1. 55 Etsi iam aliqua ex parte docuimus quomodo fides Christum possideat, et per ipsam fruamur eius bonis: hoc tamen adhuc obscurum esset nisi effectuum^a quos sentimus accederet explicatio. Non abs re summa Evangelii statuitur in poenitentia et remissione peccatorum¹. Ergo duobus illis capitibus omissis, ieiuna et mutila erit adeoque prope inutilis quaelibet de fide disputatio. Iam quum utrunque nobis conferat Christus, et untrunque fide consequamur, vitae scilicet novitatem, et reconciliationem gratuitam: ratio et docendi series postulat ut de utroque hoc loco disserere incipiam. || Proximus autem a fide ad poenitentiam nobis erit transitus^b: || quia hoc capite probe cognito, melius patebit quomodo sola fide et mera venia^c iustificetur homo, neque tamen a gratuita iustitiae imputatione separetur realis (ut ita loquar) vitae sanctitas^d. || Poenitentiam vero non modo fidem continuo subsequi, sed ex ea nasci, extra controversiam esse debet^{e 2}. || Quum enim venia et remissio per Evangelii praedicationem ideo^f offeratur, || ut a tyrannide Satanae, peccati iugo, et misera servitute vitiorum liberatus peccator in regnum Dei transeat: certe^g || Evangelii gratiam nemo amplecti potest quin ex erroribus^h vitae prioris in rectam viam se recipiat, totumqueⁱ suum studium applicet ad poenitentiae meditationem^k. Quibus autem videtur fidem potius praecedere poenitentia³ quam ab ipsa manare^l || 56 vel proferri, tanquam fructus ab arbore, nunquam vis eius fuit cognita, || et^a nimium levi argumento ad id sentiendum moventur.

1. Combien que j’ay desja enseigné en partie comment la foy possede Christ, et comment par icelle nous jouissons de ses biens, toutesfois cela seroit encore obscur, si nous n’adjoustions l’explication des fruits et effects que les fideles en sentent en eux. Ce n’est pas sans cause que la somme de l’Evangile est reduite en penitence et remission des pechez. Parquoy en laissant ces deux articles, tout ce qu’on pourra prescher ou disputer de la foy, sera bien maigre et des-bifé, voire du tout inutile. Or puis que Jesus Christ nous donne l’un et l’autre, et que nous obtenons l’un et l’autre par foy: assavoir nouveauté de vie, et reconciliation gratuite, la raison et ordre requierent que je commence à traiter icy des deux. Nous viendrons donques en premier lieu de la foy à penitence: pource qu’ayans droitement cognu ce point, nous pourrons aisé ment appercevoir comment l’homme est justifié par seule et pure acceptation et pardon de ses pechez: et toutesfois que la saincteté reale de vie, comme on dit, n’est point separée de telle imputation gratuite de justice: c’est à dire, que cela s’accorde bien, que nous ne soyons pas sans bonnes œuvres, et toutesfois que nous soyons reputez justes sans bonnes œuvres. Or que la penitence non seulement suyve pas à pas la foy, mais qu’elle en soit produite, nous n’en devons faire nulle doute. Car puis que la remission des pechez est offerte par l’Evangile, afin que le pecheur estant delivré de la tyrannie de Satan, du joug de peché, et de la miserable servitude de ses vices, entre au royaume de Dieu: nul ne peut embrasser la grace de l’Evangile, qu’il ne se retire de ses desbauchemens pour suyvre le droit chemin, et applique tout son estude à se reformer. Ceux qui cuydent que la foy precede la penitence et nient qu’elle en procede comme un fruit et produit de l’arbre, n’ont jamais seu quelle est sa proprieté ou nature, et sont induits à telle fantasie par un argument trop leger.

1. 534 Though we have already shown, in some respect, how faith possesses Christ, and how by means of faith we enjoy his benefits, yet the subject would still be involved in obscurity, unless we were to add a description of the effects which we experience. The substance of the gospel is, not without reason, said to be comprised in “repentance and remission of sins.” Therefore, if these two points be omitted, every controversy concerning faith will be jejune and incomplete, and consequently of little use. Now, since both are conferred on us by Christ, and we obtain both by faith,—that is, newness of life and gratuitous reconciliation,—the regular method of instruction requires me, in this place, to enter on the discussion of both. But our immediate transition will be from faith to repentance; because, when this point is well understood, it will better appear how man is justified by faith alone, and mere pardon, and yet that real sanctity of life (so to speak) is not separated from the gratuitous imputation of righteousness. Now, it ought not to be doubted that repentance not only immediately follows faith, but is produced by it. For since pardon, or remission, is offered by the preaching of the gospel, in order that the sinner, liberated from the tyranny of Satan, from the yoke of sin, and the miserable servitude of his vices, may remove into the kingdom of God,—no one can embrace the grace of the gospel, but he must depart from the errors of his former life, enter into the right way, and devote all his attention to the exercise of repentance. Those who imagine that repentance rather precedes faith, than is produced by it, as fruit by a tree, have never been acquainted with its power, and are induced to adopt that sentiment by a very insufficient argument.

1. Connection of this chapter with the previous one and the subsequent chapters. Repentance follows faith, and is produced by it. Reason. Error of those who take a contrary view.

509 Although we have already in some measure shown how faith possesses Christ, and gives us the enjoyment of his benefits, the subject would still be obscure were we not to add an exposition of the effects resulting from it. The sum of the Gospel is, not without good reason, made to consist in repentance and forgiveness of sins; and, therefore, where these two heads are omitted, any discussion concerning faith will be meager and defective, and indeed almost useless.Now, since Christ confers upon us, and we obtain by faith, both free reconciliation and newness of life, reason and order require that I should here begin to treat of both. The shortest transition, however, will be from faith to repentance; for repentance being properly understood it will better appear how a man is justified freely by faith alone, and yet that holiness of life, real holiness, as it is called, is inseparable from the free imputation of righteousness.¹ That repentance not only always follows faith, but is produced by it, ought to be without controversy (see Calvin in Joann. 1:13). For since pardon and forgiveness are offered by the preaching of the Gospel, in order that the sinner, delivered from the tyranny of Satan, the yoke of sin, and the miserable bondage of iniquity, may pass into 510the kingdom of God, it is certain that no man can embrace the grace of the Gospel without retaking himself from the errors of his former life into the right path, and making it his whole study to practice repentance. Those who think that repentance precedes faith instead of flowing from, or being produced by it, as the fruit by the tree, have never understood its nature, and are moved to adopt that view on very insufficient grounds.

1. Ofschoon wij reeds in zeker opzicht geleerd hebben, hoe het geloof Christus bezit en wij door het geloof zijn goederen genieten, zou dit toch nog duister zijn, indien er niet aan toegevoegd werd een uitlegging van de werkingen, die we gevoelen. Niet ten onrechte wordt de hoofdinhoud van het evangelie gesteld in boetvaardigheid en vergeving der zonden. Wanneer men dus die twee hoofdstukken zou weglaten, zou iedere verhandeling over het geloof nuchter en verminkt zijn en daarom nagenoeg zonder nut. Daar nu Christus ons beide dingen schenkt en wij beide door het geloof verkrijgen, namelijk de vernieuwing des levens en de genadige verzoening, eist de manier en de orde van het onderricht, dat ik over beide op deze plaats aanvang te handelen. En het meest voor de hand zal voor ons liggen de overgang van het geloof naar de boetvaardigheid; want wanneer we dit hoofdstuk goed kennen, zal des te beter blijken, hoe de mens alleen door het geloof en uit louter genade gerechtvaardigd wordt en toch van de genadige toerekening der gerechtigheid de daadwerkelijke heiligheid des levens (om haar zo te noemen) niet,gescheiden wordt. Dat echter de boetvaardigheid niet alleen terstond volgt op het geloof, maar ook daaruit geboren wordt, moet buiten geschil zijn. Want daar de genade en de vergeving door de prediking van het evangelie daarom wordt aangeboden, omdat de zondaar, bevrijd van de tirannie van Satan, het juk der zonde en de ellendige dienstbaarheid der misdrijven, tot het Koninkrijk Gods overga, kan voorzeker niemand de genade des evangelies aanvaarden, zonder dat hij van de dwalingen van zijn vroeger leven zich begeeft op de rechte weg, en al zijn ijver aanwendt tot de overdenking der boetvaardigheid. Zij echter, die menen, dat de boetvaardigheid veeleer aan het geloof voorafgaat dan daaruit voortkomt, of daardoor voortgebracht wordt gelijk de vrucht door de boom, hebben haar kracht nooit gekend en laten zich door een al te licht bewijs tot dit gevoelen brengen.

1. 377Erster Abschnitt: Buße und Glaube (1-2) Die Buße als Folge des Glaubens

Im Bisherigen habe ich zwar bereits zum Teil auseinandergesetzt, wie der Glaube Christus besitzt und wie wir durch ihn seine Güter genießen; aber das würde alles noch undeutlich bleiben, sofern nicht auch eine Darlegung der Wirkungen hinzukäme, die wir erfahren. Es ist nicht verkehrt, wenn man sagt, der Hauptinhalt des Evangeliums bestehe in der Buße und der Vergebung der Sünden. Wollte man also diese beiden Hauptstücke auslassen, so wäre jede Erörterung über den Glauben inhaltslos und verstümmelt, ja schier unnütz! Christus schenkt uns doch beides, und beides erlangen wir auch im Glauben: die Erneuerung des Lebens und die Versöhnung aus Gnaden; der sachliche Zusammenhang und die geordnete Reihenfolge in der Unterweisung erfordert es also, daß ich hier von diesen beiden Lehrstücken zu sprechen beginne.

Zunächst müssen wir aber vom Glauben zur Buße übergehen; haben wir dies Lehrstück recht verstanden, so wird es uns besser klar werden, wieso der Mensch allein durch den Glauben und durch reine Vergebung gerechtfertigt wird und wieso doch von dieser gnadenweisen Anrechnung der Gerechtigkeit die wirkliche Heiligkeit des Lebens - wenn ich mich so ausdrücken darf! - nicht getrennt ist.

Daß aber die Buße alsbald auf den Glauben folgt, ja aus ihm entsteht, das muß außer Zweifel stehen. Vergebung und Lossprechung (von den Sünden) wird ja durch die Verkündigung des Evangeliums so dargeboten, daß der Sünder von der Tyrannei des Satans, vom Joch der Sünde, von der elenden Knechtung unter seine Laster frei wird und in Gottes Reich übergeht; deshalb kann nun niemand die Gnade des Evangeliums annehmen, ohne aus den Irrtümern seines bisherigen Lebens heraus auf den rechten Weg zurückzulenken und all seinen Eifer auf ein ernstes Trachten nach der Buße zu richten.

Einige meinen, die Buße gehe dem Glauben voran, statt aus ihm hervorzugehen oder wie eine Frucht aus dem Baume zu erwachsen; aber diese Leute haben die Kraft der Buße nie und nimmer verstanden und stützen ihre Ansicht auf unzureichende Beweise.

1. Berou is die vrug van die geloof; dwalings in verband hiermee (Afdeling 1 - 4)

Die verband tussen geloof en berou

768 Hoewel ons gedeeltelik geleer het hoe die geloof Christus in besit neem en hoe ons daardeur sy seëninge kan geniet, sou dit tog nog onduidelik gewees het as ons nie ’n verduideliking van die uitwerking² van die geloof wat ons gewaar word, byvoeg nie. Dit is nie sonder rede dat die geheel van die evangelie in berou en sondevergiffenis saamgevat word nie.³ As ons dus hierdie twee hoofpunte agterweë laat, sal enige bespreking van die geloof verskraal en geskend en daarom ook byna nutteloos wees. Aangesien Christus beide vernuwing van ons lewe en onverdiende versoening aan ons gee en ons albei deur die geloof kan verkry, vereis ons metode en die verloop van ons onderwysing dat ek nou begin om albei hier te bespreek. Naas die geloof sal ons ook tot ’n behandeling van berou oorgaan.⁴ As ons immers deeglik van hierdie 769 hoofpunt kennis dra, sal dit beter blyk hoe die mens deur die geloof alleen en deur louter genade⁵ regverdig gemaak word én hoe - om dit so te stel - die daadwerklike heiligheid van die lewe tog nie van die genadige toerekening van geregtigheid geskei kan word nie.⁶ Daar behoort trouens geen geskil daaroor te bestaan dat berou nie alleen onmiddellik op geloof volg nie maar ook dat dit daaruit ontstaan.⁷

Aangesien genade en vergiffenis immers deur die verkondiging van die evangelie aangebied word om die sondaar van die tirannie van die Satan, van die juk van die sonde en van die jammerlike slawerny van sy gebreke te bevry sodat hy na die koninkryk van God kan oorgaan, kan niemand die genade van die evangelie seker aanneem sonder om hom weg van die dwalings van sy vroeëre lewe op die reguit pad te begewe en hom heelhartig daarop toe te lê om oor sy berou na te dink nie.

Mense wat egter die opvatting huldig dat berou aan geloof voorafgaan eerder as dat dit juis daarvandaan kom of soos vrugte deur ’n boom, daardeur voortgebring word,⁸ het die krag daarvan nog nooit geken nie, 770 en hulle word deur ’n te ligte redenasie beînvloed om die opvatting te huldig.

1. Хотя отчасти я уже показал, каким образом вера обладает Христом и как через веру мы пользуемся Его благами, эти предметы останутся непрояснёнными, если мы не рассмотрим их плоды и внутренние перемены, которые под их воздействием ощущают верующие. Содержание Евангелия вполне обоснованно можно свести к покаянию и прощению грехов [Лк 24:47; Деян 5:31]. Поэтому если эти темы оставить в стороне, то любая проповедь или дискуссия о вере будет беспредметной и ущербной, то есть совершенно бесполезной. Но поскольку Иисус Христос дал нам то и другое и поскольку то и другое мы получаем через веру, а именно: обновление жизни и примирение с Богом, даваемые даром, - то я в соответствии со здравым смыслом и порядком изложения должен приступить к рассмотрению обоих этих вопросов.

Сначала мы пойдём от веры к покаянию, так как, получив твёрдое знание на этом пути, мы легко поймём, что человек оправдывается одним лишь принятием Иисуса Христа чистым сердцем и прощением грехов. И однако от такого незаслуживаемого вменения праведности неотделима, что называется, реальная святость жизни. То есть мы не являемся праведными без добрых дел и в то же время объявлены таковыми без них. У нас не должно быть никакого сомнения в том, что покаяние не просто идёт шаг за шагом вслед за верой, а порождается ею. Прощение грехов предложено в Евангелии для того, чтобы грешник, освободившись от тирании сатаны, ига греха и унизительного рабства у своих пороков, вошёл в Царство Божие. Поэтому никто не может принять благодать Евангелия, если не откажется от своих заблуждений, чтобы идти верным путем, и не приложит всё своё усердие к тому, чтобы изменить себя. Те же, кто думает, что покаяние предшествует вере, и отрицает, что оно происходит от неё, как плод от дерева, не знают свойств и природы покаяния и принимают эту фантастическую точку зрения по весьма легковесным основаниям.

2. Christus (inquiunt) et Iohannes in suis concionibus populum ad resipiscentiam primum hortantur: deinde regnum caelorum appropinquasse subiiciunt [Matth. 3. a. 2; Matth. 4. a. 17]. Tale praedicandi mandatum accipiunt Apostoli: talem ordinem sequutus est Paulus, quemadmodum Lucas refert [Act. 20. d. 21]¹. Atqui dum in syllabarum contextu superstitiose haerent, non animadvertunt quo sensu inter se verba illa cohaereant. Nam dum in hunc modum concionantur Christus Dominus et Iohannes, Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum caelorum: annon resipiscendi causam ab ipsa gratia et salutis promissione ducunt? Perinde ergo valent eorum verba acsi dicerent^b, Quoniam appropinquavit regnum caelorum, ideo resipiscite. Nam Matthaeus, ubi sic praedicasse Iohannem narravit [Matth. 3. a. 2], impletum in ipso fuisse Iesaiae vaticinium docet de voce in deserto clamante, Parate viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri [Iesa. 40. a. 3]. Verum apud Prophetam illa vox iubetur a consolatione et laeto nuntio inchoare.² Neque tamen, quum resipiscentiae originem ad fidem referimus, spatium aliquod temporis somniamus quo ipsam parturiat: sed ostendere volumus, non posse hominem poenitentiae serio studere nisi se Dei esse noverit. Dei autem se esse nemo vere persuasus est, nisi qui eius gratiam prius apprehenderit. Sed haec dilucidius in ipso progressu edisserentur. || Fefellit eos forte quod multi conscientiae pavoribus ante domantur, vel formantur ad obsequium, quam imbuti fuerint cognitione gratiae, imo eam gustaverint. Atque hic est initialis timor^c, quem inter virtutes quidam recensent, quia verae et iustae obedientiae propinquum esse cernunt^{d 3}. Sed non hic agitur quam varie nos Christus ad se trahat, vel praeparet ad pietatis studium; tantum dico, nullam rectitudinem posse inveniri ubi non regnat Spiritus ille quem accepit ut eum membris suis communicaret. Deinde, secundum illud Psalmi, Apud te est propitiatio ut timearis [Psal. 130. a. 4]: nemo unquam Deum reverebitur, nisi qui sibi propitium confidet: nemo se 57 ad Legis observationem libenter accinget nisi qui persuasus erit ei placere sua obsequia; quae in ignoscendo et tolerandis vitiis indulgentia, signum est paterni favoris. Quod etiam demonstrat illa Oseae exhortatio, Venite, revertamur ad Iehovam: quia ipse rapuit, et sanabit nos: percussit, et curabit nos [Oseae 6. a. 1.]: quia spes veniae tanquam stimulus additur, ne in suis peccatis torpeant. || Omni autem rationis specie caret eorum deliramentum, qui ut a poenitentia exordiantur, certos dies suis neophytis praescribunt^a per quos se in poenitentiam exerceant: quibus demum transactis, in Evangelicae gratiae communionem ipsos admittunt. De plurimis Anabaptistarum loquor: iis praesertim qui spirituales haberi mire gaudent¹, || eorumque sodalibus Iesuitis², et similibus quisquiliis^b. || Tales scilicet fructus profert spiritus ille vertiginis, ut poenitentiam, quae in totam vitam proroganda est homini Christiano, paucis dieculis terminet.

2. Jesus Christ, disent-ils, et sainct Jean Baptiste ont premierement exhorté le peuple à repentance en leurs sermons, et puis ont annoncé que le royaume des cieux estoit prochain (Matth. 3:2; 4:17). Ils alleguent aussi que telle et semblable commission a esté donnée aux Apostres: et que sainct Paul, selon le recit de sainct Luc, proteste d’avoir suyvy cest ordre (Act. 20:21). Mais en s’amusant aux syllabes, ils ne regardent pas en quel sens et avec quelle liayson ces mots se doyvent prendre. Car quand Jesus Christ et Jean Baptiste font ceste exhortation, Repentez vous, veu que le royaume de Dieu est approché: ne deduisent-ils pas la cause de repentance, de ce que Jesus Christ nous presente grace et salut? Parquoy ces parolles valent autant comme s’ils disoient, Puis que le royaume de Dieu est approché, à ceste cause faites penitence. Mesme sainct Matthieu, ayant recité ceste predication de sainct Jean, dit qu’en cela a esté accomplie la prophetie d’Isaie touchant la voix qui crie au desert, Preparez la voye au Seigneur, dressez lui ses sentiers (Is. 40:3). Or l’ordre du Prophete est, que ceste voix doit commencer par consolation et joyeuse nouvelle. Neantmoins quand nous disons que l’origine de repentance vient de foy, nous ne songeons point qu’il faille quelque espace de temps auquel il faille qu’elle soit engendrée: mais nous voulons signifier que l’homme ne se peut droitement adonner à repentance, sinon qu’il se recognoisse estre à Dieu. Or nul ne se peut resoudre estre à Dieu, sinon qu’il ait premierement recogneu sa grace. Mais ces choses seront plus clairement deduites en la procedure. Possible qu’ils se sont trompez en ce que plusieurs sont domtez par les effrois de leur conscience, ou induits et façonnez à se renger au service de Dieu, devant qu’avoir cogneu sa grace, mesmes devant que l’avoir goustée. Et c’est une crainte comme on la voit aux petis enfans, qui ne sont point gouvernez par raison: toutesfois aucuns la tiennent pour vertu, d’autant qu’ils la voyent approcher de la vraye obeissance, à laquelle elle prepare les hommes. Mais il n’est pas icy question d’enquerir en combien de sortes Jesus Christ nous attire à soy, ou nous dispose à une droite affection de pieté: seulement je dy qu’on ne peut trouver nulle droiture sinon où l’Esprit qu’il a receu pour le communiquer à ses membres, a son regne. Je dy aussi secondement, suyvant la doctrine du Pseaume, assavoir que Dieu est propice afin qu’on le craigne (Ps. 130:4): que jamais homme ne luy portera telle reverence qu’il doit, qu’il ne se fie en la clemence et bonté d’iceluy: et que nul ne sera jamais bien deliberé à garder la Loy, s’il n’est persuadé que celuy auquel il sert a son service agreable. Or ceste facilité de laquelle Dieu use envers nous, est un signe de sa faveur paternelle. Ce qu’aussi monstre l’exhortation d’Osée, Venez, retournons à l’Eternel: car s’il a destruit, il nous guairira: s’il a frappé, il nous donnera santé (Osée 6:1). Nous voyons en ces mots, que l’esperance d’obtenir pardon doit servir d’esperon aux pecheurs, afin qu’ils ne croupissent point en leurs fautes. Au reste, ceux qui inventent une nouvelle maniere de Chrestienté: c’est que pour recevoir le Baptesme on ait certains jours auxquels on s’exerce en penitence, devant qu’estre receus à communiquer à la grace de l’Evangile, n’ont nulle apparence en leur erreur et folie. Je parle de plusieurs Anabaptistes, et principalement de ceux qui appetent estre dits spirituels, et telle racaille comme sont les Jesuites et autres sectes. Mais ce sont les fruits que produit cest esprit de phrenesie, d’ordonner quelque peu de jours à faire penitence, laquelle doit estre continuée de l’homme Chrestien toute sa vie.

2. 535 They argue that Jesus Christ and John the Baptist, in their preaching, first exhort the people to repentance; and afterwards add, that “the kingdom of heaven is at hand;”¹⁶⁰⁸ that thus the apostles were commanded to preach, and that this (according to the account of Luke)¹⁶⁰⁹ was the method followed by Paul. But they superstitiously attend to the connection of the syllables, and disregard the sense and coherence of the words. For when Christ and John preach in this manner, “Repent, for the kingdom of heaven is at hand,”¹⁶¹⁰ do they not derive an argument for repentance from grace itself, and the promise of salvation? The meaning of their language, therefore, is just as though they had said, Since the kingdom of heaven is at hand, therefore repent. For Matthew, having related that John preached in this manner, informs us, that in him was accomplished the prediction of Isaiah concerning “the voice of one crying in the wilderness, Prepare ye the way of the Lord, make his paths straight.” But, in the prophet, that voice is commanded to begin with consolation and glad tidings.¹⁶¹¹ Yet, when we speak of faith as the origin of repentance, we dream not of any space of time which it employs in producing it; but we intend to signify, that a man cannot truly devote himself to repentance, unless he knows himself to be of God. Now, no man is truly persuaded that he is of God, except he has previously received his grace. But these things will be more clearly discussed as we proceed. This circumstance, perhaps, has deceived them—that many are overcome or led to obedience by terrors of conscience, before they have imbibed a knowledge of grace, or have even tasted it. And this is the initial fear, which some number among the graces, because they perceive it to be nearly connected with true and righteous obedience. But we are not inquiring, at present, in how many ways Christ draws us to himself, or prepares us for the practice of piety: only I assert, that no rectitude can be found but where that Spirit reigns, whom he has received in order to communicate him to his members. In the next place, according to this passage in the Psalms, “There is forgiveness with thee, that thou mayest be feared,”¹⁶¹² no man will ever reverence God, but he who confides in his being propitious to him: no man will cheerfully devote himself to the observance of his law, but he who is persuaded that his services are pleasing to him: and this indulgence in pardoning us, and bearing with our faults, is an evidence of his paternal favour. The same also appears from this exhortation of Hosea, “Come, and let us return unto the Lord; for he hath torn, and he will heal 536 us; he hath smitten, and he will bind us up;”¹⁶¹³ because the hope of pardon is added as a stimulus, to prevent them from being stupefied in their sins. But there is not the least appearance of reason in the notion of those who, in order to begin with repentance, prescribe to their young converts certain days, during which they must exercise themselves in repentance; after the expiration of which, they admit them to the communion of evangelical grace. I speak of many of the Anabaptists, especially of those who wonderfully delight in being accounted spiritual; and their companions, the Jesuits, and other such worthless men. Such are the effects produced by that spirit of fanaticism, that it terminates repentance within the limits of a few short days, which a Christian ought to extend throughout his whole life.

2. Their First Objection. Answer. In what sense the origin of Repentance ascribed to Faith. Cause of the erroneous idea that faith is produced by repentance. Refutation of it. The hypocrisy of Monks and Anabaptists in assigning limits to repentance exposed.

Christ and John, it is said, in their discourses first exhort the people to repentance, and then add, that the kingdom of heaven is at hand (Mt. 3:2; 4:17). Such too, is the message which the Apostles received and such the course which Paul followed, as is narrated by Luke (Acts 20:21). But clinging superstitiously to the juxtaposition of the syllables, they attend not to the coherence of meaning in the words. For when our Lord and John begin their preaching thus“Repent, for the kingdom of heaven is at hand,” (Mt. 3:2), do they not deduce repentance as a consequence of the offer of grace and promise of salvation? The force of the words, therefore, is the same as if it were said, As the kingdom of heaven is at hand, for that reason repent. For Matthew, after relating that John so preached, says that therein was fulfilled the prophecy concerning the voice of one crying in the desert, “Prepare ye the way of the Lord, make straight in the desert a highway for our God,” (Isaiah 40:3). But in the Prophet that voice is ordered to commence with consolation and glad tidings. Still, when we attribute the origin of repentance to faith, we do not dream of some period of time in which faith is to give birth to it: we only wish to show that a man cannot seriously engage in repentance unless he know that he is of God. But no man is truly persuaded that he is of God until he have embraced his offered favor. These things will be more clearly explained as we proceed. Some are perhaps misled by this, that not a few are subdued by terror of conscience, or disposed to obedience before they have been imbued with a knowledge, nay, before they have had any taste of the divine favor (see Calvin in Acts 20:21). This is that initial fear¹ which some writers class among the virtues, because they think it approximates to true and genuine obedience. But we are not here considering the various modes in which Christ draws us to himself, or prepares us for the study of piety: All I say is, that no righteousness can be found where the Spirit, whom Christ received in order to communicate it to his members, reigns not. Then, according to the passage in the Psalms, “There is forgiveness with thee, that thou mayest be feared,”(Psalm 130:4), no man will ever reverence God who does not trust that God is propitious to him, no man will ever willingly set himself to observe the Law who is not persuaded that his services are pleasing 511to God. The indulgence of God in tolerating and pardoning our iniquities is a sign of paternal favor. This is also clear from the exhortation in Hosea, “Come, and let us return unto the Lord: for he has torn, and he will heal us; he has smitten, and he will bind us up,” (Hos. 6:1); the hope of pardon is employed as a stimulus to prevent us from becoming reckless in sin. But there is no semblance of reason in the absurd procedure of those who, that they may begin with repentance, prescribe to their neophytes certain days during which they are to exercise themselves in repentance, and after these are elapsed, admit them to communion in Gospel grace. I allude to great numbers of Anabaptists, those of them especially who plume themselves on being spiritual, and their associates the Jesuits, and others of the same stamp. Such are the fruits which their giddy spirit produces, that repentance, which in every Christian man lasts as long as life, is with them completed in a few short days.

2. Christus, zeggen zij, en Johannes vermanen in hun prediking het volk eerst tot boetvaardigheid; daarna voegen zij er aan toe, dat het Koninkrijk der hemelen nabij gekomen is (Matt. 3:2; 4:17) Een dergelijke predikopdracht krijgen de apostelen; een dergelijke orde heeft Paulus gevolgd, gelijk Lucas verhaalt (Hand. 20:21) Maar terwijl ze met bijgelovigheid blijven hangen aan de samenhang der lettergrepen, bemerken ze niet, in welke zin die woorden onderling saamhangen. Want wanneer de Here Christus en Johannes op deze wijze prediken: Bekeert u, want het Koninkrijk der hemelen is nabij gekomen, nemen ze dan niet de oorzaak om boetvaardig te zijn, juist uit de genade en de belofte der zaligheid? Hun woorden hebben dus dezelfde kracht alsof ze zeiden: aangezien het Koninkrijk der hemelen nabij gekomen is, daarom bekeert u. Want wanneer Mattheüs (Matt. 3:2) verteld heeft, dat Johannes zo gepredikt heeft, leert hij, dat in hem de profetie van Jesaja vervuld is aangaande de stem die in de woestijn roept: "Bereidt de weg des Heren, maakt de paden onzes Godes recht" (Jes. 40:3) Maar bij de profeet krijgt die stem het bevel te beginnen met vertroosting en blijde boodschap. Maar wanneer wij zeggen, dat de oorsprong der boetvaardigheid in het geloof ligt, dromen wij toch niet van een tijdsruimte, in welke het geloof bezig is haar te baren, maar wij willen alleen aantonen, dat de mens zich niet met ernst op de boetvaardigheid kan toeleggen, tenzij hij weet, dat hij God toebehoort. En niemand is waarlijk overtuigd God toe te behoren, dan alleen hij, die eerst zijn genade heeft aangegrepen. Maar dit zal in de voortgang duidelijker uiteengezet worden. Dit bedriegt hen wellicht, dat velen door de angst der consciëntie eerder bedwongen of tot gehoorzaamheid gevormd worden dan ze de kennis der genade ontvangen hebben of er zelfs maar een proef van gehad hebben. En dit is de begin vrees, welke sommigen onder de deugden rekenen, omdat zij zien, dat ze de ware en rechte gehoorzaamheid nabij komt. Maar het gaat er hier niet over, op hoe verschillende wijzen Christus ons tot zich trekt, of voorbereidt tot de oefening der vroomheid. Ik zeg slechts, dat er geen oprechtheid kan gevonden worden, waar die Geest niet heerst, die Hij ontvangen heeft om Hem aan zijn leden mede te delen. Vervolgens, naar het woord van de Psalm (Ps. 130:4) "Bij U is vergeving, opdat Gij gevreesd wordt", zal niemand ooit God met eerbied vrezen, dan wie vertrouwt, dat Hij hem genadig is; niemand zal zich gaarne aangorden tot de onderhouding der wet, dan wie overtuigd is, dat zijn gehoorzaamheid Hem behaagt; welke goedertierenheid in het vergeven en verdragen der zonden een teken is van zijn Vaderlijke gunst. Dat bewijst ook de aansporing van Hosea (Hos. 6:1) "Komt, laat ons wederkeren tot de Here, want Hij heeft weggerukt en Hij zal ons genezen; Hij heeft geslagen en Hij zal ons verzorgen"; want de hoop op vergeving wordt als een prikkel toegevoegd, opdat ze in hun zonden niet ongevoelig zouden worden. Elke schijn van redelijkheid mist de dwaasheid van hen, die, om met de boetvaardigheid te beginnen, hun nieuwelingen bepaalde dagen voorschrijven, gedurende welke zij zich in de boetvaardigheid moeten oefenen; en hen na verloop van die dagen tot de gemeenschap van de evangelische genade toelaten. Ik spreek hier van de meesten der Wederdopers, voornamelijk van hen, die er zich wonderlijk in verheugen voor geestelijken gehouden te worden, en van hun metgezellen, de Jezuïeten, en dergelijk uitvaagsel. Zulke vruchten brengt die geest der duizeling voort, dat hij de boetvaardigheid, die door een Christenmens over zijn ganse leven moet uitgestrekt worden, insluit binnen de grenzen van weinige daagjes.

2. Die Buße hat ihren Grund im Evangelium, das der Glaube ergreift

Die Vertreter der letztgenannten Ansicht behaupten nun, Christus und Johannes der Täufer hätten in ihren Reden zuerst das Volk zur Buße aufgefordert, und erst dann hätten sie auch zugefügt: „Das Himmelreich ist nahe herbeigekommen“ (Matth. 3,2; 4,17). Der gleiche Auftrag ist nach ihrem Hinweis auch den Aposteln für ihre Predigt mitgegeben worden; auch Paulus ist dieser Regel gefolgt, wie Lukas berichtet (Apg. 20,21). Aber sie klammern sich dabei abergläubisch an die äußerliche Reihenfolge der Silben und achten nicht darauf, in welchem Sinn diese untereinander zusammenhängen. Wenn nämlich der Herr Christus und Johannes bei ihrer Predigt ausrufen: „Tut Buße; denn das Himmelreich ist nahe herbeigekommen“, so sehen sie doch gerade in der Gnade und der Heilsverheißung den Grund für die Buße! Was sie sagen, ist genau dasselbe, als wenn sie sich ausdrückten: Da das Himmelreich nahe herbeigekommen ist, so tut Buße! Das macht uns auch Matthäus deutlich: er berichtet, wie Johannes in dieser Welt gepredigt hat, und dann erklärt er, in ihm sei die Weissagung des Jesaja in Erfüllung gegangen: „Es ist eine Stimme eines Predigers in der Wüste. Bereitet dem Herrn den Weg, macht auf dem Gefilde eine ebene Bahn unserem Gott“ (Jes. 40,3). Bei dem Propheten aber bekommt diese „Stimme“ den Auftrag, mit dem Trost und der fröhlichen Botschaft zu beginnen!

378 Wenn ich nun aber den Ursprung der Buße im Glauben suche, so bedeutet das doch nicht, daß ich mir etwa einen Zeitabstand zwischen beiden erträumte, in welchem der Glaube die Buße hervorbrachte; ich will nur darlegen, daß der Mensch nicht ernstlich nach der Buße trachten kann, wenn er nicht weiß, daß er Gottes Eigentum ist. Die Gewißheit, Gottes Eigentum zu sein, kann aber nur der erlangen, der zuvor seine Gnade ergriffen hat. Doch dies wird im Laufe der Erörterung noch deutlicher werden.

Was jene Täuschung (hinsichtlich der Aufeinanderfolge von Glauben und Buße) hervorgerufen hat, mag auch die Beobachtung gewesen sein, daß viele Menschen von den Schrecken des Gewissens bezwungen und zum Gehorsam gebracht werden, bevor sie eine Erkenntnis der Gnade erlangt, ja auch nur von ihr gekostet haben. Das ist nun eine solche Furcht, wie sie Anfänger haben; einige wollen sie gar zu den Tugenden rechnen, weil sie sehen, daß sie dem wahren, rechten Gehorsam immerhin nahekommt. Aber hier handelt es sich ja nicht darum, auf wie verschiedene Weise uns Christus zu sich zieht oder auf das Trachten nach Frömmigkeit vorbereitet; ich sage nur das Eine: es ist keine Aufrichtigkeit zu finden, bei der nicht der Heilige Geist das Regiment führt, den Christus empfangen hat, um ihn seinen Gliedern mitzuteilen. Auch wird ja nach dem Psalmwort: „Bei dir ist die Vergebung, daß man dich fürchte“ (Ps. 130,4), nur der wirklich Gott fürchten, der darauf vertraut, daß er ihm gnädig ist; nur der wird sich willig aufmachen, um das Gesetz zu beobachten, der die Gewißheit hat, daß sein Dienst Gott wohlgefällt. Und dabei ist die Nachsicht, mit der Gott unsere Laster vergibt und trägt, ein Zeichen seiner väterlichen Gunst. Das zeigt uns auch ein Mahnwort des Hosea: „Kommt, wir wollen wieder zum Herrn; denn er hat uns zerrissen, er wird uns auch heilen; er hat uns zerschlagen, er wird uns auch verbinden“ (Hos. 6,1). Da wird die Hoffnung auf die Vergebung als ein Antrieb hinzugesetzt, damit das Volk nicht in seinen Sünden verstumpfe.

Jeden Schein einer Begründung entbehrt aber der Wahnwitz solcher Leute, die, um ja mit der Buße einen Anfang zu machen, ihren Neulingen im Glauben bestimmte Tage vorschreiben, an denen sie sich in der Buße üben sollen, und sie erst dann in die Gemeinschaft an der Gnade des Evangeliums aufnehmen wollen, wenn diese Tage vorbei sind. Ich spreche hier von den meisten der Wiedertäufer, besonders von denen, die sich wunderbar darin gefallen, für „geistlich“ gehalten zu werden, ferner auch von ihren Genossen, den Jesuiten, und ähnlichem Auswurf. Solche Früchte bringt nämlich jener Schwindelgeist, daß man die Buße, die ein Christenmensch sein Leben lang zu üben hat, auf wenige Lage beschränkt.

2. ‘Berei die weg van die Here; maak die paaie van ons God reguit’

“Christus en Johannes,” sê hulle, “spoor die volk in hulle preke eers aan om hulle te bekeer.⁹ Daarna voeg hulle by dat die koninkryk van die hemel naby gekom het.¹⁰ Die apostels ontvang ook die opdrag om so te preek. En soos Lukas vertel, is dit ook die volgorde wat Paulus gevolg het.”¹¹ Terwyl hulle egter bygelowig op die samehang van die lettergrepe vassteek, merk hulle nie op wat die betekenis is waarin die woorde onderling saamhang nie. Want wanneer die Here Christus en Johannes  op hierdie trant preek: “Bekeer julle, want die koninkryk van die hemel het naby gekom”,¹² lei hulle dan nie juis die rede vir hulle bekering uit die genade en die belofte van saligheid¹³ af nie?. Hulle woorde het dus net soveel krag asof hulle gesê het: “Omdat die koninkryk van die hemel naby gekom het, bekeer julle daarom.” Want wanneer Matteus vertel dat Johannes so gepreek het,¹⁴ leer hy dat Jesaja se profesie in hom vervul is.

Die profesie het gehandel oor ’n stem wat in die woestyn roep: “Berei die weg van die Here; maak die paaie van ons God reguit”.¹⁵ In die (boek van die) profeet word die stem trouens gelas om met vertroosting en ’n blye boodskap te begin.¹⁶

Hoewel ons die oorsprong van die bekering tot die geloof terugvoer, droom ons tog nie dat daar ’n bepaalde tydstip is waarop die geloof bekering teweegbring nie. Ons bedoeling is net om aan te toon dat niemand sy berou ernstig kan opneem as hy nie weet dat hy aan God behoort nie. Niemand is egter waarlik daarvan oortuig dat hy aan God behoort, tensy hy vooraf God se genade verkry het nie.¹⁷ Maar dit sal 771 algaande duideliker uiteengesit word. Miskien het dit hulle om die bos gelei dat baie mense deur die vrees van hulle gewete beteuel of gevorm word om onderdanig te wees nog voordat hulle kennis van sy genade opgedoen het, ja, nog voordat hulle dit kon smaak. En dit is die aanvanklike vrees¹⁸ wat sommiges as deugde beskou, omdat hulle merk dat dit na aan ware en opregte gehoorsaamheid kom.¹⁹ Maar dit gaan hier nie om die verskeidenheid maniere waarop Christus ons na Hom toe trek of hoe Hy ons voorberei om ons vir godsvrug te beywer nie. Ek sê slegs dat dáár geen opregtheid gevind kan word waar die Gees wat Christus ontvang het om met sy lede te deel, nie heers nie. Verder is daar in die psalm die volgende: “By U is daar vergewing, sodat U gevrees mag word”.²⁰ Niemand sal God ooit vrees tensy hy vertrou dat God hom genadig is nie; niemand sal gewillig en bereid wees om die wet te gehoorsaam tensy hy daarvan oortuig is dat sy gehoorsaamheid God behaag nie. Sy sagmoedigheid wat in die vergewing en verdraagsaamheid van ons sondes voorkom, is ’n teken van sy vaderlike guns. Hosea se aansporing bewys dit ook. Hy sê: “Kom, laat ons terugkeer tot die Here, want Hy het ons verskeur en sal ons genees; Hy het geslaan en sal ons gesond maak”.²¹ Die hoop op genade word trouens as ’n prikkel bygevoeg om te verhoed dat hulle in hulle sondes verstar.

Sekere mense se waansinnigheid is ook sonder ’n sweem van redelikheid. Hulle skryf aan hulle nuwelinge²² wat met berou wil begin, bepaalde dae voor om berou te beoefen.²³ Wanneer dit dan uiteindelik afgehandel is, laat hulle hulle toe om aan die genade van die evangelie deel te neem. Ek praat nou van die meeste Wederdopers en veral van die wat verbasend bly is as hulle as geestelikes beskou word,²⁴ en hulle 772 bloedbroers die Jesuïete²⁵ en dergelike uitvaagsels. Natuurlik is dit die vrug wat ’n gees wat in ’n beswyming is, voortbring om die berou wat ’n Christen oor sy hele lewe moet beoefen, tot ’n paar daggies te beperk.²⁶

2. Эти люди говорят, что Иисус Христос и Иоанн Креститель в своих проповедях сначала призывали людей к покаянию и лишь затем возвещали, что приблизилось Царство Небесное (Мф 3:2; 4:17). Они ссылаются также на то, что подобный порядок был принят и апостолами, о чём, согласно св. Луке, заявляет св. Павел (Деян 20:21). Но, играя словами, они не замечают, в каком смысле и в какой связи следует эти слова воспринимать. Когда Иисус Христос и Иоанн Креститель обращаются с призывом: «Покайтесь, ибо приблизилось Царство Небесное», - то не видят ли они сами причину покаяния в том, что Иисус Христос предло­жил нам милость и спасение? Эти слова следует понимать так, как если бы они сказали: «Поскольку Царство Небесное приблизилось, то покайтесь». Св. Матфей, излагая проповедь Иоанна Крестителя, говорит, что в ней исполнилось пророчество Исаии о гласе вопиющего в пустыне: «Приготовьте путь Господу, прямыми сделайте в степи стези Богу нашему» (Ис 40:3). Порядок изложения у пророка таков, что этот голос начинает с возвещения примирения и Радостной вести. Однако когда мы говорим, что источник покаяния - в вере, мы не имеем в виду, что для его зарождения необходимо какое-то время. Мы лишь хотим сказать, что человек не может непосредственно предать себя Богу, пока не осознает, что он принадлежит Ему. А осознать это невозможно, если прежде не познать благодать Бога. Эту тему мы детально рассмотрим в дальнейшем изложении.

Возможно, люди просто обманываются, полагая, что многие бывают понуждаемы муками совести или расположены к служению Богу прежде, чем познают Его благодать или хотя бы почувствуют её. Но это тот страх, который мы видим у маленьких детей, не руководствующихся разумом. Тем не менее, некоторые считают его добродетелью, так как он приближает и готовит людей к подлинному послушанию. Но сейчас речь не о том, чтобы исследовать, какими разнообразными способами Иисус Христос привлекает нас к Себе и предрасполагает к подлинному благочестию. Я лишь утверждаю, что не может быть никакой праведности там, где не царит Дух, Которого получил Христос, чтобы передать Своим верным.

Далее, в соответствии с поучением псалма, что милость Бога дана нам для того, чтобы мы благоговели перед Ним (Пс 129/130:4), я утверждаю, что никогда человек не будет должным образом почитать Бога, если он не полагается на Его великодушие и доброту, и что никто не будет добровольно соблюдать Закон, если не убедится, что Тому, Кому он служит, приятно его служение. Мягкость, которую проявляет к нам Бог, является знаком Его отеческой милости. Об этом свидетельствует призыв Осии: «Пойдём и возвратимся к Господу! ибо Он уязвил - и Он исцелит нас, поразил - и перевяжет наши раны» (Ос 6:1). Здесь мы видим, что надежда получить прощение должна быть словно шпорой для грешников, чтобы они не коснели в своих грехах.

В безумное, лишённое всяких здравых оснований заблуждение впадают те, кто изобретает новый род христианства, утверждая, что перед принятием Крещения следует несколько дней приносить покаяние, и только тогда можно приобщиться к благодати Евангелия. Я говорю об анабаптистах и прежде всего о называющих себя духовными, а также о всяких негодяях, вроде иезуитов и прочих сектантов. Это плоды их ветреного, сбившегося с пути духа - уделять несколько дней покаянию, которое у христианина должно длиться всю жизнь.

3. Caeterum^c || de poenitentia docti quidam viri, longe etiam ante haec tempora, quum iuxta Scripturae regulam simpliciter et sincere loqui vellent, dixerunt constare duabus partibus, mortificatione et vivificatione.³ Mortificationem interpretantur animae dolorem, et terrorem ex agnitione peccati et sensu iudicii Dei conceptum.⁴ Ubi enim quis in veram peccati cognitionem adductus est, tum vere peccatum odisse et execrari incipit: tum sibiipsi^d ex animo displicet, miserum se et perditum fatetur, et alium se esse optat. Adhaec ubi sensu aliquo iudicii Dei tactus est (alterum enim ex altero protinus sequitur) tum vero perculsus ac consternatus iacet, humiliatus ac deiectus tremit, animum despondet, desperat. Haec prior poenitentiae pars, quam vulgo Contritionem dixerunt.⁵ Vivificationem interpretantur consolationem quae ex fide nascitur: ubi scilicet homo, peccati conscientia prostratus, ac Dei timore perculsus, postea in Dei bonitatem, in misericordiam, gratiam, salutem, quae est per Christum, respiciens, sese erigit, respirat, animum colligit, et velut e^e morte in vitam redit.⁶ || Ac voces quidem istae, si 58 modo recta constet interpretatio, vim poenitentiae satis commode exprimunt: sed quod vivificationem accipiunt pro laetitia quam recipit animus ex perturbatione et metu sedatus¹, non assentior: quum potius sancte pieque vivendi studium significet, quod oritur ex renascentia: quasi diceretur hominem sibi mori ut Deo vivere incipat.

3. Aucuns hommes savans par cy devant long temps, voulans simplement et purement parler de penitence selon la reigle de l’Escriture, ont dit qu’elle consistoit en deux parties: c’est assavoir mortification et vivification. Et interpretent mortification, une douleur et terreur de cœur qui se conçoit par la cognoissance de peché, et le sentiment du jugement de Dieu. Car quand quelcun est amené à la vraye cognoissance de son peché, adonc il commence à le hair et detester: adonc vrayement il se deplaist en son cœur, et se confesse miserable et confus, il se souhaitte estre autre qu’il n’est. Outre, quand il est touché du sentiment du jugement de Dieu (car l’un incontinent s’ensuit de l’autre) lors humilié, espovanté et abbattu, il tremble et se desconforte, et pert toute esperance. Voila la premiere partie de penitence, qui est appellée Contrition. Ils interpretent la vivification, estre une consolation produite de la foy: c’est quand l’homme confondu par la conscience de son paché, et espovanté de la crainte de Dieu, jettant son regard sur, la bonté et misericorde d’iceluy, sur la grace et salut qui est en Jesus Christ, se releve, respire, reprend courage, et quasi retourne de mort en vie. Or ces deux mots, quand ils seroyent bien interpretez, expriment assez bien que c’est de penitence: mais en ce que telles gens exposent Vivification estre la joye que reçoit une ame quand elle est appaisée de ses troubles et angoisses, je ne m’accorde point avec eux: d’autant qu’il faudroit plustost en cest endroit prendre ce mot pour une affection de bien et sainctement vivre, comme s’il estoit dit que l’homme meurt à soy pour vivre à Dieu: et c’est le renouvellement dont nous avons parle.

3. But concerning repentance, some learned men, in times very remote from the present, desiring to express themselves with simplicity and sincerity according to the rule of the Scripture, have said that it consists of two parts—mortification and vivification. Mortification they explain to be the sorrow of the mind, and the terror experienced from a knowledge of sin and a sense of the Divine judgments. For when any one has been brought to a true knowledge of sin, he then begins truly to hate and abhor it; then he is heartily displeased with himself, confesses himself to be miserable and lost, and wishes that he were another man. Moreover, when he is affected with some sense of the Divine judgment, (for the one immediately follows the other,) then, indeed, he is stricken with consternation, he trembles with humility and dejection, he feels a despondency of mind, he falls into despair. This is the first part of repentance, which they have generally styled contrition. Vivification they explain to be the consolation which is produced by faith; when a man, after having been humbled with a consciousness of sin, and stricken with the fear of God, afterwards contemplates the goodness of God, and the mercy, grace, and salvation bestowed through Christ, rises from his depression, feels himself re-invigorated, recovers his courage, and as it were returns from death to life. These terms, provided they be rightly understood, are sufficiently adapted to express the nature of repentance; but when they explain vivification of that joy which the mind experiences after its perturbations and fears are allayed, I cannot coincide with them; since it should rather signify an ardent desire and endeavour to live a holy and pious life, as though it were said, that a man dies to himself, that he may begin to live to God.

3. A second opinion concerning repentance considered.

Certain learned men, who lived long before the present days and were desirous to speak simply and sincerely according to the rule of Scripture, held that repentance consists of two parts, mortification and quickening. By mortification they mean, grief of soul and terror, produced by a conviction of sin and a sense of the divine judgment. For when a man is brought to a true knowledge of sin, he begins truly to hate and abominate sin. He also is sincerely dissatisfied with himself, confesses that he is lost and undone, and wishes he were different from what he is. Moreover, when he is touched with some sense of the divine justice (for the one conviction immediately follows the other), he lies terrorstruck and amazed, humbled and dejected, desponds and despairs. This, which they regarded as the first part of repentance, they usually termed contrition. By quickening they mean, the comfort which is produced by faith, as when a man prostrated by a consciousness of sin, and smitten with the fear of God, afterwards beholding his goodness, and the mercy, grace, and salvation obtained through Christ, looks up, begins to breathe, takes courage, and passes, as it were, from death unto life. I admit that these terms, when rightly interpreted, aptly enough express the power of repentance; only I cannot assent to their using the term quickening, for the joy which the soul feels after being calmed from perturbation and fear. It more properly means, that desire of pious and holy living which springs from the new birth; as if it were said, that the man dies to himself that he may begin to live unto God.

3. Verder hebben over de boetvaardigheid sommige geleerde mannen, ook lang voor deze tijd, terwijl ze naar de regel der Schrift eenvoudig en oprecht wilden spreken, gezegd, dat ze bestaat in twee stukken, namelijk in de doding en de levendmaking. Onder doding verstaan ze de smart en de angst der ziel, die voortkomt uit de kennis der zonde en het gevoel van Gods oordeel. Want wanneer iemand tot de ware kennis der zonde gebracht is, dan begint hij waarlijk de zonde te haten en te verfoeien, dan mishaagt hij zichzelf van harte, erkent, dat hij ellendig en verloren is en wenst, dat hij een ander mens moge zijn. Wanneer hij daarenboven aangeraakt is door enig gevoel van Gods oordeel (want het een volgt terstond uit het ander), dan ligt hij verslagen en ternedergeworpen, hij siddert vernederd en terneergeslagen, hij geeft de moed op en wanhoopt. Dit is het eerste stuk der boetvaardigheid, hetwelk zij gemeenlijk verbrijzeling noemden. Onder levendmaking verstaan zij de vertroosting, die uit het geloof geboren wordt; wanneer namelijk de mens, door het bewustzijn der zonde ternedergeworpen en door de vrees voor God verslagen, later, ziende op de barmhartigheid, genade en zaligheid, die is door Christus, zich opricht, herademt, weer moed vat, en als het ware uit de dood tot het leven weerkeert. En die woorden drukken, wanneer slechts de juiste uitlegging vaststaat, de kracht der boetvaardigheid voldoende en naar behoren uit; maar dat ze onder de levendmaking verstaan de blijdschap, die het gemoed ontvangt, wanneer het na de beroering en de vrees tot kalmte gekomen is, daarin ben ik het niet met hen eens; immers zij duidt veeleer aan de begeerte om heilig en vroom te leven, welke ontstaat uit de wedergeboorte; alsof men zeide, dat mens zichzelf sterft, opdat hij Gode beginne te leven.

3. Zweiter Abschnitt: Halbrichtige Vieserisbestimmungen der Buße (3-4). Abtötung und Neubelebung

Einige gelehrte Männer haben nun lange vor dieser Zeit in der Absicht, von der Buße nach der Regel der Schrift schlicht und klar zu reden, den Satz ausgesprochen, sie bestehe aus zwei Stücken: Abtötung und Lebendigmachung.

Unter „Abtötung“ (mortificatio) verstehen sie den Schmerz der Seele und das Erschrecken, das aus der Erkenntnis der Sünde und aus dem Empfinden des Zorns Gottes entsteht. Sobald nämlich jemand zur wahren Erkenntnis der Sünde gebracht ist, fängt er auch an, die Sünde wirklich zu hassen und zu verabscheuen, dann mißfällt er sich selbst von Herzen, gesteht, daß er elend und verloren ist, und begehrt, ein anderer Mensch zu werden. Sobald ihn dann ein Empfinden des Gerichtes Gottes erfaßt - denn dies Zweite folgt von selbst aus dem Ersten! - dann liegt er erschüttert und zerschmettert am Boden, erzittert in Demut und Beugung, verzagt und verzweifelt. Das ist der erste Teil der Buße, den man auch gewöhnlich Zerknirschung (contritio) nennt.

Unter „Lebendigmachung“ (vivificatio) versteht man den Trost, der aus dem Glauben zu uns kommt: da darf nämlich der Mensch, den das Bewußtsein der Sünde zu Boden geworfen, die Furcht Gottes erschüttert hat, hernach auf Gottes Güte, Barmherzigkeit und Gnade schauen, auf das Heil, das durch Christus geschieht; 379 da richtet er sich auf, schöpft Atem, faßt wieder Mut und kommt sozusagen vom Tode ins Leben!

Diese beiden Ausdrücke (Abtötung und Lebendigmachung) bringen, sofern nur ihre richtige Auslegung festgehalten wird, die Kraft der Buße in geeigneter Weise zum Ausdruck. Dagegen kann ich dem nicht zustimmen, daß man die Lebendigmachung als die Freude versteht, die das Herz empfängt, wenn es aus der Erschütterung und Furcht heraus wieder zur Ruhe gekommen ist. Lebendigmachung bedeutet vielmehr das eifrige Trachten nach einem heiligen und frommen Leben, wie es aus der Wiedergeburt erwächst, es besagt also soviel, als wenn es hieße: der Mensch stirbt sich selber, um Gott zu leben.

3. ²⁷ 'n Bespreking van teoloë se verdeling van berou in afsterwe en lewendmaking

Toe sekere geleerde manne, selfs lank voor ons tyd, volgens die Skrifreël eenvoudig en opreg oor berou wou praat, het hulle gesê dat dit uit twee dele bestaan, naamlik afsterwe en lewendmaking.²⁸ Hulle vertolk afsterwe as daardie smart en verskrikking van die siel wat uit die kennis van die sonde en die gevoel van God se oordeel ontstaan. Wanneer iemand immers ware kennis van die sonde opgedoen het, begin hy sy sonde waarlik haat en vervloek. Dan het hy van harte ’n afkeer in homself, erken dat hy ellendig en verlore is en hy wens dat hy ’n ander mens is. Wanneer hy hierbenewens ook die oordeel van God voel - die een kom immers onmiddellik uit die ander een voort - sidder hy inderdaad verslae en ontsteld; hy is verneder, platgeslaan en hy bewe; hy is moedverlore en wanhopig. Dit is die eerste deel van berou wat hulle oor die algemeen verbryseling noem.²⁹

Lewendmaking vertolk hulle as daardie vertroosting wat uit die geloof ontstaan. Dit is naamlik wanneer die mens bewus is van sy sonde, deur sy vrees vir God verslae en terneergeslaan is en dan sy oë ophef na God se goedheid, sy barmhartigheid, sy genade en die saligheid wat deur Christus is, weer opstaan, asem en moed skep en as ’t ware uit die dood na die lewe terugkeer. Hierdie woorde druk weliswaar die krag van 773 berou paslik genoeg uit mits dit maar reg geïnterpreteer word. Omdat hulle lewendmaking egter opneem as daardie blydskap³⁰ wat die gemoed uit sy verwarring en vrees verkry en dan kalm word,³¹ stem ek nie daarmee saam nie. Dit dui immers eerder op die begeerte om heilig en godvrugtig te lewe wat uit die wedergeboorte ontstaan. Dit is net asof bedoel word dat die mens vir homself sterwe sodat hy kan begin om vir God te lewe.

3. Некоторые ученые люди, жившие задолго до нас, желая простым и исчерпывающим образом, в полном согласии с Писанием определить покаяние, говорили, что оно состоит из двух частей - умерщвления и оживления. Умерщвление они толковали как боль и ужас сердца, проникнувшегося сознанием греха и предчувствием Божьего суда. Когда человек доходит до подлинного осознания своего греха, он начинает ненавидеть его. Вследствие этого он глубоко разочаровывается в себе, признаёт себя несчастным и погибшим; у него появляется желание стать иным, чем каков он есть. Далее, будучи охвачен предчувствием Божьего суда (а одно немедленно следует за другим), униженный, испуганный и подавленный, он дрожит, скорбит и теряет всякую надежду. Такова первая часть покаяния, которая называется сокрушением.

Оживление древние учёные понимают как утешение, подаваемое верой: человек, сокрушённый сознанием своего греха и охваченный страхом Божьим, обращает свой взор на доброту и милосердие Бога, на благодать и спасение, заключённые в Иисусе Христе, поднимается, начинает свободнее дышать, вновь обретает мужество и словно возвращается от смерти в жизнь. При правильном истолковании эти два слова точно выражают сущность покаяния. Однако я не согласен с древними в том, что касается понимания оживления как радости, которую обретает душа, избавленная от тревог и тоски. В данном случае под этим словом следует понимать, скорее, стремление к доброй и святой жизни, как если бы было сказано, что человек умирает для себя, чтобы жить для Бога. Это и есть то обновление, о котором мы говорили.

4. | Alii, quia videbant varie hoc nomen in Scriptura acceptum, duas posuerunt poenitentiae formas: quas ut nota aliqua distinguerent, alteram legalem dixerunt, qua peccator peccati cauterio vulneratus, et terrore irae Dei attritus, in ea perturbatione constrictus haeret, nec se explicare potest. Evangelicam alteram, qua peccator graviter quidem apud se afflictus, altius tamen emergit, et Christum, vulneris sui medicinam, terroris consolationem, miseriae portum apprehendit.² Legalis poenitentiae exempla esse volunt^a, Cain, Saul, Iudam^b [Gen. 4. b. 13; 1. Sam. 15. f. 30^c; Matth. 27. a. 4^d]: quorum poenitentiam dum Scriptura nobis commemorat, intelligit, peccati sui gravitate agnita, iram Dei timuisse: sed Deum duntaxat ultorem et iudicem cogitantes, in eo sensu defecisse^e. Ergo eorum poenitentia non aliud fuit quam quoddam inferorum atrium, quo iam in hac vita ingressi, coeperunt a facie irae maiestatis Dei poenas dare.³ Evangelicam poenitentiam videmus in omnibus qui peccati aculeo apud se exulcerati, fiducia autem misericordiae Dei erecti et recreati, ad Dominum conversi sunt. Perterritus est Ezechias accepto mortis nuntio: sed flens oravit, 59 et in Dei bonitatem intuitus, fiduciam recepit [2. Reg. 20. a. 2; Iesa. 38. a. 1]¹. Conturbati sunt Ninivitae horribili denuntiatione excidii: sed induti sacco et cinere orarunt, sperantes quod converti posset Dominus, et averti a furore irae suae [Ionae 3. b. 5], Confessus est David se nimium peccasse in recensendo populo: sed adiecit, Aufer Domine iniquitatem servi tui [2. Sa. 24. b. 10]. Agnovit adulterii crimen, obiurgante Nathan, et se coram Domino prostravit: sed veniam simul expectavit [2. Sam. 12. c. 13, et d. 16]. Talis fuit eorum poenitentia qui ad praedicationem Petri compuncti sunt corde: sed Dei bonitate confisi, addiderunt, Quid faciemus viri fratres [Act. 2. f. 37]? Talis et Petri ipsius, qui flevit quidem amare, sed sperare non desiit [Matt. 26. g. 75; Luc. 22. g. 62]².

4. Les autres, pourtant qu’ils voyent ce nom icy estre diversement prins en l’Escriture, ont mis deux especes de penitence. Et pour distinguer, en ont appellé l’une Legale, par laquelle le pecheur navré du cautere de son peché, et comme brisé de terreur de l’ire de Dieu, demeure lié en ceste perturbation, sans s’en pouvoir despestrer: l’autre ils l’ont nommée Evangelique, par laquelle le pecheur estant grievement affligé en soy mesme, s’esleve neantmoins plus haut, embrassant Jesus Christ pour la medecine de sa playe, la consolation de sa frayeur, le port de sa misere. Cain, Saul, Judas sont exemples de la penitence Legale (Gen. 4:13; 1 Sam. 15:20, 30; Matth. 27:4): desquels quand l’Escriture nous descrit la penitence, elle entend qu’apres avoir cogneu la pesanteur de leur peché, ils ont eu crainte de l’ire de Dieu: mais ne pensans sinon à la vengeance et au jugement de Dieu, ont esté abysmez en ceste cogitation. Donc leur penitence n’a esté autre chose qu’un portail d’enfer, auquel estans desja entrez en ceste presente vie, ils ont commencé à souffrir l’ire de la majesté de Dieu. Nous voyons la penitence Evangelique en tous ceux qui apres avoir esté poincts en eux mesme de l’aiguillon de peché, relevez neantmoins en fiance de la misericorde de Dieu, se sont retournez à luy. Ezechias fut troublé ayant receu le message de mort: mais pleurant il pria, et regardant à la misericorde de Dieu, reprint fiance (2 Rois 20:2; Is. 38:1). Les Ninivites furent espovantez de l’horrible menace de leur ruine: mais couvers de sacs et de cendres ils prierent, esperans que le Seigneur se pourroit convertir et destourner de la fureur de son ire (Jon. 3:5). David confessa qu’il avoit trop grievement peché, en faisant les monstres du peuple: mais il adjousta, Seigneur oste l’iniquité de ton serviteur. A l’objurgation de Nathan il recogneut le crime d’adultere, il se prosterna devant Dieu: mais pareillement il attendit pardon (2 Sam. 24:10; 12:13, 16). Telle fut la penitence de ceux qui à la predication de sainct Pierre furent navrez en leur cœur: mais se confians à la bonté de Dieu, adjousterent, Que ferons nous, hommes freres? Telle fut aussi celle de sainct Pierre, qui ploura amerement: mais ne laissa point d’esperer (Act. 2:37; Luc 22:62; Matth. 26:75).

4. Others, perceiving this word to have various acceptations 537 in Scripture, have laid down two kinds of repentance; and, to distinguish them by some character, have called one Legal; in which the sinner, wounded by the envenomed dart of sin, and harassed by the fear of Divine wrath, is involved in deep distress, without the power of extricating himself: the other they style Evangelical; in which the sinner is grievously afflicted in himself, but rises above his distress, and embraces Christ as the medicine for his wound, the consolation of his terrors, and his refuge from all misery. Of legal repentance, they consider Cain, Saul, and Judas, as examples;¹⁶¹⁴ the scriptural account of whose repentance gives us to understand, that from a knowledge of the greatness of their sins they dreaded the Divine wrath, but that considering God only as an avenger and a judge, they perished under that apprehension. Their repentance, therefore, was only, as it were, the antechamber of hell, which having already entered in this life, they began to suffer punishment from the manifestation of the wrath of the Divine Majesty. Evangelical repentance we discover in all who have been distressed by a sense of sin in themselves, but have been raised from their depression, and reinvigorated by a confidence in the Divine mercy, and converted to the Lord. Hezekiah was terrified when he received the message of death;¹⁶¹⁵ but he wept and prayed, and, contemplating the goodness of God, recovered his former confidence. The Ninevites were confounded by the terrible denunciation of destruction;¹⁶¹⁶ but they covered themselves with sackcloth and ashes, and prayed, in hope that the Lord might be appeased, and the fury of his wrath averted. David confessed that he had committed a great sin in numbering the people; but added, “O Lord, take away the iniquity of thy servant.”¹⁶¹⁷ He acknowledged his crime of adultery at the rebuke of Nathan, and prostrated himself before the Lord; but at the same time cherished an expectation of pardon.¹⁶¹⁸ Such was the repentance of those who felt compunction of heart at the preaching of Peter, but, confiding in the goodness of God, exclaimed, “Men and brethren, what shall we do?”¹⁶¹⁹ Such also was that of Peter himself, who wept bitterly, but never lost his hope.

4. A third opinion, assigning two forms to repentance, a legal and an Evangelical. Examples of each.

Others seeing that the term is used in Scripture in different senses, have set down two forms of repentance, and, in order to distinguish them, have called the one Legal repentance; 512or that by which the sinner, stung with a sense of his sin, and overwhelmed with fear of the divine anger, remains in that state of perturbation, unable to escape from it. The other they term Evangelical repentance; or that by which the sinner, though grievously downcast in himself, yet looks up and sees in Christ the cure of his wound, the solace of his terror; the haven of rest from his misery. They give Cain, Saul and Judas,¹ as examples of legal repentance. Scripture, in describing what is called their repentance, means that they perceived the heinousness of their sins, and dreaded the divine anger; but, thinking only of God as a judge and avenger, were overwhelmed by the thought. Their repentance, therefore, was nothing better than a kind of threshold to hell, into which having entered even in the present life, they began to endure the punishment inflicted by the presence of an offended God. Examples of evangelical repentance we see in all those who, first stung with a sense of sin, but afterwards raised and revived by confidence in the divine mercy, turned unto the Lord.² Hezekiah was frightened on receiving the message of his death, but praying with tears, and beholding the divine goodness, regained his confidence. The Ninevites were terrified at the fearful announcement of their destruction; but clothing themselves in sackcloth and ashes, they prayed, hoping that the Lord might relent and avert his anger from them. David confessed that he had sinned greatly in numbering the people, but added “Now, I beseech thee O Lord, take away the iniquity of thy servant.” When rebuked by Nathan, he acknowledged the crime of adultery, and humbled himself before the Lord; but he, at the same time, looked for pardon. Similar was the repentance of those who, stung to the heart by the preaching of Peter, yet trusted in the divine goodness, and added, “Men and brethren, what shall we do?” Similar was the case of Peter himself, who indeed wept bitterly, but ceased not to hope.

4. Anderen hebben, omdat ze zagen, dat dit woord in de Schrift in verschillende betekenis genomen wordt, twee vormen van boetvaardigheid gesteld, en om die door een kenmerk te onderscheiden, hebben ze de ene genoemd de boetvaardigheid der wet, waardoor de zondaar gewond met het brandijver der zonde en verbrijzeld door de schrik van Gods toorn, in die beroering verstrikt blijft hangen, en zich daaruit niet kan ontwarren; de andere noemden ze de boetvaardigheid van het evangelie, waardoor de zondaar, wel ernstig bij zichzelf verslagen, toch hoger opklimt en Christus als een medicijn voor zijn wonde, een troost in zijn angst en een haven voor zijn ellende aangrijpt. Zij nemen als voorbeelden van de boetvaardigheid der wet Kaïn, Saul en Judas (Gen. 4:13; 1 Sam.15:20; Matt. 27:4) mannen van wie de Schrift, wanneer ze hun boetvaardigheid ons verhaalt, deze opvatting heeft, dat ze, na de zwaarte van hun zonde te hebben leren kennen, Gods toorn vreesden, maar daar ze God slechts dachten als een wreker en rechter, in dat gevoelen bezweken zijn. Dus was hun boetvaardigheid niets anders dan een soort van voorhof der hel, hetwelk ze reeds in dit leven binnentraden en zo aanvingen door het gelaat van de vertoornde majesteit Gods straf te lijden. De boetvaardigheid van het evangelie zien wij in allen, die door de prikkel der zonde bij zichzelf gewond, en door het vertrouwen op Gods barmhartigheid opgericht en opgeleefd, tot de Here bekeerd zijn. Hizkia verschrikte toen hij de tijding des doods ontving; maar wenend heeft hij gebeden en ziende op Gods goedheid het vertrouwen herwonnen (2 Kon. 20:2) De Ninevieten werden ontroerd door de vreselijke aanzegging van hun ondergang; maar in zak en as hebben zij gebeden, hopend, dat de Here kon worden omgekeerd en afgekeerd van de hittigheid zijns toorns (Jona 3:5) David beleed, dat hij in het tellen van het volk al te zeer gezondigd had; maar hij voegde er aan toe: "Here, neem de ongerechtigheid van uw dienstknecht weg" (2 Sam. 24:10) Hij heeft het misdrijf van zijn overspel, toen Nathan hem bestrafte, erkend, en zich voor Gods aangezicht ter aarde geworpen; maar tegelijkertijd heeft hij vergeving verwacht (2 Sam. 12:13,16) Zodanig was de boetvaardigheid van hen, die op de prediking van Petrus verslagen werden van hart, maar vertrouwend op Gods goedheid hebben ze gezegd: "Wat zullen wij doen, mannen broeders?" (Hand. 2:37) Zo was ook de boetvaardigheid van Petrus zelf, die wel bitter geweend heeft, maar niet ophield te hopen (Matt. 26:75; Luc.22:62)

4. "Gesetzliche" und "evangelische" Buße

Andere Theologen gingen von der Beobachtung aus, daß der Begriff „Buße“ in der Schrift verschieden verstanden ist, und deshalb haben sie zweierlei Gestalt der Buße unterschieden. Dazu bedurfte es bestimmter Kennzeichen, und so nannte man die erste Gestalt „gesetzliche Buße“: der Sünder wird durch das Brandmal der Sünde verwundet, vom Schrecken vor Gottes Zorn zerschmettert, und in dieser Verwirrung bleibt er hängen und kann sich nicht herauswinden. Die andere Gestalt der Buße nannte man „evangelisch“: auch hier ist der Sünder in sich selbst schwer getroffen, aber er vermag doch höher zu dringen und ergreift Christus als Arznei für seine Wunde, als Trost in seinem Schrecken, als Hafen für sein Elend.

Als Beispiel für die „gesetzliche“ Buße nennt man Kain, Saul und Judas Ischariot (Gen. 4,13; 1. Sam. 15,30; Matth. 27,4); von deren Buße berichtet uns die Schrift, und sie versteht darunter, daß sie die Schwere ihrer Sünde erkannt und Gottes Zorn gefürchtet haben; aber sie verstanden Gott bloß als Rächer und Richter, und über dieser Empfindung sind sie zugrunde gegangen. Ihre Buße war also nichts anderes als gewissermaßen der Vorhof der Hölle: in ihn sind sie schon bei Lebzeiten eingegangen und haben da angesichts des Zornes der Majestät Gottes angefangen, ihre Strafe zu erleiden.

Die „evangelische“ Buße können wir an all den Menschen beobachten, die zwar in sich selber vom Stachel der Sünde verletzt waren, aber durch die Zuversicht auf Gottes Erbarmen wieder aufgerichtet und erquickt und zu dem Herrn bekehrt wurden. So wurde Hiskia durch die Todesbotschaft, die er erhielt, in Schrecken gejagt, aber er betete unter Tränen, richtete den Blick auf Gottes Güte und gewann so wieder Zuversicht (2. Kön. 20,2; Jes. 38,2). Auch die Niniviten wurden durch die Schreckensbotschaft von dem Untergang der Stadt erschüttert, aber sie beteten im Sack und in der Asche und hofften, der Herr könnte anderen Sinnes werden und von dem Grimm seines Zorns sich abkehren (Jon. 3,5). David mußte bekennen, daß er mit seiner Volkszählung schrecklich gesündigt hatte, aber er fügte doch die Bitte hinzu: „Herr, nimm weg die Missetat deines Knechts!“ (2. Sam. 24,10). Er erkannte auf die harten Tadelworte des Nathan hin seinen Ehebruch als Schuld an und warf sich vor dem Herrn nieder; aber er hoffte doch zugleich auf Vergebung! (2. Sam. 12,13. 16). Von dieser Art war auch die Buße der Menschen, denen die Predigt des Petrus „durchs Herz ging“, die aber dann doch im Vertrauen auf Gottes Güte weiterhin fragten: „Ihr Männer, lieben Brüder, was sollen wir tun?“ (Apg. 2,37). Von dieser Art war auch die Buße des Petrus selber, der zwar „bitterlich weinte“, aber doch nicht aufhörte zu hoffen (Matth. 26,75; Luk. 22,62).

4. ’n Bespreking van die verdeling van berou in berou onder die wet en berou onder die evangelie

Omdat sommige mense gesien het dat die woord berou op ’n verskeidenheid maniere in die Skrif opgeneem word, het hulle twee vorms van berou voorgestel. Om hulle met die een of ander kenteken te onderskei het hulle die een berou van die wet genoem. Dit is die berou waardeur ’n sondaar deur die brandyster van die sonde gewond en deur die vrees vir God se toorn verbrysel is en, vasgeknel in sy verwarring, vassteek en nie in staat is om hom daaruit los te wikkel nie.

Hulle noem die tweede vorm berou van die evangelie. Dit is berou waardeur ’n sondaar wel swaar getref is maar waardeur hy tog hoër uitstyg en Christus as geneesmiddel vir sy wonde, as vertroosting vir sy vrees en as ’n hawe vir sy ellende aangryp.³²

Hulle hou Kain,³³ Saul³⁴ en Judas³⁵ as voorbeelde van berou van die wet voor. Wanneer die Skrif hulle berou vir ons verhaal, verstaan dit daaronder dat hulle die gewigtigheid van hulle sonde leer ken en die toorn van God gevrees het, maar omdat hulle slegs aan God as Wreker en Regter gedink het, het hulle onder daardie gevoel beswyk. Hulle berou was dus niks anders as ’n soort voorkamer van die hel, waarin hulle alreeds in hierdie lewe ingegaan het en begin het om deur die gesig van die toorn van God se majesteit gestraf te word nie. 774  Ons merk die berou van die evangelie in al die mense wat van die prikkels van hulle sonde sweer maar tog deur hulle vertroue op God se barmhartigheid opgehef en verkwik is en hulle tot die Here bekeer het. Hiskia was lam geskrik toe hy die boodskap ontvang het dat hy sou sterwe maar hy het gehuil en gebid, en toe hy sy oë op God se goedertierenheid gerig het, het hy weer vertroue gekry.³⁶ Die inwoners van Ninevé was ontsteld deur die verskriklike uitspraak dat hulle verdelg sou word. Hulle het hulle egter in sak en as geklee en gebid in die hoop dat hulle die Here kon laat verander en dat Hy van die woede van sy toorn sou afsien.³⁷ Dawid het bely dat hy swaar gesondig het toe hy die volk getel het. Hy sê dan: “Here, neem die ongeregtigheid van u dienskneg weg!”³⁸ Toe Natan hom bestraf, het hy sy owerspel erken en hom voor die aangesig van die Here neergewerp maar tegelyk vergiffenis verwag.³⁹ Die mense wat tydens Petrus se preek in hulle harte deurboor was, het dieselfde berou getoon. Hulle het egter op God se goedertierenheid vertrou en bygevoeg: “Wat sal ons doen, mannebroeders?”⁴⁰ So was ook Petrus se berou: hy het weliswaar bitterlik gehuil maar nie opgehou om te hoop nie.⁴¹

4. Другие учёные, усмотрев, что это слово в Писании понимается по-разному, выделили два рода покаяния. Один из них они назвали законническим покаянием: в этом случае грешник, словно обожжённый своим грехом и поверженный страхом Божьего гнева, остаётся в плену этого потрясения, не будучи в силах освободиться из него. В случае покаяния иного рода, которое они называют евангельским, грешник, глубоко уязвлённый в своём сердце, всё же поднимается, принимая Иисуса Христа как лекарство от своих язв, утешение в своем страхе, спасительную гавань в своём бедствии. Примеры законнического покаяния дают нам Каин, Саул, Иуда (Быт 4:13; 1 Цар 15:30; Мф 27:4). Писание рассказывает, что, осознав тяжесть своего греха, они устрашились Божьего гнева; но, думая лишь о мщении и приговоре Бога, они были подавлены этой мыслью. Поэтому их покаяние было не чем иным, как вратами ада, войдя в которые уже в этой жизни, они начали испытывать на себе великий гнев Бога.

Евангельское покаяние мы видим у всех тех, кто, почувствовав в себе самом уколы греха, всё-таки в уповании на милость Бога поднялся на ноги и вернулся к Нему. Езекия содрогнулся, получив весть о близкой смерти. Но он молился в слезах и, воззрев на милость Бога, вновь обрёл доверие и надежду (4 Цар 20:1 сл.; Ис 38:1 сл.). Ниневитяне ужаснулись страшной угрозе разрушить их город и, одевшись в рубища и сев на пепел, молились, надеясь, что Господь умилосердится и отвратит от них свой гнев (Иона 3:5 сл.). Давид признался, что тяжко согрешил, проведя перепись народа, и при этом добавил: «Господи, прости грех раба Твоего!» (2 Цар 24:10). В ответ на порицание Нафана он признал грех прелюбодеяния и пал ниц перед Богом; но при этом он ожидал прощения (2 Цар 12:13, 16). Таково было покаяние тех, чьё сердце затронула проповедь св. Петра, и они сказали: «Что нам делать, мужи братия?» (Деян 2:37). Таково было покаяние и самого св. Петра, который горько заплакал, но не перестал надеяться (Лк 22:62; Мф 26:75).

5. Haec quanquam omnia vera sunt, nomen tamen ipsum poenitentiae (quatenus ex Scripturis assequi possum) aliter accipiendum est. Nam quod fidem sub poenitentia complectuntur, pugnat cum eo quod Paulus in Actis dicit, se Iudaeis ac Gentibus testificatum in Deum poenitentiam, et fidem in Iesum Christum [Act. 20. d. 21]. Ubi tanquam duo diversa, poenitentiam et fidem enumerat. Quid igitur? An vera poenitentia citra fidem consistere potest? Minime. Verum etsi^a separari nun possunt, distingui tamen debent. Quemadmodum^b sine spe fides non est, et tamen fides ac spes varia sunt: ita poenitentia et fides, quanquam perpetuo inter se vinculo cohaerent, magis tamen coniungi volunt quam confundi^{c 3}. || Equidem nec me latet, sub poenitentiae nomine totam ad Deum conversionem comprehendi, cuius pars non postrema fides est: sed quo sensu, facillime apparebit ubi vis ac natura eius explicata fuerit. Poenitentiae nomen Hebraeis a conversione vel reditu^d, Graecis a mentis consiliique mutatione deductum est: nec utrique etymologiae res ipsa male respondet: cuius summa est, ut a nobis demigrantes, ad Deum convertamur: et deposita pristina mente, 60 novam induamus. || Quamobrem non male, meo quidem iudicio, sic poenitentia definiri poterit, Esse veram ad Deum vitae nostrae conversionem, a sincero serioque Dei timore profectam¹, quae carnis nostrae veterisque hominis mortificatione, et spiritus vivificatione constet. || In eum sensum accipiendae sunt conciones omnes quibus vel Prophetae quondam, vel Apostoli postea sui temporis homines ad poenitentiam hortabantur. Hoc enim contendebant || unum, ut peccatis suis confusi, ac divini iudicii timore puncti, coram eo prociderent et humiliarentur in quem deliquerant, ac vera resipiscentia in rectam eius viam se reciperent. Ideo haec promiscue usurpantur apud ipsos eodem significatu, Converti seu reverti ad Dominum, Resipiscere, et poenitentiam agere² [Matth. 3. a. 2]. || Unde etiam et Sacra historia poenitentiam dicit agi post Deum, ubi homines qui in suis cupiditatibus, eo posthabito, lasciviebant, incipiunt verbo eius obsequi [1. Sam. 7. a. 2]: et duci suo praesto sunt ad pergendum quo vocaverit. || Et fructus poenitentia dignos proferre dixerunt Iohannes et Paulus^a [Luc. 3. b. 8; Rom. 6. a. 4; Act. 26. e. 20], pro vitam ducere quae eiusmodi resipiscentiam in cunctis actionibus referat ac testetur.

5. Combien que toutes ces choses soyent vrayes, neantmoins d’autant que je le puis comprendre par l’Escriture, il faut autrement entendre le nom de Penitence. Car ce qu’ils confondent la foy avec la penitence, est repugnant à ce que dit sainct Paul aux Actes, Qu’il avoit testifié aux Juifs et aux Gentils la penitence envers Dieu, et la foy en Jesus Christ (Act. 20:21). Auquel lieu il met la foy et la penitence comme choses diverses. Quoy donc? La vraye penitence peut-elle consister sans foy? Nenny pas: mais combien qu’elles ne se puissent diviser: toutesfois il les faut distinguer. Car comme la foy ne peut estre sans esperance, neantmoins foy et esperance sont choses differentes: aussi pareillement la penitence et la foy, combien qu’elles s’entretiennent d’un lien indivisible, toutesfois elles se doyvent plustost conjoindre que confondre. Je n’ignore pas que sous le nom de Penitence, toute la conversion à Dieu est comprinse, dont la foy est une des principales parties; mais quand la nature et proprieté d’icelle aura esté expliquée, il apparoistra en quel sens cela est dit. Le mot qu’ont les Hebrieux pour signifier Penitence, signifie Conversion ou retour: celuy qu’ont les Grecs, signifie Changement de conseil et volonté. Et de fait, la chose ne respond point mal à ces vocables, que la somme de penitence est, que nous estans retirez de nous-mesmes, soyons convertis à Dieu: et ayans delaissé noz conseils et premiere volonté, en prenions une nouvelle. Parquoy à mon jugement nous la pourrons proprement definir en ceste sorte, Que c’est une vraye conversion de nostre vie à suy-vre Dieu et la voye qu’il nous monstre, procedante d’une crainte de Dieu droite et non feinte: laquelle consiste en la mortification de nostre chair et nostre vieil homme, et vivification de l’Esprit. Auquel sens il faut prendre toutes les exhortations qui sont contenues tant aux Prophetes qu’aux Apostres, par lesquelles ils ad-monnestent les hommes de leurs temps à faire penitence. Car ils les vouloyent mener à ce poinct, qu’estans confus de leurs pechez, et navrez de la crainte du jugement de Dieu, ils s’humiliassent et prosternassent devant sa majesté qu’ils avoyent offensée, et se retirassent en la droite voye. Pourtant quand ils parlent de se convertir et se retourner au Seigneur, de se repentir et faire penitence, ils tendent tousjours à une mesme fin. Dont aussi l’histoire saincte appelle Penitence, d’estre conduits apres Dieu: c’est quand les hommes, l’ayant mesprisé, pour s’esgayer en leurs cupiditez, commencent de se reduire à sa parolle, et sont prests et appareillez de suyvre où il les appellera (Matth. 3:2; 1 Sam. 7:3). Et sainct Paul et sainct Jean disent qu’on produise fruicts dignes de repentance, entendans qu’il faut mener une vie qui monstre et testifie en toutes ses actions un tel amende ment (Luc 3:8; Rom. 6:4; Act. 26:20).

5. Though all these observations are true, yet the term repentance, as far as I can ascertain from the Scriptures, must have a different acceptation. For to include faith in repentance, is repugnant to what Paul says in the Acts—that he testified “both to the Jews, and also to the Greeks, repentance toward God, and faith toward our Lord Jesus Christ;”¹⁶²⁰ where he mentions faith and repentance, as two things totally 538 distinct. What then? Can true repentance exist without faith? Not at all. But though they cannot be separated, yet they ought to be distinguished. As faith exists not without hope, and yet there is a difference between them, so repentance and faith, although they are perpetually and indissolubly united, require to be connected rather than confounded. I am well aware, that under the term repentance is comprehended a complete conversion to God, of which faith is one of the principal branches; but in what sense, will best appear from an explication of its nature and properties. The Hebrew word for repentance denotes conversion or return. The Greek word signifies change of mind and intention. Repentance itself corresponds very well with both etymologies, for it comprehends these two things—that, forsaking ourselves, we should turn to God, and laying aside our old mind, should assume a new one. Wherefore I conceive it may be justly defined to be “a true conversion of our life to God, proceeding from a sincere and serious fear of God, and consisting in the mortification of our flesh and of the old man, and in the vivification of the Spirit.” In this sense we must understand all the addresses, in which either the prophets in ancient days, or the apostles in a succeeding age, exhorted their contemporaries to repentance. For the point to which they endeavoured to bring them was this—that being confounded by their sins, and penetrated with a fear of the Divine judgment, they might prostrate themselves in humility before him against whom they had offended, and with true penitence return into his right way. Therefore these expressions, “to repent”¹⁶²¹ and “to return to the Lord,”¹⁶²² are promiscuously used by them in the same signification. Hence also the sacred history expresses repentance by seeking after and following God, when men who have disregarded him, and indulged their criminal propensities, begin to obey his word, and are ready to follow whithersoever he calls them. And John and Paul have spoken of “bringing forth fruits meet for repentance,” to signify a life which, in every action, will discover and testify such a repentance.

5. The orthodox doctrine of Repentance. 1. Faith and Repentance to be distinguished, not confounded or separated. 2. A consideration of the name. 3. A definition of the thing, or what repentance is. Doctrine of the Prophets and Apostles.

Though all this is true, yet the term repentance (in so far as I can ascertain from Scripture) must be differently taken. For in comprehending faith under repentance, they are at variance with what Paul says in the Acts, as to his “testifying both to the Jews and also to the Greeks, repentance toward God, and faith toward our Lord Jesus Christ,” (Acts 20:21). Here he mentions faith and repentance as two different things. What then? Can true repentance exist without faith? By no means. But although they cannot be separated, they ought to be distinguished. As there is no faith without hope, and yet faith and hope are different, so repentance and faith, though constantly linked together, are only to be united, not confounded. I am not unaware that under the term repentance is comprehended the whole work of turning to God, of which not the least important part is faith; but in what sense this is done will be perfectly obvious, when its nature and power shall have been explained. The term repentance is derived in the Hebrew from conversion, 513or turning again; and in the Greek from a change of mind and purpose; nor is the thing meant inappropriate to both derivations, for it is substantially this, that withdrawing from ourselves we turn to God, and laying aside the old, put on a new mind. Wherefore, it seems to me, that repentance may be not inappropriately defined thus: A real conversion of our life unto God, proceeding from sincere and serious fear of God; and consisting in the mortification of our flesh and the old man, and the quickening of the Spirit. In this sense are to be understood all those addresses in which the prophets first, and the apostles afterwards, exhorted the people of their time to repentance. The great object for which they labored was, to fill them with confusion for their sins and dread of the divine judgment, that they might fall down and humble themselves before him whom they had offended, and,with true repentance, retake themselves to the right path. Accordingly, they use indiscriminately in the same sense, the expressions turning, or returning to the Lord; repenting, doing repentance.¹ Whence, also, the sacred history describes it as repentance towards God, when men who disregarded him and wantoned in their lusts begin to obey his word, and are prepared to go whithersoever he may call them. And John Baptist and Paul, under the expression, bringing forth fruits meet for repentance, described a course of life exhibiting and bearing testimony, in all its actions, to such a repentance.

5. Hoewel dit alles waar is, moet toch het woord boetvaardigheid (voorzover ik uit de Schrift kan nagaan) anders verstaan worden. Want dat ze het geloof samenvatten onder de boetvaardigheid, strijdt met wat Paulus in de Handelingen (Hand. 20:21) zegt, dat hij de Joden en heidenen betuigd heeft boetvaardigheid tot God en geloof in Jezus Christus. Daar somt hij boetvaardigheid en geloof als twee verschillende zaken op. Wat dan ? Kan de ware boetvaardigheid bestaan zonder het geloof? Geenszins. Maar, ook al kunnen ze niet gescheiden worden, zo moeten ze toch worden onderscheiden. Evenals het geloof niet is zonder de hoop, en toch het geloof en de hoop verschillende dingen zijn, zo willen ook de boetvaardigheid en het geloof, ofschoon ze door een voortdurende band onderling saamhangen, toch meer samengevoegd dan met elkander vermengd worden. Voorwaar, het ontgaat mij ook niet, dat onder het woord boetvaardigheid de gehele bekering tot God begrepen wordt, waarvan het geloof niet het laatste deel is; maar in welke zin, zal zeer gemakkelijk blijken, wanneer de kracht en de aard der boetvaardigheid verklaard zal zijn. Het woord boetvaardigheid is in het Hebreeuws afgeleid van bekering of terugkeer, in het Grieks van de verandering van de geest en de raad; en de zaak zelf beantwoordt niet kwaad aan beide afleidingen, waarvan de hoofdsom is, dat wij, ons afkerend van onszelf, ons wenden tot God, en de oude geest afgelegd hebbende, een nieuwe aandoen. Daarom kan vrij juist, althans naar mijn oordeel, van de boetvaardigheid deze bepaling gegeven worden, dat ze is een ware bekering van ons leven tot God, die voortkomt uit een oprechte en ernstige vreze Gods, en die bestaat in de doding van ons vlees en de oude mens en in de levendmaking des geestes. In die zin moeten genomen worden alle predikingen, waardoor eertijds de profeten of later de apostelen hun tijdgenoten tot boetvaardigheid vermaanden. Want naar dit ene streefden zij, dat de mensen, ontsteld door hun zonden, en getroffen door de vrees voor het oordeel Gods, voor Hem, tegen wie zij gezondigd hadden, zouden nedervallen en zich verootmoedigen, en door ware bekering zich weer zouden begeven op zijn rechte weg. Daarom worden bij hen met dezelfde betekenis deze woorden door elkander gebruikt: zich bekeren of terugkeren tot de Here, tot inkeer komen en boetvaardigheid betonen. Daarom zegt ook de gewijde geschiedenis, dat boetvaardigheid betoond wordt tot God, wanneer mensen, die met terzijdestelling van God, in hun begeerten ongebonden leefden, zijn Woord beginnen te gehoorzamen en zich stellen onder hun leidsman om te gaan, waarheen Hij hen roept. En Johannes en Paulus spraken ook van vruchten voortbrengen der boetvaardigheid waardig (Luc. 3:8; Rom.6:4) in de betekenis van een leven leiden, dat zulk een bekering in al zijn handelingen toont en betuigt.

5. Dritter Abschnitt: Das Wesen der Buße (5-9). Begriffsbestimmung

All dies ist wahr; und doch besagt der Ausdruck „Buße“ selbst, sofern ich ihn aus der Schrift verstehen kann, etwas anderes. Daß man dabei nämlich den Glauben mit unter der Buße begreift (im Sinne der „evangelischen“ Buße), das steht im Widerspruch zu den Worten des Paulus in der Apostelgeschichte: „Und habe bezeugt, beiden, den Juden und Griechen, die Buße zu Gott und den Glauben an unseren Herrn Jesus Christus (Apg. 20,21). Da nennt er Buße und Glauben nebeneinander als zwei verschiedene Dinge. Ja, fragt man, kann denn die wahre Buße ohne den Glauben 380 bestehen? - Gewiß nicht. Man kann sie nicht voneinander trennen, aber man muß sie deshalb doch voneinander unterscheiden! Der Glaube ist ja auch nie ohne die Hoffnung da, und doch sind Glaube und Hoffnung etwas Verschiedenes; so muß man auch Buße und Glauben, obwohl sie durch ein beständiges Band zusammenhängen, doch miteinander verbunden denken, statt sie zu vermischen.

Es ist mir zwar nicht verborgen, daß unter dem Ausdruck „Buße“ die ganze Bekehrung zu Gott begriffen wird, zu der ja nicht zuletzt auch der Glaube gehört; in welchem Sinne das aber geschieht, das wird sich leicht zeigen, wenn wir Kraft und Wesen der Buße näher beleuchtet haben. Das Wort „Buße“ ist bei den Hebräern von „Umkehr“ oder „Rückkehr“, bei den Griechen von „Änderung des Sinnes“ oder „Änderung eines Ratschlusses“ hergenommen; beiden sprachlichen Ableitungen entspricht die beschriebene Sache durchaus: Buße ist ja im wesentlichen darin beschlossen, daß wir von uns selbst auswandern und uns zu Gott „kehren“, daß wir den vorigen Sinn ablegen und einen neuen annehmen! Es ist deshalb, nach meinem Urteil wenigstens, keine üble Beschreibung des Begriffs „Buße“, wenn man sagt: Buße ist die wahre Hinkehr unseres Lebens zu Gott, wie sie aus echter und ernster Gottesfurcht entsteht; sie umfaßt einerseits das Absterben unseres Fleisches und des alten Menschen, anderseits die Lebendigmachung im Geiste.

In diesem Sinne muß man auch all die Reden verstehen, mit denen einst die Propheten und dann später die Apostel die Menschen ihrer Zeit zur Buße mahnten. Denn sie haben alle auf das Eine gedrungen, daß die Menschen, erschüttert von ihren Sünden, durchbohrt von der Furcht vor Gottes Gericht, sich vor Gott, den sie abtrünnig verlassen hatten, niederwarfen, sich vor ihm demütigten und in wahrer Bekehrung auf seinen rechten Weg zurückkehrten. Die Worte, die sie brauchten, hatten also unterschiedslos alle den gleichen Sinn, ob es nun heißt „sich zu Gott kehren“ oder „zu Gott umkehren“ oder „anderen Sinnes werden“ oder „Buße tun“ (Matth. 3,2). Deshalb heißt es in der Heiligen Geschichte auch, das Bußetun bedeute eine Wendung „zu Gott“: das geschieht, wenn Menschen, die sich von ihm abgewandt und sich in ihren Lüsten haben gehen lassen, nun anfangen, seinem Worte zu gehorchen (1. Sam. 7,3), sich seiner Führung zu unterstellen und zu gehen, wohin er sie ruft! Johannes und Paulus sprechen auch von „würdigen Früchten der Buße“, die einer bringt (Luk. 3, 8; Röm. 6,4; Apg. 26,20), und verstehen darunter, daß einer ein Leben führt, das in allen seinen Taten ein Erweis, ein Zeugnis dieser Umkehr ist.

5. ’n Definisie van berou

Al hierdie voorbeelde is wel waar. Sover ek egter uit die Skrif kan aflei, moet ons die woord berou nogtans anders opneem. Dat hulle geloof onder berou insluit, is immers strydig met dit wat Paulus in Handelinge sê, naamlik dat Hy vir die Jode en heidene berou tot God en geloof in Jesus Christus betuig het.⁴² Daar vermeld hy berou en geloof as twee uiteenlopende dinge. Waarom dan so? Kan ware berou sonder geloof bestaan? Hoegenaamd nie! Hoewel hulle inderdaad nie van mekaar geskei kan word nie, moet hulle tog van mekaar onderskei word. Net soos daar geen geloof sonder hoop is nie en geloof en hoop nogtans verskillende dinge is, net so is dit die geval met berou en geloof. Hoewel 775 hulle met ’n aaneenlopende band onderling saamhang, wil hulle tog eerder met mekaar verbind as vermeng word.

Ek is weliswaar bekend daarmee dat die voile bekering tot God ook onder die woord berou ingesluit word, en daarvan is geloof nie die geringste nie. Wanneer die betekenis en aard van berou verduidelik is, sal dit baie maklik duidelik wees in watter sin bekering plaasvind. Die woord berou is deur die Hebreërs van omkeer of terugkeer en deur die Grieke van verandering van denke of plan afgelei. Die werklikheid stem ook nie sleg met albei se etimologie ooreen nie. Samevattend kom dit daarop neer dat ons onsself verlaat en ons na God keer; dat ons ons vroeëre denkwyse laat vaar en ’n nuwe aanneem.

Daarom kan berou na my mening goed gedefinieer word as ’n waaragtige ommekeer van ons lewe na God toe wat uit ’n opregte en ernstige vrees vir God kom⁴³ en in die afsterwe van ons vlees en van ons ou mens en in die lewendmaking van ons gees geleë is.

Ons moet al die preke waarmee die profete eenmaal of die apostels na hulle die mense van hulle tyd tot berou gemaan het, in hierdie sin verstaan. Al hierdie preke het immers net een doel naamlik om mense wat deur hulle sondes verwar en deur hulle vrees vir die oordeel van God deurboor is, voor Hom te laat neerval en hulle voor Hom teenoor wie hulle gesondig het, te verootmoedig en met waaragtige bekering tot sy reguit pad terug te keer. Daarom word die woorde omkeer of terugkeer na die Here, bekeer en berou beoefen deur hulle sonder onderskeid met dieselfde betekenis gebruik.⁴⁴ Daarom sê die heilsgeskiedenis ook dat die mens berou na God toe beoefen wanneer mense wat God op die agtergrond skuif en hulle begeertes laat botvier, begin om sy Woord te gehoorsaam⁴⁵ en die voorneme het om Hom as hulle Leidsman te volg, waarheen Hy hulle ook al roep. Johannes en Paulus praat ook van vrugte voortbring wat hulle berou waardig is.⁴⁶ Daaronder verstaan hulle ’n lewenswandel wat so ’n berou in al hulle handel weergee en betuig.

5. Хотя всё сказанное выше верно, но, насколько я понимаю Писание, слово «покаяние» имеет и другое значение. Смешение веры с покаянием противоречит сказанному св. Павлом в Деяниях апостолов: что он возвещал иудеям и язычникам покаяние перед Богом и веру в Иисуса Христа (Деян 20:21). Здесь веру и покаяние он рассматривает как две разные вещи. И что же? Может ли истинное покаяние совершаться без веры? Нет. Но хотя их нельзя разделять, их нужно различать. Вера не существует без надежды, и однако вера и надежда суть разные вещи. Так же покаяние и вера: хотя они неразрывно связаны, их следует соединять, но не смешивать. Язнаю, что словом «покаяние» обозначается любое обращение к Богу, одним из главнейших элементов которого является вера. Смысл такого словоупотребления станет ясен, когда мы объясним природу и свойства покаяния.

Слово, которым древние евреи обозначали покаяние, значит «обращение», или «возвращение». Греки говорили в этом случае о перемене намерений или воли. И действительно, такое толкование неплохо соответствует реальности: сущность покаяния в том, что мы, отвратившись от самих себя, обращаемся к Богу. Оставив свои первоначальные намерения и побуждения воли, мы следуем новым. Поэтому мы можем, на мой взгляд, так определить покаяние: это подлинное обращение нашей жизни на путь следования Богу, указанный Им Самим. Оно проистекает из сильного непритворного страха, который приводит к умерщвлению плоти и ветхого человека, живущего в нас, и к оживлению Духом. Именно в таком смысле следует воспринимать все призывы пророков и апостолов, которыми они увещевали людей своего времени совершить покаяние. Они хотели привести их к тому, чтобы, сокрушённые своими грехами, поражённые страхом Божьего суда, люди смирились и пали ниц перед величием Бога, которое они оскорбили, и вернулись на праведный путь. Поэтому когда пророки и апостолы говорят об обращении и возвращении к Господу, с одной стороны, и о раскаянии и покаянии - с другой, они преследуют одну и ту же цель.

По этой же причине Священная история рассматривает покаяние как движение к Богу: люди, прежде презревшие Его и заблудившиеся в своих похотях, начинают прислушиваться к Его слову (1 Цар 7:2) и готовы идти туда, куда Он их позовёт. Св. Павел и св. Иоанн [Креститель] призывают людей произвести плоды, достойные покаяния (Лк 3:8; Рим 6:4; Деян 26:20), имея в виду, что они должны вести такую жизнь, которая бы во всех её проявлениях свидетельствовала об их исправлении.

6. | Sed antequam ultra procedimus, definitionem a nobis positam dilucidius enarrare conducet. In qua tria sunt praecipue capita consideranda. Primum, quum vitae ad Deum conversionem nuncupamus, transformationem requirimus, non in operibus tantum externis, sed in anima ipsa: quae ubi vetustatem suam exuerit, tum demum operum fructus renovationi suae respondentes ex se pariat. Quod dum vult exprimere Propheta, iubet ut cor novum sibi faciant quos ad poenitentiam vocat [Ezec. 18. g. 31]. Unde Moses saepius ostensurus quomodo rite ad Dominum converterentur Israelitae poenitentia ducti, docet ut id fiat ex toto corde, et ex tota anima³ (quam locutionem videmus a Prophetis subinde repetitam ⁴) || et cordis circuncisionem nominans, interiores affectus excutit⁵. || Nullus tamen locus est ex quo melius perspicere liceat quae sit germana poenitentiae proprietas, quam ex cap. 4. Ieremiae, Si reverteris Israel, inquit Dominus, ad me revertere. Arate vobis arvum, et nolite serere super spinas. Circumcidimini Domino, et auferte praeputia cordium vestrorum [Iere. 4. a. 1. 3. 4]. Vide quomodo nihil effecturos denuntiet in studio iustitiae capessendo 61 nisi revulsa in primis ex penitissimo corde impietas fuerit. || Et quo penitus eos afficiat, monet cum Deo esse negotium, apud quem tergiversando nihil proficitur: quia cor duplex odio habet. || Eam ob rem praeposteros hypocritarum conatus irridet Iesaias, qui externam in ceremoniis resipiscentiam strenue quidem moliebantur: at interim fasciculos iniquitatis, quibus colligatos tenebant pauperes^a, dissolvere non curabant [Iesa. 58. b. 6]. Ubi etiam pulchre ostendit, in quibus proprie sita sit officiis poenitentia non ficta.

6. Mais devant que proceder outre, il sera expedient d’expliquer davantage la definition cy dessus mise, en laquelle il y a principalement trois articles à considerer. Pour le premier, quand nous appellons Penitence une conversion de vie à Dieu, nous requerons un changement, non pas seulement aux œuvres externes, mais aussi en l’ame: à ce que s’estant despouillée de sa vieille nature, elle produise apres fruits dignes de sa renovation. Ce que le Prophete voulant exprimer, commande à ceux qu’il exhorte à repentance d’avoir un nouveau cœur (Ezech. 18:31). Parquoy Moyse par plusieurs fois voulant remonstrer au peuple d’Israel quelle est la vraye conversion, les enseigne de se convertir de tout leur cœur et de toute leur ame. Et en parlant de la circoncision du cœur, il entre jusques aux affections les plus cachées. Laquelle locution est souvent repetée des Prophetes. Toutesfois il n’y a lieu dont nous puissions mieux entendre quelle est la vraye nature de Penitence, que du quatrieme de Jeremie, où Dieu parle en ceste maniere: Israel, si tu te convertis, converty toy à moy. Cultive bien la terre de ton cœur, et ne seme point sur les espines. Sois circoncy au Seigneur, et oste toute immondicité de ton cœur (Jer. 4:1, 3, 4). Nous voyons comment il denonce, que pour se mettre à bien vivre, ils ne peuvent prendre autre commencement, sinon de desraciner toute impieté du cœur. Et pour les toucher plus vivement, il les advertit que c’est à Dieu qu’ils ont affaire, envers lequel on ne profite rien en tergiversant: pource qu’il a en detestation le cœur double. Pour ceste cause Isaie se moque de toutes les entreprinses des hypocrites, lesquels de son temps s’efforçoyent à amender leur vie exterieurement par ceremonies: mais cependant ne se soucioyent de rompre les liens d’iniquité, desquels ils estraignoyent les povres. Et aussi en ce passage-là mesme, il demonstre bien quelles sont les œuvres qui se doyvent ensuyvre de la vraye penitence (Is. 58:5–7).

6. But before we proceed any further, it will be useful to amplify and explain the definition we have given; in which there are three points to be particularly considered. In the first place, when we call repentance “a conversion of the life to God,” we require a transformation, not only in the external actions, but in the soul itself; which, after having put off its old nature, should produce the fruits of actions corresponding to its renovation. The prophet, intending to express this idea, 539 commands those whom he calls to repentance, to make themselves a new heart.¹⁶²³ Wherefore Moses, when about to show how the Israelites might repent and be rightly converted to the Lord, frequently teaches them that it must be done with all their heart, and with all their soul; and by speaking of the circumcision of the heart, he enters into the inmost affections of the mind. This mode of expression we find often repeated by the prophets; but there is no passage from which we may obtain clearer ideas of the true nature of repentance, than from the language of God in the fourth chapter of Jeremiah: “If thou wilt return, O Israel, saith the Lord, return unto me. Break up your fallow ground, and sow not among thorns. Circumcise yourselves to the Lord, and take away the foreskins of your heart.”¹⁶²⁴ Observe how he denounces that they shall labour in vain in the pursuit of righteousness, unless impiety be previously eradicated from the bottom of their hearts. And in order to make a deeper impression upon them, he apprizes them that they have to do with God, with whom subterfuges are of no avail, because he abhors all duplicity of heart. For this reason, Isaiah ridicules the preposterous endeavours of hypocrites, who did indeed strenuously attempt an external repentance by the observance of ceremonies, but at the same time were not concerned “to loose the bands of wickedness,”¹⁶²⁵ with which they oppressed the poor. In that passage he also beautifully shows, in what duties unfeigned repentance properly consists.

6. Explanation of the definition. This consists of three parts. 1. Repentance is a turning of our life unto God. This described and enlarged upon.

But before proceeding farther, it will be proper to give a clearer exposition of the definition which we have adopted. There are three things, then, principally to be considered in it. First, in the conversion of the life to God, we require a transformation not only in external works, but in the soul itself, which is able only after it has put off its old habits to bring forth fruits conformable to its renovation. The prophet, intending to express this, enjoins those whom he calls to repentance to make them “a new heart and a new spirit,” (Ezek. 18:31). Hence Moses, on several occasions, when he would show how the Israelites were to repent and turn to the Lord, tells them that it must be done with the whole heart, and the whole soul (a mode of expression of frequent recurrence in the prophets), and by terming it the circumcision of the heart, points to the internal affections. But there is no passage better fitted to teach us the genuine nature of repentance than the following: “If thou wilt return, O Israel, saith the Lord, return unto me.” “Break up your fallow ground, and sow not among thorns. Circumcise yourselves to the Lord, and take away the foreskins of your heart,” (Jer. 4:1-4). See how he declares to them that it will be of no avail to commence the study of righteousness unless impiety shall first have been eradicated from their inmost heart. And to malice the deeper impression, he reminds them that they have to do with God,and can gain nothing by deceit, 514because he hates a double heart. For this reason Isaiah derides the preposterous attempts of hypocrites, who zealously aimed at an external repentance by the observance of ceremonies, but in the meanwhile cared not “to loose the bands of wickedness, to undo the heavy burdens, and to let the oppressed go free,” (Isaiah 58:6). In these words he admirably shows wherein the acts of unfeigned repentance consist.

6. Maar voordat we verder gaan, zal het nuttig zijn de door ons gestelde bepaling helderder uiteen te zetten. Daarin moeten vooral drie hoofdzaken beschouwd worden. In de eerste plaats, wanneer we de boetvaardigheid een bekering des levens tot God noemen, dan verlangen wij een verandering niet alleen in de uiterlijke werken, maar ook in de ziel zelf, want wanneer die haar oudheid afgelegd heeft, dan eerst brengt zij de vruchten der werken uit zichzelf voort, die overeenstemmen met haar vernieuwing. Wanneer de profeet dat wil uitdrukken (Eze. 18:31) beveelt hij hun, die hij tot boetvaardigheid roept, dat ze zich een nieuw hart maken. Wanneer daarom Mozes wil tonen, hoe de Israëlieten zich naar behoren tot de Here moeten bekeren, geleid door boetvaardigheid, dan leert hij meermalen, dat dit geschieden moet uit gans het hart, uit gans de ziel (welke spreekwijze wij nu en dan door de profeten herhaald zien) en dit noemend de besnijding des harten, doorzoekt hij de innerlijke aandoeningen. Toch is er geen plaats, waar men beter kan zien, wat de ware eigenaardigheid der boetvaardigheid is, dan uit het vierde hoofdstuk van Jeremia (Jer. 4:1 e.v.). "Zo gij u bekeren zult, Israël, spreekt de Here, bekeer u tot Mij; braakt ulieden een braakland, en zaait niet onder de doornen; besnijdt u de Here en doet weg de voorhuiden uwer harten." Zie, hoe hij aankondigt, dat zij in de ijver om de gerechtigheid te betrachten niets zullen uitwerken, tenzij vooral de goddeloosheid uit het diepst van hun hart is uitgerukt. En om hen in het hart te treffen, vermaant hij hen, dat ze met God te doen hebben, bij wie men niets uitwerkt door uitvluchten te zoeken, omdat Hij een dubbel hart haat. Daarom bespot Jesaja (Jes. 58:6) de verkeerde pogingen der huichelaars, die zich wel met ijver inspannen tot de uiterlijke bekering der ceremoniën, maar intussen de banden der ongerechtigheid, waarmee zij de armen gebonden hielden, niet zochten los te maken. En daar toont hij schoon aan, in welke diensten de ongeveinsde boetvaardigheid eigenlijk gelegen is.

6. Die Buße als Hinkehr zu Gott

Bevor wir aber weitergehen, wird es von Nutzen sein, die oben gegebene Beschreibung der Buße noch näher zu erläutern. Es sind in ihr hauptsächlich drei Stücke zu beachten. Wir sprachen zunächst von der Buße als Hinkehr unseres Lebens zu Gott; darunter verlangen wir eine Umgestaltung, nicht nur in äußeren Werken, sondern in der Seele selbst; denn diese kann erst dann mit dem Werk solche Früchte bringen, die ihrer Erneuerung entsprechen, wenn sie ihr altes Wesen abgelegt hat. Das will der Prophet Ezechiel zum Ausdruck bringen; deshalb ruft er den Menschen, die er zur Buße mahnt, die Weisung zu: „Machet euch ein neues Herz!“ (Ez. 18,31). Wenn daher Mose, wie er es öfters tut, zeigen will, wie die Israeliten sich, von der Buße geleitet, zum Herrn bekehren sollten, dann verlangt er, das solle „von ganzem Herzen“, „von ganzer Seele“ geschehen (Deut. 6,5; 10,12; 30,6), und die Propheten sehen wir diese Redeweise mitunter wiederholen (Jes. 24,7); Mose nennt das auch „Beschneidung des Herzens“, und damit dringt er auch in unsere tiefsten Regungen ein (Deut. 10,16; 30,6). Am deutlichsten aber geht der wahre Sinn der Buße aus dem vierten Kapitel des Propheten Jeremia hervor: „Willst du dich, Israel, bekehren, so bekehre dich zu mir ... Pflüget ein Neues und sät nicht unter die Hecken. Beschneidet euch dem Herrn und tut weg die Vorhaut eures Herzens!“ (Jer. 4,1. 3. 4). Sie werden also, das bezeugt ihnen der Prophet, mit all ihrem Eifer um die Erlangung der Gerechtigkeit nichts ausrichten, wenn nicht zu allererst 381 aus dem tiefsten Herzen die Unfrömmigkeit hinausgeworfen wird! Um sie im Tiefsten zu packen, weist er darauf hin, daß sie es mit dem Gott zu tun haben, vor dem keinerlei Ausflüchte etwas nützen; denn er haßt ja ein zwiespältiges Herz! Deshalb verspottet auch Jesaja das verkehrte Treiben der Heuchler, die sich zwar äußerlich, in allerlei Zeremonien, die größte Mühe mit der Bekehrung machten, aber sich unterdessen gar nicht darum sorgten, die Last der Ungerechtigkeiten, mit der sie die Armen gebunden hielten, wegzunehmen! (Jes. 58,6). Da zeigt er sehr schön, in was für Leistungen eine ungeheuchelte Buße sich eigentlich erweist.

6. Berou beteken vernuwing

Maar voordat ons verder gaan, sal dit vir ons voordelig wees om die definisie wat ons gestel het, duideliker toe te lig. Daaronder moet ons veral aan drie hoofpunte aandag gee. Wanneer ons berou ’n bekering van ons lewe tot God noem, vereis ons ten eerste ook ’n verandering, nie soseer in ons uitwendige werke nie maar juis in ons siele. Wanneer 776 ons siele hulle ou toestand laat vaar het, bring hulle eindelik die vrug op hulle werke voort wat met hulle vernuwing ooreenkom. Wanneer die profeet dit wil uitdruk, maan hy die mense wat hy tot berou roep, dat hulle ’n nuwe hart vir hulleself moet skep.⁴⁷ Wanneer Moses van plan is om die manier aan te dui waarop die Israeliete berou kan toon om hulle tot die Here te bekeer, dui hy daarom baie dikwels aan dat dit uit die hele hart en uit die hele siel moet geskied.⁴⁸

Dit is trouens ’n uitdrukking wat ons herhaaldelik by ander profete sien.⁴⁹ Wanneer Moses bekering besnydenis van die hart⁵⁰ noem, ondersoek hy die begeertes diep binne-in hulle. Daar is egter nie ’n plek waar ons beter kan sien wat opregte berou is as in Jeremia 4 nie. Daar staan: “As jy jou bekeer, Israel, sê die Here, (be)keer jou tot My. Ploeg julle akkers en moenie onder die dorings saai nie. Besny julle vir die Here en verwyder die voorhuid van julle harte”.⁵¹ Kyk net hoe hy verkondig dat hulle in hulle ywer om geregtigheid te beoefen niks sal bereik nie, tensy die goddeloosheid veral uit die diepste binneste van hulle harte weggeskeur is. En om hulle heeltemal te oorreed vermaan hy hulle dat hulle met God te doen het, by wie dit hulle nie baat om Hom die rug toe te keer nie, want Hy haat ’n tweevoudige hart. Daarom spot Jesaja met die verwaande pogings van die geveinsdes, wat wel ywerig na ’n uitwendige hernuwing in die seremonies gestreef het, maar hulle intussen nie daaroor bekommer het om die bondels ongeregtigheid waarmee hulle die armes vasgebind het, los te maak nie.⁵² Daar dui hy ook pragtig aan in watter soort verpligtinge ongeveinsde berou eintlik geleë is.

6. Прежде, чем идти дальше, нам необходимо более подробно разъяснить данное выше определение и рассмотреть в нём три момента. Во-первых, когда мы называем покаянием обращение жизни к Богу, то подразумеваем не только изменение поступков, направленных вовне, но и изменение души, которая, отрешившись от прежней природы, являет достойные плоды обновления. Это то, что пророк велит тем, кого он призывает к покаянию: «сотворите себе новое сердце» (Иез 18:31). Не раз Моисей, стремясь показать народу Израиля, в чём заключается истинное обращение, учит людей обратиться всем сердцем и всею душой. Говоря об обрезании сердца, он касается самых потаённых чувств.

Это выражение часто повторяли пророки. Но лучше всего мы сможем понять истинную природу покаяния из четвёртой главы Книги пророка Иеремии, где Бог говорит так: «Если хочешь обратиться, Израиль... ко Мне, обратись... Распашите землю ваших сердец и не сейте между тернами. Обрежьте себя для Господа, и снимите крайнюю плоть с сердца вашего» (Иер 4:1, 3-4). Пророк объявляет, что они не могут начать добрую жизнь иначе, нежели вырвав из сердца всякое нечестие. И чтобы сильнее задеть их за живое, он напоминает людям, что они имеют дело с Богом, в отношении Которого ничего нельзя добиться какими-либо уловками, ибо Он ненавидит двуликие сердца. По той же причине Исаия смеётся над действиями лицемеров своего времени, которые посредством церемоний пытались исправить жизнь внешне, но не стремились порвать путы нечестия и продолжали угнетать бедных (Ис 58:6 сл.). В том же фрагменте пророк ясно показывает, каковы должны быть дела, происходящие от истинного покаяния.

7. Secundum caput erat, quod ex serio Dei timore docuimus ipsam proficisci. Prius enim quam ad resipiscentiam mens^b peccatoris inclinetur, divini iudicii cogitatione excitari oportet^c. Ubi autem haec cogitatio penitus insederit, Deum aliquando tribunal conscensurum ad exigendam omnium dictorum factorumque rationem: miserum hominem interquiescere non sinet, nec punctum temporis respirare quin perpetuo ad meditandum aliud vitae institutum extimulet, quo se ad iudicium illud sistere secure queat. Quare Scriptura saepe, dum ad poenitentiam cohortatur, iudicii mentionem iniicit, ut apud Ieremiam, Ne forte egrediatur ut ignis furor meus, et non sit qui extinguat, propter malitiam operum vestrorum [Iere. 4. a. 4], In concione Pauli ad Athenienses, Et tempora quidem huius ignorantiae quum hactenus dissimulant Deus, nunc annuntiat hominibus ut omnes ubique poenitentiam agant: eo quod statuit diem in quo iudicaturus est orbem in aequitate [Act. 17. g. 30]¹; et aliis compluribus in locis. Interdum a punitionibus iam irrogatis, Deum esse iudicem declarat: quo peccatores secum reputent, peiora sibi imminere nisi mature resipuerint. Exemplum habes Deuteronomii vicesimo nono². Quoniam vero a peccati horrore et odio conversio inchoatur, ideo tristitiam quae secundum Deum est, poenitentiae causam facit Apostolus. Tristitiam autem secundum Deum appellat [2. Cor. 7. c. 10], ubi non poenam modo exhorremus, sed peccatum ipsum, ex quo displicere Deo intelligimus, odimus et execramur; || nec mirum, quia nisi acriter pungamur, non posset corrigi carnis nostrae pigrities: imo non sufficerent eius stupori et socordiae punctiones, nisi ferulas exerendo altius penetraret Deus. Accedit etiam contumacia, quam velut malleis contundi necesse est. Ergo severitatem, qua Deus utitur minando, ingenii nostri pravitas 62 ab eo extorquet: quia dormientes frustra blande alliceret. Testimonia non recito quae passim occurrunt. Alia etiam ratione timor Dei poenitentiae principium est: quia etsi omnibus virtutum numeris absoluta sit hominis vita, nisi ad Dei cultum referatur, laudari quidem poterit a mundo: sed in caelo mera abominatio erit: quando praecipua iustitiae pars est, suum ius et honorem Deo reddere, quo impie fraudatur ubi nobis propositum non est subiicere nos eius imperio.

7. Le second article a esté, que nous avons dit qu’elle procede d’une droite crainte de Dieu. Car devant que la conscience du pecheur soit amenée à repentance, il faut qu’elle soit premierement touchée du jugement de Dieu. Car quand ce pensement sera une fois fiché au cœur de l’homme, que Dieu doit une fois monter en son Throne judicial pour demander conte de toutes œuvres et parolles: elle ne laissera point reposer le povre pecheur, ne respirer une seule minute de temps, qu’elle ne le picque et stimule tousjours à mener une nouvelle vie, afin qu’il se puisse seurement representer à ce jugement. Parquoy l’Escriture souvent, quand elle nous exhorte à repentance, nous reduit en memoire que Dieu jugera une fois le monde. Comme en ce passage de Jeremie: Afin que ma fureur ne sorte comme feu, et n’y ait nul qui la puisse esteindre, à cause de vostre perversité (Jer. 4:4). Item, en la predication de sainct Paul qu’il fit à Athenes: Comme ainsi soit que Dieu ait laissé cheminer les hommes en ignorance: maintenant il leur denonce de faire penitence, d’autant qu’il a determiné un jour auquel il jugera le monde en equité (Act. 17:30). Et en plusieurs autres lieux. Aucunesfois, par les corrections qui sont desja advenues, elle demonstre que Dieu est juge: afin que les pecheurs reputent que beaucoup plus grieve peine les attend, s’ils ne se corrigent de bonne heure. De quoy nous avons l’exemple au chapitre vingtneufieme du Deuteronome. Or d’autant que le commencement de nostre conversion à Dieu est, quand nous avons haine et horreur du peché, à ceste cause l’Apostre dit que la tristesse qui est selon Dieu, est cause de repentance (2 Cor. 7:10): appellant Tristesse selon Dieu, quand non seulement nous avons crainte d’estre punis, mais hayssons et avons en execration le peché, d’autant que nous entendons qu’il desplaist à Dieu. Ce qui ne doit estre trouvé estrange, pource que si nous n’estions points à bon escient, jamais la paresse de nostre chair ne se pourroit corriger: mesmes nulle picure ne suffiroit à la resveiller de sa stupidité, si Dieu ne passoit plus outre en monstrant ses verges. Mesmes outre la brutalité il y a aussi la rebellion, laquelle a besoin d’estre battue à grands coups de marteaux. Ainsi nous contraignons Dieu par nostre perversité, à user de severité et de rigueur en menaçant, veu qu’il ne serviroit rien d’allecher par douceur ceux qui dorment. Je ne reciteray point les tesmoignages qui se trouve çà et là par toute l’Escriture. La crainte de Dieu est aussi nommée Introduction à penitence pour autre raison. Car encores qu’un homme fust en tout et par tout estimé parfait en vertus, s’il ne rapporte sa vie au service de Dieu, il pourra bien estre loué du monde, mais il sera en abomination au ciel, attendu que la principale partie de justice est de rendre à Dieu l’honneur qu’il merite, duquel nous le faudrons meschamment, quand nous n’avons pas ceste intention de nous assujettir à son Empire.

7. In the second place, we represented repentance as proceeding from a serious fear of God. For before the mind of a sinner can be inclined to repentance, it must be excited by a knowledge of the Divine judgment. But when this thought has once been deeply impressed, that God will one day ascend his tribunal to exact an account of all words and actions, it will not permit the miserable man to take any interval of rest, or to enjoy even a momentary respite, but perpetually stimulates him to adopt a new course of life, that he may be able to appear with security at that judgment. Wherefore the Scripture, when it exhorts to repentance, frequently introduces a mention of the judgment; as in Jeremiah; “Lest my fury come forth like fire, and burn that none can quench it, because of the evil of your doings:”¹⁶²⁶ in the address of Paul to the Athenians; “The times of this ignorance God winked at; but now commandeth all men every where to repent; because he hath appointed a day in which he will judge the world in righteousness:”¹⁶²⁷ and in many other 540 places. Sometimes, by the punishments already inflicted, it declares that God is a judge; in order that sinners may consider with themselves that worse calamities await them, unless they speedily repent. We have an example of this in the twenty-ninth chapter of Deuteronomy. But since conversion commences with a dread and hatred of sin, therefore the apostle makes godly sorrow the cause of repentance.¹⁶²⁸ He calls it godly sorrow when we not only dread punishment, but hate and abhor sin itself, from a knowledge that it is displeasing to God. Nor ought this to be thought strange; for, unless we felt sharp compunction, our carnal sluggishness could never be corrected, and even these distresses of mind would not be sufficient to arouse it from its stupidity and indolence, if God, by the infliction of his chastisements, did not make a deeper impression. Beside this, there is a rebellious obstinacy, which requires violent blows, as it were, to overcome it. The severity, therefore, which God uses in his threatenings, is extorted from him by the depravity of our minds; since it would be in vain for him to address kind and alluring invitations to those who are asleep. I forbear to recite the testimonies with which the Scripture abounds. The fear of God is called the beginning of repentance also for another reason; because though a man's life were perfect in every virtue, if it be not devoted to the worship of God, it may indeed be commended by the world, but in heaven it will be only an abomination; since the principal branch of righteousness consists in rendering to God the honour due to him, of which he is impiously defrauded, when it is not our end and aim to submit ourselves to his government.

7. 2. Repentance produced by fear of God. Hence the mention of divine judgment by the Prophets and Apostles. Example. Exposition of the second branch of the definition from a passage in Paul. Why the fear of God is the first part of Repentance.

The second part of our definition is, that repentance proceeds from a sincere fear of God. Before the mind of the sinner can be inclined to repentance, he must be aroused by the thought of divine judgment; but when once the thought that God will one day ascend his tribunal to take an account of all words and actions has taken possession of his mind, it will not allow him to rest, or have one moment’s peace, but will perpetually urge him to adopt a different plan of life, that he may be able to stand securely at that judgment-seat. Hence the Scripture, when exhorting to repentance, often introduces the subject of judgment, as in Jeremiah, “Lest my fury come forth like fire, and burn that none can quench it, because of the evil of your doings,” (Jer. 4:4). Paul, in his discourse to the Athenians says, “The times of this ignorance God winked at; but now commandeth all men every where to repent: because he has appointed a day in the which he will judge the world in righteousness,” (Acts 17:30, 31). The same thing is repeated in several other passages. Sometimes God is declared to be a judge, from the punishments already inflicted, thus leading sinners to reflect that worse awaits them if they do not quickly repent. There is an example of this in the 29th chapter of Deuteronomy. As repentance begins with dread and hatred of sin, the Apostle sets down godly sorrow as one of its causes (2 Cor. 7:10). By godly sorrow he means when we not only tremble at the punishment, but hate and abhor the sin, because we know it is displeasing to God. It is not strange that this should be, for unless we are stung to the quick, the sluggishness of our carnal nature cannot be corrected; nay, no degree of pungency would suffice for our stupor and sloth, did not God lift the rod and strike deeper. There is, moreover, a rebellious spirit which must be broken as with hammers. The stern threatening which God employs are extorted from him by our depraved dispositions. For while we are asleep it were in vain to allure us by soothing measures. Passages to this effect are everywhere to be met with, and I need not quote them. But there is another reason why the fear of God lies at the root of repentance—viz. that though the life of man were possessed of all kinds of virtue, still if they do not bear reference to God, how much soever they may be lauded in the world, they are mere abomination in heaven, inasmuch as it is the principal part of righteousness to render to God that service and honor of which he is impiously defrauded, whenever it is not our express purpose to submit to his authority.

7. De tweede hoofdzaak was, dat we leerden dat de boetvaardigheid voortkomt uit een ernstige vreze Gods. Want voordat het hart van de zondaar neigt tot inkeer, moet het door de gedachte aan Gods oordeel worden aangezet. En wanneer deze gedachte diep wortel geschoten heeft, dat God eenmaal de rechterstoel zal beklimmen om van alle woorden en daden rekenschap te eisen, zal zij de ellendige mens geen rust laten, en hem geen ogenblik laten herademen, maar hem voortdurend prikkelen tot het denken over een andere wijze van leven, opdat hij zich onbekommerd voor dat oordeel kan stellen. Daarom maakt de Schrift dikwijls, wanneer ze vermaant tot boetvaardigheid, melding van het oordeel, zoals bij Jeremia (Jer. 4:4) "opdat mijn grimmigheid niet uitvare als een vuur, dat niemand blussen kunne vanwege de boosheid uwer handelingen". En in de prediking van Paulus tot de Atheners (Hand. 17:30), God dan, de tijden der onwetendheid overzien hebbend, verkondigt nu alle mensen alom, dat zij zich bekeren; daarom dat Hij een dag gesteld heeft, op welke Hij de aardbodem rechtvaardig zal oordelen." En op verscheidene andere plaatsen. Somtijds toont de Schrift uit de reeds opgelegde straffen aan, dat God een rechter is, opdat de zondaars bij zichzelf bedenken, dat hun erger dingen dreigen, indien ze niets bijtijds tot inkeer komen. Voorbeelden hiervan hebt ge in hoofdstuk negen en twintig van Deuteronomium. En daar de bekering begint bij de afschuw en haat jegens de zonde, daarom maakt de apostel de droefheid, die naar God is, tot een oorzaak der boetvaardigheid. En droefheid naar God noemt hij (2 Cor. 7:10) wanneer We niet alleen huiveren voor de straf, maar de zonde zelf haten en verfoeien, zodra wij inzien, dat ze Gode mishaagt. En dat is geen wonder, want indien wij niet heftig werden geprikkeld, zou de traagheid onzes vleses niet kunnen verbeterd worden; ja de prikkels zouden voor de afgestomptheid en laksheid van het vlees niet voldoende zijn, indien God niet door het openbaren van zijn gesels dieper doordrong. Daar komt nog bij de hardnekkigheid, die als met hamers verbrijzeld moet worden. Dus dwingt de slechtheid van onze aard God tot de strengheid, die Hij in het dreigen gebruikt, want tevergeefs zou Hij vriendelijk aanlokken hen, die slapen. Ik som de getuigenissen niet op, die men overal lezen kan. Ook op een andere wijze is de vreze Gods het begin der boetvaardigheid; want, ook al was het leven des mensen door allerlei soorten van deugd volmaakt: indien het zich niet begeeft tot de dienst van God, zal het wel geprezen kunnen worden door de wereld, maar in de hemel louter verfoeiing zijn, daar het voornaamste deel der gerechtigheid is Gode zijn recht en eer te geven, waarvan Hij goddeloos beroofd wordt, wanneer het ons voornemen niet is ons aan zijn macht te onderwerpen.

7. Buße als Wirkung der Furcht Gottes

Ich habe dann in meiner Beschreibung des Begriffs „Buße“ als zweites wesentliches Stück gelehrt, daß die Buße aus der ernsten Furcht Gottes hervorwächst. Ehe sich nämlich das Herz des Sünders zur Bekehrung neigt, muß es zuvor durch den Gedanken an das göttliche Gericht dazu erweckt werden. Ist uns einmal der Gedanke tief ins Herz gedrungen, daß Gott dereinst seinen Richtstuhl besteigen wird, um Rechenschaft zu fordern für alle unsere Worte und Taten, so läßt er den armen Menschen nicht ruhen, auch nicht einen Augenblick aufatmen, nein, er drängt ihn immer wieder, ein ganz anderes Leben zu begehren, um vor jenem Gericht sicher bestehen zu können. Deshalb erwähnt die Schrift bei ihren Aufrufen zur Buße zwischendurch öfters das Gericht, so bei Jeremia: „... auf daß nicht mein Grimm ausfahre wie Feuer und brenne, daß niemand löschen kann, um eurer Bosheit willen!“ (Jer. 4,4). Ähnlich heißt es in der Rede des Paulus an die Athener: „Und zwar hat Gott die Zeit der Unwissenheit übersehen; nun aber gebietet er allen Menschen an allen Enden, Buße zu tun, darum daß er einen Tag gesetzt hat, an welchem er richten will den Kreis des Erdbodens mit Gerechtigkeit ...“ (Apg. 17,30f.). So finden wir es auch an vielen anderen Stellen. Zuweilen zeigt uns die Schrift auch durch den Hinweis auf bereits ergangene Strafen, daß Gott der Richter ist: da sollen die Sünder bei sich bedenken, daß ihnen noch schlimmere Strafgerichte drohen, wenn sie sich nicht beizeiten bekehren. Ein Beispiel dafür haben wir im 29. Kapitel des Deuteronomiums (Deut. 29,19ff.).

Da nun die Umkehr damit beginnt, daß wir der Sünde gegenüber Abscheu und Haß empfinden, so nennt Paulus die „göttliche Traurigkeit“ (2. Kor. 7,10) den rechten Grund der Buße. Diese „göttliche Traurigkeit“ bedeutet, daß wir nicht etwa bloß vor der Strafe erschrecken, sondern vor der Sünde selbst Haß und Abscheu empfinden, da wir wissen, daß sie Gott ein Greuel ist. Das ist auch nicht verwunderlich: denn wenn wir nicht hart gestochen würden, so wäre unseres Fleisches Trägheit nicht zu beheben; ja, selbst Stiche würden bei seiner Stumpfheit und Faulheit nicht genügen, wenn Gott uns nicht die Rute zu fühlen gäbe und so tiefer auf uns eindränge! Es ist ja auch noch die Halsstarrigkeit da, die wie mit einem Hammer zertrümmert werden muß. Die Strenge, mit der Gott uns droht, zwingt ihm also die Bosheit unseres Herzens ab; denn freundliche Lockung wäre bei uns Schlafenden vergebens. Die einzelnen Schriftzeugnisse, die uns immer wieder begegnen, will ich hierzu nicht aufzählen.

Die Furcht Gottes ist aber auch noch in einem anderen Sinne der Anfang der Buße. Hätte ein Mensch in seinem Leben alle Tugenden erlangt, ohne indessen auf den Dienst Gottes ausgerichtet zu sein, so würde er wohl von der Welt gelobt werden, aber im Himmel wäre sein Leben doch ein Greuel; denn das wichtigste Stück der Gerechtigkeit ist ja gerade, daß man Gott sein Recht und die ihm zukommende Ehre zuteil werden läßt: eben dies Recht, diese Ehre rauben wir Gott aber, wenn wir nicht den festen Vorsatz haben, uns seiner Regierungsgewalt zu unterwerfen.

7. Berou is ook vrees vir God

Die tweede hoofpunt wat ons geleer het, was dat berou uit ernstige vrees vir God voortkom. Want nog voordat ’n sondaar se gedagtes⁵³ in die rigting van bekering neig, moet dit deur die gedagte aan God se oordeel wakker gemaak word.⁵⁴ Wanneer hierdie gedagte egter volkome gevestig is dat God eenmaal die regterstoel sal bestyg om rekenskap van al ons woorde en dade te eis, sal dit die mens in sy ellende intussen geen rus laat nie en hom nie toelaat om vir ’n oomblik asem te skep sonder om 777 hom te prikkel om voortdurend daaroor na te dink om ’n ander soort lewe te lei om onbesorg voor God se oordeel te kan staan nie.

Daarom maak die Skrif dikwels melding van God se oordeel wanneer dit ons tot berou aanspoor. So staan daar byvoorbeeld in Jeremia: “Dat my toorn nie miskien soos ’n vuur uitgaan en brand sonder dat iemand dit kan blus weens die boosheid van julle werk nie.”⁵⁵ In sy preek aan die Atheners sê Paulus: “Hoewel God wel tot dusver nie op die tye van hierdie onkunde ag geslaan het nie, verkondig Hy nou aan al die mense oral dat hulle berou moet betoon omdat Hy ’n dag bepaal het waarop Hy die wêreld in geregtigheid sal oordeel”⁵⁶ en so ook op verskeie ander plekke.

Soms verklaar die Skrif na aanleiding van die sirawwe wat alreeds opgelê is, dat God die Regter is sodat sondaars daaroor moet nadink dat swaarder strawwe hulle bedreig tensy hulle hulle vroegtydig bekeer. ’n Mens kry ’n voorbeeld hiervan in Deuteronomium 29.⁵⁷ Omdat bekering waarlik vanweë afsku van en haat vir die sonde begin, stel die apostel die droefheid wat na God toe is, as die oorsaak van berou. Hy noem dit egter droefheid na God toe⁵⁸ wanneer ons nie alleen vir die straf van God terugdeins nie maar wanneer ons juis die sonde na aanleiding waarvan ons besef dat God ontevrede met ons is, haat en vervloek. Dit is nie verbasend nie, want as ons nie hewig deurboor word nie, sou ons nie die luiheid van ons vlees kon verbeter nie; inteendeel, die prikkels sou nie vir ons vlees se traagheid en luiheid genoeg gewees het as dit nie was dat God sy gésels te voorskyn gebring en dieper in ons ingedring het nie. Hierby kom ook ons koppigheid wat as ’t ware met hamers verpletter moet word. Die bedorwenheid van ons verstand dwing God dus om streng te wees wanneer Hy ons dreig. Hy sou ons immers tevergeefs so vriendelik gelok het as ons aan die slaap is. Ek haal nie getuienis daarvoor aan nie omdat dit oral in die Skrif voorkom.

Daar is ook ’n ander rede waarom die vrees vir God die begin van berou is. Dit is naamlik dat, al sou die mens se lewe in alle deugde volmaak wees en dit nie daarop gerig word om God te dien nie, die wêreld dit wel nog sou kon prys, maar in die hemel sal dit ’n gruwel wees, omdat die belangrikste deel van geregtigheid daarin geleë is om aan God die reg en eer te betoon wat Hom toekom. Ons beroof Hom goddeloos daarvan wanneer ons ons voorneem om ons nie aan sy heerskappy te onderwerp nie.

7. Другой момент связан с тем, что, как мы уже сказали, покаяние проистекает из глубокого страха Божьего. Ибо прежде чем совесть грешника будет подведена к раскаянию, необходимо, чтобы она вспомнила о Божьем суде. Когда в сердце человека укрепится мысль о том, что Бог взойдёт однажды на Судейский престол и потребует у него отчёта во всех делах и словах, то эта мысль не оставит бедного грешника в покое, не даст ему расслабиться ни на минуту, но будет постоянно побуждать его начать новую жизнь, чтобы он мог предстать на Суд без страха. Поэтому Писание, желая побудить нас к раскаянию, часто напоминает нам, что однажды Бог будет судить мир. Например, в отрывке из Иеремии: «Чтобы гнев Мой не открылся, как огонь, и не воспылал неугасимо по причине злых наклонностей ваших» (Иер 4:4). А также в проповеди св. Павла в Афинах: «Оставляя времена неведения, Бог ныне повелевает людям всем повсюду покаяться» (Деян 17:30). И так во множестве других мест Писания. Иногда Писание убеждает нас, что Бог - Судья, изображая уже осуществлённые наказания, дабы грешники ясно представляли себе, какие тяжкие муки ожидают их, если они вовремя не исправятся. Пример этого мы находим в 29-й главе Второзакония.

Итак, поскольку началом нашего обращения к Богу является ненависть и отвращение к греху, то апостол говорит, что печаль ради Бога производит покаяние (2 Кор 7:10). Печалью ради Бога он называет такое состояние, когда мы не только боимся наказания, но ненавидим и презираем грех, так как понимаем, что он неугоден Богу. Это не должно казаться странным, потому что если у нас не будет глубокого осознания греха, то мы никогда не преодолеем леность нашей плоти. И никакого жала не будет достаточно, чтобы разбудить её от оцепенения, если Бог в конце концов не покажет нам Свой бич. Но, помимо жестокосердия, бывают ещё и мятежи против Бога, которые должны быть подавлены ударами тяжёлых молотов. Так своею испорченностью мы вынуждаем Бога прибегать к строгости и суровости, дабы устрашить нас, ибо бесполезно привлекать любовью тех, кто спит. Не буду приводить свидетельств этого, - они рассеяны по всему Писанию.

Страх Божий именуется началом покаяния ещё и по другой причине. Если человек, которого все считают воплощением добродетели, не посвящает свою жизнь служению Богу, то он может получить похвалу от мира, но мерзок небу, ибо главное в праведности - воздавать Богу честь, которой Он достоин. И мы нечестиво похищаем у Него эту честь, когда не желаем покоряться Его власти.

8. | Tertio loco explicandum restat quale sit istud quod dicimus, poenitentiam duabus partibus constare: mortificatione scilicet carnis et spiritus vivificatione. Id Prophetae licet pro carnalis populi captu simplicius et rudius, liquido tamen exprimunt, quum dicunt, Desine a malo, et fac bonitatem [Psal. 34. c. 15]. Item, Lavamini, mundi estote, auferte malum operum vestrorum ab oculis meis. Quiescite agere perverse, discite benefacere, quaerite iudicium, subvenite oppresso [Iesa. 1. d. 16]¹, etc. Quum enim a malitia revocant, totius carnis interitum exigunt^a, quae malitia et perversitate referta est. Res prorsus difficilis et ardua, nos ipsos exuere, et a nativo ingenio demigrare. Neque enim caro bene interiisse putanda est, nisi quicquid a nobis habemus, abolitum fuerit. Sed quum universus carnis affectus simultas sit adversus Deum^b [Rom. 8. a. 4]², primus ad obedientiam Legis eius ingressus est illa naturae nostrae abnegatio^c. Postea renovationem designant^d a fructibus qui inde consequuntur, iustitia, iudicio et misericordia. Siquidem non satis fuerit talibus officiis rite defungi, nisi mens primum ipsa et cor iustitiae, iudicii, misericordiae affectum induerint; id fit quum Dei Spiritus intinctas sua sanctitate animas nostras novis et cogitationibus et affectibus ita imbuit, ut novae iure haberi queant. || Et certe ut naturaliter sumus aversi a Deo, nisi praecedat abnegatio nostri, nunquam ad id quod rectum est tendemus. Ideo toties iubemur exuere veterem hominem: renuntiare mundo et carni: concupiscentiis nostris valere iussis, renovari spiritu mentis nostrae. Nomen porro ipsum mortificationis admonet quam difficile sit 63 oblivisci prioris naturae: quia hinc colligimus, non aliter nos formari ad Dei timorem, et pietatis initia discere nisi ubi gladio Spiritus violenter mactati in nihilum redigimur: quasi pronuntiaret Deus, ut censeamur inter suos filios, opus esse communis naturae interitu.

8. Il nous faut maintenant expliquer le troisieme article: c’est que nous avons dit que la penitence consiste en deux parties: en la mortification de la chair, et la vivification de l’Esprit. Ce que les Prophetes, combien qu’ils parlent simplement selon la rudesse du peuple auquel ils avoyent affaire, neantmoins exposent assez bien, quand ils disent, Cessez de mal faire, et adonnez-vous à bien. Nettoyez-vous de vos ordures, delaissez vostre vie perverse: apprenez de bien faire, appliquez-vous à justice, misericorde, etc. (Ps. 34:15; Is. 1:16, 17). Car en rappellant les hommes de malice, il requierent que toute leur chair, c’est à dire leur nature, soit mortifiée, laquelle est pleine d’iniquité. Or c’est un commandement bien difficile, d’autant qu’il emporte que nous nous devestions de nousmesmes, et delaissions nostre propre nature. Car il ne faut pas estimer que la chair soit bien mortifiée, sinon que tout ce que nous avons de nous soit anneanty et aboly. Mais veu que toutes les pensées et affections de nostre nature sont repugnantes à Dieu, et ennemies de sa justice (Rom. 8:6, 7), la premiere entrée en l’obeissance de la Loy est, de renoncer à nostre nature et à toute nostre volonté. En apres est signifié en ce passage du Prophete le renouvellement de vie par les fruits qui s’en ensuyvent: assavoir, justice, jugement et misericorde. Car il ne suffiroit point de faire les œuvres exterieurement; sinon que l’ame fust premierement addonnée à l’amour et affection d’icelles. Or cela se fait quand l’Esprit de Dieu ayant transformé nos ames en sa saincteté, les dirige tellement à nouvelles pensées et affections, qu’on puisse dire qu’elles sont autres qu’elles n’estoyent auparavant. Et de fait, nous sommes naturellement destournez de Dieu, pour ne jamais tendre ny aspirer à ce qui est bon et droit, jusques à ce que nous ayons appris de nons quitter. Et voila pourquoy tant souvent il nous est commandé de despouiller le vieil homme, renoncer au monde et à la chair: et en nous retirans de nos cupiditez, de mettre peine à estre renouvellez de l’esprit de nostre entendement. Et ce mot de Mortification nous advertit combien il nous est difficile d’oublier nostre naturel: entant qu’il signifie que nous ne pouvons pas estre pliez ne formez à la crainte de Dieu, ny apprendre les rudimens de pieté, sinon qu’estans occis du glaive de l’Esprit, avec violence nous soyons reduits à neant. Comme si Dieu prononçoit qu’il est requis que nous mourions, et soyons aneantis en tout ce que nous avons, devant que luy nous reçoyve ou accepte pour ses enfans.

8. It remains for us, in the third place, to explain our position, that repentance consists of two parts—the mortification of the flesh and the vivification of the spirit. This is clearly expressed by the prophets, although in a simple and homely manner, according to the capacity of a carnal people, when they say, “Depart from evil, and do good.”¹⁶²⁹ Again: “Wash you, make you clean; put away the evil of your doings from before mine eyes; cease to do evil; learn to do well; seek judgment; relieve the oppressed,” &c.¹⁶³⁰ For when they call men from the paths of wickedness, they require the total destruction of the flesh, which is full of wickedness and perverseness. It is a thing truly difficult and arduous to put off ourselves, and to depart from the native bias of our minds. Nor must the flesh be considered as entirely dead, unless all that we have of ourselves be destroyed. But since the universal disposition of the flesh 541 is settled “enmity against God,”¹⁶³¹ the first step to an obedience of the law is this renunciation of our own nature. They afterwards designate the renovation by its fruits—righteousness, judgment, and mercy. For a punctual performance of these external duties would not be sufficient, unless the mind and heart had previously acquired a disposition of righteousness, judgment, and mercy. This takes place when the Spirit of God has tinctured our souls with his holiness, and given them such new thoughts and affections, that they may be justly considered as new, [or altogether different from what they were before.] And certainly, as we have a natural aversion to God, we shall never aim at that which is right, without a previous renunciation of ourselves. Therefore we are so frequently commanded to put off the old man, to renounce the world and the flesh, to forsake our lusts, and to be renewed in the spirit of our mind. Besides, the very word mortification reminds us how difficult it is to forget our former nature; for it implies that we cannot be formed to the fear of God, and learn the rudiments of piety, without being violently slain and annihilated by the sword of the Spirit. As though God had pronounced that, in order to our being numbered among his children, there is a necessity for the destruction of our common nature.

8. 3. Repentance consists in the mortification of the flesh and the quickening of the Spirit. These required by the Prophets. They are explained separately.

We must now explain the third part of the definition, and show 515what is meant when we say that repentance consists of two parts—viz. the mortification of the flesh, and the quickening of the Spirit. The prophets, in accommodation to a carnal people, express this in simple and homely terms, but clearly, when they say, “Depart from evil, and do good,” (Ps. 34:14). “Wash you, make you clean, put away the evil of your doings from before mine eyes; cease to do evil; learn to do well; seek judgment; relieve the oppressed,” &c. (Isaiah 1:16, 17). In dissuading us from wickedness they demand the entire destruction of the flesh, which is full of perverseness and malice. It is a most difficult and arduous achievement to renounce ourselves, and lay aside our natural disposition. For the flesh must not be thought to be destroyed unless every thing that we have of our own is abolished. But seeing that all the desires of the flesh are enmity against God (Rom. 8:7),the first step to the obedience of his law is the renouncement of our own nature. Renovation is afterwards manifested by the fruits produced by it—viz. justice, judgment, and mercy. Since it were not sufficient duly to perform such acts, were not the mind and heart previously endued with sentiments of justice, judgment, and mercy this is done when the Holy Spirit, instilling his holiness into our souls, so inspired them with new thoughts and affections, that they may justly be regarded as new.And, indeed, as we are naturally averse to God, unless self-denial precede, we shall never tend to that which is right. Hence we are so often enjoined to put off the old man, to renounce the world and the flesh, to forsake our lusts, and be renewed in the spirit of our mind. Moreover, the very name mortification reminds us how difficult it is to forget our former nature, because we hence infer that we cannot be trained to the fear of God, and learn the first principles of piety, unless we are violently smitten with the sword of the Spirit and annihilated, as if God were declaring, that to be ranked among his sons there must be a destruction of our ordinary nature.

8. In de derde plaats blijft nog over uit te leggen, wat het betekent, wanneer we zeggen, dat de boetvaardigheid bestaat uit twee delen, namelijk de doding des vleses en de levendmaking des geestes. Dit drukken de profeten, zij het naar het begrip van het vleselijke volk wat eenvoudig en grof, toch duidelijk uit, wanneer ze zeggen: "Wijk af van het kwade en doe het goede"; evenzo: "Wast u, en reinigt u, doet de boosheid uwer handelingen van voor mijn ogen weg, laat af van verkeerd te doen, leert goed doen, zoekt het recht, helpt de verdrukte" (Ps. 34:15; Jes.1:16) enz. Want wanneer ze terugroepen van de boosheid, eisen ze de ondergang van het ganse vlees, dat vervuld is met boosheid en verkeerdheid. Een door en door moeilijke en bezwaarlijke zaak, ons zelf af te leggen en te verhuizen uit onze aangeboren aard. Want men moet niet menen, dat het vlees goed ten onder gegaan is, tenzij al wat wij hebben van onszelf vernietigd is. Maar daar de ganse neiging des vleses vijandschap is tegen God (Rom. 8:6) is die verzaking van onze natuur de eerste stap tot de gehoorzaamheid der wet. Daarna wijzen ze op de vernieuwing uit de vruchten, die er uit volgen, namelijk gerechtigheid, oordeel en barmhartigheid. Immers het zou niet voldoende zijn dergelijke werken naar behoren te verrichten, indien niet eerst de geest en het hart de gezindheid der gerechtigheid, des oordeels en der barmhartigheid hadden aangenomen. Dit geschiedt, wanneer Gods Geest onze zielen, gedrenkt in zijn heiligheid, met nieuwe gedachten en neigingen zo vervult, dat ze met recht voor nieuw gehouden kunnen worden. En ongetwijfeld, daar we van nature van God afgewend zijn, zullen wij nooit streven naar datgene, wat recht is, tenzij verzaking van onszelf voorga. Daarom ontvangen wij zo dikwijls het bevel de oude mens af te leggen, wereld en vlees op te geven en na onze begeerten vaarwel gezegd te hebben in de geest van ons gemoed vernieuwd te worden. Het woord doding zelf leert verder, hoe moeilijk het is de vroegere natuur te vergeten; want hieruit maken we op, dat wij op geen andere wijze gevormd worden tot de vreze Gods en de beginselen der vroomheid leren, dan wanneer we, door het zwaard des Geestes met geweld geslacht, tot niets worden; alsof God uitsprak, dat de ondergang van de algemene natuur nodig is, opdat we onder zijn kinderen gerekend worden.

8. Abtötung und Lebendigmachung als Bestandteile der Buße

Jetzt müssen wir zum Dritten noch erläutern, was es denn bedeuten soll, wenn ich oben davon sprach, die Buße umfasse zwei Stücke, nämlich die Abtötung des Fleisches und die Lebendigmachung des Geistes. Die Propheten drücken das klar aus, obwohl sie sich dem Verständnis des Volkes anpassen und deshalb recht schlicht 382 und grob davon reden. So heißt es im 34. Psalm: „Laß ab vom Bösen und tue Gutes“ (Ps. 34,15), oder bei Jesaja: „waschet, reiniget euch, tut euer böses Wesen von meinen Augen; laßt ab vom Bösen; lernet Gutes zu tun, trachtet nach Recht, helft den Unterdrückten ...“ (Jes. 1,16f.). Denn wenn sie das Volk vor der Bosheit warnen, so fordern sie damit den Untergang des ganzen Fleisches, das ja voller Bosheit und Verderbnis steckt. Es ist freilich sehr schwer und hart, uns selbst auszuziehen und die angeborene Art fahren zu lassen, denn wir dürfen nicht glauben, das Fleisch sei wirklich gestorben, solange nicht alles abgetan ist, was wir von uns selber haben. Weil aber die ganze Sinnesrichtung des Fleisches „Feindschaft wider Gott“ ist (Röm. 8,7), so ist der erste Schritt zum Gehorsam gegen sein Gesetz die Verleugnung unserer eigenen Natur!

Danach aber weist der Prophet (an der erwähnten Stelle, Jes. 1,16f.) auch auf die Erneuerung hin, und zwar auf Grund der Früchte, die aus ihr hervorgehen: Gerechtigkeit, Gericht und Barmherzigkeit. Denn es wäre nicht genug, wenn wir uns der Verpflichtung zu solchen Werken ordnungsmäßig entledigten, sofern nicht unser Gemüt und Herz selber die entsprechende Gesinnung angenommen hätte; dies geschieht aber dann, wenn der Geist Gottes unsere Seele in seine Heiligkeit eintaucht, sie mit neuen Gedanken und Regungen erfüllt, so daß sie wirklich als neu gelten darf. Wir werden uns eben, da wir von Natur von Gott abgewandt sind, sicherlich niemals nach dem ausstrecken, was recht ist, wenn wir uns nicht zuvor selber verleugnet haben. Deshalb wird uns so oft befohlen, den alten Menschen auszuziehen, der Welt und dem Fleische abzusagen, unseren Begierden den Abschied zu geben und uns zu „erneuern im Geist unseres Gemüts“ (vgl. Eph. 4,23). Der Ausdruck „Abtötung“ erinnert uns ja auch selbst daran, wie schwer es ist, die frühere Natur zu vergessen: wir merken an diesem Wort, daß wir erst dann zur Furcht Gottes geschickt sind und die Anfangsgründe der Frömmigkeit zu lernen vermögen, wenn uns das Schwert des Geistes mit Gewalt ertötet und zunichte gemacht hat; Gott will uns sozusagen wissen lassen, daß wir allein durch das völlige Vergehen unserer gewöhnlichen Natur dazu gelangen können, zu seinen Kindern gezählt zu werden.

8. 778 Berou beteken afsterwe van die vlees en lewendmaking van die gees

Daar bly nog oor dat ons ten derde ’n uiteensetting moet gee van wat ons bedoeling is wanneer ons sê dat berou uit twee dele bestaan, naamlik die afsterwe van ons vlees en die lewendmaking van ons gees. Die profete druk dit tog duidelik uit, al is dit baie eenvoudig en ongekunsteld volgens die bevatlikheid van die vleeslike volk, wanneer hulle sê: “Weerhou julle van die kwaad en doen die goeie”.⁵⁹ Net so: “Was julle, wees rein en neem die kwaad van julle dade voor my oë weg.”⁶⁰ En ook: “Hou op om verkeerd te doen; leer om die goeie te doen; soek geregtigheid; help die onderdrukte”⁶¹ ensovoorts. Wanneer hulle die volk immers van hulle kwaad terugroep, eis hulle die ondergang van die volle vlees wat vol kwaad en bedorwenheid is.⁶² Om onsself af te lê en ons aangebore aard af te sterf is ’n onderwerp wat baie moeilik en ingewikkeld is. Want ons moet nie dink dat ons vlees goed gesterf het tensy alles wat ons van onsself het, tot niet gegaan het nie. Aangesien die gesindheid van ons vlees egter in alle opsigte vyandskap teen God is,⁶³ is die verloëning van ons natuur die eerste stap om sy wet te gehoorsaam.⁶⁴ Daarna wys hulle op die vernuwing uit die vrugte wat daaruit voortkom, naamlik geregtigheid, oordeel en barmhartigheid. Want dit sou nie genoeg wees om maar net sulke pligte behoorlik na te kom nie tensy ons gemoed en hart eers ’n gesindheid van geregtigheid, oordeel en barmhartigheid aangeneem het. Dit vind plaas wanneer die Gees van God ons siele in sy heiligheid ingedoop het en dit so met nuwe gedagtes en gesindhede deurdrenk het dat hulle met reg as nuwe siele beskou kan word. Aangesien ons ons van nature van God af wegkeer, sal ons gewis nooit na dit wat reg is kan strewe tensy ons selfverloëning eers plaasvind nie. Daarom word ons so dikwels beveel om ons ou mens af te lê, afstand te doen van die wêreld en ons vlees, ons begeertes vaarwel toe te roep en weer in die gees van ons gemoed nuut te word.⁶⁵ Verder toon die woord afsterwe juis aan hoe moeilik dit is om ons vroeëre natuur te vergeet. Ons kan immers hieruit aflei dat ons nie op ’n ander manier gevorm kan word om God te vrees en die beginsels 779 van godsvrug te leer ken nie, as wanneer ons met geweld deur die swaard van die Gees geslag en tot niet gemaak word nie. Dit is asof God verkondig dat ons gewone natuur moet sterf sodat ons as sy kinders gereken kan word.

8. Теперь следует пояснить третий момент: как мы указали, покаяние состоит из двух частей - умерщвления плоти и оживления в Духе. Пророки, хотя они говорили простым языком, доступным грубым и неучёным людям, выражают это вполне чётко: «Уклоняйся от зла и делай добро» (Пс 33/34:15). «Омойтесь, очиститесь; удалите злые деяния ваши от очей Моих; перестаньте делать зло; научитесь делать добро; ищите правды» и т.д. (Ис 1:16-17). Обращаясь ко злым и лукавым людям, пророки требуют, чтобы они умертвили свою плоть, то есть свою природу, потому что она полна нечестия. Это очень суровое требование: оно предполагает отказ от самих себя, от своей собственной природы. Ибо нельзя считать, что плоть умерщвлена, если мы не истребили в себе всё то, что происходит от нас. Поскольку все мысли и чувства, исходящие от нашей природы, отвратительны Богу и враждебны праведности (Рим 8:7), то первый шаг к послушанию Закону - это отказ от нашей природы и нашей воли.

Далее в этом отрывке из пророка говорится об обновлении жизни плодами, которые производит подобный отказ, - праведностью, спра­ведливым судом, милосердием. Ибо недостаточно творить добрые дела, если сначала душа не предастся любви и стремлению к их плодам. А это происходит тогда, когда Дух Божий, преобразив наши души Своею святостью, направляет их на новые мысли и чувства настолько властно, что они, можно сказать, уже не таковы, какими были прежде. Действительно, по самой своей природе мы отделены от Бога и не в состоянии стремиться к добру и праведности, пока не отречёмся от самих себя. Вот почему нам снова и снова даётся повеление «совлечься ветхого человека», отказаться от мира и плоти и, освободившись от похотей, трудиться над обновлением духа нашего ума. Само слово «умерщвление» свидетельствует, насколько трудно забыть своё естество. Оно указывает, что мы не можем ни покориться страху Божьему, ни научиться начаткам благочестия, если нас не поразит и не обратит в ничто духовный меч. Бог как бы объявляет, что нам должно умереть и обратиться в ничто во всём том, чем мы обладаем сами по себе, - только тогда Он примет нас как Своих детей.

9. | Utrunque ex Christi participatione nobis contingit. Nam si vere morti eius communicamus, eius virtute crucifigitur vetus noster homo, et peccati corpus emoritur^a, ne amplius vigeat primae naturae corruptio [Rom. 6. a. 6]. || Si resurrectionis sumus participes, per eam suscitamur in vitae novitatem, quae Dei iustitiae respondeat. Uno ergo verbo poenitentiam interpretor, regenerationem, cuius non alius est scopus nisi ut imago Dei quae per Adae transgressionem foedata, et tantum non obliterata fuerat, in nobis reformetur. Sic docet Apostolus, quum ait, Nos autem revelata facie gloriam Domini repraesentantes, in eandem imaginem transformamur ex gloria in gloriam, tanquam a Domini Spiritu [2. Cor. 3. d. 18]. Item, Renovamini spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iustitia et sanctitate veritatis. Item alibi, Induentes novum hominem, qui renovatur ad agnitionem et imaginem eius qui creavit illum [Ephes. 4. f. 23; Coloss. 3. b. 10]. Proinde ista regeneratione in Dei iustitiam, Christi beneficio instauramur, a qua per Adam excideramus: quo modo in integrum restituere placet Domino quoscunque in vitae haereditatem cooptat^b. || Atque haec quidem instauratio non uno 64 momento, vel die, vel anno impletur, sed per continuos, imo etiam lentos interdum profectus abolet Deus in electis suis carnis corruptelas: repurgat eos sordibus, sibique in templa consecrat, sensus eorum omnes ad veram puritatem renovans, 65 quo se tota vita exerceant in poenitentia: sciantque huic militiae nullum nisi in morte esse finem. Quo maior est impuri rabulae et apostatae Staphyli cuiusdam improbitas: qui statum praesentis vitae cum gloria caelesti a me confundi nugatur, dum imaginem Dei ex Paulo [2. Cor. 4. a. 4] interpretor sanctitatem et iustitiam veracem¹. Quasi vero ubi res aliqua definitur, non quaerenda sit ipsa integritas et perfectio. Neque tamen locus negatur incrementis: sed quatenus ad Dei similitudinem propius quisque accedit, in eo dico fulgere imaginem Dei. Huc ut perveniant fideles, stadium poenitentiae, in quo tota vita currant, illis Deus assignat.

9. L’une et l’autre nous vient de la communication que nous avons avec Christ. Car si nous sommes vrayement participans de sa mort, par la vertu d’icelle nostre vieil homme est crucifié et la masse de peché qui reside en nous est mortifiée, à ce que la corruption de nostre premiere nature n’ait plus de vigueur (Rom. 6:6). Si nous sommes participans de sa resurrection, par icelle nous sommes resuscitez en nouvelleté de vie, laquélle respond à la justice de Dieu. Pour parler donc en un mot, je dy que penitence est une regeneration spirituelle: de laquelle le but est, que l’image de Dieu qui avoit esté obscurcie et quasi effacée en nous par la transgression d’Adam, soit restaurée. Ainsi l’appelle l’Apostre, quand il dit qu’ayans le voile osté, nous representons la gloire de Dieu, estans transformez en une mesme image, de gloire en gloire, comme par l’Esprit de Dieu (2 Cor. 3:18). Item, Soyez renouvellez en vostre ame, et vestez le nouvel homme: lequel est creé selon Dieu en justice, et vraye saincteté (Ephes. 4:23, 24). Item en un autre lieu, Ayant vestu le nouvel homme, lequel est renouvellé à la cognoissance et image de celuy qui l’a creé (Col. 3:10). Ainsi donc par ceste regeneration nous sommes de la grace de Christ reparez en la justice de Dieu; de laquelle nous estions decheus par Adam: comme il plaist à Dieu de restituer en leur entier tous ceux lesquels il adopte en l’heritage de la vie eternelle. Or ceste restauration ne s’accomplit point ny en une minute de temps, ny en un jour, ny en un an: mais Dieu abolit en ses eleus les corruptions de la chair par continuelle succession de temps, et mesmes petit à petit: et ne cesse de les purger de leurs ordures, les dedier à soy pour temples, reformer leurs sens à une vraye pureté, afin qu’ils s’exercent toute leur vie en penitence, et sachent que ceste guerre ne prend jamais fin qu’à la mort. Dont l’impudence d’un certain apostat est tant plus vilaine, quand il me reproche que je confon l’estat de la vie presente avec la gloire future, en interpretant avec sainct Paul que l’image de Dieu gist en saincteté et justice veritable, comme si en voulant definir cecy ou cela, il ne fust pas requis de prendre la perfection et integrité. Or en disant que Dieu nous restaure à son image, nous ne nions pas qu’il ne le face par accroissement continuel: mais selon que chacun est plus avancé, ceste image de Dieu reluit tant mieux en luy. Or Dieu pour faire parvenir ses fideles à ce but là, leur assigne le chemin de penitence pour toute leur vie, auquel ils ne cessent de courir.

9. Both these branches of repentance are effects of our participation of Christ. For if we truly partake of his death, our old man is crucified by its power, and the body of sin expires, so that the corruption of our former nature loses all its vigour.¹⁶³² If we are partakers of his resurrection, we are raised by it to a newness of life, which corresponds with the righteousness of God. In one word I apprehend repentance to be regeneration, the end of which is the restoration of the Divine image within us; which was defaced, and almost obliterated, by the transgression of Adam. Thus the apostle teaches us, when he says, “But we all, with open face beholding as in a glass the glory of the Lord, are changed into the same image from glory to glory, even as by the Spirit of the Lord.”¹⁶³³ Again: “Be ye renewed in the spirit of your mind; and put on the new man, which after God is created in righteousness and true holiness.”¹⁶³⁴ Again, in another place: “And ye have put on the new man, which is renewed in knowledge after the image of him that created him.”¹⁶³⁵ Wherefore, in this regeneration, we are restored by the grace of Christ to the righteousness of God, from which we fell in Adam; in which manner the Lord is pleased completely to restore all those whom 542 he adopts to the inheritance of life. And this restoration is not accomplished in a single moment, or day, or year; but by continual, and sometimes even tardy advances, the Lord destroys the carnal corruptions of his chosen, purines them from all pollution, and consecrates them as temples to himself; renewing all their senses to real purity, that they may employ their whole life in the exercise of repentance, and know that this warfare will be terminated only by death. And so much the greater is the wickedness of that impure and quarrelsome apostate Staphylus, who idly pretends that I confound the state of the present life with the glory of heaven, when I explain the image of God, according to Paul, to be righteousness and true holiness. As if, indeed, when any thing is to be defined, we are not to inquire after the completeness and perfection of it. It is not denied that there is room for further advances; but I assert, that as far as any man approaches to a resemblance of God, so far the image of God is displayed in him. That believers may attain to this, God assigns them the race of repentance to run during their whole life.

9. How this mortification and quickening are produced. Repentance just a renewal of the divine image in us. Not completed in a moment, but extends to the last moment of life.

Both of these we obtain by union with Christ. For if we have true fellowship in his death, our old man is crucified by his power, and the body of sin becomes dead, so that the corruption of our original nature is never again in full vigor (Rom. 6:5, 6). If we are partakers in his resurrection, we are raised up by means of it to newness of life, which conforms us to the righteousness of God. In one word, then, by repentance I understand regeneration,¹ the only aim of which is to form in us anew the image of God, which was sullied, and all but effaced by the transgression of Adam. So the Apostle teaches when he says, “We all with open face beholding as in a glass the glory of the Lord, are changed into the same image from glory to glory, as by the Spirit of the Lord.” Again, “Be renewed in the spirit of your minds” and “put ye on the new man, which after God is created in righteousness and true holiness.” Again, “Put ye on 516the new man, which is renewed in knowledge after the image of him that created him.”¹ Accordingly through the blessing of Christ we are renewed by that regeneration into the righteousness of God from which we had fallen through Adam, the Lord being pleased in this manner to restore the integrity of all whom he appoints to the inheritance of life. This renewal, indeed, is not accomplished in a moment, a day, or a year, but by uninterrupted, sometimes even by slow progress God abolishes the remains of carnal corruption in his elect, cleanses them from pollution, and consecrates them as his temples, restoring all their inclinations to real purity, so that during their whole lives they may practice repentance, and know that death is the only termination to this warfare. The greater is the effrontery of an impure raver and apostate, named Staphylus, who pretends that I confound the condition of the present life with the celestial glory, when, after Paul, I make the image of God to consist in righteousness and true holiness; as if in every definition it were not necessary to take the thing defined in its integrity and perfection. It is not denied that there is room for improvement; but what I maintain is, that the nearer any one approaches in resemblance to God, the more does the image of God appear in him. That believers may attain to it, God assigns repentance as the goal towards which they must keep running during the whole course of their lives.

9. Beide dingen vallen ons te beurt uit het deelgenootschap aan Christus. Want indien wij waarlijk deel hebben aan zijn dood, wordt door zijn kracht onze oude mens gekruisigd en sterft het lichaam der zonde, opdat de verdorvenheid der eerste natuur geen kracht meer hebbe. Indien wij zijner opstanding deelachtig zijn, worden wij door haar opgewekt tot nieuwheid des levens, die beantwoordt aan Gods gerechtigheid. In één woord gezegd, ik versta onder boetvaardigheid de wedergeboorte, die geen ander doel heeft dan dat Gods beeld, dat door Adams overtreding bezoedeld en bijna uitgewist was, in ons hersteld wordt. Zo leert de apostel, wanneer hij zegt (2 Cor. 3:18) "En wij met ongedekten aangezichte de heerlijkheid des Heren aanschouwende, worden naar hetzelfde beeld in gedaante veranderd, van heerlijkheid tot heerlijkheid, als van des Heren Geest." Evenzo (Ef. 4:23) "Wordt vernieuwd in de geest uws gemoeds, en doet de nieuwe mens aan, die naar God geschapen is in ware rechtvaardigheid en heiligheid." Evenzo elders (Col. 3:10) "aandoende de nieuwe mens, die vernieuwd wordt tot kennis en het beeld van Hem, die hem geschapen heeft". Daarom worden wij door die wedergeboorte door de weldaad van Christus vernieuwd tot Gods gerechtigheid, van welke wij door Adam vervallen waren; en op die wijze behaagt het de Here weer terug te brengen hen, die Hij verkiest tot de erfenis des levens. En deze vernieuwing wordt niet op één ogenblik, of dag, of jaar volbracht, maar door voortdurende, ja soms ook langzame voortgang doet God de verdorvenheden des vleses in zijn uitverkorenen te niet; Hij reinigt hen van hun vuilheid, en heiligt ze zich tot tempelen, terwijl Hij al hun zinnen vernieuwt tot ware zuiverheid, opdat zij zich hun gehele leven oefenen in boetvaardigheid, en weten mogen, dat deze krijgsdienst geen einde vindt dan in de dood. Daarom is de verdorvenheid van een zekere onzuivere zwetser en afvallige Staphylus des te groter, die wauwelt, dat de staat van het tegenwoordige leven door mij vermengd wordt met de hemelse heerlijkheid, wanneer ik de woorden van Paulus (2 Cor. 4:16) zo versta, dat het beeld Gods is de waarachtige heiligheid en gerechtigheid. Alsof men, wanneer men een bepaling geeft van iets, niet juist de gaafheid en volmaaktheid daarvan moet onderzoeken. En toch wordt niet ontkend, dat er plaats is voor wasdom: maar alnaarmate iemand dichter komt tot de gelijkenis met God, zeg ik, dat in hem Gods beeld meer schittert. En opdat de gelovigen hiertoe komen mogen, wijst God hun de loopbaan der boetvaardigheid toe, om daarin hun ganse leven te lopen.

9. Wiedergeburt in Christus!

Beides, Ersterben und Lebendigwerden kommt uns durch das Teilhaben an Christus zu. Denn wenn wir wahrhaftig an Christi Tod Anteil haben, dann wird durch seine Kraft unser alter Mensch gekreuzigt, dann erstirbt der sündliche Leib, so daß die Verderbnis der ersten Natur ihre Kraft verliert! (Röm. 6,6). Wenn wir seiner Auferstehung teilhaftig werden, dann erstehen wir durch sie zu neuem Leben, das Gottes Gerechtigkeit entspricht. Ich beschreibe also die Buße mit einem Wort als Wiedergeburt; und der Zielpunkt dieser Wiedergeburt ist allein darin zu suchen, daß das Ebenbild Gottes in uns wiederhergestellt wird, welches durch Adams Übertretung besudelt und so gut wie ausgelöscht war. So lehrt es der Apostel, wenn er sagt: „Nun aber spiegelt sich in uns allen des Herrn Klarheit mit aufgedecktem Angesicht, und wir werden verklärt in dasselbe Bild von einer Klarheit zu der anderen, als vom Herrn, der der Geist ist“ (2. Kor. 3,18). Ähnlich: „Erneuert euch aber im Geist eures Gemüts und ziehet den neuen Menschen an, der nach Gott geschaffen ist zu rechtschaffener Gerechtigkeit und Heiligkeit“ (Eph. 4,23f.). Oder auch: „Ziehet den neuen Menschen an, der da erneuert wird zu der Erkenntnis nach dem Ebenbilde des, der ihn geschaffen hat“ (Kol. 3,10). So werden wir also durch Christi Wohltat in dieser Wiedergeburt zu der Gerechtigkeit Gottes wieder erneuert, aus der wir in Adam herausgefallen waren; das ist die Art, in der es dem Herrn gefallen hat, all die Menschen vollkommen wieder zurechtzubringen, die er zum Erbe des ewigen Lebens angenommen hat.

383 Diese Erneuerung aber kommt nun nicht in einem Augenblick, auch nicht an einem Tag oder in einem einzigen Jahr zur Vollendung; nein, Gott tilgt bei seinen Auserwählten in dauerndem, ja auch langsamem Weiterschreiten die Verderbnisse des Fleisches, er reinigt sie von ihren Befleckungen und weiht sie zu einem Tempel, der ihm heilig sei, erneuert alle ihre Sinne zu wahrer Reinheit, damit sie sich in ihrem ganzen Leben in der Buße üben: sie sollen wissen, daß dieser Kriegsdienst erst mit dem Tode sein Ende findet. Um so größer ist die Bosheit jenes unsauberen Schwätzers, des abtrünnigen Staphylus: er behauptet in seinem Geschwätz, ich vermengte den Zustand des gegenwärtigen Lebens mit der himmlischen Herrlichkeit, weil ich nach Paulus vom Ebenbilde Gottes (2. Kor. 4,4) behaupte, es bestehe in „wahrhaftiger Heiligkeit und Gerechtigkeit“ (vgl. Eph. 4,24). Als ob man, wenn man ein Ding beschreibt, nicht dessen vollendetes, vollkommenes Wesen suchen müßte! Es wird damit ja auch dem Wachstum nicht der Raum streitig gemacht; ich behaupte nur: so weit jemand der Ähnlichkeit mit Gott nähergekommen ist, muß man von ihm urteilen, in ihm leuchte Gottes Ebenbild hervor. Damit die Gläubigen dahin gelangen, weist ihnen Gott die Kampfbahn der Buße zu, auf der sie ihr Leben lang zu laufen haben.

9. Berou beteken wedergeboorte in Christus

Albei hierdie dinge val ons te beurt omdat ons deel het aan Christus. Want as ons waarlik deel het aan sy dood, word ons ou mens deur sy krag gekruisig,⁶⁶ en die liggaam van ons sonde sterf, sodat die bedorwenheid van ons eerste natuur geen krag meer het nie.⁶⁷ As ons in sy opstanding deel, word ons daardeur opgewek tot ’n nuwe lewe wat met God se geregtigheid ooreenstem. In een woord verstaan ek onder berou dus wedergeboorte, waarvan die doel net is om die beeld van God wat deur Adam se oortreding verontreinig en byna uitgewis is, weer in ons te laat vorm kry. So leer die apostel ons wanneer hy sê: “Terwyl ons met ontblote gesig die heerlikheid van die Here weergee, word ons in dieselfde beeld verander, van heerlikheid tot heerlikheid asof deur die Gees van die Here”.⁶⁸ Net so: “Deur die gees van julle gemoed moet julle weer nuut word en julle met die nuwe mens beklee wat na God geskep is in ware geregtigheid en heiligheid”.⁶⁹ Elders staan daar: “Wanneer julle julle met die nuwe mens beklee wat nuut gemaak word na die kennis en beeld van Hom wat die mens geskep het”.⁷⁰ So word ons deur die wedergeboorte kragtens die weldaad van Christus in die geregtigheid van God vernuwe, waarvan ons deur Adam afvallig geword het. Dit is die manier waarop dit die Here behaag om almal wat Hy as erfgename van die lewe verkies, weer ongeskonde te maak.⁷¹

Hierdie hernuwing word weliswaar nie in ’n oogwenk of een dag of een jaar voltrek nie, maar God maak die bedorwenheid van hulle vlees in sy uitverkorenes voortdurend, ja, selfs met gestadige vordering, tot niet. Hy reinig hulle van hulle vuilheid; Hy heilig hulle as tempels vir Hom en 780 Hy maak al hulle gevoelens weer nuut totdat dit waarlik suiwer is, sodathulle hulle hele lewe lank berou kan beoefen en kan weet dat daar nie ’n einde aan die stryd is nie behalwe in die dood. Daarom is Staphylus, daardie onrein uitvaagsel en afvallige, se goddeloosheid soveel groter.⁷² Hy klets dat ek die toestand van ons huidige lewe met die hemelse heerlikheid verwar wanneer ek na aanleiding van Paulus die beeld van God as heiligheid en ware geregtigheid vertolk.⁷³ Net asof ons inderdaad nie die ongeskondenheid en volmaaktheid van ’n saak moet ondersoek wanneer ons dit beskrywe nie! En tog word daarmee nie ontken dat daar plek vir groei is nie. Ek verklaar egter dat die beeld van God helderder in iemand skyn namate hy nader aan die gelykenis van God kom. God skrywe daarom hierdie renbaan van berou aan die gelowiges voor waarop hulle hulle hele lewe lank moet hardloop om dit te bereik.

Gelowiges belewe wel bulle heiligmaking, maar hulle is nogtans nie sonder sonde nie (Afdeling 10 - 15)

9. То и другое мы получаем от общения со Христом. Ибо если мы подлинно причастны Его смерти, то силою её распинается наш ветхий человек и умерщвляется живущая в нас груда грехов, так что наша первоначальная испорченная природа более не имеет власти над нами (Рим 6:6). А если мы причастны воскресению Христа, то через это мы получаем воскресение к обновлённой жизни, согласной с Божьей праведностью. Желая быть кратким, я говорю, что покаяние - это духовное возрождение, цель которого - восстановление образа Божьего, затемнённого и почти стершегося в нас преступлением Адама. Именно так говорит об этом апостол: сняв покров, мы видим славу Божью, преобразившись в тот же образ, от славы в славу, как от Духа Божьего (2 Кор 3:18). А также: «Обновитесь в ваших душах и облекитесь в нового человека, созданного по Богу в праведности и истинной святости» (Еф 4:23). И в другом месте: «Облекшись в нового [человека], который обновляется в познании по образу Создавшего его» (Кол 3:10). Посредством такого возрождения мы благодатью Христа восстановлены в Божьей праведности, от которой отпали по вине Адама. Ибо Богу было угодно восстановить в неповреждённом состоянии всех тех, кого Он принял в наследие вечной жизни.

Однако это восстановление совершается не за одну минуту, не за один день, не за один год. Бог устраняет у Своих избранных испорченность плоти на протяжении длительного времени, шаг за шагом. Он никогда не перестаёт очищать их от скверны, посвящать их Себе как храмы, преображать их чувства до обретения истинной чистоты, дабы они всю свою жизнь провели в покаянии и знали, что эта борьба оканчивается только со смертью. Поэтому ещё более гнусным предстаёт бесстыдство некоего отступника, когда он упрекает меня в том, что я смешиваю состояние человека в нынешней жизни с будущей славой, утверждая - вместе со св. Павлом, - что образ Божий пребывает в святости и истинной праведности [Еф 4:24]. Как будто в определении этого образа не должны присутствовать совершенство и неповреждённость. Говоря, что Бог восстанавливает нас по Своему образу, мы отнюдь не отрицаем, что Он делает это путём постепенного и постоянного возрастания: чем дальше продвинулся человек, тем ярче сияет в нём образ Божий. Но чтобы заставить верующих стремиться к этой цели, Бог предписывает путь покаяния на целую жизнь, чего они всё время стремятся избежать.

10. | Sic ergo a peccati servitute liberantur filii Dei per regenerationem, non ut quasi plenam libertatis possessionem iam adepti, nihil amplius molestiae a carne sua sentiant: sed ut illis maneat perpetua certaminis materia, unde exerceantur: neque exerceantur modo, sed infirmitatem quoque suam melius discant. Atque in ea re omnes sanioris iudicii scriptores inter se consentiunt, manere in homine regenerato mali fomitem^{a 2}, unde perpetuo scateant cupiditates quae ipsum ad peccandum illiciant et extimulent. Fatentur^b etiam, sanctos illo concupiscendi morbo^c adhuc ita implicitos teneri, ut obstare nequeant quin subinde vel ad libidinem, vel ad avaritiam, vel ad ambitionem, vel ad alia vitia titillentur et incitentur. Neque opus est multum investigando laborare quid hic veteres senserint: quando unus Augustinus sufficere ad id potest, qui fideliter magnaque diligentia omnium sententias collegit [Lib. ad Bonif. 4³. Lib. 1. et 2. contra Iulianum⁴]. Ex illo igitur sumant lectores, siquid de sensu antiquitatis habere certi volent.⁵ Porro inter illum et nos hoc discriminis videri potest interesse, 66 quod ipse quidem quum fideles concedat, quandiu in corpore mortali habitant, sic illigatos teneri concupiscentiis ut non possint non concupiscere, eum tamen morbum peccatum vocare non audet: sed ad illum designandum infirmitatis nomine contentus, tunc demum fieri peccatum docet ubi vel opus vel consensus ad conceptionem vel apprehensionem accedit; hoc est, quando primae appetitioni cedit voluntas¹; nos autem illud ipsum pro peccato habemus, quod aliqua omnino cupiditate contra legem Dei homo titillatur: imo ipsam pravitatem, quae eiusmodi cupiditates^a nobis generat, asserimus esse peccatum. Docemus itaque in sanctis, donec mortali corpore exuantur, semper esse peccatum: quia in eorum carne residet illa concupiscendi pravitas quae cum rectitudine pugnat. || Neque tamen semper a peccati nomine abstinet: sicuti quum dicit, Hoc peccati nomine appellat Paulus unde oriuntur cuncta peccata in carnalem concupiscentiam^b. Hoc quantum ad sanctos pertinet, regnum amittit in terra, perit in caelo [Sermone 6. de verbis Apost.]². Quibus verbis fatetur, quatenus obnoxii sunt fideles concupiscentiis carnis, peccati esse reos.

10. Voila donc comment les enfans de Dieu sont delivrez de la servitude de peché par la regeneration: non point pour ne sentir nulle fascherie de leur chair, comme si desja ils estoyent en pleine possession de liberté: mais plustost en sorte qu’il leur demeure matiere perpetuelle de bataille pour les exercer; et non pas pour les exercer seulement, mais pour leur donner mieux a cognoistre leur infirmité. Et en cela consentent tous les escrivains de bon et sain jugement, qu’il demeure en l’homme regeneré une source et nourriture de mal, dont toutes mauvaises cupiditez sortent continuellement, lesquelles l’allechent et l’incitent à pecher, Ils confessent davantage que tous fideles sont tellement tenus enveloppez de ceste corruption, qu’ils ne peuvent pas resister qu’ils ne soyent souvent esmeus ou à paillairdise, ou à avarice, ou à ambition, ou aux autres vices. Or il n’est ja mestier de longue dispute, pour enquerir quelle a esté l’opinion des Docteurs anciens touchant cela: veu que sainct Augustin seul peut suffire pour tous, lequel a fidelement et avec grande diligence recueilly leurs sentences.⁴ Si quelcun donc veut savoir qu’ont tenu les Anciens de ce poinct, je les renvoye là pour en savoir. Or on pourroit penser qu’entre sainct Augustin et nous il y eust quelque repugnance: d’autant que luy, en confessant que tous fideles, pendant qu’ils habitent en ce corps mortel, sont tellement sujets à concupiscences qu’ils ne se peuvent tenir de convoiter, toutesfois il n’ose point appeller une telle maladie, Peché: mais en la nommant Infirmité, il dit que lors elle est peché quand outre la conception ou apprehension l’œuvre ou le consentement s’en ensuit: c’est à dire, quand la volonté obtempere au premier appetit. Nous au contraire, tenons que toute convoitise de laquelle l’homme est aucunement chatouillé pour faire contre la Loy de Dieu, est peché: mesme nous affermons que la perversité laquelle engendre en nous telles concupiscences, est peché. Nous enseignons donc, que les fideles ont tousjours le peché habitant en eux, jusques à ce qu’ils soyent desvestus de ce corps mortel, pource que la perversité de convoiter, laquelle est repugnante à droiture, reside tousjours en leur chair. Si est-ce neantmoins qu’il ne s’abstient pas tousjours du nom de Peché en telle signification: comme quand il dit, La source dont proviennent tous pechez est nommée Peché par sainct Paul: assavoir la concupiscence. Ce peché quant aux Saincts, perd son regne au monde, et perit au ciel.⁵ Par ces mots il confesse que d’autant que les fideles sont sujets à concupiscences, ils sont coulpables comme pecheurs.

10. Thus, therefore, the children of God are liberated by regeneration from the servitude of sin; not that they have already obtained the full possession of liberty, and experience no more trouble from the flesh, but there remains in them a perpetual cause of contention to exercise them; and not only to exercise them, but also to make them better acquainted with their own infirmity. And on this subject all sound writers are agreed—that there still remains in a regenerate man a fountain of evil, continually producing irregular desires, which allure and stimulate him to the commission of sin. They acknowledge, also, that saints are still so afflicted with the disease of concupiscence, that they cannot prevent their being frequently stimulated and incited either to lust, or to avarice, or to ambition, or to other vices. There is no need of a laborious investigation, to learn what were the sentiments of the fathers on this subject: it will be sufficient to consult Augustine alone, who with great diligence and fidelity has collected the opinions of them all. From him, then, the reader may receive all the certainty he can desire concerning the sense of antiquity. Between him and us, this difference may be discovered—that while he concedes that believers, as long as they inhabit a mortal body, are so bound by concupiscence that they cannot but feel irregular desires, yet he ventures not to call this disease by the name of sin, but, content with designating it by the appellation of infirmity, teaches that it only becomes sin in cases where either action or consent is added to the conception or apprehension of the mind, that is, where the will yields to the first impulse of appetite. But we, on the contrary, deem it to 543 be sin, whenever a man feels any evil desires contrary to the Divine law; and we also assert the depravity itself to be sin, which produces these desires in our minds. We maintain, therefore, that sin always exists in the saints, till they are divested of the mortal body; because their flesh is the residence of that depravity of concupiscence, which is repugnant to all rectitude. Nevertheless, he has not always refrained from using the word sin in this sense; as when he says, “Paul gives the appellation of sin to this, from which all sins proceed, that is, to carnal concupiscence. This, as it respects the saints, loses its kingdom on earth, and has no existence in heaven.” In these words he acknowledges that believers are guilty of sin, inasmuch as they are the subjects of carnal concupiscence.

10. Reasons why repentance must so extend. Augustine’s opinion as to concupiscence in the regenerate examined. A passage of Paul which seems to confirm that opinion.

By regeneration the children of God are delivered from the bondage of sin, but not as if they had already obtained full possession of freedom, and no longer felt any annoyance from the flesh. Materials for an unremitting contest remain, that they may be exercised, and not only exercised, but may better understand their weakness. All writers of sound judgment agree in this, that, in the regenerate man, there is still a spring of evil which is perpetually sending forth desires that allure and stimulate him to sin. They also acknowledge that the saints are still so liable to the disease of concupiscence, that, though opposing it, they cannot avoid being ever and anon prompted and incited to lust, avarice, ambition, or other vices. It is unnecessary to spend much time in investigating the sentiments of ancient writers. Augustine alone may suffice, as he has collected all their opinions with great care and fidelity.² Any reader who is desirous to know the sense of antiquity may obtain it from him. There is this difference apparently between him and us, that while he admits that believers, so long as they are in the body, are so liable to concupiscence that they cannot but feel it, he does not venture to give this disease the name of sin. He is contented with giving it the name of infirmity, and says, that it only becomes sin when either external act or consent is added to conception or apprehension; that is, when the will yields to the first desire. We 517again regard it as sin whenever man is influenced in any degree by any desire contrary to the law of God; nay, we maintain that the very gravity which begets in us such desires is sin. Accordingly, we hold that there is always sin in the saints until they are freed from their mortal frame, because depraved concupiscence resides in their flesh, and is at variance with rectitude. Augustine himself dose not always refrain from using the name of sin, as when he says, “Paul gives the name of sin to that carnal concupiscence from which all sins arise. This in regard to the saints loses its dominion in this world, and is destroyed in heaven.” In these words he admits that believers, in so far as they are liable to carnal concupiscence, are chargeable with sin.

10. Zo worden dus de kinderen Gods van de dienstbaarheid der zonde bevrijd door de wedergeboorte, niet zo, dat ze als het ware het volle bezit der vrijheid reeds verkregen hebben en daarom geen moeilijkheid van hun vlees meer ondervinden, maar zo, dat er voor hen een voortdurende oorzaak tot strijd blijft, om daardoor geoefend te worden, en niet alleen geoefend te worden, maar ook hun zwakheid beter te leren kennen. En daarin stemmen alle schrijvers, die een enigszins gezond oordeel hebben, met elkaar overeen, dat in de wedergeboren mens een voedingsbodem van kwaad overblijft, waaruit voortdurend begeerten spruiten, die hem verlokken en prikkelen tot zonde. Zij erkennen ook, dat de heiligen door die ziekte der begeerte nog zo bevangen gehouden worden, dat ze niet kunnen verhinderen, dat ze nu en dan of tot onkuisheid, of tot gierigheid, of tot eerbejag, of tot andere zonden gekitteld en geprikkeld worden. En het is niet nodig veel moeite te besteden om te onderzoeken, wat de ouden hiervan gedacht hebben, daar Augustinus¹ alleen hiervoor voldoende kan zijn, die getrouw en met grote ijver aller opvattingen verzameld heeft. Uit hem dus kunnen de lezers het nemen, als ze iets zekers willen vernemen aangaande de mening der oudheid. Verder kan tussen hem en ons dit verschil schijnen te zijn, dat hij, hoewel hij toegeeft, dat de gelovigen, zolang ze in het sterfelijk lichaam wonen, zo door de begeerten gevangen gehouden worden, dat het niet mogelijk is, dat ze niet begeren, toch die krankheid geen zonde durft noemen; maar dat hij tot het aanduiden van die krankheid tevreden is met het woord zwakheid, en leert, dat ze eerst dan zonde wordt, wanneer bij het opvatten en aangrijpen van de begeerte het werk of de instemming komt, dat is, wanneer de wil wijkt voor de eerste begeerte: maar wij houden juist dat voor zonde, dat de mens door een of andere begeerte tegen de wet Gods gekitteld wordt; ja wij beweren, dat de slechtheid zelf, die dergelijke begeerten in ons voortbrengt, zonde is. Wij leren dus, dat in de heiligen altijd zonde is, totdat zij het sterfelijk lichaam afleggen: want in hun vlees zetelt die slechtheid tot begeren, die tegen de rechtheid strijdt. En toch onthoudt Augustinus zich niet altijd van het woord zonde; gelijk wanneer hij zegt² : "Met dit woord zonde duidt Paulus datgene aan, waaruit alle zonden voortkomen, namelijk de vleselijke begeerte. Dat verliest, voor wat de heiligen betreft, zijn heerschappij op aarde, in de hemel verdwijnt het." Met deze woorden erkent hij, dat de gelovigen, inzoverre ze onderworpen zijn aan de begeerten des vleses, schuldig zijn aan de zonde.

10. Vierter Abschnitt: Die Gläubigen im Kampf gegen ihre Sünde (10-14). Auch die Gläubigen sind noch Sünder

Durch die Wiedergeburt werden also die Kinder Gottes von der Knechtschaft der Sünde frei; aber nicht etwa derart, daß sie gleichsam den vollen Besitz dieser Freiheit bereits erlangt hätten und nun von seiten ihres Fleisches keinerlei Beschwernis mehr empfänden; nein, vielmehr so, daß ihnen immer Anlaß genug zum Streite bleibt, der ihnen Übung verleihen, ja nicht nur dies, sondern der ihnen auch ihre Schwachheit besser zum Bewußtsein bringen soll. Alle kirchlichen Schriftsteller mit einigermaßen gesundem Urteil sind darin einig, daß auch im wiedergeborenen Menschen ein Zündstoff für das Böse bleibt, aus dem in einem fort die Begierden hervorbrechen, die ihn zur Sünde verleiten und aufstacheln. Sie gestehen auch, daß die Heiligen von dieser Krankheit der Begierde dermaßen umstrickt sind, daß sie zuweilen unvermeidlich zur bösen Lust, zur Habgier, zur Ehrsucht oder zu anderen Lastern gereizt und angetrieben werden. Es ist nicht erforderlich, hier viel Mühe auf das Aufsuchen von Aussprüchen der Alten zu verwenden; es genügt dazu der Hinweis auf Augustin, der mit Treue und großem Fleiß die Aussagen aller Kirchenväter dazu gesammelt hat (in der Schrift gegen den Pelagianer Julian, II,1,3). Aus ihm mögen sich die Leser ihre Kenntnis holen, wenn sie eine begründete Anschauung von der Meinung der Alten haben wollen.

Man könnte freilich zwischen Augustins Überzeugung und der meinigen einen scheinbaren Unterschied feststellen. Augustin gibt zwar zu, daß die Gläubigen, solange sie in ihrem sterblichen Leibe wohnen, dermaßen von den Begierden gefesselt gehalten werden, daß sie nicht anders können, als zu begehren; er wagt aber nicht, dieses Gebrechen als Sünde zu bezeichnen; vielmehr gibt er sich zur Andeutung dieses Gebrechens mit der Bezeichnung „Schwachheit“ zufrieden und lehrt, erst dann werde daraus die Sünde, wenn zu dem Vorsatz und dem bösen Gedanken das Werk selbst oder die bewußte innere Zustimmung käme, wenn also der Wille diesem ersten Antrieb nachgebe. Ich dagegen halte auch das für Sünde, daß der Mensch überhaupt von irgendeiner Begierde gegen Gottes Gesetz aufgestachelt wird; ja ich behaupte, daß die Bosheit selbst, die all diese vielen Begierden in uns erzeugt, für Sünde zu halten ist. Ich lehre also, daß in den Heiligen, solange sie diesen sterblichen Leib an sich tragen, immer noch Sünde wohnt; denn in ihrem Fleische hat jene Bosheit, die die Begierde hervorbringt, jene Bosheit, die mit der Rechtschaffenheit im Widerspruch steht, ihre Wohnstatt.

Indessen meidet Augustin den Ausdruck „Sünde“ in diesem Sinne nicht immer; so sagt er: „Unter ’Sünde’ versteht Paulus das, woraus alle Sünden hervorgehen, nämlich die fleischliche Begierde. Im Bezug auf die Heiligen nun verliert diese auf 384 Erden ihr Herrschaftsrecht, und im Himmel vergeht sie“ (Predigt 155). Mit diesen Worten gibt er zu, daß die Gläubigen, sofern sie den Begierden des Fleisches unterworfen sind, der Sünde schuldig sind.

10. Daar bly steeds ’n vonkie van die sonde in die wedergebore mens oor

So word die kinders van God dus deur hulle wedergeboorte van die slawerny van die sonde vrygemaak - nie asof hulle die vryheid ten voile besit en geen las van hulle vlees meer ervaar nie maar so dat daar voortdurend rede om te stry by hulle oorbly⁷⁴ sodat hulle geoefen kan word, en nie alleen geoefen word nie maar so dat hulle ook hulle eie swakheid beter kan leer ken. Al die skrywers met ’n gesonder oordeel stem trouens onderling ooreen dat daar in die wedergebore mens ’n vonkie van die kwaad oorbly waaruit voortdurend begeertes borrel om hom te lok en aan te hits om weer te sondig. Hulle erken⁷⁵ ook dat die heiliges nog so deur die kwaal van begeerte vasgeknel is dat hulle nie kan voorkom dat hulle af en toe nog tot wellus, gierigheid, eersug of ander gebreke geprikkel en aangepor word nie.

Dit is trouens nie nodig dat ons ons te veel vermoei met ’n ondersoek na 781 die opvatting van die ou skrywers nie. Augustinus alleen kan immers hiervoor voldoende wees omdat hy hulle almal se opvattings met groot noukeurigheid versamel het.⁷⁶ Daaruit kan my lesers dus ontleen as hulle seker wil wees van die opvatting van die skrywers uit die ou tyd.⁷⁷ Die indruk kan wel bestaan dat daar ’n verskil tussen hom en ons is omdat hy tog nie waag om die kwaal van begeerte sonde te noem nie hoewel hy toegee dat gelowiges, solank hulle in hulle sterflike liggaam inwoon, so in hulle begeertes verstrengel is dat hulle nie anders kan as om te begeer nie. Hy is tevrede om die woord swakheid daaraan toe te ken en hy leer dat dit eers sonde word wanneer die daad of instemming by die beplanning of die aangryping van die begeerte kom, dit is wanneer die wil voor die eerste begeerte swig.⁷⁸

Sover dit ons aangaan, beskou ons juis dit as sonde dat die mens deur enige begeerte hoegenaamd teen die wet van God geprikkel word. Meer nog, ons verklaar dat juis die bedorwenheid wat sulke begeertes in ons voortbring, sonde is. Ons leer dus dat daar altyd sonde in die heiliges is, totdat hulle van hulle sterflike liggaam ontslae is, omdat die bedorwenheid van hulle begeerte altyd in hulle vlees aanwesig is, en dit is in stryd met opregtheid. Tog weerhou Augustinus hom nie altyd van die woord sonde nie, soos wanneer hy byvoorbeeld sê: “Paulus noem dit waaruit al die sondes in die vleeslike begeerte ontstaan, sonde.⁷⁹ Sover dit die heiliges aangaan, verloor dit die heerskappy op aarde en gaan in die hemel tot niet.”⁸⁰ Met hierdie woorde erken hy dat die gelowiges aan die sonde skuldig is in so verre hulle aan die begeertes van hulle vlees onderworpe is.

10. Вот каким образом через возрождение дети Божьи избавляются от рабства греху: не так, что более не подвергаются никаким огорчениям от плоти, как будто уже обладают полной свободой, но так, что перед ними всегда лежит поле битвы, чтобы испытывать их; и не только испытывать, но и дать им почувствовать собственную немощь. Все здравомыслящие писатели согласны в том, что в возрождённом человеке остаются источник зла и пища для него, постоянно рождающие злые желания, которые соблазняют и побуждают согрешить. Более того, они признают, что все верующие настолько отягощены своей испорченностью, что не могут избежать частых искушений блудом, алчностью, тщеславием и другими пороками. Нет надобности в долгих диспутах для того, чтобы установить мнение по этому вопросу древних учителей. Достаточно почитать св. Августина, который с крайней тщательностью и полной достоверностью собрал их высказывания. Тех, кто пожелает получше узнать их воззрения, я адресую к его сочинениям.

На первый взгляд может показаться, что мы в чём-то расходимся со св. Августином. Он утверждает, что все верующие, пока они живут в смертном теле, настолько порабощены нечистыми желаниями, что не могут не вожделеть, и однако он не осмеливается назвать этот недуг грехом. Называя его «немощью», св. Августин говорит, что он становится грехом тогда, когда за помышлением или представлением следует действие или внутреннее согласие, то есть когда внезапно возникшему желанию подчиняется воля. Мы же считаем, что всякое нечистое желание, подстрекающее человека поступать вопреки Божьему закону, есть грех. Более того, мы считаем грехом самую испорченность, которая порождает в нас эти нечистые желания. Таким образом, мы учим, что в верующих грех живёт постоянно, пока они не совлекутся смертного тела, потому что в их плоти всегда присутствует испорченность, противящаяся праведности. И сам св. Августин не всегда избегает слова «грех» именно в этом значении, например, когда говорит: «Источник, из которого происходят все грехи, св. Павел называет «грехом», то есть грехом являются дурные желания. Что же касается святых, то этот грех утрачивает над ними власть в мире и гибнет на небесах». Тем самым св. Августин признаёт, что поскольку верующие подвержены дурным желаниям, то они виновны как грешники.

11. Quod autem Deus Ecclesiam suam purgare ab omni peccato dicitur, quod eam liberationis gratiam per Baptismum pollicetur, et in electis suis implet [Eph. 5. f. 26. 27]: ad reatum potius referimus quam ad ipsam peccati materiam. Praestat hoc quidem Deus, suos regenerando, ut peccati regnum in ipsis aboleatur: (virtutem enim Spiritus subministrat, qua superiores in certamine victoresque fiant) sed regnare tantum, non etiam habitare desinit. Proinde sic dicimus veterem hominem crucifixum esse, legem peccati sic abolitam esse in filiis Dei, ut reliquiae tamen supersint [Rom. 6. a. 6]: non ut dominentur, sed ut eos suae infirmitatis conscientia humilient. Et illas quidem fatemur non imputari, acsi non essent: sed hoc 67 simul Dei misericordia fieri contendimus ut ab hoc reatu liberentur sancti, qui merito alias peccatores et rei coram Deo forent. Neque vero hanc sententiam confirmare difficile nobis erit: quando extant in eam rem clara Scripturae testimonia. Quid enim apertius volumus quam quod ad Ro. 7. clamat Paulus?^a Primum, illic eum in hominis regenerati persona loqui [Rom. 7. b. 6], cum nos alibi ostendimus¹, tum Augustinus firmis rationibus evincit². Taceo quod mali et peccati vocabulis utitur; ut voces illas cavillari possint qui reclamare nobis volent: quis tamen repugnantiam adversus Legem Dei, malum esse neget? quis impedimentum iustitiae neget esse peccatum? quis denique non concedat culpam inesse, ubi est spiritualis miseria? Atqui^b ista omnia de hoc morbo a Paulo praedicantur. Deinde habemus certam a Lege demonstrationem, qua breviter tota haec quaestio expediri potest. Iubemur enim Deum diligere ex toto corde, ex tota anima, ex totis facultatibus.³ Quum ita omnes animae nostrae partes Dei amore occupari deceat, certum est eos praecepto non satisfacere qui vel leviculam appetitionem corde recipere, vel ullam omnino cogitationem animo admittere possunt, quae eos ab amore Dei in vanitatem abducat. Quid enim? annon illae sunt animae facultates, subitis motionibus affici, sensu apprehendere, mente concipere? Istae igitur quum vanis et pravis cogitationibus aditum ad se patefaciunt, annon ostendunt se tantundem ab amore Dei esse vacuas? Quare qui non fatetur omnes carnis cupiditates esse peccata: illum vero concupiscendi morbum, quem fomitem appellant⁴, esse peccati scaturiginem: ille transgressionem Legis peccatum esse neget necesse est.

11. Touchant de ce qui est dit, que Dieu purge son Eglise de tout peché, et qu’il promet ceste grace au Baptesme, et l’accomplit en ses eleus (Ephes. 5:26, 27), nous referons cela à l’imputation du peché plustost qu’à la matiere. Dieu fait bien cela en regenerant les siens, que le regne de peché soit aboly en eux: car il leur donne la vertu de son sainct Esprit, pour les rendre superieurs et veinqueurs au combat qu’ils ont à l’encontre: mais le peché cesse lors de regner seulement en eux: et non point d’y habiter (Rom. 6:6). Parquoy nous disons que le vieil homme est tellement crucifié, et que la loy de peché est tellement abolie aux enfans de Dieu, que les reliques neantmoins y demeurent: non pas pour y dominer, mais pour les humilier par la cognoissance de leur infirmité. Nous confessons bien que telles reliques ne leur sont point imputées, non plus que si elles n’estoyent point, mais nous disons que cela se fait par la misericorde de Dieu. Et ainsi, combien qu’ils soyent absous par grace, qu’ils ne laissent point de fait d’estre pecheurs ou coulpables. Il nous est bien aisé de confermer ceste sentence, veu que nous avons clairs et certains tesmoignages de l’Escriture pour l’approbation d’icelle. Car que voudrions-nous plus clair que ce que sainct Paul escrit au septieme chapitre des Romains? Premierement, qu’il parle là en la personne de l’homme regeneré, nous l’avons ja monstré cy devant: et sainct Augustin allegue des raisons peremptoires pour l’approuver. Je laisse là qu’il use de ces deux mots, Mal et Peché. Encore que les contredisans puissent caviller sur ces deux mots, toutesfois qui est-ce qui niera que repugnance contre la Loy de Dieu ne soit vice? et qu’empeschement de bien faire ne soit peché? Finalement, qui est-ce qui ne confessera qu’il y a de la faute par tout où il y a misere spirituelle? Or sainct Paul dit que toutes ces choses sont comprinses en ceste corruption dont nous parlons. Davantage, nous avons une certaine demonstration, par laquelle toute ceste question se peut vuider. Car il nous est commandé en la Loy d’aimer Dieu de tout nostre cœur, de toute nostre ame et de toutes noz forces. Puis qu’il convient que toutes les parties de nostre ame soyent ainsi remplies de l’amour de Dieu, il est certain que tous ceux qui peuvent concevoir en leur cœur seulement un appetit legier, ou quelque cogitation pour estre distraits de l’amour de Dieu à vanité, ne satisfont point à ce commandement. Qu’ainsi soit, ces choses ne sont-elles point comprinses en l’ame, d’estre touché et esmeu de quelque appetit, concevoir en l’entendement quelque chose, ou apprehender en son sens? Quand donc en telles affections il y a de la vanité et du vice, n’est-ce pas un signe qu’il y a quelques parties de l’ame vuides et despour-veues de l’amour de Dieu? Parquoy, quiconque ne confesse que toutes concupiscences de la chair sont peché, et que ceste maladie de convoiter qui est en nous, est la source de peché: il faut qu’il nie quant et quant, que la transgression de la Loy n’est point peché.

11. But when God is said “to cleanse his church”¹⁶³⁶ from all sin, to promise the grace of deliverance in baptism, and to fulfil it in his elect,—we refer these phrases rather to the guilt of sin, than to the existence of sin. In the regeneration of his children, God does indeed destroy the kingdom of sin in them, (for the Spirit supplies them with strength, which renders them victorious in the conflict;) but though it ceases to reign, it continues to dwell in them. Wherefore we say, that “the old man is crucified,”¹⁶³⁷ that the law of sin is abolished in the children of God, yet so that some relics remain; not to predominate over them, but to humble them with a consciousness of their infirmity. We grant, indeed, that they are not imputed, any more than if they did not exist; but we likewise contend that it is owing to the mercy of God that the saints are delivered from this guilt, who would otherwise be justly accounted sinners and guilty before him. Nor will it be difficult for us to confirm this opinion, since there are clear testimonies of Scripture to support it. What can we desire more explicit than the declaration of Paul to the Romans?¹⁶³⁸ In the first place, that he there speaks in the character of a regenerate man, we have already shown; and Augustine has evinced the same by the strongest arguments. I say nothing of his using the words evil and sin. However those who wish to oppose us may cavil at those words, yet who can deny that a resistance to the Divine law is evil? who can deny that an opposition to righteousness is sin? finally, who will not admit that there is guilt wherever there is spiritual misery? But all these things are affirmed by Paul respecting this disease. Besides, we have a certain demonstration from the law, by which this whole question may be briefly decided. For we are commanded to love God with all our heart, with all our mind, and with all our 544 strength. Since all the powers of our soul ought to be thus occupied by the love of God, it is evident that the precept is not fulfilled by those who receive into their hearts the least desire, or admit into their minds any thought, which may draw them aside from the love of God into vanity. What then? Are not these properties of the soul,—to be affected with sudden emotions, to apprehend in the sensory, and to form conceptions in the mind? When these, therefore, open a way for the admission of vain and corrupt thoughts, do they not show that they are so far destitute of the love of God? Whoever, therefore, refuses to acknowledge that all the inordinate desires of the flesh are sins, and that that malady of concupiscence, which they call an incentive to sin, is the source of sin, must necessarily deny the transgression of the law to be sin.

11. Answer. Confirmation of the answer by the Apostle himself. Another confirmation from a precept of the law. Conclusion.

When it is said that God purifies his Church, so as to be “holy and without blemish,” (Eph. 5:26, 27), that he promises this cleansing by means of baptism, and performs it in his elect, I understand that reference is made to the guilt rather than to the matter of sin. In regenerating his people God indeed accomplishes this much for them; he destroys the dominion of sin,¹ by supplying the agency of the Spirit, which enables them to come off victorious from the contest. Sin, however, though it ceases to reign, ceases not to dwell in them. Accordingly, though we say that the old man is crucified, and the law of sin is abolished in the children of God (Rom. 6:6), the remains of sin survive, not to have dominion, but to humble them under a consciousness of their infirmity. We admit that these remains, just as if they had no existence, are not imputed,but we, at the same time, contend that it is owing to the mercy of God that the saints are not charged with the guilt which would otherwise make them sinners before God. It will not be difficult for us to confirm this view, seeing we can support it by clear passages of Scripture. How can we express our view more plainly than Paul does in Rom. 7:6? We have elsewhere shown and Augustine by solid reasons proves, that Paul is there speaking in the person of a regenerated man. I say nothing as to his use of the words evil and sin. However those who object to our view may quibble on these words, can any man deny that aversion to the law of God is an evil, and that hindrance to righteousness is sin? In short, who will not admit that there is guilt where there is spiritual misery? But all these things Paul affirms of this disease. Again, the law furnishes us with a clear demonstration by which the whole question may be quickly disposed of. We are enjoined to love God with all our heart,with all our soul, with all our strength. Since all the faculties of our soul ought thus to be engrossed with the love of God, it is certain that the commandment is not fulfilled by those who receive the smallest desire into their heart, or admit into their minds any thought whatever which may lead them away from the love of God to vanity. What 518then? Is it not through the faculties of mind that we are assailed with sudden motions, that we perceive sensual, or form conceptions of mental objects?Since these faculties give admission to vain and wicked thoughts, do they not show that to that extent they are devoid of the love of God? He, then, who admits not that all the desires of the flesh are sins, and that that disease of concupiscence, which they call a stimulus, is a fountain of sin, must of necessity deny that the transgression of the law is sin.

11. En dat gezegd wordt, dat God zijn kerk reinigt van alle zonde, dat Hij deze genade der verlossing door de doop belooft en in zijn uitverkorenen volbrengt, dat heeft naar onze mening meer betrekking op de schuld dan op de stof der zonde. Wanneer God de zijnen wederbaart, brengt Hij dit wel tot stand, dat Hij de heerschappij der zonde in hen te niet doet. Want Hij schenkt hun de kracht des Geestes, opdat ze daardoor de overhand behouden in de strijd en overwinnaars worden. Maar de zonde houdt slechts op in hen te heersen, niet ook in hen te wonen. Daarom zeggen wij, dat de oude mens in Gods kinderen zo gekruisigd is, en de wet der zonde in hen zo te niet gedaan is, dat toch nog overblijfsels over zijn: niet om te heersen, maar om hen door het bewustzijn hunner zwakheid te verootmoedigen. En wij erkennen wel, dat die hun niet toegerekend worden, alsof ze er niet waren; maar wij beweren tevens, dat het door Gods barmhartigheid is, dat de heiligen van deze schuld verlost worden, die anders terecht zondaars en schuldig voor Gods aangezicht zouden zijn. En het zal niet moeilijk voor ons zijn deze mening te bevestigen, want er bestaan duidelijke getuigenissen der Schrift aangaande deze zaak. Want wat willen wij duidelijker dan wat Paulus in Rom. 7 uitroept? In de eerste plaats, dat hij daar spreekt in de persoon van een wedergeboren mens, hebben wij elders aangetoond, en ook Augustinus bewijst het met krachtige redenen. Ik zwijg er over, dat hij de woorden kwaad en zonde gebruikt. Ook al kunnen zij, die ons tegenspreken willen, door die woorden een uitvlucht zoeken, wie zou nochtans loochenen, dat wederstrevigheid tegen de wet Gods kwaad is? Wie zou ontkennen, dat verhindering der gerechtigheid zonde is ? Wie eindelijk zou niet toegeven, dat er schuld aanwezig is, waar geestelijke ellende is ? En toch wordt dit alles door Paulus aan deze krankheid toegeschreven. Vervolgens hebben wij een zeker bewijs uit de wet, waardoor deze hele kwestie in het kort kan worden behandeld. Want wij krijgen het bevel God lief te hebben uit geheel ons hart, uit geheel onze ziel en met alle krachten. Daar zo alle delen onzer ziel door de liefde tot God in beslag genomen moeten worden, is het zeker, dat zij niet voldoen aan het gebod, die ook maar de geringste begeerte in hun hart kunnen opvatten, of enige gedachte in hun gemoed kunnen toelaten, die hen van de liefde Gods tot ijdelheid kan vervoeren. Immers wat? Zijn dat geen krachten der ziel, door plotselinge bewegingen aangedaan te worden, door het gevoel aangrijpen, in de geest opvatten? Daar dus die krachten door ijdele en slechte gedachten de toegang tot zich openstellen, tonen ze daardoor niet, dat ze evenveel van Gods liefde ontbloot zijn? Daarom, wie niet erkent, dat alle begeerten des vleses zonde zijn, en dat die krankheid van te begeren, die men de voedingsbodem noemt, de springbron der zonde is, die moet wel loochenen, dat de overtreding der wet zonde is.

11. Die Sünde hat in den Gläubigen ihre Herrschaft verloren; aber ihre Wohnstatt hat sie noch in ihnen

Daß aber Gott nach dem Zeugnis der Schrift seine Kirche von aller Sünde reinigt (Eph. 5,26f.), daß er diese Gnade der Befreiung durch die Taufe verheißt und diese Zusage in seinen Auserwählten auch erfüllt, das möchte ich eher auf die Befreiung von der Schuld als auf die vom Ansatz der Sünde selbst beziehen. Indem Gott die Seinigen zur Wiedergeburt kommen läßt, bewirkt er freilich, daß die Herrschaft der Sünde in ihnen abgetan wird - denn er schenkt ihnen ja die Kraft seines Geistes, in der sie den Kampf gewinnen und Sieger werden sollen! -; aber die Sünde hört bloß auf, in ihnen zu herrschen, nicht aber auch, in ihnen zu wohnen! Gewiß ist, so sagen wir, der alte Mensch gekreuzigt, gewiß ist in den Kindern Gottes das Gesetz der Sünde abgetan (Röm. 6,6); aber es bleiben doch noch Reste, freilich nicht, um in ihnen zu herrschen, wohl aber, um sie durch das Bewußtsein ihrer Schwachheit zu demütigen. Wir gestehen zwar, daß sie nicht angerechnet werden, als ob sie also gar nicht da wären; aber wir behaupten: allein aus Gottes Erbarmen werden die Heiligen, die sonst mit Recht als Sünder und Schuldige vor Gott stünden, von dieser Schuld freigesprochen. Es ist mir auch nicht schwer, diesen Satz zu beweisen; denn es gibt hierzu klare Zeugnisse der Schrift. Am deutlichsten ist das, was Paulus in Römer 7 ausruft. Zunächst: daß er da als wiedergeborener Mensch redet, habe ich schon an anderer Stelle (II,3,27) gezeigt, auch hat es Augustin mit zuverlässigen Gründen bewiesen. Ich will davon schweigen, daß er da die Ausdrücke „Böses“ und „Sünde“ (als Wiedergeborener und mit Bezug auf diesen!) gebraucht. Aber wie sehr nun auch die Widersacher unserer Lehre hinter diesen beiden Worten eine Ausflucht suchen wollen, so frage ich doch: wer will denn leugnen, daß der Widerstreit gegen Gottes Gesetz (den Paulus nach seiner Aussage in sich trägt!) böse ist? Wer will leugnen, daß die Behinderung der Gerechtigkeit Sünde ist? Wer will endlich bestreiten, daß da, wo geistliches Elend herrscht, auch Schuld ist? Alles dies aber sagt Paulus von der Krankheit aus, von der hier die Rede ist!

Wir haben aber auch aus dem Gesetz einen sicheren Beweis, mit dessen Hilfe wir die vorliegende Frage kurz zu lösen vermögen. Da wird uns nämlich befohlen, Gott zu lieben von ganzem Herzen, ganzer Seele und aus allen unseren Kräften (Deut. 6,5; Matth. 22,37). Es sollen also alle Bereiche unserer Seele von der Liebe zu Gott mit Beschlag belegt sein, und deshalb leistet diesem Gebot ganz sicher kein Mensch Genüge, der nur den geringsten Reiz in sein Herz dringen läßt oder auch überhaupt einen Gedanken in seinem Inneren zulassen kann, der ihn von der Liebe zu Gott wegführte und der Eitelkeit preisgäbe! Wie? Sind es etwa keine Kräfte der Seele, wenn wir von plötzlichen Regungen berührt werden, sie mit unseren Sinnen ergreifen und im Gemüt einen Vorsatz fassen? Eröffnen diese unsere Fähigkeiten aber eitlen und bösen Gedanken den Zugang zu sich, so zeigen sie damit doch, daß sie in solchem Maße noch ohne die Liebe zu Gott sind! Wenn also jemand nicht zugeben will, daß alle Begierden des Fleisches Sünden sind, und daß diese Krankheit des Begehrens, die man „Zunder“ nennt, geradezu der Brunnquell der Sünde ist, - so muß er notwendig leugnen, daß die Übertretung des Gesetzes Sünde ist.

11. Wedergeboorte beteken dat die heerskappy van die sonde beëindig is

Dat daar gesê word dat God sy kerk van alle sonde reinig, dat Hy hierdie 782 genadige verlossing deur die doop belowe en in sy uitverkorenes volbring,⁸¹ voer ons tot die skuld eerder as tot die rede vir die sonde self terug. Deur die wat aan Hom behoort weer te laat gebore word, bring God dit wel teweeg dat die heerskappy van die sonde in hulle tot niet gemaak word, want Hy gee aan hulle die krag van sy Gees om in die stryd die oorhand te kry en te oorwin. Die sonde hou egter slegs op om in hulle te heers maar nie om in hulle te woon nie. Ons sê daarom dat die ou mens in die kinders van God op so ’n wyse gekruisig is en dat die wet van die sonde op so ’n wyse in hulle tot niet gemaak is dat daar nogtans oorblyfsels daarvan in hulle oor is.⁸² Dit is egter nie so dat dit oor hulle heers nie maar so dat dit hulle deur die bewussyn van hulle swakheid nederig maak. Ons erken wel ook dat die oorblyfsels daarvan hulle nie toegereken word asof dit nie bestaan nie, maar ons verklaar tegelyk dat dit aan God se barmhartigheid toe te skrywe is dat die heiliges van hierdie skuld verlos word, terwyl hulle andersins met reg as sondaars en skuldiges voor God se aangesig sou wees.

Dit sal inderdaad ook nie vir ons moeilik wees om hierdie opvatting te staaf nie, want daar is duidelike getuienisse hieroor in die Skrif. Watter duideliker getuienis wil ons nog hê as Paulus se uitroep in Romeine 7?⁸³ Ons het ten eerste reeds elders aangetoon⁸⁴ en Augustinus bewys dit ook op onomstootlike gronde⁸⁵ dat Paulus daar in die persoon van ’n wedergebore mens praat. Ek verswyg maar die feit dat hy die woorde kwaad en sonde gebruik. Al sou die mense wat hulle stemme teen ons wil verhef, die draak kon steek met hierdie woorde, wie sou egter kon ontken dat weerspannigheid teen die wet van God nogtans kwaad is? Wie sou ontken dat die verhindering van geregtigheid sonde is? Wie sou nie laastens toegee dat daar skuld is waar geestelike ellende is nie? En tog verkondig Paulus al hierdie dinge in verband met hierdie kwaal. Verder het ons ook ’n vaste bewys daarvan uit die wet waardeur met hierdie hele vraag korte mette gemaak kan word. Ons word immers gebied om God van ganser harte en met ons hele siel en met al ons kragte lief te hê.⁸⁶ Aangesien ons siele in alle opsigte so deur die liefde van God beset behoort te word, staan dit vas dat mense wat selfs die geringste begeertetjie in hulle harte toelaat of hoegenaamd enige gedagte daaraan in hulle gemoed laat opkom wat hulle van die liefde van God na ydelheid wegneem, nie aan God se gebod voldoen nie. Waarom dan? Is dit dan nie die werking van die siel om vinnig 783 emosioneel te word, om met die gevoel aan te gryp en met die verstand te bedink nie? Terwyl die werking van die siel hom dus vir ydel en verkeerde gedagtes toeganklik maak, toon hulle dan nie net sowel aan dat hulle ewe veel sonder liefde vir God is nie? Iemand wat daarom nie erken dat al die begeertes van die vlees sonde is nie, dat die kwaal van begeerte wat hulle ’n vonkie noem, in werklikheid die bron van die sonde is nie, moet noodwendig ook sê dat ’n oortreding van die wet nie sonde is nie.

11. Относительно того, что Бог очищает Свою Церковь от всякого греха, обещает благодать и даёт её Своим избранным (Еф 5:26-27), мы говорим, что это касается вменения греха в вину, а не его существа. Возрождая Своих верных, Бог делает так, что владычество греха над ними устраняется, ибо Он даёт им силу Своего Св. Духа, с помощью которого они становятся победителями в своей борьбе против греха. Но при этом грех, переставая властвовать над ними, не перестаёт в них пребывать. Поэтому мы утверждаем, что хотя в детях Божьих ветхий человек распят и закон греха упразднён, какие-то его следы всё же остаются (Рим 6:6); но не так, чтобы господствовать над ними, а чтобы смирять их сознанием их собственной немощи. Мы утверждаем также, что эти следы не будут поставлены им в вину не потому, что их как бы нет, но по Божьему милосердию. Освобождённые от греха благодатью, фактически они не перестают быть грешниками и виновными перед Богом.

Нам легко подтвердить это положение, ибо ясные и определённые свидетельства в его пользу есть в самом Писании. Что может быть яснее сказанного св. Павлом в седьмой главе Послания к римлянам? Во-первых, как мы уже показали ранее, он говорит там от лица возрождённого человека, и св. Августин неопровержимо это доказал. Я оставляю в стороне вопрос об употреблении им слов «зло» и «грех». Недоброжелатели могут придраться к такому употреблению, но кто станет отрицать, что нарушение Божьего закона - порок? Что отказ от добрых поступков - грех? Кто, наконец, не признает, что грех всегда подстерегает нас там, где дух немощен? Итак, св. Павел говорит, что всё это коренится в испорченности, о которой у нас и идёт речь.

Существует ещё одно доказательство, которое исчерпывает этот вопрос. В Законе нам заповедано любить Бога всем сердцем, всею душою и всеми силами. Но раз все составы нашей души должны быть наполнены любовью к Богу, то очевидно, что эту заповедь нарушает всякий, кто позволяет себе хотя бы мимолётное желание или помышление, отвлекающее от любви к Богу и склоняющее к суете. А если так, то разве не в душе заключена готовность терзаться из-за всевозможных желаний, что-то задумывать умом или предощущать чувствами? И если в таких настроениях есть нечто от суеты, тщеславия и порока, то не признак ли это того, что в каких-то частях души любовь к Богу отсутствует? Поэтому человек, не считающий, что всякое плотское желание есть грех и что живущий в нас недуг, который порождает желания, есть источник греха, не должен был бы считать грехом и нарушение Закона.

12. Si cui absurdum videtur, ita in universum damnari cupiditates omnes quibus homo naturaliter afficitur, quum a Deo inditae sint naturae authore⁵: respondemus, nos nequaquam eas appetitiones damnare quas hominis ingenio Deus sic a prima creatione insculpsit, ut inde eradicari nisi cum ipsa humanitate non possint: sed tantum insolentes effraenesque motus qui cum Dei ordinatione pugnant. Iam vero quum ob naturae pravitatem omnes facultates adeo vitiatae sint ac corruptae, ut in omnibus actionibus emineat perpetua ἀταξία et intemperies: 68 quia ab eiusmodi incontinentia separari nequeunt appetitiones, ideo vitiosas esse contendimus. Aut (si paucioribus verbis summam habere libet) omnes hominum cupiditates malas esse docemus, et peccati reas peragimus: non quatenus sunt naturales, sed quia inordinatae: inordinatas autem esse, quia ex natura corrupta et polluta nihil puri nec synceri prodire potest. Neque vero ab hac doctrina tantum discedit Augustinus quantum in speciem apparet. Dum invidiam plus aequo reformidat, qua eum gravare studebant Pelagiani, a peccati nomine interdum abstinet [Ad Bonifac.]¹: quum tamen scribit, manente in sanctis peccati lege, tolli duntaxat reatum, satis indicat se non adeo a sensu nostro abhorrere^{a 2}.

12. S’il semble advis à quelcun que ce soit une chose hors de raison, de condamner ainsi en general toutes les cupiditez desquelles l’homme naturellement est touché, d’autant qu’elles ont esté mises en l’homme par Dieu, qui est autheur de nature: nous respondons que nous ne condamnons point les desirs que Dieu a mis en l’homme en la premiere creation, et lesquels ne se peuvent oster de nous sinon avec l’humanité mesme: mais que nous reprouvons seulement les appetits desbridez et desordonnez, qui sont repugnans à l’ordre de Dieu. Or pource que toutes les parties de nostre ame sont tellement corrompues par la perversité de nostre nature, qu’en toutes nos œuvres il y apparoist tousjours un desordre et une intemperance: d’autant que tous les desirs que nous concevons ne se peuvent separer d’un tel excez nous disons qu’à ceste cause ils sont vicieux. Ou si quelcun en veut avoir une somme plus brieve, nous disons que tous les desirs et appetits des hommes sont mauvais, et les condamnons de peché: non pas entant qu’ils sont naturels, mais entant qu’ils sont desordonnez. Or ils sont desordonnez d’autant qu’il ne peut rien proceder pur n’entier de nostre nature vicieuse et souillée. Et mesmes de ce propos sainct Augustin n’en va pas si loin qu’il semble de premiere face. Quand il veut fuyr les calomnies des Pelagiens, il se deporte quelque fois de ce mot de Peché: mais quand il escrit que la loy de peché demeure aux saincts, et que la coulpe seulement est ostée d’eux, il signifie assez qu’il est conforme en un mesme sens avec nous.⁶

12. If it be thought absurd, that all the natural appetites of man should be thus universally condemned, since they were implanted by God, the author of nature,—we reply, that we by no means condemn those desires, which God implanted so deeply in the nature of man at his first creation that they cannot be eradicated from it without destroying humanity itself, but only those insolent and lawless appetites which resist the commands of God. But now, since, through the depravity of nature, all its powers are so vitiated and corrupted, that disorder and intemperance are visible in all our actions; because the appetites are inseparable from such excesses, therefore we maintain that they are corrupt. Or, if it be wished to have the substance of our opinion in fewer words, we say, that all the desires of men are evil; and we consider them to be sinful, not as they are natural, but because they are inordinate; and we affirm they are inordinate, because nothing pure or immaculate can proceed from a corrupted and polluted nature. Nor does Augustine deviate from this doctrine so much as he appears to do. When he is too much afraid of the odium with which the Pelagians endeavoured to overwhelm him, he sometimes refrains from using the word sin: yet when he says, “that the law of sin remains in the saints, and that only the guilt is abolished,” he sufficiently indicates that he is not averse to our opinion.

12. Exception, that those desires only are condemned which are repugnant to the order of God. Desires not condemned in so far as natural, but in so far as inordinate. This held by Augustine.

If any one thinks it absurd thus to condemn all the desires by which man is naturally affected, seeing they have been implanted by God the author of nature, we answer, that we by no means condemn those appetites which God so implanted in the mind of man at his first creation, that they cannot be eradicated without destroying human nature itself, but only the violent lawless movements which war with the order of God. But as, in consequence of the corruption of nature, all our faculties are so vitiated and corrupted, that a perpetual disorder and excess is apparent in all our actions, and as the appetites cannot be separated from this excess, we maintain that therefore they are vicious; or, to give the substance in fewer words, we hold that all human desires are evil, and we charge them with sin not in as far as they are natural, but because they are inordinate, and inordinate because nothing pure and upright can proceed from a corrupt and polluted nature. Nor does Augustine depart from this doctrine in reality so much as in appearance. From an excessive dread of the invidious charge with which the Pelagians assailed him, he sometimes refrains from using the term sin in this sense; but when he says (ad Bonif). that the law of sin remaining in the saints, the guilt only is taken away, he shows clearly enough that his view is not very different from ours.

12. Indien het iemand ongerijmd schijnt, dat zo in het algemeen alle begeerten veroordeeld worden, door welke de mens van nature getroffen wordt, daar ze ingegeven zijn door God, de auteur der natuur, zo antwoorden wij, dat wij geenszins die begeerten veroordelen, welke God in de aard van de mens van het begin der schepping af zo heeft ingegrift, dat ze er niet uitgerukt kunnen worden, zonder de menselijkheid zelf weg te nemen, maar slechts de onbeschaamde en teugelloze bewegingen, die strijden met de ordinantie Gods. Maar daar vanwege de slechtheid der natuur alle krachten zo geschonden en verdorven zijn, dat in alle handelingen een voortdurende tuchteloosheid en onmatigheid aan de dag treedt, beweren wij, dat de begeerten zondig zijn, omdat ze van zulk een onmatigheid niet gescheiden kunnen worden. Of (wanneer men de hoofdzaak in minder woorden uitgedrukt wil zien), wij leren, dat alle begeerten der mensen slecht zijn en houden ze voor schuldig aan zond,e, niet inzoverre ze natuurlijk zijn, maar omdat ze ongeregeld zijn, en dat ze ongeregeld zijn, omdat uit de verdorven en bezoedelde natuur niets reins en zuivers kan voortkomen. En Augustinus wijkt ook van deze leer niet zover af, als hij schijnt te doen. Terwijl hij, meer dan passend is, terugschrikt voor de verdachtmaking, waarmee de Pelagianen hem trachtten te bezwaren, onthoudt hij zich soms van het woord zonde; daar hij echter schrijft, dat in de heiligen de wet der zonde blijft en dat slechts de schuld weggenomen wordt, geeft hij genoegzaam te kennen, dat hij niet zozeer afwijkt van ons gevoelen.

12. Was heißt "natürliche Verderbnis"?

Es könnte aber vielleicht jemandem ungereimt erscheinen, daß auf diese Weise allgemein sämtliche Begierden, die sich natürlicherweise im Menschen regen, verdammt würden; er könnte sagen, sie seien uns doch von Gott, dem Urheber der Natur, eingepflanzt. Ich antworte darauf: ich verdamme keineswegs die Begehrungen, die Gott in das Wesen des Menschen mit der ersten Schöpfung eingeprägt hat und die deshalb auch nur mit dem Menschsein des Menschen zusammen entwurzelt werden können; ich wende mich ausschließlich gegen die maßlosen und ungezähmten Regungen, 385 die mit Gottes Ordnung im Streit liegen. Aber aus der Bosheit unserer Natur heraus sind alle unsere Anlagen mit Lastern durchsetzt und verderbt, so daß in allem unserem Tun immer wieder Unordnung und Unmäßigkeit an den Tag tritt; da nun unsere Begehrungen von dieser Zuchtlosigkeit nicht getrennt werden können, so behaupte ich, daß sie verderbt sind. Ich kann auch das Wichtigste kurz zusammenfassen: Ich lehre, daß alle Begierden des Menschen böse sind und erkläre sie für der Sünde schuldig, und zwar nicht, sofern sie natürlich sind, sondern sofern sie ordnungswidrig sind; das sind sie aber, weil aus der verderbten, befleckten Natur nichts Reines und Lauteres hervorgehen kann.

Von dieser Lehre ist Augustin nicht so weit entfernt, wie es den Anschein hat. Er hatte zwar eine mehr als billige Scheu vor der üblen Nachrede, mit der ihn die Pelagianer zu belästigen trachteten, und darum vermeidet er zuweilen auch das Wort „Sünde“ (An Bonifacius, I,13,27; III,3,5). Aber er schreibt doch auch, in den Heiligen bleibe das Gesetz der Sünde, aufgehoben werde in ihnen allein die Schuld; damit zeigt er ganz deutlich, daß er von meiner Anschauung nicht weit ab ist.

12. Natuurlike begeerte is sondige begeerte

As dit vir iemand onsinnig lyk dat al die begeertes saam waardeur die mens van nature oorval word - dit is immers deur God, wat die Skepper van die natuur is, aan die mens gegee⁸⁷ -, is ons antwoord daarop dat ons hoegenaamd nie daardie begeertes verdoem wat God van die begin van die skepping af so in die mens se natuur ingegrif het dat dit nie daaruit uitgewis kan word sonder om ook sy menswees te vernietig nie. Ons verdoem egter wel die oordrewe en ongebonde emosies wat strydig met God se verordening is. Aangesien al die kragte van ons siel vanweë die verkeerdheid van ons natuur so gebrekkig en bedorwe is dat ongeregtigheid⁸⁸ en onbeheerstheid voortdurend in al sy dade na vore kom,verklaar ons dat hierdie begeertes gebrekkig is omdat hulle nie van  sulke onbeheerstheid geskei kan word nie. Of, as ons dit in ’n paar woorde mag opsom: ons leer dat al die mens se begeertes sleg is en dit is vanweë die sonde skuldig, nie in soverre hulle natuurlike begeertes is nie maar omdat hulle wanordelik is. Ons sê egter dat hulle wanordelik is omdat niks reins en opregs uit ’n bedorwe en bevlekte natuur kan voortkom nie.

Augustinus wyk trouens nie soveel van hierdie leer af as wat dit met die eerste oogopslag lyk nie. Hy weerhou hom soms van die woord sonde wanneer hy vir die misnoeë waarmee die Pelagiane hom wou belas, meer as wat hy moes, terugdeins.⁸⁹ Wanneer hy egter skryf dat die wet van die sonde in die heiliges bly en dat slegs hulle skuld weggeneem word, toon hy daarmee genoegsaam aan dat hy nie soveel van ons opvatting verskil nie.⁹⁰

12. Возможно, кому-то покажется неразумным осуждение вообще всех желаний, которые человек испытывает в соответствии с природой, - ведь они были вложены в него Богом, Творцом природы. Но мы отнюдь не осуждаем желания, вложенные Богом в человека при его сотворении, которые могут быть отняты у нас только вместе с человеческой природой. Мы осуждаем лишь чрезмерные и беспорядочные желания, противные Божественному порядку. А поскольку вследствие порчи человеческой природы все части нашей души настолько извращены, что во всех наших действиях проявляются беспорядок и неумеренность, то ни одно из зарождающихся в нас желаний невозможно отделить от этого испорченного состояния. И мы говорим, что по этой причине все наши желания порочны. Если кто-то хочет более краткой формулировки, то можно сказать, что все желания и устремления людей дурны, и мы осуждаем их как греховные, но не потому, что они естественны, а потому, что необузданны. А необузданны они вследствие того, что из нашей порочной и осквернённой природы не может исходить ничего чистого и неповреждённого.

Св. Августин вовсе не так далёк от этой точки зрения, как кажется на первый взгляд. Когда он хочет защититься от клеветы пелагиан, то избегает слова «грех». Но когда он пишет, что закон греха остаётся в святых и только вина снята с них, то становится очевидным, что он высказывается в том же смысле, что и мы.

13. Afferemus alias aliquot sententias^b unde melius appareat quid senserit. Lib.^c secundo^d contra Iulianum: Lex ista peccati et remissa est regeneratione spirituali, et manet in carne mortali; remissa scilicet, quia reatus solutus est in sacramento quo regenerantur fideles; manet autem, quia operatur desideria, contra quae dimicant et fideles³. Item, Lex itaque peccati (quae in tanti quoque Apostoli membris erat) remittitur in baptismate, non finitur⁴. Item, Legem peccati, cuius manentis solutus est in baptismo reatus, Ambrosius vocavit iniquitatem: quia iniquum est ut caro concupiscat adversus spiritum⁵. Item, Mortuum est peccatum in eo reatu quo nos tenebat: et donec sepulturae perfectione sanetur, rebellat et mortuum⁶. Lib. quinto^e etiamnum apertius: Sicut caecitas cordis et peccatum est, quo in Deum non creditur: et poena peccati, qua cor superbum digna animadversione punitur, et causa peccati quum aliquid caeci cordis errore committitur: ita concupiscentia carnis adversus quam bonus concupiscit spiritus, et peccatum est, quia illi inest inobedientia contra dominatum mentis: et poena peccati, quia reddita est meritis inobedientis^f: et causa peccati 69 defectione consentientis, vel contagione nascentis.¹ Vocat hic sine ambiguitate peccatum: quia prostrato iam errore, et confirmata veritate, calumnias minus veretur. Quemadmodum et in Iohannem, homi.^a 41, ubi ex animi sui sensu sine contentione loquitur^b, Si carne servis legi peccati, fac quod ait ipse Apostolus, Non regnet peccatum in mortali vestro corpore, ad obediendum desideriis eius [Rom. 6. b. 12]. Non ait, non sit: sed, non regnet. Quandiu vivis peccatum necesse est esse in membris tuis: saltem regnum illi auferatur, non fiat quod iubet². Qui concupiscentiam non esse peccatum defendunt, illud Iacobi obiicere solent, Concupiscentia postquam conceperit, parit peccatum [Iacob. 1. b. 15]³. Atqui nullo negotio hoc refellitur: nisi enim de solis operibus malis, vel de peccatis actualibus intelligamus ipsum loqui, ne mala quidem voluntas in peccato deputabitur. Ex eo autem quod flagitia et prava facinora concupiscentiae partus vocat, atque iis ipsis peccati nomen tribuit, non protinus sequitur quin concupiscere, res mala sit, et coram Deo damnabilis.

13. Nous produirons quelques autres sentences de ses livres, pour monstrer plus familierement ce qu’il en a senty. Au second livre contre Julien il dit ainsi, La loy de peché est remise en la regeneration spirituelle, et demeure en la chair mortelle: elle est remise, d’autant que la coulpe en est abolie par le Sacrement, auquel les fideles sont regenerez: elle demeure, pource qu’elle produit les desirs contre lesquels les fideles mesmes ont à batailler. Item, La Loy de peché, laquelle residoit encore aux membres de sainct Paul, est remise au Baptesme, non pas finie. Item, exposant pourquoy sainct Ambroise a appellé un tel vice Iniquité, il dit qu’il nomme ainsi ceste loy de peché, lequel demeure en nous, combien que la coulpe en soit remise au Baptesme, pource que c’est chose inique que la chair bataille contre l’esprit. Item, Le peché est mort quant à la coulpe à laquelle il nous tenoit liez: toutesfois il se rebelle mesme estant mort, jusqu’à oe qu’il soit purgé par la perfection de sepulture. Au cinquieme livre il parle encore plus clairement: Gomme l’aveuglement du cœur, dit-il, est peché, d’autant qu’il est cause qu’on ne croit point en Dieu: et est punition pour le peché, d’autant que le cœur fier et hautain est ainsi puny: et est cause du peché, d’autant qu’il engendre meschans erreurs: ainsi la concupiscence de la chair contre laquelle le bon esprit bataille, est peché, d’autant qu’elle contient desobeissance contre le gouvernement de l’esprit: est punition du peché, d’autant qu’elle nous est imposée pour la rebellion de nostre premier pere: est cause du peché, soit que nous consentions à icelle, ou que nous soyons contaminez d’icelle des nostre nativité. En ce passage sainct Augustin ne fait point difficulté d’appeller l’infirmité qui est en nous apres la regeneration, Peché: pource qu’il ne craind pas tant les calomnies des Pelagiens apres avoir refuté leur erreur. Comme aussi en l’Homelie quarante et unieme sur sainct Jean. Si tu sers, dit-il, à la loy de peché selon ta chair, fay ce que dit l’Apostre, Que le peché ne regne point en ton corps pour obeir au desir d’iceluy (Rom. 6:12). Il ne defend point qu’il n’y soit, mais qu’il n’y regne point. Cependant que tu es vivant, il est necessaire que le peché soit en tes membres: toutesfois que la domination luy soit ostée, et que ce qu’il commande ne se face point. Ceux qui maintiennent que la concupiscence n’est point peché, alleguent ce dire de sainct Jaques, que la concupiscence, apres avoir conceu, engendre le peché (Jaq. 1:15), Mais il n’y a point de difficulté à sondre ceste objection; car si nous n’exposons ce passage des mauvaises œuvres, ou des pechez actuels, qu’on appelle, mesme la volonté mauvaise ne sera point contée pour peché. Or de ce qu’il appelle les mauvaises œuvres, Enfans de la concupiscence, et qu’il leur attribue le nom de Peché, il ne s’ensuit pas pourtant que convoiter ne soit une chose mauvaise et damnable devant Dieu.

13. We will adduce some other passages, from which his sentiments will more fully appear. In his second book against Julian: “This law of sin is both abolished in the spiritual regeneration, and continues in the mortal flesh; abolished, since the guilt is removed in the sacrament, by which believers are regenerated; but continues, because it produces those desires against which also believers contend.” Again: “Therefore the law of sin, which was in the members even of so great an apostle, is abolished in baptism, but not finally destroyed.” Again: “The law of sin, the remaining guilt of which is removed in 545 baptism, Ambrose has called iniquity; because it is iniquitous for the flesh to lust against the spirit.” Again: “Sin is dead in that guilt in which it held us; and, although dead, it will rebel till it is cured by the perfection of burial.” In the fifth book, he is still more explicit: “As blindness of heart is both a sin, which consists in a man's not believing in God; and a punishment for sin, by which a proud heart is deservedly punished; and also a cause of sin, when any is committed through the error of a blind heart; so the concupiscence of the flesh, against which the good spirit lusteth, is both a sin, because it is a disobedience against the government of the mind; and a punishment for sin, because it is inflicted for the demerits of the disobedient; and also a cause of sin, consenting by defection, or produced from contagion.” Here he styles it sin, without any ambiguity; because, having overthrown error and confirmed the truth, he is not so much afraid of calumnies; as also in the forty-first homily on John, where he undoubtedly speaks the real sentiments of his mind: “If in the flesh you serve the law of sin, do what the apostle himself says—'Let not sin reign in your mortal body, that ye should obey it in the lusts thereof.'¹⁶³⁹ He says not, let it not exist; but, let it not reign. As long as you live, sin must necessarily exist in your members; let it at least be divested of its kingdom, so that its commands may not be fulfilled.” Those who contend that concupiscence is not sin, commonly object this passage of James—“When lust hath conceived, it bringeth forth sin.”¹⁶⁴⁰ But this objection is easily repelled; for, unless we understand him there to speak of evil works exclusively, or of actual sins, even an evil volition cannot be accounted sin. But from his calling flagitious and criminal actions the offspring of lust, and attributing to them the name of sin, it does not necessarily follow that concupiscence is not an evil thing, and deserving of condemnation in the sight of God.

13. Passages from Augustine to show that this was his opinion. Objection from a passage in James.

We will produce some other passages to make it more apparent what his sentiments were. In his second book against Julian, he says, “This law of sin is both remitted in spiritual regeneration and remains in the mortal flesh; remitted, because the guilt is forgiven in the sacrament by which believers are regenerated, and yet remains, inasmuch as it produces desires against which believers fight.” Again, “Therefore the law of sin (which was in the members of this great Apostle also) is forgiven in baptism, not ended.” Again, “The law of sin, the guilt of which, though remaining, is forgiven in baptism, Ambrose called iniquity, for it is iniquitous for the flesh to lust against the Spirit.” Again, “Sin is dead in the guilt by which it bound us; and until it is cured by the perfection of burial, though dead it rebels.” In the fifth book he says still more plainly, “As blindness of heart is the sin by which God is not believed; and the punishment of sin,by which a proud heart is justly punished; and the cause of sin, when through the error of a blinded heart any evil is committed: so the lust of the flesh, against which the good Spirit wars, is also sin, because disobedient to the authority of the mind; and the punishment 519of sin, because the recompense rendered for disobedience; and the cause of sin, consenting by revolt or springing up through contamination.” He here without ambiguity calls it sin, because the Pelagian heresy being now refuted, and the sound doctrine confirmed, he was less afraid of calumny. Thus, also, in his forty-first Homily on John, where he speaks his own sentiments without controversy, he says, “If with the flesh you serve the law of sin, do what the Apostle himself says, ‘Let not sin, therefore, reign in your mortal body, that ye should obey it in the lusts thereof,’ (Rom. 6:12). He does not say, Let it not be, but Let it not reign. As long as you live there must be sin in your members;but at least let its dominion be destroyed; do not what it orders.” Those who maintain that concupiscence is not sin, are wont to found on the passage of James, “Then, when lust has conceived, it bringeth forth sin,” (James 1:15). But this is easily refuted: for unless we understand him as speaking only of wicked works or actual sins, even a wicked inclination will not be accounted sin. But from his calling crimes and wicked deeds the fruits of lust, and also giving them the name of sins, it does not follow that the lust itself is not an evil, and in the sight of God deserving of condemnation.

13. We zullen enige andere uitspraken aanvoeren, waaruit beter blijkt, wat zijn opvatting geweest is. In het tweede boek tegen Julianus zegt hij: "Deze wet der zonde is vergeven door de geestelijke wedergeboorte, en blijft in het sterfelijke vlees: vergeven namelijk is ze, omdat de schuld betaald is in het sacrament, waardoor de gelovigen wedergeboren worden; maar ze blijft, omdat ze verlangens werkt, tegen welke ook de gelovigen strijden." Evenzo: "Dus de wet der zonde (die ook in de leden van een zo groot apostel was) wordt vergeven in de doop, maar niet geëindigd." Evenzo: "Ambrosius noemde de wet der zonde, die blijft, maar wier schuld in de doop betaald is, ongerechtigheid, omdat het ongerechtig is, dat het vlees begeert tegen de Geest." Evenzo: "De zonde is gestorven in die schuld, waardoor ze ons vasthield, en zij is weerbarstig ook na haar dood, totdat ze door een volmaakte begrafenis genezen wordt." In het vijfde boek zegt hij nog duidelijker: "Zoals de blindheid des harten een zonde is, waardoor men niet in God gelooft, en een straf der zonde, waardoor het hovaardige hart met verdiende kastijding gestraft wordt, en een oorzaak der zonde, wanneer iets misdreven wordt door de dwaling van het verblinde hart, zo is ook de begeerte des vleses, tegen welke de goede geest begeert, een zonde omdat in haar is de ongehoorzaamheid tegen de heerschappij des geestes, en een straf der zonde, omdat zij een vergelding is voor de verdiensten van de ongehoorzame, en een oorzaak der zonde door de afval van hem, die er mee instemt, of de besmetting van hem, die met haar geboren wordt." Hij noemt haar hier zonder twijfeling zonde, want, daar hij de dwaling ter neer geworpen heeft en de waarheid bevestigd, vreest hij de lastering minder. Gelijk ook in de 41e predikatie over Johannes, waar hij uit het gevoelen van zijn hart zonder strijd aldus spreekt: "Indien gij met het vlees de wet der zonde dient, doe dan wat de apostel zelf zegt (Rom. 6:12) " "Dat dan de zonde niet heerse in uw sterfelijk lichaam, om haar te gehoorzamen in de begeerlijkheden des lichaams." " Hij zegt niet: laat de zonde niet zijn; maar: laat haar niet heersen. "Zolang gij leeft, moet de zonde in uw leden zijn; maar haar heerschappij moet haar tenminste ontnomen worden, wat zij beveelt, geschiede niet." Zij die de opvatting verdedigen, dat begeerte geen zonde is, plegen tegen te werpen de woorden van Jacobus (Jac. 1:15) "De begeerlijkheid ontvangen hebbende, baart zonde." Maar dit wordt zonder moeite weerlegd; want indien wij het niet zo verstaan, dat hij alleen over de boze werken of over de werkelijke zonden spreekt, zal zelfs de boze wil niet voor een zonde gehouden worden. En daaruit, dat hij de schanddaden en boze werken voortbrengselen noemt der begeerlijkheid en aan hen zelf de naam van zonde toekent, volgt niet terstond, dat de begeerlijkheid geen boze zaak is en verdoemelijk voor God.

13. Augustin als Zeuge für die Sündhaftigkeit der Gläubigen

Ich will aber noch einige weitere Äußerungen beibringen, aus denen seine Anschauung noch klarer werden wird. So schreibt er in seinem zweiten Buche gegen Julian: „Dies Gesetz der Sünde ist durch die geistliche Wiedergeburt vergeben, aber es bleibt im sterblichen Fleische bestehen. Vergeben ist es, weil in dem Sakrament, durch welches die Gläubigen wiedergeboren werden (nämlich der Taufe!), die Schuld gelöst ist; es bleibt aber zugleich, weil es ja die Lüste bewirkt, gegen welche auch die Gläubigen zu streiten haben“ (Gegen Julian, II,3,5). Oder: „Das Gesetz der Sünde also, das auch ein so großer Apostel in seinen Gliedern trug, wird in der Taufe vergeben, aber nicht etwa beendet“ (Ebenda II,4,8). Oder auch: „Dieses Gesetz der Sünde, das zwar in uns bleibt, dessen Schuld aber in der Taufe gelöst ist, hat Ambrosius ‘Ungerechtigkeit’ genannt; denn es ist in der Tat ‘ungerecht’, wenn ‘das Fleisch gelüstet wider den Geist’” (Ebenda II,5,12). Ähnlich auch: „Die Sünde ist tot, was die Schuld anlangt, in der sie uns gefangen hielt; aber bis sie durch vollkommenes Begrabensein gänzlich geheilt ist, leistet sie selbst in ihrem Tode noch Widerstand“ (Ebenda II,9,32). Noch klarer drückt er sich im fünften Buche (gegen Julian) aus: „Die Blindheit des Herzens ist Sünde, kraft deren man nicht an Gott glaubt; sie ist zugleich Strafe für die Sünde, mit der das hoffärtige Herz in gerechter Züchtigung bestraft wird, und sie ist zugleich Ursache der Sünde, da der Irrtum des blinden Herzens sich in Taten auswirkt. Genau dementsprechend ist auch die Begierde des Fleisches, gegen die der gute Geist „gelüstet“, einerseits Sünde, weil ihr der Ungehorsam gegen die Herrschaft des Geistes innewohnt, sie ist anderseits auch Strafe für die Sünde, weil sie die Vergeltung für die Schuld und den Ungehorsam des Menschen darstellt, und sie ist zugleich Ursache der Sünde, weil wir ihr innerlich zustimmen und so abfallen, und weil wir ja schon von Geburt an mit ihr besudelt sind“ (Gegen Julian V,3, 8). Hier nennt also Augustin die böse Begierde unzweideutig „Sünde“; denn hier hat er den Irrtum der Pelagianer bereits niedergeworfen und die Wahrheit zum Siege geführt, deshalb hat er hier weniger Scheu vor der bösen Nachrede seiner Gegner! Ganz ähnlich ist es auch in der 41. Johannespredigt, in der Augustin ohne den Blick auf einen Gegner seines Herzens Meinung frei ausspricht: „Wenn du im Fleische dem Gesetz der Sünde dienst, so mache es nach dem Wort des Apostels: ‘So lasset nun die Sünde nicht herrschen in eurem sterblichen Leibe, ihr Gehorsam zu leisten in seinen Lüsten’ (Röm. 6,12). Er sagt: Lasset sie nicht herrschen, nicht aber: lasset sie nicht sein. Denn solange du lebst, ist die Sünde notwendig in deinen Gliedern, nur soll ihr die Herrschaft genommen werden: es soll nicht mehr geschehen, was sie befiehlt!“ (Predigt 41 zum Johannesevangelium).

386 Wer nun behauptet, die böse Lust sei keine Sünde, der beruft sich gern auf das Wort des Jakobus: „Danach, wenn die Lust empfangen hat, gebiert sie die Sünde“ (Jak. 1,15). Aber das läßt sich ohne Mühe zurückweisen; denn wenn wir nicht begreifen, daß er hier allein von den bösen Werken oder den sogenannten Tatsünden redet, dann wird auch der böse Wille für uns nicht als Sünde gelten. Tatsächlich bezeichnet er die Freveltaten und bösen Werke als Ausgeburten der Begierde und belegt sie mit dem Wort „Sünde“, aber daraus folgt doch keineswegs, daß das Begehren etwa keine böse Sache oder daß es vor Gott nicht verdammlich wäre.

13. 784 Augustinus se opvattings in verband hiermee

Laat ons enkele ander gedagtes⁹¹ van hom aanhaal sodat beter kan blyk wat sy opvatting was. In sy tweede boek teen Julianus sê hy: “Daardie wet van die sonde is deur die geestelike wedergeboorte vergewe, maar dit bly in die sterflike vlees. Dit is naamlik vergewe omdat die skuld betaal is in die sakrament waardeur die gelowiges wedergebore word.

Dit bly egter omdat dit begeertes werk waarteen ook die gelowiges stry” ⁹² Net so sê hy: “Die wet van die sonde wat ook in die ledemate van so ’n groot apostel was, word in die doop vergewe maar nie beëindig nie” ⁹³ Net so: “Ambrosius het die wet van die sonde wat nog in die mens bly en waarvan die skuld in die doop weggeneem is, ongeregtigheid genoem omdat dit onreg is dat die vlees teen die Gees begeer”.⁹⁴ Net so:

“Die sonde is dood in die skuld waarin dit ons skuldig gehou het. En selfs al is dit dood, kom dit nog in opstand totdat dit deur ’n volmaakte begrafnis gesond gemaak word”.⁹⁵ In die vyfde boek stel hy dit nog duideliker: “Soos die blindheid van die mens se hart ook sonde is waardeur die mens nie in God glo nie, en ook straf vir die sonde waarmee ’n hoogmoedige hart met verdiende straf gestraf word, en ook oorsaak van die sonde wanneer die een of ander kwaad deur die dwaling van so ’n blinde hart begaan word, net so is die begeerte van die vlees wat teen die goeie Gees begeer, ook sonde omdat daarin ongehoorsaamheid teen die heerskappy van die Gees aanwesig is, en ook straf vir die sonde omdat dit as vergelding aan ongehoorsame mense gegee is, en dit is ook oorsaak van die sonde vanweë die afvalligheid van een wat daartoe instem, of vanweë die smet daarvan by iemand wat daarmee gebore word”.⁹⁶

Hier noem hy die begeertes van die vlees ondubbelsinnig sonde. Hy het die dwaling (van die Pelagiane) immers reeds platgeslaan, die waarheid bewys en hy vrees hulle valse beskuldigings nie meer nie. Wanneer hy in sy een en veertigste preek oor Johannes uit sy hart en sonder twis praat, sê hy byvoorbeeld: “As jy die wet van die sonde met jou vlees dien, doen dan soos die apostel self sê: ‘Laat die sonde nie in jou sterflike liggaam heers om sy begeertes te gehoorsaam nie!’⁹⁷ Hy sê nie: ‘Laat daar nie sonde wees nie’, maar ‘laat die sonde nie heers nie’. So lank as jy leef, moet die sonde noodwendig in jou ledemate wees. Ontneem dit egter 785 die mag om oor jou te heers en moenie laat gebeur wat dit jou beveel nie”.⁹⁸

Mense wat probeer om begeerte te verdedig asof dit nie sonde is nie,⁹⁹ hou gewoonlik Jakobus se verklaring voor wanneer hy sê: “Nadat die begeerte ontvang het, baar dit sonde”.¹⁰⁰ Dit kan egter sonder moeite weerlê word. Want as ons nie daaronder verstaan dat hy slegs van bose dade of van werklike sonde praat nie, sal selfs nie eens ’n bose wil as sonde gereken word nie. Net die feit dat hy oortredings en verkeerde dade kinders van die begeerte noem en juis die naam sonde daaraan gee, volg daaruit egter nie dadelik dat begeerte iets boos en voor God doemwaardigs is nie.

13. Для того, чтобы взгляды св. Августина на сей счёт стали ещё яснее, приведём несколько высказываний из его книг. Во второй книге «Против Юлиана» он пишет так: «Духовное возрождение отменяет закон греха, но он остаётся в смертной плоти. Отменяет, потому что вина упраздняется Таинством, в котором возрождаются верующие; он остаётся, потому что производит желания, с которыми должны бороться сами верующие». Ещё: «Закон греха, который жил даже в членах св. Павла, отменяется Крещением, но не кончается».

В том же сочинении св. Августин объясняет, почему св. Амвросий назвал этот порок нечестием. Древний учитель потому называет так закон греха, пребывающий в нас - хотя вина за него снимается в Крещении, - что нечестиво для плоти бороться против духа. «Грех умер в смысле вины, которой он нас связывает. И однако он восстаёт, даже будучи мёртв, пока не будет очищен совершенством гробницы.» В пятой книге св. Августин выражается ещё яснее: «Слепота сердца есть грех, потому что она - причина неверия в Бога; она же и наказание за грех, потому что таким образом наказывается горделивое и высокомерное сердце; слепота сердца также и причина греха, потому что ведёт к тяжким заблуждениям. Подобно тому и пожелание плоти, против которого сражается праведный дух, есть грех, потому что предполагает непослушание власти духа; оно же наказание за грех, потому что дано нам Отцом за мятеж; и оно же - причина греха, независимо от того, уступаем ли мы ему или заражены им с самого рождения».

Здесь св. Августин без колебаний называет грехом немощь, которая остаётся в нас и после возрождения, ибо не опасается наветов пелагиан, когда уже полностью опроверг их заблуждение. Так же он поступает и в сорок первой гомилии на Евангелие от Иоанна: «Если ты по плоти служишь закону греха, то поступай так, как говорит Апостол: «Да не царствует грех в смертном вашем теле, чтобы вам повиноваться ему в похотях его» (Рим 6:12). Он не требует, чтобы греха не было вообще, но требует, чтобы он не царствовал. Пока ты жив, грех обязательно будет оставаться в твоих членах. Лишь бы было устранено его господство и не совершалось то, что он велит». Те, кто считает, будто пожелание не является грехом, ссылаются на слова св. Иакова, что похоть, зачавши, рождает грех (Иак 1:15). Но это возражение нетрудно опровергнуть. Если мы отнесём эти слова только к дурным поступкам, или, как их называют, реальным грехам, то тогда и злая воля не будет считаться грехом. Из того, что Апостол называет дурные дела плодами похоти и определяет их как грех, отнюдь не следует, что сама похоть не является дурной вещью, подлежащей Божьему суду.

14. | Anabaptistae quidam hoc seculo, phreneticam nescio quam intemperiem pro spirituali regeneratione comminiscuntur: nempe in statum innocentiae restitutos Dei filios, iam non oportere sollicitos esse de libidine carnis refraenanda: Spiritum ducem sequendum^c esse, sub cuius actione nunquam aberratur⁴. Incredibile esset hominis mentem eo vesaniae prolabi, nisi palam et fastuose suum hoc dogma deblaterarent. Prodigiosum certe quidem est: sed tales sacrilegae audaciae poenas luere aequum est qui veritatem Dei in mendacium vertere animum induxerunt. Itane delectus omnis turpis et honesti, iusti et iniusti, boni et mali, virtutis et vitii tolletur? Tale, inquiunt, 70 discrimen est ex maledictione veteris Adae, a qua nos per Christum exempti sumus. Ergo inter scortationem et castitatem, synceritatem et astutiam, veritatem et mendacium, aequitatem et rapinam, nihil iam intererit. Tolle (inquiunt) vanam formidinem: Spiritus nihil tibi mali imperabit, modo secure et intrepide illius actioni te permittas.¹ Quis ad haec prodigia non obstupescat? Popularis tamen est philosophia apud eos, qui libidinum amentia excaecati, sensum communem exuerunt. Sed quem obsecro, Christum nobis fabricantur, et quem Spiritum eructant? Nos enim Christum unum, eius unum Spiritum recognoscimus quem Prophetae commendarunt, Evangelium exhibitum praedicat, de quo nihil illic tale audimus. Spiritus ille non est homicidii, scortationis, ebrietatis, superbiae, contentionis, avaritiae, fraudis patronus: sed author dilectionis, pudicitiae, sobrietatis, modestiae, pacis, moderationis, veritatis. Non est vertiginosus, et qui praeceps per fas et nefas inconsiderate ruat, sed plenus sapientiae et intelligentiae, qua rite inter iustum et iniustum discernat. Non instigat ad dissolutam effraenemque licentiam: sed prout licitum ab illicito discriminat, modum moderationemque servare docet^a. Quid tamen diutius in refellenda belluina ista rabie laboremus? Christianis Spiritus Domini non turbulentum est phantasma, quod vel ipsi per somnium pepererint, vel ab aliis confictum acceperint: sed eius notitiam a Scripturis religiose petunt, ubi duo haec de ipso traduntur, nobis in sanctificationem datum esse, quo ab immunditiis et inquinamentis purgatos, in obedientiam divinae iustitiae deducat: quae obedientia constare nequit nisi domitis subactisque concupiscentiis, quibus isti habenas laxare volunt. Deinde sic nos eius sanctificatione purgari, ut multis vitiis multaque infirmitate obsideamur quandiu inclusi sumus mole corporis nostri. Quo fit ut longo intervallo a perfectione dissiti, proficere semper aliquid, et vitiis irretiti cum illis quotidie luctari necesse habeamus. Unde etiam consequitur, excussa desidia et securitate, intentis animis vigilandum esse, ne carnis nostrae insidiis incauti circunveniamur. Nisi forte confidimus^b nos maiores progressus fecisse quam Apostolum, qui tamen fatigabatur ab^c angelo Satanae^d [2. Cor. 12. b. 7^e], quo virtus in infirmitate perficeretur²: et^f qui illam 71 carnis et spiritus divisionem in sua carne non ficte repraesentabat [Rom. 7. b. 6]¹.

14. Aucuns Anabaptistes imaginent je ne say quelle intemperance frenetique au lieu de la regeneration spirituelle des fideles: c’est que les enfans de Dieu (comme il leur semble) estans reduits en estat d’innocence, ne se doyvent point soucier de refrener les concupiscences de leur chair: mais doyvent suivre l’Esprit pour conducteur, sous la direction duquel on ne peut errer. Ce seroit une chose incroyable, que l’entendement de l’homme peust tomber en telle rage, sinon qu’ils publiassent arrogamment ceste doctrine. Et de fait, c’est un monstre horrible: mais c’est bien raison que l’audace de ceux qui entreprennent de changer la verité de Dieu en mensonge, soit ainsi punie. Je leur demande donc, si toute difference de turpitude et honnesteté, de justice et injustice, de bien et de mal, de vertu et de vice sera ostée. Celle difference, disent-ils, vient de la malediction du vieil Adam, de laquelle nous sommes delivrez par Christ. Il n’y aura donc rien à dire entre paillardise et chasteté, simplicité et astuce, verité et mensonge, equité et rapine. Qu’on oste, disent-ils, toute crainte frivole, et qu’on suyve hardiment l’esprit: lequel ne demandera rien de mal, moyennant qu’on s’adonne à sa conduite. Qui ne s’estonneroit de ces propos si enormes? neantmoins c’est une philosophie populaire et amiable entre ceux qui estans aveuglez de la folie de leurs concupiscences, ont perdu le sens commun. Mais, je vous prie, quel Christ nous forgent-ils? et quel Esprit est-ce qu’ils nous rottent? Car nous recognoissons un Christ et son Esprit tel que les Prophetes l’ont promis, et que l’Evangile denonce qu’il a esté revelé, duquel nous n’oyons rien de semblable. Car cest esprit que l’Escriture nous monstre, ne favorise point à homicides, paillardises, yvrongneries, orgueil, contention, avarice et fraude: mais est autheur de dilection, chasteté, sobrieté, modestie, paix, temperance et verité. Ce n’est pas un esprit de resverie, ne de tourbillons et qui se transporte çà et là inconsiderément tant au mal qu’au bien: mais plein de sagesse et intelligence, pour discerner entre le bien et le mal. Il ne pousse point l’homme à une licence dissolue et effrenée: mais comme il discerne le bien du mal, aussi il enseigne de suyvre l’un et fuyr l’autre. Mais qu’est-ce que je mets si grand’peine à refuter ceste rage brutale? L’esprit de Dieu n’est point aux Chrestiens une imagination folle, laquelle ils se soyent forgée en songeant, ou prise des autres: mais ils le cognoissent tel que l’Escriture le monstre, en laquelle il est dit qu’il nous est donné en sanctification pour nous conduire en obeissance de la justice de Dieu, nous ayant purgé d’immondicité et ordure. Laquelle obeissance ne peut estre, que les concupiscences (auxquelles ceux-cy veulent lascher la bride) ne soyent domtées et subjuguées. En apres il est dit aussi, qu’il nous purge tellement par sa sanctification, que neantmoins il nous reste tousjours beaucoup d’infirmité, cependant que nous sommes enclos en nostre corps mortel: dont il advient qu’entant que nous sommes encore bien loin de la perfection, il nous est mestier de profiter journellement: et entant que nous sommes enveloppez en beaucoup de vices, qu’il nous est mestier de batailler à l’encontre. De là s’ensuit qu’il nous faut veiller diligemment, pour nous garder d’estre surpris des trahisons et embusches de nostre chair: et qu’il ne nous faut point reposer comme si nous n’estions point en danger, sinon que nous pensions avoir plus d’avancement en saincteté de vie que sainct Paul, lequel estoit molesté des aiguillons de Satan (2 Cor. 12:7), afin qu’avec infirmité il fust parfait en vertu: et qui ne parloit par feintise, en descrivant ce combat de la chair et de l’esprit qu’il sentoit en sa personne (Rom. 7:7 s.).

14. Some Anabaptists, in the present age, imagine I know not what frantic intemperance, instead of spiritual regeneration—that the children of God, being restored to a state of innocence, are no longer obliged to be solicitous to restrain the licentiousness of the flesh, but that they ought to follow the leadings of the Spirit, under whose direction it is impossible ever to err. It would be incredible that the mind of man should fall into such madness, did they not publicly and haughtily disseminate this opinion. It is indeed truly prodigious; but it is just and reasonable, that those who have persuaded themselves to pervert the truth of God into a falsehood, should suffer such punishment for their sacrilegious presumption. Must all distinction, then, of honour and turpitude, justice and injustice, good 546 and evil, virtue and vice, be annihilated? This difference, they say, proceeds from the malediction of the old Adam, from which we are delivered by Christ. Then there will be no difference now between chastity and fornication, sincerity and knavery, truth and falsehood, equity and rapine. Dismiss (they say) all vain fear; the Spirit will command you nothing that is evil, provided you securely and intrepidly resign yourself to his direction. Who is not astonished at these monstrous notions? Yet this is a popular philosophy among those, who, blinded by the violence of their appetites, have discarded common sense. But what kind of a Christ, and what kind of a Spirit, have they fabricated for us? For we acknowledge one Christ and his Spirit alone; whom the prophets have celebrated, whom the gospel proclaims as revealed, but of whom it gives us no such account as this. That Spirit is not the patron of murder, fornication, drunkenness, pride, contention, avarice, or fraud; but the author of love, chastity, sobriety, modesty, peace, moderation, and truth. He is not a Spirit of fanaticism, rushing precipitately, without any consideration, through right and wrong; but is full of wisdom and understanding, rightly to discern between justice and injustice. He never instigates to dissolute and unrestrained licentiousness; but, discriminating between what is lawful and what is unlawful, inculcates temperance and moderation. But why should we spend any more labour in refuting this monstrous frenzy? To Christians the Spirit of the Lord is not a turbulent phantom, which they have either spawned themselves in a dream, or received from the invention of others; but they religiously seek the knowledge of him in the Scriptures, where these two things are delivered concerning him—first, that he is given to us in order to our sanctification, to purify us from all our pollutions, and lead us to obey the Divine righteousness; which obedience cannot exist without the subjugation of the appetites, to which these men would allow an unlimited license: in the next place, that we are so purified by his sanctification, that we are nevertheless still encompassed with numerous vices and great infirmity, as long as we are burdened with the body. Wherefore, being at a great distance from perfection, it behoves us to make continual advances; and being entangled in vices, we have need to strive against them every day. Hence, also, it follows that we ought to shake off all slothful security, and exert the most vigilant attention, lest, without caution, we should be surprised and overcome by the snares of our flesh; unless we are well assured that we have made a greater progress than the apostle; who, nevertheless, was buffeted by the “messenger of Satan,”¹⁶⁴¹ 547 that his strength might be “made perfect in weakness;”¹⁶⁴² and who faithfully represented the conflict between the flesh and the Spirit, which he experienced in his own person.

14. Another objection of the Anabaptists and Libertines to the continuance of repentance throughout the present life. An answer disclosing its impiety. Another answer, founded on the absurdities to which it leads. A third answer, contrasting sincere Christian repentance with the erroneous view of the objectors. Conformation from the example and declaration of an Apostle.

Some Anabaptists in the present age mistake some indescribable sort of frenzied excess for the regeneration of the Spirit, holding that the children of God are restored to a state of innocence, and, therefore, need give themselves no anxiety about curbing the lust of the flesh; that they have the Spirit for their guide, and under his agency never err.¹ It would be incredible that the human mind could proceed to such insanity, did they not openly and exultingly give utterance to their dogma. It is indeed monstrous, and yet it is just, that those who have resolved to turn the word of God into a lie, should thus be punished for their blasphemous audacity. Is it indeed true, that all distinction between base and honorable, just and unjust, good and evil, virtue and vice, is abolished? The distinction, they say, is from the curse of the old Adam, and from this we are exempted by Christ. There will be no difference, then, between whoredom and chastity, sincerity and craft, truth and falsehood, justice and robbery. Away with vain fear! (they say), the Spirit will not bid you do any thing that is wrong, provided you sincerely and boldly leave yourself to his agency. Who is not amazed at such monstrous doctrines? And yet this philosophy is popular with those who, blinded by insane lusts, have thrown off common sense. But what kind of Christ, pray, do they fabricate? what kind of Spirit do they belch forth? We acknowledge one Christ, and his one Spirit, whom the prophets foretold and the Gospel proclaims as actually manifested, but we hear nothing of this kind respecting him. That Spirit is not the patron of murder, adultery, drunkenness, pride, contention, avarice, and fraud, 520but the author of love, chastity, sobriety, modesty, peace, moderation, and truth. He is not a Spirit of giddiness, rushing rashly and precipitately, without regard to right and wrong, but full of wisdom and understanding, by which he can duly distinguish between justice and injustice. He instigates not to lawless and unrestrained licentiousness, but, discriminating between lawful and unlawful, teaches temperance and moderation. But why dwell longer in refuting that brutish frenzy? To Christians the Spirit of the Lord is not a turbulent phantom, which they themselves have produced by dreaming, or received ready-made by others;but they religiously seek the knowledge of him from Scripture, where two things are taught concerning him; first, that he is given to us for sanctification, that he may purge us from all iniquity and defilement, and bring us to the obedience of divine righteousness, an obedience which cannot exist unless the lusts to which these men would give loose reins are tamed and subdued; secondly that though purged by his sanctification, we are still beset by many vices and much weakness,so long as we are enclosed in the prison of the body. Thus it is, that placed at a great distance from perfection, we must always be endeavoring to make some progress, and daily struggling with the evil by which we are entangled. Hence, too, it follows, that, shaking off sloth and security, we must be intently vigilant, so as not to be taken unawares in the snares of our flesh; unless, indeed, we presume to think that we have made greater progress than the Apostle, who was buffeted by a messenger of Satan, in order that his strength might be perfected in weakness, and who gives in his own person a true, not a fictitious representation, of the strife between the Spirit and the flesh (2 Cor. 12:7, 9; Rom. 7:6).

14. Sommige Wederdopers hebben in onze tijd de een of andere dolzinnige ongematigdheid uitgedacht in plaats van de geestelijke wedergeboorte, namelijk, dat de kinderen Gods in de staat der onschuld hersteld zijn en niet meer bekommerd moeten zijn om de lusten des vleses te beteugelen; maar dat men de Geest als leidsman moet volgen, onder wiens leiding men nooit afdwaalt. Het zou ongelofelijk zijn, dat de geest des mensen tot zulk een dwaasheid zou komen, als zij niet openlijk en vol trots dit hun leerstuk uitsnaterden. Het is ongetwijfeld een monsterachtig leerstuk, maar het is passend, dat zij zulke straffen ontvangen voor hun heiligschendende stoutmoedigheid die de waarheid Gods in leugen zoeken te verkeren. Zal dan alle onderscheid tussen schande en eerbaarheid, recht en onrecht, goed en kwaad, deugd en ondeugd weggenomen worden? Zulk een onderscheid, zeggen ze, is uit de vervloeking van de oude,Adam, van welke wij door Christus zijn verlost. Dus zal er geen onderscheid meer zijn tussen hoererij en kuisheid, oprechtheid en listigheid, waarheid en leugen, eerlijkheid en roof. Neem de ijdele vrees weg, zeggen ze, de Geest zal u niets kwaads bevelen, mits gij u slechts onbezorgd en onbevreesd aan zijn werking overgeeft. Wie zou bij deze monsterachtigheid niet verstomd staan ? Toch is het een gewone wijsheid bij hen, die, door de zinneloosheid der lusten verblind, het algemeen gevoelen hebben afgelegd. Maar, vraag ik u, wat voor een Christus maken ze ons, en wat voor een Geest braken ze uit? Want wij kennen één Christus en één Geest van Hem, die de profeten hebben aangeprezen en die het evangelie als geopenbaard predikt, over wie wij daar niets dergelijks horen. Die Geest is geen schutsheer van doodslag, hoererij, dronkenschap, hovaardigheid, twist, gierigheid en bedrog; maar een bewerker van liefde, kuisheid, soberheid, bescheidenheid, vrede, matigheid en waarheid. Hij is geen draaigeest, die in volle vaart onberaden door recht en onrecht heen ijlt, maar vol van wijsheid en verstand, waardoor Hij naar behoren onderscheid maakt tussen rechtvaardigheid en ongerechtigheid. Hij zet niet aan tot losse en teugelloze ongebondenheid; maar gelijk Hij het geoorloofde van het ongeoorloofde onderscheidt, leert Hij maat en matiging in acht nemen. Maar waartoe zouden wij langer moeite doen om die monsterachtige razernij te weerleggen? Voor de Christenen is de Geest des Heren niet een onrustig spooksel, dat ze of zelf in de droom hebben voortgebracht of als een verzinsel van anderen hebben ontvangen; maar zij zoeken vromelijk uit de Schrift kennis omtrent Hem te verkrijgen, waar deze twee dingen over Hem geleerd worden: dat Hij ons gegeven is tot heiligmaking, om ons van onreinheid en bezoedeling te zuiveren en te brengen tot gehoorzaamheid aan de Goddelijke gerechtigheid, welke gehoorzaamheid niet kan bestaan, indien niet de begeerten getemd en onderworpen zijn, waaraan zij de vrije teugel willen laten; vervolgens dat wij zo door zijn heiligmaking gereinigd worden, dat wij toch door vele gebreken en veel zwakheid belegerd worden, zolang wij in de last onzes lichaams ingesloten zijn. En daardoor komt het, dat wij, ver verwijderd van de volmaaktheid, het noodzakelijk achten altijd enige vordering te maken en, verstrikt in de zonden, dagelijks met hen te strijden. En daaruit volgt ook, dat wij, na de traagheid en zorgeloosheid van ons geworpen te hebben, met ingespannen gemoed moeten waken, opdat wij niet door de lagen onzes vleses onverhoeds omsingeld worden. Tenzij wij wellicht vertrouwen, dat wij grotere vorderingen gemaakt hebben dan de apostel, die toch van de engel Satans gekweld werd, opdat Gods kracht in zwakheid volbracht zou worden (2 Cor. 12:7) en die die verdeeldheid van vlees en Geest in zijn vlees niet geveinsd voor ogen stelde (Rom. 7:7 e.v.).

14. Gegen den Vollkommenheitswahn!

Heutzutage haben sich nun gewisse Wiedertäufer an Stelle der geistlichen Wiedergeburt irgendeine tolle Schwärmerei erdacht: nach ihrer Einbildung sollen die Gotteskinder bereits in den Stand der Unschuld zurückversetzt sein; sie brauchen sich also keinerlei Mühe mehr darum zu machen, wie sie die Lüste des Fleisches zähmen, nein, sie brauchen sich nur der Führung des Geistes hinzugeben, unter dessen Antrieb es kein Abirren mehr gibt! Man sollte nicht glauben, daß ein menschlicher Verstand auf einen derartigen Wahnsinn verfallen könnte, wenn sie ihre Lehre nicht offen und stolz ausplauderten. Es ist wirklich eine Ungeheuerlichkeit; aber die Wiedertäufer erleiden damit die gerechte Strafe für ihre gotteslästerliche Vermessenheit, daß sie es unternommen haben, Gottes Wahrheit in Lüge zu verkehren. Soll denn wirklich aller Unterschied zwischen Schändlich und Ehrenhaft, Gerecht und Ungerecht, Gut und Böse, Tugend und Laster ein Ende haben? Die Wiedertäufer sagen: „Das ist ein Unterschied, der aus dem Fluch über Adam stammt, von dem uns Christus freigemacht hat!“ Das heißt also: zwischen Hurerei und Zucht, Lauterkeit und Verschlagenheit, Wahrheit und Lüge, Billigkeit und räuberischer Habgier soll kein Unterschied mehr sein! Da sagen sie nun aber: „Laß doch diese unnütze Furcht fahren; der Geist wird dir schon nichts Böses befehlen, du mußt dich nur sicher und unerschrocken seinem Antrieb hingeben!“ Wer wollte sich bei solchen Ungeheuerlichkeiten nicht entsetzen! Und doch ist es unter denen, die, durch den wahnsinnigen Drang der Lust verblendet, den gesunden Menschenverstand verloren haben (sensum communem exuerunt), eine ganz alltägliche Weltweisheit!

Ich frage nur: Was ist das für ein Christus, den sie uns vormachen, was ist das für ein Geist, den sie ausspeien? Wir kennen nämlich nur den einen Christus und seinen einen Geist, den die Propheten einst gerühmt haben, den uns das Evangelium als den Erschienenen predigt - aber von dem hören wir nichts dergleichen! Denn dieser Geist ist nicht der Schirmherr von Mord und Hurerei, Trunkenheit, hoffärtigem Wesen, Streit, Habgier und Betrug; er wirkt vielmehr Liebe, Keuschheit, Einfachheit, Bescheidenheit, Frieden, Mäßigung und Wahrheit! Er ist nicht ein Taumelgeist, der unbesonnen Hals über Kopf durch Recht und Unrecht hindurch vorstürmt, sondern er ist voll Weisheit und Verstand und unterscheidet damit Recht und Unrecht nach Gebühr voneinander! Er stachelt keinen Menschen zu ruchlosem, unbändigem Mutwillen auf, sondern macht einen scharfen Unterschied zwischen Erlaubt und Unerlaubt und lehrt uns so, Maß und Mäßigung zu halten. Aber wozu soll ich mir weiter Mühe machen, diesen ungeheuerlichen Wahnwitz zu widerlegen? Für den Christen ist der Geist des Herrn kein tobendes Gespenst, das er im Traum empfinge oder aus anderer Leute Träumerei herbekäme, sondern er sucht fromm in der Schrift, um diesen Geist kennenzulernen. Da aber finden wir zweierlei von ihm gesagt.

Wir hören erstens, daß er uns zur Heiligung gegeben ist: er soll uns von aller Unreinigkeit und Befleckung reinigen und zum Gehorsam gegenüber der Gerechtigkeit Gottes führen. Dieser Gehorsam aber kann nur bestehen, wenn wir unsere Begierden zähmen und unterwerfen; die Schwärmer wollen dagegen diesen Begierden die Zügel schießen lassen! Zweitens hören wir, daß diese Reinigung 387 durch die Heiligung des Geistes doch so vor sich geht, daß wir noch von viel Lastern und großer Schwachheit beherrscht werden, solange wir von der Last unseres Leibes eingeschlossen sind. So sind wir noch weit von der Vollkommenheit entfernt und müssen deshalb Tag für Tag etwas weiterschreiten; wir sind in allerlei Laster verstrickt und müssen deshalb alle Tage gegen sie kämpfen. Daraus folgt, daß wir alle Faulheit, alle fleischliche Sicherheit von uns werfen und mit innerster Anspannung auf der Wacht liegen müssen, damit wir nicht in Unvorsichtigkeit von der Tücke unseres Fleisches hintergangen werden. Wir sollen gewiß nicht glauben, wir könnten weiter vorwärtskommen, als der Apostel Paulus: der aber wurde doch von einem Engel des Satans gequält (2. Kor. 12,7), damit „die Kraft in der Schwachheit sich vollende“ (2. Kor. 12,9; nicht Luthertext), und er macht uns nichts vor, wenn er uns den Widerstreit zwischen Fleisch und Geist in seinem eigenen Fleische vor die Augen stellt! (Röm. 7,6ff.).

14. Die dwaling van die Wederdopers in verband met begeerte

Sommige Wederdopers van ons tyd versin die een of ander kranksinnige buitensporigheid in plaas van geestelike wedergeboorte.¹⁰¹ Hulle verbeel hulle dat die kinders van God wat in ’n staat van onskuld herstel is, hulle nie meer daaroor hoef te bekommer om die luste van hulle vlees te beteuel nie. Hulle dink dat ons maar net die leiding van die Gees moet volg, omdat ons onder sy optrede nooit op ’n dwaalspoor sal beland nie. ’n Mens sou nie kon glo dat die mens se verstand in so ’n kranksinnigheid kan verval nie, as dit nie was dat hulle hierdie leerstelling van hulle openlik en hooghartig uitbasuin nie. Dit is wel seker ’n gedrog van ’n leerstelling. Dit is egter ook reg dat mense wat die waarheid van God in ’n leuen wil verander, vir sulke ketterse vermetelheid gestraf moet word. Sal die hele verskil tussen dit wat laakbaar en dit wat eerbaar is, tussen reg en onreg, tussen goed en kwaad, tussen deug en ondeug dan nie so uit die weg geruim word nie? “So ’n onderskeid,” sê hulle, “ontstaan uit die vloek van die ou mens (Adam) waarvan ons deur Christus verlos is.” Maar sal daar dus geen verskil wees tussen hoerery en kuisheid, tussen opregtigheid en slinksheid, tussen waarheid en leuen, tussen geregtigheid en roof nie? “Laat vaar jou ydel vrees,” sê hulle. “Die Gees sal jou 786 geen kwaad beveel nie, mits jy Hom maar onbesorg en onbeskroomd toelaat om te handel.”¹⁰²

Wie word nie deur hierdie gedrogte verbyster nie? Tog is dit ’n populêre filosofie onder die mense wat deur die waansinnigheid van hulle wellus verblind is en alle gesonde verstand van hulle afgestroop het. Maar ek smeek jou, watter soort Christus smee hulle vir ons en watter soort Gees braak hulle uit?

Sover dit ons aangaan, ken ons net een Christus en net een Gees van Hom: die een Christus wat die profete aanbeveel het en van wie die evangelie verkondig dat Hy geopenbaar is, die een Christus van wie ons nog nooit so iets gehoor het nie. Die Gees is nie ’n kampvegter vir moord, hoerery, dronkenskap, hooghartigheid, twis, gierigheid of bedrog nie! Nee, Hy is die Bewerker van liefde, kuisheid, nugterheid, beskeidenheid, vrede, ingetoënheid en waarheid. Hy is nie ’n Gees wat aan beswyming ly en halsoorkop deur reg en onreg storm nie, maar Hy is die Gees vol wysheid en verstand waardeur Hy behoorlik tussen reg en onreg onderskei. Hy hits nie aan tot losse en ongebreidelde losbandigheid nie, maar soos Hy tussen dit wat geoorloof en dit wat ongeoorloof is, onderskei, leer Hy ons om ons maat en selfbeheersing te behou.¹⁰³ Waarom sou ons ons tog langer daarmee vermoei om hulle dierlike waansin te weerlê? Die Gees van die Here is nie vir Christene ’n onrustige spook wat hulle in hulle drome geskep het of as versinsel van ander oorgeneem het nie. Nee, hulle streef eerbiedig om Hom uit die Skrif te leer ken, waar hierdie twee fasette van Hom geleer word, naamlik ten eerste, dat Hy tot ons heiligmaking aan ons gegee is om ons van ons onreinheid en besmetting te reinig en ons te lei om God se geregtigheid te gehoorsaam. Die gehoorsaamheid kan nie bestaan tensy ons elke begeerte tem en onderdruk waaraan hulle vrye teuels wil gee  nie.

Vervolgens leer die Skrif dat ons deur sy heiligmaking so gereinig word dat ons nogtans deur baie gebreke en groot swakheid beset word solank ons nog in hierdie liggaam ingesluit is. Die gevolg daarvan is dat ons nog ver van volmaak af is maar tog altyd ’n bietjie vorder en omdat ons nog in ons gebreke verstrik is, elke dag daarmee moet worstel. Die gevolg daarvan is ook dat ons ons traagheid en sorgeloosheid van ons moet afskud en met gespanne gemoedere moet waak om te verhoed dat ons vanweë die traagheid van ons vlees onverhoeds bedrieg word - behalwe as ons miskien vertrou dat ons verder as die apostel gevorder het! Hy is nogtans deur ’n engel van die Satan vermoei¹⁰⁴ sodat God se 787 krag in sy swakheid volbring kon word.¹⁰⁵ En hy het die verdeeldheid van vlees en gees in sy vlees nie as ’n verdigsel weergegee nie.¹⁰⁶

14. Некоторые анабаптисты на место духовного возрождения верующих ставят невиданную, буйную невоздержанность: дети Божьи (так им кажется), будучи приведены в состояние невинности, не должны заботиться о том, чтобы сдерживать плотские похоти, а должны следовать за направляющим их Духом, под водительством Которого нельзя заблудиться.

Невозможно было бы поверить, что человеческий разум способен впасть в такую дикость, если бы они сами исступленно не распространяли это учение. Это в самом деле вещь невероятная. Но есть свой смысл в том, чтобы дерзость тех, кто силится оболгать Божью истину, была наказана именно таким образом. Я спрашиваю их: разве тем самым не будет устранено всякое различие между гнусностью и честью, справедливостью и несправедливостью, добром и злом, добродетелью и пороком? Это различие, отвечают они, происходит от проклятия ветхого Адама, а Христос освободил нас от него. Так что нельзя отличить блуд от целомудрия, простосердечие от коварства, правду от лжи, честность от грабительства. Пусть люди оставят свои ребяческие страхи, призывают они, и следуют за Духом, Который не потребует ничего дурного, - нужно только отдаться Его водительству. Кто не ужаснётся подобным чудовищным предложениям? Между тем эту философию повсюду охотно принимают люди, ослеплённые безумством своих похотей и утратившие всякий здравый смысл.

Но, спрашиваю я вас, какого Христа они нам изображают? И какого духа малюют? Мы знаем одного Христа и одного Его Духа, знаем такими, какими Их обещали пророки и явило Евангелие. И от Христа мы не слыхали ничего подобного. Дух, которого нам показывает Писание, не благосклонен к убийствам, распутству, пьянству, гордыне, злобе, алчности и грабежу. Он - совершитель любви, целомудрия, трезвения, скромности, мира, воздержания и истины. Это не дух безумных фантазий и всяческих метаний, Он не бросается из стороны в сторону то к добру, то ко злу, но полон мудрости и разумения, дабы строго их различать. Он не толкает людей к распущенности и разнузданности, но, различая добро и зло, наставляет их следовать первому и избегать второго. Впрочем, для чего мне прилагать столько усилий к опровержению этого дикого безумия? Для христиан Дух Божий - не плод безудержного воображения, который они измыслили себе в мечтаниях или восприняли от других. Они знают Его таким, каким Он показан в Писании, где говорится, что Он дан нам для освящения, дабы, очистив нас от всякой грязи и скверны, вести в послушании Божьей правде. А послушание может появиться лишь тогда, когда вожделения (которые эти люди хотят освободить от всякой узды) побеждены и подавлены.

Кроме того, сказано, что освящение Духом очищает нас так, что пока мы заключены в смертном теле, в нас остаётся множество недугов. Следовательно, поскольку мы весьма далеки от совершенства, нам необходимо каждый день продвигаться вперёд; а поскольку мы отягощены бесчисленными пороками, нам необходимо сражаться с ними. Отсюда вытекает, что мы всегда должны быть настороже, чтобы оградить себя от внезапных предательских нападений нашей плоти, и никогда не успокаиваться, как будто бы мы находимся вне опасности, - если только мы не думаем, что обладаем большей святостью, чем апостол Павел, которого мучило жало сатаны (2 Кор 12:7), дабы через немощь он усовершенствовался в добродетели. Сам Апостол непритворно и без утайки описывает борьбу плоти и духа, которую он ощущал в своей душе (Рим 7:8 сл.).

15. | Quod autem Apostolus in descriptione poenitentiae septem^a eius vel causas, vel effectus, vel partes enumerat, id optima causa facit; sunt autem studium aut sollicitudo, excusatio, indignatio, timor, desiderium, zelus, vindicta [2.^b Cor. 7. c. 11]. Neque absurdum videri debet, quod statuere non audeo causaene an effectus censeri debeant; utrunque enim disputari potest. Possunt etiam vocari affectiones cum poenitentia coniunctae; sed quia omissis illis quaestionibus, intelligere licet quid Paulus velit, simplici expositione contenti erimus. Dicit ergo ex tristitia quae secundum Deum est, excitari sollicitudinem. Nam qui serio displicentiae sensu tangitur quod in Deum suum peccarit, simul extimulatur ad diligentiam et attentionem, ut a Diaboli laqueis penitus se explicet, ut ab eius insidiis melius sibi caveat, ne a Spiritus sancti gubernatione posthac excidat, ne securitate opprimatur. Proxima est excusatio, quae hoc loco non defensionem significat qua peccator ad effugiendum Dei iudicium, vel se deliquisse neget, vel culpam extenuet: sed purgationem, quae in deprecatione magis posita sit quam causae fiducia. Qualiter filii non reprobi dum errata sua agnoscunt et confitentur, deprecationem tamen adhibent; atque ut ea locum habeat, quibus possunt modis testantur, se minime abiecisse eam quam parentibus debent reverentiam^c: denique sic excusant, non ut se iustos esse ac innocentes probent, sed tantum ut veniam obtineant. Sequitur indignatio, qua peccator secum intus fremit, secum expostulat, sibi irascitur, dum suam perversitatem suamque in Deum ingratitudinem recognoscit. Timoris nomine intelligit illam trepidationem quae mentibus nostris incutitur, quoties cogitamus et quid nos simus meriti, et quam horribilis sit irae divinae severitas in peccatores. Mirabili enim inquietudine tunc nos vexari necesse est, quae tum ad humilitatem nos erudit, tum cautiores in posterum reddit. Quod si oritur ex timore sollicitudo, de qua prius dixerat, videmus quo nexu haec inter se cohaereant. Desiderium videtur mihi posuisse pro sedulitate in officio et obsequendi alacritate, ad quam maxime provocare nos debet delictorum nostrorum agnitio. Huc quoque pertinet zelus quem continuo 72 subiungit; ardorem enim significat quo accendimur ubi aculei illi nobis admoventur: Quid feci? Quo me praecipitaveram, nisi mihi Dei misericordia subveniret? Postrema est vindicta; quo enim severiores in nos sumus, et acriore censura quaestionem habemus de peccatis nostris, eo debemus sperare magis propitium ac misericordem Deum. Et certe fieri non potest quin anima divini iudicii horrore perculsa, partes ultionis in exigenda de se poena occupet. Sentiunt sane pii quales poenae sint pudor, confusio, gemitus, displicentia sui, et reliqui affectus qui ex seria delictorum recognitione nascuntur. || Meminerimus tamen modum esse tenendum, ne tristitia nos absorbeat: quia nihil magis proclive est trepidis conscientiis quam in desperationem ruina. Et hoc quoque artificio Satan quoscunque videt metu Dei prostratos, in profundum illum moeroris gurgitem magis ac magis demergit, ne unquam ‘assurgant. Non potest quidem nimius esse timor qui in humilitatem desinit, neque discedit a spe veniae. Semper tamen ex Apostoli praecepto cavendum, ne peccator, dum se ad displicentiam sollicitat, nimia formidine oppressus deficiat [Hebr. 12. a. 3]: quia hoc modo refugitur Deus, qui per poenitentiam nos ad se vocat. Qua de re utilis etiam est admonitio Bernardi, Necessarius dolor pro peccatis si non sit continuus. Suadeo reflectere pedem interdum a molesta et anxia recordatione viarum vestrarum, et evadere ad planitiem serenae memoriae beneficiorum Dei. Misceamus absynthio mel, ut salubris amaritudo salutem dare queat: cum immisto dulcore temperata bibetur: et si de vobis in humilitate sentitis, sentite et de Domino in bonitate [Ser. 11 in Cant.]¹.

15. Touchant ce que l’Apostre, en declairant que c’est que penitence, raconte sept choses lesquelles la produisent en nous (2 Cor. 7:11), ou bien procedent d’icelle comme fruicts et effects, ou bien sont comme membres et parties d’icelle, il ne le fait pas sans bonne raison. Or ces choses sont solicitude, excuse, indignation, crainte, desir, zele, vengeance. Je n’ose pas definir si ce sont les causes de penitence, ou ses effects, pource que l’un et l’autre a quelque apparence. On les peut aussi nommer Affections conjointes avec penitence: mais pource qu’en laissant ces questions nous pouvons avoir le sens de sainct Paul, il me suffira simplement d’exposer ce qu’il veut dire. Il dit donc que la tristesse qui est selon Dieu, engendre en nous solicitude: car celuy qui est à bon escient touché de desplaisir d’avoir offensé Dieu, est semblablement incité et piqué à penser et regarder soigneusement comment il se pourra depestrer des liens du diable: d’aviser aussi pour l’advenir de n’estre point surprins de ses embusches. Davantage, d’avoir soin de s’entretenir sous la conduite du sainct Esprit, afin de n’estre point surprins par nonchalance. Secondement il met l’excuse par laquelle il ne signifie point une defense, de laquelle le pecheur use pour eschapper du jugement de Dieu, en niant d’avoir failly, ou faisant sa faute legiere: mais plustost une espece d’excuse, laquelle gist plus à demander pardon qu’à alleguer son bon droit. Comme un enfant qui ne sera point incorrigible, en recognoissant ses fautes et les confessant devant son pere, se remet neantmoins à sa merci: et pour l’obtenir il proteste tant qu’il peut de n’avoir jamais mesprisé son pere, et de ne l’avoir point offensé par un meschant cœur: bref, il s’excuse tellement qu’il ne tend point à se faire juste et innocent, mais seulement à obtenir pardon. S’ensuit puis apres l’indignation: c’est quand le pecheur se courrouce contre soymesme en son cœur, s’accuse et se despite contre soy, en reputant sa perversité et ingratitude envers Dieu. Le mot de Crainte emporte la frayeur de laquelle noz cœurs sont touchez et surprins toutes fois et quantes que nous pensons quelle est la rigueur de Dieu contre les pecheurs, et d’autre part ce que nous avons merité. Car il ne se peut faire que nous ne soyons agitez d’une merveilleuse vexation en pensant à cela, laquelle nous instruit à humilité, et nous rend plus advisez pour le temps advenir. Par ce moyen la solicitude dont il avoit parié, se produiroit de ceste crainte. D me semble advis qu’il a usé du mot de Desir, pour une affection ardente de faire nostre devoir envers Dieu, à laquelle nous doit principalement induire la cognoissance de nos fautes. Le Zele qu’il adjouste consequemment, tend à une mesme fin: car il signifie l’ardeur dont nous sommes esmeus, estans piquez de ces pensées comme d’esperons: Qu’ay-je fait? Où estoye-je tombé, si la misericorde de Dieu ne m’eust secouru? Il met pour le dernier la Vengeance: car d’autant que nous sommes plus aspres et severes à nous accuser, d’autant devons-nous esperer que Dieu nous sera misericordieux. Et de fait, il ne se peut faire qu’une ame fidele estant touchée de l’horreur du jugement de Dieu, ne procure à se punir soymesme: car les fideles savent bien quelle peine c’est de la confusion, estonnement, honte, douleur et desplaisir qu’ils sentent, en recognoissant leurs fautes devant Dieu. Toutesfois qu’il nous souvienne qu’il est besoin de tenir mesure, à ce que la tristesse ne nous engloutisse, pource que les consciences craintives sont par trop enclines à trebuscher en desespoir. Et Satan use communement de cest artifice, de plonger tant profond qu’il peut en ce gouffre de tristesse, tous ceux qu’il voit abbattus de la crainte de Dieu, tellement qu’ils ne se puissent jamais relever. La crainte laquelle finit en humilité, et ne nous destourne point de l’esperance d’obtenir pardon, ne peut estre excessive: mais selon l’admonition de l’Apostre, que le pecheur soit sur ses gardes, de peur qu’en se solicitant à se desplaire et hair, il ne soit accablé de trop grand espouvantement pour defaillir du tout. Car cela tend à nous esloigner de Dieu et le fuir: et par ainsi est bien repugnant à penitence par laquelle Dieu nous convie à soy. Et à ce propos sainct Bernard donne un advertissement bien utile: c’est que la douleur pour les pechez est necessaire, moyennant qu’elle ne soit point continuelle. Et ainsi, qu’il est besoin de nous divertir de la memoire de nos voyes, laquelle nous tient serrez en angoisse et ennuy: et nous pourmener en la memoire des benefices de Dieu, comme en une belle plaine. Meslons, dit-il, le miel avec l’absynthe, afin que l’amertume nous profite à santé, quand nous la beuvrons confite en douceur. Et si vous sentez de vous-mesmes en humilité, sentez de Dieu selon sa bonté.⁷

15. When the apostle, in a description of repentance, enumerates seven things, which are either causes producing it, or effects proceeding from it, or members and parts of it, he does it for a very good reason. These things are, carefulness, excuse, indignation, fear, vehement desire, zeal, revenge.¹⁶⁴³ Nor ought it to be thought strange that I venture not to determine whether they should be considered as causes or effects; for arguments may be adduced in support of both. They may also be styled affections connected with repentance; but as we may discover the meaning of Paul without discussing these questions, we shall be content with a simple exposition of them. He says, then, that godly sorrow produces solicitude. For a person who is affected with a serious sense of displeasure because he has sinned against his God, is at the same time stimulated to diligence and attention, that he may completely extricate himself from the snares of the devil, and be more cautious of his insidious attacks, that he may not in future disobey the government of the Spirit, or be overcome with a careless security. The next thing is self-excuse, which in this place signifies not a defence by which a sinner tries to escape the judgment of God, either by denying his transgressions or extenuating his guilt, but a kind of excuse, consisting rather in deprecation of punishment than in confidence of his cause. Just as children, who are not absolutely lost to all sense of duty, while they acknowledge and confess their faults, at the same time deprecate punishment, and, in order to succeed, testify by every possible method that they have not cast off that reverence which is due to their parents; in a word, they excuse themselves in such a manner, not to prove themselves righteous and innocent, but only to obtain pardon. This is followed by indignation, in which the sinner laments within himself, expostulates with himself, and is angry with himself, while he recollects his perverseness and ingratitude to God. The word fear denotes that trepidation with which our minds are penetrated, whenever we reflect upon our demerits, and on the terrible severity of the Divine wrath against sinners. For we cannot but be agitated with an amazing inquietude, which teaches us humility, and renders us more cautious for the future. Now, if the solicitude before mentioned be the offspring of fear, we see the connection and coherence between them. He appears to me to have used the word desire to denote diligence in duty and alacrity of obedience, to which the 548 knowledge of our faults ought to be a most powerful stimulus. Similar to this is the meaning of zeal, which he immediately subjoins; for it signifies the ardour with which we are inflamed, when we are roused with such thoughts as these: “What have I done? Whither had I precipitated myself, if I had not been succoured by the mercy of God?” The last thing is revenge, or punishment; for the greater our severity is towards ourselves, and the stricter inquisition we make concerning our sins, so much the stronger hope ought we to entertain that God will be propitious and merciful. And, indeed, it is impossible but that a soul, impressed with a dread of the Divine judgment, must inflict some punishment on itself. Truly pious persons experience what punishments are contained in shame, confusion, lamentation, displeasure with themselves, and the other affections which arise from a serious acknowledgment of their transgressions. But let us remember that some limit must be observed, that we may not be overwhelmed in sorrow; for to nothing are terrified consciences more liable than to fall into despair. And with this artifice, also, whomsoever Satan perceives to be dejected by a fear of God, he plunges them further and further into the deep gulf of sorrow, that they may never arise again. That fear, indeed, cannot be excessive, which terminates in humility, and departs not from the hope of pardon. Nevertheless, the sinner should always be on his guard, according to the direction of the apostle,¹⁶⁴⁴lest while he excites his heart to be displeased with himself, he be wearied with excessive dread, and faint in his mind; for this would drive us away from God, who calls us to himself by repentance. On this subject, Bernard also gives a very useful admonition: “Sorrow for sin is necessary, if it be not perpetual. I advise you sometimes to quit the anxious and painful recollection of your own ways, and to arise to an agreeable and serene remembrance of the Divine blessings. Let us mingle honey with wormwood, that its salutary bitterness may restore our health, when it shall be drunk tempered with a mixture of sweetness; and if you reflect on your own meanness, reflect also on the goodness of the Lord.”

15. Of the fruits of repentance. Carefulness. Excuse. Indignation. Fear. Desire. Zeal. Revenge. Moderation to be observed, as most sagely counseled by Bernard.

The Apostle, in his description of repentance (2 Cor. 7:2), enumerates seven causes, effects, or parts belonging to it, and that on the best grounds. These are carefulness, excuse, indignation fear, desire, zeal, revenge. It should not excite surprise that I venture not to determine whether they ought to be regarded as causes or effects: both views may be maintained. They may also be called affections conjoined with repentance; but as Paul’s meaning may be ascertained without entering into any of these questions, we shall be contented with a simple exposition. He says then that godly sorrow produces carefulness. He who is really dissatisfied with himself for sinning against his God, is, at the same time, stimulated to care and attention, that he may completely disentangle himself from the chains of the devil, and keep a better guard against his snares, so as not afterwards to lose the guidance of the Holy Spirit, or be overcome by security. Next comes excuse, which in this place means not defense, in which the sinner to escape the judgment of God either denies his fault or extenuates it, but apologizing, which trusts more to intercession than to the goodness of the cause; just as children not altogether abandoned, while they acknowledge and confess their errors, 521yet employ deprecation; and to make room for it, testify, by every means in their power, that they have by no means cast off the reverence which they owe to their parents; in short, endeavor by excuse not to prove themselves righteous and innocent, but only to obtain pardon. Next follows indignation, under which the sinner inwardly murmurs expostulates, and is offended with himself on recognizing his perverseness and ingratitude to God. By the term fear is meant that trepidation which takes possession of our minds whenever we consider both what we have deserved, and the fearful severity of the divine anger against sinners. Accordingly, the exceeding disquietude which we must necessarily feel, both trains us to humility and makes us more cautious for the future. But if the carefulness or anxiety which he first mentioned is the result of fear, the connection between the two becomes obvious. Desire seems to me to be used as equivalent to diligence in duty, and alacrity in doing service, to which the sense of our misdeeds ought to be a powerful stimulus. To this also pertains zeal, which immediately follows; for it signifies the ardor with which we are inflamed when such goads as these are applied to us. “What have I done? Into what abyss had I fallen had not the mercy of God prevented?” The last of all is revenge, for the stricter we are with ourselves, and the severer the censure we pass upon our sins, the more ground we have to hope for the divine favor and mercy. And certainly when the soul is overwhelmed with a dread of divine judgment, it cannot but act the part of an avenger in inflicting punishment upon itself. Pious men, doubtless, feel that there is punishment in the shame, confusion, groans, self-displeasure, and other feelings produced by a serious review of their sins. Let us remember, however, that moderation must be used, so that we may not be overwhelmed with sadness, there being nothing to which trembling consciences are more prone than to rush into despair. This, too, is one of Satan’s artifices. Those whom he sees thus overwhelmed with fear he plunges deeper and deeper into the abyss of sorrow, that they may never again rise. It is true that the fear which ends in humility without relinquishing the hope of pardon cannot be in excess. And yet we must always beware, according to the apostolic injunction, of giving way to extreme dread, as this tends to make us shun God while he is calling us to himself by repentance. Wherefore, the advice of Bernard is good, “Grief for sins is necessary, but must not be perpetual. My advice is to turn back at times from sorrow and the anxious remembrance of your ways, and escape to the plain, to a calm review of the divine mercies. Let us mingle honey with wormwood, that the salubrious bitter may give health when we drink it tempered with a mixture of sweetness: while you think humbly of yourselves, think also of the goodness of the Lord,” (Bernard in Cant. Serm. 11).

15. En dat de apostel in de beschrijving der boetvaardigheid zeven oorzaken, of uitwerkingen of delen van haar opsomt, dat doet hij op zeer goede grond. Deze dan zijn naarstigheid, verantwoording, onlust, vrees, verlangen, ijver, wraak (2 Cor. 7:11) En het moet niet vreemd schijnen, dat ik niet durf vaststellen of deze dingen voor oorzaken of voor uitwerkingen moeten gehouden worden; want men kan betogen, dat beide opvattingen juist zijn. Want men kan ze noemen gezindheden verbonden met de boetvaardigheid. Maar omdat we, met terzijdelating van deze kwesties, kunnen begrijpen wat Paulus bedoelt, zullen we met een eenvoudige uiteenzetting tevreden zijn. Hij zegt dus, dat uit de droefheid, die naar God is, naarstigheid gewekt wordt. Want wie geraakt wordt door een ernstig besef van mishagen, omdat hij tegen zijn God gezondigd heeft, wordt tegelijkertijd geprikkeld tot ijver en opmerkzaamheid, om zich geheel en al los te wikkelen uit de strikken des duivels en om beter tegen diens hinderlagen op zijn hoede te zijn, opdat hij voortaan niet beroofd wordt van de besturing des Heiligen Geestes, en niet door zorgeloosheid onderdrukt wordt. Daarna volgt de verantwoording, die op deze plaats niet betekent een verdediging, waardoor de zondaar, om Gods oordeel te ontvluchten, ontkent, dat hij misdreven heeft of zijn schuld verkleint; maar een zuivering, die meer gelegen is in afbidding dan in vertrouwen op zijn zaak. Evenals kinderen, die niet verdorven zijn, wanneer ze hun dwalingen erkennen en belijden, toch afbidding aanwenden, en opdat die plaats hebbe, op alle mogelijke wijzen betuigen, dat zij geenszins de eerbied, die ze hun ouders schuldig zijn, weggeworpen hebben, kortom zich zo verontschuldigen, dat ze niet trachten te bewijzen, dat ze rechtvaardig en onschuldig zijn, maar dat ze slechts vergiffenis begeren te ontvangen. Dan volgt de onlust, waardoor de zondaar in zichzelf ontevreden is, met zichzelf twist en toornig is op zichzelf, wanneer hij zijn verkeerdheid en zijn ondankbaarheid jegens God overdenkt. Onder het woord vrees verstaat hij die angst, door welke ons hart getroffen wordt, zo dikwijls wij bedenken, en wat wij verdiend hebben, en hoe vreselijk de gestrengheid is van Gods toorn tegen de zondaars. Want dan moeten wij door een wonderlijke onrust gekweld worden, die ons onderwijst tot nederigheid en voor de toekomst behoedzamer maakt. Indien uit de vrees de naarstigheid onstaat, over welke hij te voren gesproken had, zien wij, met welke band deze dingen onderling saamhangen. Verlangen schijnt hij mij gezet te hebben voor ijver in de plicht en opgewektheid in het gehoorzamen, waartoe ons het meest de kennis van onze misdrijven moet opwekken. Hierop heeft ook betrekking de ijver, die hij daarna noemt; want die betekent de gloed, waardoor wij ontvlammen, wanneer wij geprikkeld worden door deze gedachten: wat heb ik gedaan? waar zou ik toe gekomen zijn, wanneer Gods barmhartigheid mij niet te hulp gekomen was? Het laatst staat de wraak. Want hoe strenger wij tegen onszelf zijn en hoe scherper wij oordelen in het onderzoeken van onze zonden, des te meer moeten wij hopen op Gods genade en barmhartigheid. En ongetwijfeld, het is onmogelijk, dat de ziel, die getroffen is door de schrik voor Gods oordeel, niet de taak der wraak zou aanvatten bij het straffen van zichzelf. Voorzeker, de vromen beseffen, welk een straffen de schaamte, de ontsteltenis, de zuchten, het zelfmishagen en de overige aandoeningen zijn, die uit een ernstige onderzoeking der zonden voortkomen. Maar laat ons bedenken, dat we maat moeten houden, opdat de droefheid ons niet verslinde; want beangstigde consciëntiën zijn tot niets in meerdere mate geneigd, dan tot een vervallen in wanhoop. En ook door deze kunstgreep dompelt Satan hen, die hij door vrees voor God terneergeworpen ziet, meer en meer in de diepe poel der droefheid, opdat ze daaruit nooit meer zouden oprijzen. De vrees kan niet al te groot zijn, die eindigt in nederigheid en niet wijkt van de hoop op vergeving. Maar toch moet men, naar het bevel van de apostel (Heb. 12:3) oppassen, dat de zondaar, wanneer hij zich tot zelfmishagen aanzet, niet door al te grote vrees gedrukt, bezwijkt; want op die wijze vliedt men van God, die ons door boetvaardigheid tot zich roept. Dienaangaande is ook nuttig de vermaning van Bernardus¹. "De droefheid over de zonden is noodzakelijk, indien ze niet onafgebroken duurt. Ik raad u aan af en toe de voet af te wenden van de drukkende en beangstigende herinnering uwer wegen, en te gaan naar het effen veld van de rustige overdenking van Gods weldaden. Laat ons de alsem mengen met honing, opdat de heilzame bitterheid gezondheid kunne schenken, wanneer ze gematigd door ingemengde zoetheid gedronken wordt; en indien gij van uzelf gevoelt in nederigheid, voelt dan ook van de Here in goedheid."

15. Fünfter Abschnitt: Erscheinungsformen der Buße (15-18). Die Buße nach 2. Kor. 7, 11

Der Apostel zählt nun bei der Beschreibung der Buße mit gutem Grunde sieben Regungen auf, die als deren Ursachen, Wirkungen oder auch Bestandteile zu gelten haben, nämlich „Fleiß“ oder Besorgnis, „Verantwortung, Zorn, Furcht, Verlangen, Eifer, Rache“ (2. Kor. 7,11). Es darf dabei nicht widersinnig erscheinen, daß ich nicht genau zu entscheiden wage, ob (und wieweit) hier Ursachen oder Wirkungen der Buße erscheinen; es läßt sich nämlich beides zur Erörterung stellen. Man kann auch sagen, daß es sich hier um Regungen handelt, die mit der Buße verbunden sind. Aber man kann auch unter Übergehung dieser Fragen die Absicht des Apostels feststellen, und deshalb wollen wir uns mit einer schlichten Erläuterung zufrieden geben.

Er sagt also zuerst, daß die göttliche Betrübnis den „Fleiß“ wirkt. Denn wer ein ernstliches Mißfallen an sich selber empfindet, weil er gegen seinen Gott gesündigt hat, der wird zugleich zu Fleiß und Achtsamkeit angetrieben, um sich gänzlich aus des Teufels Stricken herauszuwinden und sich vor seinen Nachstellungen besser in acht zu nehmen, damit er nur ja nicht hernach der Leitung durch den Heiligen Geist verlustig gehe und sich von der fleischlichen Sicherheit übermannen lasse.

Dann folgt bei Paulus die „Verantwortung“. „Verantwortung“ bedeutet an dieser Stelle nicht etwa soviel wie „Verteidigung“, als ob also der Sünder seine Verfehlung leugnete oder seine Schuld zu verkleinern suchte, um Gottes Gericht zu entgehen; es besagt hier vielmehr soviel wie „Reinigung“, die sich auf Abbitte und nicht auf das Vertrauen zur eigenen Sache gründet. Es geht jetzt wie bei Kindern, die nicht abtrünnig sind: wenn sie ihre Abirrungen erkennen und gestehen, so bitten sie doch um Vergebung; damit das nun recht geschehe, bezeugen sie auf alle mögliche Weise, daß sie die Ehrfurcht, die ihren Eltern zukommt, keineswegs von sich getan haben; kurz, sie entschuldigen sich nicht etwa, um gerecht und unschuldig dazustehen, sondern allein, um Vergebung zu erlangen!

Dann redet Paulus vom „Zorn“: der Sünder ist innerlich grimmig gegen sich selbst, rechtet mit sich selbst, zürnt sich selbst, wenn er seine Verkehrtheit und seine Undankbarkeit gegen Gott bedenkt.

Unter „Furcht“ versteht der Apostel jenes Erzittern, das jedesmal in unser Herz dringt, wenn wir erkennen, was wir verschuldet haben und wie schrecklich Gottes strenger Zorn gegen den Sünder ist. Denn dann kommt notwendig eine furchtbare Unruhe qualvoll über uns: sie erzieht uns zur Demut und macht uns zugleich für die Folgezeit vorsichtiger. So entsteht also aus der Furcht wiederum der „Fleiß“, die Besorgnis, von der wir oben sprachen; da merken wir, wie eng alle diese Regungen miteinander zusammenhängen.

Unter „Verlangen“ scheint mir der Apostel die eifrige Erfüllung der auf uns liegenden Pflichten und die freudige Bereitwilligkeit zum Gehorsam zu verstehen, zu der uns ja am meisten die Erkenntnis unserer Verfehlungen anreizen muß.

388 Hierher gehört auch der „Eifer“, den Paulus gleich anschließend nennt. Er bedeutet einen feurigen Ernst, der uns entzündet, wenn in uns gleich Stacheln die Frage aufkommt: Was habe ich getan? Wohin wäre ich versunken, wenn mir Gottes Erbarmen nicht zu Hilfe gekommen wäre?

Am Schluß erscheint dann die „Rache“. Je strenger wir nämlich gegen uns selbst sind und je schärfer wir unsere Sünde an uns strafen, desto eher dürfen wir hoffen, einen gnädigen und barmherzigen Gott zu haben. Ist unsere Seele wirklich vom Schrecken vor Gottes Gericht geängstet, so kann sie gar nicht anders, als auch ihrerseits „Rache“ zu nehmen, indem sie an sich selbst Strafe übt. Die Frommen wissen es wahrlich selber, was für Strafen Beschämung, innere Erschütterung, Seufzen, Selbstverurteilung und all die übrigen Regungen sind, die aus ernster Erwägung der Sünde hervorgehen. Wir wollen indessen bedenken, daß es Maß zu halten gilt, damit uns die Traurigkeit nicht gar verschlinge; denn nichts liegt dem erschrockenen Gewissen näher, als in Verzweiflung zu versinken. Das ist denn auch eine der Künste, die der Satan anwendet, wenn er einen Menschen um der Furcht Gottes willen am Boden liegen sieht: er läßt ihn tiefer und tiefer in den Schlund der Traurigkeit versinken, damit er sich nie wieder erhebe. Gewiß kann die Furcht, die uns zur Demut führt und die von der Hoffnung auf Vergebung nicht weicht, niemals zu groß sein. Aber wir sollen uns doch nach der Weisung des Apostels vorsehen, daß der Sünder, der sich quält und sich darüber selber mißfällt, nicht von allzugroßer Furcht niedergedrückt werde und dabei „matt werde und ablasse“ (Hebr. 12,3). Denn auf diese Weise würden wir ja vor Gott, der uns durch die Buße zu sich ruft, fliehen! Sehr fruchtbringend ist in dieser Hinsicht die Ermahnung, die uns Bernhard von Clairvaux gibt: „Der Schmerz um die Sünde ist notwendig, sofern er nicht ohne Unterlaß währt. Deshalb rate ich: laßt zuweilen auch einmal die qualvolle und schmerzliche Erinnerung an eure Wege beiseiteliegen und lenkt eure Schritte in die weite Ebene der fröhlichen Besinnung auf Gottes Wohltaten! Laßt uns Honig unter den Wermut mischen, damit seine heilsame Bitterkeit, wenn wir sie mit Süßigkeit vermischt und so gemildert trinken, uns das Heil wirklich zu geben vermag! Und wenn ihr über euch selber in Demut nachdenkt, so denkt zugleich auch über den Herrn nach seiner Güte!“

15. Berou volgens 2 Kor. 7:11

Dat die apostel in sy beskrywing van berou sewe oorsake of resultate of dele daarvan opnoem, doen hy om ’n baie goeie rede. Dit is naamlik toewyding, besorgdheid, verontskuldiging, verontwaardiging, vrees, verlange, geesdrif en bestrawwing.¹⁰⁷ Dit moet ook vir niemand sinloos lyk dat ek nie waag om te oordeel of die dinge as oorsake of as gevolge van berou beskou moet word nie. ’n Mens kan immers na beide kante daaroor redeneer. Dit kan ook gesindhede genoem word wat hand aan hand met berou gaan. Omdat ons egter nogtans kan verstaan wat Paulus bedoel, al laat ons die vraagstukke agterweë, sal ons met ’n eenvoudige verduideliking tevrede wees.

Hy sê dus (ten eerste) dat besorgdheid uit die droefheid wat tot God is, verwek word. Want iemand wat ’n ernstige misnoeë in homself het omdat hy teen sy God gesondig het, word terselfdertyd geprikkel tot noulettendheid en aandagtigheid om homself ten voile uit die strikke van die duiwel los te maak om beter teen sy hinderlae te waak sodat hy voortaan nie weer van die heerskappy van die Gees afvallig word of deur onverskilligheid oorval word nie. Hierna volg verontskuldiging. Hier beteken dit nie ’n verdediging waarvolgens die sondaar verklaar dat hy nie oortree het of sy skuld verminder om God se oordeel te ontwyk nie, maar wel die suiwering wat in gebed eerder as in die vertroue in sy eie saak geleë is. Dit is soos wanneer deugsame kinders hulle foute erken en bely maar nogtans voorspraak gebruik. Om plek daarvoor in te ruim getuig hulle op elke moontlike manier dat hulle glad nie die eerbied wat hulle aan hulle ouers verskuldig is, verwerp het nie.¹⁰⁸ Kortom: hulle verontskuldig hulle op so ’n wyse, nie om te bewys dat hulle reg en onskuldig is nie, maar slegs om vergewe te word.

Ten derde volg daar verontwaardiging waarvolgens ’n sondaar innerlik vir homself briesend kwaad is, homself aankla, op homself toornig is wanneer hy sy bedorwenheid en sy ondankbaarheid teenoor God agterkom.

Ten vierde verstaan hy onder die woord vrees die angs wat in ons gemoedere ingeboesem word wanneer ons nadink oor dit wat ons [verdien het, sowel as oor hoe verskriklik die strengheid van God se 788 toorn teen sondaars is. Want dan moet ons noodwendig deur uitsonderlike onrustigheid gekwel word, wat ons enersyds leer om nederig te wees en andersyds om in die toekoms versigtiger te wees. As daar uit die vrees egter die onrustigheid ontstaan, waarvan ons vroeër gepraat het, sien ons hoe hierdie dinge met mekaar verband hou.

Ten vyfde lyk dit vir my asof hy verlange gestel het as sorgvuldigheid in ons pligsvervulling en ywer om te gehoorsaam. Die kennis van ons oortredings behoort ons veral hiertoe aan te por.

Ten sesde het geesdrif, wat hy onmiddellik hierna byvoeg, ook die strekking. Want hy dui op die vurigheid waarmee ons aangevuur word wanneer sulke prikkels ons beïnvloed. “Wat het ek gedoen? Waarheen sou ek blindelings gestorm het as God my nie met sy barmhartigheid tegemoetgekom het nie?”

Ten laaste is daar bestrawwing. Hoe strenger ons immers teenoor onsself is en hoe skerper ons ons sondes ondersoek, hoe meer behoort ons te hoop dat God ons genadig en barmhartig sal wees. Dit kan sekerlik ook nie gebeur sonder dat ’n siel wat deur die vrees vir die oordeel van God getref is, nie die taak om wraak op homself te neem, sou aangryp om homself te bestraf nie.

Godvrugtige mense voel in elk geval watter groot strawwe die skaamte, die skande, die versugtinge, misnoeë en die ander gevoelens is wat uit ’n ernstige kennis van hulle oortredings voortkom. Tog moet ons onthou om ons selfbeheersing te behou, sodat droefheid ons nie verswelg nie, want ons vreesbevange gewete is tot niks meer geneig as om juis in wanhoop te gronde te gaan nie. Ook met hierdie slinkse set dompel die Satan al die mense by wie hy sien dat hulle deur die vrees vir God platgeslaan is, meer en meer in daardie bodemlose maalstroom van smart sodat hulle nooit weer boontoe kan kom nie. Die vrees kan wel nie te groot wees as dit in ootmoed eindig en nie hoop op vergiffenis laat vaar nie. Tog moet ’n sondaar volgens die voorskrif van die apostel altyd daarteen waak dat hy nie deur uitermatige vrees oorval word en moed verloor¹⁰⁹ wanneer hy homself tot misnoeë in homself aandryf nie, want so vlug ons van God af weg terwyl Hy ons juis deur berou na Hom toe roep.

Bernardus se vermaning in verband hiermee is ook nuttig. Hy sê: “Droefheid vanweë die sonde is noodsaaklik as dit net nie vir altyd is nie. Ek raai julle aan om soms van die moeitevolle en beangstigende nadenke van julle weë af te wyk en uit te kom op die oop veld waarin julle rustig oor God se weldade kan dink. Laat ons die gal met heuning meng sodat die heilsame bitterheid aan ons gesondheid kan gee wanneer ons dit met soetigheid wat daarby ingemeng en getemper is, 789 drink. En as julle van julleself in nederigheid voel, voel dan ook van die Here in goedheid”.¹¹⁰

Die vrugte van berou (Afdeling 16 - 20)

15. Св. Павел, объясняя, что такое покаяние, не без серьёзных оснований называет семь качеств, или состояний, которые оно либо в нас производит, либо они происходят от него как плоды и результаты либо являются его составными частями. Вот эти качества и состояния: усердие, извинения, негодование, страх, желание, ревность, взыскание (2 Кор 7:11). Я не рискну определять, являются ли они причинами покаяния или его следствиями, так как в них имеются признаки тех и других. Можно назвать их чувствами, или переживаниями, которые неразрывно связаны с покаянием. Оставив эти вопросы в стороне, мы можем принять толкование св. Павла; поэтому мне достаточно просто изложить то, что он хотел сказать.

Итак, Апостол говорит, что печаль ради Бога [2 Кор 7:10] рождает в нас усердие. Ибо человека, глубоко проникнувшегося недовольством собой из-за того, что он оскорбил Бога, тревожит и побуждает к действию мысль об освобождении от пут дьявола, а также о том, как не попасться в его ловушки в будущем. Далее он начинает заботиться о том, чтобы всегда находиться под водительством Св. Духа и не быть захваченным врасплох по причине собственного небрежения. На второе место Апостол ставит извинение. Под ним он понимает не самозащиту грешника с целью избежать осуждения Богом, то есть отрицание своего падения или попытку смягчить свою вину, а такой род извинения, который состоит в просьбе о прощении, а не в защите своих прав. Грешник должен уподобиться ребёнку, подающему надежды на исправление: признавая свою вину и открывая её перед отцом, он отдаёт себя на его милость. И чтобы получить её, он как может убеждает отца, что вовсе не презирает его и что доставил ему огорчение не по злому умыслу. Короче говоря, он извиняется не так, чтобы представить себя правым и невинным, а так, чтобы лишь получить прощение.

Далее следует негодование, когда грешник ожесточается против самого себя в сердце своём, обвиняет себя и досадует, сознавая свою испорченность и неблагодарность по отношению к Богу. Словом «страх» обозначен испуг, который поражает наши сердца всякий раз, когда мы думаем о суровости Бога к грешникам и о том, что мы заслужили эту суровость. Ибо невозможно, чтобы, когда мы думаем об этом, нас не охватило страшное горе, которое учит нас смирению и делает более осмотрительными на будущее. От этого страха происходит усердие, о котором мы говорили выше. Мне представляется очевидным, что словом «желание» Апостол обозначает горячее стремление исполнить наш долг перед Богом, к чему нас подводит, в первую очередь, сознание собственных грехов. Ревность, которую далее называет св. Павел, направлена к той же цели. Это слово означает огонь, возгорающийся в нас, когда мы, словно стрекалом, ужалены мыслью: что я наделал? куда я паду, если мне не придёт на помощь Божье милосердие? На последнее место Апостол ставит взыскание, ибо чем более мы ревностны и суровы в обвинении себя, тем на большую милость Бога должны мы уповать. В самом деле, не может быть так, чтобы душа верующего, содрогающаяся от ужаса перед Богом, не получала пользы, наказывая самоё себя. Верующие хорошо знают, какие муки причиняют смятение, испуг, стыд, страдание, недовольство собой, которые они испытывают, признавая свои грехи перед Богом.

И однако нам следует помнить, что нужно соблюдать меру, чтобы печаль не поглотила нас целиком, ибо боязливые умы слишком склонны впадать в отчаяние. Сатана очень часто прибегает к этой уловке: возможно глубже погружать в бездну печали тех, кого он намеревается так поразить страхом Божьим, чтобы они никогда не смогли подняться. Страх, приводящий к смирению и не отвращающий от надежды получить прощение, не может быть чрезмерным. Но, следуя увещеванию Апостола, грешник должен остерегаться, чтобы, возбуждая в своём сердце недовольство собою и ненависть к себе, не изнемочь от непомерного ужаса и не пасть совершенно [Евр 12:3]. Ибо это удаляет нас от Бога и заставляет бежать от Него, и поэтому полностью противоположно покаянию, которым Бог соединяет нас с Собою. Весьма полезное предостережение на этот счёт даёт св. Бернар: страдание из-за грехов необходимо, но оно не должно быть непрестанным. Временами необходимо отвлекаться от мыслей о путях наших, которые держат нас зажатыми в печали и тревоге, и словно выходить на широкую равнину, вспоминая о Божьих благодеяниях. «Смешаем мёд с полынью», - говорит он, - «чтобы горечь помогала нашему здоровью, когда мы будем пить её вместе со сладким. И если вы думаете о себе смиренно, то подумайте о доброте Бога».

16. | Iam et poenitentiae fructus^a quales sint, intelligi potest: || nempe officia pietatis erga Deum, charitatis erga homines, adhaec in tota vita sanctimonia ac puritas. || Denique quo maiore quisque studio vitam suam exigit ad normam Legis Dei, eo certiora poenitentiae suae signa edit. Itaque Spiritus saepe dum nos ad poenitentiam hortatur, nunc ad singula Legis praecepta, nunc ad officia secundae tabulae nos revocat: quanquam aliis locis postquam immunditiem damnavit in ipso fonte cordis, deinde ad externa testimonia descendit quae sinceram resipiscentiam commendant. Cuius rei tabulam in descriptione vitae Christianae mox subiiciam lectorum oculis.² Non colligam ex Prophetis testimonia quibus partim subsannant eorum 73 ineptias qui ceremoniis contendunt Deum placare, ostenduntque mera esse ludicra: partim vero externam vitae integritatem docent non esse caput poenitentiae, quia Deus cor intuetur. Quisquis mediocriter in Scriptura versatus fuerit, per se, absque alterius monitu, intelliget, ubi cum Deo negotium est, nihil agi nisi ab interiore cordis affectu incipimus. Et Ioelis locus aliis intelligendis non parum valebit, Scindite corda vestra, et non vestimenta vestra [Ioel. 2. c. 13]. Utrunque etiam breviter expressum est his Iacobi verbis, Mundate scelerati manus, purgate corda duplices [Iacob. 4. b. 8]; ubi priori quidem membro accessio ponitur, fons tamen et principium deinde monstratur, nempe abstergendas esse occultas sordes, ut altare in ipso corde erigatur Deo. || Sunt praeterea et externa aliqua exercitia, quibus privatim veluti remediis vel ad nos humiliandos, vel ad domandam carnem nostram utimur: publice vero ad resipiscentiae testificationem [2. Cor. 7. c. 11]. Emanant autem ab illa vindicta de qua loquitur Paulus; siquidem haec afflicti animi sunt propria, in squalore, gemitu, lachrymis esse: fugere splendorem et quemlibet apparatum, omnibus deliciis se abdicare. Deinde is qui sentit quantum malum sit carnis rebellio, remedia omnia quaerit quibus coerceat. Praeterea qui bene cogitat quam grave sit violasse Dei iustitiam, quiescere non potest donec in sua humilitate gloriam dederit^a Deo. Eiusmodi exercitia saepe commemorant vetusti scriptores, quum de poenitentiae fructibus loquuntur¹. Quanquam autem vim poenitentiae minime in illis reponunt: veniam tamen mihi dabunt lectores si dixero quod sentio; plus aequo certe insistere in his mihi videntur. Ac^b siquis prudenter expendat, mihi (ut spero) assentietur, dupliciter eos modum excessisse^c. Nam quum tantopere urgerent, ac immodicis elogiis commendarent corporalem illam disciplinam, hoc quidem consequebantur ut plebs eam maiore studio amplecteretur²: sed, quod longe maioris momenti esse debet, quodammodo obscurabant. Deinde in exigendis castigationibus fuerunt aliquanto rigidiores quam ferat Ecclesiastica mansuetudo^d, quemadmodum alibi tractandum erit^{e 3}. 74

16. Maintenant il se peut entendre quels sont les fruits de penitence: assavoir, les œuvres qui se font pour servir à Dieu en son honneur, et les œuvres de charité, et en somme une vraye saincteté et innocence de vie: bref, selon que chacun s’efforce tant plus de compasser sa vie à la reigle de la loy de Dieu, en cela il donne tant meilleurs signes qu’il est vray repentant. Pour ceste cause l’Esprit nous voulant exhorter à repentance, nous propose quelque fois tous les preceptes de la Loy, et quelque fois la contenu de la seconde Table: combien qu’en d’autres passages, apres avoir condamné l’immondicité de la source du cœur, il nous incite aussi à monstrer par tesmoignages exterieurs que nous sommes vrayement repentans. De laquelle chose les lecteurs auront une peinture vive cy apres, quand je descriray la vie Chrestienne. Je n’amasseray point ici les passages des Prophetes, où d’un costé ils se moquent des badinages de ceux qui s’efforcent d’appaiser Dieu par ceremonies, disans que ce ne sont que jeux de petits enfans: d’autrepart ils enseignent, quelque integrité externe qu’il y ait en la vie, que ce n’est pas le principal, veu que Dieu regarde le cœur. Quiconque aura moyennement versé en l’Escriture, comprendra aisément de soy sans autre docteur, qu’en ayant affaire à Dieu on ne profite rien, si on ne commence par l’affection interieure du cœur. Et le passage de Joel servira bien à entendre les autres: Rompez, dit-il, voz cœurs, et non pas voz robes (Joel 2:13), etc. L’un et l’autre aussi sont exposez en ces mots de sainct Jacques, Vous meschans, lavez vos mains: vous doubles, purgez vos cœurs (Jaq. 4:8). Vray est que l’accessoire est mis en premier lieu: mais c’est assez que tantost apres il monstre le principe et la fontaine: assavoir, de nettoyer les ordures cachées, à ce que l’autel pour sacrifier à Dieu soit dressé au cœur. Il y a bien outre plus quelques autres exercices externes, desquels nous usons en particulier pour nous humilier, ou pour domter nostre chair, et en public pour attester de nostre repentance. Or le tout procede de ceste vengeance dont parle sainct Paul. Car ce sont choses appartenantes à un cœur affligé, de gemir et plourer, de hayr et fuir tout plaisir, toute pompe et vanité, de s’abstenir de banquets et delices. Davantage, celuy qui cognoit quel mal c’est la rebellion de la chair, cherche tous remedes pour la reprimer. Semblablement, celuy qui pense bien combien c’est une grieve offense d’avoir violé la justice de Dieu, n’a repos ne cesse, jusques à tant qu’il ait donné gloire à Dieu en son humilité. Les Docteurs anciens parlent souvent de ces exercices exterieurs, quand ils ont à traiter des fruits de penitence. Il est bien vray qu’ils ne constituent point le principal poinct de la penitence en iceux. Toutesfois les lecteurs me pardonneront, si je dy ce qui m’en semble: c’est qu’ils se sont trop arrestez à ces menues choses. Et celuy qui pensera diligemment, m’accordera, comme j’espere, ce que je dy. Car en recommandant si fort ceste discipline corporelle, ils induisoyent bien le peuple à la recevoir avec grande devotion: mais cependant ils obscurcis-soyent ce qui devoit estre en premier lieu. Il y avoit aussi un autre vice en eux, qu’ils estoyent un peu trop extresmes et rigoureux aux corrections, comme il nous faudra traiter ailleurs.

16. Now, it may also be understood what are the fruits of repentance. They are, the duties of piety towards God, and of charity towards men, with sanctity and purity in our whole life. In a word, the more diligently any one examines his life by the rule of the Divine law, so much the more certain evidences he discovers of his repentance. The Spirit, therefore, in frequently exhorting us to repentance, calls our attention, sometimes to all the precepts of the law, sometimes to the 549 duties of the second table; though in other places, after having condemned impurity in the very fountain of the heart, he proceeds to those external testimonies which evidence a sincere repentance; a view of which I will soon exhibit to the reader, in a description of the Christian life. I shall not collect testimonies from the prophets, in which they partly ridicule the follies of those who attempt to appease God by ceremonies, and demonstrate them to be mere mockeries; and partly inculcate, that external integrity of life is not the principal branch of repentance, because God looks at the heart. He that is but ordinarily acquainted with the Scripture, will discover of himself, without being informed by any one, that in our concerns with God, we advance not a single step unless we begin with the internal affection of the heart. And this passage of Joel will afford us no small assistance in the interpretation of others: “Rend your heart, and not your garments.”¹⁶⁴⁵ Both these ideas are briefly expressed in these words of James—“Cleanse your hands, ye sinners; and purify your hearts, ye double minded;”¹⁶⁴⁶ where there is indeed an addition made to the first clause; but the fountain, or original, is next discovered, showing the necessity of cleansing the secret pollution, that an altar may be erected to God even in the heart. There are likewise some external exercises which we use, in private, as remedies either to humble ourselves, or to subdue our carnality; and in public, to testify our repentance. They proceed from the revenge mentioned by Paul;¹⁶⁴⁷ for it is natural to an afflicted mind to continue in a squalid condition, groaning and weeping, to avoid every kind of splendour and pomp, and to forsake all pleasures. He who experiences the great evil of the rebellion of the flesh, seeks every remedy to restrain it. He who properly considers what a grievous thing it is to have offended the justice of God, can enjoy no repose till he has glorified God by his humility. Such exercises are frequently mentioned by the old writers, when they speak of the fruits of repentance. And though they by no means make repentance wholly to consist in them, yet the reader will pardon me if I deliver my opinion, that they appear to me to insist upon them more than they ought. And I hope every one, on a sober examination, will agree with me, that they have gone beyond all due bounds in two respects. For when they so strongly urged and so extravagantly recommended that corporeal discipline, the consequence was indeed that the common people adopted it with great ardour; but they also obscured that which ought to be esteemed of infinitely greater importance. Secondly, in the infliction of castigations, they 550 used rather more rigour than was consistent with ecclesiastical gentleness. But we shall have to treat of this in another place.

16. Internal fruits of Repentance. 1. Piety towards God. 2. Charity towards man. 3. Purity of life. How carefully these fruits are commended by the Prophets. External fruits of repentance. Bodily exercises too much commended by ancient writers. Twofold excess in regard to them.

We can now understand what are the fruits of repentance—viz. offices of piety towards God, and love towards men, general holiness 522and purity of life. In short, the more a man studies to conform his life to the standard of the divine law, the surer signs he gives of his repentance. Accordingly, the Spirit, in exhorting us to repentance, brings before us at one time each separate precept of the law; at another the duties of the second table; although there are also passages in which, after condemning impurity in its fountain in the heart, he afterwards descends to external marks, by which repentance is proved to be sincere. A portraiture of this I will shortly set before the eye of the reader when I come to describe the Christian life (infra, chapter 6) I will not here collect the passages from the prophets in which they deride the frivolous observances of those who labour to appease God with ceremonies, and show that they are mere mockery; or those in which they show that outward integrity of conduct is not the chief part of repentance, seeing that God looks at the heart. Any one moderately versant in Scripture will understand by himself, without being reminded by others, that when he has to do with God, nothing is gained without beginning with the internal affections of the heart. There is a passage of Joel which will avail not a little for the understanding of others: “Rend your heart, and not your garments,” (Joel 2:13). Both are also briefly expressed by James in these words: “Cleanse your hands, ye sinners; and purify your hearts, ye double-minded,” (James 4:8). Here, indeed, the accessory is set down first; but the source and principle is afterwards pointed out—viz. that hidden defilements must be wiped away, and an altar erected to God in the very heart. There are, moreover, certain external exercises which we employ in private as remedies to humble us and tame our flesh, and in public, to testify our repentance.These have their origin in that revenge of which Paul speaks (2 Cor. 7:2), for when the mind is distressed, it naturally expresses itself in sackcloth, groans, and tears, shuns ornament and every kind of show, and abandons all delights. Then he who feels how great an evil the rebellion of the flesh is, tries every means of curbing it. Besides, he who considers aright how grievous a thing it is to have offended the justice of God, cannot rest until, in his humility, he have given glory to God.Such exercises are often mentioned by ancient writers when they speak of the fruits of repentance. But although they by no means place the power of repentance in them, yet my readers must pardon me for saying what I think—they certainly seem to insist on them more than is right. Any one who judiciously considers the matter will, I trust, agree with me that they have exceeded in two ways; first, by so strongly urging and extravagantly commending that corporal discipline, they indeed succeeded in making the people embrace it with greater zeal; but they in a manner obscured what they should have regarded as of much more serious moment. Secondly, the inflictions which they enjoined were considerably more rigorous than ecclesiastical mildness demands, as will be elsewhere shown.

16. Nu kan ook verstaan worden, welke de vruchten der boetvaardigheid zijn: namelijk de plichten der vroomheid jegens God, der liefde jegens de mensen, daarenboven heiligheid en zuiverheid in het gehele leven. In 't kort gezegd, met hoe groter ijver men zijn leven onderzoekt naar de maatstaf van Gods wet, des te zekerder tekenen geeft men van zijn boetvaardigheid. Daarom roept de Geest, wanneer Hij ons aanspoort tot boetvaardigheid, ons dikwijls nu eens tot de geboden der wet, ieder afzonderlijk, dan weer tot de plichten der tweede tafel; trouwens op andere plaatsen komt Hij, nadat Hij de onreinheid veroordeeld heeft in de bron zelf, het hart, daarna tot de uiterlijke getuigenissen, die een oprechte inkeer aanprijzen. Daarvan zal ik weldra bij de beschrijving van het Christelijk leven de lezers een tafel onder de ogen geven. Ik zal niet uit de profeten de getuigenissen verzamelen, waarin zij deels de dwaasheden uitlachen van hen, die er naar streven God te verzoenen door ceremoniën, en waarin ze aantonen, dat dat louter zotternij is, deels echter leren, dat de uiterlijke zuiverheid van leven niet de hoofdzaak der boetvaardigheid is, wijl God het hart aanziet. Al wie ook maar enigszins in de Schrift thuis is zal zelf, en zonder dat een ander hem er op wijst, begrijpen dat, wanneer men met God te doen heeft, men niets bereikt, dan wanneer we beginnen bij de inwendige gezindheid des harten. En deze plaats van Joël (Joël2:13) zal niet weinig betekenen tot het begrijpen van andere plaatsen: "Scheurt uw hart en niet uw klederen." Beide wordt in 't kort ook uitgedrukt in deze woorden van Jacobus (Jac. 4:8) "Reinigt de handen, gij zondaars, en zuivert de harten, gij dubbelhartigen." Daar wordt in het eerste lid wel de vrucht gesteld, maar daarna wordt gewezen op de bron en het beginsel, namelijk, dat de verborgen vuilheden moeten worden afgewist, opdat Gode een altaar worde opgericht in het hart zelf. Er zijn bovendien ook enige uiterlijke oefeningen, die wij ieder in 't bijzonder gebruiken als middelen of om ons te vernederen, of om ons vlees te onderwerpen; en in 't openbaar om te getuigen van onze inkeer. En die komen voort uit die wraak, waarover Paulus spreekt. Want dit zijn de eigenaardigheden van een verslagen hart: in rouw, zuchten en tranen te zijn, schittering en pronk te vermijden en van alle genieting afstand te doen. Verder, wie gevoelt, wat een groot kwaad wederstrevigheid des vleses is, zoekt alle middelen om die te bedwingen. Wie bovendien wel bedenkt, hoe ernstig het is Gods gerechtigheid geschonden te hebben, kan niet rusten, totdat hij in zijn nederigheid God de eer gegeven heeft. Dergelijke oefeningen vermelden de oude schrijvers dikwijls, wanneer ze over de vruchten der boetvaardigheid spreken. En hoewel zij de kracht der boetvaardigheid allerminst daarin stellen, zullen de lezers het mij toch vergeven, wanneer ik zeg, wat ik meen. Het schijnt mij namelijk, dat ze meer dan behoorde, bij die oefeningen blijven staan. En wanneer men verstandig overweegt, zal men mij, naar ik hoop, toestemmen, dat zij in tweeërlei opzicht de maat te buiten gegaan zijn. Want doordat ze zozeer op die lichamelijke tucht aandrongen en haar met onmatige loftuitingen aanprezen, bereikten ze wel dit, dat het gewone volk haar met grote ijver omhelsde, maar datgene, wat van veel meer belang moest zijn, verduisterden zij in zekere zin. In de tweede plaats zijn zij in het straffen vrij wat strenger geweest, dan de kerkelijke zachtmoedigheid meebrengt, zoals elders zal moeten behandeld worden.

16. Äußere und innere Buße

Jetzt können wir auch begreifen, welche Früchte die Buße hervorbringt: es sind die uns aufgetragenen Werke der Frömmigkeit gegen Gott, der Liebe zu den Menschen, und es ist außerdem die Heiligkeit und Reinheit in unserem ganzen Leben. Je mehr Eifer überhaupt ein Mensch daran wendet, sein Leben nach der Regel des Gesetzes Gottes zu prüfen, desto gewissere Zeichen seiner Buße legt er an den Tag. Wenn uns daher der Heilige Geist zur Buße mahnt, so weist er uns bald auf die einzelnen Gebote des Gesetzes, bald auch auf die Pflichten der zweiten Tafel hin. An anderen Stellen macht er es freilich auch so, daß er zunächst die Unreinigkeit im Grunde des Herzens selbst verdammt, uns dann aber auch äußere Zeichen angibt, durch die die Lauterkeit unserer Buße deutlich werden soll. Ein Bild hiervon will ich dem Leser bald vor Augen führen, wenn ich zur Beschreibung des christlichen Lebens komme. Ich will hier nicht die Zeugnisse aus den Propheten alle aufführen, in denen sie teils die Torheit verspotten, in der man Gott mit Zeremonien zu versöhnen trachtet, und zeigen, daß das doch lauter Possenspiel ist, teils auch deutlich machen, daß die äußere Reinheit des Lebens nicht das Hauptstück der Buße ist, weil ja Gott das Herz ansieht. Wer auch nur einigermaßen in der Schrift bewandert ist, der wird ja auch ohne fremde Unterweisung ganz aus sich heraus erkennen: wo wir es mit Gott zu tun haben, da wird nur dann etwas ausgerichtet, wenn wir mit der innersten Regung des Herzens beginnen. Es gibt eine Stelle bei Joel, die nicht wenig dazu dienen kann, auch andere Stellen recht zu verstehen: „Zerreißt eure Herzen und nicht eure Kleider!“ (Joel 2,13). Beides ist auch kurz in den Worten 389 des Jakobus ausgedrückt: „Reiniget die Hände, ihr Sünder, und machet eure Herzen keusch, ihr Wankelmütigen!“ (Jak. 4,8). Was uns hier im ersten Gliede gezeigt wird, ist wesentlich eine sich ergebende Folge; die Quelle und der Ursprung tritt uns dann aber im zweiten Gliede entgegen: die verborgene Unreinigkeit soll abgetan werden, damit Gott im Herzen selbst ein Altar errichtet werde.

Aber es gibt doch auch bestimmte äußere Übungen, die uns, jedem für sich allein, als Mittel dienen sollen, uns zu demütigen oder unser Fleisch zu zähmen, und die andererseits öffentlich den Zweck haben, die Buße zu bezeugen (2. Kor. 7,11). Diese äußeren Übungen aber fließen aus jener „Rache“, von der Paulus (2. Kor. 7,11) redet; denn es ist einem geängsteten Geiste eigen, in Trauer zu gehen, unter Seufzen und Tränen zu leben, allen Glanz, allen Prunk zu meiden und allen Vergnügungen abzusagen. Ja, wer da weiß, ein wie großes Übel die Widerspenstigkeit unseres Fleisches ist, der sucht alle Mittel, um sie in Schranken zu halten. Und wer es recht bedenkt, wie schlimm es ist, Gottes Gerechtigkeit verletzt zu haben, der kann nicht ruhen, bis er in Demut Gott die Ehre gegeben hat.

Dergleichen Übungen erwähnen die alten Kirchenschriftsteller oft, wenn sie von den Früchten der Buße sprechen. Sie begründen freilich die Kraft der Buße durchaus nicht auf diese Übungen; aber der Leser muß es mir nicht übelnehmen, wenn ich ausspreche, was ich denke: jene Alten scheinen mir doch ganz gewiß auf diese Dinge mehr Gewicht zu legen, als es recht ist. Wenn man es richtig überlegt, so wird man mir, das hoffe ich, darin beistimmen, daß sie in doppelter Hinsicht über das rechte Maß hinausgegangen sind. Dadurch, daß sie erstens jene leibliche Übung so stark betonten und sie so gewaltig rühmten, erreichten sie zwar, daß das Volk sie wirklich mit großem Eifer annahm, aber sie verdunkeln damit gewissermaßen das, was doch von weit größerer Bedeutung sein muß. Zweitens gingen sie bei ihrer Forderung nach äußerlichen Kasteiungen immerhin schärfer vor, als es die Sanftmut der Kirche zuläßt. Das muß an anderer Stelle noch behandelt werden.

16. Uiterlike en innerlike tekens van berou

Nou kan ons ook begryp hoedanig die vrugte van berou is, naamlik die pligte van godsvrug teenoor God, liefde teenoor mense en hierby heiligheid en reinheid deur ons hele lewe. Kortom: hoe meer elkeen sy lewe met ywer na die maatstaf van God se wet inrig, des te sekerder lewer hy tekens van sy berou. Dikwels wanneer die Gees ons aanspoor tot berou, roep Hy ons nou tot elkeen van die gebooie van die wet afsonderlik terug en dan weer tot ons pligte volgens die tweede tafel van die wet. Nadat Hy elders die vuilheid juis in die bron daarvan, dit is in ons hart, verdoem het, keer Hy tog daarna terug na die uitwendige getuienis wat opregte bekering aan ons opdra. Hiervan sal ek weldra ’n lys in die beskrywing van ’n Christen se lewe vir my lesers byvoeg.¹¹¹ Ek  sal nie uit die profete die getuienis aanhaal waarmee hulle enersyds die spot dryf met die onsin van die mense wat hulle inspan om God met seremonies tevrede te stel en waarmee hulle toon dat dit louter gekheid is en andersyds leer dat uitwendige lewensopregtheid nie die belangrikste aspek van berou is nie, omdat God na ’n mens se hart kyk. Iemand wat maar net oppervlakkig met die Skrif omgaan, sal sonder dat iemand anders hom daarop wys, agterkom dat wanneer hy met God te doen het, die mens niks uitrig tensy ons by die dieper gesindheid van ons hart begin nie.

’n Aanhaling uit Joël sal ook baie daartoe bydra om die ander te verstaan: “Skeur julle harte en nie julle klere nie!”¹¹² Albei is ook bondig tot uitdrukking gebring in die volgende woorde van Jakobus: “Reinig die hande, julle sondaars, en suiwer die harte, julle dubbelhartiges”.¹¹³ Daar word die toevoeging wel in die eerste deel gestel. Tog word die bron en beginpunt later aangetoon, naamlik dat die verborge vuilheid weggevee moet word sodat ’n altaar in die hart self vir God ingerig kan word. Daarbenewens is daar ook sekere uitwendige oefeninge waarvan ons  persoonlik gebruik kan maak as middels om ons te verootmoedig of om ons vlees te tem. In die openbaar kan ons dit gebruik om waarlik van ons 790 bekering te getuig.¹¹⁴ Dit kom egter voort uit die bestrawwing waarvan Paulus praat. Dit is immers eienskappe van ’n verslae hart om in vuilheid, in versugting en in trane te wees, om weg te vlug van skoonheid en enige soort praal en om hom alle genietinge te ontsê. Iemand wat verder voel hoe groot die euwel van die opstand van sy vlees is, soek al die geneesmiddels om dit aan bande te lê. Iemand wat daarbenewens goed nadink hoe ernstig die skending van God se geregtigheid is, kan nie tot rus kom voordat hy in sy eie verootmoediging die heerlikheid aan God gegee het nie.

Die skrywers van die ou tyd herinner ons dikwels aan sulke oefeninge wanneer hulle oor die vrug van berou praat.¹¹⁵ Hoewel hulle die krag van berou glad nie in sulke oefeninge stel nie, sal my lesers my nogtans verskoon as ek sê wat ek voel. My indruk is naamlik dat hulle te veel op hierdie uitwendige oefening aandring. As iemand dit egter verstandig oorweeg, sal hy hopelik met my saamstem dat hulle die perke op twee maniere oorskry het.¹¹⁶ Wanneer hulle immers so sterk op die uitwendige oefeninge idem lê en daardie liggaamlike dissipline met sulke beheerste lof aan ons opdring, bereik hulle dit wel dat die gewone mense dit met groter ywer omarm,¹¹⁷ maar hulle verduister nogtans iets wat van baie groter waarde behoort te wees. Verder was hulle ietwat onbuigsamer in die toepassing van hulle strawwe as wat die kerk se sagmoedigheid kan verdra.¹¹⁸ Dit is egter ’n onderwerp wat ons mettertyd elders sal moet behandel.¹¹⁹

16. Теперь будет нетрудно понять, каковы плоды покаяния. Это дела, которые совершаются, дабы воздать честь Богу, и дела любви и милосердия, то есть в итоге - истинная святость и непорочность жизни. Коротко говоря, чем больше усердствует человек, стремясь жить в согласии с Божьим законом, тем больше он проявляет признаков истинного раскаяния. По этой причине Дух, вызывая в нас раскаяние, иногда предлагает нам все предписания Закона, иногда только вторую скрижаль, а в иных случаях, осудив скверну, таящуюся в глубинах нашего сердца, побуждает нас представить внешние свидетельства того, что наше раскаяние искренне. Живую картину всего этого читатели найдут в дальнейшем изложении, когда я буду описывать христианскую жизнь.

Я не стану собирать здесь высказывания пророков, в которых они, с одной стороны, насмехаются над несерьёзностью людей, старающихся умиротворить Бога обрядами и ритуалами, указывая, что это всего лишь детские игры; с другой стороны, они учат, что какой бы внешне добродетельной ни была жизнь человека, не это главное, потому что Бог читает в сердцах. Тот, кто даже довольно посредственно знает Писание, сам, без всяких учителей поймёт, что обращение к Богу не принесёт никакой пользы, если прежде в сердце не зародится вполне определённое чувство. Вот отрывок из Иоиля, который поможет понять всё прочее: «Раздирайте сердца ваши, а не одежды ваши» (Иоил 2:13). На оба эти момента указывает и св. Иаков: «Очистите руки, грешники, исправьте сердца, двоедушные» (Иак 4:8). Начинается, действительно, со вспомогательного, но сразу же следует указание на источник и начало: очиститься от потаённой скверны, дабы алтарь для жертвоприношений Богу был воздвигнут в сердце.

Кроме того, существуют упражнения внешнего порядка, к которым в уединении мы прибегаем, чтобы смирить себя, а публично - чтобы засвидетельствовать своё раскаяние. Всё это происходит от взыскания, о котором говорит св. Павел, и относится к опечаленному сердцу, сжимающемуся от боли и плачущему, ненавидящему все удовольствия, всякую пышность и тщеславие, избегающему пиров и развлечений. Тот, кто знает, какое зло заключено в буйстве плоти, ищет любых целебных средств, чтобы подавить его. И тот, кто знает, какое тяжкое оскорбление наносят Богу люди нарушением его справедливого Закона, не даст себе ни минуты покоя, пока через самоуничижение не воздаст Богу славу и хвалу.

Древние учители, рассуждая о плодах покаяния, много говорят о таких упражнениях. Конечно, они не считают их главным в покаянии. Однако пусть простят меня читатели, если я скажу то, что думаю: они чересчур сосредоточены на этих вещах; и всякий, кто задумается над этим всерьёз, надеюсь, согласится со мной. Настойчиво рекомендуя телесную дисциплину, они наставляют людей предаваться ей набожно и благоговейно. Но всё-таки они затемняют то, что должно стоять на первом месте. Есть у них и ещё один недостаток: как мы покажем далее, они излишне суровы и непреклонны в наказаниях.

17. | Sed quia nonnulli, dum fletum, ieiunium et cinerem cum alibi frequenter, tum praesertim apud Ioelem commemorari audiunt [Ioel 2. c. 12], praecipuam resipiscentiae partem.ieiunio et fletu metiuntur¹, tollenda est eorum hallucinatio. Quod de conversione totius cordis ad Dominum, deque scissione non vestimentorum sed cordis illic dicitur, resipiscentiae proprium est: fletus autem et ieiunium, non ut perpetua aut necessaria eius effecta subnectuntur, sed specialem habent circunstantiam. Quoniam gravissimum Iudaeis excidium imminere vaticinatus fuerat, iram Dei suadet antevertere, non tantum resipiscendo, sed moeroris indicia prae se ferendo. Qualiter enim promissa barba, impexo capillo, pulla veste, suppliciter se demittere solet reus ad conciliandam iudicis misericordiam: ita illos, quum rei agerentur coram Dei tribunali, eius severitatem miserabili habitu deprecari oportebat. Quanquam autem cinis et saccus illis forte temporibus magis conveniebant: fletus tamen et ieiunii valde opportunum fore inter nos usum constat^a quoties cladem aliquam aut calamitatem nobis minari visus fuerit Dominus. Se enim ad ultionem apparari et quodammodo armari denuntiat, ubi periculum apparere facit. Bene igitur Propheta, qui suos ad fletum et ieiunium, hoc est ad reorum moestitiam, cohortatur, de quorum flagitiis constitutam quaestionem paulo ante dixerat. Quemadmodum^b nec male hodie fecerint Ecclesiastici pastores, si dum impendentem suorum cervicibus ruinam^c vident, ad ieiunium et fletum properandum vociferentur: modo quod est praecipuum maiore et intentiore cura et opera semper urgeant, scindenda scilicet esse corda, non vestimenta. Extra dubium est, non semper poenitentiae cohaerere ieiunium, sed calamitosis temporibus peculiariter destinari^d; unde et cum luctu coniungitur a Christo, dum Apostolos ab eius necessitate absolvit, donec sua praesentia orbati moerore conficerentur [Matth. 9. b. 15]; de solenni ieiunio loquor. Nam piorum vita frugalitate et sobrietate temperata esse debet, ut in toto eius decursu quaedam ieiunii species continenter appareat. || Verum tota illa res, quia rursus, ubi de Ecclesiae disciplina agetur, expedienda erit^{e 2}, nunc parcius a me attingitur. 75

17. Mais pource qu’aucuns, voyans que les Prophetes fout memoire qu’on se doit repentir avec pleurs et jusnes, ayans un sac vestu, et les cendres sur la teste (ce qui est principalement monstre en Joel) (Joel 2:12) par cela estiment que le principal de penitence soit de jusner et plourer, il nous faut obvier à leur erreur. En ce passage-là donc de Joel, ce qui est dit de la conversion entiere de nostre cœur au Seigneur, et de rompre, non pas nos habillemens, mais nostre cœur, est du tout propre à la penitence. Les pleurs et jusnes ne sont pas mis comme consequences perpetuelles, mais comme circonstances qui convenoyent specialement alors. Car d’autant qu’il avoit denoncé une vengeance de Dieu espovantable aux Juifs, il les admonneste de la prevenir, non seulement en amendant leur vie, mais aussi en s’humiliant et monstrant signe de tristesse. Car comme anciennement un homme accusé de crime, pour impetrer misericorde du juge, laissoit croistre sa barbe, ne se pignoit point, et se vestoit de dueil: aussi il convenoit que ce peuple qui estoit accusé devant le throne de Dieu, testiflast par signes exterieurs qu’il ne demandoit que d’obtenir pardon de sa clemence. Or combien que la maniere de se vestir d’un sac, et se jetter cendres sur la teste, fust la coustume de ce temps-là, et ne nous appartienne aujour-dhuy de rien: toutesfois les pleurs et les jusnes ne nous seroyent point aujourdhuy impertinens, toutes fois et quantes que le Seigneur nous demonstre apparence de quelque calamité. Car quand il nous fait apparoistre quelque danger, il denonce qu’il est appareillé à faire vengeance, et quasi desja armé. Le Prophete donc parle tresbien, en exhortant à pleurs et jusnes: c’est à dire à tesmoignage de tristesse, ceux ausquels il avoit predit que le jugement de Dieu est appareillé pour les perdre. En telle sorte les Pasteurs Ecclesiastiques ne feroyent point de mal aujourdhuy, si toutes fois et quantes qu’ils voyent quelque calamité prochaine, soit de guerre, de famine ou de pestilence, ils remonstroyent à leur peuple qu’il seroit bon de prier le Seigneur avec pleurs et jusnes: moyennant qu’ils s’arrestassent au principal, qui est de rompre les cœurs et non les vestemens. C’est donc une chose certaine, que le jusne n’est pas tousjours conjoinct avec repentance: mais convient particulierement à ceux qui veulent testifier qu’ils se recognoissent avoir merité l’ire de Dieu, et neantmoins requierent pardon de sa clemence. Pour ceste cause Jesus Christ le met avec angoisse et tribulation. Car il excuse ses Apostres qui ne jusnoyent point du temps qu’ils estoyent en sa compagnie, pource que c’estoit le temps de joye: disant qu’ils auroyent opportunité de jusner au temps de tristesse quand il les auroit privé de sa compagnie (Matth. 9:15). Je parle du jusne solennel et publique. Car la vie du Chrestien doit estre temperée en telle sobrieté, qu’il y apparoisse depuis le commencement jusques à la fin, comme une espece de jusne perpetuel. Mais pource que ce poinct sera despeché cy-apres, en traitant de la discipline de l’Eglise, je n’en tiendray icy plus long propos.

17. But as some persons, when they find weeping, fasting, and ashes mentioned, not only in many other passages of Scripture, but particularly in Joel,¹⁶⁴⁸ consider fasting and weeping as the principal part of repentance, their mistake requires to be rectified. What is there said of the conversion of the whole heart to the Lord, and of rending not the garments, but the heart, properly belongs to repentance; but weeping and fasting are not added as perpetual or necessary effects of it, but as circumstances belonging to a particular case. Having prophesied that a most grievous destruction was impending over the Jews, he persuades them to prevent the Divine wrath, not only by repentance, but also by exhibiting external demonstrations of sorrow. For as it was customary, in ancient times, for an accused person to present himself in a suppliant posture, with a long beard, dishevelled hair, and mourning apparel, in order to conciliate the compassion of the judge, so it became those who stood as criminals before the tribunal of God, to deprecate his severity in a condition calculated to excite commiseration. Though sackcloth and ashes were perhaps more suitable to those times, yet it is evident that the practice of weeping and fasting would be very seasonable among us, whenever the Lord appears to threaten us with any affliction or calamity. For when he causes danger to appear, he, as it were, denounces that he is prepared and armed for the exercise of vengeance. The prophet, therefore, was right in exhorting his countrymen to weeping and fasting; that is, to the sadness of persons under accusation, into whose offences he had just before said that an examination was instituted. Neither would the pastors of the church act improperly in the present age, if, when they perceived calamity impending over the heads of their people, they called them to immediate weeping and fasting; provided they always insisted with the greatest fervour and diligence on the principal point, which is, that they must rend their hearts, and not their garments. It is certain, that fasting is not always the concomitant of repentance, but is appointed for times of peculiar calamity; wherefore Christ connects it with mourning, when he frees the apostles from any obligation to it, till they should be affected with grief at the loss of his presence.¹⁶⁴⁹ I speak of solemn fasting. For the life of the pious ought at all times to be regulated by frugality and sobriety, that through its whole progress it may appear to be a kind of perpetual fast. But as the whole of this subject must be discussed again, when we come to treat of Ecclesiastical Discipline, I touch the more slightly upon it at present.

17. Delusion of some who consider these external exercises as the chief part of Repentance. Why received in the Jewish Church. The legitimate use of these exercises in the Christian Church.

But as there are some who, from the frequent mention of sackcloth, fasting, and tears, especially in Joel (2:12), think that these constitute the principal part of repentance, we must dispel their delusion. In that passage the proper part of repentance is described by the words, “turn ye even to me with your whole heart;” “rend your heart, and not your garments.” The “fastings”, “weeping,” and “mourning,” are introduced not as invariable or necessary effects, but as special circumstances.¹ Having foretold that most grievous disasters were impending over the Jews, he exhorts them to turn away the divine anger not only by repenting, but by giving public signs of sorrow. For as a criminal, to excite the commiseration of the judge, appears in a supplicating posture, with a long beard, uncombed hair, and coarse clothing, so should those who are charged at the judgment-seat of God deprecate his severity in a garb of wretchedness. But although sackcloth and ashes were perhaps more conformable to the customs of these times,² yet it is plain that weeping and fasting are very appropriate in our case whenever the Lord threatens us with any defeat or calamity. In presenting the appearance of danger, he declares that he is preparing, and, in a manner, arming himself for vengeance. Rightly, therefore, does the Prophet exhort those, on whose crimes he had said a little before that vengeance was to be executed, to weeping and fasting,—that is, to the mourning habit of criminals. Nor in the present day do ecclesiastical teachers act improperly when, seeing ruin hanging over the necks of their people,³ they call aloud on them to hasten with weeping and fasting: only they must always urge, with greater care and earnestness, “rend your hearts, and not your garments.” It is beyond doubt that fasting is not always a concomitant of repentance, but is specially destined for seasons of calamity.⁴ Hence our Savior connects it with mourning (Mt. 9:15), and relieves the Apostles of the necessity of it until, by being deprived of his presence, they were filled with sorrow. I speak of formal fasting. For the life of Christians ought ever to be tempered with frugality and sobriety, so that the whole course of it should present some appearance of fasting. As this subject will be fully discussed when the discipline of the Church comes to be considered, I now dwell less upon it.

17. Maar daar sommigen, wanneer ze, zowel op veel andere plaatsen, als ook in het bijzonder bij Joël gewag horen maken van wenen, vasten en as, het voornaamste deel van de inkeer afmeten naar vasten en wenen, moet die inbeelding weggenomen worden. Wat over de bekering van het ganse hart tot de Here, en over de verscheuring niet der kleren, maar des harten daar gezegd wordt, is eigen aan de inkeer; het wenen echter en het vasten worden daaraan vastgeknoopt niet als voortdurende of noodzakelijke uitwerkingen daarvan, maar die hebben een bijzondere omstandigheid. Aangezien hij voorzegd had, dat de Joden een zeer ernstig verderf dreigde, raadt hij aan, dat ze Gods toorn voor zouden zijn, niet slechts door tot inkeer te komen, maar ook door de tekenen der droefheid te tonen. Want evenals een aangeklaagde zich deemoedig pleegt te vernederen met een ongeschoren baard, ongekamd haar en rouwkleding om de deernis van de rechter op te wekken, zo moesten zij, daar ze aangeklaagd werden voor de rechterstoel Gods, zijn gestrengheid afbidden door deerniswekkende houding. En ofschoon zak en as in die tijden wellicht meer pasten, zo staat toch vast, dat het gebruik van wenen en vasten onder ons zeer geschikt zal wezen, zo dikwijls als de Here ons met enig ongeluk of enige ramp schijnt te dreigen. Want wanneer Hij gevaar doet verschijnen, verkondigt Hij, dat Hij zich tot wraak toerust en als het ware wapent. De profeet doet er dus goed aan, dat hij de zijnen aanspoort tot wenen en vasten, dat is tot de droefheid van aangeklaagden, daar er, naar hij een weinig te voren gezegd had, naar hun misdaden een onderzoek ingesteld was. Gelijk ook tegenwoordig de herders der kerken niet kwaad zullen doen, indien ze uitroepen, dat men zich moet haasten tot vasten en wenen, wanneer ze zien, dat de hunnen verderf boven het hoofd hangt, mits ze maar met groter en meer ingespannen zorg en moeite aandringen op wat het voornaamste is, namelijk, dat de harten verscheurd moeten worden en niet de klederen. Het is buiten twijfel, dat niet altijd met de boetvaardigheid vasten verbonden is, maar dat het in het bijzonder voor tijden van rampspoed bestemd is. Daarom wordt het door Christus verbonden met de rouw, wanneer Hij de apostelen van de noodzakelijkheid van het vasten vrijstelt (Matt. 9:15) totdat zij, van zijn tegenwoordigheid beroofd, door droefheid verteerd zouden worden. Ik spreek over het vasten, zoals dat naar de gewoonte geschiedt. Want het leven der vromen moet door eenvoudigheid en matigheid gematigd zijn, zodat in de gehele levensloop onafgebroken een zekere vorm van vasten zichtbaar is. Maar deze gehele zaak wordt door mij nu slechts in het kort aangeroerd, omdat ze wederom behandeld zal moeten worden, wanneer gesproken wordt over de kerkelijke tucht.

17. Die äußere Bußübung darf nicht zur Hauptsache werden

Es gibt nun aber wirklich Leute, die von der Tatsache, daß sie an mehreren Stellen der Schrift, insbesondere bei Joel (2,12) Weinen und Fasten und (Sitzen in der) Asche nennen hören, gleich dazu übergehen, in Fasten und Weinen das wesentlichste Stück der Buße zu erblicken. Das ist ein Irrwahn, den ich hier beheben muß. Wenn uns gesagt wird, daß wir uns von ganzem Herzen zum Herrn bekehren sollen, wenn wir hören, daß wir nicht unsere Kleider, sondern unsere Herzen zerreißen sollen, so macht dies das eigentliche Wesen der Buße aus. Weinen aber und Fasten werden nicht etwa als beständige und notwendige Auswirkungen der Buße hinzugefügt, sondern sie ergeben sich unter besonderen Umständen. Joel hatte geweissagt, daß den Juden die furchtbarste Zerstörung drohte, und er riet ihnen nun, dem Zorn Gottes zuvorzukommen, und zwar nicht allein durch Umkehr, sondern auch durch offenbare Bezeugungen ihrer Bekümmernis. Wie sich nämlich ein Angeklagter mit ungeschorenem Barte, mit ungekämmtem Haar, in dunklem Trauergewand zu demütigen pflegt, um bei seinem Richter Barmherzigkeit zu erlangen, so sollten auch die Juden, die ja als Angeklagte vor Gottes Gericht geführt wurden, Gott in solch jämmerlicher Gewandung bitten, von seiner Strenge zu lassen. Nun waren wohl freilich Sack und Asche mehr jener Zeit angemessen; Weinen und Fasten dagegen würde auch bei uns sicherlich ein sehr angemessener Brauch sein, sooft uns der Herr mit Unglück oder Not zu drohen scheint. Denn wenn er eine Gefahr sich zeigen läßt, so läßt er uns damit kundwerden, daß er sich zur Strafe bereitet und gleichsam wappnet. Der Prophet hat nun den Seinen kurz zuvor angekündigt, daß über ihre Freveltaten eine strenge Untersuchung eintreten würde; wenn er sie nun zu Weinen und Fasten, das heißt also zur Traurigkeit von Angeklagten, ermahnt, so tut er durchaus recht daran. Auch heutzutage würden die Hirten der Kirche, wenn sie sähen, daß über den Häuptern der Ihrigen ein Unheil drohte, keineswegs übel 390 daran tun, wenn sie sie dazu aufriefen, zu Fasten und Weinen zu eilen; nur müßten sie immerzu mit noch größerem Eifer und noch ernstlicherer Mühe auf die Hauptsache dringen, nämlich, daß es die Herzen zu zerreißen gilt und nicht die Kleider. Es steht außer Zweifel, daß zur Buße nicht immer das Fasten gehört, sondern daß dies für besondere Notzeiten bestimmt ist. Christus gibt ihm deshalb seinen Platz neben der Traurigkeit: er spricht die Apostel von der Verpflichtung zum Fasten los, bis sie seine Gegenwart verloren haben und damit verwaist sind und in Traurigkeit leben müssen (Matth. 9,15). Dabei rede ich indessen vom öffentlichen Fasten. Denn das Leben der Frommen soll dermaßen mit Nüchternheit und Mäßigkeit untermischt sein, daß in seinem ganzen Lauf fortwährend ein gewisses Fasten an den Tag tritt. Da nun aber diese ganze Angelegenheit bei der Behandlung der kirchlichen Zucht aufs neue zur Sprache kommen wird, so will ich sie hier nur knapp berühren.

17. Godvrugtiges se lewe behoort van gedurige berou te getuig

Wanneer sommige mense dikwels elders maar besonderlik by die profeet Joël hoor dat gehuil, vas en as vermeld word,¹²⁰ meet hulle die hoofaspek van bekering aan vas en gehuil.¹²¹ Ons moet hulle sinsbedrog uit die weg ruim. Dit wat in verband met die ommekeer van die hele hart tot die Here en in verband met die skeur nie van hulle klere nie maar van hulle harte gesê word, is ’n eienskap van bekering. Gehuil en vas word egter nie as langdurige of noodsaaklike gevolge daarvan bygevoeg nie 791 maar net met die oog op ’n besondere omstandigheid. Omdat hy geprofeteer het dat ’n verskriklikste vernietiging op die Jode wag, raai hy hulle aan om die toorn van God te voorkom, nie soseer deur hulle te bekeer nie maar deur duidelike tekens van hulle droefheid te gee. Want soos ’n beskuldigde met ’n ongeskeerde baard, ongekamde hare en somber klere hom gewoonlik smekend neerbuig om ’n regter se genade te verkry, so moet hulle ook God se strengheid met ’n bejammerenswaardige houding probeer afwend, wanneer hulle voor God se regterstoel aangekla word. Hoewel sak en as in hulle tyd miskien pasliker was as in ons s’n, sal gehuil en vas onder ons heeltemal gepas wees wanneer dit lyk asof die Here ons met die een of ander teenspoed of ramp bedreig. Want wanneer Hy gevaar wil laat verskyn, verkondig Hy dat Hy gereed is en op een of ander wyse gewapen is om wraak te neem. Die profeet gee dit dus goed weer wanneer hy sy mense tot gehuil en vas aanspoor, dit is tot die droefheid van mense wat aangekla word, nadat hy ’n bietjie vroeër gesê het dat ondersoek ingestel word na hulle oortredings.

So moet die herders van die kerk vandag ook doen wanneer hulle sien dat verderf hulle mense se lewe bedreig¹²² en hulle moet hard uitroep dat hulle hulle tot vas en gehuil moet haas, mits hulle maar altyd met groter en yweriger sorg en moeite aandring op die belangrikste aspek daarvan, naamlik dat hulle hulle harte en nie hulle klere nie moet stukkend skeur.

Daar kan geen twyfel daaroor bestaan dat vas nie altyd met berou saamhang nie, maar dit is in besonder vir rampspoedige tye bestem.¹²³ Daarom verbind Christus dit ook aan rou, wanneer Hy sy apostels van die noodsaaklikheid daarvan vrystel so lank as wat hulle Hom nie meer by hulle het nie en diep bedroef is.¹²⁴ Ek praat nou van gewone vas. Want godvrugtiges se lewe behoort met spaarsinnigheid en nugterheid getemper te wees, sodat die indruk van vas voortdurend in hulle lewensloop na vore kom. Die hele onderwerp raak ek nou maar baie effens aan, omdat ek dit weer moet ondersoek wanneer ek die kerklike tug behandel.¹²⁵

17. Однако некоторые люди ввиду того, что пророки постоянно напоминают о необходимости каяться в плаче и посте, одевшись в рубище и посыпав голову пеплом (особенно ярко об этом сказано у Иоиля - Иоил 2:12), считают, что главное в покаянии - это поститься, плакать и рыдать. Поэтому нам следует рассеять это заблуждение. То, что сказано у Иоля о решительном обращении нашего сердца к Господу и о раздирании не одежд, но сердца, всецело приложимо к покаянию. О плаче и посте здесь говорится не как о его обязательных и постоянных следстви­ях, а как о внешних проявлениях, относящихся к особым обстоятельствам того времени. Иоиль, возвещая евреям о мщении карающего Бога, увещевал их отвратить его не только путём исправления жизни, но и путём самоуничижения и проявления внешних признаков горя. В древности человек, обвинённый в преступлении, чтобы вызвать жалость судьи, отращивал бороду, не причёсывался, одевался в траур; так и этому народу, обвинённому перед Божьим престолом, подобало явить внешние свидетельства того, что он не просит ни о чём, кроме прощения по милости Божьей.

И хотя обычай одеваться в рубище и посыпать голову пеплом отошёл в прошлое и сейчас для нас ничего не значит, плач и пост не излишни и сегодня всякий раз, когда Господь подаёт нам знаки какого-то бедствия. Когда Он насылает на нас некую опасность, то объявляет тем самым, что Он намеревается взыскать с нас и уже приготовил орудие мщения. Поэтому вполне уместны слова пророка, призывающие к плачу и посту, то есть к внешнему свидетельству печали, тех, кому он предрёк, что Бог уготовил для них погибель. В этом смысле нынешние церковные пастыри не совершили бы ничего плохого, если бы всякий раз, видя приближающееся бедствие - войну, голод или мор, - убеждали народ, что пора молить Господа в плаче и посте, но при этом подчёркивали главное - необходимость раздирать сердца, а не одежды.

Совершенно очевидно, что пост не всегда связан с покаянием. Но он особенно подобает людям, стремящимся засвидетельствовать, что они сознают, что заслужили гнев Бога, и однако молят о прощении по Его милосердию. По этой причине Иисус Христос связывает пост с печалью и смятением: Он не упрекал Своих апостолов за то, что они не постятся, пока пребывают с Ним, ибо то было время радости, сказав, что придут горестные дни, когда Он отнимется у них (Мф 9:15).

Я говорю здесь о формальном, публичном посте. Ибо жизнь христианина должна быть настолько воздержанной, чтобы от начала и до конца являть собою род непрерывного поста. Но поскольку этот вопрос мы рассмотрим позже, когда будем говорить о церковной дисциплине, то я более не задерживаюсь на нём.

18. | ^aHoc tamen adhuc inseram, quum ad hanc externam professionem transfertur nomen poenitentiae, improprie a genuino illo sensu quem posui deflecti. Neque enim tam est conversio ad Deum quam culpae confessio, cum poenae et reatus deprecatione. Sic poenitentiam agere in cinere et cilicio, nihil aliud est quam testari displicentiam, ubi Deus ob graves offensas nobis irascitur [Matth. 11. c. 21; Luc. 10. c. 13]. Atque haec quidem confessionis species publica est, qua nos damnantes coram Angelis et mundo, praevenimus iudicium Dei. Nam eorum segnitiem coarguens Paulus qui peccatis suis indulgent, Si iudicaremus nosipsos (inquit) non a Deo iudicaremur [1. Cor. 11. g. 31]. Sed homines facere palam conscios et testes nostrae resipiscentiae, non semper est necessarium: privatim autem Deo confiteri, pars est verae poenitentiae quae omitti non potest. Nihil enim minus consentaneum quam ut peccata ignoscat Deus, in quibus nobis ipsi blandimur: et ne in lucem proferat, praetegimus per hypocrisin. Nec tantum quae quotidie admittimus peccata fateri convenit: verum graviores lapsus longius trahere nos debent: atque in memoriam revocare quae videntur pridem sepulta: quod exemplo suo nobis praescribit David. Tactus enim recentis flagitii pudore^b, seipsum examinat usque ad matris uterum, et agnoscit iam tunc fuisse corruptum et infectum carnis labe [Psal. 51. b. 7]; neque id ut culpam suam extenuet: sicuti multi in turba se occultant, et alios secum involvendo, impunitatem captant. Longe aliter David, qui ingenue culpam exaggerat, quod a prima infantia corruptus, non desierit mala malis cumulare. Alio etiam loco tale praeteritae vitae examen suscipit, ut adolescentiae suae peccatis misericordiam Dei imploret [Psal. 25. b. 7]. Et certe tunc demum soporem nobis esse excussum probabimus si gemendo sub onere, malaque nostra deflendo, levationem a Deo petemus. Notandum praeterea est, poenitentiam, cui assidue incumbere iubemur, ab ea differre quae velut a morte excitat qui vel turpius ceciderant, vel effraeni licentia se proiecerant ad peccandum, vel quadam defectionis specie excusserant iugum Dei. Nam Scriptura saepe dum hortatur ad poenitentiam, quasi transitum et resurrectionem a morte in vitam significat^c: et dum refert populum egisse poenitentiam, ab idololatria 76 aliisque crassis sceleribus conversum fuisse intelligit. Qua ratione Paulus luctum peccatoribus denuntiat, qui poenitentiam non egerunt super lasciviis, scortatione et impudicitia [2. Cor. 12. g. 21]; hoc discrimen diligenter observandum est, ne ubi paucos audimus ad poenitentiam citari, nobis supina obrepat securitas, quasi nihil amplius ad nos pertineret carnis mortificatio: cuius curam remittere non permittunt quae nos semper titillant pravae cupiditates, et quae subinde pullulant vitia. Specialis ergo poenitentia quae a quibusdam tantum exigitur, quos Diabolus a Dei timore abreptos exitialibus laqueis implicuit,^a ordinariam non tollit, cui per totum vitae curriculum operam dare nos cogit naturae corruptio.

18. Toutesfois j’entrelaceray encore ce poinct: c’est que quand le mot de Penitence s’attribue à la declaration externe que font les pecheurs, pour monstrer signe de changement en mieux, alors il est destourné de son sens naturel. Car une telle protestation n’est pas tant se convertir à Dieu, que confesser sa coulpe pour en obtenir pardon et grace. Ainsi, faire penitence en cendre et avec le sac, n’est autre chose que de protester que nous avons noz pechez en horreur et nous y desplaisons, pource que Dieu y est grievement offensé. Et c’est une espece de confession publique, par laquelle en nous condamnant devant Dieu et ses Anges et tout le monde, nous prevenons le jugement qui nous estoit deu. Car sainct Paul en redarguant la nonchalance de ceux qui se pardonnent par trop, Si nous nous condamnions, dit-il, nous-mesmes, nous ne serions point condamnez de Dieu (1 Cor. 11:31). Au reste, il n’est pas tousjours necessaire d’appeller les hommes pour tesmoins de nostre repentance, mais de confesser secrettement à Dieu noz pechez, c’est une partie de la repentance, laquelle ne se peut omettre. Car ce n’est pas raison que Dieu pardonne les pechez ausquels nous nous flattons, et lesquels nous couvrons d’hypocrisie, à ce qu’il ne les produise point en clarté. Et non seulement il nous convient recognoistre les fautes que nous commettons de jour en jour, mais une lourde cheute nous doit tirer plus loin, et nous reduire en memoire les offenses qui semblent desja estre ensevelies de long temps. Ce que David nous enseigne par son exemple. Car ayant honte du grand forfait qu’il avoit commis quant à Bethsabé, il s’examine jusques au ventre de sa mere, et cognoit que dés lors il a esté corrompu et infect, et adonné à mal (Ps. 51:7). Et ce n’est point pour amoindrir sa faute, comme plusieurs en s’accusant d’estre hommes pecheurs, se cachent parmi la multitude: et ce leur est une eschap-patolre, d’envelopper avec eux le genre humain. David y procede bien d’une autre sorte. Car par circonstance il augmente et aggrave franchement sa coulpe: assavoir que dés son enfance estant addonné à mal, il n’a cessé d’amasser pechez sur pechez. En un autre passage aussi bien, il entre en examen de sa vie passée, pour demander pardon des fautes qu’il a commises en sa jeunesse (Ps. 25:7). Et de fait nous ne prouverons jamais que nous soyons bien resveillez de nostre hypocrisie, sinon qu’en gemissant sous le fardeau, et en plourant de nostre misere, nous cherchions que Dieu nous en releve. Il convient aussi noter, que la penitence en laquelle Dieu nous commande de travailler sans fin et sans cesse toute nostre vie, differe d’avec celle par laquelle ceux qui estoyent trebuschez en quelque acte vilain et enorme, ou s’estoyent desbordez outrageusement en dissolution, ou mesmes en rejettant le joug de Dieu, s’estoyent comme revoltez de luy, sont comme ressuscitez de mort à vie. Car l’Escriture souvent en exhortant à penitence, parle comme d’un tel changement, qui nous retire des enfers, pour nous mener au royaume de Dieu, et comme d’une resurrection. Et quand il est dit que le peuple a fait penitence, c’est qu’il s’est retiré de l’idolatrie et autres enormitez semblables. Pour ceste raison sainct Paul commande à ceux qui n’ont point fait penitence de leurs dissolutions, paillardises et immondicitez, de mener le dueil à cause d’une telle dureté (2 Cor. 12:21). Ceste difference est bien à observer, afin que si aucuns sont exhortez à repentance, nous ne pensions pas estre quittes de nous convertir journellement à Dieu: et que nous ne soyons pas surprins de nonchalance, comme si la mortification de la chair ne nous appartenoit plus de rien. Car les cupiditez mauvaises dont nous sommes assiduellement chatouillez, et les vices qui pullulent en nous, ne nous donnent point le loisir de nous apparesser, que nous ne mettions peine et soin à nous amender. Parquoy la penitence speciale, laquelle est requise en ceux que le diable a transporté du service de Dieu, et enlacé aux filets de mort, n’empesche pas qu’en general tous ne doivent estre repentans, et n’oste pas la penitence ordinaire, à laquelle la corruption de nostre nature nous doit soliciter.

18. 551 I will again remark, however, that when the word repentance is transferred to this external profession, it is improperly changed from the genuine signification which I have stated. For this external profession is not so much a conversion to God, as a confession of sin, with a deprecation of punishment and guilt. Thus to “repent in sackcloth and ashes,”¹⁶⁵⁰ is only a declaration of our displeasure against ourselves, when God is angry with us on account of our grievous offences. And this is a public species of confession, by which condemning ourselves before angels and men, we prevent the judgment of God. For Paul rebukes the sluggishness of those who indulge their sins, saying, “If we would judge ourselves, we should not be judged.”¹⁶⁵¹ It is not necessary, in all cases, publicly to make men witnesses of our repentance; but a private confession to God is a branch of true penitence which cannot be omitted. For nothing is more unreasonable than that God should pardon sins, in which we encourage ourselves, and which, lest he should bring them to light, we conceal under the garb of hypocrisy. And it is not only necessary to confess the sins which we commit from day to day; more grievous falls ought to lead us further, and to recall to our remembrance those which appear to have been long buried in oblivion. We learn this from the example of David;¹⁶⁵² for, being ashamed of a recent and flagitious crime, he examines himself back to the time of his conception, and acknowledges that even then he was corrupted and contaminated with carnal impurity; and this not to extenuate his guilt, as many conceal themselves in a multitude, and endeavour to escape with impunity by implicating others with themselves. Very different was the conduct of David, who ingenuously aggravated his guilt, by confessing that he was corrupted from his earliest infancy, and had never ceased to accumulate crimes upon crimes. In another place, also, he enters on such an examination of his past life, that he implores the Divine mercy to pardon the sins of his youth.¹⁶⁵³ And certainly we shall never give proof that we have shaken off our lethargy, till, groaning under the burden, and bewailing our misery, we pray to God for relief. It is further to be remarked, that the repentance which we are commanded constantly to practise, differs from that which arouses, as it were, from death those who have either fallen into some great enormity, or abandoned themselves to a course of sin with unrestrained license, or by any rebellion shaken off the Divine yoke. For when the Scripture exhorts to repentance, it frequently signifies a kind of transition and resurrection from death to life; and when it states that the people repented, it 552 means that they departed from idolatry and other gross enormities; in which sense Paul declares his grief for sinners, who “have not repented of their uncleanness, and fornication, and lasciviousness.”¹⁶⁵⁴ This difference should be carefully observed, lest, when we hear that few are called to repentance, we fall into a supine security, as though we had no more to do with the mortification of the flesh, from which the depraved appetites that perpetually disturb us, and the vices that often arise in us, will never permit us to relax. The special repentance, therefore, which is only required of some whom the devil has seduced from the fear of God, and entangled in his fatal snares, supersedes not that ordinary repentance, which the corruption of nature obliges us to practise during the whole course of our lives.

18. The principal part of repentance consists in turning to God. Confession and acknowledgment of sins. What their nature should be. Distinction between ordinary and special repentance. Use of this distinction.

This much, however, I will add: when the name repentance is applied to the external profession, it is used improperly, and not 524in the genuine meaning as I have explained it. For that is not so much a turning unto God as the confession of a fault accompanied with deprecation of the sentence and punishment. Thus to repent in sackcloth and ashes (Mt. 11:21; Luke 10:13), is just to testify self dissatisfaction when God is angry with us for having grievously offended him. It is, indeed, a kind of public confession by which, condemning ourselves before angels and the world, we prevent the judgment of God. For Paul, rebuking the sluggishness of those who indulge in their sins, says, “If we would judge ourselves, we should not be judged,” (1 Cor. 11:31). It is not always necessary, however, openly to inform others, and make them the witnesses of our repentance; but to confess privately to God is a part of true repentance which cannot be omitted.Nothing were more incongruous than that God should pardon the sins in which we are flattering ourselves, and hypocritically cloaking that he may not bring them to light. We must not only confess the sins which we daily commit, but more grievous lapses ought to carry us farther, and bring to our remembrance things which seemed to have been long ago buried. Of this David sets an example before us in his own person (Ps. 51). Filled with shame for a recent crime he examines himself, going back to the womb, and acknowledging that even then he was corrupted and defiled. This he does not to extenuate his fault, as many hide themselves in the crowd, and catch at impunity by involving others along with them. Very differently does David, who ingenuously makes it an aggravation of his sin, that being corrupted from his earliest infancy he ceased not to add iniquity to iniquity. In another passage, also, he takes a survey of his past life, and implores God to pardon the errors of his youth (Ps.25:7). And, indeed, we shall not prove that we have thoroughly shaken off our stupor until, groaning under the burden, and lamenting our sad condition, we seek relief from God. It is, moreover to be observed, that the repentance which we are enjoined assiduously to cultivate, differs from that which raises, as it were, from death those who had fallen more shamefully, or given themselves up to sin without restraint, or by some kind of open revolt, had thrown off the authority of God. For Scripture, in exhorting to repentance, often speaks of it as a passage from death unto life, and when relating that a people had repented, means that they had abandoned idolatry, and other forms of gross wickedness. For which reason Paul denounces woe to sinners, “who have not repented of the uncleanness, and fornication, and lasciviousness which they have committed,” (2 Cor. 12:21). This distinction ought to be carefully observed, lest when we hear of a few individuals having been summoned to repent we indulge in supine security, as if we had nothing to do with the mortification of the flesh; whereas, in consequence of the depraved desires which are always enticing us, and the iniquities which are ever and anon springing from them, it must engage our unremitting care. The special repentance enjoined 525upon those whom the devil has entangled in deadly snares, and withdrawn from the fear of God, does not abolish that ordinary repentance which the corruption of nature obliges us to cultivate during the whole course of our lives.

18. Dit echter moge ik nog invoegen, dat, wanneer uitwendige betoning de naam boetvaardigheid wordt bracht, men op oneigenlijke wijze spreekt en afwijkt rechte zin, die ik gesteld heb. Want die betoning is niet zozeer bekering tot God, als wel belijdenis van schuld met afbidding van straf en schuld. Zo is boete doen in as en in een harig kleed niets anders dan getuigenis geven van mishagen, wanneer God wegens zware zonden toornig op ons is. En dit is een openlijke vorm van belijdenis, waardoor wij ons veroordelen voor de engelen en de wereld, en Gods oordeel voorkomen. Want wanneer Paulus wijst op de traagheid van hen, die aan hun zonden toegeven, zegt hij: "Indien wij onszelf oordeelden, zouden wij niet geoordeeld worden" (1 Cor. 11:31) Maar het is niet altijd noodzakelijk de mensen openlijk deelgenoten en getuigen van onze inkeer te maken; maar in het verborgen Gode te belijden is een deel der ware boetvaardigheid, dat niet nagelaten mag worden. Want niets is minder natuurlijk, dan dat God de zonden zou vergeven, waarin wij onszelf vleien, en die wij door huichelarij verbergen, opdat Hij ze niet in het licht zou brengen. En wij moeten niet slechts de zonden belijden, die wij dagelijks bedrijven; maar de ernstiger misstappen moeten ons verder trekken en in de herinnering terugroepen de zonden, die al lang begraven schijnen; wat David ons met zijn voorbeeld voorschrijft (Ps. 51:7) Want geroerd door schaamte over zijn pas bedreven wandaad, onderzoekt hij zichzelf tot aan de schoot zijner moeder toe en bekent, dat hij toen reeds verdorven en door de smet des vleses bezoedeld was. En dat niet om zijn schuld te verkleinen; zoals velen in de grote massa zich verschuilen en door anderen met zich in de schuld te wikkelen, straffeloosheid trachten te verkrijgen. Geheel anders David, die oprecht zijn schuld vergroot, omdat hij, van zijn prille jeugd af verdorven, niet opgehouden heeft kwaad op kwaad te hopen. Ook op een andere plaats (Ps. 25:7) onderneemt hij zulk een onderzoek van zijn vroegere leven, dat hij de barmhartigheid Gods inroept over de zonden zijner jeugd. En voorzeker, eerst dan zullen wij bewijzen, dat de traagheid bij ons uitgedreven is, wanneer wij, zuchtend onder de last en onze zonden bewenend, verlichting begeren van God. Bovendien moet opgemerkt worden, dat de boetvaardigheid, waarop, naar ons wordt bevolen, wij ons voortdurend moeten toeleggen, verschilt van die boetvaardigheid, welke als het ware uit de dood opwekt hen, die of schandelijker gevallen waren, of in teugelloze losbandigheid zich hadden weggeworpen tot het zondigen, of door een soort van afval het juk Gods hadden afgeschud. Want dikwijls, wanneer de Schrift aanspoort tot boetvaardigheid, duidt zij als het ware een doorgang en opstanding van de dood tot het leven aan; en wanneer zij verhaalt, dat het volk boetvaardigheid betoond heeft, verstaat ze daaronder, dat het zich van afgodendienst en andere grove wandaden bekeerd heeft. Daarom kondigt Paulus (2 Cor. 12:21) de zondaren rouw aan, die geen boetvaardigheid betoond hebben van onreinheid, hoererij en onkuisheid. Dit onderscheidt moet naarstig in acht genomen worden, opdat ons, wanneer we weinigen tot boetvaardigheid geroepen horen worden, niet een vadsige zorgeloosheid bekruipe, alsof de doding des vleses ons niets meer aanging, terwijl de slechte begeerten, die ons steeds kittelen, en de zonden, die nu en dan uitbotten, niet toestaan de zorg daarvoor te laten varen. Dus de bijzondere boetvaardigheid, die slechts van sommigen geëist wordt, welke de duivel van de vreze Gods afgerukt en in dodelijke strikken verward heeft, neemt de gewone boetvaardigheid niet weg, waaraan de verdorvenheid onzer natuur ons dwingt gedurende de ganse loop des levens zorg te wijden.

18. Sündenbekenntnis vor Gott und vor Menschen. "Besondere Buße"

Dies aber will ich hier doch noch einfügen: wenn man den Begriff „Buße“ auf das äußerliche Bekenntnis (der Sünde) überträgt, so gibt man ihm einen uneigentlichen Sinn und biegt ihn von der ursprünglichen Bedeutung, die ich oben dargelegt habe, ab. Denn es handelt sich dann ja nicht eben um die Bekehrung zu Gott, sondern vielmehr um ein Bekenntnis der Schuld und die Bitte um Erlassung der Strafe und der Schuld. Tun wir Buße im Sack und in der Asche, so bedeutet das nichts anderes, als daß wir bezeugen, daß wir uns selbst mißfallen, wenn uns Gott um unserer schweren Missetaten willen zürnt (Matth. 11,21; Luk. 10,13). Es handelt sich hier um ein öffentliches Bekenntnis, in welchem wir uns selbst vor den Engeln und vor der Welt verurteilen und so Gottes Gericht zuvorkommen. So spricht es Paulus aus, indem er die Trägheit solcher Leute straft, die sich in ihren Sünden gefallen: „Denn so wir uns selber richteten, so würden wir nicht gerichtet“ (1. Kor. 11,31). Aber es ist nicht immer erforderlich, daß wir Menschen öffentlich zu Mitwissern und Zeugen unserer Reue machen; dagegen ist es ein Stück der wahren Buße, das unter keinen Umständen fehlen darf, daß wir Gott insonderheit (unsere Sünde) bekennen. Denn es wäre vollkommen widersinnig, daß uns Gott Sünden verziehe, in denen wir uns selbst schmeicheln und die wir heuchlerisch verhehlen, damit er sie nicht an den Tag bringe. Wir sollen auch nicht bloß unsere täglich begangenen Sünden bekennen, sondern ein schwererer Fall soll uns weiterführen und uns Dinge ins Gedächtnis rufen, die schon lange begraben schienen. So schreibt es uns David an seinem Beispiel vor. Er ist innerlich betroffen durch die Beschämung über seine letztgeschehene Freveltat, und da treibt er seine Selbstprüfung zurück bis zum Mutterleibe, und er erkennt an, daß er schon damals verderbt und von der Unreinigkeit des Fleisches befleckt war (Ps. 51,7). Das tut er nicht, um seine Schuld abzuschwächen - wie es ja viele machen, die sich im Haufen der Sünder verbergen, andere mit sich in die gleiche Schuld verstricken und so Straflosigkeit zu erlangen trachten. Ganz anders David: er macht in seiner Aufrichtigkeit seine Schuld noch größer, weil er ja, seit seiner frühesten Kindheit verderbt, nicht aufgehört hat, Böses auf Böses zu häufen. Auch noch an einer anderen Stelle übt er solche Prüfung seines vergangenen Lebens, indem er Gottes Barmherzigkeit für die Sünden seiner Jugend erfleht (Ps. 25,7). Es ist ja auch gewiß: erst dann beweisen wir, daß uns alle Gleichgültigkeit ausgetrieben ist, wenn wir unsere bösen Werke beweinen und Gott um Befreiung von der Last bitten, unter der wir seufzen.

Es ist noch zu bemerken, daß die Buße, die wir nach Gottes Weisung allezeit üben sollen, etwas anderes ist, als jene, die Menschen, welche ganz besonders schändlich gesündigt, in zügellosem Mutwillen der Sünde sich hingegeben oder in irgendwelcher Abtrünnigkeit Gottes Joch abgeworfen haben, gewissermaßen vom Tode erweckt. Wenn die Schrift nämlich zur Buße mahnt, so spricht sie von ihr oftmals gleichsam als dem Übergang oder der Auferweckung vom Tode zum Leben; und wenn sie berichtet, daß das Volk Buße getan habe, so versteht sie darunter, daß es vom 391 Götzendienst und anderem grobem Frevel bekehrt worden sei. Aus diesem Grunde kündigt Paulus auch den Sündern Traurigkeit an, „die nicht Buße getan haben für Unreinigkeit und Hurerei und Unzucht ...“ (2. Kor. 12,21). Diesen Unterschied (zwischen der allgemeinen Verpflichtung zur Buße und dem Bußruf an einzelne Sünder) müssen wir genau beachten, damit wir nicht etwa, wenn wir hören, daß einzelne zur Buße gerufen werden, in lässige Sicherheit versinken - als ob uns die Abtötung des Fleisches nichts mehr anginge. Nein, die Sorge um diese Abtötung des Fleisches können wir gar nicht beiseitelassen: daran hindern uns die bösen Begierden, die uns immerfort kitzeln, und die Laster, die immer wieder ausschlagen. Die besondere Buße (specialis poenitentia), die nur von einzelnen erfordert wird, die der Teufel von der Furcht Gottes weggerissen und in verderbliche Fesseln geschlagen hat, hebt also die gewöhnliche (ordinaria poenitentia) nicht auf, in der wir uns um der Verderbnis unserer Natur willen unser ganzes Leben lang mühen müssen.

18. ¹²⁶ Berou sluit sondebelydenis voor God in

Tog sal ek nog die volgende invoeg. Wanneer die woord berou op  792 hierdie uitwendige oefening oorgedra word, word dit onpaslik van die ware gevoel wat ek (hierbo) gestel het, afgelei. Want dit is dan nie so seer ’n bekering tot God as wat dit ’n skuldbelydenis in verbinding met ’n afbidding van straf en skuld is nie. Om so in as en bokhaar rou te bedryf is niks anders as om ons misnoeë te getuig wanneer God Hom vanweë ons ernstige oortredings vir ons vertoorn nie.¹²⁷ Dit is wel ’n soort openbare belydenis waarmee ons ons voor die engele en voor die wêreld verdoem maar die oordeel van God voorkom.

Wanneer Paulus immers die traagheid bestraf van die mense wat vrye teuels aan hulle sondes gee, sê hy: “As ons onsself oordeel, sou ons nie deur God geoordeel word nie.”¹²⁸ Dit is egter nie altyd nodig om ons berou aan mense bekend te maak sodat hulle ook daarvan weet en daarvan kan getuig nie. Om egter persoonlik voor God belydenis te doen is ’n deel van die ware berou wat nie nagelaat kan word nie. Want niks is minder paslik as dat God ons die sondes vergewe waaroor ons ons op die skouer klop nie, en dat Hy nie die sondes wat ons deur ons skynheiligheid wegsteek, aan die lig bring nie. Ons moet nie alleen die sondes wat ons elke dag begaan, bely nie, maar ons moet ook die ernstiger foute wat ons oor ’n langer tyd met ons saamsleep en wat skynbaar lankal begrawe is, onthou, soos Dawid met sy eie voorbeeld vir ons voorskryf. Want toe hy skaam gekry het vir die oortredings wat hy so pas begaan het,¹²⁹ het hy homself tot by sy moederskoot ondersoek. Hy erken dat hy toe alreeds bedorwe was en deur sy vlees besmet.¹³⁰ Dit doen hy nie om sy skuld te verminder soos baie mense wat hulle onder die massa wegsteek en ongestraf probeer ontglip deur ander mense saam met hulle by hulle sonde te betrek nie. Dawid tree heeltemal anders op. Hy maak sy skuld opreg groter, naamlik dat hy van kindsbeen af bedorwe was en dat hy nie opgehou het om sonde op sonde te stapel nie. Elders ondersoek hy sy verlede op so ’n manier dat hy God om sy barmhartigheid smeek oor die sondes van sy jong dae.¹³¹ Ons sal in elk geval eers bewys dat ons ons traagheid afgeskud het as ons verligting van God vra, wanneer ons onder ons las kreun en oor ons sondes huil.

Buitendien moet ons daarop let dat die berou waarop ons ons voortdurend moet toelê, verskil van berou wat mense byna uit die dood opwek wanneer hulle òf baie skandelik geval het òf hulleself met ongebonde vryheid aan die sonde uitgelewer het òf deur die een of ander soort afvalligheid die juk van God van hulle afgeskud het. Want dikwels wanneer die Skrif ons tot berou aanspoor, teken dit berou as ’n oorgang 793 en ’n opstanding uit die dood tot die lewe.¹³² Wanneer dit vertel dat die volk rou bedryf het, verstaan dit daaronder dat hulle hulle van afgodery en ander growwe sondes bekeer het. Daarom verkondig Paulus dat hy sal treur oor sondaars wat nie oor hulle uitspattighede, hulle hoerery en hulle onkuisheid nie berou gehad het.¹³³

 Ons moet noukeurig op hierdie onderskeid let om te verhoed dat, wanneer ons verneem dat ’n handjievol mense tot boetvaardigheid opgeroep word, ’n trae sorgeloosheid in ons sou insluip net asof die afsterwe van ons vlees ons nie meer aangaan nie. Die bose begeertes wat ons altyd prikkel, en die gebreke wat van tyd tot tyd by ons woeker, laat ons nie toe om die sorge oor die afsterwe van ons vlees te laat vaar nie.

Die besondere berou wat slegs van sommiges vereis word wat die duiwel van die vrees vir God weggeruk en in sy verderflike strikke vasgewoel het,¹³⁴ neem die gewone berou dus nie weg nie. Die bedorwenheid van ons natuur dwing ons trouens om ons hele lewe lank daaraan aandag te skenk.

18. Всё же мне придётся остановиться вот на каком вопросе: когда слово «покаяние» прилагается к сугубо внешнему заявлению, которое делают грешники, чтобы создать видимость своей перемены к лучшему, его первоначальный смысл искажается. Такое заявление - не обращение к Богу, а лишь формальное признание вины ради получения прощения и милости. Приносить покаяние в рубище и пепле означает заявлять, что мы ужасаемся своим грехам и ненавидим их, потому что они тяжко оскорбляют Бога. Это вид публичной исповеди, посредством которой, осуждая себя перед Богом и Его Ангелами, и перед всеми людьми, мы как бы предупреждаем заслуженный нами приговор. Св. Павел, укоряя за небрежение тех, кто слишком легко себя прощает, говорит: «Если бы мы судили сами себя, то не были бы судимы» (1 Кор 11:31).

Впрочем, призывать людей во свидетели нашего раскаяния не всегда необходимо. Но тайно исповедоваться в своих грехах Богу - это та часть покаяния, которая ни в коем случае не может быть опущена. Ибо нет оснований, чтобы Бог прощал грехи, которыми мы хвалимся или которые покрываем лицемерием, желая скрыть их от яркого света. Нам следует не только сознаваться в прегрешениях, которые мы совершаем изо дня в день, - тяжкие грехи должны заставлять нас идти дальше и вызывать в нашей памяти нанесённые Богу оскорбления, которые, казалось бы, уже давно похоронены в ней.

Давид учит нас этому на собственном примере. Устыдившись преступления, связанного с Вирсавией, он исследует себя вплоть до времени в материнском чреве и признаёт, что уже тогда был заражён грехом, испорчен и предан злу (Пс 50/51:7). И это не для того, чтобы преуменьшить свою вину, как делают многие люди, которые признают свою принадлежность к множеству грешников и тем самым прячутся в толпе, - для них это лишь увёртка, с помощью которой они отождествляют себя со всем человеческим родом. Давид поступает совершенно иначе. Обращением к прошлому он намеренно усугубляет и утяжеляет свою вину, утверждая, что с детства был предан злу и не переставал прибавлять грехи ко грехам. В другом псалме он также исследует свою прошлую жизнь, чтобы попросить о прощении за грехи, которые совершил в юности (Пс 24/25:7). В самом деле, мы никогда не докажем, что пробудились от лицемерия, если, стеная под тяжким бременем и оплакивая своё жалкое состояние, не ищем Божьего прощения.

Следует также отметить, что покаяние, над которым Бог велит нам беспрерывно трудиться на протяжении всей жизни, отличается от такого рода покаяния, когда люди, падшие по причине тяжкого и гнусного проступка или беспримерного распутства, или же сбросившие иго Бога и ставшие мятежниками против Него, словно воскрешаются от смерти в жизнь. Писание, призывая к покаянию, нередко говорит как о перемене, которая постепенно извлекает нас из ада и ведёт в Царство Божье, так и о воскресении. Когда сказано, что народ покаялся, это означает, что он избавился от идолопоклонства и подобных ему страшных пороков. В связи с этим св. Павел велит тем, кто не покаялся в распутстве, блуде и непотребстве, пребывать по этой причине в трауре (2 Кор 12:21).

Нужно хорошо понимать это различие, дабы мы, зная, что кто-то бывает призван к раскаянию, не считали себя избавленными от необходимости ежедневного покаяния перед Богом и не предались лености, как будто умерщвление плоти нам уже не нужно. Ибо похоти, постоянно нас возбуждающие, и кишащие в нас пороки не дают нам права на лень и покой, не позволяют не прилагать усилий к исправлению. Особенное покаяние, которое требуется от тех, кого дьявол увёл от служения Богу и связал узами смерти, не отменяет долга покаяния для всех людей вообще, не избавляет от обычного покаяния, в котором мы должны усердствовать вследствие испорченности нашей природы.

19. | Porro si verum est quod clarissime constat, || totam Evangelii summam duobus istis capitibus contineri¹, poenitentia, et peccatorum remissione: annon videmus, Dominum ideo gratis suos iustificare, quo eos simul Spiritus sui sanctificatione, in veram iustitiam instauret? || Iohannes^b angelus ante faciem Christi missus ad vias eius praeparandas^c [Matth. 11. b. 10], praedicabat, Poenitentiam agite: appropinquavit enim^d regnum caelorum [Matth. 3. a. 2]. Ad poenitentiam invitando^e, monebat ut se peccatores agnoscerent², suaque omnia coram Domino^f damnata, quo carnis suae mortificationem, ac novam in Spiritu regenerationem totis votis expeterent. Regnum Dei annuntiando, ad fidem vocabat; siquidem per regnum Dei quod docebat in propinquo esse, remissionem peccatorum, salutem, vitam, et quicquid omnino in Christo assequimur, significabat; quare apud alios Evangelistas legitur, Venit Iohannes praedicans baptismum poenitentiae, in remissionem peccatorum [Marc. 1. a. 4; Luc. 3. a. 3]. Quod quid aliud est, quam^g ut peccatorum mole pressi et fatigati, ad Dominum se converterent, ac de remissione et salute spem^h conciperent? Sic et Christus suas conciones auspicatus estⁱ, Appropinquavit regnum Dei: poenitentiam agite, et credite Evangelio [Marc. 1. a. 15]. Primum declarat, thesauros misericordiae Dei in se apertos: 77 deinde poenitentiam exigit: tum postremo fiduciam erga Dei promissiones. Itaque^a quum totam Evangelii summam^b breviter complecti voluit^c, dixit se oportuisse pati, ^dresurgere a mortuis, praedicari in nomine suo poenitentiam, et remissisionem peccatorum [Luc. 24. d. 26, et g. 46]¹. Id et Apostoli post eius resurrectionem praedicarunt, excitatum a Deo, ad dandam poenitentiam Israeli, et remissionem peccatorum [Act. 5. f. 31]. Praedicatur poenitentia in nomine Christi, quum per Evangelii doctrinam audiunt homines suas omnes cogitationes, suos affectus, sua studia corrupta et vitiosa esse: propterea necesse esse^e ut renascantur, si volunt ingredi in regnum Dei.^f Remissio peccatorum praedicatur, quum docentur homines, Christum sibi factum esse redemptionem, iustitiam, || salutem, et vitam [1. Cor.^g 1. d. 30]: cuius nomine, gratis in Dei conspectu iusti habeantur et innocentes. || Utraque gratia^h quum fide apprehendatur (ut alibi demonstratum est)² quia tamen proprium fidei obiectum est Dei bonitas qua peccata remittuntur, eam a poenitentia diligenter distingui operaepretium fuit.

19. Or s’il est vray que toute la somme de l’Evangile soit comprise en ces deux poincts, assavoir en repentance et remission des pechez (comme c’est une chose notoire) ne voyons-nous pas bien que le Seigneur justifie gratuitement ses serviteurs, afin de les restaurer quant et quant en vraye justice, par la sanctification de son Esprit? Jean-Baptiste, lequel estoit Ange envoyé pour preparer la voye à Christ (Matth. 11:10), avoit cela pour somme de sa predication, Faites penitence: car le royaume de Dieu est approché (Matth. 3:2). Induisant les hommes à penitence, il les admonnestoit de se recognoistre pecheurs, et se rendre damnables devant Dieu, avec toutes leurs œuvres: afin de souhaiter de tout leur cœur la mortification de leur chair, et nouvelle regeneration de l’Esprit de Dieu. En annonçant le Royaume de Dieu, il les appelloit à la foy. Car par le Royaume de Dieu, lequel il annonçoit estre pres, il signifioit la Remission des pechez, Salut et Vie, et generalement tous les biens que nous recevons en Christ. Parquoy il est dit és autres Evangelistes, que Jean est venu preschant le Baptesme de penitence, pour la remission des pechez (Marc 1:4; Luc 3:3). Ce qui n’est autre chose à dire, sinon qu’il a enseigné les hommes, que se sentans lassez et comme accablez entierement de la charge et pesanteur de leurs pechez, ils se retournassent au Seigneur, et conceussent en enx-mesmes une certaine esperance de grace et salut. En ceste maniere pareillement nostre Seigneur Jesus Christ a commencé ses predications apres son Baptesme, disant: Le Royaume de Dieu est pres: faites penitence, et croyez à l’Evangile (Matth. 4:17; Marc 1:15). Premierement, par ces paroles il declaire que c’est en sa personne que les thresors de la misericorde de Dieu sont ouverts et desployez. Secondement, il requiert penitence. Finalement, une certaine fiance et asseurance des promesses de Dieu. A ceste cause en un antre passage, voulant brievement comprendre tout ce qui appartient à l’Evangile, il dit qu’il falloit qu’il souffrist, qu’il ressuscitast des morts, et qu’en son Nom fust presché penitence et remission des pechez (Luc 24:26 et 46). Ce qu’ont aussi annoncé les Apostres apres sa resurrection: comme quand ils ont dit, qu’il estoit ressuscité de Dieu, pour donner penitence au peuple d’Israel, et la remission des pechez (Act. 5:31). La penitence est preschée au nom de Christ, quand les hommes estans enseignez par la doctrine de l’Evangile, entendent que toutes leurs pensées, mouvemens, affections et operations sont corrompues et vitieuses: et pourtant qu’il leur est necessaire d’estre regenerez et renaistre s’ils veulent avoir entrée au Royaume de Dieu. La remission des pechez est preschée, quand on remonstre aux hommes que Jesus Christ leur est fait redemption, justice, salut et vie, et que par son moyen et à son adveu ils sont reputez justes et innocens devant Dieu (1 Cor. 1:30): et ainsi, que sa justice leur est gratuitement imputée. Or comme ainsi soit que nous recevions l’un et l’autre par foy (comme nous l’avons deduict et declairé en un autre endroit) neantmoins d’autant que le propre object de foy, est la bonté de Dieu, par laquelle noz pechez nous sont remis: il a esté mestier de mettre la difference que nous avons mise entre foy et penitence.

19. Now, if it be true, as it certainly is, that the whole substance of the gospel is comprised in these two points, repentance and remission of sins,—do not we perceive that the Lord freely justifies his children, that he may also restore them to true righteousness by the sanctification of his Spirit? John, the “messenger sent before the face” of Christ to “prepare his way before him,”¹⁶⁵⁵ preached, “Repent ye, for the kingdom of heaven is at hand.”¹⁶⁵⁶ By calling men to repentance, he taught them to acknowledge themselves to be sinners, and every thing belonging to them to be condemned before God, that they might earnestly desire and pray for a mortification of the flesh, and new regeneration in the Spirit. By announcing the kingdom of God, he called them to exercise faith; for by “the kingdom of God,” the approach of which he proclaimed, he intended remission of sins, salvation, life, and in general all the benefits that we obtain in Christ. Wherefore, in the other evangelists, it is said, that “John came, preaching the baptism of repentance for the remission of sins.”¹⁶⁵⁷ What was intended by this, but that, oppressed and wearied with the burden of sins, men should turn themselves to the Lord, and entertain a hope of remission and salvation? Thus, also, Christ commenced his public ministrations. “The kingdom of God is at hand: repent ye, and believe the gospel.”¹⁶⁵⁸ First, he declares that the treasures of mercy are opened in himself; then he requires repentance; and lastly, a reliance on the Divine promises. Therefore, when he would give a brief summary of the whole gospel, he said, that “it behoved him to suffer, and to rise from the dead; and that repentance and remission of sins should be preached in his name.”¹⁶⁵⁹ The apostles also, after his resurrection, preached that he was exalted 553 by God, “to give repentance to Israel and remission of sins.”¹⁶⁶⁰ Repentance is preached in the name of Christ, when men are informed, by the doctrine of the gospel, that all their thoughts, their affections, and their pursuits, are corrupt and vicious; and that therefore it is necessary for them to be born again, if they wish to enter the kingdom of God. Remission of sins is preached, when men are taught that Christ is made unto them “wisdom, and righteousness, and sanctification, and redemption;”¹⁶⁶¹ in whose name they are gratuitously accounted righteous and innocent in the sight of God. Both these blessings of grace, as we have already shown, are apprehended by faith; yet since the goodness of God in the remission of sins is the peculiar object of faith, it was necessary that it should be carefully distinguished from repentance.

19. End of Repentance. Its nature shown by the preaching of John Baptist, our Savior, and his Apostles. The sum of this preaching.

Moreover if it is true, and nothing can be more certain, than that a complete summary of the Gospel is included under these two heads—viz. repentance and the remission of sins, do we not see that the Lord justifies his people freely, and at the same time renews them to true holiness by the sanctification of his Spirit? John, the messenger sent before the face of Christ to prepare his ways, proclaimed, “repent, for the kingdom of heaven is at hand,” (Mt. 11:10;3:2). By inviting them to repentance, he urged them to acknowledge that they were sinners, and in all respects condemned before God, that thus they might be induced earnestly to seek the mortification of the flesh, and a new birth in the Spirit. By announcing the kingdom of God he called for faith, since by the kingdom of God which he declared to be at hand, he meant forgiveness of sins, salvation, life, and every other blessing which we obtain in Christ; wherefore we read in the other Evangelists, “John did baptize in the wilderness, and preach the baptism of repentance for the remission of sins,” (Mark 1:4; Luke 3:3). What does this mean, but that, weary and oppressed with the burden of sin, they should turn to the Lord, and entertain hopes of forgiveness and salvation?¹ Thus, too, Christ began his preaching, “The kingdom of God is at hand: repent ye, and believe the Gospel,” (Mark 1:10). First, he declares that the treasures of the divine mercy were opened in him; next, he enjoins repentance; and, lastly, he encourages confidence in the promises of God. Accordingly, when intending to give a brief summary of the whole Gospel, he said that he behaved “to suffer, and to rise from the dead the third day, and that repentance and remission of sins should be preached in his name among all nations,” (Luke 24:26, 46). In like manner, after his resurrection the Apostles preached, “Him has God exalted with his right hand, to be a Prince and a Savior, for to give repentance to Israel and forgiveness of sins,” (Acts 5:31). Repentance is preached in the name of Christ, when men learn, through the doctrines of the Gospel, that all their thoughts, affections, and pursuits, are corrupt and vicious; and that, therefore, if they would enter the kingdom of God they must be born again. Forgiveness of sins is preached when men are taught that Christ “is made unto us wisdom, and righteousness, and sanctification, and redemption,” (1 Cor. 1:30), that on his account they are freely deemed righteous and innocent in the sight of God. Though both graces are obtained by faith (as has been shown elsewhere), yet as the goodness of God, by which sins are forgiven, is the proper object of faith, it was proper carefully to distinguish it from repentance.

19. Verder, indien waar is, wat zeer duidelijk blijkt, dat de gehele hoofdsom van het evangelie in die twee hoofdstukken vervat is, namelijk de boetvaardigheid en de vergeving der zonden, zien wij dan niet, dat de Here daarom de zijnen om niet rechtvaardigt, opdat Hij hen tegelijkertijd door de heiligmaking zijns Geestes tot ware gerechtigheid zou vernieuwen? Johannes, de engel, die voor het aangezicht van Christus gezonden was om zijn wegen te bereiden, predikte: "Bekeert u, want het Koninkrijk der hemelen is nabij gekomen" (Matt. 3:2) Terwijl hij nodigde tot boetvaardigheid, vermaande hij de mensen, dat ze zouden erkennen, dat ze zondaars waren, en dat al het hunne voor Gods aanschijn verdoemd was, opdat ze met hun ganse begeerte de doding huns vleses en de nieuwe wedergeboorte in de Geest zouden verlangen. Terwijl hij hun het Koninkrijk Gods aankondigde, riep hij hen tot het geloof; immers door het Koninkrijk Gods, waarvan hij leerde, dat het nabij was, duidde hij aan de vergeving der zonden, de zaligheid, het leven, kortom al wat wij in Christus verkrijgen. Daarom leest men bij de andere evangelisten: "Johannes is gekomen, predikende de doop der bekering, tot vergeving der zonden" (Marc. 1:4; Luc.3:3) En wat is dat anders, dan dat zij, die door de last der zonden gedrukt en vermoeid zijn zich zouden bekeren tot de Here en aangaande de vergeving en de zaligheid hoop zouden opvatten? Zo heeft ook Christus zijn predikingen aangevangen (Marc. 1:15) "Het Koninkrijk Gods is nabij gekomen; bekeert u, en gelooft het evangelie." Eerst verklaart Hij, dat in Hem de schatten van Gods barmhartigheid geopend zijn, dan eist Hij boetvaardigheid, en eindelijk vertrouwen op de beloften Gods. Dus toen Hij de gehele inhoud van het evangelie in het kort wilde saamvatten, zeide Hij (Luc. 24:26,46) dat Hij moest lijden, opstaan van de doden, en dat in zijn naam bekering en vergeving van zonden moest gepredikt worden. Dit hebben ook de apostelen na zijn opstanding gepredikt (Hand. 5:31) dat Hij door God verwekt was om Israël te geven bekering en vergeving van zonden. De bekering in de naam van Christus wordt gepredikt, wanneer de mensen door de leer des evangelies horen, dat hun gedachten, hun aandoeningen en hun neigingen verdorven en zondig zijn; dat het daarom nodig is, dat ze wedergeboren worden, indien ze in Gods Koninkrijk willen ingaan. De vergeving der zonden wordt gepredikt, wanneer de mensen geleerd wordt, dat Christus hun geworden is tot verlossing, gerechtigheid, zaligheid en leven (1 Cor. 1:30) in wiens naam zij uit genade voor Gods aangezicht gehouden worden voor rechtvaardig en onschuldig. En hoewel deze beide genadegaven door het geloof aangegrepen worden (zoals elders aangetoond is), was het toch van belang, daar de goedheid Gods, door welke de zonden vergeven worden, het eigenlijke voorwerp is des geloofs, dat die genade der vergeving naarstig onderscheiden wordt van de boetvaardigheid.

19. Sechster Abschnitt: Buße und Sündenvergebung (19-25). Buße und Vergebung sind aufeinander bezogen

Wenn es wahr ist - und das steht doch ganz deutlich fest! -, daß das ganze Evangelium wesentlich zwei Stücke umfaßt, nämlich Buße und Vergebung der Sünden, dann müssen wir auch ganz klar sehen, daß der Herr die Seinen eben dazu aus Gnaden rechtfertigt, daß er sie zugleich durch die Heiligung seines Geistes zu wahrer Gerechtigkeit neugestalte. Johannes, der Bote, der vor dem Angesicht Christi her gesandt wurde, um seine Wege zu bereiten (Matth. 11,10), der hat gepredigt: „Tut Buße, denn das Himmelreich ist nahe herbeigekommen:“ (Matth. 3,2). Wenn er zur Buße rief, so ermahnte er damit die Menschen, zu erkennen, daß sie Sünder waren und daß all ihr Wesen und Tun vor dem Herrn verdammt war, damit sie die Abtötung ihres Fleisches und die neue Wiedergeburt im Geiste von ganzem Herzen begehrten. Wenn er aber zugleich das Reich Gottes ankündigte, so rief er die Menschen damit zum Glauben; denn unter dem Reiche Gottes, das nach seiner Lehre „nahe herbeigekommen“ war, verstand er die Vergebung der Sünden, das Heil, das Leben und überhaupt alles, was wir in Christus gewinnen; deshalb lesen wir auch bei den anderen Evangelisten: „Johannes kam und predigte die Taufe der Buße zur Vergebung der Sünden“ (Mark. 1,4; Luk. 3,3). Was heißt das aber anders, als daß die Menschen, unter der Last ihrer Sünden bedrückt und ermattet, zum Herrn sich bekehren und die Hoffnung auf die Vergebung und das Heil gewinnen sollten? So hat auch Christus seine Reden damit angefangen: „Das Reich Gottes ist herbeigekommen. Tut Buße und glaubet an das Evangelium:“ (Mark. 1,15). Damit erklärt er zunächst, daß in ihm die Schatzkammern der Barmherzigkeit Gottes erschlossen sind, dann fordert er Buße und dann endlich das zuversichtliche Vertrauen auf Gottes Verheißungen. Wenn er also den ganzen Inhalt des Evangeliums kurz zusammenfassen wollte, so sagte er: „Also mußte Christus leiden und auferstehen von den Toten ... und predigen lassen in seinem Namen Buße und Vergebung der Sünden ...“ (Luk. 24,46. 47). Das haben auch die Apostel nach Christi Auferstehung verkündigt: Christus ist von Gott „erhöht ... zu geben Israel Buße und Vergebung der Sünden“ (Apg. 5,31). Die Verkündigung der Buße im Namen Christi geschieht, wenn die Menschen durch die Lehre des Evangeliums vernehmen, daß all ihre Gedanken, ihre Regungen, ihre Vorsätze verderbt und sündig sind und daß sie deshalb notwendig neu geboren werden müssen, wenn sie in Gottes Reich eingehen wollen. Die Verkündigung der Sündenvergebung geschieht, wenn der Mensch gelehrt wird, daß Christus uns „gemacht ist“ zur Erlösung, zur Gerechtigkeit, zum Heil und zum Leben (1. Kor. 1,30, aber nicht genaues Zitat), daß wir in seinem Namen aus Gnaden vor Gottes Auge gerecht und unschuldig dastehen. Diese zwiefache Gnade wird im Glauben ergriffen, wie ich an anderer Stelle dargelegt habe; da nun aber der Glaube im eigentlichen Sinne an Gottes Güte hängt, aus der heraus wir die Vergebung der Sünden empfangen, so war es erforderlich, ihn von der Buße sorglich zu unterscheiden.

19. Berou en sondevergiffenis hang met mekaar saam

Verder, as dit dan waar is - en dit is tog baie duidelik - dat die voile som van die evangelie in twee hoofpunte saamgevat word,¹³⁵ naamlik berou en sondevergiffenis, kan ons tog sekerlik sien dat die Here die wat aan Hom behoort, verniet regverdig maak om hulle terselfdertyd deur die heiligmaking deur sy Gees tot ware geregtigheid te vernuwe¹³⁶. Johannes wat as boodskapper voor die aangesig van Christus vooruitgestuur is om die weë vir Hom te berei,¹³⁷ het verkondig: “Bekeer julle, want die koninkryk van die hemel het naby gekom”.¹³⁸ Deur hulle te nooi om berou te hê vermaan hy hulle dat hulle hulle as sondaars moet erken en dat alles wat hulle het, voor die Here verdoem is, sodat hulle in al hulle gebede die afsterwe van hulle vlees en ’n nuwe wedergeboorte in die 794 Gees moet nastreef. Deur die koninkryk van God aan te kondig roep hy hulle op om te glo. Deur die koninkryk van God, waarvan hy geleer het dat dit naby was, teken hy die vergiffenis van sondes, saligheid, die lewe en volledig alles wat ons in Christus verkry. Daarom lees ons ook by die ander evangelieskrywers: “Johannes het gekom en die doop van bekering tot vergewing van sondes verkondig”.¹³⁹ Wat beteken dit dan anders as dat mense wat deur die las van die sonde gedruk en vermoei was,¹⁴⁰ hulle tot die Here moes keer en uit vergiffenis en saligheid hoop moes put?

Christus het sy preke ook so begin:¹⁴¹ “Die koninkryk van God het naby gekom; bekeer julle, en glo die evangelie”.¹⁴² Ten eerste verklaar Hy dat die skatte van God se barmhartigheid in Hom geopenbaar is; ten tweede eis Hy berou en ten laaste vertroue jeens die beloftes van God. Toe Hy dus die Voile som van die evangelie bondig wou saamvat, het Hy gesê dat Hy moes ly, dat Hy uit die dood moes opstaan en dat berou en vergiffenis van sondes in sy Naam verkondig moes word.¹⁴³ Die apostels het dit ook na sy opstanding verkondig, naamlik dat Hy deur God verhoog is om aan Israel berou en vergiffenis van sondes te gee.¹⁴⁴

Berou word in die Naam van Christus verkondig wanneer mense deur die onderwysing van die evangelie hoor dat al hulle gedagtes, al hulle gevoelens, al hulle planne bedorwe en sondig is; dat dit daarom noodsaaklik is dat hulle wedergebore word as hulle tot die koninkryk van God wil toetree. Sondevergiffenis word verkondig wanneer mense geleer word dat Christus vir hulle verlossing, regverdigheid, saligheid en die lewe¹⁴⁵ geword het en dat hulle in sy Naam uit genade in God se oë as regverdiges en onskuldiges beskou word. Hoewel albei hierdie genadegawes deur die geloof verkry word, soos ons elders aangetoon het,¹⁴⁶ was dit tog belangrik om noukeurig tussen sondevergiffenis en berou te onderskei omdat God se goedheid, waardeur ons sondes vergewe word, eintlik die geloof se doel is.

19. Если верно, что весь смысл Евангелия заключён в этих двух истинах - о покаянии и о прощении грехов (а это общепризнанно), то не ясно ли, что Господь оправдывает Своих рабов даром, чтобы вновь и вновь восставлять их в праведности через освящение Своим Духом? Иоанн Креститель, который был Ангелом, посланным приготовить путь Христу (Мф 11:10), так выразил суть своей проповеди: «Покайтесь, ибо приблизилось Царство Небесное» (Мф 3:2). Призывая людей к покаянию, он увещевал их осознать себя грешниками, осуждёнными Богом за все их дела, дабы они всем сердцем возжелали умертвить свою плоть в возрождении от Духа Божьего. Возвещая Царство Божье, он призывал их к вере. Ибо Царством Небесным, о котором он сказал, что оно близко, Иоанн называл прощение грехов, спасение и жизнь, и вообще все те блага, которые мы получаем во Христе. Поэтому и другие евангелисты говорят (Мк 1:4; Лк 3:3), что Иоанн пришёл, проповедуя крещение покаяния для прощения грехов. Это означает только одно: он учил людей, чтобы они, ощутив усталость от бремени своих грехов и даже полную задавленность им, обратились к Господу и в самих себе обрели надежду на милость и спасение.

Таким же образом начал Свою проповедь после крещения наш Господь Иисус Христос: «Приблизилось Царствие Божие: покайтесь и веруйте в Евангелие» (Мк 1:15; Мф 4:17). Этими словами Он, во-первых, объявляет, что в Его лице открылись все сокровища Божьей милости. Во-вторых, Он требует покаяния; и наконец, требует определённого доверия к Божьим обетованиям, убеждения, что они непреложны. Поэтому в другом месте (Лк 24:46-47), дабы кратко изложить суть Евангелия, Иисус Христос говорит, что так надлежало Ему пострадать и воскреснуть из мертвых и что именем Его будет проповедано покаяние и прощение грехов. Это же после воскресения Христа возвестили апостолы, объявив, что Он был воскрешён Богом, дабы дать Израилю покаяние и прощение грехов (Деян 5:31).

Покаяние проповедуется именем Христа тогда, когда люди, наученные Евангелием, понимают, что все их помыслы, движения души, чувства и действия извращены и порочны и что поэтому, если они хотят войти в Царство Божье, им необходимо возродиться, то есть родиться вновь. Прощение грехов проповедуется тогда, когда людей обучают, что Иисус Христос сделался для них искуплением, праведностью, спасением и жизнью (1 Кор 1:30) и что благодаря Его пришествию они предстают перед Богом праведными и невинными, причём праведность вменяется им даром. Но хотя то и другое мы получаем через веру (как мы заявили и доказали в другом месте), тем не менее, поскольку объектом веры является благость Бога, вследствие которой нам прощаются грехи, необходимо - как мы и поступаем - проводить различие между верой и покаянием.

20. | Porro ut peccati odium, quod poenitentiae exordium est,ⁱ primum nobis ad Christi cognitionem ingressum aperit, qui nullis se exhibet nisi miseris et afflictis peccatoribus, qui gemunt, laborant, onerati sunt, esuriunt, sitiunt, dolore et miseria tabescunt || [Iesa. 61. a. 1; Matth. 11. a. 5; Luc. 4. c. 18]: ita in poenitentiam ipsam eniti, tota vita in eam incumbere, eam ad ultimum prosequi nos oportet, si in Christo consistere volumus. || Ad peccatores enim vocandos venit, sed ad poenitentiam [Matth. 9. b. 13]. Missus est ad benedicendum indignis: sed quo se convertat unusquisque a nequitia sua [Act. 3. d. 26, et 5. f. 31]. Plena est Scriptura eiusmodi vocibus. ^kQuare ubi peccatorum remissionem offert Deus, resipiscentiam vicissim stipulari fere solet: innuens suam misericordiam, resipiscendi causam hominibus esse debere. Facite, inquit, iudicium et iustitiam: quia salus appropinquavit [Iesa. 56. a. 1]. Item, Veniet Sioni redemptor, et iis qui in Iacob resipiscunt a peccatis [Ibidem, 59. d. 20]. Item, Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. Derelinquat impius viam suam, et iniquitatem cogitationum suarum, et ad Dominum convertatur: et miserebitur 78 eius [Ibidem, 55. b. 6]¹. Item, Convertimini, et resipiscite, ut deleantur peccata vestra [Act. 3. d. 19^a]. Ubi tamen adnotandum est, non eam conditionem sic apponi quasi emerendae veniae fundamentum sit nostra resipiscentia: quin potius (quia in hunc finem hominum misereri statuit Dominus ut resipiscant) quo sit tendendum indicat, si gratiam obtinere volunt. Proinde donec in carcere corporis nostri habitabimus, assidue nobis cum naturae nostrae corruptae vitiis luctandum est, adeoque cum naturali nostra anima^b. || Dicit aliquoties^c Plato, vitam Philosophi meditationem esse mortis [Id cum alibi tum in Phaedone multis disputat]^{d 2}. Verius nobis dicere licet, vitam Christiani hominis perpetuum esse studium et exercitationem mortificandae carnis³ donec ea plane interempta, Spiritus Dei regnum in nobis obtineat^e. Quare illum arbitror plurimum profecisse, qui sibi plurimum displicere didicit: non ut in hoc luto haereat, nec ultra progrediatur: sed magis ut ad Deum festinet et suspiret: quo^f morti vitaeque^g Christi insertus, perpetuam poenitentiam meditetur: || ut certe non aliter possunt, quos genuinum peccati odium tenet; nemo enim peccatum unquam odit nisi prius iustitiae amore captus.⁴ || Haec sententia, ut erat simplicissima omnium, ita mihi cum Scripturae veritate optime consentire visa est.

20. Or comme la haine du peché, laquelle est le commencement de penitence, nous donne premierement acces et entrée à la cognoissance de Christ (lequel ne presente point le message de resjouissance, et ne se communique point qu’aux povres pecheurs affligez, qui gemissent, travaillent, sont chargez, et comme affamez et alterez defaillent, estans accablez de douleur et misere) (Is. 61:1–3; Matth. 11:5, 28; Luc 4:18): aussi d’autrepart apres avoir commencé la penitence, il nous la fout poursuyvre toute nostre vie, et ne la laisser jamais jusques à la mort, si nous voulons consister et demeurer en nostre Seigneur Jesus Christ. Car il est venu pour appeller les pecheurs: mais c’est pour les appeller à repentance (Matth. 9:13). Il a apporté benediction aux hommes qui en estoyent indignes: mais c’est afin qu’un chacun d’eux se convertisse de son iniquité (Act. 3:26; 5:31). L’Escriture est par ci par là pleine de telles sentences. Parquoy quand le Seigneur nous offre remission de noz pechez, il a accoustumé de requerir mutuellement de nous amendement de vie: signifiant que sa misericorde nous doit estre cause et matiere de nous amender. Faites, dit-il, jugement et justice: car le salut est approché (Is. 56:1). Item, Le salut viendra à Sion, et à ceux qui se convertissent de leur iniquité en Israel (Is. 59:20). Item, Cherchez le Seigneur quand il se peut trouver: invoquez-le cependant qu’il est pres. Que le meschant delaisse sa voye et ses cogitations perverses, et qu’il se retourne au Seigneur: et il aura pitié de luy (Is. 55:6, 7). Item, Retournez-vous au Seigneur en amendement de vie, afin que vos pechez soyent effacez (Act. 3:19). Auquel passage toutesfois il faut noter, que ceste condition est adjoustée, non pas à cause que nostre amendement de vie soit comme le fondement pour nous faire obtenir pardon de nos offenses: mais plustostau contraire (d’autant que le Seigneur veut faire misericorde aux hommes, à ceste fin qu’ils amendent leur vie) il nous est là monstré à quel but il nous faut tendre, si nous voulons obtenir pardon de Dieu. Parquoy cependant que nous habiterons en ceste prison de nostre corps mortel, il nous faudra, tousjours et sans cesse combatre avec la corruption de nostre nature, et tout ce qui est de naturel en nous. Platon dit quelque fois, que la vie d’un Philosophe est meditation de mort:⁸ nous pouvons dire plus veritablement, que la vie d’un Chrestien est un estude et exercitation perpetuelle de mortifier la chair, jusques à ce qu’icelle estant morte du tout l’Esprit de Dieu regne en nous. Parquoy j’estime que celuy a beaucoup profité, qui a apprins de se desplaire beaucoup: non pas à ce qu’il s’arreste en cela, et ne passe point outre, mais plustost afin qu’il souspire, et tende à Dieu: et qu’estant planté en la mort et resurrection de Christ, il s’employe et mette son estude à faire continuelle penitence: comme certes ceux qui sont droitement touchez de la haine de peché, ne peuvent autrement faire. Car jamais homme ne hait le peché, qu’il n’ait quant et quant prins en amour la justice. Ceste sentence, comme elle est la plus simple de toutes, m’a aussi semblé advis tresbien accorder avec la verité des sainctes Escritures.

20. Now, as a hatred of sin, which is the commencement of repentance, is our first introduction to the knowledge of Christ, who reveals himself to none but miserable and distressed sinners, who mourn, and labour, and are heavy laden; who hunger and thirst, and are pining away with grief and misery;¹⁶⁶² so it is necessary for us, if we desire to abide in Christ, to strive for this repentance, to devote our whole lives to it, and to pursue it to the last. For he “came to call sinners,” but it was to call them “to repentance.”¹⁶⁶³ He was “sent to bless” the unworthy; but it was “in turning away every one from his iniquities.”¹⁶⁶⁴ The Scripture is full of such expressions. Wherefore, when God offers remission of sins, he generally requires repentance on the part of the sinner; implying that his mercy ought to furnish a motive to excite us to repentance. “Keep ye judgment, and do justice; for my salvation is near.”¹⁶⁶⁵ Again: “The Redeemer shall come to Zion, and unto them that turn from transgression in Jacob.”¹⁶⁶⁶ Again: “Seek ye the Lord while he may be found, call ye upon him while he is near: let the wicked forsake his way, and the unrighteous man his thoughts; and let him return unto the Lord, and he will have mercy upon him.”¹⁶⁶⁷ Again: “Repent, and be converted, that your sins may be blotted out.”¹⁶⁶⁸ Here it must be remarked, however, that this condition is not annexed in such a manner, as though our repentance were the fundamental and meritorious cause of pardon; but rather, because the Lord has determined to have mercy upon men, in order that they may repent, he informs them what course they must take if they wish to obtain his favour. Therefore, as long as we inhabit the prison of our body, we shall have to maintain an incessant conflict with the vices of 554 our corrupt nature, and even with our natural soul. Plato sometimes says, that the life of a philosopher is a meditation of death. We may assert with more truth, that the life of a Christian is perpetually employed in the mortification of the flesh, till it is utterly destroyed, and the Spirit of God obtains the sole empire within us. Wherefore I think that he has made a very considerable proficiency, who has learned to be exceedingly displeased with himself: not that he should remain in this distress, and advance no further, but rather hasten and aspire towards God; that being ingrafted into the death and life of Christ, he may make repentance the object of his constant meditation and pursuit. And this cannot but be the conduct of those who feel a genuine hatred of sin; for no man ever hated sin, without having been previously captivated with the love of righteousness. This doctrine, as it is the most simple of all, so also it appears to me to be most consistent with the truth of the Scripture.

20. Christian repentance terminates with our life.

Moreover, as hatred of sin, which is the beginning of repentance, first gives us access to the knowledge of Christ, who manifests himself to none but miserable and afflicted sinners, groaning, laboring, burdened, hungry, and thirsty, pining away with grief and wretchedness, so if we would stand in Christ, we must aim at repentance, cultivate it during our whole lives, and continue it to the last. Christ came to call sinners, but to call them to repentance. He was sent to bless the unworthy, but by “turning away every one” “from his iniquities.” The Scripture is full of similar passages. Hence, when God offers forgiveness of sins, he in return usually stipulates for repentance, intimating that his mercy should induce men to repent. “Keep ye judgment,” saith he, “and do justice: for my salvation is near to come.” Again, “The Redeemer shall come to Zion, and unto them that turn from transgression in Jacob.” Again, “Seek ye the Lord while he may be found,call ye upon him while he is near. Let the wicked forsake his way, and the unrighteous man his thoughts, and let him return unto the Lord, and he will have mercy upon him.” “Repent ye, therefore, and be converted, that your sins may be blotted out.”¹ Here, however, it is to be observed, that repentance is not made a condition in such a sense as to be a foundation for meriting pardon; nay, it rather indicates the end at which they must aim if they would obtain favor, God having resolved to take pity on men for the express purpose of leading them to repent. Therefore, so long as we dwell in the prison of the body, we must constantly struggle with the vices of our corrupt nature, and so with our natural disposition. Plato sometimes says,² that the life of the philosopher is to meditate on death. More truly may we say, that the life of a Christian man is constant study and exercise in mortifying the flesh, until it is certainly slain, and the Spirit of God obtains dominion in us. Wherefore, he seems to me to have made most progress who has learned to be most dissatisfied with himself. He does not, however, remain in the miry clay without going forward; but rather hastens and sighs after God, that, ingrafted both into the death and the life of Christ, he may constantly meditate on repentance. Unquestionably those who have a genuine hatred of sin cannot do otherwise: for no man ever hated sin without being previously enamored of righteousness. This view, as it is the simplest of all, seemed to me also to accord best with Scripture truth.

20. Verder, evenals de haat jegens de zonde, die het begin is der boetvaardigheid, voor ons de eerste toegang opent tot de kennis van Christus, die zich aan geen anderen vertoont dan aan ellendige en terneergeslagen zondaren, die zuchten, bekommerd en belast zijn, hongeren, dorsten, en van smart en ellende verkwijnen (Jes. 61:1; Matt. 11:5; Luc.4:18) zo moeten wij streven naar de boetvaardigheid zelf, ons ganse leven ons op haar toeleggen en haar tot het einde toe najagen, indien Wij in Christus willen staande blijven. Want Hij is gekomen om zondaren te roepen; maar tot bekering (Matt. 9:13; Hand.3:26; 5:31) Hij is gezonden om onwaardigen te zegenen; maar opdat een ieder zich bekere van zijn boosheid. De Schrift is vol van dergelijke woorden. Daarom, wanneer God vergeving der zonden aanbiedt, pleegt Hij gemeenlijk wederkerig van ons bekering te eisen, te kennen gevend, dat zijn barmhartigheid de mensen een oorzaak van bekering moet zijn. "Doet," zo zegt Hij, "recht en gerechtigheid, want het heil is nabij" (Jes. 56:1) Evenzo: "Er zal een Verlosser tot Sion komen, namelijk voor hen, die in Jakob zich bekeren van hun zonden" (Jes. 59:20) Evenzo: "Zoekt de Here, terwijl Hij te vinden is, roept Hem aan, terwijl Hij nabij is; de goddeloze verlate zijn weg, en de ongerechtigheid zijner gedachten, en bekere zich tot de Here, en Hij zal zich zijner ontfermen" (Jes. 55:6) Evenzo: "Bekeert u en komt tot inkeer, opdat uw zonden uitgewist worden" (Hand. 2:38) Daarbij moet echter opgemerkt worden, dat die voorwaarde niet zo daarbij gezet wordt, alsof onze boetvaardigheid het fundament was tot het verdienen van vergeving; maar, omdat de Here besloten heeft de mensen barmhartigheid te bewijzen met dit doel, dat ze zich zouden bekeren, wijst Hij veeleer aan, waarheen ze moeten streven, indien ze genade willen verkrijgen. Daarom moeten wij, zolang wij in de kerker van ons lichaam zullen wonen, voortdurend met de gebreken van onze verdorven natuur strijden en dus met onze natuurlijke ziel. Plato zegt enige malen¹, dat het leven van een wijsgeer is een overdenking des doods. Met meer waarheid mogen wij zeggen, dat het leven van een Christen een voortdurend streven en voortdurende oefening is om het vlees te doden, totdat het geheel gestorven is en de Geest de heerschappij in ons heeft Daarom ben ik van oordeel, dat hij het meest gevorderd is; die zichzelf het meest heeft leren mishagen: niet om in dit slijk te blijven steken, en niet verder voort te gaan, maar meer om zich tot God te haasten en naar Hem te verlangen; opdat hij in de dood en het leven van Christus ingelijfd, bedacht zij op een voortdurende boetvaardigheid, zoals ongetwijfeld niet anders kunnen zij, die door een echte haat jegens de zonde bevangen zijn. Want niemand heeft ooit de zonde gehaat, dan wanneer hij eerst door liefde tot de gerechtigheid bevangen was. Deze opvatting is niet alleen de eenvoudigste van alle, maar scheen mij ook het best overeen te stemmen met de waarheid der Schrift.

20. 392In welchem Sinne ist die Buße die Voraussetzung zur Vergebung?

Nun öffnet uns der Haß gegen die Sünde, der ja der Anfang der Buße ist, den ersten Zugang zur Erkenntnis Christi; Christus offenbart sich allein elenden, geängstigten Sündern, die da seufzen, die sich abmühen, die beladen sind, die hungern und dürsten, die unter Schmerz und Jammer daniederliegen (Jes. 61,1; Matth. 11,5; Luk. 4,18). Ist es aber so, dann müssen wir uns eben nach dieser Buße ausstrecken, in ihr unser Leben lang uns üben, in ihr bis ans Ende beharren, wenn wir in Christus bleiben wollen. Denn er ist gekommen, die Sünder zu rufen - aber zur Buße! (Matth. 9,13). Er ist gekommen, um die Unwürdigen zu segnen - aber dazu, „daß ein jeglicher sich bekehre von seiner Bosheit“! (Apg. 3,26; 5,31). Die Schrift ist voll von Sprüchen dieser Art. Wo also Gott die Vergebung der Sünden anbietet, da pflegt er durchweg zugleich die Umkehr zu fordern. Er gibt damit zu verstehen, daß seine Barmherzigkeit für den Menschen Ursache zur Umkehr sein soll. So spricht er: „Haltet das Recht und tut Gerechtigkeit; denn mein Heil ist nahe ...“ (Jes. 56,1). Oder: „Zion wird ein Erlöser kommen und denen, die sich bekehren von den Sünden in Jakob ...“ (Jes. 59,20). Oder auch: „Suchet den Herrn, solange er zu finden ist, rufet ihn an, solange er nahe ist. Der Gottlose lasse von seinem Wege und der Übeltäter seine Gedanken und bekehre sich zum Herrn, so wird er sich sein erbarmen ...“ (Jes. 55,6. 7). Oder endlich: „So tut nun Buße und bekehret euch, daß eure Sünden vertilgt werden!“ (Apg. 3,19). Dabei ist jedoch zu bemerken, daß die Hinzusetzung dieser Bedingung nicht etwa soviel bedeutet, als ob unsere Reue die Grundlage wäre, auf der wir uns die Vergebung verdienen könnten. Nein, der Herr hat eben dazu beschlossen, sich der Menschen zu erbarmen, daß sie ihre Sünde bereuen, und er zeigt ihnen in jener Bedingung die Richtung, die sie einnehmen müssen, wenn sie Gnade erlangen wollen. Solange wir nun also in dem Gefängnis unseres Leibes unsere Wohnstatt haben, sollen wir beständig mit den Lastern unserer verderbten Natur im Streite liegen, ja mit unserem ganzen natürlichen Sinn. Platon sagt gelegentlich - unter anderem vor allem an vielen Stellen im „Phaidon“ -, das ganze Leben eines Philosophen bestehe im Bedenken des Todes. Noch viel richtiger können wir sagen: das Leben eines Christenmenschen ist eine beständige, eifrige Übung darin, das Fleisch zu töten, bis es ganz gestorben ist und der Geist Gottes in uns die Herrschaft gewonnen hat. Nach meiner Überzeugung ist deshalb der am weitesten fortgeschritten, der es am besten gelernt hat, sich selbst zu mißfallen - freilich nicht etwa, um in diesem Sumpfe stecken zu bleiben und nicht weiter vorwärtszukommen, sondern vielmehr, um zu Gott hinzueilen, zu ihm zu seufzen, damit er als ein Mensch, der in Christi Tod und Leben eingeleibt ist, all sein Trachten auf beständige Buße richte. Bei einem Menschen, der wirklich von echtem Haß gegen die Sünde ergriffen ist, kann es ja gar nicht anders sein. Denn es hat nie ein Mensch die Sünde gehaßt, ohne daß ihn zuvor die Liebe zur Gerechtigkeit erfaßt hätte. Diese Ansicht war die allerschlichteste und sie schien mir dementsprechend auch mit der Wahrheit der Heiligen Schrift am besten übereinzustimmen.

20. “Hy het My gestuur om die wat verbryseld van hart is, te genees” (Luk. 4:18)

Ons haat vir die sonde wat die begin van berou beteken, maak eerste die 795 kennis van Christus vir ons toeganklik. Christus openbaar Hom trouens slegs aan sondaars wat ellendig en verslae is, dié wat sug, die wat vermoei en belas is, dié wat honger en dors het en van smart en ellende uitgeteer is.¹⁴⁷ Net so moet ons vir berou ywer; ons moet ons ons hele lewe lank daarop toelê en dit tot die einde toe najaag as ons in Christus wil lewe. Hy het trouens gekom om sondaars te roep maar dan so dat hulle berou moet hê.¹⁴⁸ Hy is gestuur om mense wat dit nie waardig is nie, te seën maar so dat elkeen hom van sy boosheid moet bekeer.¹⁴⁹ Die Skrif is vol sulke uitsprake. Wanneer God ons vergiffenis van sondes aanbied, vorder Hy oor die algemeen op sy beurt bekering van ons. Daarmee gee Hy te kenne dat sy barmhartigheid vir die mensdom die oorsaak van hulle bekering moet wees. Hy sê: “Doen reg en geregtigheid, want my saligheid het naby gekom”.¹⁵⁰ Net so: “Daar sal ’n Verlosser kom vir Sion en vir die wat hulle in Jakob van hulle sondes bekeer het”.¹⁵¹ Net so: “Soek die Here terwyl Hy te vinde is; roep Hom aan terwyl Hy naby is. Laat die goddelose sy weg verlaat en die ongeregtigheid van sy gedagtes en laat hy hom tot die Here bekeer en Hy sal hom barmhartig wees”.¹⁵² Net so: “Kom tot inkeer en bekeer julle sodat julle sondes uitgewis mag word”.¹⁵³ Tog moet ons daarop let dat die voorwaarde hierin nie op so ’n wyse gestel word asof ons bekering die basis is waarop ons vergiffenis verdien nie; inteendeel, omdat die Here besluit het om barmhartigheid aan die mens te betoon sodat hy hom kan bekeer, toon Hy eerder aan waarvoor ons moet ywer as ons sy genade wil verkry. Solank ons dus in die kerker van ons liggame inwoon, moet ons daarom voortdurend met die gebreke van ons natuur stry en daarom ook met ons natuurlike siel.

Plato sê by verskeie geleenthede dat die lewe van ’n wyse man die oordenking van die dood is.¹⁵⁴ Met groter waarheid kan ons sê dat die lewe van ’n Christen daarin bestaan dat hy hom voortdurend beywer en oefen om sy vlees af te sterf totdat dit heeltemal tot niet gegaan het en die Gees die heerskappy van God in ons verkry. Daarom dink ek dat dié mens die meeste gevorder het wat geleer het om die grootste misnoeë in homself te hê maar nie so dat hy in die modder bly lê en nie verder vordering maak nie, maar eerder so dat hy hom na God haas en na God hunker. Die doel daarvan moet wees dat hy in die dood en in die lewe van Christus ingelyf moet wees en voortdurend oor berou moet nadink. 796 Mense wat die sonde opreg haat, kan sekerlik niks anders doen nie, want niemand kan die sonde ooit haat as hy geregtigheid nie eens liefhet nie.¹⁵⁵ Terwyl dit die eenvoudigste gedagte van almal is, het dit vir my gelyk asof dit die beste met die waarheid van die Skrif ooreenstem.

Onvergeeflike sondes (Afdeling 21 - 25)

20. Возможность познать Христа (Который доступен лишь бедным, опечаленным грешникам, стенающим, труждающимся, обременённым, спотыкающимся, словно голодные и измученные люди, охваченным горем и болью (Ис 61:1; Мф 11:28; Лк 4:18)) открывается перед нами, когда мы начинаем ненавидеть грех. Эта ненависть есть начало покаяния. После этого покаяние должно длиться всю жизнь, если только мы желаем пребывать и утверждаться в Господе нашем Иисусе Христе. Ибо Он пришёл призвать грешников, причём призвать к покаянию (Мф 9:13; Деян 3:26). Он принёс благословение людям, которые этого недостойны, но принёс для того, чтобы каждый из них обратился от своего нечестия к Богу.

В Писании говорится об этом во множестве мест. Когда Господь предлагает нам прощение грехов, то Он обычно требует от нас исправления жизни, указывая, что Его милость должна стать причиной и основой этого исправления: «Сохраняйте суд и делайте правду; ибо близко спасение Моё» (Ис 56:1). А также: «Придёт Искупитель Сиона и сынов Иакова, обратившихся от нечестия» (Ис 59:20). А также: «Ищите Господа, когда можно найти Его; призывайте Его, когда Он близко. Да оставит нечестивый путь свой и беззаконник - помыслы свои, и да обратится к Господу, и Он помилует его» (Ис 55:6-7). И ещё: «Обратитесь к Господу, изменяя жизнь, чтобы изгладились ваши грехи» (Деян 3:19). В отношении этого речения заметим, что последняя его часть добавлена потому, что исправление нашей жизни не является основанием для получения прощения. Скорее наоборот (ибо Господу угодно явить милость людям именно для того, чтобы они изменили свою жизнь): нам указана цель, к которой мы должны стремиться, если хотим получить прощение от Бога. А потому, пока мы пребываем в темнице нашего смертного тела, нам надлежит непрестанно бороться с испорченностью нашей природы и со всем, что есть в нас природного. Платон не раз повторял, что жизнь философа - это раздумье о смерти. Мы с еще большим основанием можем сказать, что жизнь христианина - это постоянное упражнение и усердие в умерщвлении плоти до тех пор, пока она не умрёт совершенно и в нас не воцарится Дух Божий. Поэтому я полагаю, что пользу получает тот, кто научился недовольству собой, но не остановился на этом и пошёл дальше. Он воздыхает о Боге и тянется к Нему. Утвердившись в смерти и воскресении Христа, он прилагает всё своё усердие к непрерывному покаянию. Впрочем, тот, кто действительно охвачен ненавистью к греху, и не может поступать иначе. Ибо человек никогда не возненавидит грех, если сперва не полюбит праведность. Эта простейшая мысль, как мне представляется, вполне согласуется с истиной Святого Писания.

21. | Porro singulare esse Dei donum Poenitentiam, notius ex superiore doctrina esse arbitror quam ut longum sermonem retexere opus sit. Itaque beneficium Dei laudat, et miratur Ecclesia, quod Gentibus dederit poenitentiam ad salutem [Act. 11. c. 18]: et Paulus Timotheum patientem et mansuetum erga incredulos esse iubens, Siquando, inquit, Deus illis det poenitentiam qua resipiscant a diaboli laqueis^h [2. Tim. 2. d. 25. 26]. Affirmat quidem Deusⁱ se velle omnium conversionem: et exhortationes communiter omnibus destinat: efficacia tamen pendet a Spiritu regenerationis. Quia facilius esset creare nos homines, quam proprio marte induere praestantiorem naturam. 79 Itaque toto regenerationis cursu non abs re vocamur Dei figmentum creati ad bona opera quae praeparavit ut in illis ambulemus^a [Ephes. 2. b. 10]. Quoscunque eripere vult Deus ab interitu, hos Spiritu regenerationis vivificat^b: non quod poenitentia proprie sit salutis causa, sed quia iam visum est inseparabilem esse a fide et misericordia Dei: quando, teste Iesaia, venit Sioni redemptor, et iis qui in Iacob reversi sunt ab iniquitate [Iesa. 59. a. 20]. Stat quidem hoc firmum, ubicunque viget Dei timor, Spiritum in salutem hominis operatum esse. Itaque fideles apud Iesaiam, dum queruntur et deplorant a Deo se derelictos, hoc quasi reprobationis signum ponunt, obdurata fuisse divinitus corda sua [Iesa. 63. d. 17], Apostolus quoque excludere volens apostatas^c a spe salutis, rationem asserit, esse impossibile eos renovari ad poenitentiam [Heb. 6. b. 6]¹: quia scilicet Deus renovans quos perire non vult, signum ostendit paterni favoris, et quodammodo radiis sereni et laeti vultus^d eos ad se attrahit: rursum obduratione fulminat contra reprobos, quorum irremissibilis est impietas. Quod genus vindictae Apostolus denuntiat voluntariis apostatis, qui dum a fide Evangelii deficiunt, Deum ludibrio habent, gratiam eius contumeliose respuunt, profanant ac conculcant Christi sanguinem [Ibidem, 10. e. 29]: imo quantum in se est, rursus ipsum crucifigunt.² Neque enim, ut volunt quidam praepostere austeri^e, voluntariis omnibus peccatis spem veniae praecidit³: sed apostasiam docet omni excusatione indignam esse, ut mirum non sit Deum inexorabili rigore tam sacrilegum sui contemptum ulcisci^f. || Impossibile enim esse tradit, eos qui semel illuminati fuerint, gustaverint donum caeleste, participes facti sint Spiritus sancti, gustaverint bonum Dei verbum, virtutesque venturi seculi, si prolabantur, rursum renovari ad poenitentiam, ab integro crucifigentes 80 Filium Dei, et ludibrio exponentes [Ibidem, 6. a. 4]. Item alibi, Si volentes, ait, peccaverimus post acceptam notitiam veritatis, non ultra pro peccatis reliqua est hostia: sed formidabilis quaedam expectatio iudicii, etc. [Ibidem, 10. e. 26^a]. Hi quoque loci sunt ex quorum prava intelligentia insaniendi materiam olim Novatiani hauserunt¹: quorum asperitate offensi boni quidam viri, hanc supposititiam Epistolam crediderunt², quae omni tamen ex parte^b Apostolicum spiritum vere redolet. Quoniam autem nobis contentio non est nisi cum iis qui eam amplexantur, facile est ostendere quam nihil illae sententiae ipsorum suffragentur errori. Primum necesse est, Apostolum cum magistro suo consentire, qui omne peccatum et blasphemiam remissum iri affirmat, excepto peccato in Spiritum sanctum, quod neque in hoc seculo, neque in futuro remittitur^c. Hac, inquam, exceptione contentum fuisse Apostolum certum est, nisi volumus illum gratiae Christi adversarium facere. Unde conficitur, || nullis singularibus peccatis veniam negari praeterquam uni, quod ex desperato furore profectum neque infirmitati ascribi potest, et palam demonstrat hominem a diabolo esse possessum^d.

21. Or que la penitence soit un excellent et singulier don de Dieu, je pense que c’est un poinct si notoire par ce qui en a esté traité cy dessus, que d’en faire plus longue deduction il n’en est besoin. Et pourtant il est dit que l’Eglise primitive du temps des Apostres glorifioit Dieu, en s’esmerveillant de ce qu’il avoit donné aux Payens penitence à salut (Act. 11:18). Et sainct Paul advertissant Timothée d’estre patient et debonnaire envers les incredules, adjouste, Pour voir si Dieu leur donnera repentance, pour cognoistre la verité, et se retirer des liens du diable esquels ils sont detenuz (2 Tim. 2:25, 26). Vray est que Dieu en passages infinis de l’Escriture prononce et afferme qu’il veut la conversion de tous, et adresse communement à tous la doctrine de s’amender: mais l’efficace depend de l’esprit de regeneration. Car il est plus facile de nous creer hommes, que d’estre renouvelez en nature plus excellente par nostre propre industrie ou vertu. Parquoy non sans cause nous sommes appellez la facture de Dieu, estans creez à bonnes œuvres, lesquelles il a apprestées pour nous y faire cheminer (Ephes. 2:10). Et ce non seulement au regard d’un jour, mais de tout le cours de nostre vocation. Tous ceux que Dieu veut retirer de damnation, il les vivifie et renouvelle par son Esprit, pour les reformer à soy. Non pas que penitence proprement soit cause de salut, mais pource que nous avons desja monstré qu’elle est inseparable d’avec la foy et la misericorde de Dieu: veu que, tesmoin Isaie, le Redempteur est venu en Jacob pour ceux qui se retirent de leurs iniquitez (Is. 59:20). Quoy qu’il en soit, ce poinct nous doit estre resolu, que la crainte de Dieu ne dominera jamais en nos cœurs, que le sainct Esprit n’y ait besoigné, pour nous amener à salut. Parquoy les fideles se complaignans par la bouche d’Isaie, et se lamentans d’estre delaissez de Dieu, mettent ceci comme signe de reprobation, qu’il a endurcy leurs cœurs (Is. 63:17). Et l’Apostre voulant exclurre d’esperance de salut les apostats qui ont du tout renoncé Dieu, ameine la raison: qu’il est impossible qu’ils soyent renouvelez à penitence (Hebr. 6:6), pource que Dieu en renouvelant ceux qu’il ne veut point laisser en perdition, leur donne signe de sa faveur paternelle, et fait comme luire les rayons de sa clarté sus eux, afin de les attirer. Et à l’opposite, endurcissant les reprouvez, desquels l’impieté est irremissible, il foudroyé sus eux pour les faire perir. C’est la vengeance de laquelle I’Apostre menace les apostats, qui sciemment et volontairement se revoltent de la verité de l’Evangile: et en ce faisant se mocquent de Dieu, rejettent sa grace avec ignominie, profanent et foullent aux pieds le sang de Jesus Christ, mesme le crucifient derechef, entant qu’en eux est (Hebr. 10:29, 30). Car l’Apostre en ce passage-là ne veut point jetter en desespoir tous ceux qui ont peché à leur escient: mais veut simplement monstrer que c’est un crime irremissible que de renoncer du tout à la doctrine de l’Evangile: tellement qu’on ne doit trouver estrange, si Dieu le punit en extremité de rigueur, jusques à n’en donner jamais pardon, quand il a esté si vilainement mesprisé. Car il dit qu’il est impossible que ceux qui ont esté une fois illuminez, et ont receu la grace du ciel, ayans esté faits participans du sainct Esprit, et ayans gousté la parolle de Dieu et les vertus de la vie future, s’ils retombent derechef, soyent reduits à penitence, veu que cela est crucifier pour la seconde fois le Fils de Dieu, et l’avoir en moquerie (Hebr. 6:4–6). Item en un autre lieu, Si nous pechons volontairement, dit-il, apres avoir receu la cognoissance de verité, il ne nous reste plus de sacrifice, mais une horrible attente du jugement (Hebr. 10:26). Ce sont les passages, par la mauvaise intelligence desquels, les Novatiens ont autrefois troublé l’Eglise. Et pource qu’ils sont durs de premiere apparence, aucuns bons personnages ont estimé que ceste Epistre estoit supposée, laquelle neant-moins de vray monstre par tout un esprit Apostolique. Or pource que nous n’avons dispute sinon avec ceux qui la reçoyvent, il est aisé de monstrer combien ces sentences ne font rien pour conformer leur erreur. Premierement il est necessaire que l’Apostre consente avec son Maistre, lequel certifie que tout peché et blaspheme sera remis, exepté le peché contre le sainct Esprit, qui n’est remis n’en ce monde n’en l’autre (Matth. 12:31; Marc 3:28; Luc 12:10). Il est certain que l’Apostre s’est contenté de ceste exception, si nous ne le voulons faire adversaire de la grace de Christ. Dont il s’ensuit que ce qu’il dit n’est pas d’un peché ou d’autre en particulier, où il n’y ait nulle mercy: mais seulement d’un qui procede d’une fureur desesperée et ne se peut excuser sous ombre d’infirmité, quand il appert que l’homme qui se desborde ainsi, est possedé du diable.

21. That repentance is a peculiar gift of God, must, I think, be so evident from the doctrine just stated, as to preclude the necessity of a long discourse to prove it. Therefore the Church praises and admires the goodness of God, that he “hath granted to the Gentiles repentance unto life;”¹⁶⁶⁹ and Paul, when he enjoins Timothy to be patient and gentle towards unbelievers, says, “If God, peradventure, will give them repentance, that they may recover themselves out of the snare of the devil.”¹⁶⁷⁰ God affirms, indeed, that he wills the conversion of all men, and directs his exhortations promiscuously to all; but the efficacy of these exhortations depends on the Spirit of regeneration. For it were more easy to make ourselves men, than by our own power to endue ourselves with a more excellent nature. Therefore, in the whole course of regeneration, we are justly styled God's “workmanship, created unto good works, which God hath before ordained that we should walk in them.”¹⁶⁷¹ Whomsoever God chooses to rescue from destruction, them he vivifies by the Spirit of regeneration: not that repentance is properly the cause of salvation, but because, as we have already seen, it is inseparable from faith and the mercy of God; since, according to the testimony of Isaiah, “the Redeemer shall come to Zion, and unto them that turn from transgression in Jacob.”¹⁶⁷² It remains an unshaken truth, that wherever the fear of God prevails in the heart, the Spirit has operated to the salvation of that individual. Therefore, in Isaiah, where believers are bewailing and deploring their being deserted by God, they mention this as a sign of reprobation, that their hearts are hardened by him.¹⁶⁷³ The apostle also, 555 intending to exclude apostates from all hope of salvation, asserts, as a reason, that “it is impossible to renew them again unto repentance;”¹⁶⁷⁴ because God, in the renewal of those whom he will not suffer to perish, discovers an evidence of his paternal favour, and attracts them to himself with the radiance of his serene and joyful countenance; whilst, on the contrary, he displays his wrath in hardening the reprobate, whose impiety is never to be forgiven.¹⁶⁷⁵ This kind of vengeance the apostle denounces against wilful apostates, who, when they depart from the faith of the gospel, deride God, contumeliously reject his grace, profane and trample on the blood of Christ, and do all in their power to crucify him again. For he does not, as is pretended by some preposterously severe persons, preclude all voluntary sinners from a hope of pardon. His design is to show that apostasy is unworthy of every excuse, and therefore it is not strange that God punishes such a sacrilegious contempt of himself with inexorable rigour. “For it is impossible (he tells us) for those who were once enlightened, and have tasted of the heavenly gift, and were made partakers of the Holy Ghost, and have tasted the good word of God, and the powers of the world to come, if they shall fall away, to renew them again unto repentance; seeing they crucify to themselves the Son of God afresh, and put him to an open shame.”¹⁶⁷⁶ Again: “If we sin wilfully after that we have received the knowledge of the truth, there remaineth no more sacrifice for sins, but a certain fearful looking-for of judgment.”¹⁶⁷⁷ These are the passages, from a misinterpretation of which the Novatians formerly derived a pretence for their extravagant opinions; and the apparent harshness of which has offended some good men, and induced them to believe that this Epistle is supposititious, though every part of it contains unequivocal evidences of the apostolic spirit. But as we are contending only with those who receive it, it is easy to show that these passages afford not the least countenance to their error. In the first place, the apostle must necessarily be in unison with his Master, who affirms that “all sin and blasphemy shall be forgiven unto men, but the blasphemy against the Holy Ghost, which shall not be forgiven, neither in this world, neither in the world to come.”¹⁶⁷⁸ The apostle, I say, must certainly have been content with this exception, unless we wish to make him an enemy to the grace of Christ. Whence it follows, that pardon is denied to no particular sins, except one, which proceeds from desperate fury, and cannot be attributed to infirmity, but clearly proves a man to be possessed by the devil.

21. Repentance has its origin in the grace of God, as communicated to the elect, whom God is pleased to save from death. The hardening and final impenitence of the reprobate. A passage of an Apostle as to voluntary reprobates, gives no countenance to the Novatians.

Moreover, that repentance is a special gift of God, I trust is too well understood from the above doctrine to require any lengthened discourse. Hence the Church³ extols the goodness of God, and looks on in wonder, saying, “Then has God also to the Gentiles granted repentance unto life,” (Acts 11:18); and Paul enjoining Timothy to 527deal meekly and patiently with unbelievers, says, “If God per adventure will give them repentance to the acknowledging of the truth, and that they may recover themselves out of the snare of the devil,” (2 Tim. 2:25, 26). God indeed declares, that he would have all men to repent, and addresses exhortations in common to all; their efficacy, however, depends on the Spirit of regeneration. It were easier to create us at first, than for us by our own strength to acquire a more excellent nature. Wherefore, in regard to the whole process of regeneration, it is not without cause we are called God’s “workmanship, created in Christ Jesus unto good works, which God has before ordained that we should walk in them,” (Eph. 2:10)¹ Those whom God is pleased to rescue from death, he quickens by the Spirit of regeneration; not that repentance is properly the cause of salvation, but because, as already seen, it is inseparable from the faith and mercy of God; for, as Isaiah declares, “The Redeemer shall come to Zion, and unto them that turn from transgression in Jacob.” This, indeed, is a standing truth, that wherever the fear of God is in vigor, the Spirit has been carrying on his saving work. Hence, in Isaiah,while believers complain and lament that they have been forsaken of God, they set down the supernatural hardening of the heart as a sign of reprobation. The Apostle, also, intending to exclude apostates from the hope of salvation, states, as the reason, that it is impossible to renew them to repentance (Heb. 6:6); that is, God by renewing those whom he wills not to perish, gives them a sign of paternal favor, and in a manner attracts them to himself, by the beams of a calm and reconciled countenance; on the other hand, by hardening the reprobate, whose impiety is not to be forgiven, he thunders against them. This kind of vengeance the Apostle denounces against voluntary apostates (Heb. 10:29), who, in falling away from the faith of the gospel, mock God, insultingly reject his favor, profane and trample under foot the blood of Christ, nay, as far as in them lies, crucify him afresh. Still, he does not, as some austere persons preposterously insist, leave no hope of pardon to voluntary sins, but shows that apostasy being altogether without excuse, it is not strange that God is inexorably rigorous in punishing sacrilegious contempt thus shown to himself. For, in the same Epistle, he says, that “it is impossible for those who were once enlightened, and have tasted of the heavenly gift, and were made partakers of the Holy Ghost, and have tasted the good word of God, and the powers of the world to come, if they shall fall away to renew them again to repentance, seeing they crucify the Son of God afresh, and put him to an open shame,” (Heb. 7:4-6). And in another passage, “If we sin willingly, after that we have received the knowledge of the truth, there remaineth no more sacrifice for sins, but a certain fearful looking for of judgment,” &c. (Heb. 11:25, 26). 528There are other passages, from a misinterpretation of which the Novatians of old extracted materials for their heresy; so much so, that some good men taking offense at their harshness, have deemed the Epistle altogether spurious, though it truly savors in every part of it of the apostolic spirit. But as our dispute is only with those who receive the Epistle, it is easy to show that those passages give no support to their error. First, the Apostle must of necessity agree with his Master, who declares, that “all manner of sin and blasphemy shall be forgiven unto men, but the blasphemy against the Holy Ghost shall not be forgiven unto men,” “neither in this world, neither in the world to come,” (Mt. 12:31; Luke 12:10). We must hold that this was the only exception which the Apostle recognized, unless we would set him in opposition to the grace of God. Hence it follows, that to no sin is pardon denied save to one, which proceeding from desperate fury cannot be ascribed to infirmity, and plainly shows that the man guilty of it is possessed by the devil.

21. Dat verder de boetvaardigheid een bijzondere gave Gods is, blijkt uit de bovenstaande leer zo duidelijk, dat het niet nodig is daarover opnieuw breedvoerig te spreken. Daarom prijst en bewondert de kerk Gods weldaad, dat Hij de heidenen boetvaardigheid gegeven heeft tot zaligheid (Hand. 11:18) en wanneer Paulus Timotheus beveelt lijdzaam en zachtmoedig te zijn jegens de ongelovigen, zegt hij: "of God hun bekering gave, waardoor zij ontwaken mochten uit de strikken des duivels" (2 Tim. 2:25,26) God verzekert wel, dat Hij de bekering wil van allen, en Hij bestemt de vermaningen voor allen gemeenschappelijk; maar toch hangt de uitwerking aan de Geest der wedergeboorte. Want het zou gemakkelijker zijn, dat wij mensen scheppen, dan dat we door eigen kracht een voortreffelijker natuur aandoen. Daarom worden wij door de ganse loop der wedergeboorte niet ten onrechte genoemd Gods maaksel, geschapen tot goede werken, welke Hij voorbereid heeft, opdat wij daarin zouden wandelen (Ef. 2:10) Allen, die God wil ontrukken aan het verderf, maakt Hij levend door de Geest der wedergeboorte: niet omdat de boetvaardigheid eigenlijk de oorzaak der zaligheid is, maar omdat ze gelijk gezien is, niet gescheiden kan worden van het geloof en de barmhartigheid Gods; want, gelijk Jesaja (Jes. 59:20) getuigt, de Verlosser komt tot Sion en tot hen, die in Jakob teruggekeerd zijn van hun ongerechtigheid. Dit staat vast, dat overal, waar Gods vrees krachtig is, de Geest gewerkt heeft tot zaligheid des mensen. Daarom stellen de gelovigen bij Jesaja, wanneer ze klagen en jammeren, dat ze door God verlaten zijn, dit als een teken van hun verwerping, dat hun harten van Godswege verhard zijn (Jes. 63:17) Ook de apostel (Heb. 6:6) geeft, wanneer hij de afvalligen van de hoop op zaligheid wil uitsluiten, daarvan deze reden, dat het onmogelijk is, dat zij vernieuwd worden tot boetvaardigheid, namelijk omdat God, door hen te vernieuwen, die Hij niet wil laten verloren gaan, een teken geeft van zijn Vaderlijke gunst en hen als door de stralen van zijn vriendelijk en blij gelaat tot zich trekt; aan de andere kant met verharding bliksemt tegen de verworpenen, wier goddeloosheid onvergefelijk is. En deze soort van wraak verkondigt de apostel (Heb. 10:29) degenen, die vrijwillig afvallen, die wanneer zij van het geloof des evangelies afwijken, God bespotten, zijn genade beledigend versmaden, het bloed van Christus ontheiligen en vertreden, ja zelfs, voorzoveel in hen is, Hem wederom kruisigen. Immers hij snijdt niet voor alle vrijwillig bedreven zonden de hoop op vergeving af, zoals verkeerdelijk sommige stuurse mensen willen, maar hij leert, dat de afval elke verontschuldiging onwaardig is, zodat het niet te verwonderen is, dat God met onverbiddelijke strengheid een zo heiligschennende verachting van Hemzelf wreekt. Want hij leert, dat het onmogelijk is (Heb. 6:4) dat zij, die eenmaal verlicht geweest zijn, de hemelse gave gesmaakt hebben, des Heiligen Geestes deelachtig geweest zijn, en gesmaakt hebben het goede Woord Gods en de krachten der toekomende eeuw, wanneer ze afvallig worden, weer vernieuwd worden tot boetvaardigheid, daar ze opnieuw de Zoon Gods kruisigen en ten spot stellen. Evenzo zegt hij elders (Heb. 10:26) zo wij willens zondigen, nadat wij de kennis der waarheid ontvangen hebben, zo blijft er geen slachtoffer meer over voor de zonden, maar een schrikkelijke verwachting des oordeels" enz. Ook deze behoren tot de plaatsen, waaruit de Novatianen, doordat ze die slecht begrepen, stof geput hebben tot dwaze redenering; en sommige goede mannen, aanstoot nemend aan de hardheid van deze plaatsen, hebben geloofd, dat deze brief onecht was, terwijl hij toch in alle opzichten in waarheid de apostolische geest ademt. Maar aangezien wij slechts strijden met hen, die die brief aanvaarden, is het gemakkelijk aan te tonen, dat die uitspraken hun dwaling in het geheel geen steun bieden. In de eerste plaats is het noodzakelijk, dat de apostel met zijn Meester overeenstemt, die verzekert, dat alle zonde en lastering vergeven zal worden, uitgenomen de zonde tegen de Heilige Geest, die noch in deze tijd, noch in de toekomende vergeven wordt. Het is zeker, zeg ik, dat de apostel met deze uitzondering tevreden geweest is, tenzij wij hem willen maken tot een tegenstander van Christus' genade. En daaruit is op te maken, dat aan geen bijzondere zonden vergeving ontzegd wordt, behalve aan één, die, voortgekomen uit een hopeloze razernij, niet aan zwakheid kan worden toegeschreven en openlijk toont, dat zulk een mens door de duivel bezeten is.

21. Die Buße als verpflichtende Gabe Gottes

Daß ferner die Buße ein einzigartiges Geschenk Gottes ist, das ist nach meiner Meinung aus der bisherigen Darlegung so deutlich geworden, daß eine längere Erörterung nicht erneut vonnöten ist. Deshalb lobt und bewundert die Kirche Gottes Gnadengabe, daß er „auch den Heiden Buße gegeben” hat zum Heil (Apg. 11,18). Und Paulus befiehlt dem Timotheus Geduld und Sanftmut gegenüber den Ungläubigen und sagt: „Ob ihnen Gott dermaleinst Buße gebe ... und sie wieder nüchtern würden aus des Teufels Strick ...“ (2. Tim. 2,25f.). Gewiß stellt Gott fest, daß er die Bekehrung aller Menschen will, und er läßt seine Ermahnungen unterschiedslos an alle ergehen; daß sie aber zur Wirkung kommen, das hängt von dem Geiste der Wiedergeburt ab. Es wäre uns ja auch leichter, einen Menschen zu erschaffen, als aus eigenen Kräften eine bessere Natur anzunehmen. Deshalb heißen 393 wir auch mit vollem Recht hinsichtlich des ganzen Geschehens der Wiedergeburt „Gottes Werk, geschaffen ... zu guten Werken, zu welchen er uns zuvor bereitet hat, daß wir darin wandeln sollen“ (Eph. 2,10). Wen Gott aus dem Verderben herausreißen will, den macht er durch den Geist der Wiedergeburt lebendig. Das bedeutet nicht, daß etwa die Buße im eigentlichen Sinne die Ursache unseres Heils wäre; nein, es kommt daher, daß sie, wie wir bereits gesehen haben, vom Glauben und von der Barmherzigkeit Gottes nicht zu trennen ist; so bezeugt es ja auch Jesaja: „... Zion wird ein Erlöser kommen und denen, die sich bekehren von den Sünden in Jakob ...“ (Jes. 59,20).

Es steht freilich fest: Überall, wo die Furcht Gottes im Schwange geht, da ist der Heilige Geist zum Heil des Menschen wirksam gewesen. Deshalb fassen es bei Jesaja auch die Gläubigen, die darüber klagen und jammern, daß Gott sie verlassen habe, als Zeichen ihrer Verwerfung auf, daß Gott ihr Herz habe verstocken lassen (Jes. 63,17). Und auch der Apostel, der die Abtrünnigen von der Hoffnung auf das Heil ausschließen will, fügt als Grund noch hinzu: „Es ist unmöglich“, sie „wiederum zu erneuern zur Buße“ (Hebr. 6,4.6). Wenn nämlich Gott die Menschen erneuert, die er nicht verlorengehen lassen will, so gibt er damit ein Zeichen seiner väterlichen Gunst und zieht sie gewissermaßen mit den Strahlen seines hellen und freundlichen Angesichts zu sich; auf der anderen Seite aber trifft er die Verworfenen, deren gottloses Wesen unvergebbar ist, mit dem Wetterstrahl der Verstockung.

Diese Art der Vergeltung kündigt der Apostel denen an, die mutwillig abfallen, die vom Glauben an das Evangelium weichen und auf diese Weise mit Gott ihr Spiel treiben, seine Gnade verächtlich von sich stoßen und Christi Blut für unrein achten und mit Füßen treten, (Hebr. 10,26-31) ja, soviel an ihnen ist, „den Sohn Gottes wiederum kreuzigen“ (Hebr. 6,6). Damit schneidet er nicht allen mutwilligen Sünden die Hoffnung auf Vergebung ab, wie einige Leute das meinen, die in verkehrter Weise hart sind. Nein, er lehrt, daß der Abfall keinerlei Entschuldigung verdient und daß es deshalb nicht verwunderlich ist, daß Gott mit unerbittlicher Strenge solche lästerliche Verachtung seiner Majestät rächt. Er sagt: „Es ist unmöglich, die, so einmal erleuchtet sind und geschmeckt haben die himmlische Gabe und teilhaftig geworden sind des Heiligen Geistes und geschmeckt haben das gütige Wort Gottes und die Kräfte der zukünftigen Welt, - wo sie abfallen, wiederum zu erneuern zur Buße, als die ... den Sohn Gottes wiederum kreuzigen und für Spott halten“ (Hebr. 6,4-6). Ebenso sagt er an anderer Stelle: „Denn so wir mutwillig sündigen, nachdem wir die Erkenntnis der Wahrheit empfangen haben, haben wir fürder kein anderes Opfer mehr für die Sünden, sondern ein schreckliches Warten des Gerichts ...“ (Hebr. 10,26ff.).

Dies sind auch die Stellen, aus deren falschem Verständnis heraus vorzeiten die Novatianer zu ihrem Unsinn gekommen sind. Auf der anderen Seite gab es fromme Männer, die sich an der Härte dieser Aussagen stießen und die von da aus zu der Ansicht gelangt sind, der Hebräerbrief sei unecht - obwohl er doch in jeder Hinsicht den apostolischen Geist wirklich verspüren läßt. Wir haben aber hier nur mit solchen Leuten zu streiten, die diesen Brief anerkennen; da ist es nun aber leicht zu zeigen, wie rein gar nichts die angegebenen Sprüche zur Unterstützung ihres Irrtums beitragen. Zunächst muß doch der Apostel notwendig mit seinem Meister einig gehen; und dieser versichert, daß jede Sünde und Lästerung vergeben werden wird, außer der Sünde wider den Heiligen Geist, die weder in dieser Welt, noch in der zukünftigen vergeben wird (Matth. 12,31f.; Mark. 3,28f.; Luk. 12,10). Mit dieser einzigen Ausnahme hat sich auch der Apostel ganz sicher begnügt - es sei denn, daß wir ihn zum Widersacher der Gnade Christi machen wollten! Daraus aber ergibt sich, daß keiner einzelnen Sünde die Vergebung versagt wird, mit Ausnahme der einzigen, die aus hoffnungsloser Raserei herkommt und nicht der Schwachheit zugeschrieben 394 werden kann und die es ganz deutlich offenbart, daß der betreffende Mensch vom Teufel besessen ist.

21. “God het die heidene tot inkeer gebring om aan hulle die lewe te gee" (Hand. 11:18)

Dat berou verder ’n besondere gawe van God is, is na my mening uit die voorgaande leer so duidelik dat dit onnodig is om weer ’n lang bespreking daaroor te voer. Die kerk loof en bewonder die weldaad van God dat Hy aan heidene berou tot hulle saligheid gegee het.¹⁵⁶ Wanneer Paulus Timoteus beveel om geduldig en verdraagsaam teenoor die ongelowiges te wees, sê hy: “As God aan hulle berou gee om hulle te bekeer van die strikke van die duiwel”.¹⁵⁷ God verklaar¹⁵⁸ dat dit sy wil is dat almal hulle moet bekeer, en Hy rig sy teregwysings oor die algemeen tot alle mense. Tog hang die werking daarvan af van die Gees van wedergeboorte. Dit sou tewens vir ons makliker gewees het om mense te maak as wat dit is om op eie stoom ’n uitnemender natuur aan te neem. Ons word daarom nie sonder rede in die hele verloop van ons wedergeboorte ’n beeld van God genoem wat geskep is tot goeie werke wat Hy voorberei het sodat ons daarin kan wandel nie.¹⁵⁹ Almal wat God van die dood wil verlos, maak Hy lewend deur die Gees van die wedergeboorte.¹⁶⁰ Hy doen dit nie omdat berou eintlik die oorsaak van ons saligheid is nie maar, soos ons reeds gesien het, omdat berou nie van geloof en die barmhartigheid van God geskei kan word nie. Want volgens Jesaja se getuienis het die Verlosser vir Sion gekom en vir die wat hulle in Jakob van hulle ongeregtigheid weggekeer het.¹⁶¹

Dit staan wel vas dat die Gees oral waar die vrees van God gedy, tot saligheid van die mens gewerk het. Wanneer die gelowiges dus in Jesaja 797 daaroor kla en kerm dat hulle deur God verlaat is, stel hulle as aanduiding van hulle verwerping dat hulle harte van Godsweë verhard is.¹⁶² Ook wanneer die apostel afvalliges van die hoop op saligheid wil uitsluit, voer hy as rede aan dat dit onmoontlik is dat hulle tot berou vernuwe kan word.¹⁶³ Wanneer God naamlik die mense wat Hy nie verlore wil laat gaan nie, vernuwe, gee Hy immers ’n aanduiding van sy vaderlike guns en met die strale van sy kalm en blymoedige gelaat trek Hy hulle in ’n sekere sin na Hom toe. Aan die ander kant donder Hy hard teen verworpenes wie se goddeloosheid onvergeeflik is. Dit is die soort wraak wat die apostel verkondig oor die wat moedswillig afvallig word. Wanneer hulle van die geloof in die evangelie afvallig word, dryf hulle met God die spot; beledigend verwerp hulle sy genade en hulle ontheilig en vertrap Christus se bloed onder hulle voete.¹⁶⁴ Ja, sover dit binne hulle vermoë is, probeer hulle Hom weer kruisig. Want Hy neem nie die hoop op genade van alle moedswillige sondes weg soos sommige heethoofde verkeerdelik dink nie¹⁶⁵ maar Hy leer dat afvalligheid geen verskoning hoegenaamd verdien nie sodat dit glad nie snaaks is dat God Hom met onverbiddelike strengheid op so ’n onheilige minagting van Hom wreek nie. Hy leer immers dat dit onmoontlik is om mense wat een maal verlig geword het en die hemelse gawe gesmaak het, die wat die Heilige Gees deelagtig geword en die goeie Woord van God en die kragte van die toekoms gesmaak het, as hulle struikel, weer tot berou te hernuwe omdat hulle die Seun van God van nuuts af kruisig en openlik met Hom die spot dryf.¹⁶⁶ Net so sê hy iewers: “As ons opsetlik sondig nadat ons die kennis van die waarheid ontvang het, bly daar geen offer vir die sondes meer oor nie maar ’n verskriklike verwagting van oordeel”,¹⁶⁷ ensovoorts.

Dit is ook hierdie verwysings wat die Novatiani eertyds verkeerd verstaan het en waaruit hulle die stof geput het om van hulle verstand af te raak.¹⁶⁸ Party goeie mense het oor hulle weerbarstigheid aanstoot geneem en geglo dat hierdie brief (aan die Hebreërs) ’n vervalsing 798 was¹⁶⁹ ten spyte daarvan dat dit in alle opsigte tog die gees van die apostels adem. Omdat ons egter slegs met mense wat die brief aanvaar, in ’n stryd gewikkel is, is dit maklik om te bewys dat die opvatting hulle dwaling nie help nie. Ten eerste moet die apostel noodwendig met sy Meester ooreenstem, omdat Hy verklaar dat al ons sonde en laster vergewe sal word met uitsondering van die sonde teen die Heilige Gees, wat nie in hierdie nog in die toekomstige wêreld vergewe sal word nie.¹⁷⁰ Nou verklaar ek dat die apostel vir seker met hierdie uitsondering tevrede was, tensy ons van hom ’n teenstander van Christus se genade wil maak. Hieruit kan ons aflei dat daar nie ’n besondere sonde is wat nie vergewe kan word nie met uitsondering alleen van die een sonde wat uit wanhopige raserny spruit en nie aan swakheid toegeskryf kan word nie. Dit lewer openlik bewys dat so ’n mens van die duiwel besete is.

21. Полагаю, из сказанного выше вполне ясно, что покаяние - это совершенный и особенный Божий дар; поэтому нет необходимости в дальнейших рассуждениях на эту тему.

Известно, что в апостольские времена первоначальная Церковь прославляла Бога за дарование язычникам покаяния ко спасению (Деян 11:18). Так, св. Павел, увещевая Тимофея быть терпеливым и кротким по отношению к неверующим, добавляет: «не даст ли им Бог покаяния к познанию истины, чтобы они освободились от сети дьявола, который уловил их в свою волю» (2 Тим 2:25-26). В Писании Бог несчётное число раз провозглашает и подтверждает, что Он хочет обращения всех и всем даёт учение об исправлении жизни. Однако действенность этого учения зависит от Духа возрождения. Легче сотворить нас, людей, нежели сделать так, чтобы мы обновились в более совершенную природу своими собственными силами и усердием. Поэтому не без оснований мы названы Божьим творением, созданными «на добрые дела, которые Бог предназначил нам исполнять» (Еф 2:10). И это не на один день, а на всё время нашего призвания. Тех, кого Бог желает вызволить из-под осуждения, Он животворит и обновляет Своим Духом, чтобы преобразить их по Своему подобию: не потому, что покаяние - причина спасения, а потому, что оно, как мы уже показали, неотделимо от веры и Божьего милосердия. Ибо, как свидетельствует Исаия, «придёт Искупитель Сиона и сынов Иакова, обратившихся от нечестия» (Ис 59:20).

Как бы то ни было, для нас должно стать совершенно очевидным, что страх Божий никогда не овладеет нашими сердцами, если для этого не потрудится Св. Дух, дабы привести нас к спасению. Посему верующие, плача и жалуясь устами Исаии на оставленность Богом, говорят как о знаке её о том, что Он попустил ожесточиться их сердцу (Ис 63:17).

Апостол, намереваясь лишить надежды на спасение отступников, которые совершенно отреклись от Бога, обосновывает это невозможностью опять обновлять их покаянием (Евр 6:6). Ибо Бог, обновляя тех, кого Он не хочет оставить погибать, подаёт им знак Своей отеческой благосклонности и словно изливает на них лучи Своего света, дабы привлечь их к Себе. Напротив, отверженных, чьё нечестие непростительно, Он, ожесточая, оставляет на погибель.

Этим мщением Апостол угрожает отступникам, которые сознательно и по собственной воле восстают против истины Евангелия и, насмехаясь над Богом, гнусно отвергают Его дар и попирают ногами кровь Иисуса Христа (Евр 10:29). Здесь он отнюдь не желает повергнуть в отчаяние всех сознательно согрешивших, а хочет показать, что совершенно отвергать евангельское учение - преступление, настолько непростительное, что не следует удивляться, если Бог карает его с крайней суровостью, не прощая никого, кто так мерзостно Его презирает. Ибо сказано, что невозможно вновь приводить к покаянию однажды просвещённых и получивших небесный дар, ставших причастниками Св. Духа, вкусивших слово Божье и силы будущей жизни - и отпадших; это означало бы вновь распинать Сына Божьего и смеяться над Ним (Евр 6:4-6). В том же Послании Апостол говорит: «Если мы, получивши познание истины, произвольно грешим, то не остаётся более жертвы за грехи, но некое страшное ожидание суда» (Евр 10:26-27).

Когда-то эти фрагменты Писания, неверно понятые новатианами, стали причиной волнений в Церкви. Из-за того, что они, на первый взгляд, трудны для понимания, иные умники стали считать это Послание неподлинным, хотя оно вполне соответствует духу поучений апостолов. Но поскольку мы дискутируем лишь с теми, кто признаёт его подлинность, нам легко показать, что эти высказывания не имеют ничего общего с заблуждением новатиан. Прежде всего Апостол не мог не принять утверждения своего Учителя, что простятся всякий грех и всякая хула, кроме греха против Св. Духа, который не простится ни в этой жизни, ни в будущей (Мф 12:31; Лк 12:10). Очевидно, что Апостол принимал это единственное исключение, если только мы не хотим считать его противником благодати Христа. Отсюда следует, что сказанное им относится не к тому или иному частному греху, который бы не заслуживал помилования, а к такому, который проистекает из отчаянной ярости и не может быть прощён как немощь, то есть когда обнаруживается, что наполненный таким грехом человек одержим дьяволом.

22. | Ut tamen hoc^e expediatur, quod sit tam horrendum eiusmodi flagitium quod nullam remissionem habiturum est, quaerere convenit. Quod Augustinus alicubi definit obstinatam ad mortem usque pervicaciam cum veniae diffidentia³, non satis quadrat ipsis Christi verbis, Non remissum iri in hoc seculo. Nam aut hoc frustra dicitur, aut in hac vita committi potest. Si autem vera est Augustini definitio^f, non committitur nisi ad mortem usque perseveret^g. Quod alii dicunt, in Spiritum sanctum^h peccare qui gratiae in fratrem collatae invidet⁴: non video unde sumptum fuerit. Sed veram definitionemⁱ afferamus: 81 quae ubi firmis testimoniis comprobata fuerit, facile per seipsam^a omnes alias evertet. Dico igitur in Spiritum sanctum peccare qui divinae veritati, cuius fulgore sic perstringuntur ut ignorantiam causari nequeant, tamen destinata malitia resistunt, in hoc tantum ut resistant. Christus enim explicaturus quod dixerat, continuo subiungit, Qui dixerit verbum in Filium hominis, remittetur ei: qui autem blasphemaverit contra Spiritum, non remittetur [Matth. 12. e. 31; Marc. 3. d. 29; Luc. 12. b. 10]. Et Matthaeus pro blasphemia in Spiritum, ponit Spiritum blasphemiae¹. Quomodo in Filium quis probrum iacere possit quin simul in Spiritum torqueatur? Nempe qui in veritatem Dei incognitam imprudentes impingunt, qui Christo ignoranter maledicunt, hoc interim animo praediti ut patefactam^b sibi Dei veritatem extinguere nolint, aut quem noverint esse Christum Domini, verbo uno laedere^c: illi in Patrem ac Filium peccant. Sic multi sunt hodie, qui Evangelii doctrinam pessime execrantur: quam si Evangelii esse scirent, toto corde venerari parati essent^d. Quorum autem convicta est conscientia, Dei verbum esse quod repudiant atque impugnant, impugnare^e tamen non desinunt: illi in Spiritum blasphemare dicuntur: quandoquidem adversus illuminationem (quae opus est Spiritus sancti) luctantur. Tales erant ex Iudaeis nonnulli, qui quum resistere Spiritui per Stephanum loquenti non possent, resistere tamen contendebant [Act. 6. c. 10]. Non dubium est quin ex illis multi, Legis zelo^f ad id raperentur: sed fuisse alios apparet qui malitiosa impietate in Deum ipsum furerent, hoc est in doctrinam quam esse a Deo non nesciebant. Tales et ipsi Pharisaei, in quos Dominus invehitur, qui Spiritus sancti virtutem ut disiicerent, Beelzebub nomine infamabant [Matt. 9. d. 34, et 12. b. 24]. Hic ergo est Spiritus blasphemiae, ubi hominis audacia in contumeliam divini nominis data opera prosilit. Quod innuit Paulus, quum docet se misericordiam consequutum, quod ignorans ea per incredulitatem commiserat^g [1. Tim. 1. c. 13], quorum merito indignus alioqui fuisset^h gratia Domini. Si ignorantia cum incredulitate iuncta fecit ut veniam obtineret, hinc sequitur, non esse veniae locum ubi scientia ad incredulitatem accessit. 82

22. Pour mieux expliquer ceci, il convient savoir quelle est ce crime tant abominable, lequel n’aura nulle remission. Ce que sainct Augustin en quelque lieu definit, que c’est un endurcissement et obstination jusques à la mort, avec une deffiance d’obtenir grace, ne convient pas avec ces parolles de Christ, qu’il ne sera point remis en ce siecle. Car ou cela seroit dit en vain ou il se peut commettre en ce monde. Or selon le dire de sainct Augustin, il ne se commet point sinon quand il y a perseverance jusqu’à la mort Ce que les autres disent, qu’avoir envie sur les graces de son prochain, est pecher contre le sainct Esprit: je ne say sur quoy il est fondé. Mais il nous faut amener la vraye definition, laquelle quand elle sera approuvée par bons tesmoignages, elle annichillera facilement les autres. Je dy donc que cestuy-là peche contre le sainct Esprit, lequel estant tellement touché de la lumiere de la verité de Dieu, qu’il ne peut pretendre ignorance, neantmoins resiste de malice deliberée, seulement pour y resister. Car le Seigneur Jesus, voulait expliquer ce qu’il avoit dit, adjouste consequemment, que celuy qui aura dit parolle contre luy, obtiendra pardon: mais celuy qui aura blasphemé contre l’Esprit, n’aura nulle grace. Et sainct Matthieu, au lieu de nommer Blaspheme contre l’Esprit, met Esprit de blaspheme (Matth. 12:31; Marc 3:29; Luc 12:10). Comment se peut-il faire, que quelcun face opprobre au Fils de Dieu, que cela ne redonde sur son sainct Esprit? c’est quand un homme par ignorance contredit à la verité de Dieu qu’il n’a point cogneue, et par ignorance detracte de Christ: ayant cependant neantmoins telle affection, qu’il ne voudroit nullement esteindre la verité de Dieu, quand elle luy seroit revelée: ou dire une seule mauvaise parolle contre celuy qu’il estimeroit estre Christ. Telle maniere de gens pechent contre le Pere et contre le Fils, comme aujourdhuy il y en a beaucoup qui haissent et rejettent la doctrine de l’Evangile, laquelle s’ils pensoyent estre l’Evangile, ils l’auroyent en grand honneur, et l’adoreroyent de tout leur cœur: mais ceux qui sont conveincuz en leurs consciences, que la doctrine qu’ils combatent est de Dieu, et toutesfois ne laissent point d’y resister et tascher de la destruire, iceux blasphement contre l’Esprit, d’autant qu’ils battaillent à l’encontre de la lumiere qui leur estoit presentée par la vertu du sainct Esprit. Il y en avoit de tels entre les Juifs: lesquels, combien qu’ils ne peussent resister à l’Esprit parlant par la bouche de sainct Estienne, neantmoins s’efforçoyent d’y resister (Act. 6:10). Il n’y a point de doute qu’aucuns ne fussent meuz par zele inconsideré de la Loy: mais il appert qu’il y en a eu d’autres, qui de certaine malice et impieté enrageoyent contre Dieu: c’est à dire contre la doctrine, laquelle ils ne pouvoyent ignorer estre procedée de Dieu. Tels estoyent les Pharisiens, lesquels Jesus Christ redargue: qui pour renverser la vertu du sainct Esprit, la diffamoyent comme si elle eust esté de Beelzebub (Matth. 9:34; 12:24). Voila donc que c’est Esprit de blaspheme: assavoir l’audace de l’homme, de propos deliberé, tasche à aneantir la gloire de Dieu. Ce que sainct Paul signifie, quand il dit qu’il a obtenu misericorde, entant que par mesgard et ignorance il avoit esté incredule (1 Tim. 1:13). Sil’ignorance conjointe avec incredulité a fait qu’il obtint pardon, il s’ensuit qu’il n’y a nulle mercy, quand l’incredulité vient de science et malice deliberée.

22. 556 But, for the further elucidation of this subject, it is necessary to inquire into the nature of that dreadful crime which will obtain no forgiveness. Augustine somewhere defines it to be an obstinate perverseness, attended with a despair of pardon, and continued till death; but this is not consistent with the language of Christ, that “it shall not be forgiven in this world.” For either this is a vain assertion, or the sin may be committed in this life. But if the definition of Augustine be right, it is never committed unless it continue till death. Others say, that a man sins against the Holy Ghost, who envies the grace bestowed on his brother. I know no foundation for this notion. But we will adduce the true definition; which when it shall have been proved by strong testimonies, will of itself easily overturn all others. I say, then, that the sin against the Holy Ghost is committed by those who, though they are so overpowered with the splendour of Divine truth that they cannot pretend ignorance, nevertheless resist it with determined malice, merely for the sake of resisting it. For Christ, in explanation of what he had asserted, immediately subjoins, “Whosoever speaketh a word against the Son of man, it shall be forgiven him; but whosoever speaketh against the Holy Ghost, it shall not be forgiven him.”¹⁶⁷⁹ And Matthew, instead of “blasphemy against the Spirit,” says, “blasphemy of the Spirit.”¹⁶⁸⁰ How can any one cast a reproach on the Son, that is not also directed against the Spirit? Those who unadvisedly offend against the truth of God, which they know not, and who ignorantly revile Christ, but at the same time have such a disposition that they would not extinguish the Divine truth if revealed to them, or utter one injurious word against him whom they knew to be the Lord's Christ,—they sin against the Father and the Son. Thus there are many, in the present day, who most inveterately execrate the doctrines of the gospel, which if they knew to be the evangelical doctrine, they would be ready to venerate with their whole heart. But those who are convinced in their conscience, that it is the word of God which they reject and oppose, and yet continue their opposition,—they are said to blaspheme against the Spirit, because they strive against the illumination which is the work of the Holy Spirit. Such were some among the Jews, who, when they were not able to resist the Spirit¹⁶⁸¹ that spake by Stephen, yet obstinately strove to resist. Many of them were undoubtedly urged to this conduct by a zeal for the law; but it appears that there were others, who were infuriated by a malignant impiety against 557 God himself, that is, against the doctrine which they knew to be from God. Such also were the Pharisees, whom the Lord rebuked; who, in order to counteract the influence of the Holy Spirit, slanderously ascribed it to the power of Beelzebub.¹⁶⁸² This, then, is “blasphemy of the Spirit,” where the presumption of man deliberately strives to annihilate the glory of God. This is implied in the observation of Paul, that he “obtained mercy, because” he had “ignorantly in unbelief” committed those crimes, the demerits of which would otherwise have excluded him from the grace of the Lord.¹⁶⁸³ If the union of ignorance and unbelief was the reason of his obtaining pardon, it follows that there is no room for pardon where unbelief has been attended with knowledge.

22. Of the sin against the Holy Ghost. The true definition of this sin as proved and explained by Scripture. Who they are that sin against the Holy Spirit. Examples:—1. The Jews resisting Stephen. 2. The Pharisees. Definition confirmed by the example of Paul.

Here, however, it is proper to consider what the dreadful iniquity is which is not to be pardoned. The definition which Augustine somewhere gives¹ —viz. that it is obstinate perverseness, with distrust of pardon, continued till death,—scarcely agrees with the words of Christ, that it shall not be forgiven in this world. For either this is said in vain, or it may be committed in this world. But if Augustine’s definition is correct, the sin is not committed unless persisted in till death. Others say, that the sin against the Holy Spirit consists in envying the grace conferred upon a brother; but I know not on what it is founded.Here, however, let us give the true definition, which, when once it is established by sound evidence, will easily of itself overturn all the others. I say therefore that he sins against the Holy Spirit who, while so constrained by the power of divine truth that he cannot plead ignorance, yet deliberately resists, and that merely for the sake of resisting. For Christ, in explanation of what he had said, immediately adds, “Whosoever speaketh a word against the Son of man, it shall be forgiven him; but whosoever speaketh against the holy Ghost, it shall not be forgiven him,” (Mt. 12:31). And Matthew uses the term spirit of blasphemy² for blasphemy against the Spirit. How can any one insult the Son, without at the same time attacking the Spirit? In this way. Those who in ignorance assail the unknown truth of God, and yet are so disposed that they would be unwilling to extinguish the truth of God when manifested to them, or utter one word against him whom they knew to be the Lord’s Anointed, sin against the Father and the Son. Thus there are many in the present day who have the greatest abhorrence to the doctrine of the Gospel, and yet, if they knew it to be the doctrine of the Gospel, would be prepared to venerate it with their 529whole heart. But those who are convinced in conscience that what they repudiate and impugn is the word of God, and yet cease not to impugn it, are said to blaspheme against the Spirit, inasmuch as they struggle against the illumination which is the work of the Spirit. Such were some of the Jews, who, when they could not resist the Spirit speaking by Stephen, yet were bent on resisting (Acts 6:10). There can be no doubt that many of them were carried away by zeal for the law; but it appears that there were others who maliciously and impiously raged against God himself, that is, against the doctrine which they knew to be of God. Such, too, were the Pharisees, on whom our Lord denounced woe. To depreciate the power of the Holy Spirit, they defamed him by the name of Beelzebub (Mt. 9:3, 4; 12:24). The spirit of blasphemy, therefore, is, when a man audaciously, and of set purpose, rushes forth to insult his divine name. This Paul intimates when he says, “but I obtained mercy, because I did it ignorantly in unbelief;” otherwise he had deservedly been held unworthy of the grace of God.¹ If ignorance joined with unbelief made him obtain pardon, it follows, that there is no room for pardon when knowledge is added to unbelief.

22. Om dit echter te verklaren, is het passend te onderzoeken, wat dat voor een verschrikkelijke zonde is, die geen vergeving zal ontvangen. De bepaling, die Augustinus ergens geeft, dat ze is een halsstarrige hardnekkigheid tot de dood toe, gepaard met wantrouwen van vergeving, komt niet voldoende overeen met de woorden van Christus, dat ze niet vergeven zal worden in deze tijd. Want of dit wordt tevergeefs gezegd, of de zonde kan in dit leven begaan worden. Wanneer echter Augustinus' bepaling juist is, wordt ze niet bedreven, tenzij ze voortduurt tot de dood. Ik zie ook niet, vanwaar gehaald is, wat anderen zeggen, dat tegen de Heilige Geest zondigt hij, die afgunstig is op de genade zijn broeder geschonken. Maar laat ons de juiste verklaring aanvoeren, die, wanneer ze met vaste getuigenissen bewezen zal zijn, gemakkelijk door zichzelve alle andere zal omverwerpen. Ik zeg dus, dat zij tegen de Heilige Geest zondigen, die de Goddelijke waarheid, door wier glans zij zo getroffen worden, dat ze geen onwetendheid kunnen voorwenden, toch in hardnekkige boosheid weerstaan alleen met het doel om haar te weerstaan. Want wanneer Christus zal uitleggen, wat Hij gezegd had, voegt Hij terstond toe: "Zo wie enig woord gesproken zal hebben tegen de Zoon des mensen, het zal hem vergeven worden; maar zo wie gelasterd zal hebben tegen de Heilige Geest, het zal hem niet vergeven worden" (Matt. 12:31; Marc.3:28; Luc.12:10) En Matthéüs zet voor lastering tegen de Geest, de geest der lastering. Hoe zou iemand tegen de Zoon smaad kunnen spreken, zonder tegelijkertijd zich tegen de Geest te wenden? Namelijk zij, die zich stoten aan de waarheid Gods, die hun onbekend is, die in onwetendheid Christus vloeken, maar intussen zo gezind zijn, dat ze de waarheid Gods, wanneer die hun geopenbaard was, niet zouden willen uitblussen, of niet met één woord zouden willen kwetsen Hem, die ze zouden hebben leren kennen als de Christus des Heren: zulke mensen zondigen tegen de Vader en de Zoon. Zo zijn er tegenwoordig velen, die de leer van het evangelie op zeer slechte wijze vervloeken, maar die, wanneer ze wisten, dat het de leer des evangelies was, bereid zouden zijn haar met hun ganse hart te vereren. Maar zij, die in hun geweten overtuigd zijn, dat het Gods Woord is, dat ze versmaden en bestrijden, maar die toch niet ophouden het te bestrijden, die zijn het, van wie gezegd wordt, dat ze tegen de Geest lasteren, aangezien zij strijden tegen de verlichting, die het werk is van de Heilige Geest. Zulken waren sommigen uit de Joden, die, toen zij de Geest, die door Stefanus sprak, niet konden weerstaan, toch er naar streefden Hem te weerstaan (Hand. 6:10) Het is niet twijfelachtig, dat velen van hen door ijver voor de wet daartoe gedreven werden; maar het blijkt, dat er anderen geweest zijn, die door kwaadwillige goddeloosheid tegen God zelf woedden, dat is tegen de leer, van welke zij zeer goed wisten, dat ze van God was. Zulken waren ook de Farizeën zelf, welke de Here bestraft, die, om de kracht des Heiligen Geestes te verstrooien, Hem met de naam Beëlzebub in kwaad gerucht brachten (Matt. 9:34; 12:24) Dit is dus de geest der lastering, wanneer des mensen vermetelheid opzettelijk te voorschijn komt tot het smaden van Gods naam. En dat bedoelt Paulus (1 Tim. 1:13) wanneer hij leert, dat hij barmhartigheid verkregen heeft, omdat hij in onwetendheid door ongeloof daden bedreven had, ter oorzake waarvan hij anders de genade des Heren onwaardig geweest zou zijn. Indien onwetendheid verbonden met ongeloof gemaakt heeft, dat hij vergiffenis kreeg, volgt hieruit, dat er geen plaats is voor vergissing, wanneer bij ongeloof kennis gekomen is.

22. Unvergebbare Sünde

Um dies aber näher zu entfalten, müssen wir fragen, was denn jener furchtbare Frevel sei, der keine Vergebung finden soll.

Augustin versteht darunter gelegentlich den verbohrten Starrsinn, den ein Mensch bis zu seinem Tode beibehält, und zugleich den gänzlichen Mangel des Vertrauens auf die Vergebung. Aber diese Ansicht paßt nicht genug zu den Worten Christi. Christus sagt, es würde diese Sünde „in dieser Welt“ nicht vergeben werden. Wenn das nicht ohne Sinn sein soll, so muß diese Sünde in diesem Leben begangen werden können. Stimmt dagegen die Ansicht des Augustin, so kann diese Sünde nur ganz getan werden, wenn der Mensch in ihr bis zu seinem Tode verharrt. Andere sagen, die Sünde wider den Heiligen Geist bestehe darin, daß man einen Bruder um die ihm widerfahrene Gnade beneide; aber ich vermag nicht einzusehen, woher man diese Anschauung haben will.

Ich will aber eine rechte Deutung hierhersetzen; habe ich diese mit zuverlässigen Schriftzeugnissen begründet, so erledigen sich die anderen alle von selbst. Ich verstehe es also folgendermaßen: Wider den Heiligen Geist sündigt der, der von dem Glanz der göttlichen Wahrheit dermaßen getroffen ist, daß er sich nicht mehr mit Unwissenheit entschuldigen kann - und der dann doch dieser Wahrheit in absichtlicher Bosheit sich widersetzt, und zwar einzig und allein, um ihr Widerstand zu leisten. Christus will ja selbst erläutern, was er gesagt hat, und setzt deshalb gleich hinzu: „Wer etwas redet wider des Menschen Sohn, dem wird es vergeben; aber wer etwas redet wider den Heiligen Geist, dem wird’s nicht vergeben ...“ (Matth. 12,32; Mark. 3,29; Luk. 12,10). Matthäus setzt hier (nach einer freilich nicht zuverlässigen Lesart) für Lästerung des Geistes „Geist der Lästerung“.

Wie kann nun aber jemand den Sohn schmähen, ohne damit zugleich den Heiligen Geist zu treffen? Das ist zweifellos dann der Fall, wenn jemand Gottes Wahrheit noch nicht kennt und sich unwissend an ihr stößt, wenn jemand Christus unwissend lästert, aber zugleich doch so gesinnt ist, daß er Gottes Wahrheit nicht auslöschen wollte, wenn sie ihm offenbar wäre, und daß er den, den er als den Christus des Herrn erkennte, auch nicht mit einem einzigen Worte verletzen wollte; um wen es so steht, der sündigt wider den Vater und wider den Sohn. Solcher Art Leute gibt es heute viel: sie verfluchen die Lehre des Evangeliums auf das allerschändlichste - und doch wären sie bereit, sie von ganzem Herzen hochzuhalten, wenn sie erkennten, daß es die Lehre des Evangeliums wäre.

Wer nun aber in seinem Gewissen davon überführt ist, daß es Gottes Wort ist, was er von sich weist und bekämpft, und wer dabei trotzdem nicht aufhört, es zu bestreiten, von dem heißt es: er lästert gegen den Heiligen Geist; denn er streitet gegen die Erleuchtung, die doch das Werk des Heiligen Geistes ist. Solcher Menschen gab es unter den Juden einige: sie vermochten dem Geist, der durch Stephanus redete, nicht zu widerstehen - und doch widerstanden sie mit Absicht! (Apg. 6,10). Nun ist es freilich außer Zweifel, daß viele von ihnen vom Eifer um das Gesetz dazu hingerissen wurden; aber augenscheinlich gab es auch solche unter ihnen, die in böser Gottlosigkeit gegen Gott selber wüteten, das heißt: gegen die Lehre, von der sie sehr wohl wußten, daß sie von Gott war. Von derselben Art waren auch die Pharisäer selbst, gegen die der Herr sich so scharf wendet: um die Kraft des Heiligen Geistes zunichte zu machen, belegten sie sie verleumderisch mit dem Namen des Beelzebub (Matth. 9,34; 12,24). Da ist also der „Geist der Lästerung“ am Werk, wo die Vermessenheit des Menschen mit voller Absicht zur Schmähung des Namens Gottes sich hinreißen läßt. Das deutet auch Paulus an: er sagt, ihm sei „Barmherzigkeit widerfahren“, weil er das, was ihn sonst der Gnade des Herrn unwürdig gemacht hätte, „unwissend” und „im Unglauben“ getan hätte (1. Tim. 395 1,13). Stand also neben dem Unglauben die Unwissenheit, so bewirkte das, daß Paulus Vergebung erlangte; daraus folgt aber: tritt zum Unglauben das Wissen hinzu, so ist für Vergebung kein Raum mehr.

22. Sonde teen die Heilige Gees

Om die onderwerp egter eers af te handel moet ons die verskriklike sonde ondersoek wat so groot is dat dit nie vergewe kan word nie. Augustinus beskryf dit erêns as koppige eiesinnigheid tot die dood toe saam met wantroue in God se genade.¹⁷¹ Dit strook nie so goed met Christus se woorde nie. Hy sê dat hierdie sonde nie in hierdie wêreld vergewe sal word nie. Christus se verklaring is dus sonder grond of dié sonde kan in hierdie wêreld begaan word. As Augustinus se beskrywing waar is, word so ’n sonde nie begaan nie tensy dit tot in die dood voortduur. Ek sien ook nie waaruit ander mense hulle bewering ontleen dat iemand teen die Heilige Gees sondig as hy afgunstig is oor die genade wat aan sy medebroeder geskenk is nie.¹⁷²

Laat ons egter die ware omskrywing daarvan aanbied. Wanneer ons dit met onomstootlike getuienis bewys het, sal dit maklik al die ander opvattings hieroor omverwerp. Ek verklaar dus dat mense teen die Heilige Gees sondig as hulle hulle met doelbewuste kwaadwilligheid nogtans teen die waarheid van God verset - en dan bloot om hulle daarteen te verset - ten spyte daarvan dat hulle deur die glans van hierdie waarheid so geraak word dat hulle nie onkunde daarvan as verskoning kan aanvoer nie. Toe Christus sy woorde trouens wou verklaar, het Hy 799 onmiddellik bygevoeg: “Elkeen wat ’n woord teen die Seun van die mens sê, dit sal hom vergewe word; maar elkeen wat laster teen die Gees, dit sal hom nie vergewe word nie.”¹⁷³ Matteus stel ook ’n gees van lastering in die plek van lastering teen die Gees.¹⁷⁴

Hoe kan iemand die Seun beledig sonder om die Gees terselfdertyd leed aan te doen? Dit doen mense wat, sonder dat hulle dit weet, met die waarheid van God bots omdat hulle dit nie ken nie, dié wat Christus uit onkunde vervloek en intussen die gesindheid het dat hulle God se geopenbaarde waarheid nie sou wil uitdoof as hulle geweet het dat Hy die Gesalfde van die Here is nie. Hulle sondig wel teen die Vader en die Seun. So is daar vandag nog baie mense wat die leer van die evangelie baie lelik vervloek. As hulle egter geweet het dat dit die leer van die evangelie is, sou hulle bereid wees om dit van ganser harte te eerbiedig.

Mense wat egter in hulle gewete oortuig is dat dit die Woord van God is wat hulle verwerp en verstoot, maar nogtans nie ophou om dit aan te val nie - van hulle word gesê dat hulle teen die Heilige Gees laster. Hulle stry trouens teen dié verligting wat die werk van die Heilige Gees is.

Onder die Jode was daar ook party sulke mense wat nogtans volgehou het om hulle daarteen te verset ofskoon hulle die Gees wat deur Stefanus gepraat het, nie kon teenstaan nie.¹⁷⁵ Ongetwyfeld is baie van hulle deur hulle ywer vir die wet meegesleur, maar dit is ook duidelik dat daar party was wat met kwaadwillige goddeloosheid teen God self te velde getrek het - dit is, teen dié leer waarvan hulle terdeë bewus was dat dit van God af kom. Die Fariseërs was self ook sulke mense. Die Here bestraf hulle immers dat hulle met die naam Beëlsebul die Heilige Gees ontheilig het om sy krag te vernietig.¹⁷⁶

Dit is dus ’n gees van laster wanneer die mens vermetel en opsetlik die Naam van God smaad. Dit is wat Paulus te kenne gee wanneer hy leer dat hy barmhartigheid verkry het omdat hy uit ongelowigheid sondes begaan het sonder dat hy dit geweet het terwyl hy die Here se genade andersins nie waardig sou gewees het nie.¹⁷⁷ As sy onkunde saam met sy ongelowigheid veroorsaak het dat hy vergiffenis kon verkry, volg hieruit dat daar geen plek vir vergiffenis is waar die kennis van die waarheid by die ongeloof gekom het nie.

22. Дабы лучше понять это, необходимо выяснить, каково же то столь гнусное преступление, которое никогда не будет прощено. Св. Августин однажды определил его как ожесточение и противление вплоть до самой смерти, соединённое с неверием в возможность получения милости от Бога. Это определение не вполне согласуется со словами Христа о том, что такое преступление не будет прощено в сём веке. Так что либо это сказано всуе, либо такое преступление может быть совершено, когда человек ещё пребывает в этом мире. Согласно же св. Августину, оно бывает совершено только тогда, когда упорство продолжается до самой смерти. Не знаю, на чём основано другое утверждение: будто завидовать небесным дарам, отпущенным ближнему, значит согрешать против Св. Духа.

Так что нам необходимо дать правильное определение, которое, будучи обосновано надёжными свидетельствами, устранит все прочие определения. Я утверждаю, что против Св. Духа грешит тот, кто был в достаточной степени озарён светом Божьей истины и не может сослаться на неведение, но тем не менее противится ей по собственной злой воле, только ради того, чтобы противиться. Ибо Господь Иисус, изъясняя Свои слова, добавляет, что сказавший слово против Него получит прощение; но хулящий Духа прощён не будет (Мф 12:31; Мк 3:29; Лк 12:10). А св. Матфей вместо того, чтобы сказать «хула на Духа», говорит «дух хулы». Как же может быть, чтобы тот, кто бесчестит Сына Божьего, не оскорблял тем самым и Его Св. Духа? Это случается тогда, когда человек по неведению идёт против Божьей истины, которую он не познал, и по неведению же противостоит Христу, но тем не менее полон таких чувств, что вовсе бы не пожелал загасить Божью истину, если бы она ему открылась, или сказать дурное слово против Того, Кого бы он почитал Христом. Такие люди согрешают против Отца и против Сына.

И сегодня немало таких, кто ненавидит и отвергает евангельское учение, которому бы они воздали честь и которое бы приняли в своё сердце, если бы узнали, что оно истинно евангельское. Те же, кто вполне убеждён, что учение, против которого они выступают, - от Бога, и всё же продолжают ему противостоять и пытаются искоренить его, хулят Духа, потому что сражаются против света, который засиял перед ними силою Св. Духа. Такие люди были среди евреев: хотя они не могли противостоять Духу, который говорил устами св. Стефана, но всё же пытались противиться ему (Деян 6:10). Нет сомнений, что некоторые из них были движимы неразумным усердием в соблюдении Закона. Но, несомненно, были и другие, по злобе и нечестию ожесточавшиеся против Бога, то есть против учения, о котором они не могли не знать, что оно от Бога. Таковы были фарисеи, которых обличал Иисус Христос: пытаясь превозмочь силу Св. Духа, они порочили её, говоря, что она якобы исходит от Веельзевула (Мф 9:34; 12:24). Вот что такое «дух хулы»: дерзость человека, по собственной воле пытающегося уничтожить славу Божью. Это имеет в виду св. Павел, когда говорит, что был помилован, так как был неверующим ненамеренно, по неведению (1 Тим 1:13).

23. | Apostolum vero non de particulari uno lapsu vel altero, sed de universali defectione loqui qua se reprobi a salute abdicant, si bene animadvertas, intelliges^a. || Eos autem implacabilem Deum sentire mirum non est, quos Iohannes in sua Canonica affirmat non fuisse ex electis a quibus exierunt [1. Iohan. 2. c. 19]. || Sermonem siquidem in eos dirigit qui religionem Christianam se repetere posse imaginabantur, etsi^b semel ab ea defecerant^c: quos ab hac falsa et perniciosa opinione avocans, dicit quod verissimum est, non patere iis reditum ad Christi communionem qui eam scientes volentes proiecerint. Proiiciunt^d autem non qui simpliciter dissoluta vitae licentia verbum Domini transgrediuntur: sed qui totam eius doctrinam ex professo reiiciunt^e. Ergo paralogismus est in verbo Prolabendi¹ et Peccandi^f; quoniam Prolabi Novatiani interpretantur, siquis Lege Domini non furandum nec scortandum edoctus, a furto aut scortatione non abstineat². At contra subesse tacitam antithesin affirmo, in qua repeti debeant contraria omnia iis quae prius dicta fuerant^g: || ut hic non particulare aliquod vitium, sed universalis aversio a Deo, et totius (ut ita loquar) hominis apostasia exprimatur^h. || Quum ergo dicit, eos qui prolapsi sint, postquam semel illuminati fuerunt, gustaverunt donum caeleste, participes facti sunt Spiritus sancti, gustaverunt etiam bonum Dei verbum, virtutesque venturi seculi [Heb. 6. a. 4]³: intelligendum est, qui lumen Spiritus deliberata impietate suffocarintⁱ, doni caelestis gustum respuerint, a sanctificatione Spiritus se alienarint, verbum Dei et seculi venturi virtutes conculcarint. Ac quo magis exprimeret illam impietatis certam destinationem, alio postea loco nominatim adiecit dictionem, Voluntarie. Nam quum dicit, nullam fieri reliquam hostiam iis qui volentes, post acceptam veritatis notitiam, peccarint [Hebr. 10. e. 26], non negat Christum esse perpetuam hostiam, ad expiandas sanctorum iniquitates: (quod tota fere epistola diserte clamat, inter explicandum Christi sacerdotium) sed nullam aliam^k restare dicit ubi ab ea discessum est. Disceditur autem, abnegata ex professo Evangelii veritate.83

23. Or que l’Apostre ne parle point d’une faute particuliere, mais d’une revolte universelle, par laquelle les reprouvez se retranchent de tout espoir de salut, il est facile à entendre, si on y prend garde. Que Dieu se rende inexorable envers eux, on ne s’en doit esbahir: veu que selon le tesmoignage de sainct Jean, ils n’estoyent pas du nombre des eleuz, quand ils s’en sont ainsi departiz (1 Jean 2:19). Car il adresse sa parolle contre ceux qui pensoyent bien pouvoir retourner à la Chrestienté, apres qu’il l’auroyent une fois renoncée. Les voulant retirer de ceste fantasie et pernicieuse opinion, il dit une chose qui est bien vraye: que ceux qui ont une fois renoncé Jesus Christ de leur seu et bonne volonté, ne peuvent jamais avoir part en luy. Or ceux-là le renoncent non pas qui simplement par vie desordonnée transgressent sa parolle: mais qui de propos deliberé la rejettent du tout. Les Novatiens et leurs sectateurs donc s’abusent en des mots de Choir et Tomber: car ils entendent que celuy tombe, lequel estant enseigné par la Loy de Dieu qu’il ne faut point desrober, neantmoins ne s’en abstient pas. Mais je dy qu’il faut icy entendre une comparaison de choses contraires: assavoir quand il dit que ceux qui sont tresbuchez apres avoir esté illuminez, apres avoir gousté la parolle de Dieu et sa grace celeste, et les vertus de la vie future, et avoir esté illuminez du sainct Esprit (Hebr. 6:4): qu’il faut entendre, s’ils ont esteint la lumiere de l’Esprit par malice deliberée, et ont rejetté la parolle de Dieu et la saveur de sa grace, et se sont alienez de son Esprit: en sorte qu’il n’y ait point icy un vice particulier noté, mais une revolte generale de Dieu, quand l’homme se destourne totalement de Dieu, et est apostat de toute la Chrestienté. Et de fait, pour exprimer plus clairement qu’il parloit d’une impieté malicieuse et deliberée, il adjouste nommément en un lieu ce mot, Volontairement (Hebr. 10:26). Car quand il dit qu’il ne reste plus nul sacrifice à ceux qui de certaine volonté, apres avoir cogneula verité, pechent: il ne nie pas que Christ ne soit un sacrifice perpetuel pour effacer les iniquitez des fideles (ce qu’il avoit traité auparavant quasi en toute l’Epistre, en expliquant la prestrise de Christ) mais il entend qu’il n’y en reste nul autre, quand on rejette cestuy-là. Or on le rejette, en conculcant de propos deliberé la verité de l’Evangile.

23. But, on a careful observation, you will perceive that the apostle speaks not of one or more particular falls, but of the universal defection, by which the reprobate exclude themselves from salvation. We need not wonder that those whom John, in his canonical Epistle, affirms not to have been of the number of the elect from whom they departed, experience God to be implacable towards them.¹⁶⁸⁴ For he directs his discourse against those who imagined that they might return to the Christian religion, although they had once apostatized from it; to whom he contradicts this false and pernicious notion, declaring, what is absolutely true, that it is impossible for persons to return to the communion of Christ, who have knowingly and wilfully rejected it. And it is rejected, not by those who simply transgress the word of the Lord by a dissolute and licentious life, but by those who professedly renounce all his doctrines. Therefore the fallacy lies in the terms falling away and sinning; for the Novatians explain falling away to take place, when any one, after having been instructed by the law of the Lord that theft and fornication ought not to be committed, yet abstains not from either of these sins. But, on the contrary, I affirm that there is a tacit antithesis understood, which ought to contain a repetition of all the opposites of the things which had been previously mentioned; so that this passage expresses not any particular vice, but a universal defection from God, and if I may use the expression, an apostasy of the whole man. When he speaks, therefore, of some who fell away, “after they were once enlightened, and had tasted of the heavenly gift, and were made partakers of the Holy Ghost, and the powers of the world to come,”¹⁶⁸⁵ it must be understood of persons who, with deliberate impiety, have smothered the light of the Spirit, rejected the taste of the heavenly gift, alienated themselves from the sanctification of the Spirit, and trampled on the word of God 558 and the powers of the world to come. And the more fully to express that decided determination of impiety, he afterwards, in another place, adds the word wilfully. For when he says, that “if we sin wilfully after that we have received the knowledge of the truth, there remaineth no more sacrifice,”¹⁶⁸⁶ he denies not that Christ is a perpetual sacrifice to expiate the iniquities of the saints, which almost the whole Epistle expressly proclaims in describing the priesthood of Christ, but intends that there remains no other where that is rejected. But it is rejected, when the truth of the gospel is avowedly renounced.

23. Why that sin unpardonable. The paralogism of the Novatians in wresting the words of the Apostle examined. Two passages from the same Apostle.

If you attend properly, you will perceive that the Apostle speaks not of one particular lapse or two, but of the universal revolt by which the reprobate renounce salvation. It is not strange that God should be implacable to those whom John, in his Epistle, declares not to have been of the elect, from whom they went out (1 John 2:19). For he is directing his discourse against those who imagined that they could return to the Christian religion though they had once revolted from it. To divest them of this false and pernicious opinion, he says, as is most true, that those who had once knowingly and willingly cast off fellowship with Christ, had no means of returning to it. It is not, however so cast off by those who merely, by the dissoluteness of their lives, transgress the word of the Lord, but by those who avowedly reject his whole doctrine. There is a paralogism in the expression casting off and sinning. Casting off, as interpreted by the Novatians, is when any one, notwithstanding of being taught by the Law of the Lord not to steal or commit adultery, refrains not from theft or adultery. On the contrary, I hold that there is a tacit antithesis, in which all the things, contrary to those which had been said, must be held to be repeated, so that the thing expressed is not some particular vice, but universal aversion to God, and (so to speak) the apostasy of the whole man. Therefore, when he speaks of those falling away“who were once enlightened, and have tasted of the heavenly gift, and were made partakers of the Holy Ghost, and have tasted of the good word of God, and the powers of the world to come,” we must understand him as referring to those who, with deliberate impiety, have quenched the light of the Spirit, tasted of the heavenly 530word and spurned it, alienated themselves from the sanctification of the Spirit, and trampled under foot the word of God and the powers of a world to come. The better to show that this was the species of impiety intended, he afterwards expressly adds the term willfully. For when he says, “If we sin willfully, after that we have received the knowledge of the truth, there remaineth no more sacrifice for sins,” he denies not that Christ is a perpetual victim to expiate the transgressions of saints (this the whole Epistle, in explaining the priesthood of Christ, distinctly proclaims), but he says that there remains no other sacrifice after this one is abandoned.And it is abandoned when the truth of the Gospel is professedly abjured.

23. Dat nu de apostel niet van één bijzondere val of van twee spreekt, maar over de algemene afval, waardoor de verworpenen de zaligheid afwijzen, zult ge, wanneer ge goed opmerkt, begrijpen. En het is geen wonder, dat zij ondervinden, dat God onverzoenlijk is, van wie Johannes in zijn brief verzekert, dat zij niet behoorden tot de uitverkorenen, van wie ze uitgegaan zijn (1 Joh. 2:19) Want de apostel richt zijn woorden tegen hen, die zich verbeelden, dat ze de Christelijke godsdienst weer konden aannemen, ook al waren ze eenmaal daarvan afvallig geworden; en hen van deze valse en verderfelijke mening wegroepend, zegt hij, wat volkomen waar is, dat de terugkeer tot de gemeenschap met Christus niet open staat voor hen, die haar willens en wetens verworpen hebben. En niet zij verwerpen haar, die eenvoudig door een ongebonden teugelloosheid Gods Woord overtreden, maar zij, die zijn ganse leer opzettelijk verwerpen. De verkeerde gevolgtrekking is dus gelegen in het woord afvallen en zondigen. Want de Novatianen houden het voor afvallen indien iemand, die door de wet des Heren geleerd heeft, dat men niet mag stelen noch hoereren, zich van diefstal en hoererij niet onthoudt. Maar ik beweer daarentegen, dat in de woorden van de apostel een stilzwijgende tegenstelling gelegen is, waarin weer herhaald moet worden alles, wat strijdt met hetgeen tevoren gezegd was; zodat hier niet een bijzondere zonde, maar een algemene afkeuring van God, en een afval van de gehele mens, om zo te zeggen, uitgedrukt wordt. Wanneer hij dus spreekt van hen, die afgevallen zijn, nadat ze eenmaal verlicht geweest zijn, de hemelse gave gesmaakt hebben, des Heiligen Geestes deelachtig geworden zijn, gesmaakt hebben ook het goede Woord Gods en de krachten der toekomende eeuw, dan moeten daaronder verstaan worden zij, die het licht des Geestes met opzettelijke goddeloosheid verstikt, de smaak der hemelse gave versmaad, zich van de heiligmaking des Geestes vervreemd en Gods Woord en de krachten der toekomende eeuw met de voeten getreden hebben. En om dat vaste besluit tot goddeloosheid des te meer uit te drukken, heeft hij later op een andere plaats (Heb. 10:26) met name het woord "willens" toegevoegd. Want wanneer hij zegt, dat er geen slachtoffer overblijft voor hen, die na de kennis der waarheid ontvangen te hebben, zondigen, loochent hij niet, dat Christus een voortdurende offerande is tot verzoening van de ongerechtigheden der heiligen (wat hij bijna in de ganse brief uitdrukkelijk uitroept, terwijl hij bezig is Christus' priesterschap uit te leggen), maar hij zegt, dat er geen andere offerande overblijft, wanneer men zich daarvan verwijderd heeft. En men verwijdert zich daarvan, wanneer men met opzet de waarheid van het evangelie loochent.

23. Wie die Unmöglichkeit der "zweiten Buße" zu verstehen ist

Wenn man nun genau zusieht, so wird man merken, daß der Apostel (im Hebräerbrief) nicht von einem einzelnen Fall oder zweien redet, sondern von dem allgemeinen Abfall, in welchem die Verworfenen das Heil von sich stoßen. Es handelt sich um Leute, von denen Johannes in seinem ersten Briefe erklärt, sie seien von den Auserwählten ausgegangen, ohne indessen von ihnen zu sein (1. Joh. 2,19). Daß sie nun Gott unversöhnlich finden, nimmt nicht wunder. Denn der Apostel wendet sich gegen solche, die sich einbildeten, ihren Weg zur christlichen Religion zurückfinden zu können, wenn sie auch einmal von ihr abgefallen wären. Diese Leute ruft er von ihrer falschen, gefährlichen Meinung zurück und sagt ihnen, was auch in höchstem Maße Wahrheit ist: Wer Christi Gemeinschaft mit Wissen und Willen von sich geworfen hat, dem steht kein Rückweg zu ihr offen. Das gilt aber nun nicht einfach von solchen Menschen, die in zuchtlosem Mutwillen ihres Lebens das Wort Gottes übertreten, sondern von solchen, die des Wortes ganze Lehre mit voller Absicht verwerfen. Die Worte „Abfallen“ und „Sündigen“ (Hebr. 6,6; 10,26) hat man also falsch aufgefaßt; die Novatianer verstehen unter „Abfallen“ folgendes: es hat jemand aus dem Gesetz des Herrn die Lehre empfangen, daß er nicht stehlen und nicht ehebrechen soll - und er läßt doch nicht vom Diebstahl und vom Ehebruch. Ich behaupte dagegen: in dem Wort „Abfallen“ (in Hebr. 6,6) ist ein stillschweigender Gegensatz mitbeschlossen; darin wird alles noch einmal aufgenommen, was zu dem vorher Gesagten (Hebr. 6,4f.) im Gegensatz steht (d. h. also: Abfall ist das Nein zu all den Gaben, die der Gläubige nach Hebr. 6,4f. empfangen hat!). So ist also hier nicht von irgendeiner besonderen Freveltat die Rede, sondern von der allgemeinen Abwendung von Gott und sozusagen der Abtrünnigkeit des ganzen Menschen, wenn der Apostel also vom Abfall solcher Menschen spricht, „so einmal erleuchtet sind und haben geschmeckt die himmlische Gabe und teilhaftig geworden sind des Heiligen Geistes und geschmeckt haben das gütige Wort Gottes und die Kräfte der zukünftigen Welt“ (Hebr. 6,4f.), so haben wir darunter Leute zu verstehen, die das Licht des Geistes in bewußter Gottlosigkeit ausgelöscht, das Schmecken der himmlischen Gabe verachtet, sich von der Heiligung des Geistes entfremdet und das Wort Gottes und die Kräfte der zukünftigen Welt mit Füßen getreten haben. Um diese klare Bewußtheit solchen gottlosen Wesens noch deutlicher zum Ausdruck zu bringen, fügt er nachher an der anderen Stelle ausdrücklich das Wörtchen „mutwillig“ (Hebr. 10,26) hinzu. Er sagt da: „So wir mutwillig sündigen, nachdem wir die Erkenntnis der Wahrheit empfangen haben, haben wir fürder kein anderes Opfer mehr für die Sünden“ (Hebr. 10,26). Damit leugnet er nicht etwa, daß Christus ein beständiges Opfer ist, um die Sünden der Heiligen zu sühnen - er setzt ja im ganzen Briefe auseinander, wie es um Christi Priestertum beschaffen sei, und da gibt er jener Tatsache sehr ausführlich Ausdruck! -; hier aber sagt er, daß, wenn man von diesem Opfer abgewichen ist, sonst keines mehr bleibt. Solches Abweichen vom Opfer Christi aber geschieht, wenn man in voller Absicht die Wahrheit des Evangeliums ableugnet.

23. 800Mense wat die gemeenskap met Christus opsetlik opsê, kan nie tot hierdie gemeenskap terugkeer nie

As jy jou aandag goed daarop toespits, sal jy begryp dat die apostel inderdaad nie van een of twee gevalle praat nie maar van die algemene verval waardeur verworpenes van hulle saligheid afstand doen. Dit is egter nie verbasend dat mense van wie Johannes verklaar dat hulle nie onder die uitverkorenes was van wie hulle afvallig geword het nie,¹⁷⁸ agterkom dat God onversoenlik is nie. Hy rig sy betoog trouens op mense wat hulle verbeel het dat hulle die Christelike godsdiens weer terug kan kry al het hulle een maal daarvan afvallig geword. Dit is hulle wat hy van hierdie valse en verderflike indruk terugroep en aan wie hy iets sê wat baie waar is, naamlik dat mense wat willens en wetens die gemeenskap met Christus verwerp het, nie daarheen kan terugkeer nie. Dit is egter nie mense wat eenvoudig met ’n onbeteuelde losbandige lewe die Woord van die Here oortree wat die gemeenskap met Christus verwerp nie, maar die wat opsetlik sy leer in sy geheel verwerp. Daar is dus bedrog in hulle afvalligheid en sonde.

Die aanhangers van Novatianus vertolk afvalligheid¹⁷⁹ tewens as iets wat iemand doen wanneer hy hom nie van diefstal of hoerery weerhou nie ten spyte daarvan dat hy volgens die wet van die Here geleer is dat hy nie mag Steel en nie mag hoereer nie.

Ek verklaar daarenteen dat daar in sy woorde ’n verswygde teenstelling aanwesig is waarin alles wat strydig is met die dinge wat hy vooraf gesê het, herhaal word. Hier word dus nie die een of ander besondere sonde nie maar die algemene afkeer van God af en, om dit so te stel, die hele mens se afvalligheid uitgedruk. Wanneer hy dus sê dat mense wat afvallig is nadat hulle eenmaal verlig is, nadat hulle die hemelse gawe gesmaak en deelgenote van die Heilige Gees geword het, nadat hulle ook die goeie Woord van God en die kragte van toekomstige tye gesmaak het,¹⁸⁰ moet ons daaronder dié mense verstaan wat die lig van die Gees met hulle opsetlike goddeloosheid versmoor en die voorsmaak van ’n hemelse gawe uitgespoeg het; dié wat hulle van die heiligmaking van die Gees vervreem en die Woord van God en die kragte van toekomstige tye vertrap het. Om die gewisse bestemming van hulle goddeloosheid nog beter uit te druk voeg hy later op ’n ander plek uitdruklik die woord vrywillig by. Wanneer hy tewens sê dat daar geen offer meer oorbly vir die wat moedswillig gesondig het nadat hulle die kennis van die waarheid ontvang het nie,¹⁸¹ bedoel hy nie daarmee dat 801 Christus nie ’n ewige offer is om die ongeregtighede van die heiliges te versoen nie. In sy verduideliking van die priesterskap van Christus roep hy dit trouens in die hele brief openlik uit. Hy sê egter wel dat daar geen ander offer meer oorbly wanneer mense van hierdie offer afgewyk het nie. ’n Mens wyk inderdaad daarvan af as hy die waarheid van die evangelie opsetlik loën.

23. Если в это вдуматься, то легко понять, что Апостол говорит не о частном грехе, а о всеобщем мятеже, вследствие которого отверженные лишаются всякой надежды на спасение. Неудивительно, что Бог в отношении их неумолим, ибо они, по свидетельству св. Иоанна, не были в числе избранных, когда отпали (1 Ин 2:19). Его слово обращено против тех, кто рассчитывал вернуться к христианству, однажды отказавшись от него. Дабы отнять у них эту фантазию и опровергнуть вредоносное мнение, он высказывает весьма верное суждение: те, кто однажды отверг Иисуса Христа сознательно и добровольно, никогда не смогут иметь в Нём своей части. А Его отвергают те, кто не просто преступает Его слово своей порочной жизнью, а по собственной воле отрицает это слово вообще.

Новатианские сектанты искажают смысл слов «отпасть» и «согрешить» [Евр 6:6; 10:26]: они считают, что согрешает тот, кто, зная из Закона, что нельзя красть, всё-таки не может удержаться и крадёт. Я же утверждаю, что здесь следует видеть противопоставление двух в корне различных вещей: когда говорится, что преткнулись те, кто уже просвещен, кто уже вкусил слово Божье, небесный дар и силы будущей жизни и был озарён Св. Духом (Евр 6:4-6), то следует понимать, что они по собственной злой воле словно погасили свет Св. Духа, отвергли слово Божье и сладость благодати и отчуждены от Духа Божьего. Так что речь здесь идёт не о некоем частном пороке, но о восстании против Бога, когда человек совершенно отворачивается от Него и оказывается отступником от христианства вообще. И действительно, чтобы яснее показать, что он говорит о злостном, добровольном нечестии, в другом месте Апостол прибавляет слово «произвольно». Сказав, что не остаётся больше жертвы для тех, кто, зная истину, «произвольно» грешит (Евр 10:26), он вовсе не отрицает, что Христос - вечная жертва ради устранения нечестия верующих (о чём Апостол писал на протяжении всего Послания к евреям, объясняя смысл священства Христа), но утверждает, что если отвергнута жертва Христа, то жертвы больше не остаётся. Так что, отвергая Христа, явным образом отвергают истину Евангелия.

24. Quod autem nimis durum et Dei clementia alienum videtur quibusdam, a remissione ullos omnino depelli qui ad implorandam Domini misericordiam confugiant¹, id facile diluitur. Non enim denegari veniam dicit si ad Dominum se converterint: sed omnino negat posse ad poenitentiam surgere: quod scilicet aeterna caecitate, ob suam ingratitudinem iusto Dei iudicio percussi sint. Neque obstat quod idem exemplum Esau huc postea accommodat, qui frustra lachrymis et eiulatu tentaverit amissam primogenituram recuperare^a. Nihilo etiam magis illa Prophetae comminatio, Quum clamaverint, non exaudiam [Zach. 7. d. 13]^b. Neque enim talibus loquendi formulis aut vera conversio, aut Dei invocatio designatur: sed illa impiorum anxietas, qua^c in rebus extremis constricti^d coguntur respicere quod antea secure negligebant, sibi nihil esse boni, nisi in Domini auxilio. Illud autem non tam implorant, quam sibi ablatum esse gemunt. Itaque nihil aliud significat Propheta per clamorem, Apostolus per lachrymas², quam tormentum illud horribile quod impios ex desperatione urit et discruciat^e. || Hoc diligenter notare operaepretium est: quia secum alioqui pugnaret Deus, qui per Prophetam clamat, se propitium fore simulac conversus fuerit peccator [Ezech. 18. e. 20. 21]³. Et (quemadmodum iam dixi)⁴ animum hominis in melius mutari nonnisi praeveniente illius gratia certum est. De invocatione etiam nunquam fallet promissio; sed conversio et precatio improprie vocatur caecum illud tormentum quo distrahuntur reprobi, quum Deum sibi quaerendum esse vident ut inveniant malis suis remedium, et tamen eius accessum refugiunt.

24. Touchant ce qu’aucuns objectent, que c’est une trop grande cruauté, et laquelle ne convient point à la clemence de Dieu, d’exclurre aucun pecheur de la remission des pechez, quand il requerra misericorde: la response est facile. Car il ne dit pas que Dieu leur deniera pardon s’ils se convertissent à luy: mais il dit notamment, que jamais ne se retourneront à repentance, entant que Dieu par son juste jugement, à cause de leur ingratitude, les frappera d’un aveuglement eternel. Et ne contrevient point à cela, ce qu’il applique à ce propos l’exemple d’Esau: lequel en vain a tasché par larmes et cris de recouvrer sa primogeniture qu’il avoit perdue (Hebr. 12:17); non plus que ce que dit le Prophete, que quand ils crieront, le Seigneur ne les exaucera point (Zach. 7:13). Car par telles manieres de parler l’Escriture ne denote pas ou une vraye repentance, ou invocation de Dieu: mais plustost signifie la destresse de laquelle, quand les iniques sont pressez en leur extreme calamité, ils sont contraints de recognoistre ce qu’ils pensoyent auparavant estre moquerie et fable: c’est que tout leur bien gist en l’aide de Dieu. Or ils ne la peuvent pas implorer ne demander de cœur: mais seulement gemissent qu’elle leur est ostée. Parquoy le Prophete par ce mot de Clameur, et l’Apostre par ce mot de Larmes, ne signifie autre chose que l’horrible torment dont les iniques sont agitez en desespoir et desconfort, voyant qu’ils n’ont nul remede de leur malheureté, sinon la bonté de Dieu, en laquelle ils ne se peuvent aucunement fier. Il est besoin de noter diligemment cecy: car autrement Dieu seroit contraire à soy, en publiant par son Prophete qu’il sera prest à faire mercy et oublier tout, si tost que le pecheur se convertira à luy (Ezech. 18:20, 21). Mesme, comme j’ay desja dit, il est certain que le cœur de l’homme ne se pourra jamais convertir, qu’estant prevenu de la grace d’enhaut. Quant est de l’invocation de Dieu, sa promesse ne faudra jamais: mais aux passages que nous avons alleguez, tant la conversion que la priere se prennent pour un torment confus et aveugle, duquel les reprouvez sont agitez en voyant qu’ils ont besoin de chercher Dieu pour trouver remede à leurs maux: et neantmoins en reculent tant qu’ils peuvent.

24. The objection of some, who conceive it to be severe and inconsistent with the Divine clemency, that pardon should be refused to any who flee to the Lord imploring his mercy, is easily answered. For he affirms not that pardon is denied to them if they turn themselves to the Lord; but he absolutely denies the possibility of their attaining to repentance, because they are stricken with eternal blindness by the righteous judgment of God, on account of their ingratitude. Nor is it any objection that the same apostle afterwards accommodates to this subject the example of Esau, who vainly endeavoured with weeping and lamentation to recover his lost rights of primogeniture. Nor that the prophet utters this denunciation: “though they shall cry unto me, I will not hearken unto them.”¹⁶⁸⁷ For such forms of expression signify neither true conversion nor invocation of God, but the anxiety felt by the impious in extreme calamity, which constrains them to consider, what before they carelessly disregarded, that nothing can do them any good but the assistance of the Lord. And this they do not so much implore, as bewail its being withheld from them. Therefore the prophet intends by crying, and the apostle by weeping, only that dreadful torment which excruciates the impious with the agonies of despair. This requires to be carefully observed, because otherwise this procedure of God would contradict his proclamation by the mouth of the prophet, that as soon as the sinner shall have turned, he will be propitious to him.¹⁶⁸⁸ And, as I have already remarked, it is certain that the human mind is not changed for the better, except by the previous influence of his grace. Nor will his promise respecting those who call upon him, ever deceive; but it is improper to apply the terms conversion and prayer to that blind torment by which the reprobate are distracted, when they see that it is necessary for them to seek God in order to find a remedy for their miseries, while at the same time they continue to flee from his approach.

24. First objection to the above doctrine. Answer. Solution of a difficulty founded on the example of Esau and the threatening of a Prophet. Second objection.

To some it seems harsh, and at variance with the divine mercy, utterly to deny forgiveness to any who retake themselves to it. This is easily disposed of. It is not said that pardon will be refused if they turn to the Lord, but it is altogether denied that they can turn to repentance, inasmuch as for their ingratitude they are struck by the just judgment of God with eternal blindness. There is nothing contrary to this in the application which is afterwards made of the example of Esau, who tried in vain, by crying and tears, to recover his lost birthright; nor in the denunciation of the Prophet, “They cried, and I would not hear.” Such modes of expression do not denote true conversion or calling upon God, but that anxiety with which the wicked, when in calamity, are compelled to see what they before securely disregarded—viz. that nothing can avail but the assistance of the Lord. This, however, they do not so much implore as lament the loss of. Hence all that the Prophet means by crying, and the apostle by tears, is the dreadful torment which stings and excruciates the wicked in despair. It is of consequence carefully to observe this: for otherwise God would be inconsistent with himself when he proclaims through the Prophet, that “If the wicked will turn from all his sins that he has committed,”—“he shall surely live, he shall not die,” (Ezek. 18:21, 22). And (as I have already said) it is certain that the mind of man cannot be changed for the better unless by his preventing grace. The promise as to those who call upon him will never fail; but the names of conversion and prayer are improperly given to that blind torment by which the reprobate are distracted when they see that they must seek God if they would find a remedy for their calamities, and yet shun to approach him.

24. En wat aan sommigen al te hard en niet in overeenstemming met Gods goedertierenheid schijnt, namelijk dat mensen, die de toevlucht nemen tot het inroepen van Gods barmhartigheid, verstoten worden, dat wordt gemakkelijk weerlegd. Want hij zegt niet, dat hun vergiffenis geweigerd wordt, indien zij zich tot de Here bekeren; maar hij ontkent ten enen male, dat ze tot boetvaardigheid zich kunnen opmaken: en wel omdat ze door Gods rechtvaardig oordeel wegens hun ondankbaarheid met eeuwige blindheid geslagen zijn. Daartegen verzet zich niet, dat dezelfde apostel later hierop toepast het voorbeeld van Ezau (Heb. 12:12) die tevergeefs met tranen en gejammer gepoogd heeft het verloren eerstgeboorterecht terug te krijgen. Evenmin de bedreiging van de profeet: "Ook al zullen zij roepen, ik zal niet horen" (Zach. 7:13) Immers door dergelijke uitdrukkingen wordt noch de ware bekering, noch de aanroeping van God te kennen gegeven; maar die angst der goddelozen, waardoor ze in de uiterste nood bevangen, gedwongen worden te letten op datgene, wat ze te voren zorgeloos veronachtzaamden, namelijk, dat ze niets goeds hebben, tenzij in de hulp des Heren. En die hulp roepen ze niet zo zeer in, maar ze zuchten er over, dat die hun ontnomen is. Dus duidt de profeet door geroep, en de apostel door tranen niets anders aan, dan die vreselijke kwelling, die de goddelozen pijnigt en martelt uit wanhoop. Het is van belang dit naarstig op te merken, daar anders God tegen zichzelf zou strijden, die door de profeet uitroept, dat Hij genadig zal zijn, zodra de zondaar zich bekeerd heeft (Eze. 18:20,21) En (zoals ik reeds gezegd heb) het is vast, dat het hart van de mens zich niet verandert ten goede dan door zijn voorafgaande genade. Ook ten aanzien van de aanroeping zal de belofte nooit bedriegen. Maar die blinde kwelling, waardoor de verworpenen worden verscheurd, wanneer ze zien, dat ze God moeten zoeken om genezing te vinden voor hun rampen en het toch ontvlieden tot Hem te naderen, wordt oneigenlijk bekering en aanroeping genoemd.

24.

Manche Leute meinen nun, es sei allzu hart und der Freundlichkeit Gottes völlig fremd, daß Menschen, die ihre Zuflucht dazu nähmen, Gottes Barmherzigkeit anzurufen, gänzlich von aller Vergebung ausgeschlossen werden sollten. Doch dies läßt sich leicht klarstellen. Der Apostel behauptet ja gar nicht, daß diesen Menschen die Vergebung verweigert werden würde, wenn sie sich zu dem Herrn bekehren sollten; er leugnet jedoch durchaus, daß sie sich überhaupt noch zur Buße aufmachen könnten: sie sind ja um ihrer Undankbarkeit willen bereits durch Gottes gerechtes Gericht mit ewiger Blindheit geschlagen.

396 Dem steht nicht im Wege, daß der Apostel in diesem Zusammenhang nachher das Beispiel des Esau heranzieht, der unter Tränen und Wehklagen vergebens versuchte, das verlorene Erstgeburtsrecht wiederzuerlangen. Ebensowenig steht dem das Drohwort des Propheten entgegen: „Ich wollte auch nicht hören, da sie riefen ...“ (Sach. 7,13). Denn mit derartigen Ausdrücken wird nicht etwa die wahre Bekehrung oder die wahre Anrufung Gottes beschrieben, sondern vielmehr jene Angst der Gottlosen, in der sie, in die äußerste Not hineinverstrickt, gezwungenermaßen auf das blicken, was sie zuvor so sicher von sich gewiesen haben, nämlich eben dies, daß sie einzig und allein in der Hilfe des Herrn etwas Gutes empfangen können. Eben diese Hilfe des Herrn aber rufen sie nicht eigentlich an, sondern sie seufzen darüber, daß sie ihnen entzogen ist. Wenn der Prophet vom „Rufen“ (Sach. 7,13) und der Apostel von „Tränen“ (Hebr. 12,17) redet, so meinen sie nämlich beide das gleiche: diese namenlose Not, die die Gottlosen aus ihrer Verzweiflung heraus empfinden und die sie brennt und quält.

Das letztere sollten wir uns schon sehr genau merken; denn sonst würde Gott ja mit sich selber in Widerspruch geraten: hat er doch durch den Propheten sagen lassen, sobald sich der Gottlose bekehre, werde er ihm gnädig sein (Ez. 18,21ff.). Es ist doch auch, wie ich bereits dargelegt habe, gewiß, daß der Sinn des Menschen nur dadurch zum Besseren gewandelt wird, daß Gottes Gnade ihm zuvorgekommen ist. Auch hinsichtlich der Anrufung wird Gottes Verheißung niemals trügen; aber diese blinde Qual, die die Verworfenen zerreißt, würde doch nur uneigentlich als Bekehrung oder als Anrufung Gottes bezeichnet werden können, diese Qual, die daraus entsteht, daß sie wohl sehen, sie müßten Gott suchen, um Heilung von ihren Nöten zu finden - und doch den Zugang zu ihm fliehen!

24. ‘As hulle roep, sal Ek nie luister nie '

Dit kan vir sommige mense te hard en ook vreemd aan die sagmoedigheid van God lyk dat mense wat hulle toevlug daartoe neem om die Here om sy barmhartigheid te smeek, vergiffenis geweier word.¹⁸² Dit is egter ’n vraagstuk wat ons maklik kan oplos. Hy sê immers nie dat vergiffenis hulle geweier word as hulle hulle tot die Here bekeer nie. Hy ontken egter heeltemal dat hulle tot berou kan oorgaan, natuurlik omdat hulle vanweë hulle ondankbaarheid volgens God se regverdige oordeel vir ewig verblind is. Dit verhinder dieselfde apostel egter nie om later die voorbeeld van Esau hierby in te pas wat met trane en geweeklaag tevergeefs gepoog het om sy eersgeboortereg terug te kry nie¹⁸³.

Ook die profeet se dreigemente is nie minder daarmee in stryd nie. Hy sê: “Wanneer hulle roep, sal Ek hulle nie verhoor nie”.¹⁸⁴ Ware bekering of die aanroeping van God word immers nie met sulke uitdrukkings aangedui nie. Dit dui egter wel die angs van goddelose mense aan wanneer hulle daardeur in die hoogste nood vasgevang is en gedwing word om dit wat hulle tevore versmaai het, in aanmerking te neem, naamlik dat hulle niks goeds het nie as die Here hulle nie daartoe help nie. Hulle bid egter nie soseer om God se hulp nie maar hulle sug daaroor dat sy hulp van hulle weggeneem is. Met sy uitroep dui die profeet, en met sy trane die apostel,¹⁸⁵ dus niks anders aan as die verskriklike foltering wat goddelose mense vanweë hulle wanhoop verskroei en pynig nie.¹⁸⁶ Dit is belangrik om noukeurig hierop te let, want God sou andersins met Homself in stryd wees wanneer Hy deur sy profeet uitroep dat Hy genadig sal wees sodra ’n sondaar hom bekeer het.¹⁸⁷ En soos ek alreeds gesê het,¹⁸⁸ is dit vas en seker dat die mens se 802 gesindheid nie verbeter kan word tensy God se genade daaraan vooraf gaan nie.

Sover dit sy aanroeping aangaan*. God se belofte sal nooit faal nie. Die blinde foltering waardeur verworpenes verskeur word wanneer hulle merk dat hulle God moet soek om ’n hulpmiddel teen hulle kwaad te vind en nogtans van Hom af wegvlug, word verkeerdelik bekering en gebed genoem.

24. На возражения некоторых людей, что лишать прощения какого-либо грешника, взывающего к милосердию, - слишком большая жестокость, не подобающая Божьему великодушию, ответить нетрудно. Ведь Апостол не говорит, что Бог откажет этому грешнику в прощении, если тот обратится и воззовёт к Нему. В Послании к евреям сказано, что как раз такие грешники никогда не раскаются и не обратятся, ибо по причине их неблагодарности Бог как справедливый судья поразит их вечной слепотой. Этому нисколько не противоречит пример Исава, который в слезах и воплях пытался вернуть утраченное первородство (Евр 12:16 сл.); и не противоречат слова пророка о том, что когда злостные грешники воззовут, Господь их не услышит (Зах 7:13). Подобной формой выражения Писание обозначает не подлинное раскаяние и не призывание Бога, а, скорее, потрясение, под воздействием которого нечестивые, подавленные крайним страданием, вынуждены признать, что прежние их воззрения - смехотворная фантазия и что любое благо зиждется на помощи от Бога. Но они не могут её вымолить сердцем и только стонут оттого, что она у них отнята. Поэтому пророк словом «воззвали» и Апостол словами «в слезах» обозначают не что иное, как страшную муку, которая приводит нечестивцев в отчаяние, ибо у них нет никакого лекарства от страданий, кроме доброты Бога; но на неё они, однако, никак не могут положиться.

Это необходимо твёрдо усвоить. Иначе Бог противоречил бы самому Себе, объявляя через Своего пророка, что Он готов забыть всё и помиловать, как только грешник обратится к Нему от путей своих (Иез 18:20-21). Более того, как я уже говорил, очевидно, что серце грешника никогда не обратится, если не будет осенено благодатью свыше. Что же касается призывания Бога, то Его обетование остаётся в силе; но во фрагментах, на которые мы ссылались, не следует принимать за обращение и молитву сле­пое мучительное смятение, охватившее отверженных, когда они увидели, что для исцеления от бедствий им следует искать Бога; и однако они отталкивают Его как только могут.

25. Quaeritur tamen, quum neget Apostolus ficta poenitentia placari Deum, quomodo veniam adeptus sit Achab, et poenam sibi indictam averterit [1. Reg. 21. g. 28. 29]: quem tamen nonnisi subito pavore fuisse consternatum ex reliquo tenore vitae apparet. Induit quidem saccum, aspersus est cinere, iacuit humi⁵, et (quemadmodum testimonium illi redditur) humiliatus est coram Deo: sed parum fuit vestes scindere, quum maneret cor obstipum et malitia turgidum. Videmus tamen ut Deus ad clementiam flectatur. Respondeo, sic interdum hypocritis parci 84 ad tempus, ut tamen semper illis incumbat ira Dei: idque fieri non tam eorum gratia quam in commune exemplum. Nam quod mitigata fuit poena ipsi Achab, quam inde utilitatem consequutus est nisi ut eam vivus in terra non sentiret? Ergo Dei maledictio, quanvis recondita, fixam habuit sedem in eius domo: ipse autem in aeternum exitium perrexit. Idem videre est in Esau; etsi enim repulsam passus est, temporalis tamen benedictio concessa fuit eius lachrymis [Genes. 27. f. 18. 19]¹. Sed quia spiritualis haereditas ex Dei oraculo nonnisi penes unum ex fratribus residere poterat, dum praeterito Esau electus est Iacob, abdicatio illa misericordiam Dei exclusit: solatium hoc quasi homini belluino fuit residuum, ut pinguedine terrae et rore caeli saginaretur.² Atque id est quod nuper dixi ad exemplum aliorum referri debere, quo alacrius ad sinceram poenitentiam adiicere animos et studia nostra discamus: quia minime dubitandum est vere et ex animo conversis Deum fore ad ignoscendum facilem, cuius clementia se ad indignos usque extendit, dum aliquid displicentiae prae se ferunt. Eadem etiam opera docemur quam horribile iudicium praefractos omnes maneat, quibus Dei minas improba fronte non minus quam corde ferreo spernere et pro nihilo ducere ludus est. In hunc modum saepe filiis Israel manum porrexit ad levandas eorum clades, quanvis simulati essent eorum clamores, duplexque et perfidus animus: sicut ipse in Psalmo conqueritur, statim ad ingenium fuisse reversos [Psal. 78. d. 36. 37]³; atque ita voluit tam amica facilitate ad seriam conversionem eos adducere, vel reddere inexcusabiles. Neque tamen, poenas ad tempus remittendo, perpetuam sibi legem imponit: quin potius severius interdum contra hypocritas insurgit et poenas duplicat, ut inde appareat quantopere ei displiceat fictio. Sed quaedam (ut iam dixi) exempla profert suae ad dandam veniam propensionis, ex quibus pii animentur ad vitae correctionem, et gravius damnetur eorum superbia qui proterve adversus stimulum calcitrant.

25. Cependant on pourroit demander, veu que l’Apostre dit qu’on ne peut appaiser Dieu en faisant semblant et feignant de se repentir, comment donc le Roy Achab a obtenu pardon, et a destourné la punition laquelle luy avoit esté annoncée (1 Rois 21:27 s.): attendu qu’il a esté seulement estonné pour un petit de temps, et ne s’est point amendé qu’il n’ait poursuyvi le mauvais train de sa vie. Il s’est bien vcstu d’un sac, il a jetté la poudre sur sa teste, il s’est couché par terre, et comme l’Escriture luy rend tesmoignage, il s’est humilié devant Dieu, mais ce n’a rien esté de rompre ses vestemens, quand le cœur demeuroit endurci et enflé de malice. Si est-ce que Dieu l’a exaucé, pour luy faire misericorde; mais je respon que Dieu pardonne tellement aux hypocrites pour un temps, que son ire demeure tousjours sus eux: et que cela ne se fait pas tant en leur faveur, que pour donner exemple à tous. Car quel profit a eu Achab de ce que la peine luy a esté moderée, sinon qu’il n’a point veu advenir durant sa vie, ce qu’il craignoit? Ainsi la malediction de Dieu n’a pas laissé d’avoir siege et domicile perpetuel en sa maison, combien qu’elle fust cachée: et luy n’a point laissé de perir à jamais. Autant en voit-on en Esau. Car combien qu’il soit rebouté, si est-ce qu’il obtient benediction temporelle par ses larmes (Gen. 27:38, 39). Mais pource que l’heritage spirituel estoit reservé à l’un des freres seulement, puis qu’Esau estoit retranché et Jacob eleu, telle rejection luy a fermé la porte à la grace de Dieu. Et cependant, selon qu’il estoit homme brutal, ce soulagement luy a esté laissé, qu’il se soulast de la graisse de la terre et de la rousée du ciel. Et c’est ce que j’ay n’agueres dit, que cela se fait pour donner exemple aux autres, afin qu’ils apprennent d’appliquer leurs affections et estudes à vraye repentance. Car il ne faut douter que Dieu ne soit facile et enclin à pardonner à tous ceux qui se convertiront à luy de cœur, veu qu’il estend sa clemence jusqu’à ceux qui en sont indignes, seulement quand ils monstrent quelque semblant de se desplaire en leur forfait. Nous sommes aussi enseignez à l’opposite, quelle vengeance est apprestée à ceux lesquels se jouent des menaces de Dieu, et n’en tiennent conte: s’endurcissans avec un front impudent et un cœur de fer, pour les aneantir. Voyla comment Dieu souventesfois a tendu la main aux enfans d’Israel pour les soulager en leur calamité, combien que leurs cris fussent pleins de feintise, et que leur cœur fust double et desloyal (Ps. 78:36, 37). Comme de fait il se plaind au Pseaume, qu’incontinent apres ils rotournoyent à leur premier train. Car par cela il les a voulu amener à une droite repentance et cordiale, se monstrant si humain envers eux: ou bien les rendre inexcusables. Toutesfois ce n’est pas à dire qu’en remettant pour un temps la peine, il se bride à perpetuité: mais plustost se dresse en la fin avec plus grande rigueur contre les hypocrites, et redouble les punitions: tellement qu’il peut apparoistre combien la feintise luy desplait. Cependant notons ce que j’ay dit, qu’il monstre quelques exemples combien il est liberal à pardonner, afin que les fideles soyent tant mieux accouragez à corriger leurs fautes: et que l’orgueil de ceux qui regimbent contre l’esperon, soit plus grievement condamné.

25. 559 But it is inquired, since the apostle denies that God is appeased by a hypocritical repentance, how Ahab obtained pardon, and averted the punishment with which he had been threatened, though he appears, from the subsequent tenor of his life, to have been only terrified by a sudden consternation. He clothed himself with sackcloth, sprinkled ashes upon his head, lay on the ground, and, as it is declared concerning him, “humbled himself before God;”¹⁶⁸⁹ but it was nothing to rend his garments, while his heart remained perverse and inflated with wickedness. Yet we see how God is inclined to clemency. I reply, that sometimes hypocrites are thus spared for a season, yet that the wrath of God always abides upon them, and that this is done not so much for their sakes, as for a public example. For what benefit did Ahab receive from the mitigation of the threatened punishment, but a respite from it during his continuance in this world? The malediction of God, therefore, although concealed, fixed itself in his family, and he himself went forward to eternal perdition. The same may be observed in the case of Esau; for though he suffered a repulse, yet a temporal benediction was granted to his tears.¹⁶⁹⁰ But since the spiritual inheritance, according to the oracle of God, could remain only with one of the brothers, when Jacob was chosen and Esau rejected, that preterition shut out the Divine mercy; yet this consolation was left to him as to a man on a level with the brutes, that he should be enriched with “the fatness of the earth and the dew of heaven.” This is what I have just observed ought to be considered as an example to others, that we may learn to devote our minds and our exertions with more alacrity to sincere repentance; because it is not to be doubted that those who are truly and cordially converted will find God readily disposed to forgiveness, whose clemency extends itself even to the unworthy, as long as they manifest any appearance of contrition. At the same time, also, we are taught what dreadful vengeance awaits all the obstinate, who, with impudent countenances and hardened hearts, despise, disregard, and ridicule the Divine threatenings. Thus he frequently extended his hand to the children of Israel, to alleviate their distresses, notwithstanding their supplications were hypocritical, and their hearts full of duplicity and perfidy; as he complains in one of the Psalms,¹⁶⁹¹ that they immediately after returned to their former courses. He designed by his merciful kindness, either to bring them to a serious conversion, or to render them inexcusable. Yet, by the temporary remission of punishments, he imposes on himself no perpetual law, but sometimes arises against hypocrites with the greater severity, 560 and enhances their punishments, to manifest his extreme displeasure against hypocrisy. But he exhibits, as I have observed, some examples of his readiness to pardon, in order to animate the pious to a correction of their lives, and the more severely to condemn the pride of those who obstinately kick against the goads.

25. Third objection, founded on the seeming approval of the feigned repentance of the ungodly, as Ahab. Answer. Confirmation from the example of Esau. Why God bears for a time with the ungodly, pretending repentance. Exception.

But as the Apostle declares that God is not appeased by feigned repentance, it is asked how Ahab obtained pardon, and averted the punishment denounced against him (1 Kings 21:28, 29), seeing, it appears, he was only amazed on the sudden, and afterwards continued his former course of life. He, indeed, clothed himself in sackcloth, covered himself with ashes, lay on the ground, and (as the testimony given to him bears) humbled himself before God. It was a small matter to rend his garments while his heart 531continued obstinate and swollen with wickedness, and yet we see that God was inclined to mercy. I answer, that though hypocrites are thus occasionally spared for a time, the wrath of God still lies upon them, and that they are thus spared not so much on their own account as for a public example. For what did Ahab gain by the mitigation of his punishment except that he did not suffer it alive on the earth? The curse of God, though concealed, was fixed on his house, and he himself went to eternal destruction. We may see the same thing in Esau (Gen. 27:38, 39). For though he met with a refusal, a temporal blessing was granted to his tears. But as, according to the declaration of God, the spiritual inheritance could be possessed only by one of the brothers, when Jacob was selected instead of Esau, that event excluded him from the divine mercy; but still there was given to him, as a man of a groveling nature, this consolation, that he should be filled with the fulness of the earth and the dew of heaven. And this, as I lately said, should be regarded as done for the example of others, that we may learn to apply our minds, and exert ourselves with greater alacrity, in the way of sincere repentance, as there cannot be the least doubt that God will be ready to pardon those who turn to him truly and with the heart, seeing his mercy extends even to the unworthy though they bear marks of his displeasure. In this way also, we are taught how dreadful the judgment is which awaits all the rebellious who with audacious brow and iron heart make it their sport to despise and disregard the divine threatening. God in this way often stretched forth his hand to deliver the Israelites from their calamities, though their cries were pretended, and their minds double and perfidious, as he himself complains in the Psalms, that they immediately returned to their former course (Psalm 78:36, 37). But he designed thus by kindness and forbearance to bring them to true repentance, or leave them without excuse. And yet by remitting the punishment for a time, he does not lay himself under any perpetual obligation. He rather at times rises with greater severity against hypocrites, and doubles their punishment, that it may thereby appear how much hypocrisy displeases him. But, as I have observed, he gives some examples of his inclination to pardon, that the pious may thereby be stimulated to amend their lives, and the pride of those who petulantly kick against the pricks be more severely condemned.

25. Toch, daar de apostel leert, dat God door geveinsde boetvaardigheid niet verzoend wordt, rijst de vraag, hoe Achab vergeving gekregen heeft, en de hem aangezegde straf afgewend heeft (1 Kon. 21:27) hoewel uit de verdere loop zijns levens blijkt, dat hij slechts door een plotselinge schrik terneergeslagen was. Hij heeft wel een zak aangedaan, zich bestrooid met as, hij heeft op de grond gelegen en (zoals van hem getuigd wordt) heeft zich vernederd voor Gods aanschijn; maar het betekende niet veel, dat hij zijn klederen scheurde, daar zijn hart verstokt en van boosheid gezwollen bleef. En toch zien we, hoe God zich laat bewegen tot goedertierenheid. Ik antwoord, dat somtijds de huichelaars voor een tijd zo gespaard worden, dat toch steeds de toorn Gods op hen blijft rusten, en dat dit geschiedt niet zozeer om hunnentwil als wel tot een algemeen voorbeeld. Want dat de straf voor Achab verzacht is, welk ander nut heeft hij daarvan gehad dan dat hij haar zolang hij op aarde leefde, niet gevoelde? Dus heeft Gods vloek, zij het verborgen, een vaste zetel gehad in zijn huis, en hij zelf is ten eeuwigen verderve gegaan. Hetzelfde kan men zien bij Ezau. Want hoewel hij verstoten werd, is hem toch op zijn tranen een tijdelijke zegening toegestaan (Gen. 27:38) Maar omdat de geestelijke erfenis volgens Gods woord slechts bij één van de broederen kon berusten, heeft, doordat Ezau voorbijgegaan en Jakob uitverkoren is, die afwijzing Gods barmhartigheid uitgesloten, en deze troost is hem, als dierlijk mens, overgebleven, dat hij gemest zou worden met het vette der aarde en de dauw des hemels. En dit is het, waarvan ik tevoren zeide, dat het moet dienen tot een voorbeeld van anderen, opdat wij zouden leren ons hart en ons streven des te vuriger te richten op oprechte boetvaardigheid: want het is allerminst twijfelachtig, dat God gewillig is om hun vergeving te schenken, die zich waarlijk en van harte bekeren, daar zijn goedertierenheid zich uitstrekt ook tot de onwaardigen, wanneer zij slechts van enig mishagen blijk geven. Tegelijkertijd leren wij hier, een hoe vreselijk oordeel alle hardnekkigen te wachten staat, voor wie het een scherts is Gods bedreigingen met een brutaal gelaat en een ijzeren hart te verachten en voor niets te rekenen. Op deze wijze heeft Hij dikwijls de kinderen Israëls de hand gereikt tot verlichting van hun moeilijkheden, hoewel hun geroep geveinsd was en hun hart dubbel en trouweloos; gelijk Hij zelf klaagt in de Psalm (Ps. 78:36,37) dat ze terstond tot hun oude aard waren teruggekeerd. En zo wilde Hij hen door een zo vriendelijke goedertierenheid brengen tot een ernstige bekering, of hen niet te verontschuldigen maken. En, ook al scheldt Hij de straffen voor een tijd kwijt, zo stelt Hij zichzelf toch geen altijd durende wet, maar veeleer betoont Hij zich somtijds tegen de huichelaars gestrenger en verdubbelt de straffen, opdat daaruit blijke, hoezeer de veinzerij Hem mishaagt. Maar, zoals ik reeds zeide, Hij geeft enige voorbeelden van zijn geneigdheid tot het schenken van vergeving, opdat daardoor de vromen verlevendigd worden tot verbetering van hun leven, en des te ernstiger verdoemd wordt de hovaardigheid van hen, die onbeschaamd de verzenen tegen de prikkels slaan.

25. Heuchlerische und rechtschaffene Buße

Wenn nun der Apostel bestreitet, daß Gott durch erheuchelte Buße versöhnt werden könne, so erhebt sich aber die Frage, wieso denn Ahab Vergebung erlangt und die ihm angedrohte Strafe von sich abgewandt habe (1. Kön. 21,28f.). Aus dem weiteren Verlauf seines Lebens geht doch ganz klar hervor, daß er dabei bloß von plötzlicher Angst erschüttert war. Gewiß, er legte einen Sack um, er bestreute sich mit Asche, er setzte sich auf die Erde (1. Kön. 21,27) und, wie es von ihm bezeugt wird, er demütigte sich vor Gott - aber es war ja doch ein Geringes, die Kleider zu zerreißen, wenn das Herz unterdessen verhärtet und von Bosheit geschwellt blieb! Trotzdem gewahren wir, daß sich Gott zur Güte bewegen läßt.

Ich beantworte diese Frage so: zuweilen erfahren die Heuchler tatsächlich eine Zeitlang solche Schonung, aber doch so, daß Gottes Zorn immerfort auf ihnen ruht; und dies geschieht nicht um ihrer selbst willen, sondern als öffentliches Beispiel. Was hat auch Ahab selbst für einen Nutzen davon gehabt, daß ihm die Strafe gemildert wurde? Doch einzig den, daß er sie nicht verspürte, solange er auf Erden lebte! So hat Gottes Fluch, wenn auch verborgen, seine feste Wohnstatt in seinem Hause gehabt, er selbst aber ist in das ewige Verderben gefahren.

Das gleiche ist auch an Esau zu bemerken: er mußte sich zwar eine Abweisung gefallen lassen, aber auf seine Tränen hin wurde ihm doch ein zeitlicher Segen gewährt (Gen. 27,40; Calvin nennt Gen. 27,18f.). Aber nach Gottes Offenbarungswort konnte das geistliche Erbe nur bei einem der Brüder ruhen; wurde also Esau übergangen und Jakob erwählt, so schloß diese Verwerfung das Erbarmen Gottes aus; nur dieser eine Trost blieb ihm als einem fleischlich gesinnten Menschen noch übrig, daß er sich an der „Fettigkeit der Erde“ und am „Tau des Himmels“ weiden sollte (Verwechslung mit dem an Jakob erteilten Segen Gen. 27,28).

Hier können wir auch verstehen, was es bedeutet, wenn ich oben sagte, dies müsse als Beispiel für andere Menschen dienen: wir sollen lernen, um so eifriger unser Sinnen und Trachten darauf zu richten, rechtschaffene Buße zu tun; denn es steht außer jedem Zweifel, daß Gott gern bereit ist, denen zu vergeben, die sich wahrhaftig 397 und von Herzen zu ihm bekehren: seine Güte wird auch ganz Unwürdigen zuteil, wenn sie nur ein wenig erkennen lassen, daß sie sich selbst mißfallen. Das gleiche Beispiel aber lehrt uns auch, welch ein schreckliches Gericht alle Halsstarrigen zu erwarten haben, die es für lauter Spiel halten, Gottes Drohungen mit schamloser Frechheit und ehernem Herzen zu verschmähen und für nichts zu achten. Auf diese Weise hat Gott den Kindern Israels gar oft die Hand gereicht, um ihrer Not ein Ende zu machen, obwohl ihr Schreien erheuchelt und ihr Sinn zerteilt und treulos war, wie er ja auch in einem Psalm klagt, daß sie gar bald zu ihrer vorigen Lebensart sich zurückwandten (Psalm 7S,36ff. 57). Durch solche freundliche Güte wollte er sie also zu ernstlicher Bekehrung leiten - oder aber sie unentschuldbar machen. Denn wenn er auch eine Zeitlang die Strafe nachläßt, so legt er sich damit kein bleibendes Gesetz auf; nein, er wendet sich zu Zeiten nur mit um so größerer Strenge gegen die Heuchler und verdoppelt die Strafen, damit daraus deutlich werde, wie sehr ihm die Heuchelei zuwider ist. Aber, wie gesagt, er zeigt auch gewisse Beispiele seiner freundlichen Geneigtheit zur Vergebung; dadurch sollen die Frommen dazu ermuntert werden, ihr Leben zu bessern, und es soll zugleich der Hochmut derer um so schärfer verdammt werden, die in ihrer Halsstarrigkeit wider den Stachel locken.

25. Ware berou en skynheilige berou

Aangesien die apostel egter verklaar dat God nie met geveinsde berou versoen kan word nie, ontstaan die vraag tog hoe Agab genade kon kry en hoe hy die straf wat oor hom uitgespreek is, kon afwend.¹⁸⁹ Soos uit die res van sy lewensloop blyk, is hy tog nie deur skielike angs platgeslaan nie. Hy het wel ’n sak aangetrek en as oor hom gestrooi; hy het op die grond gaan lê,¹⁹⁰ en, soos daar van hom getuig word, het hy hom voor God verootmoedig. Dit was egter van weinig waarde dat hy sy klere geskeur het, aangesien sy hart halstarrig en met boosheid opgeblaas was. Tog sien ons hoe God (in sy geval) tot sagmoedigheid beweeg word.

My antwoord is dat geveinsdes soms vir ’n tydjie so vergewe word dat die toorn van God nogtans altyd oor hulle hang en dat dit nie om hulle ontwil nie maar as ’n algemene voorbeeld gebeur. Want watter voordeel het Agab daaruit behaal dat sy straf versag is anders as net dat hy die straf nie gevoel het terwyl hy nog op die aarde geleef het nie? Hoewel God se vloek oor hom verborge was, was dit wel deeglik in sy huis gevestig. Hy het self egter na die ewige verderf gegaan. Ons kan dieselfde ook in die geval van Esau sien. Hoewel hy immers verwerp is, is ’n tydelike seën nogtans vanweë sy trane aan hom toegestaan.¹⁹¹ Omdat die geestelike erfdeel volgens God se uitspraak slegs in die hande van een van die broers kon berus, is Esau oor die hoof gesien en Jakob uitverkies. Sy verwerping het God se barmhartigheid so uitgesluit.¹⁹² Asof hy ’n mensdier was, het hy slegs die troos oorgehad dat hy deur die vet grond van die aarde en met die dou van die hemel versadig sou word.

Soos ek so pas gesê het, is dit ook die rede waarom ons na die voorbeeld van ander moet verwys, sodat ons kan leer om ons gesindheid en ons 803 ywer vuriger op opregte berou te rig. Daar kan trouens geen twyfel daaroor bestaan dat God die mense wat hulle waarlik en van harte bekeer het, maklik sal vergewe nie, omdat Hy sy genade selfs tot mense wat dit nie verdien nie, uitbrei wanneer hulle maar net die een of ander misnoeë in hulleself toon. In dieselfde werk word ons ook geleer hoe verskriklik die oordeel is wat op alle weerbarstiges wag vir wie dit ’n speletjie is om onbeskaamd en met ysterharte God se dreigemente in die wind te slaan en as iets waardeloos te beskou. So het Hy sy hand dikwels na die kinders van Israel uitgestrek om hulle teenspoed te verlig hoewel hulle geroep na Hom geveins en hulle harte dubbelsinnig en vol wantroue was. So kla Hy self in die psalm daaroor dat hulle onverwyld na hulle ou geneigdheid teruggekeer het.¹⁹³ So wou Hy hulle met vriendelike toegeneentheid tot ernstige bekering bring of alle verontskuldiging van hulle af wegneem. Hoewel hy hulle straf ’n tydjie uitstel, lê Hy Homself tog nie ’n ewige wet op nie; inteendeel, Hy tree dikwels strenger op teen geveinsdes en Hy verdubbel hulle straf sodat daaruit duidelik kan blyk hoe ’n groot misnoeë Hy in geveinsdheid het.

Soos ek vroeër gesê het, gee Hy egter ook blyke van sy bereidwilligheid om genade te verleen, sodat godvrugtige mense daardeur aangewakker kan word om hulle lewe te verbeter en sodat diegene wat voortdurend teen hierdie prikkels skop, swaarder veroordeel kan word.HOOFSTUK 4

25. Ввиду сказанного Апостолом о невозможности умиротворить Бога, обнаруживая лишь видимость раскаяния, может возникнуть вопрос: как же получил прощение и отвратил от себя объявленное ему наказание царь Ахав (3 Цар 21:27-29)? Ведь он только испугался на малое время, но не исправился и продолжал вести дурную жизнь. Он, действительно, оделся в рубище, посыпал голову пеплом, спал на земле и, как свидетельствует Писание, смирился перед Господом. Но раздирание одежд ничего не стоило, когда сердце его оставалось окаменевшим и полным злобы. И всё-таки Бог простил и помиловал его. На это я отвечаю, что Бог прощает таким образом лицемеров лишь на какое-то время, но гнев Его пребывает на них. Делается это не столько ради их блага, сколько для того, чтобы дать пример другим. Какую пользу получил Ахав от смягчения наказания, кроме того, что не увидел в своей здешней жизни бед, которых страшился? Божье проклятие осталось на доме его, хотя и было сокрыто. И он не избежал вечной погибели.

То же самое мы видим в истории Исава. Хотя он был отвергнут, но, заплакав, получил временное благословение (Быт 27:38-40). Однако поскольку духовное наследство было уготовано лишь одному сыну, а Исав был отделён от избранного Иакова, то отвержение закрыло ему доступ к Божьей милости. Но так как он был человеком с сильным животным началом, ему было оставлено одно утешение - питаться туком земли и росой небесной. Как я только что сказал, это было сделано, чтобы дать пример другим, дабы они научились прилагать свои стремления и труды к истинному раскаянию. Ибо нельзя сомневаться в готовности Бога простить всех, кто обращается к Нему в сердце своём, поскольку Он распространяет Свою милость и на тех, кто этого недостоин, лишь бы они выказали хоть какое-то недовольство своими злодеяниями. И наоборот, мы узнаём, какое мщение уготовано людям, презирающим угрозы Бога, ожесточающимся с наглым лицом и окаменелым сердцем: они будут уничтожены.

Бог неоднократно протягивал руку сынам Израилевым, чтобы утешить их в бедствиях, хотя их стенания бывали полны притворства, а сердца бывали нестойкими и неверными. В псалме пророк сетует, что тотчас после этого они возвращались к прежним обычаям (Пс 77/78:36 сл.). И проявляя к ним милость, и лишая их прощения, Бог желал привести их к подлинному, сердечному раскаянию. Однако это не означает, что, откладывая наказание на какое-то время, Бог будет это делать постоянно. Напротив, Он обрушит на лицемеров ещё более суровую кару, удвоит тяжесть наказания, дабы обнаружилось, насколько Ему ненавистно притворство. Будем же помнить, что Бог, как я уже говорил, показывает примеры Своей щедрости и готовности прощать, дабы побудить верующих смело исправлять свои ошибки и дабы ещё строже осудить гордыню тех, кто противится Его деснице.