no difficulty in bearing up under these evils. They will turn their eye to that day (Isaiah 25:8; Rev. 7:17), on which the Lord will receive his faithful servants, wipe away all tears from their eyes, clothe them in a robe of glory and joy, feed them with the ineffable sweetness of his pleasures, exalt them to share with him in his greatness; in fine, admit them to a participation in his happiness. But the wicked who may have flourished on the earth, he will cast forth in extreme ignominy, will change their delights into torments, their laughter and joy into wailing and gnashing of teeth, their peace into the gnawing of conscience, and punish their luxury with unquenchable fire. He will also place their necks under the feet of the godly, whose patience they abused. For, as Paul declares, “it is a righteous thing with God to recompense tribulation to them that trouble you; and to you who are troubled rest with us, when the Lord Jesus shall be revealed from heaven,” (2 Thess. 1:6, 7). This, indeed, is our only consolation; deprived of it, we must either give way to despondency, or resort to our destruction to the vain solace of the world. The Psalmist confesses, “My feet were almost gone: my steps had well nigh slipt: for I was envious at the foolish when I saw the prosperity of the wicked,” (Psalm 73:3, 4); and he found no resting-place until he entered the sanctuary, and considered the latter end of the righteous and the wicked. To conclude in one word, the cross of Christ then only triumphs in the breasts of believers over the devil and the flesh, sin and sinners, when their eyes are directed to the power of his resurrection.

6. Voorwaar zo is het: het gehele volk der gelovigen moet, zolang zij de aarde bewonen, als schapen ter slachting bestemd zijn, opdat zij Christus, hun Hoofd, gelijkvormig mogen worden (Rom. 8:36) Zij zouden dus de allerellendigsten zijn, indien ze niet, door hun hart ten hemel te verheffen, overwonnen al wat in de wereld is, en de tegenwoordige gedaante der dingen voorbijgingen. Daarentegen, wanneer ze eenmaal hun hoofd boven al het aardse hebben uitgestoken, ook al zien ze dan de bloeiende schatten en de eer der goddelozen, en ook al zien ze, dat die grote vrede genieten, dat ze pronken met de schittering en weelde van alle dingen en overvloed hebben van alle genietingen ook al worden ze bovendien door de boosheid der goddelozen gestoten, al hebben ze van hun trots smaad te verduren, al worden ze door hun hebzucht geplunderd, en door andere willekeur gekweld: toch zullen zij zich gemakkelijk ook in dergelijke rampen staande houden. Want die dag zal hun voor ogen staan, waarop de Here zijn gelovigen in de rust van zijn Koninkrijk zal opnemen, van hun ogen alle tranen zal afwissen, hen zal bekleden met het kleed der heerlijkheid en der vreugde, hen zal weiden met de onuitsprekelijke liefelijkheid zijner genietingen, hen zal opvoeren tot de gemeenschap met zijn hoogheid en eindelijk hen het deelgenootschap aan zijn gelukzaligheid zal waardig keuren (Jes. 25:8; Openb.7:17) De goddelozen echter, die op aarde gebloeid hebben, zal Hij tot de uiterste smaadheid verwerpen, hun genietingen zal Hij verwisselen met kwellingen, hun lachen en blijdschap met geween en knersing der tanden, hun vrede zal Hij verontrusten door vreselijke kwelling der consciëntie, hun wellust zal Hij straffen met onuitblusselijk vuur; hun hoofden ook zal Hij onderwerpen aan de vromen, wier lijdzaamheid zij misbruikt hebben. Want dit is gerechtigheid, volgens het getuigenis van Paulus (2 The. 1:6) de ellendigen en onrechtvaardig verdrukten verlichting te schenken, maar verdrukking te vergelden aan de goddelozen, die de vromen verdrukken, wanneer de Here Jezus uit de hemel zal geopenbaard worden. Dit waarlijk is onze enige troost: indien die weggenomen wordt, moeten wij de moed laten zinken, of met de ijdele vertroostingen der wereld ons tot ons verderf strelen. Want ook de profeet (Ps. 73:2) belijdt, dat hem de voeten gewankeld hebben, toen hij te zeer bezig was met het overdenken van de tegenwoordige voorspoed der goddelozen, en dat hij niet anders staande had kunnen blijven dan doordat hij in Gods heiligdom inging en zijn ogen sloeg op het einde der bozen. Om met één woord te besluiten, dan eerst triumfeert in de harten der gelovigen het kruis van Christus over de duivel, het vlees, de zonde en de goddelozen, wanneer hun ogen gericht worden op de kracht der opstanding.

6. Der Trost, den das Trachten nach dem zukünftigen Leben den Gläubigen bereitet

Es ist doch wirklich so: das ganze Volk der Gläubigen gleicht, solange es auf dieser Erde wohnt, notwendig den Schafen, die zur Schlachtbank geführt werden; denn es muß Christus, seinem Haupte, gleichgestaltet werden (Röm. 8,36). Die Gläubigen wären also die trostlosesten unter allen Menschen, wenn sie ihr Herz nicht zum Himmel erhöben und dadurch all das, was in dieser Welt ist, überwänden und die gegenwärtige Gestalt der Dinge hinter sich ließen (1. Kor. 15,19). Aber wenn sie einmal ihr Haupt über alles Irdische erhoben haben, dann sehen sie wohl, wie die Gottlosen in blühendem Reichtum und in Ehren leben, sie nehmen es wahr, wie sie ungestörten Frieden genießen, wie sie in allerlei Pracht und Überfluß stolz dahergehen und alle Vergnügungen im Überfluß haben - sie werden auch durch die Bosheit der Gottlosen bedrückt, müssen von ihrem Stolz Verachtung leiden, werden von ihrer Habgier ausgeplündert und von anderlei Willkür geplagt - aber dennoch werden sie auch in solchen Übeln leichtlich standhalten. Denn vor ihren Augen steht der Tag, an dem der Herr seine Gläubigen in die Ruhe seines Reiches aufnimmt, an dem er „alle Tränen abwischen wird von ihren Augen“, an dem er sie mit dem Kleid der Herrlichkeit und der Freude antut, sie mit der unaussprechlichen Süßigkeit seiner Freuden weidet, an dem er sie zur Gemeinschaft an seiner erhabenen Herrlichkeit erhebt und sie endlich des Teilhabens an seiner Seligkeit würdigt! (Jes. 25, 8; Off. 7,17). Jene Gottlosen aber, die auf Erden in hoher Blüte standen, wird er in die äußerste Schmach verstoßen, er wird ihre Vergnügungen in Pein, ihr Lachen, ihre Freude in Heulen und Zähneklappern verwandeln, ihren Frieden wird er durch die bittere Qual des Gewissens stören und ihre Weichheit mit unverlöschlichem Feuer strafen, die Gottesfürchtigen aber, deren Geduld sie mißbraucht haben, wird er über ihre Häupter setzen! Nach dem Zeugnis des Paulus besteht nämlich die Gerechtigkeit darin, daß Gott den Elenden und zu Unrecht Geplagten „Ruhe gibt“, den Gottlosen aber, die den Frommen „Trübsal antun“, Trübsal „vergelten wird“, „wenn nun der Herr Jesus wird offenbart werden vom Himmel ...“ (2. Thess. 1,6f.). Das ist wahrlich unser einziger Trost; würde der uns genommen, so müßten wir entweder völlig verzweifeln oder uns aber zu unserem Verderben von den eitlen Trostgründen der Welt beschwichtigen lassen! Auch der Prophet bekennt ja, daß er beinahe gestrauchelt wäre mit seinen Füßen, als er sich bei der Betrachtung des gegenwärtigen Wohlergehens der Gottlosen zu lange aufgehalten hatte; er bekennt, daß er sich nur dadurch wieder hat aufrichten können, daß er in das Heiligtum des Herrn hineinging und seine Augen auf das letzte Ende richtete, das Frommen und Gottlosen bevorsteht (Ps. 73,2. 17). Um zu einem kurzen Schluß zu kommen: Erst dann triumphiert im Herzen der Gläubigen das Kreuz Christi über Teufel und Fleisch, über die Sünde und die Gottlosen, wenn ihre Augen sich auf die Kraft der Auferstehung richten!

6. 918 Gelowiges moet soos skape wat geslag gaan word, lewe om aan Christus gelykvormig te word

Dit is inderdaad so: solank hulle op die aarde woon, moet alle gelowiges soos skape wees wat bestem is om geslag te word, om aan Christus, hulle Hoof, gelykvormig te word.²⁴ Hulle sou dus uiters bejammerenswaardig wees as hulle hulle harte nie na die hemel ophef, alles wat op die wêreld is, te bowe kom en die huidige voorkoms van dinge oorsteek nie.²⁵ Wanneer hulle aan die ander kant eenmaal hulle koppe bo al die dinge van die wêreld uitgesteek het, selfs al sou hulle bemerk dat goddelose mense se rykdom en ereposisies van krag tot krag gaan en dat hulle groot vrede geniet; as hulle bemerk dat die goddelose oor die prag en praal van al hulle besittings pronk; as hulle sien dat hulle oorloop van alle genietinge; as hulle daarby nog deur hulle goddeloosheid mishandel word, as hulle deur hulle hooghartigheid beledigings moet verduur, as hulle verder deur hulle gierigheid geplunder word, as hulle deur enige moedswilligheid van die mense getreiter word, sal hulle ook onder sulke euwels gemaklik stand hou. Want hulle sal daardie dag voor oë hou waarop die Here sy gelowiges in die rus van sy koninkryk sal opneem, al die trane van hulle oë sal afvee, hulle met ’n kleed van heerlikheid en blydskap sal beklee, hulle met die onuitspreeklike soetheid van sy genietinge sal voed, hulle tot gemeenskap van sy hoogheid sal verhef - kortom: die dag waarop die Here hulle waardig sal ag om in die geluksaligheid te deel.²⁶ Maar Hy sal die goddelose mense wat op aarde van krag tot krag gegaan het, in die grootste skande verwerp. Hy sal hulle genietinge in foltering, hulle gelag en vrolikheid in gehuil en ’n gekners van tande verander. Hy sal hulle vrede met verskriklike gewetenswroeging onrustig maak en hulle wellustigheid met n onuitblusbare vuur straf. Hy sal hulle lewens aan die vromes, wie se lydsaamheid hulle misbruik het, onderwerp. Want dit is volgens Paulus geregtigheid om aan ellendiges en die wat onregverdig verdruk word, verligting te gee en om goddelose mense wat vromes verdruk, te verdruk wanneer die Here Jesus uit die hemel geopenbaar sal word.²⁷ Dit is inderdaad ons enigste troos. As hierdie verligting ons ontneem word, moet ons noodwendig òf moed verloor òf deur die ydele vertroostinge van (hierdie) wêreld tot ons verderf betower word. Want ook die profeet erken dat sy voete gewankel het toe hy hom te lank daarmee besig gehou het om die teenswoordige voorspoed van die goddelose te oordink, en dat hy slegs staande kon bly toe hy die 919 heiligdom van God betree het en sy oë op die uiteinde van die vromes en die goddelose gerig het.²⁸ Om dit saam te vat en af te sluit: die kruis van Christus sal eers uiteindelik in die harte van die gelowiges oor die duiwel, hulle vlees, die sonde en die goddelose seëvier as hulle hulle oë op die mag van sy wederopstanding rig.

6. Поистине дело обстоит так, что все верующие должны быть подобны овцам, обречённым на заклание, чтобы уподобиться своему Главе Иисусу Христу (Рим 8:36). Они были бы безнадёжно несчастны, если бы не устремляли своих помыслов ввысь, дабы преодолеть всё, что в мире, и проникнуть взором за пределы мирского (1 Кор 15:19) [1 Кор 29-32]. И наоборот, если однажды они вознесут свои помыслы над земным, то, когда увидят, что нечестивцы процветают в богатстве и почестях, пребывают в покое, имеют всё что пожелают, живут в наслаждениях и роскоши, более того, когда эти нечестивцы станут обращаться с ними бесчеловечно, подвергать жестокостям и поношению, грабить и всячески обижать, - то даже тогда им будет нетрудно найти утешение ото всех этих зол. Ибо у них перед глазами всегда будет последний день, в который, как они знают, Господь примет своих верных в покой своего Царства, отрёт их слезу, увенчает славой, оденет в праздничные одежды, усладит беспредельной радостью, возвысит до своей высоты - наконец, сделает причастниками своего блаженства (Ис 25:8; Отк 7:17).

Напротив, нечестивцев, возвеличиваемых на земле, Господь подвергнет страшному позору, превратит их наслаждения в тяжкие муки, их смех и радость - в плач и скрежет зубов, мир и покой - в безмерные угрызения совести, короче - повергнет их в вечный огонь и заставит покоряться верующим, к которым они были столь несправедливы [Ис 66:24; Мф 25:41; Лк 19:43; Отк 21:8]69. Ибо праведно (как свидетельствует св. Павел) воздать утешением несчастным и несправедливо гонимым, а злым, оскорбляющим добрых, воздать скорбью в тот день, когда Господь Иисус явится с неба (2 Фес 1:6 сл.).

Таково наше единственное утешение: лишившись его, мы неизбежно пали бы духом или стали обольщаться тщетными и легковесными утешениями, которые привели бы нас к погибели. Ведь даже пророк признаётся, что он едва не пошатнулся, что едва не поскользнулись стопы его, когда он увидел благоденствие нечестивых. И он не сумел уразуметь это, пока не вошёл во святилище Божье, то есть пока не увидел, каков будет конец добрых и нечестивых (Пс 72/73:2 сл.). Кратко заключая изложенное, я говорю, что крест Христов тогда торжествует в сердцах верующих вопреки дьяволу, плоти, греху, смерти и нечестивцам, когда верующие устремляют взоры к созерцанию мощи Христова воскресения.