1. 410 | Sed ut res melius elucescat, tum de electorum vocatione tum de excaecatione et induratione impiorum agendum est. || Et de priore quidem iam aliquid disserui², eorum errorem refellens quibus generalitas promissionum videtur aequare totum humanum genus. Atqui non absque delectu || electionem, quam in seipso alioqui absconditam habet, vocatione demum sua Deus^a manifestat; quam ideo appellare proprie licet eius^b testificationem. Nam quos praescivit, eos et^c praefinivit conformes fieri imaginis Filii sui: quos autem praefinivit, eos et vocavit: quos vocavit, eos et iustificavit, ut olim glorificet [Rom. 8. f. 29^d]. Quum suos eligendo iam in filiorum locum Dominus adoptarit: videmus tamen ut in tanti boni possessionem non veniant, nisi dum vocantur: contra ut vocati, quadam iam fruantur electionis suae communicatione. Qua ratione Spiritum, quem accipiunt, et adoptionis Spiritum [Ibidem, c. 15], et sigillum, et arrhabonem haereditatis futurae vocat Paulus [Ephes. 1. c. .13³, et alibi⁴]; quia scilicet eorum cordibus futurae adoptionis certitudinem suo testimonio stabilit et obsignat. || Nam etsi Evangelii praedicatio ex fonte electionis scaturit, quia tamen reprobis etiam communis est, non esset per se solida illius probatio. Deus autem efficaciter electos suos docet ut ad fidem adducat: sicuti citavimus ante ex verbis Christi⁵. Qui ex Deo est, hic vidit Patrem, non alius [Iohan. 6. e. 46]. Item, Manifestavi nomen tuum hominibus quos dedisti mihi [Iohan. 17. a. 6]. Quum alibi dicat, Nemo potest venire ad me nisi Pater meus traxerit eum [Iohan. 6. e. 44]. Quem locum prudenter expendit Augustinus: cuius verba sunt, Si (ut dicit veritas) omnis qui didicit venit: quisquis non venit, profecto nec didicit. Non est igitur consequens ut qui potest venire etiam veniat, nisi id voluerit atque fecerit: 411 sed omnis qui didicit a Patre, non solum potest venire, sed etiam venit; ubi iam et possibilitatis profectus, et voluntatis affectus et actionis effectus adest [Lib. 1. De gratia Christi contra Pelag. et Coelest. cap. 14, et 31]¹. Alibi etiam clarius, Quid est, omnis qui audivit a Patre et didicit venit ad me: nisi, nullus est qui audiat et discat a Patre, et non veniat ad me? Si enim omnis qui audivit a Patre et didicit, venit, profecto omnis qui non venit non audivit a Patre nec didicit; nam si audisset et didicisset, veniret. Valde remota est a sensibus carnis haec schola, in qua Pater auditur et docet, ut veniatur ad Filium [Lib. De praedest. sanctorum cap. 8]². Paulo post, Haec gratia quae occulte humanis cordibus tribuitur, a nullo duro corde recipitur; ideo quippe tribuitur, ut cordis duritia primum auferatur. Quando itaque Pater intus auditur, aufert cor lapideum et dat cor carneum. Sic quippe facit filios promissionis et vasa misericordiae, quae praeparavit in gloriam. Cur ergo non omnes docet ut veniant ad Christum, nisi quia omnes quos docet, misericordia docet: quos autem non docet, iudicio non docet? quoniam cuius vult miseretur, et quem vult obdurat³. || Filios ergo sibi designat, ac Patrem se iis destinat Deus quos elegit^a. Vocando porro, in familiam eos suam asciscit, ac seipsum iis coadunat, ut simul unum sint^b. Quum autem electioni vocatio subnectitur^c, in eum modum Scriptura satis innuit, in ea nihil requirendum praeter gratuitam Dei misericordiam. Si enim quaerimus quos vocet, et qua ratione: respondet, quos elegerat. Ad electionem autem dum venitur, sola illic misericordia undecunque apparet. Atque adeo vere hic locum habet illud Pauli, Non esse volentis neque currentis, sed miserentis Dei [Rom. 9. d. 16], Neque id, quemadmodum vulgo accipiunt qui inter Dei gratiam,^d voluntatem, cursumque hominis partiuntur. Exponunt enim, desiderium hominis ac conatum nihil per se quidem habere momenti, nisi Dei gratia prosperentur: sed quum adiuvantur illius benedictione, habere suas quoque partes in comparanda salute contendunt⁴. Quorum cavillum Augustini verbis refellere quam meis malo, Si nihil aliud voluit Apostolus, nisi non esse solius volentis aut 412 currentis, nisi adsit misericors Dominus: retorquere e converso licebit, non solius esse misericordiae, nisi adsit voluntas et cursus. Quod si aperte impium est, non dubitemus Apostolum omnia misericordiae Domini dare, nostris autem voluntatibus aut studiis nihil relinquere [Enchir. ad. Laurent. cap. 32^a]¹. In hanc sententiam ille sanctus vir. Nec pili^b aestimo quam inducunt argutiolam, non fuisse id dicturum Paulum nisi aliquis in nobis foret conatus, et aliqua voluntas². Non enim quid esset in homine reputavit: sed quum videret quosdam salutis partem hominum industriae assignare, simpliciter eorum errorem damnavit priore membro, deinde totam salutis summam Dei misericordiae vendicavit. Et quid aliud agunt Prophetae quam ut gratuitam Dei vocationem perpetuo depraedicent?

1. Toutesfois afin que la chose soit mieux esclarcie il sera expedient de traiter icy tant de la vocation des esleuz, que de l’aveuglement et endurcissement des reprouvez. J’ay touché desja du premier poinct en refutant l’erreur de ceux qui sous ombre de la generalité des promesses, voudroyent egaler tout le genre humain. Mais Dieu garde son ordre, en declairant finalement par sa vocation la grace qu’il tenoit au paravant cachée en soy. Et pour ceste cause on peut dire qu’en appellant il testifie de son election. Car il a preordonné ceux qu’il avoit precognus, pour estre conformes à l’image de son Fils. Or ceux qu’il a preordonnez, il les a aussi appellez: et ceux qu’il a appellez, il les a justifiez pour les glorifier une fois (Rom. 8:29, 30). Comme ainsi soit que le Seigneur en eslisant les siens, les ait adoptez pour ses enfans, nous voyons toutesfois qu’ils ne viennent point en possession d’un si grand bien, sinon quand il les appelle. D’autrepart, qu’estans appellez, ils ont desja quelque jouissance de leur election. Pour laquelle cause sainct Paul appelle l’esprit qu’ils reçoyvent, Esprit d’adoption (Rom. 8:15). Item, Le seau et arre de l’heritage futur (Ephes. 1:13, 14; 2 Cor. 1:22, et autres passages): d’autant que par son tesmoignage il conferme et seelle en leurs cœurs la certitude de ceste adoption. Car combien que la predication de l’Evangile sourde de la fontaine de l’election, toutesfois pource qu’elle est commune aussi aux reprouvez, elle n’en seroit point assez ferme proeuve de soy. Mais Dieu enseigne ses esleus avec efficace, pour les attirer à la foy: comme nous avons allegué cy dessus, Celuy qui est de Dieu a veu le Pere (Jean 6:46), et non autre. Item, J’ay manifesté ton nom aux hommes que tu m’as donnez (Jean 17:6): comme ainsi soit qu’il dise ailleurs, Nul ne peut venir à moy, sinon estant tiré du Pere (Jean 6:44). Lequel lieu sainct Augustin considere prudemment, lequel parle ainsi: Si, tesmoin la verité, celuy qui a apprins du Pere vient: quiconque ne vient point, n’a point apprins du Pere. Il n’est pas donc consequent, que celuy qui peut venir, vienne de fait, sinon qu’il le vueille et qu’il le face: mais quiconque a esté enseigné du Pere, non seulement peut venir, mais vient de fait. Et alors il y a l’avancement de possibilité, l’affection de volonté, et l’effect de l’action.¹⁰⁶ Il parle eneore plus clairement en un autre lieu, Qu’est-ce que veut dire cecy, Quiconque a ouy de mon Pere et a apprins, vient à moy: sinon qu’il n’y a nul qui oye et qui apprenne du Pere, qui ne vienne à Jesus Christ? Car si tous ceux qui oyent et apprennent, viennent: quiconque ne vient point, n’a point ouy ny apprins. Car s’il eust ouy et apprins, il viendroit. Ceste escole est fort esloignée des sens de la chair, en laquelle le Pere enseigne et est ouy, pour faire venir à son Fils. Un peu apres il adjouste, Ceste grace laquelle est occultement donné aux cœurs des hommes, n’est point receue d’un cœur endurcy: car elle est donnée à ce que la dureté du cœur soit ostée. Ainsi quand le Pere est ouy interieurement, il oste le cœur de pierre et en donne un de chair (Ezech. 11:19; 36:26). Et voila comme il fait les enfans de la promesse et vaisseaux de misericorde, lesquels il a preparez en gloire (Rom. 9:23). Pourquoy donc n’enseigne-il tous hommes pour les faire venir à Christ, sinon que ceux qu’il enseigne c’est par misericorde: et ceux qu’il n’enseigne point, c’est par jugement: d’autant qu’il a pitié de ceux que bon luy semble, et endurcit ceux qu’il veut¹⁰⁷? Le Seigneur donc choisist pour ses enfans ceux qu’il eslist, et delibere d’estre leur Pere: mais en les appellant, il les introduit en sa famille, et se conjoint et allie avec eux, pour estre faits comme un. Or l’Escriture conjoignant en telle sorte la vocation avec l’election, monstre bien par cela qu’il n’y faut rien chercher, sinon la misericorde de Dieu gratuite. Car si nous demandons lesquels il appelle, et la raison pourquoy: elle respond, Ceux qu’il a esleus. Or quand on vient à l’election, la seule misericorde y apparoist de toutes pars: selon que porte la sentence de sainct Paul, Que ce n’est point ne du vueillant ne du courant, mais de Dieu ayant pitié (Rom. 9:16). Et ne faut point prendre cela comme on fait communemen t, en partissant entre la grace de Dieu et la volonté et course de l’homme. Car on expose que le desir ne l’effort de l’homme ne peuvent rien, sinon que la grace de Dieu les face prosperer: mais si Dieu adjouste son aide, que l’un et l’autre fait quelque chose pour acquerir salut. Laquelle cavillation j’ayme mieux refuter par les parolles de sainct Augustin que par les miennes. Si l’Apos-tre, dit-il, n’a voulu autre chose que dire qu’il n’estoit seulement en la faculté du vueillant et du courant, sinon que le Seigneur y aide par sa misericorde, nous pourrons au contraire retourner cela, et dire qu’il n’est pas en la seule misericorde de Dieu, sinon qu’elle soit aidée par la volonté et course de l’homme.,¹⁰⁸ Si cela est clairement meschant, il ne faut douter que l’Apostre n’ait voulu tout assigner à la misericorde de Dieu, sans rien laisser à nostre volonté ou estude. Voila les mots de ce sainct personnage. Je n’estime pas un festu la subtilité qu’ils amenent: c’est que sainct Paul n’eust pas ainsi parlé, s’il n’y avoit quelque effort et volonté en nous. Car il n’a pas reputé ce qui estoit en l’homme: mais voyant qu’il y en avoit aucuns qui assignoyent en partie le salut des hommes à leur industrie: au premier membre de son oraison il condamne simplement leur erreur, puis il maintient que toute la somme de salut gist en la misericorde de Dieu. Et qu’est-ce que font autre chose les Prophetes, sinon de prescher continuellement la vocation de Dieu gratuite?

1. 178 But, in order to a further elucidation of the subject, it is necessary to treat of the calling of the elect, and of the blinding and hardening of the impious. On the former I have already made a few observations, with a view to refute the error of those who suppose the generality of the promises to put all mankind on an equality. But the discriminating election of God, which is otherwise concealed within himself, he manifests only by his calling, which may therefore with propriety be termed the testification or evidence of it. “For whom he did foreknow, he also did predestinate to be conformed to the image of his Son. Moreover, whom he did predestinate, them he also called; and whom he called, them he also justified,” in order to their eventual glorification.⁵²¹ Though by choosing his people, the Lord has adopted them as his children, yet we see that they enter not on the possession of so great a blessing till they are called; on the other hand, as soon as they are called, they immediately enjoy some communication of his election. On this account Paul calls the Spirit received by them, both “the Spirit of adoption, and the seal and earnest of the future inheritance;”⁵²² because, by his testimony, he confirms and seals to their hearts the certainty of their future adoption. For though the preaching of the gospel is a stream from the source 179of election, yet, being common also to the reprobate, it would of itself be no solid proof of it. For God effectually teaches his elect, to bring them to faith, as we have already cited from the words of Christ: “He which is of God, he,” and he alone, “hath seen the Father.”⁵²³ Again: “I have manifested thy name unto the men which thou gavest me.”⁵²⁴ For he says in another place, “No man can come to me, except the Father draw him.”⁵²⁵ This passage is judiciously explained by Augustine in the following words: “If, according to the declaration of truth, every one that has learned comes, whosoever comes not, certainly has not learned. It does not necessarily follow that he who can come actually comes, unless he has both willed and done it; but every one that has learned of the Father, not only can come, but also actually comes; where there is an immediate union of the advantage of possibility, the inclination of the will, and the consequent action.” In another place he is still clearer: “Every one that hath heard and learned of the Father, cometh unto me. Is not this saying, There is no one that hears and learns of the Father, and comes not unto me? For if every one that has heard and learned of the Father comes, certainly every one that comes not has neither heard nor learned of the Father; for if he had heard and learned, he would come. Very remote from carnal observation is this school, in which men hear and learn of the Father to come to the Son.” Just after he says, “This grace, which is secretly communicated to the hearts of men, is received by no hard heart; for the first object of its communication is, that hardness of heart may be taken away. When the Father is heard within therefore, he takes away the heart of stone, and gives a heart of flesh. For thus he forms children of promise and vessels of mercy whom he has prepared for glory. Why, then, does he not teach all, that they may come to Christ, but because all whom he teaches, he teaches in mercy? but whom he teaches not, he teaches not in judgment; for he hath mercy on whom he will have mercy, and whom he will he hardeneth.” Those whom God has chosen, therefore, he designates as his children, and determines himself to be their Father. By calling, he introduces them into his family, and unites them to himself, that they may be one. By connecting calling with election, the Scripture evidently suggests that nothing is requisite to it but the free mercy of God. For if we inquire whom he calls, and for what reason, the answer is, those whom he had elected. But when we come to election, we see nothing but mercy on every side. And so that observation of Paul is very applicable here—“It is not of him that willeth, nor of him that runneth, but of God that showeth mercy;” but not as it is commonly understood 180by those who make a distribution between the grace of God, and the will and exertion of man. For they say, that human desires and endeavours have no efficacy of themselves, unless they are rendered successful by the grace of God; but maintain that, with the assistance of his blessing, these things have also their share in procuring salvation. To refute their cavil, I prefer Augustine’s words to my own. “If the apostle only meant that it is not of him that wills, or of him that runs, without the assistance of the merciful Lord, we may retort the converse proposition, that it is not of mercy alone without the assistance of willing and running.” If this be manifestly impious, we may be certain that the apostle ascribes every thing to the Lord’s mercy, and leaves nothing to our wills or exertions. This was the opinion of that holy man. Nor is the least regard due to their paltry sophism, that Paul would not have expressed himself so, if we had no exertion or will. For he considered not what was in man; but seeing some persons attribute salvation partly to human industry, he simply condemned their error in the former part of the sentence, and in the latter, vindicated the claim of Divine mercy to the whole accomplishment of salvation. And what do the prophets, but perpetually proclaim the gratuitous calling of God?

1. The election of God is secret, but is manifested by effectual calling. The nature of this effectual calling. How election and effectual calling are founded on the free mercy of God. A cavil of certain expositors refuted by the words of Augustine. An exception disposed of.

240 But that the subject may be more fully illustrated, we must treat both of the calling of the elect, and of the blinding and hardening of the ungodly. The former I have already in some measure discussed (chap. 22, sec. 10, 11), when refuting the error of those who think that the general terms in which the promises are made place the whole human race on a level. The special election which otherwise would remain hidden in God, he at length manifests by his calling.“For whom he did foreknow, he also did predestinate to be conformed to the image of his Son.” Moreover, “whom he did predestinate, them he also called; and whom he called, them he also justified,” that he may one day glorify (Rom. 8:29, 30). Though the Lord, by electing his people, adopted them as his sons, we, however, see that they do not come into possession of this great good until they are called; but when called, the enjoyment of their election is in some measure communicated to them. For which reason the Spirit which they receive is termed by Paul both the “Spirit of adoption,” and the “seal” and “earnest” of the future inheritance; because by his testimony he confirms and seals the certainty of future adoption on their hearts. For although the preaching of the gospel springs from the fountain of election, yet being common to them with the reprobate, it would not be in itself a solid proof. God, however, teaches his elect effectually when he brings them to faith, as we formerly quoted from the words of our Savior, “Not that any man has seen the Father, save he which is of God, he has seen the Father,” (John 6:46). Again, “I have manifested thy name unto the men which thou gavest me out of the world,” (John 17:6). He says in another passage, “No man can come to me, except the Father which has sent me draw him,” (John 6:44). This passage Augustine ably expounds in these words: “If (as Truth says) every one who has learned comes, then every one who does not come has not learned. It does not therefore follow that he who can come does come, unless he have willed and done it; but every one who has learned of the Father, not only can come, but also comes; the antecedence of possibility¹ the affection of will, and the effect of action being now present,” (August. de Grat. Chr. Cont. Pelag., Lib. 1, c. 14, 31). In another passage, he says still more clearly, “What means, Every one that has heard and learned of the Father comes unto me, but just that there is no one who hears and learns of the Father that does not come to me? For if every one who has heard and learned, comes; assuredly every one who does not come, has neither heard nor learned of the Father: for if he had heard and learned, he would come. Far removed from carnal sense is this school in which the Father is heard and teaches us to come to the Son,” (August. de Prædes. Sanct. c. 8). Shortly after, he says, “This grace, which is secretly imparted to the hearts of men, is not241received by any hard heart; for the reason for which it is given is, that the hardness of the heart may first be taken away. Hence, when the Father is heard within, he takes away the stony heart, and gives a heart of flesh.Thus he makes them sons of promise and vessels of mercy, which he has prepared for glory. Why then does he not teach all to come to Christ, but just because all whom he teaches he teaches in mercy, while those whom he teaches not he teaches not in judgment? for he pities whom he will, and hardens whom he will.” Those, therefore, whom God has chosen he adopts as sons, while he becomes to them a Father. By calling, moreover, he admits them to his family, and unites them to himself, that they may be one with him. When calling is thus added to election, the Scripture plainly intimates that nothing is to be looked for in it but the free mercy of God. For if we ask whom it is he calls, and for what reason, he answers, it is those whom he had chosen. When we come to election, mercy alone everywhere appears; and, accordingly, in this the saying of Paul is truly realized, “So then, it is not of him that willeth, nor of him that runneth, but of God that showeth mercy,” (Rom. 9:16); and that not as is commonly understood by those who share the result between the grace of God and the will and agency of man. For their exposition is, that the desire and endeavor of sinners are of no avail by themselves, unless accompanied by the grace of God, but that when aided by his blessing, they also do their part in procuring salvation. This cavil I prefer refuting in the words of Augustine rather than my own: “If all that the apostle meant is, that it is not alone of him that willeth, or of him that runneth, unless the Lord be present in mercy, we may retort and hold the converse, that it is not of mercy alone, unless willing and running be present,” (August. Enchir. ad Laurent., c. 31). But if this is manifestly impious, let us have no doubt that the apostle attributes all to the mercy of the Lord, and leaves nothing to our wills or exertions. Such were the sentiments of that holy man. I set not the value of a straw on the subtlety to which they have recourse—viz. that Paul would not have spoken thus had there not been some will and effort on our part. For he considered not what might be in man; but seeing that certain persons ascribed a part of salvation to the industry of man, he simply condemned their error in the former clause, and then claimed the whole substance of salvation for the divine mercy. And what else do the prophets than perpetually proclaim the free calling of God?

1. Maar opdat de zaak nog duidelijker blijke, moeten wij handelen zowel over de roeping der uitverkorenen, als over de verblinding en verharding der goddelozen. En over het eerste heb ik reeds een en ander uiteengezet¹, toen ik de dwaling weerlegde van hen, die menen, dat de algemeenheid der beloften maakt, dat het gehele menselijke geslacht op één lijn staat. Maar niet zonder keuze maakt God de verkiezing, die Hij anders in zich verborgen houdt, eerst door de roeping openbaar, die men daarom in eigenlijke zin zijn betuiging mag noemen. "Want die Hij tevoren gekend heeft, die heeft Hij ook tevoren verordineerd den beelde zijns Zoons gelijkvormig te zijn; en die Hij tevoren verordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen; die Hij geroepen heeft, deze heeft Hij ook gerechtvaardigd, opdat Hij hen eens verheerlijke" (Rom. 8:29) Hoewel de Here de zijnen, door hen te verkiezen, reeds als kinderen aangenomen heeft, zien wij toch, dat ze tot de bezetting van een zo groot goed niet komen, dan doordat ze geroepen worden; aan de andere kant, dat ze, na geroepen te zijn, reeds een zekere mededeling van hun verkiezing genieten. Daarom noemt Paulus de Geest, die ze ontvangen, de Geest der aanneming tot kinderen, en het zegel en het pand der toekomende erfenis (Rom. 8:15; Ef.1:13 en elders), en wel omdat Hij in hun harten de zekerheid der toekomstige aanneming door zijn getuigenis bevestigt en verzegelt. Want ofschoon de prediking van het evangelie uit de bronwel der verkiezing ontspringt, zou ze toch op zichzelf geen degelijk bewijs van de verkiezing zijn, omdat de prediking ook de verworpenen gemeen is. Maar God onderwijst zijn uitverkorenen krachtdadig, opdat Hij hen tot het geloof brenge; gelijk wij tevoren aangehaald hebben uit de woorden van Christus. "Wie van God is, die heeft de Vader gezien, geen ander" (Joh. 6:46) Evenzo: "Ik heb uw naam geopenbaard de mensen, die Gij Mij gegeven hebt" (Joh. 17:6) Hoewel Hij elders zegt, "Niemand kan tot Mij komen, tenzij mijn Vader hem trekke" (Joh. 6:44) Deze plaats overweegt Augustinus verstandig², wiens woorden luiden als volgt: "Indien (zoals de waarheid zegt) een ieder, die het geleerd heeft, komt, dan heeft waarlijk wie niet komt, het ook niet geleerd: daaruit volgt dus niet, dat wie kan komen, ook komt, tenzij hij het wil en ook doet; maar een ieder, die het van de Vader geleerd heeft, kan niet alleen komen, maar komt ook; daar is dus voortgang van de mogelijkheid, genegenheid van de wil, en daadwerkelijkheid van de handeling." Elders³ zegt hij het nog duidelijker: "Wat betekent: "een ieder die het gehoord en geleerd heeft van de Vader, komt tot Mij", anders dan: niemand is er, die het hoort en leert van de Vader, en niet tot Mij komt? Want indien een ieder, die het gehoord en geleerd heeft van de Vader, komt, dan heeft waarlijk een ieder, die niet komt, het niet gehoord en geleerd van de Vader; want indien hij het gehoord en geleerd had, zou hij komen; deze school, waarin de Vader gehoord wordt en leert, dat men kome tot de Zoon, is ver verwijderd van het gevoelen des vleses." En een weinig later: "Deze genade, die in het verborgen aan de harten der mensen toegekend wordt, wordt door geen hard hart ontvangen; want daarom wordt zij gegeven, opdat eerst de hardheid des harten weggenomen zou worden: wanneer dus de Vader inwendig gehoord wordt, neemt Hij het stenen hart weg en geeft een vlezen hart; want zo maakt Hij de kinderen der belofte en de vaten der barmhartigheid, die Hij tevoren ter heerlijkheid bereid heeft. Waarom Hij dan niet allen, opdat ze tot Christus komen, anders dan omdat Hij allen, die Hij leert, door zijn barmhartigheid leert; maar die Hij niet leert, door zijn oordeel niet leert? Want Hij ontfermt zich, wiens Hij wil, en verhardt, wie Hij wil. God bestemt dus hen zich tot kinderen, die Hij verkoren heeft, en Hij bestemt hun zichzelf tot een Vader." Verder door hen te roepen, neemt Hij hen in zijn gezin op, en verenigt zich met hen, opdat zij te zamen één zijn. En wanneer de roeping vastgeknoopt wordt aan de verkiezing, geeft de Schrift op die wijze genoegzaam te kennen, dat in de roeping niets anders gezocht moet worden dan Gods onverdiende barmhartigheid. Want indien wij vragen, wie Hij roept en op welke wijze, dan antwoordt zij: die Hij uitverkoren had. En wanneer men komt tot de verkiezing, dan ziet men daar van alle kanten alleen de barmhartigheid. Ja hier heeft waarlijk plaats wat Paulus zegt (Rom. 9:16) dat het niet is desgenen, die wil, noch desgenen, die loopt, maar des ontfermenden Gods. En dat niet, zoals gemeenlijk zij het nemen die delen tussen de genade Gods en het willen en lopen van de mens. Want zij leggen het zo uit, dat het verlangen en het pogen van de mens op zichzelf niets betekenen, tenzij ze door Gods genade voorspoedig gemaakt worden, maar zij beweren, dat die, wanneer ze door Gods zegen geholpen worden, ook hun rol vervullen bij het verwerven der zaligheid. Hun uitvlucht wil ik liever met de woorden van Augustinus⁴ weerleggen dan met de mijne. "Indien de apostel niets anders heeft willen zeggen, dan dat het niet alleen is van hem, die wil of loopt, tenzij de barmhartige Here erbij komt, dan zal men ook het tegendeel mogen zeggen, dat het niet alleen van de barmhartigheid is, tenzij ook de wil en het lopen erbij komt: en wanneer dat kennelijk goddeloos is, moeten wij er niet aan twijfelen, dat de apostel alles aan des Heren barmhartigheid toekent, en aan ons willen en ijveren niets overlaat." Tot deze opvatting komt die heilige man. En geen greintje waard acht ik het scherpzinnigheidje waarmee ze komen aandragen, dat Paulus dit niet gezegd zou hebben, wanneer in ons niet enig pogen en enige wil zou zijn. Want hij heeft niet nagegaan wat er in de mens was; maar daar hij zag, dat sommigen een deel der zaligheid aan de ijver der mensen toeschreven, heeft hij eenvoudig met het eerste lid hun dwaling veroordeeld, en vervolgens de gehele som der zaligheid aan Gods barmhartigheid toegekend. En wat doen de profeten anders dan dat ze voortdurend de onverdiende roeping Gods verkondigen?

1. 648Die Berufung ist von der Erwählung abhängig und deshalb wie diese einzig und allein ein Werk der Gnade

Damit aber die Sache noch klarer wird, muß von der Berufung der Erwählten und von der Verblendung und Verstockung der Gottlosen noch die Rede sein.

Von der ersteren habe ich nun zwar schon etwas gesprochen, als ich den Irrtum derer widerlegte, denen die Allgemeinheit der Verheißungen das ganze Menschengeschlecht in eine Linie zu stellen scheint. Aber es geht nicht ohne eine Auswahl ab, wenn Gott die Erwählung, die er sonst in sich selber verborgen hält, schließlich durch seine Berufung offen zutage treten läßt; man kann diese also im eigentlichen Sinne als Bezeugung der Erwählung bezeichnen. „Denn welche er zuvor ersehen hat, die hat er auch verordnet, daß sie gleich sein sollten dem Ebenbilde seines Sohnes ... Welche er aber verordnet hat, die hat er auch berufen, welche er aber berufen hat, die hat er auch gerecht gemacht, um sie einst auch herrlich zu machen! (Röm. 8,29f.; Schluß verkürzt). Schon durch seine Erwählung hatte der Herr die Seinen an Kindes Statt angenommen; aber wir sehen doch, daß sie in den Besitz eines so herrlichen Gutes erst dann gelangen, wenn sie berufen werden; andererseits sehen wir auch, daß sie als Berufene das Teilhaben an seiner Erwählung bereits etlichermaßen genießen. Aus diesem Grunde nennt Paulus den Geist, den sie empfangen, den „Geist der (Aufnahme in die) Kindschaft“ (Röm. 8,15), auch das „Siegel“ und das „Pfand“ des künftigen Erbes (Eph. 1,13f.; 2. Kor. 1,22; 5,5), weil er nämlich durch sein Zeugnis in ihren Herzen die Gewißheit der zukünftigen Aufnahme in die Kindschaft bekräftigt und versiegelt.

Gewiß sprudelt bereits die Predigt des Evangeliums aus dem Brunnquell der Erwählung hervor; aber sie ist ja auch den Verworfenen gemein und wäre an sich kein sicherer Beweis solcher Erwählung. Gott unterweist dagegen seine Auserwählten in wirksamer Kraft, um sie zum Glauben zu bringen. So haben wir es oben aus Christi Worten angeführt: „Wer aus Gott ist, der sieht den Vater, und kein anderer“ (Joh. 6,46; summarisch). Ebenso heißt es: „Ich habe deinen Namen offenbart den Menschen, die du mir ... gegeben hast“ (Joh. 17,6). An anderer Stelle sagt er auch: „Es kann niemand zu mir kommen, es sei denn, daß ihn ziehe mein Vater“ (Joh. 6,44). Diese Stelle hat Augustin weislich erwogen; seine Worte lauten: „Wenn - wie es die Wahrheit ausspricht! - jeder zu ihm kommt, der es gelernt hat, so hat der, der nicht kommt, es gewiß auch nicht gelernt: Daraus ergibt sich deshalb nicht die Folgerung, wer kommen könne, der komme auch; - das gilt allein, wenn er es will und tut! Jeder aber, der es vom Vater gelernt hat, der kann nicht bloß kommen, sondern der kommt auch; denn da ist bereits das Fortschreiten des Vermögens, die Regung des Willens und die Wirklichkeit der Tat vorhanden!“ (Von Christi Gnade und der Erbsünde I,14,15). An anderer Stelle finden wir das gleiche noch klarer: „Was heißt das: Wer es nun hört vom Vater und lernt es, der kommt zu mir?“ (Joh. 6,45). Doch dies: es ist keiner, der es vom Vater hört und lernt - und der nicht zu mir kommt! Wenn nämlich jeder, der es vom Vater gehört hat und lernt, auch kommt, so ist es sicher: wer nicht kommt, der hat es auch nicht vom Vater gehört und nicht gelernt; denn wenn er es gehört und gelernt hätte, dann käme er auch. Gar verborgen ist den Sinnen des Fleisches jene Schule, in der der Vater gehört wird und lehrt, damit man zum Sohne kommt!“ (Von der Vorbestimmung der Heiligen 8,13). Kurz hernach heißt es: „Diese Gnade, die in verborgener Weise dem Menschenherzen 649 zuteil wird, nimmt kein hartes Herz an; ja, sie wird eben dazu gegeben, daß die Härtigkeit des Herzens zuallererst weggenommen werde! Wenn also der Vater im Innern gehört wird, dann nimmt er das steinerne Herz weg und schenkt ein fleischernes. So nämlich schafft er Kinder der Verheißung und Gefäße seines Erbarmens, die er zur Herrlichkeit bereitet hat. Weshalb lehrt er nun also nicht alle, damit sie zu Christus kommen? Doch nur deshalb, weil er alle, die er lehrt, in seiner Barmherzigkeit lehrt, alle dagegen, die er nicht lehrt, in seinem Gericht unbelehrt läßt! Denn er erbarmt sich, welches er will, und er verstockt, welchen er will (Röm. 9,18).“ (Von der Vorbestimmung der Heiligen 8,13f.).

Zu seinen Kindern bestimmt er also die, welche er erwählt hat, und nur ihnen gibt er sich selbst zum Vater! Indem er sie dann beruft, nimmt er sie in seine Hausgenossenschaft auf und eint sich selbst mit ihnen, so daß sie miteinander eins sind. Wenn aber nun die Berufung an die Erwählung geknüpft ist, so gibt die Schrift auf diese Weise genugsam zu verstehen, daß in ihr nichts zu finden ist als Gottes gnädiges Erbarmen. Denn wenn wir fragen, welche Menschen er beruft und aus welchem Grunde er das tut, so antwortet sie: er beruft die, welche er erwählt hat! Kommt man aber auf die Erwählung, so wird dabei allenthalben allein Barmherzigkeit sichtbar. Und deshalb hat hier in Wahrheit das Wort des Paulus seinen Platz: „So liegt es nun nicht an jemandes Wollen oder Laufen, sondern an Gottes Erbarmen“ (Röm. 9,16). Das darf aber nicht so verstanden werden, wie man das gewöhnlich tut, indem man zu gleichen Teilen zwischen Gottes Gnade und dem Wollen und Laufen des Menschen teilt. Man legt nämlich das Wort des Paulus so aus: das Begehren und Streben des Menschen habe zwar an sich keinerlei Bedeutung, wenn ihm nicht Gottes Gnade Erfolg verliehe; wenn ihm aber Gottes Segen zu Hilfe komme, dann - so behauptet man - trage es zur Gewinnung des Heils auch seinen Anteil bei! Das Geschwätz solcher Leute will ich lieber mit Augustins Worten als mit meinen eigenen widerlegen. Er sagt: „Wenn der Apostel nichts anderes sagen wollte, als daß es nicht allein auf unser Wollen und Laufen ankomme, wofern uns der Herr in seiner Barmherzigkeit nicht beistünde, so kann man die Sache ja auch umkehren und sagen: es kommt nicht allein auf dieses Erbarmen an, wofern nicht Wille und Laufen das Ihrige dazutun. Wenn das aber nun offenbar gottlos ist, so sollen wir nicht daran zweifeln, daß der Apostel der Barmherzigkeit des Herrn alles zuschreibt, unserem Wollen und Trachten aber nichts übrigläßt!“ (Handbüchlein an Laurentius 32). Das ist die Aussage dieses heiligen Mannes. Nicht um Haaresbreite achte ich auf das Fündlein, das man vorbringt: Paulus hätte gar nicht so geredet, wenn bei uns nicht irgendein Streben und irgendwelcher Wille vorhanden wäre. Denn er hat nicht darauf gesehen, was etwa im Menschen ist; nein, er sah, wie einige Leute dem Fleiß des Menschen einen Anteil am Heil zuschrieben, und deshalb hat er im ersten Glied (seiner Aussage: Röm. 9,16) einfach deren Irrtum verdammt und dann (im zweiten Gliede) das gesamte Heil allein der Barmherzigkeit Gottes vorbehalten. Was tun auch die Propheten anders, als daß sie ohne Unterlaß Gottes Berufung aus reiner Gnade rühmen?

1. Die roeping van die uitverkorenes (Afdeling 1-5)

Die roeping van die uitverkorenes is onverdiende barmhartigheid van God

1212 Maar om die onderwerp nog beter toe te lig moet ons sowel die roeping van die uitverkorenes as die verblinding en die verharding van die goddelose behandel. Oor die eerste hiervan het ek wel reeds iets gesê toe ek die dwaling van die mense weerlê het wat die indruk het dat die algemene aard van die beloftes die hele mensdom gelykstel.¹ En tog openbaar God sy uitverkiesing, wat Hy andersins op sigself verborge hou, nie sonder keuse uiteindelik deur sy roeping nie. Daarom mag ons dit in eintlike sin sy openbaring noem. “Want diegene wat Hy vooraf geken het, het Hy ook vooraf bestem om aan die beeld van sy Seun gelykvormig te word; en diegene wat Hy vooraf bestem het, het Hy ook geroep; en die wat Hy geroep het, het Hy ook geregverdig om hulle eenmaal te verheerlik.”² Hoewel die Here die wat aan Hom behoort, reeds as sy kinders aangeneem het deur hulle uit te verkies, sien ons nogtans dat hulle so ’n groot seën nie in besit neem tensy hulle geroep word nie. Daarenteen, as hulle geroep is, geniet hulle reeds ’n sekere deelname in sy uitverkiesing. Daarom noem Paulus die Gees wat hulle aanneem, sowel Gees van aanneming³ as die seël en pand van die toekomstige erfenis.⁴ Die rede daarvoor is naamlik dat hy met sy getuienis die sekerheid van hulle toekomstige aanneming in hulle harte bevestig en beseël.

Hoewel die verkondiging van die evangelie immers uit die bron van die uitverkiesing ontspring, sou dit nogtans geen vaste bewys daarvan wees nie, omdat verworpenes ook daarin deel. God leer sy uitverkorenes egter kragdadig om hulle tot die geloof te lei. Dit het ons byvoorbeeld 1213 vroeër uit Christus se woorde aangehaal:⁵ “Net hy wat uit God is, het die Vader gesien en niemand anders nie”.⁶ net so: “Ek het u Naam geopenbaar aan die mense wat U My gegee het”,⁷ nogtans sê Hy elders: “Niemand kan na My toe kom behalwe as my Vader hom trek nie”.⁸ Augustinus het hierdie aanhaling verstandig oorweeg. Hy sê: “As, soos die waarheid sê, elkeen kom wat dit geleer het, het elkeen wat nie kom nie, dit inderdaad nie geleer nie. Daaruit volg dus nie dat iemand wat kan kom, ook kom nie, behalwe as hy dit wil en doen nie, maar elkeen wat dit van die Vader geleer het, is nie alleen by magte om te kom nie maar kom ook. Hierin is daar nou die moontlikheid van vordering sowel as die gesindheid van die wil en die resultaat van die handeling.⁹ Elders stel hy dit nog duideliker: “Wat beteken ‘Elkeen wat dit van my Vader gehoor het en dit geleer het, kom na My toe’ anders as dat niemand wat dit van die Vader gehoor en geleer het, nie na My toe kom nie? Want elkeen wat dit van die Vader gehoor en geleer het, kom; en elkeen wat inderdaad nie kom nie, het dit nie van die Vader gehoor en geleer nie, want as hy dit sou gehoor en geleer het, sou hy gekom het. Hierdie skool waarin die Vader gehoor word en leer hoe ons tot die Seun kan kom, is ver verwyder van die sintuiglike van die vlees”.¹⁰ ’n Bietjie later sê hy: “Hierdie genade wat in die verborge aan die harte van mense gegee word, word deur geen verharde hart ontvang nie. Dit word juis daarom gegee om eers die verharding van die hart weg te neem. Wanneer die Vader derhalwe innerlik gehoor word, neem Hy die hart van klip weg en gee ’n hart van vleis.¹¹ So maak Hy trouens kinders van die belofte en houers van sy barmhartigheid wat Hy vooraf vir die heerlikheid toeberei het. Waarom leer Hy dan nie almal om tot Christus te kom nie anders as dat Hy almal wat Hy leer, uit barmhartigheid leer en dat Hy almal wat Hy nie leer nie, volgens sy oordeel nie leer nie? Want Hy ontferm Hom oor wie Hy wil en verhard Hom teenoor wie Hy wil”.¹²

God wys dus diegene aan wat Hy as sy kinders, uitverkies en Hy bestem Hom as hulle Vader. Verder, deur hulle te roep neem Hy hulle in sy gesin op en verenig hulle met Hom sodat hulle saam een mag wees. Wanneer die roeping aan die uitverkiesing verbind word, gee die Skrif so voldoende te kenne dat daarin niks behalwe God se genadige ontferming gesoek moet word nie. Want as ons vra wie Hy roep en 1214 waarom, is sy antwoord dat dit diegene is wat Hy uitverkies het. Wanneer dit egter by die uitverkiesing kom, blyk daar aan alle kante net sy barmhartigheid. En hier is waarlik plek vir Paulus se bekende stelling: “Dit hang nie af van een wat wil of die een wat hardloop nie, maar van God wat barmhartig is”.¹³ En dit is nie soos mense dit oor die algemeen aanneem wat dit tussen God se genade en die mens se wil en hardloop verdeel nie. Want hulle verduidelik dit so dat die mens se begeerte en poging op sigself van geen belang is tensy dit deur God se genade voorspoedig gemaak word nie. Hulle beweer dat, wanneer hulle deur sy seën onderskraag word, hulle elk sy rol speel in die verkryging van die saligheid.¹⁴ Ek verkies om hulle drogredenasie met Augustinus se woorde eerder as met myne te weerlê. “As die apostel niks anders bedoel het as dat dit nie van hom wat wil of van hom wat hardloop afhang tensy die Here hom uit barmhartigheid onderskraag nie, sal ons dit ook na die teenoorgestelde mag omdraai, naamlik dat dit nie van sy barmhartigheid alleen afhang tensy die mens se wil en hardloop dit  bystaan nie. Maar as dit openlik goddeloos is, moet ons nie twyfel dat die apostel alles aan die Here se barmhartigheid toegee en niks vir ons wil of beywering oorlaat nie.”¹⁵ Daardie heilige man het tot hierdie opvatting gekom.

Ek ag die spitsvondigheidjie wat hulle aanvoer, naamlik dat Paulus dit nie sou gesê het as daar nie ’n mate van inspanning en ’n mate van wil in ons sou wees nie, nie ’n greintjie werd nie. Hy het immers geen oorweging geskenk aan wat in die mens is nie, maar aangesien hy gesien het dat sekere mense ’n gedeelte van hulle saligheid aan die beywering van die mens toeskryf, het hy hulle dwaling eenvoudig in die eerste deel van sy stelling verdoem en daarna die voile geheel van die saligheid vir God se barmhartigheid opgeëis. En wat doen die profete anders as om die genadige roeping van God gedurig te verkondig?

1. Чтобы лучше прояснить этот предмет, здесь необходимо рассмотреть как призвание избранных, так и ослепление и ожесточение отверженных. Первой темы я уже касался, когда опровергал заблуждение тех, кто, прикрываясь идеей всеобщности обетований, хотел бы уравнять всех людей. Но Бог сохраняет свой порядок, обнаруживая посредством призвания благодать, которую до того Он хранил в Себе. Поэтому можно сказать, что, призывая, Он свидетельствует об избрании. Ибо тех, кого Он предузнал (avait precognu), Он предопределил (a preordonne) быть подобными образу своего Сына. А кого предопределил, тех Он и призвал; призванных же оправдал, дабы однажды прославить (Рим 8:29-30). Хотя Господь, избрав своих верных, усыновил их, мы видим, что они вступают во владение столь великим благом, только когда Он их призывает. С другой стороны, будучи призваны, они получают некоторую часть от своего избрания. По этой причине св. Павел называет Духа, которого они получают, «Духом усыновления» (Рим 8:15), а также «залогом наследия» (Эф 1:14 и в других местах). Так своим свидетельством Бог укрепляет и запечатлевает в их сердцах уверенность в усыновлении.

Хотя избрание - источник проповеди Евангелия, однако, поскольку проповедь обращена также и к отверженным, сама по себе она не является достаточным его доказательством. Но Бог действенно учит своих избранных, привлекая их к вере. На эту фразу мы уже ссылались: «[никто не] видел Отца, кроме Того, кто есть от Бога» (Ин 6:46). А также: «Я открыл имя Твоё человекам, которых Ты дал Мне» (Ин 17:6). Это перекликается со сказанным Иисусом в другом месте: «Никто не может придти ко Мне, если не привлечёт его Отец» (Ин 6:44). Этот отрывок мудро изъясняет св. Августин. Он говорит: «Если, как свидетельствует Истина, приходит Тот, кто научился от Отца, то всякий, кто, не приходит, не научился. Отсюда не следует, что тот, кто может придти, действительно придёт только в том случае, если этого пожелает и станет над этим трудиться. Но всякий научившийся от Отца не только способен придти, но действительно приходит. Вследствие этого происходит расширение возможностей, усиление воли и действенность делания» (Августин. О благодати Христовой и первородном грехе, I, XIV, 15 (МРL, ХLIV, 368)).

В другом месте св. Августин высказывается яснее: «Что это означает: тот, кто слышал от Отца и научился от Него, приходит ко Мне? Только то, что нет никого, кто слышит и научается от Отца, но не приходит к Иисусу Христу. Ибо если все, кто слышит и научается, приходят, значит тот, кто не приходит, не слышит и не научается. Если бы он слышал и научался, то пришёл бы. Эта школа, в которой учит и бывает услышан Отец, дабы заставить придти к своему Сыну, весьма далека от плотских восприятий» (Его же. О предназначении святых, VIII, 13 (МРL, ХLIV, 970)). Чуть дальше св. Августин добавляет: «Благодать, которая втайне посылается в сердца людей, не может быть принята ожесточившимся сердцем, ибо она даётся на то, чтобы в сердце не было ожесточения. Когда Отца слушают внутренним слухом, Он берёт сердце каменное и даёт сердце плотяное [Иез 11:19; 36:26]. Вот как Он создаёт детей обетования и сосуды милосердия, которые Он приготовил к славе [Рим 9:23]. Почему же Он не научает всех людей, дабы побудить всех их придти ко Христу, если не потому, что тех, кого Он научает, научает милостью, а тех, кого не научает, научает судом. Потому что Бог милует кого Ему угодно и ожесточает тех, кого хочет [Рим 9:18]» (Там же (МРL, ХLIV, 971)).

Господь принимает как своих детей тех, кого Он избирает, и по своей воле становится их Отцом. Призывая их, Он вводит их в свою семью, соединяется (conioint et allie) с ними, так что Бог и дети его становятся единым целым. Писание, объединяя призвание с избранием, показывает тем самым, что искать следует лишь милости Божьей, которая даётся даром. Если мы спрашиваем, кого Бог призывает и почему, то Писание отвечает: тех, кого Он избрал. Когда же обращаются к избранию, то здесь со всех сторон сияет лишь милость Божья. Об этом св. Павел говорит, что «помилование зависит не от желающего и не от подвизающегося, но от Бога милующего» (Рим 9:16). И не следует понимать эти слова, как обыкновенно делают, будто помилование можно разделить между Божьей милостью, с одной стороны, и волей и поведением человека, с другой. Ибо это объясняют таким образом, что ни желанием, ни усилиями человек не добьётся ничего, если ему не будет споспешествовать Божья благодать.

Но если Бог помогает, то и желания, и усилия человека играют определённую роль в достижении спасения. Эту уловку я предпочитаю разбить словами св. Августина, нежели своими собственными. «Если бы апостол - пишет он, - хотел лишь сказать, что оно [помилование] не во власти желающего и подвизающегося, если только ему не помогает Божье милосердие, то мы могли бы перестроить его фразу и заявить, что оно зависит не от одной лишь Божьей милости, но ей должны помогать воля и поведение человека. Поскольку же это явное заблуждение, то нельзя сомневаться, что апостол всё относил к благодати Бога, не оставляя ничего нашей воле или усердию» (Августин. Энхиридит к Лаврентию, XXXII (МРL, XI,248)). Вот слова этого святого человека. Я не считаю пустяковым ухищрение наших противников, когда они утверждают, что св. Павел не говорил бы так, если бы у нас не было собственных усилий и воли. Но он не рассматривал того, что есть в человеке. Однако видя, что находятся люди, отчасти относящие спасение на счёт человеческого усердия, в начале своей проповеди он просто осуждает их заблуждение, а затем провозглашает, что спасение целиком зиждется на Божьей благодати. А что делают пророки, если не проповедуют постоянно об исходящем от Бога незаслуженном призвании?

2. Ad haec ipsa quoque vocationis natura et^c dispensatio perspicue id demonstrat: quae non sola verbi^d praedicatione, sed^e et Spiritus illuminatione constat. Quibus offerat verbum suum Deus^f, habemus apud Prophetam, Repertus sum a non quaerentibus me: palam apparui iis qui me non interrogabant. Populo qui non invocavit nomen meum, dixi, Ecce adsum [Iesa. 65. a. 1.]. Ac ne Iudaei ad Gentes modo eam clementiam pertinere ducerent, ipsis quoque in memoriam reducit unde assumpserit patrem eorum Abraham, quum ipsum sibi conciliare dignatus est [Iosue 24. a. 3]; nimirum ex media idololatria, in qua cum suis omnibus demersus erat. Verbi sui luce dum immerentibus primum affulget, eo gratuitae bonitatis suae specimen satis luculentum exhibet. || Hic ergo iam se exerit immensa Dei bonitas, sed non omnibus in salutem: quia reprobos manet gravius iudicium, quod testimonium amoris Dei repudient. Atque etiam Deus, illustrandae gloriae suae causa, Spiritus sui efficaciam ab illis subducit. Interior igitur haec vocatio pignus est salutis quod fallere non potest. Quo pertinet illud Iohannis, Inde agnoscimus nos esse eius filios, ex Spiritu quem dedit nobis [1. Iohan. 3^g. d. 24]. || Ac^h ne glorietur caro quod vocanti et ultro se offerenti saltem responderit, nullas ad audiendumⁱ esse aures, nullos ad videndum oculos affirmat, nisi quos ipse fecerit. Facere autem non secundum 413 cuiusque gratitudinem, sed pro sua electione. Cuius rei insigne habes exemplum apud Lucam, ubi Pauli et Barnabae concionem audiunt communiter Iudaei et Gentes. Eodem tum verbo quum edocti essent omnes, narrantur credidisse qui ad vitam aeternam erant ordinati^a [Act. 13. g. 48^b]. Qua fronte gratuitam esse vocationem^c negemus, in qua ad ultimam usque partem sola regnat electio?

2. Ce que nous voyons aussi en la substance d’icelle: car elle consiste en la predication de la Parolle, et illumination du sainct Esprit. Or nous avons au Prophete, à qui c’est que nostre Seigneur offre sa parolle: J’ay esté trouvé, dit-il, de ceux qui ne me cherchoyent point, je suis apparu à ceux qui ne m’interroguoyent point. J’ay dit à ceux qui n’invoquoyent point mon nom, Me voicy (Is. 65:1). Et afin que les Juifs ne pensassent une telle grace appartenir seulement aux Gentils, le Seigneur leur reduit en memoire dont c’est qu’il a pris leur pere Abraham, quand il l’a voulu recevoir en son amour: assavoir du milieu de l’idolatrie, en laquelle il estoit comme abysmé avec tous ses parens (Josué 24:3). Puis que Dieu esclaire par sa parolle à ceux qui n’ont rien merité: en cela il donne un signe assez clair de sa bonté gratuite. Or en cest endroit la bonté infinie de Dieu se monstre desja: mais ce n’est pas pour le salut de tous, d’autant que la condamnation des reprouvez sera plus grieve, de ce qu’ils ont rejetté le tesmoignage de l’amour de Dieu. Et de fait aussi Dieu retire d’eux la vertu de son Esprit, pour donner plus de lustre à sa grace. Dont il s’ensuit que la vocation interieure est un gage de salut, qui ne peut mentir. A quoy se rapporte le dire de sainct Jean, Nous cognoissons que nous sommes ses enfans, par l’Esprit qu’il nous a donné (1 Jean 3:24). Et afin que la chair ne se glorifie qu’elle luy respond estant appellée: il afferme que nous n’avons nulles oreilles à ouyr, et nuls yeux à voir, sinon qu’il nous les ait formez. Davantage, qu’il nous les forme, non pas selon qu’un chacun en est digue: mais selon son election. De quoy nous avons un exemple notable en sainct Luc, où il est dit que les Juifs et Gentils communement ouyrent la predication de sainct Paul. Or comme ain si soit que tous fussent enseignez d’une mesme doctrine, il est dit que ceux ont creu, que Dieu avoit ordonnez à vie eternelle (Act. 13:48). N’aurions-nous pas honte de nier que la vocation ne soit gratuite, en laquelle regne la seule election depuis un bout jusques à l’autre?

2. This point is further demonstrated by the very nature and dispensation of calling, which consists not in the mere preaching of the word, but in the accompanying illumination of the Spirit. To whom God offers his word, we are informed in the prophet: “I am sought of them that asked not for me: I am found of them that sought me not: I said, Behold me, behold me, unto a nation that was not called by my name.”⁵²⁶ And lest the Jews should suppose that this clemency extended only to the Gentiles, he recalls to their remembrance the situation from which he took their father Abraham, when he deigned to draw him to himself; that was from the midst of idolatry, in which he and all his family were sunk.⁵²⁷ When he first shines upon the undeserving with the light of his word, he thereby exhibits a most brilliant specimen of his free goodness. Here, then, the infinite goodness of God is displayed, but not to the salvation of all; for heavier judgment awaits the reprobate, because they reject the testimony of Divine love. And God also, to manifest his glory, withdraws from them the efficacious influence of his Spirit. This internal call, therefore, is a pledge of salvation, which cannot possibly deceive. To this purpose is that passage of John—“Hereby we know that he abideth in us, by the Spirit which he hath given us.”⁵²⁸ And lest the flesh should glory in having answered at least to his call, and accepted his free offers, he 181affirms that men have no ears to hear, or eyes to see, but such as he has formed; and that he acts in this, not according to individual gratitude, but according to his own election. Of this fact Luke gives us an eminent example, where Jews and Gentiles in common heard the preaching of Paul and Barnabas. Though they were all instructed on that occasion with the same discourse, it is narrated that “as many as were ordained to eternal life, believed.”⁵²⁹ With what face, then, can we deny the freeness of calling, in which election reigns alone, even to the last?

2. Calling proved to be free, 1. By its nature and the mode in which it is dispensed. 2. By the word of God. 3. By the calling of Abraham, the father of the faithful. 4. By the testimony of John. 5. By the example of those who have been called.

Moreover, this is clearly demonstrated by the nature and dispensation of calling, which consists not merely of the preaching of the word, but also of the illumination of the Spirit. Who those are to whom God offers his word is explained by the prophet, “I am sought of them that asked not for me: I am found of them that sought me not: I said, Behold me, behold me, unto a nation that was not called by my name,” (Isaiah 65:1). And lest the Jews242should think that that mercy applied only to the Gentiles, he calls to their remembrance whence it was he took their father Abraham when he condescended to be his friend (Isaiah 41:8); namely, from the midst of idolatry, in which he was plunged with all his people. When he first shines with the light of his word on the undeserving, he gives a sufficiently clear proof of his free goodness. Here, therefore, boundless goodness is displayed, but not so as to bring all to salvation, since a heavier judgment awaits the reprobate for rejecting the evidence of his love. God also, to display his own glory, withholds from them the effectual agency of his Spirit. Therefore, this inward calling is an infallible pledge of salvation. Hence the words of John, “Hereby we know that he abideth in us by the Spirit which he has given us,” (1 John 3:24). And lest the flesh should glory, in at least responding to him, when he calls and spontaneously offers himself, he affirms that there would be no ears to hear, no eyes to see, did not he give them. And he acts not according to the gratitude of each, but according to his election. Of this you have a striking example in Luke, when the Jews and Gentiles in common heard the discourse of Paul and Barnabas. Though they were all instructed in the same word, it is said, that “as many as were ordained to eternal life believed,” (Acts 13:48). How can we deny that calling is gratuitous, when election alone reigns in it even to its conclusion?

2. Bovendien wordt dit ook duidelijk bewezen door de natuur en de uitdeling zelf der roeping, die niet alleen gelegen is in de prediking des Woords, maar ook in de verlichting des Geestes. Aan wie God zijn Woord aanbiedt, lezen wij bij de profeet (Jes. 65:1) "Ik ben gevonden door hen, die Mij niet zochten; Ik ben verschenen aan hen, die naar Mij niet vraagden; tot het volk dat mijn naam niet aangeroepen heeft, heb Ik gezegd: Zie, hier ben Ik." En opdat de Joden niet zouden menen, dat die zachtmoedigheid slechts betrekking had op de heidenen, brengt Hij ook hun in herinnering, vanwaar Hij hun vader Abraham aangenomen heeft, toen Hij hem waardig keurde, om hem met zich te verenigen, namelijk midden uit de afgodendienst, waarin hij met al de zijnen verzonken was (Jozua 24:3) Doordat Hij het eerst hen, die dat niet verdienen, met het licht van zijn Woord bestraalt, geeft Hij een genoegzaam duidelijk bewijs van zijn onverdiende goedheid. Hier vertoont zich dus reeds Gods onmetelijke goedheid, maar niet allen tot zaligheid; want de verworpenen staat een zwaarder oordeel te wachten, omdat ze het getuigenis van Gods liefde versmaden. En ook onttrekt God, om zijn heerlijkheid aan het licht te brengen, hun de krachtdadigheid zijns Geestes. Dus deze inwendige roeping is een pand der zaligheid, dat niet kan bedriegen. Daarop slaat het woord van Johannes (Joh. 1 Joh. 3:24) "Hieraan kennen wij, dat wij zijn kinderen zijn, namelijk uit de Geest, die Hij ons gegeven heeft." En opdat het vlees zich niet zou beroemen daarop, dat het, toen God riep en zichzelf uit eigen beweging aanbood. althans geantwoord heeft, betuigt Hij, dat er geen oren zijn om te horen en geen ogen om te zien, dan die Hij gemaakt heeft. En dat Hij die maakt niet naar een ieders dankbaarheid, maar naar zijn verkiezing. En daarvan hebt ge een uitnemend voorbeeld bij Lucas (Luc. Hand. 13:48) waar de Joden en de heidenen gemeenschappelijk de prediking van Paulus en Barnabas horen. En hoewel allen toen door hetzelfde woord onderwezen waren, hebben, gelijk verhaald wordt, geloofd degenen, die tot het eeuwige leven verordineerd waren. Met welk een onbeschaamdheid zouden wij loochenen, dat de roeping uit genade is, daar in haar tot het uiterste deel toe alleen de verkiezing regeert!

2. Die Art der Berufung selbst macht deutlich, daß diese allein aus Gnaden geschieht

Außerdem zeigt sich das auch im Wesen und in der Austeilung der Berufung selbst; denn diese besteht nicht allein in der Predigt des Wortes, sondern auch in der Erleuchtung durch den Heiligen Geist. Welchen Menschen Gott sein Wort darbietet, das lesen wir bei dem Propheten: „Ich werde gefunden von denen, die nicht nach mir suchten, ich bin voll offenbar geworden denen, die nicht nach mir fragten, und zu einem Volk, das meinen Namen nicht anrief, habe ich gesagt: Hier bin ich!“ (Jes. 65,1; nicht Luthertext). Und damit die Juden nicht meinten, solche Freundlichkeit komme nur zu den Heiden (weil diese sie allein nötig hätten!), brachte er auch ihnen in Erinnerung, woher er denn ihren Vater 650 Abraham genommen hatte, als er sich herbeiließ, ihn mit sich in Gemeinschaft zu bringen (Jos. 24,3): er hatte ihn nämlich mitten aus dem Götzendienst herausgenommen, in dem er mit all den Seinigen versunken war! Indem er Leuten, die es nicht verdient haben, zuerst mit dem Licht seines Wortes aufleuchtet, gibt er ihnen einen Beweis seiner unverdienten Güte, der hell genug strahlt. Bereits hier tritt also Gottes unermeßliche Güte an den Tag, aber nicht allen zum Heil; denn der Verworfenen wartet ein um so schwereres Gericht, weil sie solch Zeugnis der Liebe Gottes verwerfen. Gott entzieht ihnen überdies auch, um seinen Ruhm ans Licht zu bringen, die Wirksamkeit seines Geistes. Daher ist diese innerliche Berufung ein Unterpfand des Heils, das nicht täuschen kann. Dahin gehört das Wort des Johannes: „Daran erkennen wir, daß wir seine Kinder sind, an dem Geist, den er uns gegeben hat“ (1. Joh. 3,24; ungenau). Und damit das Fleisch sich nicht rühmt, es habe doch auf seinen Ruf hin, darauf hin, daß er sich selbst von sich aus angeboten habe, wenigstens geantwortet, so betont er, daß wir keine Ohren zum Hören, keine Augen zum Sehen haben, die er nicht selber gemacht hat! Er macht sie aber - das betont er weiter - nicht auf Grund der Dankbarkeit jedes einzelnen, sondern nach seiner Erwählung! Dafür finden wir bei Lukas ein hervorragendes Beispiel: da hörten nämlich Juden und Heiden gemeinsam die Rede des Paulus und des Barnabas; und obwohl alle mit dem gleichen Worte unterwiesen worden waren, so wurden doch nach dem Bericht nur die gläubig, die „zum ewigen Leben verordnet waren“ (Apg. 13,48). Woher sollten wir nun die Unverschämtheit nehmen, zu leugnen, daß die Berufung aus lauter Gnade erfolgt, wo doch in ihr bis ins letzte Stücklein hinein ausschließlich die Erwählung regiert;

2. Die aard van en manier waarop die roeping uitgedeel word, toon self ook aan dat dit op God se barmhartigheid alleen berus

Hierbenewens toon juis die aard en die uitdeling van die roeping self dit ook duidelik aan. Dit bestaan trouens nie alleen in die verkondiging van die Woord nie maar ook in die verligting van die Gees. Ons leer by die profeet aan wie God sy Woord aanbied. “Ek is gevind deur mense wat my nie gesoek het nie; Ek het openlik verskyn aan mense wat My nie aangeroep het nie; aan ’n volk wat My nie aangeroep het nie, het ek gesê: 1215 ‘Kyk, hier is Ek’”.¹⁶ En om te voorkom dat die Jode sou reken dat hierdie sagmoedigheid slegs op die heidene betrekking het, herinner Hy hulle ook waarvandaan Hy hulle vader Abraham aangeneem het toe Hy hom waardig geag het om hom te begunstig,¹⁷ naamlik uit die midde van die afgodediens waarin hy saam met almal wat aan hom behoort het, versonke was. Wanneer Hy hulle eerste sonder dat hulle dit verdien het, met die lig van sy Woord bestraal, bied Hy daarmee voldoende ’n duidelike bewys van sy onverdiende goedertierenheid. Hier kom God se onmeetlike goedertierenheid dus alreeds aan die lig maar nie tot saligheid vir almal nie, want ’n baie swaarder oordeel wag op die verworpenes omdat hulle hierdie bewys van God se liefde verwerp. En God neem ook die kragdadige werking van sy Gees van hulle af weg om sy heerlikheid te openbaar. Hierdie inwendige roeping is dus ’n pand van die saligheid wat nie kan faal nie. Johannes se verklaring slaan ook hierop wanneer hy sê: “Hieruit weet ons dat ons sy kinders is: uit die Gees wat Hy ons gegee het”.¹⁸ Maar om te voorkom dat die vlees sou roem dat dit ten minste geantwoord het toe Hy geroep en Hom vrywillig aangebied het, verklaar Hy dat dit nie ore het om te hoor en ook nie oë om te sien behalwe as Hy dit maak nie. Hy maak dit egter nie volgens elkeen se dankbaarheid nie maar volgens sy uitverkiesing. Jy het ’n besonderse voorbeeld hiervan by Lukas waar die Jode en die heidene saam Paulus en Barnabas se preek hoor. Hoewel almal met dieselfde Woord onderwys is, word daar vertel dat diegene wat vir die ewige lewe bestem is, geglo het.¹⁹ Met watter skaamteloosheid sou ons dan ontken dat die roeping uit genade is, terwyl die uitverkiesing alleen selfs elke deel daarvan beheer?

2. Это мы видим в самой природе призвания. Ведь оно состоит в провозвестии Слова и в просвещении Св. Духом. Так, мы читаем у пророка, устами которого говорит наш Господь: «Я открылся не вопрошавшим обо Мне; Меня нашли не искавшие Меня: "вот Я! вот Я!"» (Ис 65:1). А чтобы евреи не думали, что такая милость даётся только язычникам, Господь напоминает им, как принял Он их отца Авраама, когда среди всеобщего идолопоклонства возжелал явить ему свою любовь, которая, словно бездна, поглотила его вместе со всем его потомством (Ис Нав 24:3). Так как Бог озаряет своим словом тех, кто ничего не заслужил, то этим Он подаёт достаточно ясный знак своей раздаваемой даром доброты.

Уже здесь проявляется бесконечная благость Бога. Но не ради спасения всех, ибо приговор отверженным станет даже суровее оттого, что они отказались от свидетельства Божьей любви. И в самом деле, Бог лишает их силы своего Духа, дабы благодать воссияла ещё ослепительнее. Отсюда следует, что внутреннее призвание - это залог спасения, который не может обмануть. Об этом говорит св. Иоанн: «А что Он пребывает в нас, узнаём по духу, который Он дал нам» (1 Ин 3:24). Но чтобы плоть не хвалилась тем, что, будучи призванной, она отвечает Богу, апостол говорит, что уши, способные это слышать, и глаза, способные это видеть, нам дал (formez) Бог. Более того, дал не потому, что кто-то этого достоин, а согласно своему избранию. Замечательный пример тому приводит св. Лука, когда рассказывает, как евреи и язычники вместе слушали слово св. Павла (Деян 13:48). Всех наставляли в одном учении, но тут же говорится, что уверовали те, «которые были предуставлены к вечной жизни». Так не стыдно ли отрицать, что призвание не заслуживается, что над ним от начала до конца властвует избрание?

3. | Duo autem errores hic cavendi sunt: quia nonnulli cooperarium Deo faciunt hominem, ut suffragio suo ratam electionem faciat¹; ita secundum eos voluntas hominis superior est Dei consilio. Quasi vero Scriptura doceat tantum nobis dari ut credere possimus, ac non potius fidem ipsam. Alii, quanquam non ita enervant gratiam Spiritus sancti^d: nescio tamen qua ratione inducti electionem a posteriori suspendunt: quasi dubia esset atque etiam inefficax, donec fide confirmetur². Equidem confirmari, quoad nos, minime obscurum est; elucescere etiam arcanum Dei consilium quod latebat, ante vidimus^{e 3}: || modo hoc verbo nihil aliud intelligas quam^f comprobari quod incognitum erat^g, et velut sigillo consignari. Sed falso dicitur electionem^h tuncⁱ esse demum efficacem postquam Evangelium amplexi sumus, suumque inde vigorem sumere⁴. || Certitudo quidem eius inde nobis petenda; quia si ad aeternam Dei ordinationem penetrare tentemus, profunda illa abyssus nos ingurgitabit. Sed ubi eam nobis patefecit Deus, altius conscendere oportet, ne effectus causam obruat. Quid enim magis absurdum et indignum, quum Scriptura doceat nos esse illuminatos, sicuti nos Deus elegit, lucis huius fulgore oculos nostros perstringi, ut attendere ad electionem recusent? Neque interea inficior, ut certi de salute nostra simus, initium a verbo fieri debere, eoque debere fiduciam nostram esse contentam ut Deum Patrem invocemus. Praepostere enim quidam ut de consilio Dei (quod nobis prope est in ore et corde [Deut. 30. c. 14]) certiores reddantur, 414 supra nubes volitare cupiunt¹. Cohibenda igitur est illa temeritas sobrietate fidei, ut Deus occultae suae gratiae nobis testis sufficiat in externo verbo, modo ne impediat canalis, ex quo large ad bibendum nobis aqua profluit^a, quominus scaturigo suum honorem obtineat.

3. Il nous faut icy donner garde de deux erreurs. Car les uns font l’homme compagnon de Dieu, pour ratifier l’election de Dieu en s’y accordant. Ainsi, selon eux, la volonté de l’homme seroit par dessus le conseil de Dieu. Comme si l’Escriture disoit seulement, qu’il nous est donné de pouvoir croire: et non pas plustost, que la foy pleinement est don de Dieu. Les autres, je ne say pas de quelle raison estans induits, suspendent l’election, de la foy: comme s’il n’y avoit point de certitude ne fermeté jusques à ce qu’on croye. Or il est bien vray qu’à nostre regard elle est confermé e en croyant, et que le conseil de Dieu, qui auparavant estoit caché, nous est manifesté: mais cependant gardons-nous d’entendre autre chose que ce que nous avons dit par cy devant, assavoir que l’adoption de Dieu, laquelle nous estoit incogn ue, nous est approuvée et comme seellée. Mais c’est faussement parler, que l’election commence d’avoir son efficace lors que nous recevons l’Evangile, et qu’elle prend de là sa vigueur. Quant à no us, comme j’ay dit, il nous faut prendre la certitude d’icelle de l’Evangile: pource que si nous attentons de penetrer au decret eternel de Dieu, ce nous sera un abysme pour nous engloutir. Mais apres que Dieu nous a testifié et fait cognoistre que nous sommes de ses esleus, il convient monter plus haut, de peur que l’effect n’ensevelisse sa cause. Car il n’y a rien plus desraisonnable, quand l’Escriture nous dit qu’il nous a illuminez selon qu’il nous avoit esleus, que ceste clairté nous esblouisse tellement les yeux, que nous refusions de penser à nostre election. Je ne nie pas cependant que pour estre certains de nostre salut il ne nous faille commencer par la Parolle, et que toute nostre fiance ne s’y doive appuyer et s’y reposer, pour invoquer Dieu comme nostre Pere. Car ceux qui appetent de voltiger sus les nues pour s’asseurer du conseil de Dieu, lequel il nous a mis au cœur et en la bouche (Deut. 30:14), pervertissent tout ordre. Il est donc besoin de refrener nostre temerité par sobrieté de foy, afin que Dieu nous soit tesmoin suffisant de sa grace occulte, quand il la nous declaire par sa parolle: moyennant que ce canal, duquel nous sommes rassasiez, n’empesche point que la vraye source ne retienne l’honneur qui luy appartient.

3. Here two errors are to be avoided. For some suppose man to be a coöperator with God, so that the validity of election depends on his consent; thus, according to them, the will of man is superior to the counsel of God. As though the Scripture taught, that we are only given an ability to believe, and not faith itself. Others, not thus enervating the grace of the Holy Spirit, yet induced by I know not what mode of reasoning, suspend election on that which is subsequent to it; as though it were doubtful and ineffectual till it is confirmed by faith. That this is its confirmation to us is very clear; that it is the manifestation of God’s secret counsel before concealed, we have already seen; but all that we are to understand by this, is that what was before unknown is verified, and as it were ratified with a seal. But it is contrary to the truth to assert, that election has no efficacy till after we have embraced the gospel, and that this circumstance gives it all its energy. The certainty of it, indeed, we are to seek here; for if we attempt to penetrate to the eternal decree of God, we shall be ingulfed in the profound abyss. But when God has discovered it to us, we must ascend to loftier heights, that the cause may not be lost in the effect. For what can be more absurd and inconsistent, when the Scripture teaches that we are illuminated according as God has chosen us, than that our eyes should be so dazzled with the blaze of this light as to refuse to contemplate election? At the same time I admit that, in order to attain an assurance of our salvation, we ought to begin with the word, and that with it our confidence ought to be satisfied, so as to call upon God as our Father. For some persons, to obtain certainty respecting the counsel of God, “which is nigh unto us, in our mouth and in our heart,”⁵³⁰ preposterously wish to soar above the clouds. Such temerity, therefore, should be restrained by the sobriety of faith, that we may be satisfied with the testimony of God in his external word respecting his secret grace; only the channel, which conveys to us such a copious stream to satisfy our thirst, must not deprive the fountain-head of the honour which belongs to it.

3. The pure doctrine of the calling of the elect misunderstood, 1. By those who attribute too much to the human will. 2. By those who make election dependent on faith. This error amply refuted.

Two errors are here to be avoided. Some make man a fellow-worker with God in such a sense, that man’s suffrage ratifies election, so that, according to them, the will of man is superior to the counsel of God. As if Scripture taught that only the power of being able to believe is given us, and not rather faith itself. Others, although they do not so much impair the grace of the Holy Spirit, yet, induced by what means I know not, make election dependent on faith, as if it were doubtful and ineffectual till confirmed by faith. There can be no doubt, indeed, that in regard to us it is so confirmed. Moreover, we have already seen, that the secret counsel of God, which lay concealed, is thus brought to light, by this nothing more being understood than that that which was unknown is proved, and as it were sealed. But it is false to say that election is then only effectual after we have embraced the gospel, and that it thence derives its vigor. It is true that we must there look for its certainty, because, if we attempt to penetrate to the secret ordination of God, we shall be engulfed in that profound abyss. But when the Lord has manifested it to us, we must ascend higher in order that the effect may not bury the cause. For what can be more absurd and unbecoming, than while Scripture teaches that we are illuminated as God has chosen us, our eyes should be so dazzled with the brightness of this light, as to refuse to attend to election? Meanwhile, Ideny not that, in order to be assured of our salvation, we must begin with the word, and that our confidence ought to go no farther than the word when we invoke God the Father. For some to obtain more certainty of the counsel of God (which is nigh us in our mouth, and in our heart, Deut. 30:14),243absurdly desire to fly above the clouds. We must, therefore, curb that temerity by the soberness of faith, and be satisfied to have God as the witness of his hidden grace in the external word; provided always that the channel in which the water flows, and out of which we may freely drink, does not prevent us from paying due honor to the fountain.

3. Voor twee dwalingen moet men echter hier op zijn hoede zijn: want sommigen maken de mens tot een medewerker met God, zodat hij door zijn instemming de verkiezing bekrachtigt; zo staat volgens hen de wil des mensen boven Gods raad. Alsof de Schrift leerde, dat ons gegeven wordt, dat we kunnen geloven, en niet veeleer het geloof zelf. Anderen, ofschoon ze de genade van de Heilige Geest niet zo verzwakken, maken, ik weet niet om welke reden, toch de verkiezing afhankelijk van wat later komt: alsof ze twijfelachtig en zonder uitwerking was, totdat ze door het geloof bevestigd wordt. Dat ze inderdaad, voorzoveel ons aangaat, bevestigd wordt, is geenszins duister; dat ook Gods verborgen raad, die onbekend was, aan de dag komt, hebben wij tevoren gezien; wanneer men maar onder dit woord niets anders verstaat dan dat, hetgeen onbekend was, bewezen wordt waar te zijn en als met een zegel bezegeld wordt. Maar het is onjuist, wanneer men zegt, dat de verkiezing eerst dan werkdadig is, wanneer wij het evangelie omhelsd hebben, en dat ze daaraan haar kracht ontleent. Wij moeten wel daaruit de zekerheid van onze verkiezing halen, want wanneer wij tot Gods eeuwige verordinering trachten door te dringen, zal die diepe afgrond ons verzwelgen. Maar wanneer God ons onze verkiezing heeft bekend gemaakt, moeten wij hoger opstijgen, opdat de uitwerking de oorzaak niet verduistere. Want wat zou ongerijmder en onwaardiger zijn, daar de Schrift leert, dat wij verlicht zijn gelijk God ons uitverkoren heeft, dan dat onze ogen door de glans van dit licht verblind werden, zodat ze zouden weigeren acht te geven op de verkiezing? En toch loochen ik intussen niet, dat wij, om zeker te zijn van onze zaligheid, bij het Woord beginnen moeten, en dat ons vertrouwen daarmee tevreden moet zijn, dat wij God als onze Vader aanroepen (Deut. 30:14) Want sommigen begeren verkeerdelijk boven de wolken te vliegen, opdat ze meer zekerheid mogen hebben van Gods raad, die nabij ons is in onze mond en in ons hart. Die lichtvaardigheid moet dus bedwongen worden door de matigheid des geloofs, opdat God voor ons een voldoende getuige zij van zijn verborgen genade in zijn uitwendig Woord, mits dit kanaal, waaruit ons rijkelijk het water toevloeit om te drinken, niet verhindert, dat de bronwel haar eer verkrijgt.

3. Der Glaube ist Wirkung der Erwählung; diese ist also nicht von ihm abhängig

Hier muß man sich aber vor zwei Irrtümern hüten. (1.) Einige machen nämlich den Menschen zum Werkgenossen Gottes, so daß er also durch seine Zustimmung die Erwählung (erst) wirksam macht. Nach ihrer Meinung ist also auf diese Weise der Wille des Menschen dem Ratschluß Gottes übergeordnet. Als ob uns aber die Schrift lehrte, es würde uns bloß geschenkt, daß wir glauben könnten! Als ob sie uns nicht vielmehr lehrte, daß wir den Glauben selbst zum Geschenk erhalten! (2.) Andere schwächen die Gnade des Heiligen Geistes nicht gar so ab; aber sie machen die Erwählung doch - ich weiß nicht, aus was für einem Grunde! - von dem ihr nachfolgenden Glauben abhängig, als ob sie zweifelhaft oder auch unwirksam wäre, bis sie vom Glauben bekräftigt wird!

Allerdings ist es hell und deutlich, daß die Erwählung, was uns betrifft, vom Glauben bekräftigt wird. Auch haben wir ja bereits gesehen, daß Gottes Ratschluß, der verborgen war, (nun) klar zu sehen ist. Nun soll man darunter nichts anderes verstehen, als daß hierdurch das, was unbekannt war, erwiesen und wie mit einem Siegel verbrieft wird. Falsch geredet ist es aber, wenn man meint, die Erwählung sei erst dann wirksam, wenn wir das Evangelium angenommen hätten, und sie nehme eben daraus ihre Kraft! Zwar müssen wir die Gewißheit unserer Erwählung daraus entnehmen; denn wenn wir versuchen sollten, zu Gottes ewiger Anordnung zu dringen, dann müßte uns dieser tiefe Abgrund verschlingen. Sobald uns Gott solche Erwählung aber offenbart hat, da müssen wir höher dringen, damit die Wirkung nicht ihre eigene Ursache überrennt! Die Schrift lehrt uns, daß wir erleuchtet worden sind, gleichwie Gott uns erwählt hat; - was wäre nun da aber widersinniger und unwürdiger, als wenn unsere Augen vom Glanz solcher Erleuchtung dermaßen geblendet würden, daß sie sich weigerten, auf die Erwählung selbst zu achten?

Unterdessen leugne ich nicht, daß wir, um unseres Heils gewiß zu sein, bei dem Wort den Anfang machen müssen und daß unsere Zuversicht sich mit diesem Wort zufrieden geben soll, damit wir Gott als unseren Vater anrufen. Denn es ist verkehrt, 651 wenn einige, um über Gottes Ratschluß - der doch „nahe“ bei uns ist, in unserem „Munde“ und in unserem „Herzen“ (Deut. 30,14) - Sicherheit zu erlangen, über die Wolken hinaus zu fliegen begehren. Daher müssen wir jene Vermessenheit durch die Mäßigkeit des Glaubens im Zaum halten, damit uns Gott als Zeuge seiner verborgenen Gnade in seinem äußeren Wort genüge; nur darf uns der Kanal, aus dem uns das Wasser reichlich zum Trinken zufließt, nicht daran hindern, daß der Brunnquell selbst seine Ehre erhält!

3. ’n Weerlegging van die opvatting dat die mens ’n medewerker van God is in die bekragtiging van die uitverkiesing en dat uitverkiesing van geloof afhang

Hier moet ons egter teen twee dwalings waak, want sommige mense maak van die mens ’n medewerker van God sodat hy die uitverkiesing deur sy goedkeuring bekragtig.²⁰ Volgens hulle gaan die mens se wil God se raadsplan so te bowe. Net asof die Skrif leer dat slegs die vermoë om te glo, en nie eerder die geloof self nie, ons gegun word! Hoewel hulle die genade van die Heilige Gees nie so aftakel nie, maak ander 1216 deur wie weet watter rede daartoe beînvloed die uitverkiesing afhanklik van die geloof wat later kom - net asof die uitverkiesing twyfelagtig en selfs kragteloos is totdat dit deur die geloof bekragtig word.²¹ Dat dit inderdaad bekragtig word sover dit ons aangaan, is glad nie duister nie. Ons het tevore gesien dat God se verborge raadsplan, wat versteek was, hier aan die lig kom²² mits jy maar onder hierdie woorde niks anders verstaan as dat iets wat onbekend was, nou bewys word en soos met ’n seël beseël word nie. Maar dit is vals om te beweer dat die uitverkiesing eers dan kragdadig word nadat ons die evangelie omhels het, en dat die uitverkiesing sy krag daaraan ontleen.²³ Sekerheid daaroor moet ons wel daaruit put, want as ons probeer om God se ewige beskikking binne te dring, sal daardie diep afgrond ons verswelg. Maar wanneer God die uitverkiesing aan ons bekend gemaak het, moet ons hoër opstyg om te voorkom dat die gevolg die oorsaak oorweldig. Aangesien die Skrif leer dat ons verlig is namate God ons uitverkies het, wat is dan ongerymder en wat onwaardiger as dat ons oë deur die glans hiervan so verblind word dat hulle weier om op ons saligheid ag te slaan? Intussen ontken ek nie dat ons by die Woord moet begin om seker te wees oor ons uitverkiesing nie en dat ons vertroue daarmee tevrede behoort te wees om God as ons Vader aan te roep. Want sommige mense wat begeer om bokant die wolke te sweef, handel voorbarig daarin dat hulle oor God se raadsplan, wat naby ons in ons mond en hart is,²⁴ groter sekerheid wil verkry. Ons moet so ’n onbesonnenheid dus met die nugterheid van die geloof aan bande lê, naamlik dat God ons in sy uitwendige Woord voldoende getuienis van sy verborge genade bied, mits die kanaal waaruit hierdie water ryklik vloei vir ons om te drink, nie verhinder dat die bron die eer wat aan Hom verskuldig is, verkry nie.

3. Здесь мы должны остерегаться двух заблуждений. Некоторые превращают человека в соработника (compagnon) Бога, который подтверждает своё избрание, как бы соглашаясь с Господом. Таким образом, человеческую волю они ставят выше Божьего плана. Как будто бы в Писании сказано, что нам дана лишь возможность веровать, а не что вера есть всецело Божий дар. Другие - не знаю на каком основании - ограничивают избранность верой: в ней якобы не может быть никакой надёжности, пока человек не уверует. Совершенно согласен, что с нашей точки зрения избранность утверждается в вере и что в вере проявляется Божий замысел, прежде сокрытый. Но одновременно нам следует усвоить сказанное ранее, а именно, что через избранность как бы запечатлевается наше усыновление Богом, до того нам неведомое. Однако ложно утверждение, будто избранность становится действенной с того момента, как мы сами принимаем Евангелие, как и утверждение, будто с того момента и сама избранность приобретает силу (второе утверждение разделял Меланхтон).

Как я уже говорил, нам действительно надлежит черпать уверенность в избрании из Евангелия. Ибо если мы пытаемся проникнуть в тайну предвечного решения Бога, она станет бездной, которая поглотит нас. Но после того как Бог нам засвидетельствовал и сообщил, что мы - из его избранных, нам подобает подниматься выше из страха, что следствие может уничтожить причину. Ибо нет ничего безумнее положения, когда Писание говорит, что мы просвещены вследствие избрания, а этот свет настолько слепит нам глаза, что мы отказываемся думать о нашем избрании.

Я, однако, не отрицаю, что для получения уверенности в спасении нам необходимо начинать со Слова и что в нём следует полагать всё наше доверие, дабы мы могли взывать к Богу как к Отцу. Ибо те, кто желает витать в облаках, чтобы увериться в Божьем замысле, который Он вложил нам в уста и в сердце (Втор 30:14), переворачивают весь порядок вещей. Следовательно, нам нужно обуздать свою дерзость трезвением веры, дабы сам Бог стал вполне надёжным свидетелем своей тайной благодати, когда Он сообщает нам её через своё Слово. И тогда это утешительное посредствующее звено (canal) не помешает воздать истинному Источнику ту честь, которая Ему подобает.

4. Ergo^b ut perperam faciunt qui electionis vim suspendunt a fide Evangelii, qua illam ad nos sentimus pertinere^c: ita optimum tenebimus ordinem si in quaerenda electionis nostrae certitudine, in iis signis posterioribus, quae sunt certae eius testificationes, haereamus. Nulla tentatione vel gravius vel periculosius fideles percellit Satan, quam dum ipsos suae electionis dubitatione inquietans, simul prava eius extra viam inquirendae cupiditate sollicitat. ^dExtra viam inquirere voco, ubi in abditos divinae sapientiae recessus perrumpere homuncio conatur, et, quo intelligat quid de se sit constitutum apud Dei tribunal, ad supremam usque aeternitatem penetrare. Tunc enim se in profundum immensae voraginis absorbendum praecipitat: tunc innumeris atque inexplicabilibus laqueis se induit: tunc caecae caliginis abysso se adobruit. Sic enim aequum est horribili ruina ingenii humani stoliditatem puniri, ubi suopte marte assurgere ad divinae sapientiae altitudinem tentat. Eoque exitialior est haec tentatio, quod ad nullam aliam propensiores simus fere omnes. Rarissimus enim est cuius non interdum animus hac cogitatione feriatur, Unde tibi salus nisi ex Dei^e electione? Electionis porro quae tibi revelatio? Quae si apud quempiam semel invaluit, aut diris tormentis miserum perpetuo excruciat, aut reddit penitus attonitum. Nullo sane certiore argumento confirmare velim quanta pravitate praedestinationem imaginentur huiusmodi homines, quam illa ipsa experientia; siquidem nullo pestilentiori errore infici mens possit quam qui sua erga Deum pace ac tranquillitate conscientiam diruit ac deturbat. Ergo naufragium si timemus, sollicite ab hoc scopulo cavendum, in quem nunquam sine exitio impingitur. Et vero licet periculosi maris instar habeatur praedestinationis disputatio: patet tamen in ea lustranda, tuta et pacata, addo et iucunda navigatio, nisi quis periclitari ultro affectet. Nam quemadmodum in exitialem abyssum se ingurgitant qui ut de sua electione fiant certiores, aeternum Dei consilium sine verbo 415 percontantur: ita qui recte atque ordine ipsam investigant qualiter in verbo continetur, eximium inde referunt consolationis fructum. Sit igitur haec nobis inquirendi via, ut exordium sumamus a Dei vocatione, et in ipsam desinamus. || Quanquam hoc non obstat quin fideles quae percipiunt quotidie beneficia ex Dei manu, sentiant ex recondita illa adoptione descendere: sicuti loquuntur apud Iesaiam, Fecisti mirabilia: cogitationes tuae antiquae, verae et fideles [Iesa. 25. a. 1]; || quando ea ceu tessera vult nobis confirmare Deus^a quantum de suo consilio sciri fas est. Necui autem videatur infirmum istud testimonium: reputemus quantum et claritatis et certitudinis nobis afferat. || Qua de re apposite Bernardus; postquam enim de reprobis loquutus est, Stat (inquit) propositum Dei, stat sententia pacis super timentes eum, ipsorum et dissimulans mala, et remunerans bona: ut miro modo eis non modo bona, sed et mala cooperentur in bonum. Quis accusabit electos Dei? sufficit mihi ad omnem iustitiam, solum habere propitium cui soli peccavi. Omne quod mihi ipse non imputare decrevit, sic est quasi non fuerit¹. Et paulo post, O verae quietis locus, et quem non immerito cubiculi appellatione censuerim, in quo Deus non quasi turbatus ira, nec velut distentus cura prospicitur, sed probatur voluntas eius in eo bona et beneplacens et perfecta. Visio ista non terret, sed mulcet: inquietam curiositatem non excitat, sed sedat: nec fatigat sensus, sed tranquillat. Hic vere quiescitur. Tranquillus Deus tranquillat omnia, et quietum aspicere quiescere est².

4. Or comme ceux qui enseignent la vertu et fermeté de l’election dependre de la foy, par laquelle nous sentons qu’elle nous appartient, font perversement: aussi d’autre part nous tiendrons un tres-bon ordre, si en cherchant d’avoir certitude de nostre election, nous nous arrestons à ces signes, qui en sont certains tesmoignages. Le diable n’a nulle plus grieve tentation ne perilleuse pour esbranler les fideles, que quand les inquietant de doute de leur election, il les solicite d’une folle cupidité de la chercher hors de la voye. J’appelle chercher hors de la voye, quand le povre homme s’efforce d’entrer aux secrets incomprehensibles de la sagesse divine, et pour savoir ce qui a esté ordonné de luy au jugement de Dieu, cherche depuis le commencement d’eternité. Car lors il se precipite comme en un gouffre profond pour se noyer: il s’empestre comme en des pieges, dont il ne se pourra jamais desvelopper: et entre comme en un abysme de tenebres, dont il ne pourra jamais sortir. Car c’est bien raison que l’outrecuidance de l’entendement humain soit ainsi punie d’une horrible ruine, quand elle attente de s’eslever par sa vertu à la hauteur de la sagesse divine. Or ceste tentation que j’ay dite est d’autant plus pernicieuse, que nous y sommes quasi tous enclins. Car il y en a bien peu lesquels ne soyent touchez en leurs cœurs de ceste cogitation, Dont est-ce que tu as salut, sinon de l’election de Dieu? Et ceste election comment t’est-elle revelée? Quand ceste pensée a une fois occupé lieu en l’homme, ou elle le tourmente merveilleusement: ou elle le rend du tout estonné et abbatu. Je ne veux avoir argument plus propre à monstrer combien perversement telle maniere de gens imagine la predestination. Car l’esprit de l’homme ne peut estre infecté d’erreur plus pestilent, que quand la conscience est troublée de sa tranquillité et repos qu’elle doit avoir avec Dieu. Ceste matiere est comme une mer: en laquelle si nous craignons de perir, gardons nous sur toutes choses de ce rocher, auquel on ne peut ahurter sans malencontre. Combien toutesfois que ceste dispute de predestination soit estimée comme une mer dangereuse, si est-ce que la navigation y est seure et paisible, et mesme joyeuse, sinon que quelcun affecte de son bon gré se mettre en danger. Car comme ceux qui pour estre certains de leur election entrent au conseil eternel de Dieu sans sa parole, se precipitent et fourrent en un abysme mortel: aussi d’autrepart ceux qui la cherchent droitement et en tel ordre qu’elle est monstrée en l’Escriture, en rapportent une singuliere consolation. Pourtant que ceste soit nostre voye pour en enquerir: assavoir, de commencer par la vocation de Dieu, et finir en icelle. Combien que cela n’empesche point que les fideles ne cognoissent que les benefices qu’ils reçoivent journellement de la main de Dieu, proviennent de son adoption secrette: comme ils en parlent en Isaie, Tu as fait choses admirables: tes pensées anciennes sont vrayes et certaines (Is. 25:1); veu que le Seigneur veut qu’elle nous soit comme un mereau ou enseigne, pour nous certifier tout ce qui est licite de savoir de son conseil. Et afin que ce tesmoignage ne semble advis infirme à quelcun, reputons un peu combien de clairté et certitude il nous apporte. De quoy sainct Bernard traitte bien à propos. Car apres avoir parlé des reprouvez, il dit, Le propos de Dieu demeure ferme. La sentence de paix est asseurée sur ceux qui le craignent: d’autant qu’il dissimule leurs pechez, et remunere leurs bien-faits: tellement que d’une façon admirable le mal mesme leur tourne à bien. Qui accusera les esleus de Dieu? Il me suffist pour toute justice, d’avoir propice celuy que j’ay offensé: tout ce qu’il a deliberé de ne me point imputer, est comme s’il n’eust jamais esté. Et un petit apres, Voicy le lieu de vray repos, et lequel à bon droit nous pouvons appeler Chambre, quand nous contemplons Dieu, non pas troublé d’ire ou agité de soin, mais pour savoir sa volonté bonne, agreable et parfaite. Ceste vision n’effraye point, mais appaise et addoucit. Elle n’esmeut point des curiositez bouillantes, mais les rabbat toutes. Elle ne travaille point les sens, mais les rend tranquilles. Voicy où il nous faut droitement reposer: c’est que Dieu estant appaisé, nous appaise, pource que nostre repos est de l’avoir paisible¹⁰⁹.

4. 182As it is erroneous, therefore, to suspend the efficacy of election upon the faith of the gospel, by which we discover our interest in election, so we shall observe the best order, if, in seeking an assurance of our election, we confine our attention to those subsequent signs which are certain attestations of it. Satan never attacks believers with a more grievous or dangerous temptation, than when he disquiets them with doubts of their election, and stimulates to an improper desire of seeking it in a wrong way. I call it seeking in a wrong way, when miserable man endeavours to force his way into the secret recesses of Divine wisdom, and to penetrate even to the highest eternity, that he may discover what is determined concerning him at the tribunal of God. Then he precipitates himself to be absorbed in the profound of an unfathomable gulf; then he entangles himself in numberless and inextricable snares; then he sinks himself in an abyss of total darkness. For it is right that the folly of the human mind should be thus punished with horrible destruction, when it attempts by its own ability to rise to the summit of Divine wisdom. This temptation is the more fatal, because there is no other to which men in general have a stronger propensity. For there is scarcely a person to be found, whose mind is not sometimes struck with this thought—Whence can you obtain salvation but from the election of God? And what revelation have you received of election? If this has once impressed a man, it either perpetually excruciates the unhappy being with dreadful torments, or altogether stupefies him with astonishment. Indeed, I should desire no stronger argument to prove how extremely erroneous the conceptions of such persons are respecting predestination, than experience itself; since no error can affect the mind, more pestilent than such as disturbs the conscience, and destroys its peace and tranquillity towards God. Therefore, if we dread shipwreck, let us anxiously beware of this rock, on which none ever strike without being destroyed. But though the discussion of predestination may be compared to a dangerous ocean, yet, in traversing over it, the navigation is safe and serene, and I will also add pleasant, unless any one freely wishes to expose himself to danger. For as those who, in order to gain an assurance of their election, examine into the eternal counsel of God without the word, plunge themselves into a fatal abyss, so they who investigate it in a regular and orderly manner, as it is contained in the word, derive from such inquiry the benefit of peculiar consolation. Let this, then, be our way of inquiry; to begin and end with the calling of God. Though this prevents not believers from perceiving, that the blessings they daily receive from the hand of God 183descend from that secret adoption; as Isaiah introduces them, saying, “Thou hast done wonderful things; thy counsels of old are faithfulness and truth;”⁵³¹ for by adoption, as by a token, God chooses to confirm to us all that we are permitted to know of his counsel. Lest this should be thought a weak testimony, let us consider how much clearness and certainty it affords us. Bernard has some pertinent observations on this subject. After speaking of the reprobate, he says, “The counsel of God stands, the sentence of peace stands, respecting them who fear him, concealing their faults and rewarding their virtues; so that to them, not only good things, but evil ones also, coöperate for good. Who shall lay any thing to the charge of God’s elect? It is sufficient for me, for all righteousness, to possess his favour alone, against whom alone I have sinned. All that he has decreed not to impute to me, is just as if it had never been.” And a little after: “O place of true rest, which I might not improperly call a bed-chamber, in which God is viewed, not as disturbed with anger, or filled with care, but where his will is proved to be good, and acceptable, and perfect. This view is not terrifying, but soothing; it excites no restless curiosity, but allays it; it fatigues not the senses, but tranquillizes them. Here true rest is enjoyed. A tranquil God tranquillizes all things; and to behold rest, is to enjoy repose.”

4. In this and the five following sections the certainty of election vindicated from the assaults of Satan. The leading arguments are:1. Effectual calling. 2. Christ apprehended by faith. 3. The protection of Christ, the guardian of the elect. We must not attempt to penetrate to the hidden recesses of the divine wisdom, in order to learn what is decreed with regard to us at the judgment-seat. We must begin and end with the call of God. This confirmed by an apposite saying of Bernard.

Therefore as those are in error who make the power of election dependent on the faith by which we perceive that we are elected, so we shall follow the best order, if, in seeking the certainty of our election, we cleave to those posterior signs which are sure attestations to it. Among the temptations with which Satan assaults believers, none is greater or more perilous, than when disquieting them with doubts as to their election, he at the same time stimulates them with a depraved desire of inquiring after it out of the proper way. (See Luther in Genes. cap. 26). By inquiring out of the proper way, I mean when puny man endeavors to penetrate to the hidden recesses of the divine wisdom, and goes back even to the remotest eternity, in order that he may understand what final determination God has made with regard to him. In this way he plunges headlong into an immense abyss, involves himself in numberless inextricable snares, and buries himself in the thickest darkness. For it is right that the stupidity of the human mind should be punished with fearful destruction, whenever it attempts to rise in its own strength to the height of divine wisdom. And this temptation is the more fatal, that it is the temptation to which of all others almost all of us are most prone. For there is scarcely a mind in which the thought does not sometimes rise, Whence your salvation but from the election of God? But what proof have you of your election? When once this thought has taken possession of any individual, it keeps him perpetually miserable, subjects him to dire torment, or throws him into a state of complete stupor. I cannot wish a stronger proof of the depraved ideas, which men of this description form of predestination, than experience itself furnishes, since the mind cannot be infected by a more pestilential error than that which disturbs the conscience, and deprives it of peace and tranquillity in regard to God. Therefore, as we dread shipwreck, we must avoid this rock, which is fatal to every one who strikes upon it. And though the discussion of predestination is regarded as a perilous sea, yet in sailing over it the navigation is calm and safe, nay pleasant, provided we do not voluntarily court danger. For as a fatal abyss engulfs those who, to be assured of their election, pry into the eternal counsel of God without the word, yet those who investigate it rightly, and in the order in which it is exhibited in the word, reap from it rich fruits of consolation.

Let our method of inquiry then be, to begin with the calling of God and to end with it. Although there is nothing in this to prevent believers from feeling that the blessings which they daily receive from the hand of God originate in that secret adoption, as they themselves express it in Isaiah, “Thou hast done wonderful things; thy counsels244of old are faithfulness and truth,” (Isa. 25:1). For with this as a pledge, God is pleased to assure us of as much of his counsel as can be lawfully known. But lest any should think that testimony weak, let us consider what clearness and certainty it gives us. On this subject there is an apposite passage in Bernard. After speaking of the reprobate, he says, “The purpose of God stands, the sentence of peace on those that fear him also stands, a sentence concealing their bad and recompensing their good qualities; so that, in a wondrous manner, not only their good but their bad qualities work together for good. Who will lay any thing to the charge of God’s elect? It is completely sufficient for my justification to have him propitious against whom only I have sinned. Every thing which he has decreed not to impute to me, is as if it had never been.” A little after he says, “O the place of true rest, a place which I consider not unworthy of the name of inner-chamber, where God is seen, not as if disturbed with anger, or distracted by care, but where his will is proved to be good, and acceptable, and perfect. That vision does not terrify but soothe, does not excite restless curiosity but calms it, does not fatigue but tranquilizes the senses. Here is true rest. A tranquil God tranquilizes all things; and to see him at rest, is to be at rest,” (Bernard, super Cantic. Serm. 14).

4. Evenals dus zij verkeerd doen, die de kracht der verkiezing afhankelijk maken van het geloof aan het evangelie, door hetwelk wij gevoelen, dat wij aan de verkiezing deel hebben, zo zullen wij de beste orde houden, wanneer wij in het zoeken naar de zekerheid van onze verkiezing ons houden aan de navolgende tekenen, die de vaste getuigenissen van haar zijn. Met geen verzoeking treft de Satan de gelovigen ernstiger of gevaarlijker, dan wanneer hij hen verontrust met de twijfel aan hun verkiezing en hen tevens verleidt door de begeerte om haar buiten de weg na te speuren. Buiten de weg naspeuren noem ik het, wanneer het mensje poogt door te breken tot in de geheime schuilhoeken van de Goddelijke wijsheid en tot de uiterste eeuwigheid door te dringen, opdat hij begrijpe wat voor Gods rechterstoel aangaande hem besloten is. Want dan stort hij zich neer in de diepte van een onmetelijke draaikolk om verzwolgen te worden; dan verwart hij zich in talloze en onontwarbare strikken; dan begraaft hij zich in een afgrond van blinde duisternis. Want het is billijk, dat de dwaasheid van het menselijk verstand zo door een vreselijke val gestraft wordt, wanneer het in eigen kracht poogt op te stijgen tot de hoogheid van Gods wijsheid. En deze poging is daarom des te dodelijker, omdat wij bijna allen tot geen enkele andere méér geneigd zijn. Want zelden wordt iemand aangetroffen, wiens gemoed niet somtijds door deze gedachte getroffen wordt: Vanwaar komt voor u de zaligheid anders dan uit Gods verkiezing? Verder welke openbaring hebt gij van uw verkiezing? En wanneer deze gedachte eenmaal bij iemand kracht gekregen heeft, dan martelt zij of de ellendige mens voortdurend met vreselijke kwellingen, of zij maakt hem geheel en al verbijsterd. Ik zou waarlijk met geen zekerder argument willen bewijzen, hoe verkeerd dergelijke mensen zich de predestinatie voorstellen, dan juist met die ervaring. Want het gemoed zou met geen verderfelijker dwaling kunnen besmet worden, dan die is, welke de consciëntie van haar vrede met God en haar rust berooft en haar in verwarring brengt. Wanneer wij dus schipbreuk vrezen, moeten wij ons angstvallig voor deze klip hoeden, op welke men nooit stoot zonder te vergaan. En waarlijk, ook al beschouwt men de uiteenzetting van de predestinatie als een gevaarlijke zee, zo staat toch bij het navorsen van haar een veilige en kalme, ja ook aangename vaart open, wanneer men zich niet uit eigen beweging in gevaar zoekt te begeven. Want evenals zich in een dodelijke afgrond werpen zij, die, om van hun verkiezing zekerheid te verkrijgen de eeuwige raad Gods zonder zijn Woord naspeuren, zo plukken zij, die haar op de juiste wijze en ordelijk onderzoeken, zoals ze in Gods Woord vervat is, daarvan de vrucht der vertroosting. Laat dit dus voor ons de weg van het onderzoek zijn dat wij beginnen bij Gods roeping en in haar eindigen. Trouwens dit verhindert niet, dat de gelovigen gevoelen, dat de weldaden, die ze dagelijks uit Gods hand ontvangen, neerdalen uit die verborgen aanneming tot kinderen; gelijk zij spreken bij Jesaja (Jes. 25:1) "Gij hebt wonderen gedaan; uw gedachten, die van ouds zijn, zijn waar en getrouw". Want door de roeping wil God ons als door een merkteken bevestigen zoveel als men van zijn raad mag weten. Maar opdat niemand mene, dat dit getuigenis zwak is, zo laat ons overwegen, hoe grote duidelijkheid en zekerheid het ons aanbrengt. Daarover spreekt Bernardus¹ op passende wijze. Want na over de verworpenen gesproken te hebben, zegt hij: "Het voornemen Gods staat, de gedachte des vredes staat over degenen, die Hem vrezen, hun kwaad toedekkend en hun goed belonend, zodat op een wonderbare wijze voor hen niet alleen het goed, maar ook het kwaad medewerkt ten goede. Wie zal de uitverkorenen Gods beschuldigen? Het is mij voldoende tot alle gerechtigheid, dat alleen Hij mij genadig is, tegen wie alleen ik gezondigd heb: alles, wat Hij besloten heeft mij niet toe te rekenen, is zo, alsof het nooit geweest was". En een weinig later: "O dat is een plaats van ware rust, en die ik niet ten onrechte meen een slaapkamer te mogen noemen, waarin God niet wordt gezien als het ware ontsteld van toorn noch vol van zorg, maar waar bewezen wordt, dat zijn wil goed, en welbehagelijk en volmaakt is. Dat gezicht verschrikt niet, maar streelt; het verwerkt geen onrustige nieuwsgierigheid, maar het doet die bedaren; het vermoeit de zinnen niet, maar maakt ze rustig; hier rust men waarlijk; de vredige God maakt alles vredig, en Hem rustig te zien, is rusten."

4. Der rechte und der falsche Weg, um zur Gewißheit der Erwählung zu kommen

So tut man also verkehrt daran, wenn man die Kraft der Erwählung vom Glauben an das Evangelium abhängig macht, durch den wir erfahren, daß solche Erwählung uns zukommt. Dementsprechend werden wir die beste Ordnung innehalten, wenn wir uns beim Suchen nach der Gewißheit unserer Erwählung an jene nachfolgenden Zeichen halten, die deren sichere Bezeugungen sind.

Es gibt keine schwerere und gefährlichere Anfechtung, mit der der Satan die Gläubigen erschüttern kann, als wenn er sie mit dem Zweifel an ihrer Erwählung beunruhigt und sie zugleich zu dem üblen Begehren aufstachelt, außerhalb des rechten Weges nach ihr zu forschen. Unter solchem Forschen außerhalb des rechten Weges verstehe ich dies, daß ein kleiner Mensch in die verborgenen Winkel der göttlichen Weisheit einzubrechen und bis zu Gottes höchster Ewigkeit zu dringen versucht, um zu erkennen, was vor seinem Richtstuhl über ihn beschlossen sei. Denn dabei stürzt er sich in die Tiefe eines unermeßlichen Schlundes, um von ihr verschlungen zu werden, umschlingt sich mit unzähligen, unentwirrbaren Fesseln und begibt sich in einen Abgrund von undurchdringlicher Finsternis. Denn es ist billig, daß auf solche Weise die Torheit des Menschengeistes mit furchtbarem Zusammenbruch bestraft wird, wenn sie auf eigene Faust in die Tiefe der göttlichen Weisheit zu dringen unternimmt. Diese Versuchung ist um so verderblicher, als wir fast alle zu keiner anderen mehr geneigt sind, als zu ihr. Denn es findet sich sehr selten ein Mensch, dessen Herz nicht zuweilen der Gedanke bedrängte: Woher kommt dir dein Heil anders als aus Gottes Erwählung? Wo aber ist dir solche Erwählung geoffenbart? Wenn dieser Gedanke einmal bei einem Menschen aufgekommen ist, dann peinigt er den Elenden unablässig mit harter Qual oder er stürzt ihn ganz und gar in Verwirrung. Ich möchte mir wahrhaftig keinen gewisseren Beweis wünschen, um zu bekräftigen, in welch verkehrter Art solche Menschen über die Vorbestimmung phantasieren, als eben solche Erfahrung selbst; denn unser Sinn kann von keinem verderblicheren Irrtum vergiftet werden, als dem, der das Gewissen in seinem Frieden und seiner Ruhe Gott gegenüber stört und verwirrt. Wenn wir also Furcht vor einem Schiffbruch haben, so müssen wir uns sorgsam vor dieser Klippe hüten, gegen die man nie und nimmer ohne Verderben anrennen wird. Mag man auch die Erörterung über die Vorbestimmung als ein gefahrvolles Meer ansehen, so ist bei ihrer Betrachtung doch auch eine sichere, ruhige, ja auch fröhliche Schiffahrt möglich, - wofern sich einer nicht mutwillig der Gefahr auszusetzen strebt! Denn wie alle, die ohne das Wort den ewigen Ratschluß Gottes ergründen, um über ihre Erwählung Gewißheit zu erlangen, sich in einen verderbenbringenden Abgrund versenken, so empfangen alle, die recht und nach der Ordnung nach ihr forschen, wie sie in dem Worte enthalten ist, herrliche Frucht des Trostes daraus! Der Weg, hier Nachforschungen zu treffen, soll für uns also der sein, daß wir bei Gottes Berufung den Ausgang nehmen und mit ihr auch schließen!

Freilich steht dem nicht entgegen, daß die Gläubigen empfinden, wie all die Wohltaten, die sie Tag für Tag aus Gottes Hand empfangen, aus jener verborgenen Annahme in die Kindschaft herfließen; wie sie bei Jesaja sprechen: „Du tust Wunder; deine Ratschlüsse von alters her sind treu und wahrhaftig!“ (Jes. 25,1). Denn Gott will uns durch diese Berufung in die Kindschaft gewissermaßen ein Merkzeichen 652 geben, an dem er uns bekräftigt, soviel uns von seinem Ratschluß zu wissen gebührt. Damit aber niemand meint, diese Bezeugung sei doch schwach, wollen wir bedenken, wieviel Klarheit und Gewißheit sie uns bringt. Trefflich redet Bernhard hiervon; zunächst ist die Rede von den verworfenen; dann sagt er: „Es besteht Gottes Vorsatz, es besteht Gottes Friedensspruch über die, die ihn fürchten: denn er übersieht ihre bösen Werke und vergilt ihnen die guten, so daß ihnen auf wundersame Weise nicht nur das Gute, sondern auch das Böse zum Guten mitwirkt. ’Wer will die Auserwählten Gottes beschuldigen?’ Mir genügt es zu aller Gerechtigkeit, allein dessen Gnade zu besitzen, an dem allein ich gesündigt habe! Alles, was er beschlossen hat, mir nicht zuzurechnen, das ist, als wäre es nicht gewesen!“ (Predigten zum Hohen Liede 23,15). Und kurz danach: „O, welch ein Stätte wahrer Ruhe, die ich nicht unverdient auch wohl eine Schlafkammer nennen möchte, da Gott nicht gleichsam zornerschüttert oder sorgenerfüllt sich anschauen läßt, sondern da man an ihm seinen guten, wohlgefälligen und vollkommenen Willen erfährt (Röm. 12,2). Solch Schauen schreckt nicht, sondern erfreut, es erweckt keine unruhige Neugier, sondern dämpft sie, es müht unsere Sinne nicht ab, sondern macht sie still. Hier hat man wirklich Ruhe. Der stille Gott macht alles still, und ihn als den Ruhigen anzuschauen, das heißt: Ruhe haben!“ (ebenda 23,16).

4. Die begin en die einde van die ondersoek na God se uitverkiesing moet God se roeping wees

Soos mense wat die krag van die uitverkiesing afhanklik maak van die 1217 geloof in die evangelie waardeur ons gevoel dat dit ook op ons van toepassing is, dus verkeerd handel, so sal ons die beste orde handhaaf as ons in ons soeke na sekerheid oor ons uitverkiesing aan daardie tekens wat daarop volg en wat seker getuienisse daarvan is, bly kleef. Die Satan slaan gelowiges nie met enige versoeking wat ernstiger of gevaarliker is as wanneer hy hulle met twyfel oor hulle uitverkiesing verontrus en hulle tewens met die bose begeerte om hulle ondersoek buite die (regte) pad voort te sit, versteur nie. Ek noem om buite die (regte) pad ondersoek in te stel wanneer ’n mensie poog om in die verborge skuilplekke van God se wysheid in te bars en tot die verste ewigheid in te dring om te begryp wat voor God se regbank oor hom besluit is. Want dan stort hy hom in die diepte van ’n onmeetlike draaikolk om daar verswelg te word. Dan verstrik hy hom in ontelbare strikke waaruit hy hom nie kan loswoel nie. Dan begrawe hy hom in ’n afgrond van ondeurgrondelike duisternis. Dit is immers billik dat die stompsinnigheid van die mens se verstand so met ’n verskriklike val gestraf word wanneer hy poog om op eie stoom tot die hoogte van God se wysheid uit te styg. So ’n poging is des te dodeliker omdat ons oor die algemeen nie meer tot enigiets anders geneig is nie.

Daar is trouens uiters selde iemand wie se gemoed nie soms deur hierdie gedagte getref word nie: “Waarvandaan kom jou saligheid anders as uit God se uitverkiesing? Watter openbaring het jy verder van jou uitverkiesing?” As hierdie gedagte eenmaal by iemand posgevat het, folter dit die arme man voortdurend met verskriklike kwellinge of verbyster hom heeltemal. Ek sou in elk geval nie met ’n sekerder bewys wou bevestig met hoeveel verwrongenheid sulke mense die predestinasie voorstel as juis met die ervaring²⁵ nie. Want die verstand kan nie met ’n verpesteliker dwaling vergiftig word as een wat die gewete van sy vrede en rus teenoor God losskeur en verwar nie. As ons dus skipbreuk vrees, moet ons versigtig vir hierdie rots oppas waarteen niemand ooit bots sonder om te vergaan nie. En al sou ’n bespreking van die predestinasie as ’n gevaarlike see beskou word, is die vaart in die ondersoeke daarvan nogtans veilig en kalm, en, voeg ek by, ook aangenaam tensy iemand hom doelbewus in gevaar wou begewe. Want soos diegene wat die ewige raadsplan van God sonder die Woord ondersoek om groter sekerheid oor hulle uitverkiesing te kry, hulle in ’n dodelike afgrond laat verswelg, so pluk diegene wat die predestinasie reg en ordelik ondersoek soos dit in die Woord saamgevat is, daaruit voortreflike vrug ter vertroosting.

Laat die weg van ondersoek dus vir ons dit wees dat ons met God se roeping begin en ook daarmee eindig. Dit verhinder nogtans nie dat 1218 gelowiges kan voel dat die weldade wat hulle elke dag uit God se hand ontvang, uit daardie verborge aanneming kom nie. In Jesaja praat hulle byvoorbeeld soos volg: “U het wonders gedoen; u gedagtes van oudsher is waar en trou”,²⁶ omdat God daarmee soos met ’n teken vir ons wil bevestig hoeveel ons van sy raadsplan te wete mag kom. Om egter te voorkom dat dit vir iemand na ’n swak bewys lyk, moet ons nadink hoeveel duidelikheid en sekerheid dit vir ons teweegbring.

Bernardus behandel hierdie onderwerp paslik want nadat hy oor die verworpenes gepraat het, sê hy: “God se voorneme staan vas; sy vredesbesluit staan vas oor die wat Hom vrees; Hy verberg hulle kwaad en beloon hulle goeie dade sodat nie alleen hulle goeie dade nie maar ook hulle kwaad vir hulle ten goede meewerk. ‘Wie sal beskuldiging inbring teen die uitverkorenes van God?’²⁷ Tot alle geregtigheid is dit vir my voldoende dat Hy alleen my genadig is teen wie alleen ek gesondig het. Alles wat Hy besluit het om my nie toe te reken nie, is so asof dit nie bestaan het nie”.²⁸ En ’n bietjie later sê hy: “O plek van ware rus wat ek nie ten onregte ’n kamer kan noem nie, waarin God gesien word, nie versteur deur sy toorn of waarin sy aandag deur sy sorg afgetrek is nie, maar waarin bewys word dat sy wil goed en gunstig en volmaak is. So ’n gesig verskrik nie maar is gerusstellend. Dit verwek nie rustelose nuuskierigheid nie maar bring dit tot rus. Dit vermoei nie die sinne nie maar kalmeer dit. Hier rus ons waarlik. God, wat rustig is, bring alles tot rus, en om Hom in rustigheid te aanskou, beteken om rustig te wees”.²⁹

4. Итак, извращают истину те, кто учит, будто сила и надёжность избрания зависят от веры, через которую мы ощущаем свою принадлежность к избранным. Мы же, со своей стороны, станем держаться здравого порядка, если в поисках уверенности в своей избранности сосредоточимся на знаках, которые суть его надёжные свидетельства. У дьявола нет более тяжкого и опасного для верующих искушения, нежели, тревожа людей сомнениями в избранности, возбуждать в них безумное желание видеть её не там где нужно. Я имею в виду то состояние, когда немощный человек силится проникнуть в непостигаемые тайны божественной мудрости и, чтобы узнать, что ему определено Божьим приговором, ищет от истоков вечности. Тогда он словно бросается в бездонную пропасть, чтобы там исчезнуть, попадает в ловушку, из которой никогда не сможет выбраться, вступает в мрачную бездну, откуда уже не выйдет. Ибо вполне законно, чтобы заблуждение человеческого разума было наказано ужасной гибелью, если человек пытается собственными силами подняться на высоту божественной мудрости.

Искушение, о котором я говорю, тем более вредоносно, что почти все мы склонны поддаваться ему. Ведь найдётся очень мало людей, сердце которых не было бы встревожено вопросом: откуда происходит спасение, если не от Божьего избрания? И как обнаруживается избрание? Когда у человека возникают такие вопросы, они или беспощадно терзают его или оглушают и повергают в уныние. Я не ищу более убедительного аргумента, чтобы показать, насколько искажённо люди этого рода представляют себе предопределение. Ибо человеческий дух не может быть поражён более опасной заразой, чем нарушение спокойствия совести и мира, в котором она должна находиться с Богом. Эта материя подобна морю: плавая по нему, мы из страха погибнуть должны больше всего остерегаться именно этой скалы, столкновение с которой означает неминуемое крушение. Хотя спор о предопределении считается как бы опасным морем, плавание по нему может быть вполне спокойным, даже радостным, если только кто-нибудь по собственной воле не захочет подвергнуться смертельной опасности. Ибо те, кто, пытаясь убедиться в своей избранности, вторгается в предвечный замысел Божий без его слова, устремляются и бросаются в гибельную бездну. С другой стороны, те, кто ищет его, идя прямым путём, указанным в Писании, получают от этого редкостное утешение. Так что пускай наш путь начинается с Божьего призвания и им заканчивается.

Это не противоречит необходимости для верующих знать, что благодеяния, которые они ежедневно получают из рук Божьих, проистекают от их усыновления, совершённого Богом втайне. У Исайи они так говорят об усыновлении: «Ты совершил дивное; предопределения древние истинны» (Ис 25:1). Господь хочет, чтобы предопределение было для нас знаком и символом (mereau), указывающим на то, что допустимо знать о его плане. А чтобы это свидетельство не казалось кому-нибудь недостаточным, рассмотрим вкратце, сколько света и уверенности оно нам несёт. Об этом весьма убедительно рассуждает св. Бернар. Исследовав тему отверженных, он далее пишет: «Цель Бога остаётся непреложной. Боящимся Его обеспечен мир: Он покрывает их грехи и вознаграждает за добрые дела; так что чудесным образом даже зло обращается им на добро. Кто обвинит избранников Божьих? Для меня вся справедливость целиком заключена в благосклонности Оскорблённого мною. Всё, что Он решил не вменять мне в вину, как бы не происходило вовсе». И чуть дальше: «Вот место истинного покоя, которое мы вполне можем назвать "обителью", когда созерцаем Бога, не потревоженного гневом или заботою, но с волею доброй, благосклонной и совершенной. Такое видение не устрашает, а умиротворяет и ласкает. Оно не возбуждает неистового любопытства, но отстраняет все вопросы. Оно не утруждает чувства - оно их смиряет. Вот где нам нужно обрести истинный покой: умиротворённый Бог умиротворяет нас, ибо наш покой заключается в том, чтобы пребывать в мире с Богом» (Бернар Клервоский. Проповеди на Песнь песней, XXIII, 15-16 (МРL, СLХХХIII, 892с-893b)).

5. | Primum, si paternam Dei clementiam propitiumque animum quaerimus, ad Christum convertendi sunt oculi, in quo solo Patris anima^b acquiescit [Matth. 3. d. 17]. Si salutem, vitam, et regni caelestis immortalitatem, non alio tum quoque confugiendum est: quando ipse unus et vitae fons est, et salutis anchora, et regni caelorum haeres. Iam quorsum electio pertinet nisi ut in filiorum locum a caelesti Patre^c cooptati, eius favore^d salutem et immortalitatem obtineamus? Quantumlibet revolvas et excutias, ultimum tamen eius scopum non ultra tendere intelliges. Proinde quos Deus sibi filios assumpsit, non in ipsis eos dicitur elegisse, sed in Christo suo [Ephes. 1. a. 4]: quia nonnisi in eo amare illos poterat, nec regni sui haereditate honorare nisi eius consortes ante factos. Quod si in eo 416 sumus electi, non in nobis ipsis reperiemus electionis nostrae certitudinem: ac ne in Deo quidem Patre, si nudum illum absque Filio imaginamur. Christus ergo speculum est in quo electionem nostram contemplari convenit, et sine fraude licet. Quum enim is sit cuius corpori inserere destinavit Pater quos ab aeterno voluit esse suos, ut pro filiis habeat quotquot inter eius membra recognoscit, satis perspicuum firmumque testimonium habemus, nos in libro vitae scriptos esse si cum Christo communicamus. Porro ille certa sui communione nos donavit, quum per Evangelii praedicationem testatus est se nobis a Patre datum, ut cum suis omnibus bonis noster esset [Rom. 8. f. 32]. || Illum induere dicimur, in ipsum coalescere ut vivamus: quia ipse vivit. Toties repetitur haec doctrina, Filio unigenito non pepercit Pater¹, ut quisquis credit in eum, non pereat [Iohan. 3. b. 15]. Qui vero in eum credit, dicitur transiisse a morte in vitam [Iohan. 5. d. 24]. Quo sensu vocat se panem vitae [Iohan. 6. d. 35], quem qui comederit, non morietur in aeternum². || Ille (inquam) nobis testis fuit, filiorum loco habitum iri a Patre caelesti omnes a quibus fide receptus fuerit. Siquid plus appetimus quam ut inter Dei filios censeamur et haeredes, supra Christum conscendamus licet. Si haec suprema nobis est^a meta, quantopere insanimus, extra ipsum quaerendo quod et in ipso iam consequuti sumus, et in solo ipso inveniri potest? Praeterea quum sit aeterna Patris sapientia, immutabilis veritas, fixum consilium, non est timendum ne quod suo sermone nobis enarrat, ab illa quam quaerimus Patris voluntate vel minimum variet: quin potius eam fideliter nobis aperit qualis ab initio fuit, ac semper futura est. || Huius doctrinae praxis in precibus quoque vigere debet. Nam etsi ad Dei invocationem nos animat electionis fides: ubi tamen vota concipimus, eam obtrudere Deo praeposterum esset, vel hac conditione pacisci, Domine, si electus sum, me exaudias; quando suis promissionibus vult nos esse contentos, neque alibi quaerere an^b futurus sit nobis exorabilis. Haec prudentia nos a multis laqueis expediet si in rectum usum accommodare scimus quod recte scriptum est: non autem inconsiderate huc illuc trahamus quod restringi debuerat.

5. Premierement, si nous clemandons d’avoir la demence paternelle de Dieu et sa benevolence envers nous, il nous faut convertir les yeux en Christ, auquel seul repose le bon plaisir du Pere (Matth. 3:17) Si nous cherchons salut, vie et immortalité, il ne faut non plus recourir ailleurs: veu que luy seul est fontaine de vie, port de salut, et heritier du royaume celeste. Or à quelle fin tend l’election, sinon à ce que nous, estans adoptez de Dieu pour ses enfans, obtenions en sa grace et dilection, salut et immortalité? Quelque chose qu’on revire, retourne ou espluche: on trouvera que le but de nostre election ne tend pas outre cela. Pourtant ceux que Dieu a choisis pour ses enfans, il n’est pas dit qu’il les ait esleus en eux mesmes, mais en son Christ (Ephes. 1:4): pource qu’il ne les pouvoit aymer sinon en luy, et ne les pouvoit honnorer de son heritage, sinon les ayant faits participans premierement de luy. Or si nous sommes esleus en Christ, nous ne trouverons point la certitude de nostre election en nous: non pas mesme en Dieu le Pere, si nous l’imaginons nuement sans son Fils. Christ donc est comme un miroir, auquel il convient contempler nostre election, et auquel nous la contemplerons sans tromperie. Car puis qu’il est celuy auquel le Pere celeste a proposé d’incorporer ceux qu’il a voulu de toute eternité estre siens, afin d’avouer pour ses enfans tous ceux qu’il recognoistroit estre membrés d’iceluy, nous avons un tesmoignage assez ferme et evident que nous sommes escrits au livre de vie, si nous communiquons à Christ. Or il est suffisamment communiqué à nous, quand par la predication de l’Evangile il nous a testifié qu’il nous est donné du Pere, afin d’estre nostre avec tous ses biens. Il est dit que nous le vestons, et que nous sommes unis à luy, pour vivre d’autant qu’il vit. Ceste sentence est souvent repetée, que le Pere celeste n’a point espargné son Fils unique (Rom. 8:32), afin que quiconque croira en luy ne perisse point (Jean 3:16). Il est dit aussi que quiconque croit en luy, est passé de mort à vie (Jean 5:24). Selon lequel sens il s’appelle le pain de vie, duquel quiconque mangera, ne mourra jamais (Jean 6:35, 58). Il nous est, dy-je, tesmoin, que tous ceux desquels il sera receu en vraye foy, seront tenus du Pere celeste pour ses enfans. Si nous desirons quelque chose plus, que d’estre enfans et heritiers de Dieu, nous pouvons bien monter plus haut que Christ. Mais si c’est là nostre derniere borne, n’est-ce point enrager du tout, de chercher hors Christ ce que nous avons desja obtenu en luy, et ne se peut trouver qu’en luy seul? Davantage, puis qu’il est la sagesse eternelle du Pere, la verité immuable, le conseil arresté, il ne faut craindre que ce qu’il nous declaire par sa bouche, puisse le moins du monde varier de la volonté du Pere, laquelle nous cherchons. Mais plustost il nous la manifeste fidelement telle qu’elle a esté du commencement, et doit estre tousjours. La practique de ceste doctrine doit avoir sa vigueur mesmes en noz prieres. Car combien que la foy de nostre election nous donne courage d’invoquer Dieu, toutesfois ce seroit une speculation esgarée, quand il nous faut former noz requestes, mettre cecy en avant, Mon Dieu, si je suis esleu, exauce moy. Plustost il veut que ses promesses nous contentent, sans que nous cherchions ailleurs s’il nous sera favorable ou non. Ceste discretion nous despestrera de beaucoup de liens, quand nous saurons appliquer ce qui est escrit à son droit usage, et que nous ne le tirerons point çà et là inconsiderément et à la volée.

5. In the first place, if we seek the fatherly clemency and propitious heart of God, our eyes must be directed to Christ, in whom alone the Father is well pleased.⁵³² If we seek salvation, life, and the immortality of the heavenly kingdom, recourse must be had to no other; for he alone is the Fountain of life, the Anchor of salvation, and the Heir of the kingdom of heaven. Now, what is the end of election, but that, being adopted as children by our heavenly Father, we may by his favour obtain salvation and immortality? Consider and investigate it as much as you please, you will not find its ultimate scope extend beyond this. The persons, therefore, whom God has adopted as his children, he is said to have chosen, not in themselves, but in Christ; because it was impossible for him to love them, except in him; or to honour them with the inheritance of his kingdom, unless previously made partakers of him. But if we are chosen in him, we shall find no assurance of our election in ourselves; nor even in God the Father, considered alone, abstractedly from the Son. Christ, therefore, is the mirror, in which it behoves us to contemplate our election; and here we may do it with safety. For as the Father has determined to unite to the body of his Son all who are the 184objects of his eternal choice, that he may have, as his children, all that he recognizes among his members, we have a testimony sufficiently clear and strong, that if we have communion with Christ, we are written in the book of life. And he gave us this certain communion with himself, when he testified by the preaching of the gospel, that he was given to us by the Father, to be ours with all his benefits. We are said to put him on, and to grow up into him, that we may live because he lives. This doctrine is often repeated. “God spared not his only begotten Son, that whosoever believeth in him should not perish.”⁵³³ “He that believeth on him, is passed from death unto life.”⁵³⁴ In which sense he calls himself “The bread of life, he that eateth which, shall live for ever.”⁵³⁵ He, I say, is our witness, that all who receive him by faith shall be considered as the children of his heavenly Father. If we desire any thing more than being numbered among the sons and heirs of God, we must rise above Christ. If this is our highest limit, what folly do we betray in seeking out of him, that which we have already obtained in him, and which can never be found any where else! Besides, as he is the Father’s eternal Wisdom, immutable Truth, and determined Counsel, we have no reason to fear the least variation in the declarations of his word from that will of the Father, which is the object of our inquiry; indeed, he faithfully reveals it to us, as it has been from the beginning, and will ever continue to be. This doctrine ought to have a practical influence on our prayers. For though faith in election animates us to call upon God, yet it would be preposterous to obtrude it upon him when we pray, or to stipulate this condition—O Lord, if I am elected, hear me; since it is his pleasure that we should be satisfied with his promises, and make no further inquiries whether he will be propitious to our prayers. This prudence will extricate us from many snares, if we know how to make a right use of what has been rightly written; but we must not inconsiderately apply to various purposes, what ought to be restricted to the object particularly designed.

5. Christ the foundation of this calling and election. He who does not lean on him alone cannot be certain of his election. He is the faithful interpreter of the eternal counsel in regard to our salvation.

First, if we seek for the paternal mercy and favor of God, we must turn our eyes to Christ, in whom alone the Father is well pleased (Mt. 3:17). When we seek for salvation, life, and a blessed immortality, to him also must we retake ourselves, since he alone is the fountain of life and the anchor of salvation, and the heir of the kingdom of heaven. Then what is the end of election, but just that, being adopted as sons by the heavenly Father, we may by his favor obtain salvation and immortality? How much soever you may speculate and discuss you will perceive that in its ultimate object it goes no farther. Hence, those whom God has adopted as sons, he is said to have elected, not in themselves, but in Christ Jesus (Eph. 1:4); because he could love them only in him, and only as being previously made partakers with him, honor them with the inheritance of his kingdom. But if we are elected in him, we cannot find the certainty of our election in ourselves;and not even in God the Father, if we look at him apart from the Son. Christ, then, is the mirror in which we ought, and in which, without deception, we may contemplate our election. For since it is into his body that the Father has decreed to ingraft those whom from eternity he wished to be his, that he may regard as sons all whom he acknowledges to be his members, if we are in communion with Christ, we have proof sufficiently clear and strong that we are written in the Book of Life. Moreover,he admitted us to sure communion with himself, when, by the preaching of the gospel, he declared that he was given us by the Father, to be ours with all his blessings (Rom. 8:32). We are said to be clothed with him, to be one with him, that we may live, because he himself lives. The doctrine is often repeated, “God so245loved the world, that he gave his only begotten Son, that whosoever believeth in him should not perish, but have everlasting life,” (John 3:16). He who believes in him is said to have passed from death unto life (John 5:24). In this sense he calls himself the bread of life, of which if a man eat, he shall never die (John 6:35). He, I say, was our witness, that all by whom he is received in faith will be regarded by our heavenly Father as sons. If we long for more than to be regarded as sons of God and heirs, we must ascend above Christ. But if this is our final goal, how infatuated is it to seek out of him what we have already obtained in him, and can only find in him? Besides, as he is the Eternal Wisdom, the Immutable Truth, the Determinate Counsel of the Father, there is no room for fear that any thing which he tells us will vary in the minutest degree from that will of the Father after which we inquire. Nay, rather he faithfully discloses it to us as it was from the beginning, and always will be. The practical influence of this doctrine ought also to be exhibited in our prayers. For though a belief of our election animates us to involve God, yet when we frame our prayers, it were preposterous to obtrude it upon God, or to stipulate in this way, “O Lord, if I am elected, hear me.” He would have us to rest satisfied with his promises, and not to inquire elsewhere whether or not he is disposed to hear us. We shall thus be disentangled from many snares, if we know how to make a right use of what is rightly written; but let us not inconsiderately wrest it to purposes different from that to which it ought to be confined.

5. Indien wij Gods Vaderlijke zachtmoedigheid en zijn hart, dat ons gunstig is, zoeken, moeten wij in de eerste plaats de ogen tot Christus wenden, in wie alleen des Vaders hart rust (Matt. 3:17) Indien wij de zaligheid, het leven, en de onsterfelijkheid van het hemels Koninkrijk zoeken, ook dan moeten wij nergens elders heen onze toevlucht nemen, daar Hij alleen de bron des levens is, en het anker der zaligheid, en de erfgenaam van het Koninkrijk der hemelen. En waartoe dient de verkiezing anders, dan opdat wij, door de hemelse Vader aangenomen tot kinderen, door zijn gunst de zaligheid en de onsterfelijkheid zouden verwerven? Hoe gij het ook wendt en onderzoekt, gij zult inzien, dat haar uiterste doel zich niet verder uitstrekt. Daarom wordt gezegd, dat God hen, die Hij zich tot kinderen aangenomen heeft, niet verkoren heeft in henzelf, maar in zijn Christus; want Hij kon hen niet liefhebben anders dan in Hem (Ef. 1:4) en hen niet eren met het erfdeel zijns Koninkrijks dan nadat ze tevoren zijn deelgenoten geworden waren. Indien wij in Hem uitverkoren zijn, zullen wij de zekerheid van onze verkiezing niet in onszelf vinden, en zelfs niet in God de Vader, indien wij ons Hem alleen en zonder de Zoon voorstellen. Christus is dus de spiegel, waarin wij onze verkiezing behoren te aanschouwen en dat ook zonder bedrog mogen doen. Want aangezien Hij het is, in wiens lichaam de Vader besloten heeft hen in te lijven, die Hij van eeuwigheid gewild heeft, dat de zijnen zouden zijn, zodat Hij voor zijn kinderen houdt allen, die Hij erkent onder Christus' ledematen, zo hebben wij een voldoend duidelijk en vast getuigenis, dat wij in het boek des levens geschreven zijn, wanneer we gemeenschap hebben met Christus. Verder heeft Hij ons de ontwijfelbare gemeenschap met zich geschonken, toen Hij door de prediking van het evangelie betuigd heeft, dat Hij ons door de Vader gegeven is, opdat Hij met al zijn goederen de onze zou zijn. Er wordt van ons gezegd, dat wij Hem aandoen, met Hem ons verenigen, opdat wij mogen leven, omdat Hij leeft. Dikwijls wordt deze leer herhaald: "De Vader heeft zijn eniggeboren Zoon niet gespaard, opdat een ieder, die in Hem gelooft, niet verderve" (Rom. 8:32; Joh.3:15) En wie in Hem gelooft, die wordt gezegd overgegaan te zijn van de dood tot het leven (Joh. 5:24) In die zin noemt Hij zichzelf het brood des levens, en wie dat eet, zal niet sterven in eeuwigheid (Joh. 6:35) Hij, zeg ik, is ons tot getuige geweest, dat door de hemelse Vader voor kinderen zullen gehouden worden allen, door wie Hij in het geloof aangenomen is. Indien wij iets meer begeren, dan dat wij tot Gods kinderen en erfgenamen gerekend worden, dan moeten wij boven Christus opklimmen. Maar indien dit onze uiterste grens is, hoe dwaas zijn wij dan door buiten Hem te zoeken, wat we in Hem reeds verkregen hebben, en wat in Hem alleen kan gevonden worden! Bovendien, daar Hij is des Vaders eeuwige wijsheid, onveranderlijke waarheid en vaste raad, behoeven wij niet te vrezen, dat hetgeen Hij ons door zijn woord verhaalt, van de wil des Vaders, naar welke zij zoeken, ook maar het minste zou verschillen; ja veeleer openbaart Hij ons die wil getrouw, zoals hij van den beginnen geweest is, en altijd zijn zal. De praktijk van deze leer moet ook haar kracht doen gelden in de gebeden. Want ofschoon het vertrouwen, dat we uitverkoren zijn, ons moed geeft om God aan te roepen, zou het toch verkeerd zijn om, wanneer we bidden, Gode onze verkiezing op te dringen, of onder deze voorwaarde een beding met Hem te maken: Here, indien ik uitverkoren ben, verhoor mij dan. Want Hij wil, dat wij tevreden zijn met zijn beloften, en niet elders zoeken te weten te komen of Hij ons verhoren zal. Deze verstandigheid zal ons van veel strikken bevrijden, wanneer wij tot een recht gebruik weten aan te wenden, wat recht geschreven is, en niet onberaden hier en gindsheen trekken, wat beperkt had behoren te worden.

5. Die Erwählung ist nur in Christus zu verstehen und zu erkennen

Suchen wir Gottes väterliche Freundlichkeit und sein uns gnädiges Herz, so müssen wir zunächst unsere Augen auf Christus richten, auf dem allein des Vaters Wohlgefallen ruht! (Matth. 3,17). Suchen wir Heil und Leben, suchen wir die Unsterblichkeit des Himmelreichs, so sollen wir auch dabei unsere Zuflucht zu keinem anderen nehmen; denn er allein ist der Brunnquell des Lebens, er ist der Anker des Heils, er ist der Erbe des Himmelreichs. Worauf geht nun aber unsere Erwählung anders hinaus, als darauf, daß wir, von dem himmlischen Vater an Kindes Statt angenommen, durch seine Gunst Heil und Unsterblichkeit erlangen? Man mag sie überdenken und durchforschen, soviel man will, so wird man doch finden, daß ihr letzter Zielpunkt nicht weiter geht, als bis dahin: Deshalb heißt es von denen, die sich Gott zu Kindern angenommen hat, nicht, daß sie in sich selber erwählt worden sind, sondern in seinem Christus! (Eph. 1,4). Denn nur in ihm vermochte er sie zu lieben; und er konnte sie auch nur dann mit dem Erbe seines Reiches ehren, wenn er sie zuvor zu seinen Mitgenossen gemacht hatte! Sind wir nun aber in ihm erwählt, so werden wir die Gewißheit unserer Erwählung nicht in uns selber finden, ja auch nicht in Gott, dem Vater, wenn wir ihn uns für sich allein, ohne den Sohn vorstellen! Christus ist also der Spiegel, in dem wir unsere Erwählung anschauen sollen und es ohne Täuschung vermögen! Er ist es, in dessen Leib der Vater alle die einzufügen beschlossen hat, die er seit aller Ewigkeit zu den Seinen haben wollte; er will also alle die als seine Kinder ansehen, die er unter Christi Gliedern erkennt. Ist es aber so, dann haben wir ein reichlich klares und sicheres Zeugnis dafür, daß wir in das Buch des Lebens geschrieben sind, wenn wir mit Christus Gemeinschaft haben!

Nun hat er uns aber solche gewisse Gemeinschaft mit sich geschenkt, indem er uns durch die Predigt des Evangeliums bezeugt hat, er sei uns von dem Vater gegeben, damit er mit allen seinen Gütern unser sei (Röm. 8,32). Es heißt, daß wir ihn „anziehen“, daß wir mit ihm zusammenwachsen, um zu leben, weil ja er lebt! Wie oft wird diese Lehre wiederholt, daß der Vater „seines eigenen Sohnes nicht hat verschont“, „auf daß alle die an ihn glauben, nicht verloren werden ...“! (Röm. 8,32; Joh. 3,16). Von dem nun, der an ihn glaubt, heißt es, er sei „vom Tode zum Leben hindurchgedrungen“ (Joh. 5,24). In diesem Sinne nennt er sich selbst „das Brot des Lebens“ (Joh. 6,35) und verkündigt dem, der solches Brot gegessen hat, er werde nicht sterben in Ewigkeit! (Joh. 6,51. 58). Er ist uns, 653 sage ich, der Zeuge dafür geworden, daß alle, die ihn im Glauben angenommen haben, von dem himmlischen Vater für seine Kinder geachtet werden sollen! Suchen wir etwas Größeres, als daß wir zu Gottes Kindern und Erben gezählt werden, so müssen wir freilich über Christus hinaus dringen! Ist dies aber für uns das höchste Ziel, was ist es dann für ein Wahnwitz, wenn wir außer ihm suchen, was wir doch in ihm bereits erlangt haben und in ihm allein zu finden vermögen! Zudem ist er doch des Vaters ewige Weisheit, unwandelbare Wahrheit und unerschütterlicher Ratschluß, und deshalb steht nicht zu befürchten, es könnte das, was er uns in seinem Worte verkündet, von jenem Willen des Vaters, nach dem wir fragen, auch nur im mindesten verschieden sein, nein, er legt ihn uns vielmehr getreulich offen dar, wie er seit Anbeginn gewesen ist und stets sein wird.

Die Übung (Praxis) dieser Lehre soll auch in unseren Gebeten ihre Kraft beweisen. Denn gewiß ermuntert uns der Glaube an die Erwählung zur Anrufung Gottes; aber es wäre doch, wenn wir unsere Gebete aussprechen, verkehrt, diese Erwählung Gott vorzuhalten, etwa mit ihm einen Vertrag zu machen, ihm dabei eine Bedingung zu stellen und zu sagen: „Herr, wenn ich erwählt bin, so mögest du mich erhören!“ Denn er will, daß wir uns mit seinen Verheißungen zufrieden geben und nirgendwo anders zu erfahren suchen, ob er uns erhören wolle. Diese Einsicht wird uns von vielen Stricken frei machen, wenn wir es verstehen, das, was recht geschrieben steht, auch in rechter Weise anzuwenden, und wenn wir das, was in bestimmtem Sinne hätte eingeschränkt werden sollen, nicht unbedacht auf alles Mögliche beziehen.

5. Die saligheid, die lewe, onsterflikheid en uitverkiesing moet in Christus alleen gesoek word

As ons God se vaderlike sagmoedigheid en genadige gemoed soek, moet ons ten eerste ons oë na Christus wend in wie alleen die Vader se Gees rus.³⁰ As ons die saligheid, die lewe en die onsterflikheid van die hemelse koninkryk soek, moet ons ook nie ons toevlug tot iemand anders neem nie, want Hy alleen is die bron van die lewe sowel as die anker van die saligheid en die erfgenaam van die koninkryk van die hemel. En waarop is die uitverkiesing gerig anders as daarop dat ons deur die hemelse Vader as sy kinders aangeneem, die saligheid en die onsterflikheid deur sy guns kan bekom? Hoe jy dit ook al draai en ondersoek, jy sal agterkom dat die laaste doel daarvan nogtans nie verder strek nie. Daarom word daar gesê dat God diegene wat Hy as sy kinders 1219 aangeneem het, nie in hulleself uitverkies het nie maar in sy Gesalfde (Christus).³¹ Hy kon hulle immers nie anders as in Hom liefhê en hulle ook nie met die erfdeel van sy koninkryk vereer as hulle nie vooraf sy deelgenote gemaak is nie. Maar as ons in Hom uitverkies is, sal ons in ons geen sekerheid oor ons uitverkiesing vind nie en selfs ook nie eens in God die Vader as ons Hom alleen en sonder die Seun voorstel nie. Christus is dus die spieël waarin ons ons uitverkiesing behoort te aanskou en waarin ons dit ook sonder misleiding mag doen. Aangesien dit immers Hy is in wie se liggaam die Vader bestem het om diegene in te lyf wat Hy van ewigheid af syne wou laat wees om almal wat Hy as sy (Christus se) lede erken, as sy kinders te beskou, het ons genoegsame duidelike en vaste bewys dat ons in die Boek van die Lewe opgeskryf is as ons in Christus deel het. Verder het Hy besliste deelname in Hom aan ons geskenk toe Hy deur die verkondiging van die evangelie getuig het dat Hy deur die Vader aan ons gegee is sodat Hy met al sy seëninge ook aan ons kan behoort. Daar word gesê dat ons ons met Hom beklee, dat ons met Hom saamgroei, sodat ons mag leef omdat Hy leef. Hierdie leer word dikwels herhaal: “Die Vader het sy eniggebore Seun nie gespaar nie,³² sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore sou gaan nie”.³³ Daar word gesê dat wie waarlik in Hom glo, van die dood in die lewe oorgegaan het.³⁴ In hierdie sin noem Hy Homself die brood van die lewe,³⁵ en wie dit eet, sal in ewigheid nie sterf nie.³⁶ Ek herhaal: Hy was ons getuie dat almal deur die hemelse Vader as sy kinders beskou word deur wie Hy in die geloof aangeneem is. As ons iets meer verlang as om onder die kinders van God en sy erfgename gereken te word, moet ons bo Christus uitstyg. As dit ons hoogste doelwit is, hoe dwaas is ons dan nie om iets buite Hom te soek wat ons reeds in Hom verkry het en in Hom alleen gevind kan word nie? Aangesien hy hierbenewens die ewige wysheid van die Vader is, sy onveranderlike waarheid en vaste raad, moet ons nie vrees dat iets wat Hy ons in sy Woord vertel, in die minste van die wil van die Vader waarna ons soek, sou verskil nie. Ja, Hy openbaar eerder daardie wil getrou aan ons soos dit van die begin af was en altyd sal wees.

In die praktyk behoort hierdie leer ook in ons gebede te geld. Want hoewel die geloof in ons uitverkiesing ons besiel om God aan te roep, sou dit nogtans voorbarig wees om, wanneer ons gebede bedink, die uitverkiesing aan God op te dring of onder hierdie voorwaarde ’n 1220 ooreenkoms met Hom te bereik: “O Here, as ek uitverkies is, verhoor my dan”. Dit is trouens sy wil dat ons met sy beloftes tevrede moet wees en nie van elders af moet vra of³⁷ Hy vir ons genaakbaar sal wees nie.  Hierdie wysheid sal ons van baie strikke vrywaar as ons weet hoe om dit wat reg geskrywe is, reg toe te pas. Laat ons egter nie iets wat binne perke gehou moes word, heen en weer rondsleep nie.

Hoe bly die gelowige staande teen die aanslae van vertwyfeling? Skrifgetuienis ter versterking van die volharding van die uitverkorenes (Afdeling 6 - 11)

5. Если мы просим у Бога отеческого великодушия и благоволения к нам, то прежде всего нам следует обратить свой взор на Христа, в котором одном заключено благоволение Отца (Мф 3:17). Если мы ищем спасения, жизни и бессмертия, то нам тоже не следует искать их где-либо ещё, потому что Он один - Источник жизни, Врата спасения и Наследник Царства Небесного. Избрание направлено к той единственной цели, чтобы мы, будучи усыновлены Богом, получили в его благодати и любви спасение и бессмертие. Что бы мы ни переворачивали, ни искажали, ни исследовали, всегда откроется, что наша избранность не заключается ни в чём ином. Поэтому о тех, кого Бог избрал и усыновил, сказано, что они избраны не сами по себе, но во Христе (Эф 1:4). Бог любит их только в Нём и венчает своим наследием только после того, как сделал их причастными Христу.

Но если мы избраны во Христе, то мы не сможем обрести уверенность в избрании в нас самих. Мы не обретём её даже в Боге-Отце, если будем воображать Его помимо Сына. Христос - словно зеркало, в котором подобает видеть нашу избранность и в котором мы увидим её, не обманываясь. Он - Тот, кому Небесный Отец дал соединить с Собою людей, которых Он от вечности желал видеть своими, дабы этим подтвердить усыновление всех, кого Бог признал членами Христа. Поэтому, если мы пребываем в общении со Христом, то имеем достаточное и очевидное свидетельство, что мы написаны в книге жизни. А Он имеет общение с нами, ибо проповедью Евангелия засвидетельствовал, что дан нам Отцом и что с Ним нам даны все его блага (Рим 8:32). Сказано, что мы облекаемся в Него, что мы едины с Ним, дабы жить, ибо Он живёт. Часто повторяется речение, что Небесный Отец отдал своего единственного Сына, дабы уверовавший в Него не погиб (Ин 3:16). Сказано также, что верующий в Него перешёл от смерти в жизнь (Ин 5:24). В соответствии с этим Он именуется «хлебом жизни» (Ин 6:35): тот, кто будет его есть, никогда не умрёт. Христос для нас, утверждаю я, Свидетель того, что все, кто примет Его в истинной вере, будут детьми Небесного Отца. Если мы желаем чего-то большего, чем быть детьми и наследниками Бога, то должны возвыситься над Христом. Но если здесь наш последний предел, то не безумие ли искать вне Христа уже полученное во Христе - то, что можно найти только в Нём? Более того, поскольку Он - вечная мудрость Отца, неизменная истина, непреложный замысел, то не нужно бояться, что произнесённое его устами может хоть на йоту расходиться с волей Отца, которой мы ищем. Напротив, Он объявляет нам её абсолютно точно - такой, какой она была от начала и останется навсегда.

Практически сила этого учения должна отражаться в наших молитвах. Хотя вера в избранность даёт нам мужество взывать к Богу, всё же было бы просчётом (speculation egaree), формулируя прошения, выдвигать эту веру на первый план: «Боже, если я избран, услышь меня». Ведь Бог желает, чтобы мы довольствовались его обетованиями и не искали где-либо ещё ответа на вопрос, благосклонен Он к нам или нет.

Подобная скромность избавит нас от многих уз, если мы научимся правильно пользоваться написанным и не будем толковать его вкривь и вкось по собственной прихоти.

6. | Accedit ad stabiliendam fiduciam alia, quam^c cum vocatione nostra coniungi diximus^d, electionis firmitudo. Quos enim nominis sui cognitione illuminatos in Ecclesiae suae sinum^e 417 Christus asciscit, eos dicitur in fidem tutelamque suam recipere. Quoscunque autem recipit, ei a Patre commissi dicuntur ac concrediti ut in vitam aeternam custodiantur. Quid nobis volumus? clamat alta voce Christus, quotquot Pater salvos esse velit, eos sibi in protectionem tradidisse [Iohan. 6. d. 37. 39, et 17. a. 6, et b. 12]. Ergo si rescire libet an Deo curae sit nostra salus, quaeramus an Christo commendaverit: quem constituit unicum suorum omnium salvatorem. Iam si dubitamus an simus a Christo in fidem custodiamque recepti, ille dubitationi occurrit, dum se pastorem sponte offert, ac in ovium suarum^a numero nos fore pronuntiat si vocem suam audiamus [Iohan. 10. a. 3^b]. Christum ergo benigne nobis expositum, et obviam prodeuntem amplectamur: ille autem nos in grege suo recensebit, et inter sua septa conclusos tenebit. At subit futuri status anxietas^c; nam ut Paulus vocari docet qui electi ante fuerint [Rom. 8. f. 30]: ita Christus ostendit multos esse vocatos, paucos vero electos [Mat. 22. b. 14]. Quinetiam ipse quoque Paulus alibi a securitate dehortatur, Qui bene stat, inquit, videat ne cadat [1. Cor. 10. c. 12]. Item, Insertus es in populum Dei? noli superbire, sed time [Rom. 11. c. 20]; potest enim Deus rursum succidere, ut alios inserat¹. Denique ipsa experientia satis docemur, parvi esse vocationem ac fidem, nisi accedat perseverantia, quae non omnibus contingit. Sed enim ista sollicitudine liberavit nos Christus; nam in posterum certe respiciunt istae promissiones, Omne quod dat mihi Pater, ad me veniet: et eum qui venerit ad me non eiiciam foras [Iohan. 6. d. 37]. Item, Haec est voluntas eius qui misit me Patris, nequid perdam ex omnibus quae dedit mihi: sed resuscitem ea in novissimo die [e. 40]. Item, Oves meae vocem meam audiunt, et sequuntur me. Ego cognosco eas, et vitam aeternam do eis, nec peribunt in aeternum, neque rapiet eas quisquam de manu mea. Pater qui dedit mihi, maior omnibus est: et nemo potest rapere de manu Patris mei [Iohan. 10. e. 27]². || Iam ubi pronuntiat, Omnis arbor quam non plantavit Pater meus eradicabitur [Matth. 15. b. 13]: ex opposito innuit nunquam posse a salute evelli qui radicem in Deo habent. Cui consentit illud Iohannis, Si ex nobis fuissent, non exiissent 418 utique a nobis [1. Iohan. 2. c. 19]. Hinc etiam magnifica Pauli gloriatio contra vitam et mortem, praesentia et futura [Rom. 8. g. 38]: quam in dono perseverantiae fundatam esse oportet. Nec dubium est quin ad electos omnes sententiam hanc dirigat. Alibi idem Paulus, Qui coepit in vobis opus bonum, perficiet usque in diem Christi [Philip. 1. a. 6^a]. Sicuti etiam David, quum labasceret eius fides^b, in hanc fulturam recubuit, Opus manuum tuarum non deseres [Psal. 138. b. 8]. Iam vero neque hoc dubium est, quum orat Christus pro omnibus electis, quin idem illis precetur quod Petro, ut nunquam deficiat fides eorum [Luc. 22. d. 32]. Ex quo elicimus, extra periculum defectionis esse, quia eorum pietati constantiam postulans Filius Dei, repulsam passus non est. || Quid hinc nos discere voluit Christus, nisi ut confidamus perpetuo nos fore salvos, quia illius semel facti sumus?

6. Cela fait aussi grandement à establir nostre fiance, que la fermeté de nostre election est conjointe à nostre vocation. Car ceux que Christ a illuminez en sa cognoissance, et introduits en la compagnie de son Eglise, il est dit qu’il les reçoit en sa protection et tutelle. Davantage, tous ceux qu’il reçoit, il est dit que le Pere les luy a commis et donnez en garde, pour les conduire à vie eternelle (Jean 6:37, 39). Que voulons-nous plus? Le Seigneur Jesus crie à haute voix, que le Pere luy a donné en sa protection tous ceux qu’il vouloit estre sauvez (Jean 17:6, 12). Pourtant, quand nous voulons savoir si Dieu a nostre salut en recommandation, cherchons s’il l’a recommandé à Christ, lequel il a constitué gardien unique de tous les siens. Si nous doutons assavoir si Christ nous a receu en sa tutelle et sauvegarde, il vient au devant de ceste doute, quand il se presente pour Pasteur: et declaire qu’il nous aura au nombre de ses brebis, si nous escoutons sa voix (Jean 10:3, 16). Recevons donc Christ, puis qu’il s’expose à nous tant benignement, et vient au devant pour nous recevoir. Il n’y a point de doute qu’il nous tiendra en son troupeau, et nous gardera en son bercail. Mais quelcun dira qu’il nous faut soucier de ce qui nous peut advenir: et quand nous pensons au temps futur, que nostre imbecillité nous admoneste d’estre en solicitude. Car comme sainct Paul dit, que Dieu appelle ceux qu’il a esleus (Rom. 8:30), aussi le Seigneur Jesus dit, qu’il y en a plusieurs d’appellez, et peu d’esleus (Matth. 22:14). Sainct Paul aussi bien nous desenhorte en un autre lieu, d’estre en securité: Que celuy, dit-il, qui est debout, se garde de tomber (1 Cor. 10:12). Item, Es-tu incorporé en l’Eglise de Dieu? Ne t’enorgueilly point, mais crain (Rom. 11:20): car le Seigneur t’en peut retrencher, pour en mettre un autre en ton lieu. Finalement, l’experience nous monstre que la foy et la vocation n’est gueres, sinon que la perseverance soit conjointe, laquelle n’est pas donnée à tous. Je repons que Christ nous a delivrez de ceste perplexité. Car il n’y a doute que ces promesses n’appartiennent au temps futur. Tout ce que le Pere me donne, vient à moy: et ce qui sera venu à moy, je ne le jetteray point dehors. Item, Ceste est la volonté de mon Pere, que je ne perde rien de ce qu’il m’a donné: mais que je resuscite tout au dernier jour (Jean 6:37, 40). Item, mes ouailles escoutent ma voix, et me suyvent. Je les cognoy, et leur donne la vie eternelle, nul ne les ravira de ma main. Mon Pere, qui me les a données, est plus fort que tous: parquoy nul ne les pourra ravir de sa main (Jean 10:27). Davantage, en prononçant que tout arbre que son Pere n’aura point planté sera arrachée (Matth. 15:13): il signifie à l’opposite, qu’il ne se peut faire que ceux qui ont vive racine en Dieu, soyent jamais arrachez. A quoy s’accorde le dire de sainct Jean, S’ils eussent esté de nostre trouppeau, jamais ne fussent sortis d’avec nous (1 Jean 2:19). Et voila pourquoy sainct Paul s’ose glorifier d’une façon magnifique contre la vie et la mort, contre les choses presentes et à venir (Rom. 8:38). En quoy on voit qu’il a esté asseuré du don de perseverance. Il n’y a doute aussi que luy-mesme n’adresse ceste sentence à tous les esleus, Celuy qui a commencé en vous l’œuvre de vostre salut, la parfera jusques au jour de Jesus Christ (Phil. 1:6). Comme de fait, David estant esbranlé de grieves tentations, se repose sur cest appuy, Seigneur, tu ne delaisseras pas l’ouvrage de tes mains (Ps. 138:8). Outreplus, c’est chose certaine que Jesus Christ priant pour tous les esleus, demande pour eux ce qu’il avoit demandé pour Pierre: c’est que leur foy ne defaille point (Luc 22:32). Dont nous concluons qu’ils sont hors de danger de cheute mortelle: veu que le Fils de Dieu, ayant requis qu’ils demeurassent fermes, n’a point esté refusé. Qu’est-ce que nous a icy voulu apprendre Christ, sinon de nous acertener que nous aurons salut eternel, puis que nous avons une fois esté faits siens?

6. For the establishment of our confidence, there is also another confirmation of election, which, we have said, is connected with our calling. For those whom Christ illuminates with the knowledge of his name, and introduces into the bosom of his Church, he is said to receive into his charge and protection. And all whom he receives are said to be committed and intrusted to him by the Father, to be kept to eternal life. What do we wish for ourselves? Christ loudly proclaims that all whose salvation was designed by the Father, had been delivered 185by him into his protection.⁵³⁶ If, therefore, we want to ascertain whether God is concerned for our salvation, let us inquire whether he has committed us to Christ, whom he constituted the only Saviour of all his people. Now, if we doubt whether Christ has received us into his charge and custody, he obviates this doubt, by freely offering himself as our Shepherd, and declaring that if we hear his voice, we shall be numbered among his sheep. We therefore embrace Christ, thus kindly offered to us and advancing to meet us; and he will number us with his sheep, and preserve us enclosed in his fold. But yet we feel anxiety for our future state; for as Paul declares that “whom he predestinated, them he also called,”⁵³⁷ so Christ informs us that “many are called, but few chosen.”⁵³⁸ Besides, Paul himself also, in another place, cautions against carelessness, saying, “Let him that thinketh he standeth, take heed lest he fall.”⁵³⁹ Again: “Art thou grafted among the people of God? Be not high-minded, but fear. God is able to cut thee off again, and graft in others.”⁵⁴⁰ Lastly, experience itself teaches us that vocation and faith are of little value, unless accompanied by perseverance, which is not the lot of all. But Christ has delivered us from this anxiety, for these promises undoubtedly belong to the future: “All that the Father giveth me, shall come to me; and him that cometh to me, I will in no wise cast out. And this is the Father’s will which hath sent me, that of all which he hath given me, I should lose nothing, but should raise it up again at the last day.”⁵⁴¹ Again: “My sheep hear my voice, and I know them, and they follow me. And I give unto them eternal life, and they shall never perish, neither shall any pluck them out of my hand. My Father, which gave them me, is greater than all; and none is able to pluck them out of my Father’s hand.”⁵⁴² Besides, when he declares, “Every plant which my heavenly Father hath not planted, shall be rooted up,”⁵⁴³ he fully implies on the contrary, that those who are rooted in God, can never by any violence be deprived of salvation. With this corresponds that passage of John, “If they had been of us, they would no doubt have continued with us.”⁵⁴⁴ Hence also that magnificent exultation of Paul, in defiance of life and death, of things present and future; which must necessarily have been founded in the gift of perseverance.⁵⁴⁵ Nor can it be doubted that he applies this sentiment to all the elect. The same apostle in another place says, “He which hath begun a good work in you, will perform it until the day of Jesus Christ.”⁵⁴⁶ This 186also supported David when his faith was failing: “Thou wilt not forsake the work of thine own hands.”⁵⁴⁷ Nor is it to be doubted, that when Christ intercedes for all the elect, he prays for them the same as for Peter, that their faith may never fail. Hence we conclude, that they are beyond all danger of falling away, because the intercessions of the Son of God for their perseverance in piety have not been rejected. What did Christ intend we should learn from this, but confidence in our perpetual security, since we have once been introduced into the number of his people?

6. Another security of our election is the protection of Christ our Shepherd. How it is manifested to us. Objection 1. As to the future state. 2. As to perseverance. Both objections refuted.

Another confirmation tending to establish our confidence is, that our election is connected with our calling. For those whom Christ enlightens with the knowledge of his name, and admits into the bosom of his Church, he is said to take under his guardianship and protection. All whom he thus receives are said to be committed and entrusted to him by the Father, that they may be kept unto life eternal. What would we have? Christ proclaims aloud that all whom the Father is pleased to save he has delivered into his protection (John 6:37-39, 17:6, 12). Therefore, if we would know whether God cares for our salvation, let us ask whether he has committed us to Christ, whom he has appointed to be the only Savior of all his people. Then, if we doubt whether we are received into the protection of Christ, he obviates the doubt when he spontaneously offers himself as our Shepherd, and declares that we are of the number of his sheep if we hear his voice (John 10:3, 16).Let us, therefore, embrace Christ, who is kindly offered to us, and comes forth to meet us: he will number us among his flock, and keep us within his fold. But anxiety arises as to our future state.¹ For as Paul teaches, that those are called who were previously elected, so our246Savior shows that many are called, but few chosen (Mt. 22:14). Nay, even Paul himself dissuades us from security, when he says, “Let him that thinketh he standeth take heed lest he fall,” (1 Cor. 10:12). And again, “Well, because of unbelief they were broken off, and thou standest by faith. Be not high-minded, but fear: for if God spared not the natural branches, take heed lest he also spare not thee,”(Rom. 11:20, 21). In fine, we are sufficiently taught by experience itself, that calling and faith are of little value without perseverance, which, however, is not the gift of all. But Christ has freed us from anxiety on this head; for the following promises undoubtedly have respect to the future: “All that the Father giveth me shall come to me, and him that comes to me I will in no wise cast out.” Again, “This is the will of him that sent me, that of all which he has given me I should lose nothing; but should raise it up at the last day,” (John 6:37, 39). Again “My sheep hear my voice, and I know them, and they follow me: and I give unto them eternal life, and they shall never perish, neither shall any man pluck them out of my hand. My Father which gave them me is greater than all: and no man is able to pluck them out of my Father’s hand,” (John 10:27, 28). Again, when he declares, “Every plant which my heavenly Father has not planted shall be rooted up,” (Mt. 15:13), he intimates conversely that those who have their root in God can never be deprived of their salvation. Agreeable to this are the words of John, “If they had been of us, they would no doubt have continued with us,” (1 John 2:19). Hence, also, the magnificent triumph of Paul over life and death, things present, and things to come (Rom. 8:38). This must be founded on the gift of perseverance. There is no doubt that he employs the sentiment as applicable to all the elect. Paul elsewhere says, “Being confident of this very thing, that he who has begun a good work in you will perform it until the day of Jesus Christ,” (Phil. 1:6). David, also, when his faith threatened to fail, leant on this support, “Forsake not the works of thy hands.” Moreover, it cannot be doubted, that since Christ prays for all the elect, he asks the same thing for them as he asked for Peter—viz. that their faith fail not (Luke 22:32). Hence we infer, that there is no danger of their falling away, since the Son of God,who asks that their piety may prove constant, never meets with a refusal. What then did our Savior intend to teach us by this prayer, but just to confide, that whenever we are his our eternal salvation is secure?

6. Tot bevestiging van het vertrouwen komt hierbij nog een andere vastheid der verkiezing, van welke wij gezegd hebben, dat ze met onze roeping verbonden wordt. Want er wordt van Christus gezegd, dat Hij hen, die Hij met de kennis van zijn naam verlicht en in de schoot der kerk opneemt, ontvangt in zijn trouw en bescherming. En van allen, die Hij ontvangt, wordt gezegd, dat ze Hem door de Vader zijn overgegeven en toevertrouwd om tot het eeuwige leven bewaard te worden. Wat willen wij? Christus roept met luider stem, dat de Vader Hem in bewaring gegeven heeft allen, die Hij zalig wil maken (Joh. 6:37,39; 17:6,12) Indien wij dus weten willen, of onze zaligheid een voorwerp van Gods zorg is, moeten wij onderzoeken of Hij ons aan Christus heeft opgedragen, die Hij gesteld heeft tot de enige Zaligmaker van al de zijnen. Indien wij verder twijfelen, of wij door Christus in trouw en bewaring zijn aangenomen, komt Hij onze twijfel tegemoet, doordat Hij zichzelf uit eigen beweging tot Herder aanbiedt en zegt, dat wij zullen behoren tot het getal zijner schapen, indien wij zijn stem horen (Joh. 10:3) Laat ons dus Christus, die ons vriendelijk is voorgesteld en die ons tegemoet komt, omhelzen: en Hij zal ons tot zijn kudde rekenen, en in zijn stal besloten houden. Maar er komt angst in ons op aangaande onze toekomende staat. Want evenals Paulus leert, dat geroepen zijn zij, die tevoren zijn verkoren, zo betoont Christus, dat velen zijn geroepen, maar weinigen uitverkoren (Rom. 8:30; Matt. 22:14) Ja zelfs ook Paulus zelf ontraadt elders de gerustheid: "Wie goed staat," zegt hij, "zie toe, dat hij niet valle" (1 Cor. 10:12) Evenzo: "Zijt gij ingeënt in het volk Gods? Wees niet hovaardig, maar vrees; want God kan u wederom afhouwen, om anderen in te enten " (Rom. 11:20) Eindelijk, wij worden door de ervaring genoegzaam onderricht, dat de roeping en het geloof van weinig waarde zijn, wanneer er niet bijkomt de volharding, die niet aan allen te beurt valt. Evenwel van deze bekommerdheid heeft Christus ons bevrijd; want ongetwijfeld zien de volgende beloften op de toekomst: "Al wat Mij de Vader geeft, zal tot Mij komen; en die tot Mij komt, zal ik geenszins uitwerpen" (Joh. 6:37) Evenzo: "Dit is de wil des Vaders, die Mij gezonden heeft, dat Ik niets verlieze uit alles, wat Hij Mij gegeven heeft, maar dat Ik dat opwekke ten laatsten dage" (Joh. 6:40) Evenzo (Joh. 10:27) "Mijne schapen horen mijn stem en volgen Mij; Ik ken hen, en Ik geef hun het eeuwige leven, en zij zullen niet verloren gaan in der eeuwigheid, en niemand zal hen uit mijn hand rukken: mijn Vader, die ze Mij gegeven heeft, is meerder dan allen, en niemand kan ze rukken uit de hand mijns Vaders." Verder, wanneer Hij zegt (Matt. 15:13) "Alle plant, die mijn Vader niet geplant heeft, zal uitgeroeid worden," geeft Hij daartegenover te kennen, dat zij, die in God geworteld zijn, nooit van de zaligheid kunnen uitgeroeid worden. Daarmee stemt overeen het woord van Johannes (Joh. 1 Joh. 2:19) "Indien zij uit ons geweest waren, zouden zij van ons niet uitgegaan zijn." Van hier ook dat heerlijk roemen van Paulus tegen het leven en de dood, de tegenwoordige en toekomende dingen (Rom. 8:38) welk roemen op de gave der volharding gegrondvest moet zijn. En het is buiten twijfel, dat hij deze uitspraak doet slaan op alle uitverkorenen. Elders zegt dezelfde Paulus (Filip. 1:6) "Hij, die een goed werk in u begonnen heeft, zal dat voleindigen tot op de dag van Christus." Gelijk ook David, toen zijn geloof begon te wankelen, op dit steunsel gerust heeft (Ps. 138:8) "Het werk uwer handen zult Gij niet verlaten." Verder is ook dit buiten twijfel, dat, wanneer Christus voor alle uitverkorenen bidt, Hij hetzelfde voor hen bidt, als voor Petrus (Luc. 22:32) namelijk, dat hun geloof nooit moge ophouden. Daaruit maken wij op, dat ze buiten gevaar van afval zijn, omdat, wanneer Gods Zoon om standvastigheid voor hun vroomheid bidt, Hij niet is afgewezen. Wat heeft Christus gewild, dat we hieruit zouden leren, anders dan dat we zouden vertrouwen, dat wij eeuwig zalig zullen zijn, omdat wij eenmaal zijn eigendom geworden zijn?

6. Christus schenkt den Seinen die GeWißheit, daß ihre Erwählung unwiderruflich ist und Bestand hat

Zur Kräftigung unserer Zuversicht kommt nun noch weiter die Beständigkeit der Erwählung hinzu, die, wie wir sagten, mit unserer Berufung verbunden ist. Denn die Menschen, welche Christus mit der Erkenntnis seines Namens erleuchtet und in den Schoß seiner Kirche aufgenommen hat, die nimmt er auch, wie es von ihm heißt, in seine Treue und in seine Hut. Und von allen, die er angenommen hat, wird gesagt, daß sie ihm vom Vater anvertraut und anbefohlen sind, um zum ewigen Leben bewahrt zu werden. Was wollen wir denn mehr? Christus ruft doch mit lauter Stimme, daß der Vater alle, die er selig machen will, ihm in seine Obhut gegeben hat! (Joh. 6,37.39; 17,6.12). Wollen wir nun wissen, ob Gott unser Heil am Herzen liegt, so müssen wir fragen, ob er es Christus anbefohlen hat; denn ihn hat er als den einigen Seligmacher all der Seinen eingesetzt! Zweifeln wir nun aber, ob wir auch von Christus in seine Treue und Hut aufgenommen sind, so tritt er selbst solchem Zweifel entgegen, indem er sich aus freien Stücken als unseren Hirten anbietet und uns kundtut, daß wir in die Zahl seiner Schafe eingereiht werden, wenn wir seine Stimme hören (Joh. 10,3). Deshalb wollen wir also Christus umfangen, der sich uns so freundlich vor Augen stellt und uns entgegenkommt; er aber wird uns zu seiner Herde zählen, von seiner Hürde umschließen und uns so bewahren!

Aber zuweilen kommt doch die Angst um unseren künftigen Zustand über uns! Denn wie Paulus lehrt, es würden nur die berufen, die zuvor erwählt sind (Röm. 8,30), so zeigt doch Christus, daß zwar viele berufen, aber nur wenige auserwählt sind! (Matth. 22,14). Ja, Paulus warnt auch selbst an anderer Stelle vor der Sicherheit: „Wer sich läßt dünken, er stehe, mag wohl zusehen, daß er nicht falle!“ (1. Kor. 10,12). Oder ebenso: „Du bist in Gottes Volk eingefügte Sei nicht stolz, sondern fürchte dich. Denn Gott kann auch dich wieder abschlagen, um andere einzupfropfen!“ (Röm. 11,20ff.; zusammenfassend). Und endlich lehrt uns die Erfahrung selbst genugsam, daß Berufung und Glaube wenig Wert haben, wenn nicht die Beharrung hinzukommt, die nicht allen zuteil wird.

654 Aber von solcher Besorgnis hat uns doch Christus frei gemacht. Denn es sind wahrhaftig Verheißungen für die Zukunft, wenn er spricht: „Alles, was mir mein Vater gibt, das kommt zu mir, und wer zu mir kommt, den werde ich nicht hinausstoßen“ (Joh. 6,37). Oder ebenso: „Das ist aber der Wille des Vaters, der mich gesandt hat, daß ich nichts verliere von allem, was er mir gegeben hat ..., sondern daß ich es auferwecke am Jüngsten Tage“ (Joh. 6,39f.; Schluß nicht Luthertext). Oder: „Meine Schafe hören meine Stimme ... und sie folgen mir. Ich kenne sie, und ich gebe ihnen das ewige Leben, und sie werden in Ewigkeit nicht umkommen, und niemand wird sie aus meiner Hand reißen. Der Vater, der sie mir gegeben hat, ist größer als alles, und niemand kann sie aus meines Vaters Hand reißen“ (Joh. 10,27-29; geringe Unterschiede gegenüber dem Luthertext). Ja, auch wenn er erklärt: „Alle pflanzen, die mein himmlischer Vater nicht pflanzte, die werden ausgereutet“ (Matth. 15,13), so gibt er damit auf der anderen Seite zu verstehen, daß die, welche ihre Wurzeln in Gott haben, niemals aus dem Heil herausgerissen werden können! Dem entspricht auch das Wort des Johannes: „Wo sie von uns gewesen wären, so wären sie niemals von uns weggegangen“ (1. Joh. 2,19; zweiter Teil ist Inhaltsangabe). Daher kommt auch jenes hochgemute Rühmen des Paulus gegenüber Leben und Tod, Gegenwärtigem und Zukünftigem (Röm. 8,38f.); denn solches Rühmen muß in der Gabe der Beharrung gegründet sein. Es ist aber auch kein Zweifel, daß er diesen Spruch auf alle Gläubigen anwendet. An anderer Stelle spricht der gleiche Paulus: „Der in euch angefangen hat das gute Werk, der wird es auch vollenden bis auf den Tag ... Christi“ (Phil. 1,6). So hat sich auch David, als sein Glaube ins Wanken geriet, auf diesen Grund gestützt: „Das Werk deiner Hände wollest du nicht lassen“ (Ps. 138,8). Es kann aber auch kein Zweifel darüber bestehen, daß Christus, wenn er für alle Auserwählten betet, für sie das nämliche erbittet wie einst für den Petrus, nämlich daß ihr Glaube nicht aufhöre (Luk. 22,32). Daraus ergibt sich für uns, daß sie außerhalb jeder Gefahr sind, abzufallen, weil ja der Sohn Gottes um die Beständigkeit ihrer Gottesfurcht gebetet und dabei keine Abweisung erfahren hat. Was sollen wir nun daraus nach dem Willen Christi lernen? Doch dies, daß wir zuversichtlich darauf trauen sollen: wir werden ewig selig sein, weil wir einmal sein Eigentum geworden sind!

6. Hy wat die goeie werk in julle begin het, sal dit tot op die dag van Jesus Christus voleindig (Fil. 1:6)

Om ons vertroue te bestendig kom hierby nog ’n ander vastheid van die uitverkiesing wat, soos ons gesê het, met ons roeping verbind word. Daar word trouens gesê dat Christus diegene wat deur die kennis van sy Naam verlig is en wat Hy in die skoot van sy kerk opgeneem het, in sy trou en beskerming ontvang. Daar word egter ook gesê dat almal wat Hy ontvang het, deur die Vader aan Hom gegee en aan Hom toevertrou is om tot die ewige lewe bewaar te word. Wat wil ons nog hê? Christus roep hard uit dat die Vader almal wat Hy wil hê dat hulle salig moet wees, in sy bewaring oorgegee het.³⁸ As ons dus wil weet of God Hom oor ons saligheid bekommer, moet ons vra of Hy ons aan Christus toevertrou het omdat Hy Hom as die enige Verlosser van almal wat aan Hom behoort, gestel het. As ons dan nog twyfel of ons deur Christus in sy trou en beskerming ontvang is, kom Hy ons twyfel tegemoet wanneer Hy Hom vanself as Herder aanbied en verklaar dat ons onder sy skape sal wees as ons sy stem hoor.³⁹ Laat ons Christus dus omhels terwyl Hy uit goedertierenheid aan ons gegee is en ons tegemoet kom, en Hy sal ons onder sy kudde reken en ons in sy stal insluit.

Maar daar kom besorgdheid oor ons toekomstige toestand by ons op,⁴⁰ want soos Paulus leer dat diegene geroep word wat tevore uitverkies is,⁴¹ so wys Christus daarop dat baie geroep is maar min uitverkies is.⁴² Ja, Paulus self raai ons elders ook af om houtgerus te wees wanneer hy sê: 1221 “Wie goed vasstaan, moet oppas dat hy nie val nie”.⁴³ Net so: “Is jy ingeënt in God se volk? Moenie hoogmoedig wees nie maar vrees God; want God kan jou weer uitkap om ander in te ent”.⁴⁴ Kortom: die ervaring self leer ons voldoende dat die roeping en die geloof van weinig waarde is as volharding nie daar bykom nie - en dit is iets wat nie almal te beurt val nie. Maar Christus het ons van die bekommernis daaroor gevrywaar, want die volgende beloftes sien beslis op die toekoms: “Alles wat die Vader My gegee het, sal na My toe kom, en elkeen wat na My toe kom, sal ek nie uitwerp nie”.⁴⁵ Net so: “Dit is die wil van my Vader wat My gestuur het, dat Ek van alles wat Hy My gegee het, niks verlore sal laat gaan nie maar dat Ek hulle op die laaste dag sal opwek”.⁴⁶ Net so: “My skape luister na mystem en volg My. Ek ken hulle en gee hulle die ewige lewe, en hulle sal in ewigheid nooit verlore gaan nie en niemand sal een van hulle uit my hand ruk nie. My Vader wat hulle aan My gegee het, is groter as almal, en niemand kan hulle uit my Vader se hand ruk nie”.⁴⁷ Wanneer Hy dan verklaar: “Elke boom wat my Vader nie geplant het nie, sal uitgeroei word”,⁴⁸ gee Hy teenoorgesteld te kenne dat diegene wat in God gewortel is, nooit van hulle saligheid losgeskeur kan word nie. Johannes se verklaring stem hiermee ooreen wanneer hy sê: “As hulle van ons was, sou hulle nie van ons weggegaan het nie”.⁴⁹ Hieruit ontstaan ook Paulus se grootse roem teen lewe en dood, teenwoordige en toekomende dinge⁵⁰ wat in die gawe van volharding gegrond behoort te wees. Ongetwyfeld rig hy hierdie uitspraak tot al die uitverkorenes. Elders verklaar dieselfde Paulus: “Hy wat die goeie werk in julle begin het, sal dit voleindig tot op die dag van Christus”.⁵¹ So het Dawid ook toe sy geloof gewankel het,⁵² in hierdie ondersteuning berusting gevind: “U sal die werk van u hande nie laat vaar nie”.⁵³ Daar kan inderdaad ook geen twyfel daaroor bestaan dat, wanneer Christus vir al die uitverkorenes bid, Hy vir hulle dieselfde as vir Petrus bid nie, naamlik dat hulle geloof hulle nooit mag versaak nie.⁵⁴ Hieruit lei ons af dat hulle buite gevaar van afvalligheid is omdat die Seun van God nie verwerp is wanneer Hy standvastigheid vir hulle godsvrug afbid nie. Wat wou Christus hê dat ons hier moet leer anders as 1222 dat ons voortdurend moet vertrou dat ons salig sal wees omdat ons eenmaal syne geword het?

6. Нашей уверенности в избранности очень способствует связь избранности с нашим призванием. О тех, кого Христос просветил своим знанием и ввёл в лоно своей Церкви, сказано, что Он принял их под свою защиту и своё покровительство. Более того, о тех, кого Он принял, сказано, что Отец дал их Ему и поставил под его водительство, чтобы вести их к вечной жизни (Ин 6:37,39; 17:6,12). Чего же нам больше? Господь Иисус громогласно провозглашает, что Отец дал Ему под защиту всех, кого Он желает спасти. Посему, когда мы хотим узнать, входит ли в Божий план наше спасение, нужно посмотреть, поручил ли нас Отец Христу, которого Он поставил единственным стражем всех своих верных. Если мы сомневаемся, принял ли нас Христос под покровительство и защиту, то Он предупреждает это сомнение, называя Себя пастырем и объявляя, что причислит нас к своим овцам, если мы будем слушаться голоса его (Ин 10:2-3,16). Так примем же Христа, ведь Он так милостиво посвятил Себя нам и Сам идёт навстречу, чтобы принять нас. Нет сомнений, что Он удержит нас в своём стаде и сохранит в своём дворе.

Вероятно, кто-нибудь скажет, что нам следует тревожиться о том, что может с нами произойти, и что, когда мы думаем о будущем, наша немощь вселяет в нас беспокойство. Ибо, хотя св. Павел говорит, что Бог призывает тех, кого Он избрал (Рим 8:30), всё же Господь наш Иисус объявляет, что много званых, а мало избранных (Мф 22:14). И св. Павел в другом месте тоже разубеждает нас в нашей защищённости: «Кто думает, что он стоит, берегись, чтобы не упасть» (1 Кор 10:12). И ещё: «Ты пребываешь в Церкви Божьей? Не гордись, но бойся; ибо Господь может отсечь тебя, чтобы поставить на твоё место другого» (Рим 11:20-21). Наконец, по опыту мы знаем, что вера и призвание не имеют ценности, если они не отличаются твёрдостью и неотступностью (perseverance), которые даны не всем. Я заявляю, что Христос избавил нас от растерянности. Ведь несомненно, что его обетования относятся к будущему: «Всё, что даёт Мне Отец, ко Мне придёт, и приходящего ко Мне не изгоню вон» (Ин 6:37). А также: «Воля Отца моего в том, чтобы Я не потерял ничего из того, что Он Мне дал, но чтобы воскресил всё в последний день» (Ин 6:40). И ещё: «Овцы Мои слушаются голоса Моего, и Я знаю их, и они идут за Мною, и Я даю им жизнь вечную, и не погибнут вовек, и никто не похитит их из руки Моей; Отец Мой, Который дал Мне их, больше всех, и никто не может похитить их из руки Отца Моего» (Ин 10:27-29). Далее, объявляя, что всякое растение, которое насадил не его Небесный Отец, искоренится (Мф 15:13), Иисус Христос, напротив, имеет в виду, что не может быть так, чтобы имеющие живые корни в Боге когда-либо погибли. Этому соответствуют слова св. Иоанна: «Если бы они были наши, то остались бы с нами» (1 Ин 2:19). Вот почему св. Павел осмеливается такими чудесными словами славить верных перед лицом жизни и смерти, настоящего и будущего (Рим 8:38). Из этих слов видно, что он был убеждён в своём даре неотступности. Также несомненно, что следующие слова он адресует всем избранным: «Начавший в вас доброе дело будет совершать его даже до дня Иисуса Христа» (Флп 1:6). Так и Давид, терзаемый тяжкими искушениями, успокаивается, видя ту же поддержку: «Господи, ... дел рук Твоих не оставляй» (Пс 137/138:8). Кроме того, очевидно, что Иисус Христос, молясь за всех избранных, просит для них того, чего раньше просил для Петра: чтобы не оскудела вера их (Лк 22:32). Отсюда мы заключаем, что они находятся вне опасности смертного падения, ибо Сын Божий, помолившись, чтобы они были стойкими, не получил отказа. Чему же хотел научить нас Христос, как не уверенности в вечном спасении, ибо однажды мы уже стали его овцами?

7. At quotidie accidit, ut qui videbantur esse Christi, rursum deficiant ab eo, et corruant. Imo eo ipso loco, ubi asserit neminem periisse ex iis qui sibi a Patre dati fuerant, excipit tamen filium perditionis [Iohan. 17. b. 12]. Verum est id quidem: sed aeque etiam certum, nunquam ea cordis fiducia tales Christo adhaesisse qua nobis electionis certitudinem stabiliri dico. Exierunt e nobis, inquit Iohannes, sed e nobis non erant. Si fuissent enim e nobis, permansissent utique nobiscum [1. Iohan. 2. c. 19]. Nec inficior quin^c habeant vocationis similia cum electis signa: sed illud certum electionis stabilimentum, quod fideles a verbo Evangelii petere iubeo, illis minime concedo. Quamobrem eiusmodi exempla nequaquam^d nos permoveant quominus in Domini promissione^e tranquilli recumbamus, ubi pronuntiat a Patre datos esse sibi omnes a quibus vera fide recipitur: quorum nemo, se custode ac pastore, periturus sit [Iohan. 3. b. 16, et 6. d. 39]. De Iuda mox dicetur¹. Paulus non simplicem securitatem Christianis dissuadet, sed supinam ac solutam carnis securitatem, quae fastum, arrogantiam, aliorum contemptum secum trahat, humilitatem extinguat, ac reverentiam Dei^f, acceptaeque gratiae oblivionem inducat. Gentiles enim alloquitur, quos docet, non esse Iudaeis superbe et inhumaniter insultandum ideo quia ipsis abdicatis in eorum locum substituti essent². Timorem quoque requirit, non 419 quo consternati vacillent, sed qui ad suspiciendam humiliter Dei gratiam nos instituens, nihil ex eius fiducia diminuat: quemadmodum alibi dictum est¹. || Adde quod non singulos, sed generatim sectas ipsas alloquitur. Nam quum divisa esset Ecclesia in duas partes, et aemulatio dissidium pareret, admonet Paulus Gentiles, quod subrogati sunt in locum peculiaris et sancti populi, timoris et modestiae debere illis esse causam. Atqui inter eos multi erant ventosi, quorum utile fuit inanem iactantiam retundere. Caeterum alibi vidimus², spem nostram in futurum tempus extendi, etiam ultra mortem, nec quicquam magis contrarium esse eius naturae quam ambigere quid de nobis futurum sit.

7. On repliquera, qu’il advient de jour en jour que ceux qui sembloyent advis estre à Christ, defaillent et trebuschent. Mesme au lieu où il dit, que nul de ceux qui luy avoyent esté donnez du Pere, n’est pery, il excepte le fils de perdition (Jean 17:12). Cela est bien vray: mais il est certain d’autrepart, que telle maniere de gens n’ont jamais adheré à Christ d’une telle fiance de cœur, par laquelle nous disons que nostre election nous est certifiée. Iceux sont sortis de nous, dit sainct Jean, mais n’estoyent point des nostres. Car s’ils en eussent esté, ils fussent demeurez avec nous (1 Jean 2:19). Je ne nie pas qu’ils n’ayent des signes semblables avec les esleus: mais je ne leur concede pas ce fondement certain de leur election, que les fideles doyvent prendre selon mon dire, de la parolle de l’Evangile. Pourtant, que ces exemples ne nous troublent point, que nous ne nous tenions seurement en ces promesses du Seigneur Jesus, où il prononce que le Pere lui a donné tous ceux desquels il est receu en vraye foy: et que nul de leur nombre ne perira, puis qu’il en est le gardien et protecteur (Jean 3:16; 6:39). Il sera parlé ailleurs de Judas. Quant est de sainct Paul, il ne nous defend pas simplement toute securité, mais une nonchallance charnelle, laquelle tire avec soy orgeuil, outrecuidance et contemnement des autres: esteigne humilité et reverence de Dieu, et induise en oubliance de ses graces. Car en ce passage-là il parle aux Gentils, ausquels il remonstre qu’ils ne doyvent point fierement et inhumainement insulter aux Juifs, pource qu’ils avoyent esté substituez en leur lieu, dont les autres avoyent esté deboutez. Pareillement, il ne requiert pas une crainte par laquelle nous vacillions avec estonnement, mais laquelle nous instruisant à reverer humblement la grace de Dieu, ne diminue rien de la fiance que nous avons en luy: comme il a esté dit autrepart. Il y a davantage, qu’il n’adresse pas son propos à chacun à part, mais aux bandes qui estoyent pour lors. Car d’autant que l’Eglise estoit divisée en deux, et que l’envie avec la hautesse estoit cause du divorce, sainct Paul admonneste les Payens, que s’ils ont esté substituez au lieu du peuple sainct et hereditaire, que cela les doit induire à crainte et modestie: comme ainsi soit que plusieurs fussent pleins d’orgueil et de presomption, desquels il estoit expedient de rabatre la vaine flaterie. Au reste, nous avons desja veu que nostre esperance se doit estendre à l’advenir, voire outre la mort: et qu’il n’y a rien plus contraire à sa nature que d’estre en branle et en soucy, comme si nous doutions de ce qui doit estre fait de nous.

7. But it daily happens, that they who appeared to belong to Christ, fall away from him again, and sink into ruin. Even in that very place, where he asserts that none perish of those who were given to him by the Father, he excepts the son of perdition. This is true; but it is equally certain, that such persons never adhered to Christ with that confidence of heart which, we say, gives us an assurance of our election. “They went out from us,” says John, “but they were not of us; for if they had been of us, they would no doubt have continued with us.”⁵⁴⁸ I dispute not their having similar signs of calling with the elect; but I am far from admitting them to possess that certain assurance of election which I enjoin believers to seek from the word of the gospel. Wherefore, let not such examples move us from a tranquil reliance on our Lord’s promise, where he declares, that all who receive him by faith were given him by the Father, and that since he is their Guardian and Shepherd, not one of them shall perish. Of Judas we shall speak afterwards. Paul is dissuading Christians, not from all security, but from supine, unguarded, carnal security, which is attended with pride, arrogance, and contempt of others, extinguishes humility and reverence of God, and produces forgetfulness of favours received. For he is addressing Gentiles, teaching them that the Jews should not be proudly and inhumanly insulted because they had been rejected, and the Gentiles substituted in their place. He also inculcates fear; not such a fear as produces terror and uncertainty, but such as teaches humble admiration of the grace of God, without any diminution of confidence in it; as has been elsewhere observed. Besides, he is not addressing individuals, but distinct parties generally. For as the Church was divided into two parties, and emulation gave birth to dissension, Paul admonishes the Gentiles, that their substitution in the place of the holy and peculiar people ought to be a motive to fear and modesty. There were, however, many clamorous people among them, whose empty boasting it was necessary to restrain. But we 187have already seen that our hope extends into futurity, even beyond the grave, and that nothing is more contrary to its nature than doubts respecting our final destiny.

7. Objection, that those who seem elected sometimes fall away. Answer. A passage of Paul dissuading us from security explained. The kind of fear required in the elect.

But it daily happens that those who seemed to belong to Christ revolt from him and fall away: Nay, in the very passage where he declares that none of those whom the Father has given to him have perished, he excepts the son of perdition. This, indeed, is true; but it is equally true that such persons never adhered to Christ with that heartfelt confidence by which I say that the certainty of our election is established: “They went out from us,” says John, “but they were not of us; for if they had been of us, they would, no doubt, have continued247with us,” (1 John 2:19). I deny not that they have signs of calling similar to those given to the elect; but I do not at all admit that they have that sure confirmation of election which I desire believers to seek from the word of the gospel. Wherefore, let not examples of this kind move us away from tranquil confidence in the promise of the Lord, when he declares that all by whom he is received in true faith have been given him by the Father, and that none of them, while he is their Guardian and Shepherd, will perish (John 3:16; 6:39). Of Judas we shall shortly speak (sec. 9). Paul does not dissuade Christians from security simply, but from careless, carnal security, which is accompanied with pride, arrogance, and contempt of others, which extinguishes humility and reverence for God, and produces a forgetfulness of grace received (Rom. 11:20). For he is addressing the Gentiles, and showing them that they ought not to exult proudly and cruelly over the Jews, in consequence of whose rejection they had been substituted in their stead. He also enjoins fear, not a fear under which they may waver in alarm, but a fear which, teaching us to receive the grace of God in humility, does not impair our confidence in it, as has elsewhere been said. We may add, that he is not speaking to individuals, but to sects in general (see 1 Cor. 10:12). The Church having been divided into two parties, and rivalship producing dissension, Paul reminds the Gentiles that their having been substituted in the place of a peculiar and holy people was a reason for modesty and fear. For there were many vain-glorious persons among them, whose empty boasting it was expedient to repress. But we have elsewhere seen, that our hope extends into the future, even beyond death, and that nothing is more contrary to its nature than to be in doubt as to our future destiny.

7. Maar dagelijks gebeurt het, dat zij, die van Christus schenen te zijn, weer van Hem afvallen en neerstorten. Ja juist op die plaats, waar Hij verzekert, dat niemand verloren is gegaan van hen, die Hem door de Vader gegeven waren, zondert Hij toch de zoon der verderfenis uit (Joh. 17:12) Dit is wel waar; maar het is even zeker, dat zulken Christus nooit met zulk een vertrouwen des harten hebben aangehangen, als waarmee ik zeg, dat ons de zekerheid onzer verkiezing wordt bevestigd. "Zij zijn uit ons uitgegaan," zegt Johannes (Joh. 1 Joh. 2:19) "maar zij waren uit ons niet; want indien zij uit ons geweest waren, zo zouden zij met ons gebleven zijn." En ik loochen niet, dat ze gelijke tekenen der roeping hebben met de uitverkorenen; maar ik sta hun geenszins toe die zekere vastheid der verkiezing, die ik de gelovige gebied te ontlenen aan het woord van het evangelie. Laat daarom dergelijke voorbeelden ons nooit er toe brengen, dat we niet rustig zouden steunen op des Heren belofte, waar Hij zegt (Joh. 3:16; 6:39) dat Hem door de Vader gegeven zijn allen, door wie Hij met een waarachtig geloof aangenomen wordt, van wie niemand, daar Hij hun behoeder en herder is, zal omkomen. Over Judas zal straks gesproken worden. Paulus ontraadt niet de eenvoudige gerustheid, maar de trage en ongebonden gerustheid des vleses, die grootsheid, aanmatiging en verachting van anderen met zich brengt, de nederigheid en de vreze Gods uitdooft en maakt, dat men de ontvangen genade vergeet. Want hij spreekt tot de heidenen, die hij leert, dat ze de Joden niet hovaardig en wreed moeten bespotten, omdat de Joden verstoten en zij in hun plaats gesteld waren. Hij verlangt ook vrees, maar niet een vrees, waardoor ze terneergeworpen en aan het wankelen gebracht zouden worden, maar een, die ons onderwijst tot ootmoedig opzien tot Gods genade en niets afdoet van het vertrouwen op Hem, gelijk elders gezegd is. Daar komt bij, dat hij hen niet afzonderlijk aanspreekt, maar in het algemeen de sekten zelf. Want daar de kerk in twee delen verdeeld was, en de naijver tweedracht veroorzaakte, vermaant Paulus de heidenen, omdat ze gesteld waren in de plaats van het bijzondere en heilige volk, dat dat voor hen een oorzaak behoorde te zijn van vrees en bescheidenheid. En toch waren er onder hen veel opgeblazenen, wier ijdele verwaandheid het nuttig was te temperen. Verder hebben we elders gezien, dat onze hoop zich uitstrekt tot in de toekomende tijd, ook aan gene zijde van de dood, en dat er niets is, dat meer strijdt tegen de natuur van de hoop, dan te twijfelen aangaande hetgeen er met ons geschieden zal.

7. Wer wahrhaft gläubig ist, kann nicht abfallen

Man wird aber entgegnen: Es kommt doch Tag für Tag vor, daß Menschen, die Christus zu gehören schienen, wieder von ihm weichen und zu Fall kommen. Ja, eben an der Stelle, an der Christus erklärt, es sei keiner von denen verlorengegangen, die ihm von dem Vater gegeben worden waren - da nimmt er doch „das verlorene Kind“ aus! (Joh. 17,12). - Dies ist zwar wahr; aber ebenso wahr ist es auch, daß solche Menschen nie und nimmer mit jener Herzenszuversicht an Christus gehangen haben, in der uns - wie ich behaupte - die Gewißheit der Erwählung bekräftigt wird! „Sie sind von uns ausgegangen“, sagt Johannes, „aber sie waren nicht von uns. Denn wo sie von uns gewesen wären, so wären sie ja bei uns geblieben“ (1. Joh. 2,19). Ich leugne auch nicht, daß sich an ihnen gleiche Merkzeichen der Berufung wie an den Auserwählten finden; aber die unerschütterliche Festigkeit der Erwählung, welche ich die Gläubigen aus dem Wort des Evangeliums zu nehmen heiße, die gestehe ich ihnen durchaus nicht zul Deshalb sollen uns dergleichen Beispiele nie und nimmer davon abbringen, uns ruhig auf die Verheißung des Herrn zu stützen, in der er uns kundtut, daß alle, die ihn in wahrem Glauben annehmen, ihm vom Vater gegeben sind, und daß keiner von ihnen verlorengehen wird, da er doch ihr Hüter und Hirte ist (Joh. 3,16; 6,39). Von Judas wird übrigens nachher gleich die Rede sein. Paulus (1. Kor. 10,12; Röm. 11,20ff.) warnt die Christen nicht einfach vor Sicherheit schlechthin, sondern vor jener lässigen, ungebundenen Sicherheit des Fleisches, die Aufgeblasenheit, Anmaßung und Verachtung der anderen mit sich bringt, die die Demut und Ehrerbietung vor Gott auslöscht, 655 und die den Menschen dazu bringt, die empfangene Gnade zu vergessen! Denn er redet (Röm. 11,20ff.) die Heiden an und lehrt sie, sie sollten die Juden nicht hoffärtig und unmenschlich schmähen, weil diese nun enterbt und sie selbst an ihrer Statt eingesetzt worden seien. Er verlangt nun auch „Furcht“ von ihnen; aber das ist nicht eine solche, die sie erschrecken und wankend machen, sondern die uns lehren soll, demütig Gottes Gnade anzuschauen, und die, wie an anderer Stelle bereits ausgeführt wurde, der Zuversicht zu ihm keinerlei Abbruch tun soll. Zudem redet er nicht einzelne an, sondern eben die Parteien im ganzen. Denn die Kirche war in zwei Parteien zerteilt, und der Wetteifer unter ihnen führte zum Zwiespalt. Da ermahnt nun Paulus die Heiden: wenn sie an die Stelle des heiligen Eigentumsvolkes aufgenommen seien, dann müsse ihnen das eine Ursache zur Furcht und zur Bescheidenheit sein. Aber unter ihnen waren viele eitle Leute, und es war von Nutzen, ihr leeres Prahlen zu dämpfen. - Übrigens haben wir anderwärts gesehen, daß unsere Hoffnung auch die Zukunft umfaßt, selbst über den Tod hinaus, und daß zu ihrem Wesen nichts so sehr im Widerspruch steht, als im Zweifel zu sein, was denn in Zukunft mit uns geschehen solle.

7. As hulle werklik van ons was, sou hulle by ons gebly het

“Maar dit gebeur elke dag dat mense wat skynbaar aan Christus behoort, weer van Hom afvallig word en ineenstort. Ja, juis daar waar Hy verklaar dat niemnd van die wat deur die Vader aan Hom gegee is, verlore gegaan het nie, sonder Hy nogtans die seun van die verderf uit”.⁵⁵ Dit is wel waar maar dit is ewe seker, sê ek, dat sulke mense nooit met so ’n vertroue van hulle hart aan Christus verknog was as waarmee die sekerheid van die uitverkiesing begrond word nie. Johannes sê: “Hulle het van ons weggegaan, maar hulle was nie van ons nie. Want as hulle van ons was, sou hulle by ons gebly het”.⁵⁶ En ek ontken nie dat hulle soortgelyke tekens (van hulle uitverkiesing) as die uitverkorenes het nie maar ek staan glad nie aan hulle dieselfde begronding vir die uitverkiesing toe as wat ek gelowiges beveel om uit die evangeliewoord te put nie. Daarom moet sulke voorbeelde ons glad nie beînvloed om nie kalm in die Here se belofte te berus wanneer Hy verklaar dat almal deur wie Hy in ware geloof ontvang word, deur die Vader aan Hom gegee is nie. En van hulle sal niemand verlore gaan nie omdat Hy hulle Bewaker en Herder is.⁵⁷ Ons sal weldra oor Judas praat.⁵⁸ Paulus raai Christene nie die eenvoudige gerusstelling af nie maar wel die vadsige en sorgelose onbesorgdheid van die vlees wat hooghartigheid, verwaandheid en minagting van ander saamsleep, ootmoed en eerbied vir God uitdoof en veroorsaak dat die genade wat hulle ontvang het, vergete is. Want Paulus praat met heidene en hy leer hulle dat hulle die Jode nie hooghartig en onmenslik moet vertrap omdat die Jode verstoot en hulle in hulle plek gestel is nie.⁵⁹ Hy vereis ook vrees - maar dan nie vrees waardeur hulle platgeslaan is en wankel nie, maar die vrees wat ons leer om ootmoedig na God se genade op te sien en, soos reeds elders gesê is,⁶⁰ geen vermindering in die vertroue op Hom teweegbring nie. Bowendien praat hy nie met enkelinge nie maar oor die algemeen met die sektes self. Aangesien die kerk trouens in twee verdeel is en afguns tweedrag veroorsaak het, vermaan Paulus die heidene dat hulle rede tot vrees en beskeidenheid behoort te hê omdat hulle in die plek van ’n besondere en heilige volk gestel is. En tog was daar onder hulle baie 1223 windsakke, en dit was nodig om hulle leë grootdoenerigheid in bedwang te hou. Verder het ons elders gesien⁶¹ dat ons hoop die toekoms in strek en selfs verby die dood en dat niks meer met die aard  van hierdie hoop strydig is as om te twyfel oor wat die toekoms vir ons inhou nie.

7. Мне возразят, что каждый день случается так, что те, кто, казалось, был уверен в своей причастности ко Христу, претыкаются и впадают в грех. Даже Христос делает исключение для сына погибели, когда говорит, что никто из тех, кого дал Ему Отец, не погиб (Ин 17:12). Это безусловно верно. Но, с другой стороны, очевидно, что такого рода люди никогда не принадлежали Христу с тем сердечным доверием, которое, как мы утверждаем, удостоверяет нашу избранность. «Они вышли от нас, говорит св. Иоанн, но не были наши; ибо если бы они были наши, то остались бы с нами» (1 Ин 2:19). Я не отрицаю, что у них были знаки, уподобляющие их избранным. Но я не признаю за ними надёжного основания их избранности, которое верующие, как я уже говорил, должны черпать из Евангелия. Поэтому пусть эти примеры нас не тревожат - нам следует твёрдо держаться обетовании Господа Иисуса, где Он провозглашает, что Отец дал Ему всех, кого Он принял в истинной вере; и что никто их них не погибнет, ибо Иисус - их страж и покровитель (Ин 3:16; 6:39).

Об Иуде мы поговорим в другом месте (раздел 9). Что касается св. Павла, то он запрещает нам не всякую безмятежность, а плотскую распущенность, которая влечёт за собой гордыню, высокомерие и осуждение ближних, мешает смирению и почитанию Бога и заставляет забыть о его милостях. Обращаясь к язычникам, апостол увещевает их не оскорблять горделиво и бесчеловечно евреев из-за того, что язычники стали на их место, прежде закрытое для не-иудеев (Рим 11:18 сл.). Он требует не такого страха, который заставлял бы нас дрожать в растерянности, а такого, который научал бы нас смиренно почитать Божью милость и нисколько не подрывал нашего доверия Господу. Об этом уже говорилось ранее.

Кроме того, св. Павел адресует свои слова не отдельным людям, а существовавшим тогда сектам (bandes (в латинской версии - «sectas»)). Поскольку Церковь была разделена пополам и причинами разделения были зависть и гордыня, он убеждает язычников, что если они поставлены на место святого народа и Божьего наследника, то это должно вселять в них кротость и страх Божий. Так как многие были переполнены гордыней и самомнением, было необходимо обуздать их суетное тщеславие. И наконец, мы уже видели, что наше упование должно простираться в будущее, то есть за пределы смерти, и что нет ничего более противного природе упования, нежели колебания и озабоченность - как будто мы сомневаемся в том, что должно с нами произойти.

8. | ^a Illa Christi sententia^b de multis vocatis, paucis autem electis³, pessime in eum modum accipitur. || Nihil erit ambiguum si tenemus quod debet ex superioribus liquere^c, || duplicem esse vocationis speciem. Est enim universalis vocatio, qua per externam verbi praedicationem omnes pariter ad se invitat Deus: etiam quibus eam in mortis odorem, et gravioris condemnationis materiam proponit. Est altera specialis, qua utplurimum solos fideles dignatur: dum interiori sui Spiritus illuminatione efficit, ut verbum praedicatum eorum cordibus insideat. Interdum tamen eos quoque facit participes^d quos ad tempus duntaxat illuminat: deinde suae ingratitudinis merito deserit, et maiori percutit caecitate. Iam quum videret Dominus Evangelium late longeque publicari, ^ea plurimis contemptui haberi, apud paucos iusto in pretio esse: Deum sub regis persona nobis describit, qui convivium solenne instituens, vocatores suos circunquaque mittat, ad magnam turbam invitandam, a paucissimis tamen impetrare queat: quia pro se quisque impedimenta causetur; ut tandem recusantibus illis cogatur e triviis obvium quemlibet accersere [Matth. 22. a. 2]⁴. Hactenus de externa vocatione intelligendam parabolam nemo non videt. Subiungit postea, Deum boni convivatoris instar agere, qui circumeat mensas, ad suos hospites comiter excipiendos. Quod si quem reperiat veste nuptiali non ornatum, minime passurum ut convivii festivitatem suis sordibus dehonestet 420 ¹. Hoc membrum fateor intelligendum de iis qui fidei professione in Ecclesiam ingrediuntur, sed Christi sanctificatione nequaquam induti. Talia Ecclesiae suae dehonestamenta, et velut καρκινώματα^a non sustinebit perpetuo Deus^b: sed prout meretur eorum turpitudo, extra proiiciet. Pauci ergo electi sunt ex magno vocatorum numero: non tamen ea vocatione unde fidelibus dicimus aestimandam suam electionem. Illa enim impiorum etiam communis est, haec secum affert Spiritum regenerationis, qui est arrhabo et sigillum futurae haereditatis, quo in diem Domini obsignantur corda nostra [Ephes. 1. c. 13. 14]. || In summa, quum hypocritae non secus ac veri Dei cultores, pietatem iactent, pronuntiat Christus eiectum tandem iri ex loco quem male occupant²; sicuti in Psalmo dicitur, Domine quis habitabit in tabernaculo tuo [Psal. 15. a. 1]? Innocens manibus, et puro corde³. Item alibi, Haec est generatio quaerentium Deum, quaerentium faciem Dei Iacob [Psal. 24. a. 6]. Atque ita ad tolerantiam hortatur Spiritus fideles, ne aegre ferant Ismaelitas sibi misceri in Ecclesia: quoniam tandem detracta larva cum dedecore eiicientur.

8. Touchant de la sentence de Christ, que plusieurs sont appellez, et peu d’esleus (Matth. 22:14): il n’y aura nulle ambiguité, s’il nous souvient de ce qui nous doit estre assez liquide, assavoir qu’il y a double espece de vocation. Car il y a la vocation universelle, qui gist en la predication exterieure de l’Evangile, par laquelle le Seigneur invite à soy tous hommes indifferemment: voire mesme ceux ausquels il la propose en odeur de mort, et pour matiere de plus grieve condamnation. Il y en a une autre speciale, de laquelle il ne fait quasi que les fideles participans, quand par la lumiere interieure de son Esprit il fait que la doctrine soit enracinée en leurs cœurs; combien qu’aucunesfois il use aussi d’une telle vocation envers ceux qu’il illumine pour un temps: et puis apres, à cause de leur ingratitude, il les delaisse et jette en plus grand aveuglement. Or le Seigneur Jesus voyant l’Evangile estre publié lors à beaucoup de gens, estre rejetté de plusieurs, mesprisé des autres, et que peu de personnes l’avoyent en honneur, il nous figure Dieu sous la personne d’un Roy, lequel voulant faire un banquet solennel envoye ses serviteurs çà et là, pour prier grande multitude: mais qu’il n’y en a gueres qui promettent de venir, pource que chacun allegue ses empeschemens: tellement qu’il est contraint à leur refus, de mander tous ceux qu’on peut rencontrer par les rues. Il n’y a nul qui ne voye bien que la parabole jusques icy se doit entendre de la vocation exterieure. Il adjouste consequemment, que Dieu à la maniere de ceux qui reçoyent des hostes, va de table en table, pour festoyer tous ceux qu’il a receuz, de bonne chere. S’il en trouve quelcun qui n’ait point sa robbe d’honneur, il dit qu’il ne souffrira point deshonnorer son banquet, mais qu’il le chassera hors (Matth. 22:2–13). Je confesse que ce membre se doit entendre de ceux qui font profession de foy, et ainsi sont receuz en l’Eglise, mais cependant ne sont point vestus de la sanctification de Christ. Il est donc dit que le Seigneur ne souffrira pas à la longue telles pestes, qui ne font que diffamer son Eglise: mais selon que merite leur turpitude, les chassera hors. Il y en a donc peu d’esleus, d’un grand nombre qui aura esté appellé, mais non pas de ceste vocation dont nous enseignons que les fideles doyvent estimer leur election. Car celle dont il est là parlé appartient aussi aux iniques: ceste seconde apporte avec soy l’Esprit de regeneration, lequel est l’arre et seel de l’heritage futur, et par lequel noz cœurs sont signez jusques au jour de la resurrection (Ephes. 1:13, 14). En somme, pource que les hypocrites se vantent d’estre aussi gens de bien que les vrais serviteurs de Dieu, Jesus Christ prononce qu’en la fin ils seront dechassez du lieu qu’ils occupent à tort: suyvant ce qui est dit au Pseaume, Seigneur, qui habitera en ton sanctuaire? celuy qui est innocent de ses mains, et pur de cœur (Ps. 15:1). Item, Telle est la generation de ceux qui cherchent Dieu, qui cherchent la face du Dieu de Jacob (Ps. 24:6). Par ce moyen le sainct Esprit exhorte les fideles à patience, à ce qu’il ne leur face mal que les Ismaelites soyent meslez parmi eux en l’Eglise: veu qu’en la fin la masque leur sera ostée, et en seront exterminez avec honte.

8. The declaration of Christ, that “many are called, and few chosen,” is very improperly understood. For there will be no ambiguity in it, if we remember what must be clear from the foregoing observations, that there are two kinds of calling. For there is a universal call, by which God, in the external preaching of the word, invites all, indiscriminately, to come to him, even those to whom he intends it as a savour of death, and an occasion of heavier condemnation. There is also a special call, with which he, for the most part, favours only believers, when, by the inward illumination of his Spirit, he causes the word preached to sink into their hearts. Yet sometimes he also communicates it to those whom he only enlightens for a season, and afterwards forsakes on account of their ingratitude, and strikes with greater blindness. Now, the Lord, seeing the gospel published far and wide, held in contempt by the generality of men, and justly appreciated by few, gives us a description of God, under the character of a king, who prepares a solemn feast, and sends out his messengers in every direction, to invite a great company, but can only prevail on very few, every one alleging impediments to excuse himself; so that at length he is constrained by their refusal to bring in all who can be found in the streets. Thus far, every one sees, the parable is to be understood of the external call. He proceeds to inform us, that God acts like a good master of a feast, walking round the tables, courteously receiving his guests; but that if he finds any one not adorned with a nuptial garment, he suffers not the meanness of such a person to disgrace the festivity of the banquet. I confess, this part is to be understood of those who enter into the Church by a profession of faith, but are not invested with the sanctification of Christ. Such blemishes, and, as it were, cankers of his Church, God will not always suffer, but will cast them out of it, as their turpitude deserves. Few, therefore, are chosen out of a multitude that are called, but not with that calling by which we say believers ought to judge of their election. For the former is common also to the wicked; but the latter is attended with the Spirit of regeneration, the earnest and seal of the future inheritance, which seals our hearts to the day of the Lord.⁵⁴⁹ In short, though hypocrites boast of piety as if they were true worshippers of God, Christ declares that he will finally cast them out of the place which they unjustly occupy. Thus the Psalmist says, “Who shall abide in thy tabernacle? He that worketh righteousness, and speaketh the truth in his heart.”⁵⁵⁰ Again: “This is the 188generation of them that seek him, that seek thy face, O Jacob.”⁵⁵¹ And thus the Spirit exhorts believers to patience, that they may not be disturbed by Ishmaelites being united with them in the Church, since the mask will at length be torn off, and they will be cast out with disgrace.

8. Explanation of the saying, that many are called, but few chosen. A twofold call.

The expression of our Savior, “Many are called, but few are chosen,” (Mt. 22:14), is also very improperly interpreted (see Book 3, chap. 2, sec. 11, 12). There will be no ambiguity in it, if we attend to what our former remarks ought to have made clear—viz. that there are two species of calling: for there is an universal call, by which God, through the external preaching of the word, invites all men alike, even those for whom he designs the call to be a savor of death, and the ground of a severer condemnation. Besides this there is a special call which, for the most part, God bestows on believers only, when by the internal illumination of the Spirit he causes the word preached to take deep root in their hearts. Sometimes, however, he communicates it also to those whom he enlightens only for a time, and whom afterwards, in just punishment for their ingratitude, he abandons and smites with greater blindness. Now, our Lord seeing that the gospel was published far and wide, was despised by multitudes, and justly valued by few, describes God under the character of a King, who, preparing a great feast, sends his servants all around to invite a great multitude, but can only obtain the presence of a very few, because almost all allege causes of excuse; at length, in consequence of their refusal, he is obliged to send his248servants out into the highways to invite every one they meet. It is perfectly clear, that thus far the parable is to be understood of external calling. He afterwards adds, that God acts the part of a kind entertainer, who goes round his table and affably receives his guests; but still if he finds any one not adorned with the nuptial garment, he will by no means allow him to insult the festivity by his sordid dress. I admit that this branch of the parable is to be understood of those who, by a profession of faith, enter the Church, but are not at all invested with the sanctification of Christ. Such disgraces to his Church, such cankers God will not always tolerate, but will cast them forth as their turpitude deserves. Few, then, out of the great number of called are chosen; the calling, however, not being of that kind which enables believers to judge of their election. The former call is common to the wicked, the latter brings with it the spirit of regeneration, which is the earnest and seal of the future inheritance by which our hearts are sealed unto the day of the Lord (Eph. 1:13, 14). In one word,while hypocrites pretend to piety, just as if they were true worshipers of God, Christ declares that they will ultimately be ejected from the place which they improperly occupy, as it is said in the psalm, “Lord, who shall abide in thy tabernacle? who shall dwell in thy holy hill? He that walketh uprightly, and worketh righteousness, and speaketh the truth in his heart,” (Psalm 15:1, 2). Again in another passage, “This is the generation of them that seek him, that seek thy face, O Jacob,”(Psalm 24:6). And thus the Spirit exhorts believers to patience, and not to murmur because Ishmaelites are mingled with them in the Church since the mask will at length be torn off, and they will be ejected with disgrace.

8. De uitspraak van Christus, dat velen geroepen zijn, maar weinigen uitverkoren (Matt. 22:14) wordt op die wijze zeer slecht aangenomen. Er zal geen twijfel zijn, wanneer wij vasthouden, wat uit het vorige duidelijk moet wezen, dat er een tweevoudige soort van roeping is. Want er is een algemene roeping, door welke God door middel van de uiterlijke prediking des Woords allen gelijkelijk tot zich noodt, ook hen, wie Hij die roeping tot een reuk des doods en een oorzaak van des te zwaarder verdoemenis voorstelt. En er is ook een andere bijzondere roeping, welke Hij gemeenlijk alleen de gelovigen waardig keurt, wanneer Hij door de inwendige verlichting zijns Geestes bewerkt, dat het gepredikte Woord zich in hun harten hecht. Maar somtijds maakt Hij ook hen daaraan deelgenoot, die Hij slechts voor een tijd verlicht, en daarna naar de verdienste hunner ondankbaarheid verlaat en met groter blindheid slaat. Daar nu de Here zag, dat het evangelie wijd en zijd verkondigd werd, door zeer velen geminacht werd en bij weinigen op de juiste waarde geschat werd, beschrijft Hij ons God onder de persoon van een Koning (Matt. 22:2) die een feestelijke maaltijd aanrichtend, zijn roepers overal heen zendt om een grote schare uit te nodigen, maar slechts van zeer weinigen gedaan kan krijgen, dat ze komen, omdat een ieder een reden van verhindering voorwendt; zodat hij eindelijk, daar zij weigeren, zich genoodzaakt ziet alle mogelijke mensen van de straat uit te nodigen. Dat tot hiertoe de gelijkenis verstaan moet worden van de uiterlijke roeping, is voor een ieder duidelijk. Daarna voegt Hij eraan toe, dat God handelt als een goed gastheer, die de tafels langs gaat om zijn gasten vriendelijk te ontvangen. En indien Hij iemand vindt, die niet met een bruiloftskleed getooid is, dat Hij dan geenszins zal dulden, dat hij de feestelijkheid van de maaltijd met zijn vuilheid onteert. Dit lid beken ik, dat verstaan moet worden van hen, die door belijdenis des geloofs in de kerk binnenkomen maar niet bekleed zijn met de heiligmaking van Christus. Zulke onteerders en als het ware kankers zijner kerk zal God niet eeuwig verdragen; maar Hij zal ze, gelijk hun schandelijkheid verdient, uitwerpen. Dus zijn er weinigen uitverkoren uit het grote getal van hen, die geroepen zijn, maar niet met die roeping, uit welke wij zeggen, dat de gelovigen hun verkiezing moeten beoordelen. Want de eerste is ook de goddelozen gemeen, maar deze brengt met zich de Geest der wedergeboorte, die het pand en zegel is van het toekomende erfdeel, waarmee onze harten verzegeld worden tot de dag des Heren (Ef. 1:13,14) Kortom, daar de huichelaars evenzeer van vroomheid roemen als de ware dienaren Gods, zegt Christus, dat ze eindelijk uitgeworpen zullen worden van de plaats, die ze ten onrechte beslaan; gelijk in de Psalm (Ps. 15:1) gezegd wordt: "Here, wie zal wonen in uw tent? Die onschuldig is van handen en rein van hart." Evenzo elders (Ps. 24:6) "Dat is het geslacht dergenen, die God zoeken, die het aangezicht zoeken van de God Jakobs." En zo vermaant de Geest de gelovigen tot verdraagzaamheid, dat ze het niet moeilijk verdragen, dat er Ismaëlieten met hen in de kerk vermengd worden: aangezien dezen eindelijk, nadat het masker hun van het gelaat getrokken is, met smaad zullen uitgeworpen worden.

8. Allgemeine und besondere Berufung (Matth. 22, 2 ff.)

Recht verkehrt ist es, wenn man Christi Ausspruch von den vielen, die berufen, und den wenigen, die auserwählt sind, in diesem Sinne versteht. Es wird keinen Zweifel geben, wenn wir daran festhalten, was sich aus den obigen Ausführungen bereits klar ergibt, nämlich daß es eine zwiefache Art von Berufung gibt. Da ist zunächst die allgemeine Berufung, kraft deren Gott durch die äußere Predigt des Wortes alle gleichermaßen zu sich einlädt, auch die, welchen er solche Predigt als „Geruch des Todes“ und als Anlaß zu desto schwererer Verdammnis anbietet. Die andere Art der Berufung ist die besondere, deren er gemeinhin allein die Gläubigen würdigt, indem er nämlich vermittelst der innerlichen Erleuchtung durch seinen Geist bewirkt, daß das gepredigte Wort in ihrem Herzen einwurzelt. Indes macht er zuweilen auch solche dieser Berufung teilhaftig, die er bloß für eine Zeitlang erleuchtet und nachher aus Verdienst ihrer Undankbarkeit wieder fahren läßt und mit um so größerer Blindheit schlägt.

Nun sah der Herr, wie das Evangelium weit und breit gepredigt, aber von den meisten verachtet und nur von wenigen mit der ihm zukommenden Wertschätzung angenommen wurde. Da zeichnet er uns nun Gott unter der Person eines Königs vor Augen, der ein feierliches Gastmahl richtet und nun seine Boten allenthalben herumschickt, um eine große Schar von Gästen zu laden, aber doch nur von ganz wenigen eine Zusage erhalten kann, weil jeder einzelne für sich Hinderungsgründe vorwendet, so daß er schließlich angesichts der Weigerung dieser Geladenen genötigt wird, auf den Straßen alle herbeizuholen, die daherkommen (Matth. 22,2ff.). Jeder sieht, daß dies Gleichnis bis hierhin auf die äußere Berufung zu beziehen ist. Dann fährt er aber fort: Gott handelt nun wie ein rechter Gastgeber und geht um die Tische herum, um seine Gäste freundlich zu begrüßen. Wenn er nun einen trifft, der nicht mit einem hochzeitlichen Kleide angetan ist, so läßt er es durchaus nicht zu, daß dieser mit seinem Schmutz die Festlichkeit des Gastmahls entehrt (Matth. 22,11-13). Dieser Abschnitt muß, das bekenne ich, auf solche Leute bezogen werden, die vermittelst des Glaubensbekenntnisses in die Kirche eindringen, aber durchaus nicht mit Christi Heiligung angetan sind! Solche Schandflecke, ja gleichsam: solche Krebsschwären seiner Kirche wird Gott nicht allezeit dulden, sondern er wird sie hinauswerfen, wie es ja ihrer Verruchtheit verdientermaßen zukommt. Aus der großen Zahl der Berufenen sind also wenige auserwählt; - aber das bezieht sich nicht auf die Berufung, aus der die Gläubigen, wie wir behaupten, ihre Erwählung erkennen sollen. Denn jene (erste Art von) Berufung kommt zugleich auch den Gottlosen zu, während diese (zweite) den Geist der Wiedergeburt mit sich bringt, der das Unterpfand und Siegel des zukünftigen 656 Erbes ist, mit welchem unsere Herzen auf den Tag des Herrn versiegelt werden (Eph. 1,13f.). Kurzum: Die Heuchler erheben den Anspruch auf Frömmigkeit nicht anders als Gottes wahre Anbeter, und angesichts dessen tut Christus kund, daß sie schließlich von dem Platz verstoßen werden, den sie zu Unrecht innehaben (Matth. 22,13). So heißt es auch in einem Psalm: „Herr, wer wird wohnen in deiner Hütte?“ (Ps. 15,1). „Der unschuldige Hände hat und reines Herzens ist!“ (Ps. 24,4; vgl. Ps. 15,2ff.). Oder an anderer Stelle: „Das ist das Geschlecht derer, die nach Gott fragen, die da suchen das Angesicht des Gottes Jakobs (Ps. 24,6; nicht Luthertext). So ermahnt nun auch der Heilige Geist die Gläubigen zur Geduld, damit sie es sich nicht verdrießen lassen, daß in der Kirche auch Ismaeliter unter sie gemischt sind; - denn schließlich wird diesen doch die Maske vom Gesicht gezogen, und sie werden mit Schande hinausgeworfen!

8. ⁶² Die algemene en die besondere roeping

Christus se verklaring dat baie geroep, maar min uitverkies is, word so heeltemal verkeerd opgeneem. Daar sal geen dubbelsinnigheid wees as ons dit wat uit die voorgaande duidelik behoort te wees, onthou nie, naamlik dat daar ’n tweevoudige soort roeping is. Want daar is ’n algemene roeping, waarmee God almal gelyk deur die uiterlike verkondiging van die Woord na Hom toe nooi - ook diegene aan wie Hy die roeping as ’n reuk van die dood en ’n rede tot ’n swaarder verdoeming voorhou.

Die tweede is die besondere roeping wat Hy meesal slegs die gelowiges waardig ag wanneer Hy dit deur die innerlike verligting van sy Gees so bewerkstellig dat Hy die verkondigde Woord in hulle harte vestig. Hy maak soms nogtans ook diegene deelgenote daarin wat Hy slegs tydelik verlig. Daarna verlaat Hy hulle vanweë hulle ondankbaarheid en slaan hulle met groter blindheid. Aangesien die Here gesien het dat die evangelie wyd en syd versprei word, dat dit deur die meeste mense verag word en dat weinig mense dit grondig waardeer, beskryf Hy God vir ons in die persoon van ’n koning wat ’n plegtige eetmaal reël, sy heroute oral heen stuur om ’n groot skare daarheen uit te nooi. Hy kan dit egter net van ’n klein handjievol verkry omdat elkeen vir hom struikelblokke as verskoning aanvoer. Omdat hulle sy uitnodiging van die hand wys, is die gevolg dat hy uiteindelik gedwing word om enigeen van die pad af uit te nooi.⁶³

Almal kan sien dat die gelykenis tot dusver in verband met die uitwendige roeping begryp moet word. Daarna voeg Hy by dat God soos ’n goeie gasheer optree wat by die tafels rondgaan om sy gaste vriendelik te ontvang. Maar as Hy iemand vind wat nie bruilofsklere aan het nie, sal Hy dit glad nie duld dat hy die feestelikheid van sy eetmaal deur sy vuilheid sou onteer nie.⁶⁴ Ek erken dat hierdie deel verstaan moet word van mense wat met geloofsbelydenis die kerk binnekom maar hoegenaamd nie met Christus se heiligmaking beklee is nie. Sulke onterings 1224 en as ’t ware kankers⁶⁵ van sy kerk sal God nie vir altyd duld nie maar hulle uit die kerk uitgooi soos hulle skandelike optrede verdien. Weinig van die wat geroep is, is dus uitverkies⁶⁶ maar nogtans nie met so ’n roeping waaruit ons sê dat gelowiges hulle uitverkiesing moet bepaal nie. Hulle deel eersgenoemde immers ook met goddelose mense, maar laasgenoemde bring die Gees van wedergeboorte⁶⁷ mee, wat die pand en seël van die toekomstige erfdeel is waarmee ons harte op die dag van die Here beseël word.⁶⁸

Kortom: aangesien veinsers hulle net soos ware dienaars van God op hulle godsvrug beroem, verklaar Christus dat hulle uiteindelik afgegooi sal word van die plek wat hulle verkeerd beset.⁶⁹ So word in die psalm gesê: “Here, wie sal woon in u tent?”⁷⁰ “Hy wat rein hande en ’n suiwer hart het”.⁷¹ Elders net so: “Dit is die geslag van die wat God soek, van die wat die aangesig van die God van Jakob soek”.⁷² En so spoor die Gees die gelowiges ook tot verdraagsaamheid aan om nie vererg te wees dat ook Ismaeliete saam met hulle in die kerk meng nie, omdat hulle masker uiteindelik afgetrek en hulle met oneer uit die kerk gewerp sal word.

8. Что касается высказывания Христа, что много званых, но мало избранных, то мы не увидим в нём никакой двусмысленности, если вспомним о том, что нам должно быть достаточно очевидно, а именно о существовании двух видов призвания. Есть всеобщее (universelle) призвание; оно заключается во внешней проповеди Евангелия, посредством которой Господь зовёт к Себе всех людей без всякого различия, даже тех, кому Он предлагает его со смертоносным запахом [2 Кор 2:16], как основание для самого сурового приговора. Есть и другое, особое (speciale) призвание, с которым Господь обращается только к верным Ему, когда внутренним светом своего духа Он запечатлевает евангельское учение в их сердцах. Порой Он обращается с таким призванием и к тем, кого просвещает лишь на короткое время. Но вскоре из-за их неблагодарности Бог оставляет их и повергает в ещё большее ослепление.

Так, Господь наш Иисус, видя, что Евангелие распространяется среди народа, но при этом одни его отвергают, другие извращают и лишь немногие принимают с благоговением, представляет Бога в образе царя, который захотел устроить пир и послал своих рабов звать на него множество гостей. Но не оказалось почти ни одного, кто пообещал бы прийти: каждый ссылался на какие-то мешающие ему обстоятельства. И тогда по причине их отказа царь был вынужден позвать всех, кто только повстречается его рабам на улице (Мф 22:2 cл.). Каждому ясно, что до этого момента в притче подразумевается внешнее призвание. Но дальше Иисус рассказывает, как Бог подобно принимающим гостей обходит столы, любезно приветствуя гостей. Когда Он видит человека, одетого не в праздничную одежду, то заявляет, что не потерпит, чтобы бесчестили его пир, и выгоняет его вон [Мф 22:11-13].

Я утверждаю, что этот гость олицетворяет людей, открыто объявляющих о своей вере и потому принимаемых в Церковь, но не облечённых в освящение Христа. Значит, сказано, что Господь не станет долго терпеть зачумлённых, которые только позорят его Церковь, но, как они того заслуживают своими мерзостями, изгонит их вон. Итак, находится мало избранных из множества призванных, но это не то призвание, по которому, как мы учим, верующие должны судить о своём избрании. Призвание, о котором только что шла речь, относится также и к нечестивцам. Второй же род призвания несёт с собою Духа возрождения, который есть залог и печать будущего наследия и которым наши сердца запечатлены до дня воскресения (Эф 1:13-14).

Поскольку лицемеры хвалятся, будто они такие же добрые люди, как и истинные рабы Божьи, Иисус Христос объявляет, что в конце концов они будут согнаны с того места, которое занимают не по праву, как и говорится об этом в псалме: «Господи! кто может пребывать в жилище Твоём? ... Тот, кто ходит непорочно и делает правду, и говорит истину в сердце своём» (Пс 14/15:1-2). А также: «Таков род ищущих Его, ищущих лица Твоего, Боже Иакова!» (Пс 23/24:6) Таким образом Св. Дух побуждает верующих к терпению, заботится о том, чтобы им не причинило зла то, что среди них в Церкви находятся дети Измаила, ибо в конце концов маска с таковых будет сорвана, а они сами с позором изгнаны.

9. | Eadem est ratio exceptionis nuper adductae⁴, ubi ait Christus neminem periisse nisi filium perditionis^c [Iohan. 17. b. 12]; || est quidem impropria loquutio, sed minime obscura^d; || ille enim non reputabatur inter oves Christi, quia vere esset: sed quia locum tenebat. Quod porro ipsum alibi electum cum Apostolis a se fuisse asserit Dominus, id duntaxat ad ministerium refertur. Duodecim, inquit, elegi, et unus ex eis diabolus est [Iohan. 6. g. 70]. Nempe in Apostoli munus eum elegerat. Quum autem de electione loquitur in salutem, eum procul ab electorum numero arcet, Non de omnibus loquor: ego scio quos elegerim [Iohan. 13. b. 18]. Siquis vocabulum Electionis utrobique confundat, misere se implicabit: si distinguat, nihil est expeditius. Pessime ergo et perniciose Gregorius, dum vocationis tantum nostrae conscios esse nos tradit, electionis incertos; unde ad formidinem et trepidationem omnes hortatur: hanc etiam rationem usurpans, quia etiamsi quales hodie simus sciamus, quales tamen simus futuri nescimus^e [Homil. 38]⁵. Verum eo loco satis declarat quomodo in hunc scopum impegerit. 421 Quoniam enim ab operum meritis electionem suspendebat¹, deiiciendis animis^a plus satis illi suppetebat causae: confirmare non poterat, qui a seipsis ad divinae bonitatis fiduciam non transferebat. Hinc qualemcunque eius quod initio posuimus gustum habent fideles: praedestinationem, si rite cogitetur, non fidei convulsionem, sed optimam potius confirmationem afferre^b. || Neque tamen inficior, Spiritum ad modulum sensus nostri interdum accommodare sermonem. Sicuti quum dicit, In arcano populi mei non erunt, et in catalogo servorum meorum non scribentur [Ezech. 13. b. 9]. Acsi Deus scribere inciperet in libro vitae quos recenset in numero suorum: quum tamen sciamus vel teste Christo², scripta esse filiorum Dei nomina in libro vitae ab initio [Philip. 4. a. 3]. Sed simpliciter his verbis eorum abdicatio notatur qui visi sunt inter electos praecipui; sicut dicitur in Psalmo, Deleantur e libro vitae, et cum iustis non scribantur [Psal. 69. d. 29].

9. C’est aussi la cause pourquoy Christ fait ceste exception dont il a esté parlé, quand il dit que nulle de ses brebiz n’est perie, sinon Judas (Jean 17:12). Car il n’estoit pas reputé entre les brebiz de Christ, pource qu’il en fust vrayement, mais pource qu’il y avoit lieu. Ce qu’en un autre passage le Seigneur dit, qu’il l’avoit esleu avec les autres Apostres, cela se doit seulement rapporter à l’office. Je vous ay, dit-il, esleu douze, et l’un est diable (Jean 6:70): c’est qu’il l’avoit constitué Apostre. Mais quand il parle de l’election à salut, il le separe du nombre des esleuz, comme quand il dit, Je ne parle pas de tous, je say lesquels j’ay esleus (Jean 13:18). Si quelcun confond ce vocable d’Election en ces passages, il s’enveloppera povrement: s’il le sait distinguer, il n’y a rien plus facile. Ç’a esté donc tresmal parlé à sainct Gregoire, de dire que nous savons bien de nostre vocation, mais que de nostre election nous en sommes incertains. Et de cela il nous exhorte à terreur et tremblement, usant de ceste raison, que nous savons bien quels nous sommes aujourdhuy, mais que nous sommes ignorans quels nous serons demain¹¹⁰. Mais par la procedure de son oraison on voit bien comment il s’est ainsi abusé. Car pource qu’il fondoit l’election sur le merite des œuvres, il avoit assez de matiere à espovanter les hommes, et les mettre en deffiance: de les conformer il ne pouvoit, pource qu’il ne les renvoyoit point à la fiance de la bonté de Dieu. Par cela les fideles peuvent avoir quelque goust de ce que nous avons dit au commencement: assavoir que la predestination, si elle est bien meditée, n’est pas pour troubler ou esbranler la foy, mais plustost pour la confermer tresbien. Toutesfois je ne nie pas que le sainct Esprit n’approprie quelque fois les mots à la rudesse de nostre sens: comme quand il dit, Ils ne seront point au conseil de mon peuple, ils ne seront point escrits au rolle de mes serviteurs (Ezech. 13:9): car c’est comme s’il commençoit d’escrire au livre de vie ceux qu’il veut advouer pour siens: comme ainsi soit que selon le tesmoignage de Jesus Christ (Luc. 10:20; Phil. 4:3), les nous des enfans de Dieu ayent esté dés le commencement enregistrez au livre de vie. Mais par ces mots est signifiée la rejection des Juifs, qu’on avoit estimez pour un temps estre les pilliers de l’Eglise: suyvant ce qui est dit au Pseaume, Qu’ils soyent effacez du livre de vie, et ne soyent escrits avec les justes (Ps. 69:29).

9. The same reasoning applies to the exception lately cited, where Christ says, that “none of them is lost, but the son of perdition.”⁵⁵² Here is, indeed, some inaccuracy of expression, but the meaning is clear. For he was never reckoned among the sheep of Christ, as being really such, but only as he occupied the place of one. When the Lord declares he was chosen by himself with the other apostles, it only refers to the ministerial office. “Have not I chosen you twelve,” says he, “and one of you is a devil?”⁵⁵³ That is, he had chosen him to the office of an apostle. But when he speaks of election to salvation, he excludes him from the number of the elect: “I speak not of you all; I know whom I have chosen.”⁵⁵⁴ If any one confound the term election in these passages, he will miserably embarrass himself; if he make a proper distinction, nothing is plainer. It is therefore a very erroneous and pernicious assertion of Gregory, that we are only conscious of our calling, but uncertain of our election; from which he exhorts all to fear and trembling, using also this argument, that though we know what we are to-day, yet we know not what we may be in future. But the context plainly shows the cause of his error on this point. For as he suspended election on the merit of works, this furnished abundant reason for discouragement to the minds of men: he could never establish them, for want of leading them from themselves to a confidence in the Divine goodness. Hence believers have some perception of what we stated at the beginning, that predestination, rightly considered, neither destroys nor weakens faith, but rather furnishes its best confirmation. Yet I will not deny, that the Spirit sometimes accommodates his language to the limited extent of our capacity, as when he says, “They shall not be in the assembly of my people, neither shall they be written in the writing of the house of Israel.”⁵⁵⁵ As though God were beginning to write in the book of life those whom he numbers among his people, whereas we know from the testimony of Christ, that the names of God’s children have been written in the book of life from the beginning.⁵⁵⁶ But these expressions only signify the rejection of those who seemed to be the chief among the elect; as the Psalmist says, “Let them be blotted out of the book of the living, and not be written with the righteous.”⁵⁵⁷

9. Explanation of the passage, that none is lost but the son of perdition. Refutation of an objection to the certainty of election.

The same account is to be given of the passage lately quoted, in which Christ says, that none is lost but the son of perdition (John 17:12). The expression is not strictly proper; but it is by no means obscure: for Judas was not numbered among the sheep of Christ, because he was one truly, but because he held a place among them. Then, in another passage, where the Lord says, that he was elected with the apostles, reference is made only to the office, “Have I not chosen you twelve,” says he, “and one of you is a devil?” (John 6:70). That is, he had chosen him to the office of apostle. But when he speaks of election to salvation, he altogether excludes him from the number of the elect, “I speak not of you all: I know whom I have chosen,” (John 13:18). Should any one confound the term election in the two passages, he will miserably entangle himself; whereas if he distinguish between them, nothing can be plainer. Gregory, therefore, is most grievously and perniciously in error; when he says that we are conscious only of our calling, but are uncertain of our election; and hence he exhorts all to fear and trembling, giving this as the reason, that though we know what we are to-day, yet we know not what we are to be (Gregor. Hom. 38). But in that passage he clearly shows how he stumbled on that stone. By suspending election on the merit of works, he had too good a249reason for dispiriting the minds of his readers, while, at the same time, as he did not lead them away from themselves to confidence in the divine goodness, he was unable to confirm them. Hence believers may in some measure perceive the truth of what we said at the outset—viz. predestination duly considered does not shake faith, but rather affords the best confirmation of it. I deny not, however, that the Spirit sometimes accommodates his language to our feeble capacity; as when he says, “They shall not be in the assembly of my people, neither shall they be written in the writing of the house of Israel,” (Ezek. 13:9). As if God were beginning to write the names of those whom he counts among his people in the Book of Life; whereas we know, even on the testimony of Christ, that the names of the children of God were written in the Book of Life from the beginning (Luke 10:20). The words simply indicate the abandonment of those who seemed to have a chief place among the elect, as is said in the psalm, “Let them be blotted out of the Book of the Living,and not be written with the righteous,” (Psalm 69:28).

9. Dat is ook de reden der uitzondering, die we kort tevoren aanhaalden, wanneer Christus zegt, dat niemand verloren is dan de zoon der verderfenis (Joh. 17:12) Het is wel een oneigenlijke wijze van spreken, maar toch allerminst duister. Want hij werd niet onder de schapen van Christus gerekend, omdat hij het waarlijk was, maar omdat hij de plaats van een schaap innam. Dat verder de Here elders (Joh. 6:70) betuigt, dat hij door Hem met de apostelen verkoren was, dat heeft slechts betrekking op de bediening van het apostelschap. "Twaalf," zegt Hij, "heb Ik verkoren, en een van hen is een duivel." Namelijk tot het ambt van apostel had Hij hem verkoren. Maar wanneer Hij spreekt van de verkiezing tot zaligheid, dan houdt Hij hem ver van het getal der uitverkorenen: "Ik zeg niet van u allen; Ik weet, welke Ik uitverkoren heb" (Joh. 13:18) Indien iemand het woord verkiezing op beide plaatsen in dezelfde zin opvat, dan zal hij zich jammerlijk verwarren; indien hij ze onderscheidt, dan is niets duidelijker. Zeer slecht en verderfelijk handelt dus Gregorius¹, wanneer hij leert, dat wij ons slechts van onze roeping bewust zijn, maar dat we van onze verkiezing onzeker zijn, en daardoor allen aanzet tot vrees en siddering, ook deze reden gebruikend, dat we, ook al weten we, hoedanigen we vandaag zijn, toch niet weten, hoedanigen we zullen zijn. Maar op die plaats toont hij voldoende aan, hoe hij op die klip gestoten is. Want aangezien hij de verkiezing deed afhangen van de verdiensten der werken, stonden hem oorzaken meer dan genoeg ten dienste om de harten terneer te slaan; hij kon ze niet versterken, daar hij ze niet van zichzelf overbracht tot het vertrouwen op Gods goedheid. Hieruit hebben de gelovigen enige smaak van hetgeen we in het begin gesteld hebben, dat de predestinatie, wanneer men recht over haar denkt, niet het geloof aan het wankelen brengt, maar het veeleer uitnemend versterkt. En toch loochen ik niet, dat de Geest soms zijn woorden aanpast aan de kleine mate van ons verstand. Gelijk wanneer Hij zegt (Eze. 13:9) "Zij zullen in de vergadering mijns volks niet zijn, en in de opsomming mijner dienstknechten niet geschreven worden." Alsof God in het boek des levens begon te schrijven hen, die Hij rekent tot het getal der zijnen; hoewel wij toch weten, zelfs volgens getuigenis van Christus (Luc. 10:20; Fil.4:3) dat de namen van Gods kinderen van den beginne in het boek des levens geschreven zijn. Maar door deze woorden wordt eenvoudig aangeduid de afwijzing van hen, die onder de uitverkorenen de voornaamsten schenen te zijn. Evenals in de Psalm (Ps. 69:29) gezegd wordt: "Laat hen uitgedelgd worden uit het boek des levens, en met de rechtvaardigen niet aangeschreven worden."

9. Das Beispiel des Judas ist kein Gegenbeweis

Ebenso ist es um die vor kurzem angeführte Ausnahme bestellt, in der Christus erklärt, daß ihm keiner verlorengegangen ist, „als das verlorene Kind“ (Joh. 17,12). Das ist nun eine zwar uneigentliche, aber doch keineswegs dunkle Redeweise: denn Judas wurde nicht deshalb zu den Schafen Christi gezählt, weil er es etwa wirklich gewesen wäre, sondern weil er den Platz eines solchen Schafes einnahm. Wenn dann der Herr an einer anderen Stelle erklärt, er habe mit den anderen Aposteln zusammen auch ihn erwählt, so bezieht sich das nur auf das Amt; er spricht: „Habe ich nicht euch zwölf erwählt? Und euer einer ist ein Teufel!“ (Joh. 6,70). Zum Amt eines Apostels hatte er ihn ja tatsächlich erwählt. Als er dagegen von der Erwählung zum Heil redet, da hält er ihn weit von der Zahl der Erwählten fern: „Nicht sage ich von euch allen; ich weiß, welche ich erwählt habe“ (Joh. 13,18). Wenn jemand hier den Ausdruck „Erwählen“ an beiden Stellen im gleichen Sinne versteht, dann gerät er elend in Verwirrung; wenn er dagegen eine Unterscheidung macht, dann gibt es nichts Klareres!

Ganz übel und gefährlich ist es daher, wenn (Papst) Gregor (I.) die Lehre vertritt, wir seien uns bloß unserer Berufung bewußt, unserer Erwählung dagegen seien wir ungewiß. Aus diesem Grunde ermahnt er alle zu Furcht und Zittern, und als Ursache führt er auch an, wir wüßten zwar, wie es heute um uns bestellt sei, nicht aber, wie wir in Zukunft daran sein würden! (Predigten II,38). Aber er erklärt an dieser Stelle auch mit aller Deutlichkeit, wieso er an diese Klippe gestoßen ist. Er machte nämlich die Erwählung von dem Verdienst der Werke abhängig, und deshalb bot sich ihm hier mehr als genug Ursache, um die Herzen niederzuschlagen; sie zu stärken vermochte er dagegen nicht, weil er sie nicht von sich selbst weg auf die Zuversicht zu Gottes Güte verwies. Hieraus gewinnen die Gläubigen einigen Geschmack von dem, was wir im Anfang feststellten, nämlich daß die Vorbestimmung, wenn sie recht bedacht wird, nicht eine Erschütterung, sondern vielmehr die beste Bekräftigung des Glaubens bringt.

Ich leugne aber auch nicht, daß der Heilige Geist seine Worte zuweilen dem Maß unseres Verstandes anpaßt. So z.B. wenn er spricht: „Sie sollen in der Versammlung meines Volks nicht sein und in die Zahl meiner Knechte nicht geschrieben werden ...“ (Ez. 13,9; nicht ganz Luthertext). Als ob Gott anfinge, die, welche er zu der Zahl der Seinen rechnet, in das Buch des Lebens zu schreiben, wo wir doch aus Christi Zeugnis wissen, daß die Namen der Kinder Gottes seit Anbeginn in das Buch des Lebens geschrieben sind! (Luk. 10,20; Phil. 4,3). Aber in diesen Worten (bei Ezechiel) wird tatsächlich einfach die Verwerfung solcher zum Ausdruck gebracht, die unter den Auserwählten als die Allervornehmsten erschienen; so heißt es auch in einem Psalm: „Mögen sie getilgt werden aus dem Buche des Lebens und mit den Gerechten nicht angeschrieben werden!“ (Ps. 69,29; Anfang nicht Luthertext).

9. Judas se optrede in perspektief gestel

Dieselfde rede geld ook die beswaar wat so pas geopper is,⁷³ waar Christus sê dat niemand verlore gegaan het nie behalwe die seun van die verderf.⁷⁴ Dit is inderdaad ’n oneintlike spreekwyse maar glad nie duister nie want hy is nie onder Christus se skape gereken omdat hy waarlik een was nie maar omdat hy die plek van een beklee het. Dat die Here elders verklaar dat hy (Judas) saam met die apostels deur Hom uitgekies is, het slegs op die ampsbediening betrekking. Hy sê: “Ek het twaalf uitgekies en een van hulle is ’n duiwel”.⁷⁵ Hy het hom naamlik met die oog op die apostelamp gekies. Wanneer Hy egter oor die uitverkiesing tot saligheid praat, weer Hy hom ver van die getal van die

uitverkorenes af: “Ek praat nie van (julle) almal nie: Ek weet wie Ek 1225 uitverkies het”.⁷⁶ As iemand die woord uitverkiesing in albei gevalle verwar, sal hy hom jammerlik verstrik. As hy dit egter onderskei, sal niks duideliker wees nie. Wanneer Gregorius dus leer dat ons slegs van ons roeping kennis dra maar dat ons oor ons uitverkiesing onseker is, is sy leer uiters sleg en verderflik. Daarom spoor hy almal aan om te vrees en te bewe, en hy voer die volgende rede daarvoor aan: dat al sou ons weet hoedanig ons vandag is, ons nogtans nie weet hoedanig ons sal wees nie.⁷⁷ Hy gee hier inderdaad genoegsaame aanduiding hoe hy hom op hierdie rots te pletter geloop het. Omdat hy die uitverkiesing trouens van die verdienste van die werke afhanklik gemaak het,⁷⁸ het hy meer as genoeg rede voorsien om mense se gemoedere verslae⁷⁹ te maak. Hy kon hulle nie versterk nie, omdat hy hulle nie van hulleself na die vertroue in God se goedertierenheid kon oordra nie.

Hier het gelowiges nou ’n voorsmakie van dit wat ons in die begin geponeer het, naamlik dat die predestinasie, as dit behoorlik betrag word, nie veroorsaak dat die geloof aan die wankel gaan nie maar dit eerder ten beste versterk. En tog ontken ek nie dat die Gees sy woorde soms by die geringe maat van ons verstand aanpas nie, soos wanneer Hy byvoorbeeld sê: “Hulle sal nie in die geheimenis van my volk wees nie en hulle sal nie in die boek van my diensknegte opgeskryf wees nie”.⁸⁰ Net asof God begin om diegene wat Hy onder die getalle van die reken wat aan Hom behoort, in die boek van die lewe op te skryf, terwyl ons weet dat, soos Christus getuig,⁸¹ die name van die kinders van God van die begin af in die boek van die lewe opgeskryf is.⁸² Maar met hierdie woorde word eenvoudig die verwerping van diegene aangedui wat skynbaar die belangrikste onder die uitverkorenes is. So word daar in die psalm gesê: “Laat hulle uitgedelg word uit die boek van die lewe en nie saam met die regverdiges opgeskryf word nie”.⁸³

9. По той же причине Иисус делает исключение, о котором мы упоминали: что из его овец никто не погиб, кроме Иуды (Ин 17:12). Он не считал его принадлежащим к своему стаду не потому, что Иуда не был в нем в действительности, но как раз потому, что он был среди овец Христовых. Когда Господь сказал, что Он избрал Иуду вместе с другими апостолами, это, по всей видимости, относилось только к служению: «Не двенадцать ли вас избрал Я? но один из вас диавол» (Ин 6:70). Это означает, что Иисус поставил его апостолом. Но когда Он говорит об избрании для спасения, то исключает Иуду из числа избранных: «Не о всех вас говорю: Я знаю, которых избрал» (Ин 13:18). Если кто-то путает значения слова «избрал» в этих отрывках, он вообще запутался в учении; если умеет их различать, то для него всё просто.

Поэтому весьма неудачно выразился св. Григорий, когда сказал, что мы хорошо знаем о нашем призвании, однако относительно избрания остаёмся в неведении. Тем самым он вселяет в нас страх и трепет, ибо тогда мы хорошо знаем, каковы мы сейчас, но вовсе не представляем, каковы будем завтра (Григорий Великий. Гомилии на Евангелие, кн. II, XXXVIII, 14 (МРL, LХХVI, 1290 р.)). Но в ходе его проповеди обнаруживается, какую ошибку он здесь допускает: объявив причиной избрания дела и заслуги, он легко внушает людям страх и сомнение; но утвердить их в вере он не может, так как вовсе не упоминает о доверии к доброте и благости Бога. А только в этом случае верующие могут в какой-то мере почувствовать то, о чем мы говорили вначале. А именно, что предопределение, если хорошенько поразмыслить о нём, нацелено не на то, чтобы испугать человека и поколебать его веру, но на то, чтобы утвердить его в ней.

Тем не менее я не отрицаю, что Св. Дух порой нашёптывает слова о грубости наших чувств и неповоротливости ума. Например, Он говорит: «В совете народа Моего они не будут и в список дома Израилева не впишутся» (Иез 13:9). Тогда Бог как бы начинал записывать в книгу жизни тех, кого желал почитать своими, хотя по свидетельству Иисуса Христа имена детей Божьих записаны в ней с самого начала [Лк 10:20]. В этих словах, вероятно, имеется в виду отвержение евреев, которые долгое время считались столпами Церкви. В псалме сказано: «Да изгладятся они из книги живых и с праведниками да не напишутся» (Пс 68/69:29).

10. | Enimvero electi nec statim ab utero, nec eodem omnes tempore, sed prout visum est Deo^c suam illis gratiam dispensare, in ovile Christi per vocationem aggregantur. Ante vero quam ad summum illum Pastorem colligantur^d, in communi^e deserto dissipati aberrant: nec ab aliis quicquam differunt, nisi quod singulari Dei misericordia proteguntur, ne in ultimum mortis praecipitium ruant. In ipsos ergo si respicias, videbis Adae progeniem, quae communem massae corruptionem redoleat. Quod non in extremam et desperatam usque impietatem feruntur, id non fit aliqua illis ingenita bonitate: sed quia in ipsorum salutem excubat Dei oculus, et manus extenta est^f. Nam qui ab ipsa nativitate^g insitum esse eorum cordibus semen nescio quod electionis somniant, cuius virtute semper ad pietatem timoremque Dei sint inclinati³, nec Scripturae authoritate adiuvantur, et ipsa redarguuntur experientia. Exempla quidem pauca proferunt, unde probent, electos ante illuminationem quoque non fuisse a religione alienos: Paulum in suo Pharisaismo vixisse irreprehensibilem [Philip. 3. a. 5^h]⁴: Cornelium eleemosynisⁱ et orationibus fuisse acceptum Deo [Act. 10. a. 2], et siqua sunt similia. De Paulo illis concedimus: 422 in Cornelio dicimus hallucinari; iam enim tum illuminatum ac regeneratum fuisse apparet, ut nihil illi deesset praeter perspicuam Evangelii revelationem. Sed enim quid pauculis istis exemplis tandem extorquebunt? electosne omnes pietatis spiritu semper esse praeditos^a? Non magis quam siquis demonstrata Aristidis, Socratis, Xenocratis, Scipionis, Curii, Camilli, et aliorum integritate¹, inde colligat, omnes qui in caecitate idololatriae deseruntur, sanctimoniae et probitatis fuisse studiosos. Quinetiam^b Scriptura non uno in loco illis palam reclamat. Qui enim describitur a Paulo Ephesiorum status ante regenerationem, granum huius seminis nullum ostendit. Eratis, inquit, delictis et peccatis mortui, in quibus ambulastis iuxta seculum mundi huius, iuxta principem aeris, qui nunc agit in filiis contumacibus: inter quos et nos omnes versabamur aliquando in concupiscentiis carnis nostrae, facientes quae carni et menti libebant. Et eramus natura filii irae, sicut et caeteri [Ephes. 2. a. 1]². Item, Mementote quod sine spe aliquando fueritis, et Deo carueritis in mundo [Ibidem, c. 12]. Item, Eratis aliquando tenebrae: nunc autem lux in Domino: ut filii lucis ambulate [Ephes. 5. b. 8]³. At ea forte referri volent ad ignorantiam veri Dei qua electos antequam vocentur, detineri non negant⁴. Quanquam hoc esset impudenter calumniari, quum ex illis inferat, non iam amplius esse vel mentiendum⁵, vel furandum [Ephes. 4. e. 28]: quid tamen ad alios locos respondebunt? Qualis ille est ad Corinthios, ubi quum denuntiasset, neque scortatores, neque idololatras, neque adulteros, neque molles, neque paedicatores, neque fures, neque avaros regni Dei fore haeredes: continuo subiungit, illos iisdem flagitiis fuisse, ante Christum cognitum, implicitos: nunc vero et sanguine eius ablutos, et Spiritu liberatos [1. Cor. 6. b. 9. 11]⁶. Item alter ad Romanos, Quemadmodum praebuistis membra vestra serva immunditiae, et iniquitati ad iniquitatem, nunc addicite illa in servitutem iustitiae [Rom. 6. d. 19]. Quem enim fructum ex illis habuistis, in quibus nunc merito erubescitis⁷? et caetera.

10. Or les esleus ne sont point tous assemblez par la vocation du Seigneur au trouppeau de Christ, ne des le ventre de leur mere, n’en un mesme temps, mais comme il plaist à Dieu de leur dispenser sa grace. Devant donc qu’ils soyent convertiz à ce souverain Pasteur, ils errent comme les autres, et sont dispersez en la dissipation universelle de ce monde, et ne different en rien des autres, sinon que Dieu par une misericorde singuliere les conserve, de peur qu’ils ne tresbuschent en ruine eternelle. Si nous regardons donc en eux, nous verrons la race d’Adam, laquelle ne peut sentir que la perversité de son origine. De ce qu’ils ne tombent point en impieté desesperée, cela ne se fait point par quelque bonté naturelle: mais pource que l’œil du Seigneur veille sur leur salut, et sa main est estendue pour les y conduire. Car ceux qui imaginent qu’ils ont je ne say quelle semence d’election enracinée en leurs cœurs dés la nativité, et que par cela ils sont enclins tousjours à la crainte de Dieu, n’ont nulle authorité de l’Escriture pour prouver leur opinion: et l’experience mesme les redargue. Ils produisent bien quelques exemples, pour prouver qu’aucuns des esleus n’ont point du tout esté sans religion devant qu’estre droitement illuminez; car ils alleguent que sainct Paul a esté irreprehensible en son Pharisaisme (Phil. 3:5, 6): que Cornille le Centenier a esté agreable à Dieu par ses prieres et oraisons (Act. 10:2). De sainct Paul, je leur concede ce qu’ils disent: de Cornille, je dy qu’ils s’abusent: car il estoit desja lors regeneré et illuminé, tellement qu’il ne luy defailloit plus rien, sinon une plus claire revelation de l’Evangile. Mais encore qu’est-ce qu’ils obtiendront en la fin: quand nous leur accorderons d’une douzaine? conclurront-ils que tous les esleus de Dieu ont eu un mesme esprit? C’est autant comme si quelcun ayant demonstré l’integrité de Socrates, Aristides, Xenocrates, Scipion, Curius, Camillus et autres Payens, vouloit inferer par cela, que tous ceux qui ont esté aveuglez en idolatrie, ont esté de saincte vie et entiere. Outre ce que leur argument ne vaut rien, l’Escriture leur contredit apertement en plusieurs lieux. Car l’estat que descrit sainct Paul avoir esté entre les Ephesiens devant leur regeneration, ne monstre pas un seul grain de ceste semence: Vous estiez, dit-il, morts en vices et pechez, esquels vous cheminiez selon ce monde, et selon le diable, lequel besongne maintenant aux rebelles, entre lesquels nous estions auparavant, suyvans les concupiscences de nostre chair, et faisans ce que bon nous sembloit, et estions tous naturellement heritiers de l’ire de Dieu comme les autres (Ephes. 2:1–3). Item, Qu’il vous souvienne que vous avez esté quelque fois sans esperance, et sans Dieu en ce monde (Ephes. 2:12). Item, Vous estiez quelque fois tenebres: maintenant estans lumiere en Dieu, cheminez comme enfans de lumiere (Ephes. 5:8). Ils diront, possible, que cela se doit referer à l’ignorance de verité: en laquelle ils confessent bien les esleus estre detenus devant leur vocation; combien que cela est une calomnie impudente, veu que sainct Paul infere de ce propos, que les Ephesiens ne doyvent plus mentir ne desrober (Ephes. 4:25, 28). Mais encore que nous leur concedions, que respondront-ils à d’autres passages? comme quand ayant denoncé aux Corinthiens, que les idolatres, paillars, adulteres, effeminez, bougres, larrons et avaricieux ne possederont point le royaume de Dieu, il adjouste incontinent, qu’ils ont esté enveloppez en ces crimes devant qu’avoir cogneu Christ: mais que maintenant ils en sont nettoyez par son sang, et delivrez par son Esprit (1 Cor. 6:9–11). Item aux Romains, Comme vous avez abandonné voz membres au service d’immondicité et iniquité, maintenant adonnez-les au service de justice; car quel fruit avez-vous eu de vostre vie precedente, de laquelle vous avez honte (Rom. 6:19–21)? etc.

10. 189Now, the elect are not gathered into the fold of Christ by calling, immediately from their birth, nor all at the same time, but according as God is pleased to dispense his grace to them. Before they are gathered to that chief Shepherd, they go astray, scattered in the common wilderness, and differing in no respect from others, except in being protected by the special mercy of God from rushing down the precipice of eternal death. If you observe them, therefore, you will see the posterity of Adam partaking of the common corruption of the whole species. That they go not to the most desperate extremes of impiety, is not owing to any innate goodness of theirs, but because the eye of God watches over them, and his hand is extended for their preservation. For those who dream of I know not what seed of election sown in their hearts from their very birth, always inclining them to piety and the fear of God, are unsupported by the authority of Scripture, and refuted by experience itself. They produce, indeed, a few examples to prove that certain elect persons were not entire strangers to religion, even before they were truly enlightened; that Paul lived blameless in his Pharisaism;⁵⁵⁸ that Cornelius, with his alms and prayers, was accepted of God,⁵⁵⁹ and if there are any other similar ones. What they say of Paul, we admit; but respecting Cornelius, we maintain that they are deceived; for it is evident, he was then enlightened and regenerated, and wanted nothing but a clear revelation of the gospel. But what will they extort from these very few examples? that the elect have always been endued with the spirit of piety? This is just as if any one, having proved the integrity of Aristides, Socrates, Xenocrates, Scipio, Curius, Camillus, and other heathens, should conclude from this, that all who were left in the darkness of idolatry, were followers of holiness and virtue. But this is contradicted in many passages of Scripture. Paul’s description of the state of the Ephesians prior to regeneration, exhibits not a grain of this seed. “Ye were dead,” he says, “in trespasses and sins, wherein in time past ye walked according to the course of this world, according to the prince of the power of the air, the spirit that now worketh in the children of disobedience; among whom also we all had our conversation in times past, in the lusts of our flesh, fulfilling the desires of the flesh and of the mind, and were by nature the children of wrath, even as others.”⁵⁶⁰ Again: “Remember that at that time ye were without hope, and without God in the world.”⁵⁶¹ Again: “Ye were sometimes darkness, but now are ye light in the Lord; walk as children of light.”⁵⁶² 190But perhaps they will plead, that these passages refer to that ignorance of the true God, in which they acknowledge the elect to be involved previously to their calling. Though this would be an impudent cavil, since the apostle’s inferences from them are such as these: “Put away lying; and let him that stole, steal no more.”⁵⁶³ But what will they reply to other passages? such as that where, after declaring to the Corinthians, that “Neither fornicators, nor idolaters, nor adulterers, nor effeminate, nor abusers of themselves with mankind, nor thieves, nor covetous, nor drunkards, nor revilers, nor extortioners, shall inherit the kingdom of God;” he immediately adds, “And such were some of you; but ye are washed, but ye are sanctified, but ye are justified in the name of the Lord Jesus, and by the Spirit of our God.”⁵⁶⁴ And another passage, addressed to the Romans: “As ye have yielded your members servants to uncleanness, and to iniquity unto iniquity; even so now yield your members servants to righteousness. What fruit had ye then in those things whereof ye are now ashamed?”⁵⁶⁵

10. Explanation of the passages urged against the certainty of election. Examples by which some attempt to prove that the seed of election is sown in the hearts of the elect from their very birth. Answer. 1. One or two examples do not make the rule. 2. This view opposed to Scripture. 3. Is expressly opposed by an apostle.

For the elect are brought by calling into the fold of Christ, not from the very womb, nor all at the same time, but according as God sees it meet to dispense his grace. Before they are gathered to the supreme Shepherd they wander dispersed in a common desert, and in no respect differ from others, except that by the special mercy of God they are kept from rushing to final destruction. Therefore, if you look to themselves, you will see the offspring of Adam giving token of the common corruption of the mass. That they proceed not to extreme and desperate impiety is not owing to any innate goodness in them, but because the eye of God watches for their safety, and his hand is stretched over them. Those who dream of some seed of election implanted in their hearts from their birth, by the agency of which they are ever inclined to piety and the fear of God, are not supported by the authority of Scripture, but refuted by experience. They, indeed, produce a few examples to prove that the elect before they were enlightened were not aliens from religion; for instance, that Paul led an unblemished life during his Pharisaism, that Cornelius was accepted for his prayers and alms, and so forth (Phil. 3:5; Acts 10:2). The case of Paul we admit, but we hold that they are in error as to Cornelius; for it appears that he was already enlightened and regenerated, so that all which he wanted was a clear revelation of the Gospel. But what are they to extract from these few examples? Is it that all the elect were always endued with the spirit of piety? Just as well might any one, after pointing to the integrity of Aristides, Socrates, Xenocrates, Scipio, Curios, Camillus, and others (see Book 2, c. 4, sec. 4), infer that all who are left in the blindness of idolatry are studious of virtue and holiness. Nay, even Scripture is plainly opposed to them in more passages than one. The description which Paul gives of the state of the Ephesians before regeneration shows not one grain of this seed. His words are, “You has he quickened, who were dead in trespasses and sins; wherein250in time past ye walked according to the course of this world, according to the prince of the power of the air, the spirit that now worketh in the children of disobedience: among whom also we all had our conversation in times past in the lusts of our flesh, fulfilling the desires of the flesh and of the mind; and were by nature the children of wrath, even as others,”(Eph. 2:1-3). And again, “At that time ye were without Christ,” “having no hope, and without God in the world,” (Eph. 2:12). Again, “Ye were sometimes darkness, but now are ye light in the Lord: walk as children of light,” (Eph. 5:8). But perhaps they will insist that in this last passage reference is made to that ignorance of the true God, in which they deny not that the elect lived before they were called. Though this is grossly inconsistent with the Apostle’s inference, that they were no longer to lie or steal (Eph. 4:28). What answer will they give to other passages; such as that in which, after declaring to the Corinthians that “neither fornicators, nor idolaters, nor adulterers, nor effeminate, nor abusers of themselves with mankind, nor thieves, nor covetous, nor drunkards, nor revilers, nor extortioners, shall inherit the kingdom of God,” he immediately adds, “Such were some of you: but ye are washed, but ye are sanctified, but ye are justified in the name of the Lord Jesus, and by the Spirit of our God”? (1 Cor. 6:9-11). Again he says to the Romans, “As ye have yielded your members servants to uncleanness and to iniquity unto iniquity; even so now yield your members servants to righteousness unto holiness. For when ye were the servants of sin, ye were free from righteousness. What fruit had ye then in those things whereof ye are now ashamed?” (Rom. 6:19-21).

10. Waarlijk, de uitverkorenen worden niet terstond van de moederschoot af, noch allen op dezelfde tijd tot de schaapskooi van Christus door de roeping verzameld, maar naar gelang het Gode behaagt hun zijn genade uit te delen. Voordat zij echter tot die opperste Herder vergaderd worden, dwalen ze verstrooid in de gemene woestijn, en verschillen zij in niets van de anderen dan daarin, dat ze door Gods bijzondere barmhartigheid ervoor bewaard worden, dat ze niet in de uiterste afgrond des doods vallen. Indien ge dus op hen zelf ziet, zult ge Adams kroost zien, dat riekt naar de gemene verdorvenheid der massa. Dat ze niet tot de uiterste en hopeloze goddeloosheid geraken, vindt zijn oorzaak niet in enige hun ingeboren goedheid, maar daarin, dat Gods oog waakt en zijn hand uitgestrekt is tot hun zaligheid. Want zij die dromen, dat van hun geboorte af in hun harten het een of ander zaad der verkiezing is ingeplant, door welks kracht zij steeds tot vroomheid en vreze Gods geneigd zijn, worden niet gesteund door het gezag der Schrift, en door de ervaring zelf weerlegd. Zij voeren enige weinige voorbeelden aan om te bewijzen, dat de uitverkorenen ook voor hun verlichting niet vreemd zijn geweest aan de godsdienst: dat Paulus in de tijd van zijn Farizeeërschap onberispelijk geleefd heeft (Filip. 3:5) dat Cornelius door aalmoezen en gebeden aangenaam geweest is bij God (Hand. 10:2) en dergelijke meer. Het voorbeeld van Paulus geven wij hun toe; met dat van Cornelius zeggen we, dat ze bazelen. Want het is duidelijk, dat hij reeds toen verlicht en wedergeboren was, zodat hem niets ontbrak dan een duidelijke openbaring van het evangelie. Evenwel wat zullen ze met de enkele voorbeelden ons eigenlijk dwingen te erkennen? Dat alle uitverkorenen altijd met de Geest der vroomheid toegerust geweest zijn? Evenmin als wanneer iemand na aangetoond te hebben de rechtschapenheid van Aristides, Socrates, Xenocrates, Scipio, Curius, Camillus en anderen, daaruit zou opmaken,dat allen, die in de blindheid van de afgodendienst gelaten worden, gejaagd hebben naar heiligheid en braafheid. Ja ook weerspreekt de Schrift hen openlijk op meer dan één plaats. Want de staat der Efeziërs voor hun wedergeboorte, die door Paulus beschreven wordt (Ef. 2:1 e.v.), vertoont geen enkel korreltje van dit zaad. "Gij waart dood," zegt hij, "door de misdaden en de zonden, in welke gij gewandeld hebt naar de eeuw dezer wereld, naar de overste der lucht, die nu werkt in de wederspannige kinderen; onder dewelke ook wij allen eertijds verkeerden in de begeerlijkheden onzes vleses, doende de wil des vleses en der gedachten; en wij waren van nature kinderen des toorns, gelijk ook de anderen." Evenzo (Ef. 2:12) "Gedenkt, dat gij eens zonder hoop waart en zonder God in de wereld." Evenzo (Ef. 5:8) "Gij waart eertijds duisternis, maar nu zijt gij licht in de Here; wandelt als kinderen des lichts." Maar zij willen wellicht, dat deze woorden betrokken worden op het gebrek aan kennis van de ware God, waarmee zij niet loochenen dat de uitverkorenen bevangen zijn, voordat zij geroepen worden. Ofschoon dit een onbeschaamde draaierij zou zijn, daar de apostel daaruit de gevolgtrekking maakt, dat ze niet meer moeten liegen of stelen, zo vraag ik, wat ze toch wel op de andere plaatsen zullen antwoorden. Zoals daar is die plaats in de brief aan de Corinthiërs (1 Cor. 6:9,11) waar de apostel, na aangekondigd te hebben, dat noch hoereerders, noch afgodendienaars, noch overspelers, noch ontuchtigen, noch die bij mannen liggen, noch dieven, noch gierigaards het Koninkrijk Gods zullen beërven, terstond toevoegt, dat zij, voordat ze Christus kenden, in zulke wandaden verward waren geweest, maar nu door zijn bloed zijn gereinigd en door zijn Geest verlost. Evenzo een andere plaats in de brief aan de Rom.(Rom. 6:19) "Gelijk gij uw leden gesteld hebt, om dienstbaar te zijn der onreinigheid en der ongerechtigheid, tot ongerechtigheid, stelt ze nu om dienstbaar te zijn der gerechtigheid. Want wat vrucht hadt gij toen van die dingen, waarover gij u nu schaamt?" enz.

10. 657Die Erwählten vor ihrer Berufung. Es gibt keinen "Samen der Erwählung"

In der Tat werden die Erwählten nicht gleich vom Mutterleibe an, auch nicht alle zur gleichen Zeit, sondern je nachdem, wie es Gott gut scheint, seine Gnade an sie auszuteilen, durch die Berufung in die Hürde Christi versammelt. Bevor sie aber zu diesem höchsten Hirten versammelt werden, irren sie, in der allgemeinen Wüste verstreut, umher; sie unterscheiden sich auch in nichts von den anderen - einzig darin, daß sie von besonderem Erbarmen Gottes geschützt werden, um nicht in den äußersten Abgrund des Todes hineinzurennen. Schaut man also auf sie selbst, so sieht man Adams Geschlecht, das die allgemeine Verderbtheit der ganzen Menge an sich erkennen läßt. Daß sie nun aber doch nicht bis zu äußerster, heilloser Gottlosigkeit getrieben werden, das hat seine Ursache nicht etwa in irgendeiner ihnen angeborenen Güte, sondern es kommt daher, daß zu ihrem Heil Gottes Auge auf der Wacht und seine Hand ausgereckt ist!

Einige träumen da nämlich, in ihr Herz sei von Geburt an wer weiß was für ein „Same der Erwählung“ eingesenkt, durch dessen Kraft sie stets zur Frömmigkeit und zur Furcht Gottes geneigt wären; aber sie haben keine Stütze an der Autorität der Schrift und werden auch durch die Erfahrung selbst widerlegt. Freilich bringen sie einige wenige Beispiele vor, um daraus zu beweisen, daß die Auserwählten auch vor ihrer Erleuchtung der Gottesverehrung nicht gar fremd gegenüberstünden. Paulus sei doch, betonen sie, in seinem Pharisäertum von untadeliger Lebensführung (Phil. 3,5), Kornelius durch Almosen und Gebete Gott wohlgefällig gewesen (Apg. 10,2), und ähnliches mehr. Was Paulus betrifft, so geben wir ihnen ihre Behauptung zu. Im Blick auf Kornelius aber sind wir der Überzeugung, daß sie sich täuschen. Denn es ist offenkundig, daß er dazumal bereits erleuchtet und wiedergeboren war, so daß ihm nichts mehr mangelte als die klare Offenbarung des Evangeliums. Aber was will man denn schließlich auch mit so gar wenigen Beispielen für ein Zugeständnis erpressen? Will man damit beweisen, daß alle Erwählten allezeit mit dem Geiste der Frömmigkeit begabt seien? Das werden sie ebensowenig erreichen, als wenn jemand auf die Lauterkeit eines Aristides, Sokrates, Xenokrates, Scipio, Curius, Camillus oder anderer zeigte und daraus folgerte, alle, die in der Blindheit der Abgötterei verkommen waren, wären Eiferer um Heiligkeit und Rechtschaffenheit gewesen!

Auch widerspricht die Schrift an mehr als einer Stelle den Vertretern dieser Ansicht. Der Zustand der Epheser vor ihrer Wiedergeburt, wie ihn uns Paulus schildert, zeigt nämlich nicht ein einziges Korn von diesem (angeblichen) „Samen“! „Ihr wäret tot in euren Sünden und Übertretungen“, sagt er, „in welchen ihr weiland gewandelt habt nach dem Lauf dieser Welt und nach dem Fürsten, der in der Luft herrscht, nämlich dem Geist, der zu dieser Zeit sein Werk hat in den Kindern des Unglaubens, unter welchen auch wir alle weiland unseren Wandel gehabt haben in den Lüsten des Fleisches und taten den Willen des Fleisches und der Vernunft und waren auch Kinder des Zorns von Natur, gleich wie auch die anderen“ (Eph. 2,1-3). Oder ebenso: „Gedenket daran ..., daß ihr ... keine Hoffnung hattet und wäret ohne Gott in der Welt!“ (Eph. 2,12). Oder: „Denn ihr wäret weiland Finsternis; nun aber seid ihr ein Licht in dem Herrn. Wandelt wie die Kinder des Lichtes ...“ (Eph. 5,8f.). Aber vielleicht wollen jene Leute diese Aussagen auf die Unkenntnis des wahren Gottes beziehen; denn sie leugnen auch nicht, daß die Erwählten vor ihrer Berufung in solcher Unkenntnis befangen sind. Nun hieße das allerdings, unverschämte Schmähungen auszusprechen, wo doch Paulus aus solchen Worten folgert, man solle jetzt nicht mehr weiter lügen (Eph. 4,25) und stehlen (Eph. 4,28)! Aber was will man nun auf andere Stellen für eine Antwort geben? Eine solche findet sich im ersten Korintherbrief; da erklärt Paulus zunächst: „Weder die Hurer noch die Abgöttischen noch die Ehebrecher noch die Weichlinge noch die Knabenschänder noch die Diebe noch die Geizigen ... werden das Reich Gottes ererben“ (1. Kor. 6,9f.), und dann fährt er gleich fort, in die gleichen 658 Laster seien auch sie verstrickt gewesen, ehe sie Christus kannten; nun aber seien sie durch sein Blut abgewaschen und durch seinen Geist geheiligt (1. Kor. 6,11). Oder eine andere Stelle im Brief an die Römer: „Gleichwie ihr eure Glieder begeben habt zum Dienst der Unreinigkeit und von einer Ungerechtigkeit zu der anderen, also begebet auch nun eure Glieder zum Dienst der Gerechtigkeit (...). Was hattet ihr nun aus jenen Dingen für Frucht? Welcher ihr euch jetzt schämet!“ (Röm. 6,19.21; nicht ganz Luthertext). Dazu kommen noch andere Stellen dieser Art.

10. Die leerstelling van die sogenaamde ‘saad van die uitverkiesing’ word deur die Skrif weerspreek

Want die uitverkorenes word inderdaad nie dadelik van die moederskoot af en ook nie almal op dieselfde tyd nie maar na gelang God dit 1226 goedvind om sy genade aan hulle uit te deel, deur die roeping in Christus se kraal byeengebring. Voordat hulle trouens by die hoogste Herder versamel word, dwaal hulle verspreid in die algemene woestyn rond en hulle verskil niks van ander nie behalwe dat hulle deur God se besondere barmhartigheid beskerm word sodat hulle nie in die laaste afgrond van die dood instorm nie. As jy hulle dus sou betrag, sal jy Adam se nageslag sien wat na die algemene bedorwenheid van die massa ruik. Dat hulle nie tot die uiterste en selfs wanhopige goddeloosheid gevoer word nie, gebeur nie vanweë die een of ander goedheid wat in hulle ingebore is nie maar omdat God se oog oor hulle saligheid waak en sy hand oor hulle uitgestrek is.

Want mense wat droom dat daar van hulle geboorte af die een of ander saad van die uitverkiesing in hulle harte ingeplant is deur die krag waarvan hulle altyd tot godsvrug en godvresendheid geneig is,⁸⁴ word nie deur Skrifgesag onderskraag nie en deur die ervaring self weerlê. Hulle voer wel enkele voorbeelde aan om te bewys dat die uitverkorenes ook voor hulle verligting nie vreemdelinge in die godsdiens was nie; dat Paulus onberispelik geleef het toe hy ’n Fariseër was;⁸⁵ dat Kornelius deur sy aalmoese en gebede God behaag het,⁸⁶ en dergelike voorbeelde. Oor Paulus gee ons hulle dit toe. Sover dit Kornelius aangaan, sê ons dat hulle aan sinsbedrog ly. Dit is trouens duidelik dat hy toe reeds verlig en wedergebore was sodat niks hom ontbreek het behalwe ’n duidelike openbaring van die evangelie nie. Maar wat sal hulle nou eintlik met daardie paar voorbeeldjies van ons afpers? Dat die uitverkorenes almal altyd die Gees van godsvrug gehad het?⁸⁷ Nie meer as wanneer iemand Aristides, Socrates, Xenocrates, Scipio, Curius, Camillus⁸⁸ en ander se opregtheid sou bewys en daaruit tot die gevolg- 1227 trekking kom dat almal wat in die blindheid van afgodery verlaat word, hulle vir heiligheid en opregtheid beywer het nie. Ja, selfs die Skrif weerspreek hulle op meer as een plek. Die toestand van die Efesiërs voor hulle wedergeboorte soos dit deur Paulus beskryf word, toon nie ’n korreltjie van hierdie saad nie. Hy sê: ‘Julie was dood as gevolg van die oortredings en sondes waarin julle volgens die loop van hierdie wêreld gewandel het, volgens die owerste van die lug, wat nou in die weerstrewige kinders werk; onder wie ons almal ook eenmaal verkeer het in die begeertes van ons vlees toe ons die wil van die vlees en die verstand gedoen het. En ons was van nature kinders van die toorn net soos die ander”.⁸⁹ Net so: “Onthou dat julle eenmaal sonder hoop was en sonder God in die wêreld”⁹⁰ Net so: “Vroeër was julle duisternis, maar nou is julle lig in die Here: wandel dan soos kinders van die lig”.⁹¹ Maar miskien bedoel hulle dat daardie woorde op die onkunde oor die ware God toegepas moet word waardeur hulle nie ontken dat (die uitverkorenes) gebind word voordat hulle uitverkies is nie. Dit sou nogtans skaamtelose laster wees, aangesien hy daaruit die afleiding maak dat hulle nie meer hoef te lieg of te Steel nie.⁹² Wat sal immers hulle antwoord op die ander aanhalings wees? Byvoorbeeld die een aan die Korintiërs, waar hy, dadelik nadat hy aangekondig het dat nog hoereerders, nog afgodedienaars, nog egbrekers, nog verwyfdes, nog homoseksuele, nog diewe, nog gieriges erfgename van die koninkryk van die hemel sal wees, byvoeg dat hulle in dieselfde vergrype verstrengel was voordat hulle Christus geken het, maar dat hulle nou deur sy bloed gewas en deur die Gees vrygemaak is.⁹³ Net so is daar ook ’n ander uitspraak in die brief aan die Romeine: “Soos julle julle ledemate diensbaar gestel het aan die onreinheid en aan ongeregtigheid om onreg te pleeg, stel dit dan nou in diens van geregtigheid. Want watter vrug het julle daarvan gehad waarvoor julle julle nou met reg skaam?” ensovoorts.⁹⁴

10. Так что не все избранные собраны призванием Господа в стадо Христово от чрева их матерей или в какой-то определённый момент времени, но только тогда, когда Ему было угодно даровать им свою благодать. До того как они поручаются верховному Пастырю, они блуждают, как все прочие люди, они рассеяны по всему этому миру и ничем не отличаются от остальных, кроме того единственного, что Бог своей особой милостью хранит их от вечной погибели. Если мы взглянем на них, то увидим род Адамов, который может ощущать лишь испорченность своего естества. Они не впадают в отчаянное нечестие не благодаря какой-то своей природной благости, но потому, что очи Господа надзирают над их спасением, а рука его протянута к ним, чтобы вести их к спасению.

Те, кто воображает, будто имеет в себе какое-то непонятное семя избранности, укоренённое в их сердцах от рождения, и будто благодаря этому они всегда полны страха Божьего, не найдут в Писании никакого подтверждения этому, да и жизненный опыт опровергает их фантазию.

Для доказательства того, что некоторые из избранных не были совершенно лишены религиозного чувства ещё до просвещения Св. Духом, эти люди приводят конкретные примеры. Они указывают, что св. Павел был безупречен как фарисей (Флп 3:5), что сотник Корнилий был угоден Богу своими молитвами и милостыней (Деян 10:2). Относительно Павла я с ними согласен. Что же касается Корнилия, то не постесняюсь сказать, что они лукавят. Ибо он уже был возрождён и просвещён и ему недоставало только явного евангельского откровения.

Но чего они добьются, даже если мы согласимся с дюжиной примеров? Заключат, что все избранные Богом обладают одним и тем же духом? Это подобно тому как если бы кто-нибудь, доказав честность и достоинство Сократа, Аристида, Ксенократа, Сципиона, Курия, Камилла и прочих язычников, захотел убедить нас в том, что все эти люди, ослеплённые идолопоклонством, вели полноценную и святую жизнь. Однако, не говоря уже о том, что подобный довод ничего не стоит, наших противников во множестве мест опровергает Писание. Показанное св. Павлом состояние эфесян перед их возрождением говорит о том, что в них не было ни малейшей частицы этого «семени избранности». «... вас, мёртвых по преступлениям и грехам вашим, в которых вы некогда жили по обычаю мира сего и по воле» дьявола, «действующего ныне в сынах противления, между которыми и мы все жили некогда по нашим плотским похотям, исполняя желания плоти и помыслов, и были по природе чадами гнева [Божьего], как и прочие» (Эф 2:1-3). Там же: «Помните, что вы ... были в то время без Христа ..., не имели надежды и были безбожники в мире» (Эф 2:11-12). А также: «Вы были некогда тьма, а теперь - свет в Господе: поступайте, как чада света» (Эф 5:8).

Возможно, они скажут, что всё это относится к незнанию истины, в котором, как они признают, пребывают избранные до их призвания. Хотя это - бессовестная ложь, поскольку св. Павел из этого описания заключает, что эфесяне не должны больше ни лгать, ни красть (Эф 4:25-28). Но даже если здесь мы им уступим, что скажут они по поводу других эпизодов? Например, когда св. Павел, объявив коринфянам, что идолослужители, блудники, прелюбодеи, мужеложники, воры, лихоимцы, хищники не будут обладать Царством Божьим, сразу же добавляет, что они предавались этим преступлениям до того, как познали Христа; теперь же они омылись его кровью и оправдались его Духом (1 Кор 6:9-11). А в Послании к римлянам сказано: «Как предавали вы члены ваши в рабы нечистоте и беззаконию, ... так ныне представьте члены ваши в рабы праведности ... Какой же плод вы имели тогда? Такие дела, каких ныне сами стыдитесь» (Рим 6:19,21).

11. Quale tunc, amabo, electionis semen in iis germinabat, qui tota vita multifariam contaminati, quasi desperata nequitia, volutabantur in flagitio omnium maxime nefando et execrabili? 423 Secundum eos si loqui voluisset, debuerat ostendere quantum Dei beneficentiae deberent, per quam conservati essent ne in tantas foeditates prolaberentur. Sic et Petrus debuisset suos hortari ad gratitudinem, ob semen electionis perpetuum. Contra autem admonet, suffecisse praeteritum tempus Gentium libidinibus consummandis [1. Pet. 4. a. 3]. Quid si venitur ad exempla? Quale iustitiae germen in Rahab meretrice [Iosue 2. a. 1] ante fidem? in Menasse, quum Ierusalem intingeretur et prope immergeretur sanguine Prophetarum [2. Reg. 21. c. 16]? In latrone, qui inter ultimos tandem spiritus de resipiscentia cogitavit [Luc. 23. f. 42]? Facessant ergo haec argumenta, quae sibi ipsis homines curiosuli temere sine Scriptura excogitant. Maneat autem nobis quod habet Scriptura, Omnes pariter ovium perditarum instar aberrasse, unumquenque declinasse in viam suam [Iesa. 53. b. 6], hoc est, perditionem. Hoc^a perditionis gurgite quos aliquando eruere Dominus statuit, eos in suam opportunitatem differt: tantum conservat, in blasphemiam irremissibilem ne devolvantur.

11. Qu’elle semence d’election, je vous prie, fructifioit en ceux lesquels menans une vie du tout meschante et vilaine, quasi d’une malice desesperée s’estoyent abandonnez au vice le plus execrable du monde? Si l’Apostre eust voulu parler à la maniere de ces nouveaux docteurs, il devoit leur remonstrer combien ils estoyent redevables à Dieu, de ce qu’il ne les avoit point laissé tomber en telle povreté. Pareillement sainct Pierre devoit exhorter ceux ausquels il escrivoit son Epistre, à rendre graces à Dieu, de ce qu’il les avoit conservez, leur donnant dés le commencement une semence de saincteté. Mais au contraire, il les admonneste qu’il suffit bien que le temps passé ils eussent lasché la bride à toutes meschantes concupiscences (1 Pierre 4:3). Et que sera-ce si nous venons à produire des exemples? Quelle semence y avoit-il en Raab paillarde, devant la foy (Josué 2:1)? Pareillement en Manassé, cependant qu’il espandoit le sang des Prophetes, jusques à en faire regorger la ville de Jerusalem (2 Rois 21:16). Aussi bien au brigand, lequel vint à repentance en rendant l’esprit (Luc 23:42). Pourtant laissons là ces inventions legeres, que se forgent hors l’Escriture je ne say quels entendemens curieux. Plustost, que ce que contient l’Escriture nous demeure ferme: assavoir que nous avons esté comme povres brebis esgarées, et qu’un chacun est decliné en sa voye (Is. 53:6), c’est à dire perdition. Ainsi que de ce gouffre de perdition le Seigneur retire ceux que bon luy semble, non pas du premier coup: mais differant en son opportunité: cependant qu’il les conserve, de peur qu’ils ne trebuschent en blaspheme irremissible.

11. What kind of seed of election was springing up in them, who were all their lives contaminated with various pollutions, and with desperate wickedness wallowed in the most nefarious and execrable of all crimes? If he had intended to speak according to these teachers, he ought to have shown how much they were obliged to the goodness of God, which had preserved them from falling into such great pollutions. So likewise the persons whom Peter addressed, he ought to have exhorted to gratitude on account of the perpetual seed of election. But, on the contrary, he admonishes them, “that the time past may suffice to have wrought the will of the Gentiles.”⁵⁶⁶ What if we come to particular examples? What principle of righteousness was there in Rahab the harlot before faith?⁵⁶⁷ in Manasseh, when Jerusalem was dyed, and almost drowned, with the blood of the prophets?⁵⁶⁸ in the thief, who repented in his dying moments?⁵⁶⁹ Away, then, with these arguments, which men of presumptuous curiosity raise to themselves without regarding the Scripture. Let us rather abide by the declaration of the Scripture, that “all we like sheep have gone astray; we have turned every one to his own way,”⁵⁷⁰ that is, destruction. Those whom the Lord has determined to rescue from this gulf of perdition, he defers till his appointed season; before which he only preserves them from falling into unpardonable blasphemy.

11. An explanation and confirmation of the third answer.

Say, then, what seed of election germinated in those who, contaminated in various ways during their whole lives, indulged as with desperate wickedness in every kind of abomination? Had Paul meant to express this view, he ought to have shown how much they then owed to the kindness of God, by which they had been preserved from falling into such pollution. Thus, too, Peter ought to have exhorted his countrymen to gratitude for a perpetual seed of election. On the contrary, his admonition is, “The time past of our life may suffice us to have wrought the will of the Gentiles,” (1 Pet. 4:3). What if we come to examples? Was there any germ of righteousness in Rahab the harlot before she believed? (Josh. 2:4); in Manasseh when Jerusalem was dyed and almost deluged with the blood of the prophets? (2 Kings 23:16); in the thief who only with his last breath thought of repentance? (Luke 23:42). Have done, then, with those arguments which curious men of themselves rashly devise without any authority from Scripture. But let us hold fast what Scripture states—viz. that “All we like sheep have gone astray, we have turned every one to his own way,” (Isa. 53:6); that is to perdition. In this gulf of perdition God leaves those whom he has determined one day to deliver until his own time arrive; he only preserves them from plunging into irremediable blasphemy.

11. Wat voor een zaad der verkiezing, vraag ik u, sproot daar toen in hen op, die, in hun ganse leven op velerlei wijze bezoedeld, als het ware in een slechtheid zonder hoop, zich wentelden in de allergruwelijkste en allerverfoeilijkste misdaad? Wanneer de apostel naar hun opvatting had willen spreken, dan had hij moeten aantonen, hoeveel ze verschuldigd waren aan Gods weldadigheid, door welke ze er voor bewaard waren, dat ze niet tot zo grote vuilheden vervielen. Zo had ook Petrus de zijnen moeten aansporen tot dankbaarheid wegens het gedurige zaad van hun verkiezing (1 Petr. 4:3) Maar daarentegen herinnert hij eraan, dat de voorgaande tijd genoeg geweest is tot het volbrengen van de lusten der heidenen. Wat zullen we zeggen, wanneer we komen tot de voorbeelden? Wat voor een spruit der gerechtigheid was er in de hoer Rachab, voordat ze geloofde? in Manasse, toen Jeruzalem geverfd en bijna overstroomd werd door het bloed der profeten? in de moordenaar, die eindelijk bij zijn laatste ademtocht over bekering gedacht heeft? Weg dus met deze bewijzen, die de nieuwsgierige mensen zich lichtvaardig zonder de Schrift uitdenken. Maar laat voor ons blijven wat de Schrift zegt (Jes. 53:6) dat wij allen als verloren schapen hebben gedwaald, dat een ieder zich gekeerd heeft naar zijn weg, dat is, naar het verderf. Hen, welke de Here vastgesteld heeft eens uit deze kolk des verderfs te verlossen, stelt Hij uit tot hun gelegen tijd; Hij bewaart hen slechts daarvoor, dat ze niet vervallen tot onvergefelijke lastering.

11.

Was für ein „Same der Erwählung“ - das möchte ich zu gerne wissen! - keimte denn dazumal in jenen, die in ihrem ganzen Leben auf vielfältige Weise beschmutzt waren und sich gleichsam in verruchter Bosheit in dem scheußlichsten und fluchwürdigsten aller Laster wälzten? Hätte Paulus (1. Kor. 6,9-11) nach der Meinung jener Leute reden wollen (die vom „Samen der Erwählung“ sprechen), so hätte er darlegen müssen, wieviel sie der Wohltätigkeit Gottes verdankten, durch die sie davor bewahrt worden wären, in solchen Unflat hineinzufallen! So hätte auch Petrus die Seinen zur Dankbarkeit mahnen müssen, angesichts dieses „bleibenden Samens der Erwählung“. Er dagegen mahnt im Gegenteil: „Es ist genug, daß wir die vergangene Zeit des Lebens zugebracht haben nach heidnischem Willen ...“ (1. Petr. 4,3). Was will man entgegnen, wenn wir nun auf Beispiele kommen? Was war denn das für ein Keim der Gerechtigkeit in der Hure Rahab, bevor sie zum Glauben kam? (Jos. 2,1). Oder in Manasse, als er Jerusalem mit dem Blute der Propheten benetzte und schier darin ersäufte? (2. Kön. 21,16). Oder in dem Schacher, der erst beim letzten Atemzug an Buße dachte? (Luk. 23,42). Deshalb fort mit solchen „Beweisen“, die sich vorwitzige Menschen unüberlegt und ohne die Schrift ausdenken! Für uns aber soll es bei dem Wort der Schrift bleiben: „Wir gingen alle in der Irre wie Schafe, ein jeglicher sah auf seinen Weg“, das heißt: auf das Verderben! (Jes. 53,6). Die Menschen nun, die der Herr einst aus diesem Schlund herauszureißen beschlossen hat, die spart er auf, bis seine Gelegenheit für sie gekommen ist; nur bewahrt er sie, damit sie nicht in unvergebbare Lästerung stürzen!

11. Uitverkiesing ontstaan nie uit ’saad’ nie maar uit God se milddadigheid

Nou vra ek jou: Watter soort saad van die uitverkiesing het in diegene 1228 ontkiem wat hulle hele lewe op verskeie wyses besoedel is en as ’t ware in slegtheid vervalle en sonder hoop is, en hulle met die onuitspreeklikste en verfoeilikste van alle oortredings besig gehou het? As hy na hulle smaak sou wou praat, moes hy aantoon hoeveel hulle aan God se weldadigheid verskuldig was waardeur hulle daarvan bewaar is om in sulke groot morsigheid te verval. So moes Petrus ook sy volgelinge tot dankbaarheid aanspoor vanweë die voortgesette saad van die uitverkiesing. Aan die ander kant vermaan hy hulle egter dat die verlede voldoende was om die luste van die heidene te voltooi.⁹⁵ Wat daarvan as dit by voorbeelde kom? Hoedanig was die saad van geregtigheid in Ragab, die hoer, voordat sy geglo het?⁹⁶ Wat was daar in Manasse toe Jerusalem met die bloed van die profete geverf is en byna daarin weggesink het?⁹⁷ Wat was daar in die moordenaar wat in sy laaste asemteue uiteindelik aan bekering gedink het?⁹⁸ Weg dus met hierdie redenasies wat nuuskierige mensies onbesonne sonder die Skrif vir hulleself uitdink. Maar laat dit wat die Skrif inhou, ons bybly: “Almal saam het soos verlore skape weggedwaal, en elkeen het op sy eie pad afgedraai”,⁹⁹ dit beteken na die verderf. Die Here stel diegene wat Hy eenmaal besluit het om uit hierdie kolk van die verderf uit te ruk, tot die tyd wat vir Hom geleë is, uit. Hy bewaar hulle slegs daarvoor dat hulle in onvergeeflike laster verval.

Hoe God sy raadsplan ten opsigte van die verworpenes volbring (Afdeling 12-17)

11. Какое семя избранности, спрашиваю я, плодоносило в людях, чья жизнь была абсолютно дурна и беспутна и которые с отчаянной злобой предавались самым отвратительным порокам? Если бы апостол пожелал говорить на манер этих новоявленных учителей, то ему следовало бы показать им, как много они должны Богу за то, что Он не попустил им впасть в подобное состояние. А св. Петру следовало бы призвать тех, кому он писал своё Послание, благодарить Бога за то, что Он уберёг их, с самого начала заронив в них семя святости. Но он, напротив, увещевает их, что довольно того, что они в прошедшее время давали волю всяческим похотям (1 Пет 4:3).

А что если продолжать приводить примеры? Какое семя было у блудницы Раав до того, как она уверовала [Ис Нав 2:1 сл.]? Или у Манассии, когда он проливал кровь пророков, «так что наполнил ею Иерусалим» (4 Цар 21:16)? Или у разбойника, который раскаялся, испуская дух (Лк 23:42)?

Итак, оставим эти легковесные вымыслы, которые вне всякой опоры на Писание изобретают разные любопытствующие умы. А для нас то, что содержится в Писании, остаётся несомненным. В частности, утверждение, что «все мы блуждали как овцы, совратились каждый на свою дорогу» (Ис 53:6), то есть к погибели; что из гибельной бездны Господь спасает тех, кого Ему угодно, и не всех сразу, а поодиночке и каждого в своё время; и что Он постоянно хранит их, не попуская совершить непростительное святотатство.

12. Quemadmodum suae erga electos vocationis efficacia, salutem, ad quam eos aeterno consilio destinarat, perficit Deus^b: ita sua habet adversus reprobos iudicia, quibus consilium de illis suum exequatur. Quos ergo in vitae contumeliam et mortis exitium creavit, ut irae suae organa forent, et severitatis exempla: eos, ut in finem suum perveniant, nunc audiendi verbi sui facultate privat: nunc eius praedicatione magis excaecat et obstupefacit. Prioris membri quum innumera sint exempla, unum tamen, quod est prae aliis illustre ac notabile, eligamus. Quatuor circiter annorum millia^c ante Christi adventum effluxerunt, quibus salutiferae doctrinae lucem cunctis gentibus occultavit. Siquis respondeat, tanti beneficii compotes ideo non fecisse quia indignos iudicarit: nihilo erunt digniores posteri; || cuius rei praeter experientiam testis locuples est Malachias, qui incredulitatem crassis blasphemiis permistam coarguens, venturum tamen redemptorem denunciat [Malach. 4. a. 1]. || Cur ergo his potius quam illis datur? frustra se torqueat qui hic causam requirat arcano et inscrutabili Dei consilio altiorem. Nec est timendum nequis Porphyrii discipulus Dei iustitiam impune arrodat¹, nobis pro ea nihil respondentibus. 424 Quum enim afferimus^a nullos perire immerentes, gratuitae esse beneficentiae Dei^b quod nonnulli liberantur, abunde pro illustranda eius^b gloria dictum est, ut nostra tergiversatione nequaquam indigeat. Praedestinationi igitur suae viam facit summus ille arbiter^c, ubi quos semel reprobavit, lucis suae communicatione orbatos deserit in caecitate. Alterius membri cum extant quotidiana documenta, tum multa in Scripturis continentur. Apud centum eadem fere habetur concio, viginti prompta fidei obedientia suscipiunt: alii vel nullius pensi habent, vel rident, vel explodunt, vel abominantur. Siquis respondeat, diversitatem ex eorum provenire malitia et perversitate, nondum satisfactum fuerit: quia et illorum ingenium eadem malitia occuparetur, nisi Deus^d sua bonitate corrigeret. || Ideoque semper implicabimur, nisi succurrat illud Pauli, Quis te discernit [1. Cor. 4. b. 7]? Quo significat non propria virtute, sed sola Dei gratia alios aliis praecellere.

12. Comme le Seigneur par la vertu de sa vocation conduit ses esleus au salut, auquel il les avoit preordonnez en son conseil eternel: aussi d’autrepart il a ses jugemens sur les reprouvez, par lesquels il execute ce qu’il a determiné d’en faire. Pourtant ceux qu’il a creez à damnation et mort eternelle, afin qu’ils soyent instrumens de son ire, et exemples de sa severité, pour les faire venir à leur fin, ou il les prive de la faculté d’ouyr sa parolle, ou par la predication d’icelle il les aveugle et endurcist davantage. Du premier membre nous en avons exemples infinis: mais nous en eslirons un qui est notable par dessus les autres. Il s’est passé plus de quatre mille ans devant l’advenement de Christ, que le Seigneur a tousjours caché à toutes gens la lumiere de sa doctrine salutaire. Si quelcun allegue qu’il n’a point fait les hommes de ce temps-là participans d’un tel bien, pource qu’il les en estimoit indignes: les successeurs n’en sont non plus dignes. De laquelle chose le Prophete Malachie, outre l’experience est trescertain tesmoin, lequel apres avoir redargué l’incredulité, les blasphemes enormes, et autres crimes de son peuple, dit que neantmoins le Redempteurne laissera pas de venir (Mal. 4:1, 2). Pourquoy donc a-il fait ceste grace aux uns plustost qu’aux autres? Si quelcun veut icy chercher raison plus haute que le conseil secret et occulte de Dieu, il se tourmentera en vain. Et ne faut craindre que quelque disciple de Porphyre, ou autre blasphemateur, ait licence de detracter contre la justice de Dieu, si nous ne respondons rien. Car quand nous affermons que nul ne perit sans l’avoir merité, et que c’est la beneficence gratuite de Dieu qu’aucuns sont delivrez de damnation, cela suffit pour maintenir sa gloire, sans ce qu’elle ait mestier de noz tergiversations pour estre defendue. Parquoy le souverain Juge, en privant de la lumiere de sa verité, et delaissant en aveuglement ceux qu’il a reprouvez, fait ainsi voye à sa predestination. Quant est du second membre, nous en avons l’experience journellement, et y en a beaucoup d’exemples en l’Escriture. Il y aura cent hommes qui escouteront un mesme sermon: vingt le recevront en obeissance de foy, les autres ou n’en tiendront conte, ou s’en moqueront, ou le rejetteront et condamneront. Si quelcun allegue que ceste diversité vient de leur propre malice et perversité, cela ne satisfera pas. Car une mesme malice occuperoit les entendemens de tous, si le Seigneur n’en corrigeoit d’aucuns par sa grace. Ainsi nous demeurerions tousjours enveloppez, si nous n’avions nostre recours à ce dire de sainct Paul, Qui est-ce qui te discerne (1 Cor. 4:7)? En quoy il signifie que si l’un est plus excellent que l’autre, ce n’est point de sa vertu propre, mais de la seule grace de Dieu.

12. As the Lord, by his effectual calling of the elect, completes 191the salvation to which he predestinated them in his eternal counsel, so he has his judgments against the reprobate, by which he executes his counsel respecting them. Those, therefore, whom he has created to a life of shame and a death of destruction, that they might be instruments of his wrath, and examples of his severity, he causes to reach their appointed end, sometimes depriving them of the opportunity of hearing the word, sometimes, by the preaching of it, increasing their blindness and stupidity. Of the former there are innumerable examples: let us only select one that is more evident and remarkable than the rest. Before the advent of Christ, there passed about four thousand years, in which the Lord concealed the light of the doctrine of salvation from all the Gentiles. If it be replied, that he withheld from them the participation of so great a blessing because he esteemed them unworthy, their posterity will be found equally unworthy of it. The truth of this, to say nothing of experience, is sufficiently attested by Malachi, who follows his reproofs of unbelief and gross blasphemies by an immediate prediction of the coming of the Messiah. Why, then, is he given to the posterity rather than to their ancestors? He will torment himself in vain, who seeks for any cause of this beyond the secret and inscrutable counsel of God. Nor need we be afraid lest any disciple of Porphyry should be imboldened to calumniate the justice of God by our silence in its defence. For while we assert that all deserve to perish, and it is of God’s free goodness that any are saved, enough is said for the illustration of his glory, so that every subterfuge of ours is altogether unnecessary. The supreme Lord, therefore, by depriving of the communication of his light, and leaving in darkness, those whom he has reprobated, makes way for the accomplishment of his predestination. Of the second class, the Scriptures contain many examples, and others present themselves every day. The same sermon is addressed to a hundred persons; twenty receive it with the obedience of faith; the others despise, or ridicule, or reject, or condemn it. If it be replied, that the difference proceeds from their wickedness and perverseness, this will afford no satisfaction; because the minds of others would have been influenced by the same wickedness, but for the correction of Divine goodness. And thus we shall always be perplexed, unless we recur to Paul’s question—“Who maketh thee to differ?”⁵⁷¹ In which he signifies, that the excellence of some men beyond others, is not from their own virtue, but solely from Divine grace.

12. Second part of the chapter, which treats of the reprobate. Some of them God deprives of the opportunity of hearing his word. Others he blinds and stupefies the more by the preaching of it.

As the Lord by the efficacy of his calling accomplishes towards his elect the salvation to which he had by his eternal counsel destined them, so he has judgments against the reprobate, by which he executes his counsel concerning them. Those, therefore, whom he has created for dishonor during life and destruction at death, that they may be vessels of wrath and examples of severity, in bringing to their doom, he at one time deprives of the means of hearing his word,at another by the preaching of it blinds and stupefies them the more. The examples of the former case are innumerable, but let us select one of the most remarkable of all. Before the advent of Christ, about four thousand years passed away, during which he hid the light of saving doctrine from all nations. If any one answer, that he did not put them in possession of the great blessing, because he judged them unworthy, then their posterity will be in no respect more worthy. Of this in addition to experience, Malachi is a sufficient witness; for while charging them with mixed unbelief and blasphemy, he yet declares that the Redeemer will come. Why then is he given to the latter rather than to the former? They will in vain torment themselves in seeking for a deeper cause than the secret and inscrutable counsel of God. And there is no occasion to fear lest some disciple of Porphyry with impunity arraign the justice of God, while we say nothing in its defense. For while we maintain that none perish without deserving it, and that it is owing to the free goodness of God that some are delivered, enough has been said for the display of his glory; there is not the least occasion for our caviling. The supreme Disposer then makes way for his own predestination, when depriving those whom he has reprobated of the communication of his light, he leaves them in blindness. Every day furnishes instances of the latter case, and many of them are set before us in Scripture. Among a hundred to whom the same discourse is delivered, twenty, perhaps, receive it with the prompt obedience of faith; the others set no value upon it, or deride, or spurn, or abominate it. If it is said that this diversity is owing to the malice and perversity of the latter, the answer is not satisfactory: for the same wickedness would possess the minds of the former, did not God in his goodness correct it. And hence we will always be entangled until we call in the aid of Paul’s question, “Who maketh thee to differ?” (1 Cor. 4:7), intimating that some excel others, not by their own virtue, but by the mere favour of God.

12. Evenals God door de werkdadigheid, waarmee Hij de uitverkorenen roept, de zaligheid volbrengt, waartoe Hij hen door zijn eeuwige raad heeft bestemd, zo heeft Hij tegen de verworpenen zijn oordelen, waardoor Hij zijn raad omtrent hen ten uitvoer brengt. Wie Hij dus tot smaad des levens en verderf des doods geschapen heeft, om instrumenten van zijn toorn en voorbeelden van zijn strengheid te zijn, die berooft Hij, opdat ze tot hun doel komen, soms van de gelegenheid om zijn Woord te horen, en soms maakt Hij hen door de prediking daarvan nog blinder en onverstandiger. Hoewel er van het eerste lid talloze voorbeelden zijn, laat ons er nochtans één uitkiezen, dat meer dan de andere in het oog valt en opmerkenswaard is. Er zijn ongeveer vierduizend jaren verlopen voor de komst van Christus, gedurende welke Hij het licht van zijn zaligmakende leer voor alle heidenen heeft verborgen. Indien iemand antwoordt, dat Hij hen daarom een zo grote weldaad niet deelachtig gemaakt heeft, omdat Hij hen haar onwaardig oordeelde, dan zeg ik, dat hun nakomelingen haar niets meer waardig waren. Daarvan is behalve de ervaring Maleachi een voldoende getuige, die hun ongelovigheid, welke met grove lasteringen vermengd was, bestraft, maar toch verkondigt, dat hun Verlosser zou komen (Mal. 4:1) Wanneer wordt deze dan meer aan de nakomelingen dan aan het voorgeslacht gegeven? Tevergeefs zou hij zich pijnigen, die hier een oorzaak zou willen zoeken hoger dan de verborgen en onnaspeurlijke raad Gods. En wij behoeven niet te vrezen, dat de een of andere leerling van Porphyrius Gods rechtvaardigheid ongestraft zou aantijgen, hoewel wij tot haar verdediging niets antwoorden. Want wanneer wij verzekeren, dat niemand onverdiend verloren gaat, en dat het het werk is van Gods onverdiende weldadigheid, dat sommigen verlost worden, dan is ruimschoots genoeg gezegd om zijn eer te verheerlijken, zodat zij onze uitvluchten niet nodig heeft. Dus maakt die hoogste Rechter een weg voor zijn predestinatie, wanneer Hij hen, die Hij eenmaal verworpen heeft, van de gemeenschap aan zijn licht berooft en hen in hun blindheid verlaat. Van het tweede lid zijn er dagelijkse bewijzen en ook vindt men er veel in de Schrift. Voor honderd mensen wordt dezelfde prediking gehouden, twintig nemen haar aan met gerede gehoorzaamheid des geloofs, de anderen houden haar voor niets waard, of lachen om haar, of bespotten of verfoeien haar. Indien men antwoordt, dat die verscheidenheid voortkomt uit hun slechtheid en verkeerdheid, dan zal men er daarmee nog niet zijn; want ook het gemoed der anderen zou door dezelfde slechtheid in beslag genomen worden, wanneer God het niet door zijn goedheid verbeterde. Daarom zullen wij altijd in de war raken, tenzij ons het woord van Paulus (1 Cor. 4:7) te hulp komt: "Wie onderscheidt u?" Waarmee hij te kennen geeft, dat de enen boven de anderen uitsteken niet door hun eigen deugd, maar alleen door Gods genade.

12. Gottes Gerichtswalten über den Verworfenen

Wie nun Gott an seinen Erwählten durch die Wirksamkeit der Berufung das Heil vollbringt, zu dem er sie kraft seines ewigen Ratschlusses bestimmt hat, - so hat er gegenüber den Verworfenen seine Gerichte, in denen er seinen Ratschluß über sie verwirklicht. Denn die, welche er zur Schmach des Lebens und zum Verderben im Tode erschaffen hat, damit sie Werkzeuge seines Zorns seien und Beispiele seiner Strenge, die beraubt er, damit sie zu ihrem Ende kommen, bald der Fähigkeit, sein Wort zu hören, bald verblendet und verstockt er sie durch die Predigt nur um so mehr. Für das Erstere gibt es unzählige Beispiele; doch wollen wir eins, das vor allen anderen klar und bemerkenswert ist, auswählen. Etwa viertausend Jahre sind vor dem Kommen Christi verflossen, in denen Gott das Licht seiner heilsamen Lehre allen Heiden verborgen hat! Wenn darauf jemand erwidert, sie seien solcher Wohltat deshalb nicht teilhaftig geworden, weil Gott sie für unwürdig erachtet hätte, so antworte ich: ihre Nachkommen waren doch auch um nichts würdiger! Dafür ist außer der Erfahrung der Prophet Maleachi ein vollgenügender Zeuge: er hält harte Anklage gegen den Unglauben, der sich mit groben Lästerungen mischt, und doch verkündet er, daß ein Erlöser kommen werde! (Mal. 3,19ff.).

Warum wird nun dieser Erlöser den einen gegeben und den anderen nicht? Vergebens wird sich abplagen, wer hier eine Ursache sucht, die höher wäre als Gottes geheimer und unerforschlicher Ratschluß! Es ist auch nicht zu befürchten, daß irgendein Jünger des Porphyrius Gottes Gerechtigkeit ungestraft antastet, - auch wenn wir kein Wort zu ihrer Verteidigung vorbringen! Denn wenn wir darauf verweisen, daß keiner unverdient verlorengeht und daß es ein Werk der unverdienten 659 Wohltätigkeit Gottes ist, wenn einige gerettet werden, so ist reichlich genug zur Verherrlichung ihres Ruhms gesagt, so daß sie unserer Ausflüchte durchaus nicht bedarf! Demnach bahnt der höchste Richter selbst seiner Vorbestimmung einen Weg, indem er die, welche er einmal verworfen hat, der Gemeinschaft an seinem Licht verlustig gehen und sie in Blindheit versinken läßt.

Für das zweite Glied (der obigen Aussage) gibt es Tag für Tag Beweise, und ebenso sind in der Schrift viele enthalten. Hält man vor Hundert Menschen schier die gleiche Predigt, so nehmen sie wohl zwanzig in bereitwilligem Gehorsam des Glaubens an, die anderen aber legen ihr gar kein Gewicht bei oder verlachen oder verspotten oder verabscheuen sie! Wollte hier jemand erwidern, diese Verschiedenheit käme eben von der Bosheit und Verkehrtheit der Menschen her, so ist das noch nicht ausreichend; denn die Natur der anderen (die das Wort annehmen) würde ja von der gleichen Bosheit in Besitz gehalten, wenn Gott nicht in seiner Güte für Besserung sorgte! Deshalb werden wir uns hier stets verwickeln, wenn uns nicht das Wort des Paulus zu Hilfe kommt: „Wer hat dich vorgezogen?“ (1. Kor. 4,7). Da macht er deutlich, daß der Vorzug des einen vor dem anderen nicht aus eigener Tugend, sondern allein aus Gottes Gnade kommt.

12. God se geregtigheid teenoor verworpenes

Soos God die saligheid waartoe Hy die uitverkorenes volgens sy ewige raadsplan bestem het, deur die werking van sy roeping jeens hulle volbring, so het Hy ook sy oordele jeens die verworpenes waarmee Hy sy raadsplan oor hulle voltrek. Diegene wat Hy dus vir minagting in hulle lewe en verderf in die dood geskep het om instrumente van sy toorn en voorbeelde van sy strengheid te wees, ontneem Hy nou die vermoë om sy Woord te hoor, en dan weer verblind en verdwaas Hy hulle nog meer deur sy prediking om hulle sy doel te laat bereik.

Hoewel daar ontelbare voorbeelde van die eerste deel (van hierdie stelling) is, laat ons nogtans een kies wat duideliker en merkwaardiger 1229 as (al) die ander is. Daar het ongeveer vierduisend jaar voor Christus se koms verloop waarin Hy die lig van sy saligmakende leer vir alle volke verberg het. As iemand sou antwoord dat Hy hulle nie deelgenote in so ’n groot weldaad gemaak het nie omdat Hy hulle nie waardig geag het nie, was hulle nageslag niks waardiger nie. Behalwe die ervaring is Maleagi daarvan ’n toereikende getuie. Wanneer Hy hulle ongeloof wat met growwe godslastering vermeng was, bestraf, verkondig hy nogtans dat die Verlosser sal kom.¹⁰⁰ Waarom word dit dan aan die nageslag eerder as aan die voorgeslag gegee? Iemand wat hier ’n hoër rede as God se verborge en onnaspeurlike raadsplan soek, sou hom net tevergeefs folter. Ons hoef ook nie te vrees dat die een of ander leerling van ’n Porphyrius ¹⁰¹ straffeloos aan God se geregtigheid sou knaag nie,¹⁰² selfs al sou ons geen antwoord daarop gee nie. Wanneer ons immers aanvoer  dat niemend te gronde gaan sonder dat hy dit verdien nie, en dat dit aan God se genadige weldadigheid te danke is dat sommige verlos word, is meer as genoeg gesê om sy heerlikheid toe te lig sonder dat ons enige ontvlugting nodig het. Die hoogste Regter baan dus ’n pad vir die predestinasie wanneer Hy diegene wat Hy eenmaal verwerp het, deelname aan sy lig ontneem en hulle in blindheid laat.

Daar bestaan enersyds daagliks bewyse van die tweede deel (van die stelling hierbo), en andersyds is daar ook baie in die Skrifte opgesluit. Gestel ’n preek word voor honderd mense gelewer; twintig neem dit met bereidwillige geloofsgehoorsaamheid aan; die ander beskou dit van geen waarde nie of hulle lag daaroor of hulle verwerp of verfoei dit. As iemand sou antwoord dat die uiteenlopende optrede uit hulle boosheid en bedorwenheid spruit, sal dit nog niemand bevredig nie, want die ander se verstand sou deur dieselfde boosheid beset gewees het as God hulle nie uit sy goedheid reggestel het nie. Daarom sal ons altyd verstrik word tensy Paulus se verklaring ons te hulp kom: “Wie onderskei jou?”¹⁰³ Daarmee dui hy aan dat sommiges bo ander uitmunt - nie op grond van eie krag nie maar deur die genade van God alleen.

12. Как силою своего призвания Господь ведёт избранных к спасению, которое Он предустановил для них в своём предвечном плане, так и отверженным Он вынес суждение, вследствие которого исполняет то, что определил для них. Поэтому тех, кого Он сотворил для осуждения и вечной смерти, дабы они стали орудиями его гнева и примерами его суровости, Господь, чтобы привести их к определённому им концу, либо лишает способности слышать его Слово, либо проповедью своего слова ослепляет и ещё более ожесточает.

У нас есть бесчисленное множество примеров судеб избранных. Но мы выбираем один, который красноречивее всех прочих. Прошло более четырёх тысячелетий до пришествия Христа, в продолжение которых Господь скрывал от людей свет своего спасительного учения. Если кто-нибудь скажет, что Он не делал людей тех времён причастниками столь великого блага из-за того, что они были недостойны его, то я отвечу, что их потомки были не более достойны. Помимо жизненного опыта, весьма надёжным свидетелем здесь является пророк Малахия: сурово упрекнув свой народ за неверие, чудовищные кощунства и другие преступления, он всё- таки говорит, что не замедлит прийти Искупитель (Мал 4:1). Почему же Бог ниспослал эту благодать одним, а не другим? Если кто-то захочет найти здесь причины более высокие, нежели сокровенный, тайный план Бога, то он будет напрасно утруждать себя. И не нужно опасаться, что какой-нибудь ученик Порфирия или иной святотатец имеет право роптать против Божьей справедливости, если мы никак ему не отвечаем. Ибо когда мы утверждаем, что никто не погибает незаслуженно и что некоторые избавлены от проклятия только по причине Божьей благости, даваемой даром, то этого достаточно для утверждения славы Божьей и нам нет необходимости защищаться хитроумными доводами. Суверенный Судья, лишая отверженных света истины и оставляя их в слепоте, пролагает тем самым путь предопределению.

Что касается судеб отверженных, то их мы наблюдаем каждый день и много примеров находим в Писании. Пусть сто человек слушают одну и ту же проповедь: двадцать воспримут её в послушании веры; другие не прислушаются к ней, или посмеются, или отвергнут с осуждением. Если кто-то скажет, что это объясняется их собственной злобой и испорченностью, то этого будет явно недостаточно. Ибо умы и сердца всех людей были бы порабощены злом, если бы Господь не исправил некоторые своею благодатью. Так что все мы находились бы в оковах, если бы не могли обратиться к словам св. Павла: «Кто отличает тебя?» (1 Кор 4:7) Здесь он имеет в виду, что если один человек превосходит другого, то не собственной добродетелью, но единственно Божьей милостью.

13. | Cur ergo gratiam illis largiendo, hos praetermittit? De illis causam reddit Lucas, Quia ad vitam sunt ordinati^e [Act. 13. g. 48]. De iis ergo quid sentiemus, nisi quia sunt vasa irae in contumeliam¹? Quare ne cum Augustino loqui nos pigeat, Posset (inquit ille) Deus malorum voluntatem in bonum convertere, quia omnipotens est. Posset plane. Cur ergo non facit? Quia noluit. Cur noluerit, penes ipsum est [Lib. 11^f. de Gen. ad literam, cap. 10]². Debemus enim non plus sapere quam oportet; multoque id satius est, quam tergiversari cum Chrysostomo, Quod volentem^g trahat et manum porrigentem [Homil. de convers. Pauli]³, ne discrimen in Dei iudicio, sed solo hominum arbitrio situm videatur. || Adeo quidem non situm est in proprio hominis motu accedere, ut piis quoque et Deum timentibus singulari adhuc instinctu Spiritus opus sit. Lydia purpuraria Deum timebat, et tamen cor eius aperiri oportuit, ut attenderet doctrinae Pauli [Act. 16. c. 14] et in ea proficeret. Hoc non de una muliere dictum est, sed ut sciamus profectum cuiusque in pietate, opus esse arcanum Spiritus. || Istud quidem in quaestionem trahi non potest, multis verbum suum Dominum 425 mittere, quorum caecitatem magis velit aggravari. Quorsum enim tot mandata deferri iubet ad Pharaonem? an quia saepius repetitis legationibus mitigatum iri sperabat? Imo antequam inciperet, exitum et noverat et praedixerat. Ito (dicebat Mosi) et expone illi voluntatem meam; ego autem indurabo cor eius ne obtemperet [Exod. 4. e. 21]. Sic quum Ezechielem suscitat, praemonet se mittere ad populum rebellem et contumacem: ne terreatur si surdis se canere videat [Ezech. 2. b. 3, et 12. a. 2]. Sic Ieremiae praedicit, futuram eius doctrinam in ignem, ut populum instar stipulae perdat et dissipet [Iere. 1. b. 10]. Sed magis etiamnum premit Iesaiae prophetia; sic enim a Domino dimittitur, Vade, et dic filiis Israel, Audiendo audite, et ne intelligatis. Videndo videte, et nesciatis^a. Obstina cor populi huius, et aures eius aggrava, et oculos eius obline: ut ne forte videat oculis suis, et audiat auribus suis, et corde intelligat, quo conversus sanetur [Iesa. 6. c. 9]¹. Ecce, vocem ad eos dirigit, sed ut magis obsurdescant: lucem accendit, sed ut reddantur caeciores^b: doctrinam profert, sed qua magis obstupescant: remedium adhibet, sed ne sanentur. Atque hanc prophetiam adducens Iohannes, Iudaeos Christi doctrinae non potuisse credere asserit [Iohan. 12. f. 39] quia in eos incumberet haec Dei maledictio. Neque hoc quoque controverti potest, quos Deus illuminatos non vult, illis doctrinam suam aenigmatibus involutam tradere: nequid inde proficiant, nisi ut in maiorem hebetudinem trudantur. Testatur enim Christus se ideo solis Apostolis edisserere parabolas, in quibus apud multitudinem loquutus erat: quia his datum sit nosse mysteria regni Dei, vulgo non item [Matth. 13. b. 11]. Quid, inquies, sibi vult Dominus eos docendo, a quibus ne intelligatur curat? Considera unde vitium, et desines interrogare. In verbo enim qualiscunque sit obscuritas, satis tamen semper est lucis ad convincendam impiorum conscientiam.

13. Pourquoy donc en faisant grace à l’un laisse-il l’autre derriere? Sainct Luc rend la raison de ceux qu’il appelle, disant qu’il les avoit preordonnez à vie (Act. 13:48). Que penserons-nous donc des autres, sinon qu’ils sont instrumens de son ire en opprobre? Pourtant, que nous n’ayons point honte de parler ainsi avec sainct Augustin: Dieu pourroit bien, dit-il, convertir en bien la volonté des meschans, veu qu’il est tout puissant. De cela il n’y a doute. Pourquoy donc ne le fait-il? Pource qu’il ne le veut pas. Pourquoy c’est qu’il ne le veut, cela est caché en luy. Car nous ne devons pas plus savoir que de raison¹¹¹. Cela sera beaucoup meilleur, que de tergiverser avec Chrysostome, en disant qu’il attire celuy qui l’invoque et tend la main pour avoir ayde¹¹²: et ainsi que la difference n’est point au jugement de Dieu, mais au vouloir des hommes. Bref, tant s’en faut qu’il gise au propre mouvement des hommes d’approcher, que mesme les enfans de Dieu ont besoin d’estre poussez par inspiration singuliere. Lydie, marchande de pourpre, craignoit Dieu: toutesfois il a fallu que son cœur fust ouvert d’enhaut, pour la rendre attentive à la doctrine de sainct Paul, et faire qu’elle y profitast (Act. 16:14). Cela n’est pas dit d’une femme seule, mais afin que nous sachions que tout avancement en foy et en pieté est œuvre admirable du sainct Esprit. Certes cela ne se peut revoquer en doute, que le Seigneur n’envoye sa parolle à d’aucuns desquels il cognoit la cecité en devoir estre augmentée. Pourquoy est-ce qu’il faisoit faire tant de messages à Pharaon? Estoit-ce pource qu’il esperast pouvoir adoucir son cœur, envoyant ambassade sur ambassade? Mais devant que commencer il savoit quelle issue il en viendroit, et l’avoit predit: Va, disoit-il à Moyse, et expose luy ma volonté: mais j’endurciray son cœur, afin qu’il n’obtempere point (Ex. 4:21). En telle sorte suscitant Ezechiel, il l’advertist qu’il l’envoye à un peuple rebelle et obstiné, afin qu’il ne s’estonne quand il trouvera leurs aureilles sourdes (Ezech. 2:3; 12:2). Il predit pareillement à Jeremie, que sa doctrine sera comme feu, pour perdre et dissiper le peuple comme paille (Jer. 1:10). Mais la prophetie que nous avons en Isaie, presse encore plus fort; car le Seigneur l’envoye avec ce mandement, Va, et dy aux enfans d’Israel, Oyez en oyant, et n’entendez point: voyez et ne cognoissez point. Endurcy le cœur de ce peuple, estouppe ses aureilles et bande ses yeux, de peur qu’il ne voye, et escoute, et entende, et qu’il soit converty pour estre sauvé (Is. 6:9, 10). Voila comment il leur adresse sa parolle, mais c’est pour les faire plus sourds: il allume la clarté, mais c’est pour les rendre plus aveugles: il leur presente la doctrine, mais c’est pour les rendre plus estourdis: il leur donne remede, mais c’est afin qu’ils ne guerissent. Sainct Jean allegant ceste prophetie, dit que les Juifs n’ont peu croire à la doctrine de Christ: pource que ceste malediction de Dieu estoit sur eux (Jean 12:39). Cela aussi ne se peut mettre en doute, que quand Dieu ne veut point illuminer quelcun, qu’il luy baille sa doctrine enveloppée afin qu’il n’y profite, mais qu’il en vienne en plus grand estonnement et stupidité. Car Christ tesmoigne qu’il expose à ses Apostres seulement les paraboles dont il avoit usé entre le populaire, pource que la grace est faite aux Apostres, de cognoistre les mysteres de son royaume, et non aux autres (Matth. 13:11). Qu’est-ce que veut le Seigneur, en enseignant ceux desquels il se donne garde de n’estre entendu? Considerons dont vient le vice, et nous laisserons là ceste question; car quelque obscurité qu’il y ait en la doctrine, il y a tousjours assez de clairté pour conveincre les consciences des meschans.

13. Why, then, in bestowing grace upon some, does he pass over others? Luke assigns a reason for the former, that 192they “were ordained to eternal life.” What conclusion, then, shall we draw respecting the latter, but that they are vessels of wrath to dishonour? Wherefore let us not hesitate to say with Augustine, “God could convert to good the will of the wicked, because he is omnipotent. It is evident that he could. Why, then, does he not? Because he would not. Why he would not, remains with himself.” For we ought not to aim at more wisdom than becomes us. That will be much better than adopting the evasion of Chrysostom, “that he draws those who are willing, and who stretch out their hands for his aid;” that the difference may not appear to consist in the decree of God, but wholly in the will of man. But an approach to him is so far from being a mere effort of man, that even pious persons, and such as fear God, still stand in need of the peculiar impulse of the Spirit. Lydia, the seller of purple, feared God, and yet it was necessary that her heart should be opened, to attend to, and profit by, the doctrine of Paul. This declaration is not made respecting a single female, but in order to teach us that every one’s advancement in piety is the secret work of the Spirit. It is a fact not to be doubted, that God sends his word to many whose blindness he determines shall be increased. For with what design does he direct so many commands to be delivered to Pharaoh? Was it from an expectation that his heart would be softened by repeated and frequent messages? Before he began, he knew and foretold the result. He commanded Moses to go and declare his will to Pharaoh, adding at the same time, “But I will harden his heart, that he shall not let the people go.”⁵⁷² So, when he calls forth Ezekiel, he apprizes him that he is sending him to a rebellious and obstinate people, that he may not be alarmed if they refuse to hear him.⁵⁷³ So Jeremiah foretells that his word will be like fire, to scatter and destroy the people like stubble.⁵⁷⁴ But the prophecy of Isaiah furnishes a still stronger confirmation; for this is his mission from the Lord: “Go and tell this people, Hear ye, indeed, but understand not, and see ye, indeed, but perceive not. Make the heart of this people fat, and make their ears heavy, and shut their eyes; lest they see with their eyes, and hear with their ears, and understand with their heart, and convert, and be healed.”⁵⁷⁵ Observe, he directs his voice to them, but it is that they may become more deaf; he kindles a light, but it is that they may be made more blind; he publishes his doctrine, but it is that they may be more besotted; he applies a remedy, but it is that they may not be healed. John, citing this prophecy, declares that the Jews could not 193believe, because this curse of God was upon them.⁵⁷⁶ Nor can it be disputed, that to such persons as God determines not to enlighten, he delivers his doctrine involved in enigmatical obscurity, that its only effect may be to increase their stupidity. For Christ testifies that he confined to his apostles the explanations of the parables in which he had addressed the multitude; “because to you it is given to know the mysteries of the kingdom of heaven, but to them it is not given.”⁵⁷⁷ What does the Lord mean, you will say, by teaching those by whom he takes care not to be understood? Consider whence the fault arises, and you will cease the inquiry; for whatever obscurity there is in the word, yet there is always light enough to convince the consciences of the wicked.

13. Of this no other account can be given than that the reprobate are vessels fitted for destruction. This confirmed by the case of the elect; of Pharaoh and of the Jewish people both before and after the manifestation of Christ.

Why, then, while bestowing grace on the one, does he pass by the other? In regard to the former, Luke gives the reason, Because they “were ordained to eternal life,” (Acts 13:48). What, then, shall we think of the latter, but that they are vessels of wrath unto dishonor? Wherefore, let us not decline to say with Augustine, “God could change the will of the wicked into good, because he is omnipotent. Clearly he could. Why, then, does he not do it? Because he is unwilling. Why he is unwilling remains with himself,” (August. de Genes. ad Lit. Lib. 2). We should not attempt to be252wise above what is meet, and it is much better to take Augustine’s explanation, than to quibble with Chrysostom, “that he draws him who is willing, and stretching forth his hand,” (Chrysost. Hom. de Convers. Pauli), lest the difference should seem to lie in the judgment of God, and not in the mere will of man. So far is it, indeed, from being placed in the mere will of man, that we may add, that even the pious, and those who fear God, need this special inspiration of the Spirit. Lydia, a seller of purple, feared God, and yet it was necessary that her heart should be opened, that she might attend to the doctrine of Paul, and profit in it (Acts 16:14). This was not said of one woman only but to teach us that all progress in piety is the secret work of the Spirit. Nor can it be questioned, that God sends his word to many whose blindness he is pleased to aggravate. For why does he order so many messages to be taken to Pharaoh? Was it because he hoped that he might be softened by the repetition? Nay, before he began he both knew and had foretold the result: “The Lord said unto Moses, When thou goest to return into Egypt see that thou do all those wonders before Pharaoh, which I have put in thine hand: but I will harden his heart, that he will not let the people go,” (Exod. 4:21). So when he raises up Ezekiel, he forewarns him, “I send thee to the children of Israel, to a rebellious nation that has rebelled against me.” “Be not afraid of their words.” “Thou dwellest in the midst of a rebellious house, which has eyes to see, and see not; they have ears to hear, and hear not,” (Ezek. 2:3, 6; 12:2). Thus he foretells to Jeremiah that the effect of his doctrine would be, “to root out, and pull down, and to destroy,” (Jer. 1:10). But the prophecy of Isaiah presses still more closely; for he is thus commissioned by the Lord, “Go and tell this people, Hear ye indeed, but understand not, and see ye indeed but perceive not. Make the heart of this people fat, and make their ears heavy, and shut their eyes; lest they see with their eyes, and hear with their ears, and understand with their heart, and convert and be healed,” (Isa. 6:9, 10). Here he directs his voice to them, but it is that they may turn a deafer ear; he kindles a light, but it is that they may become more blind; he produces a doctrine, but it is that they may be more stupid; he employs a remedy, but it is that they may not be cured. And John, referring to this prophecy, declares that the Jews could not believe the doctrine of Christ, because this curse from God lay upon them. It is also incontrovertible, that to those whom God is not pleased to illumine, he delivers his doctrine wrapt up in enigmas, so that they may not profit by it, but be given over to greater blindness. Hence our Savior declares that the parables in which he had spoken to the multitude he expounded to the Apostles only, “because it is given unto you to know the mysteries of the kingdom of heaven, but to them it is not given,” (Mt. 13:11). What, you will ask, does our Lord mean, by teaching those by whom he is careful not to be understood? Consider where the fault lies, and then cease to ask. How obscure soever the word may be,253there is always sufficient light in it to convince the consciences of the ungodly.

13. Waarom dan schenkt Hij aan dezen zijn genade, en gaat Hij de anderen voorbij? Aangaande de eersten geeft Lucas de oorzaak, namelijk omdat ze verordineerd zijn tot het leven (Hand. 13:48) Welk gevoelen zullen wij dan aangaande de anderen hebben, dan dat God hen voorbijgaat, omdat zij vaten des toorns ter onere zijn? Laat het ons daarom niet verdrieten te spreken met Augustinus¹. "God zou," zo zegt hij, " de wil der bozen wel ten goede kunnen keren, want Hij is almachtig; zeker zou Hij dat kunnen; waarom dat Hij het dan niet? Omdat Hij het niet gewild heeft; waarom Hij het niet gewild heeft, dat staat aan Hem." Want wij moeten niet wijzer zijn dan behoort; en dit is veel beter dan met Chrysostomus² een uitvlucht te zoeken en te zeggen, dat God trekt degene, die wil en zijn hand uitstrekt, opdat daardoor het onderscheid gelegen schijne te zijn niet in het oordeel Gods, maar alleen in het goeddunken van de mens. Het is er zover vandaan, dat het in 's mensen eigen beweging gelegen zou zijn om tot God te gaan, dat ook de vromen en Godvrezenden nog een bijzondere ingeving des Geestes nodig hebben. Lydia, de purperverkoopster (Hand. 16:14) vreesde God, en toch moest haar hart geopend worden, opdat ze zou letten op de leer van Paulus en daarin vorderen. Dit is niet van die vrouw alleen gezegd, maar opdat wij zouden weten, dat ieders vordering in de vroomheid een verborgen werk is des Geestes. Dat kan wel niet in twijfel getrokken worden, dat de Here zijn Woord aan velen zendt, wier blindheid Hij nog meer verzwaard wil hebben. Want waartoe laat Hij zoveel bevelen brengen aan Farao? Soms omdat Hij hoopte, dat Farao door de meermalen herhaalde boodschappen zou verzacht worden? Neen, voordat Hij begon, heeft Hij de afloop geweten en voorzegd. "Ga," zeide Hij tot Mozes, "en zet hem mijn wil uiteen; doch ik zal zijn hart verstokken, dat hij niet gehoorzame" (Ex. 4:21) Zo ook wanneer Hij Ezechiël opwekt, waarschuwt Hij hem van te voren, dat Hij hem zendt tot een rebellerend, hardnekkig volk, opdat hij niet zou verschrikken, wanneer hij zag, dat hij tot doven predikte (Eze. 2:3; 12:2) Zo voorzegt Hij Jeremia (Jer. 1:10) dat zijn leer zal zijn tot een vuur om het volk als stoppelen te vernietigen en te verstrooien. Maar nog meer dringt de profetie van Jesaja (Jes. Jes. 6:9) aan. Want aldus wordt hij door de Here uitgezonden: "Ga, en zeg tot de kinderen Israëls: horende hoort, maar verstaat niet, en ziende ziet, maar merkt niet; maak het hard dezes volks hard en maak hun oren zwaar, en sluit hun ogen, opdat het niet wellicht zie met zijn ogen, noch hore met zijn oren, noch met zijn hart versta, noch zich bekere en geneze worde." Zie, hij spreekt tot hen, maar opdat ze nog dover worden; hij ontsteekt licht, maar opdat ze blinder gemaakt worden; hij brengt zijn leer voort, maar opdat ze daardoor nog onverstandiger worden; hij wendt een geneesmiddel aan, maar opdat ze niet genezen worden. En Johannes (Joh. 12:39) deze profetie aanhalend, betuigt, dat de Joden Christus' leer niet konden geloven, omdat deze vloek Gods op hen lag. En ook dit kan niet tegengesproken worden, dat God aan hen, die Hij niet verlicht wil hebben, zijn leer overgeeft gewikkeld in raadselen, opdat ze daaruit geen ander voordeel hebben, dan dat ze tot groter stompheid gedreven worden. Want Christus betuigt, dat Hij daarom alleen aan de apostelen de gelijkenissen uitlegt, in welke Hij tot de menigte gesproken had, omdat het hun gegeven was te kennen de verborgenheden van het Koninkrijk Gods, maar aan de schare niet (Matt. 13:11) Maar wat, zult ge zeggen, wil de Here, wanneer Hij het onderwijst, door wie Hij zorgt niet verstaan te worden? Overdenk eens vanwaar de fout komt, en gij zult ophouden te vragen. Want wat voor een duisternis er ook in het Woord zij, toch is er altijd genoeg licht om de consciëntie der goddelozen te overtuigen.

13. Selbst die Predigt des Wortes kann der Verstokkung dienen

Weshalb gewährt er denn den einen seine Gnade und geht an den anderen vorbei? Was die ersteren betrifft, so gibt Lukas die Ursache an: Sie sind „zum ewigen Leben verordnet!“ (Apg. 13,46). Was sollen wir demnach von den letzteren anders halten, als daß Gott sie übergeht, weil sie „Gefäße des Zorns“ „zu Unehren“ sind? (Röm. 9,21f.). Daher wollen wir es uns nicht verdrießen lassen, mit Augustin zu sprechen: „Gott hätte den Willen der Bösen zum Guten wenden können; denn er ist ja allmächtig. Durchaus hätte er das gekonnt. Warum tut er es denn nicht? Weil er es nicht wollte! Warum er aber nicht wollte, - das steht bei ihm!“ (Von der Genesis nach dem Wortsinn XI,10,13). Denn wir sollen nicht weiser sein, als es sich gebührt! Das ist viel besser, als wenn wir mit Chrysostomus auf die Ausflucht verfielen, Gott ziehe den, der da wolle und der ihm die Hand entgegenstrecke! (Chrysostomus, Von der Bekehrung des Paulus). Er will damit den Anschein erwecken, der Unterschied stünde nicht bei dem Urteil Gottes, sondern allein bei dem Gutdünken des Menschen. Es liegt nun aber gar nicht bei der eigenen Regung des Menschen, an Gott heranzutreten; so wenig, daß auch die Frommen und Gottesfürchtigen stets noch den besonderen Antrieb des Heiligen Geistes nötig haben. Die Purpurkrämerin Lydia fürchtete Gott, und doch mußte ihr Herz noch „aufgetan“ werden, damit sie auf die Lehre des Paulus merkte (Apg. 16,14) und in ihr Fortschritt machte. Das ist nicht allein von dieser einen Frau gesagt, sondern dazu, daß wir wissen: das Fortschreiten in der Frömmigkeit ist bei jedem einzelnen ein verborgenes Werk des Heiligen Geistes!

Dies kann nun aber nicht in Zweifel gezogen werden, daß der Herr sein Wort vielen sendet, deren Blindheit er nur noch tiefer machen will! Wozu gebietet er sonst, dem Pharao soviele Anordnungen zukommen zu lassen? Etwa deshalb, weil er gehofft hätte, er werde durch oft wiederholte Botschaften erweicht werden? Nein, bevor er damit begann, hatte er ja das Ergebnis bereits gewußt und vorausgesagt! „Geh hin“, sprach er zu Mose, „und lege ihm meinen Willen vor; ich aber will sein Herz verstocken, daß er nicht gehorche“ (Ex. 4, 21; sehr ungenau). So machte er es auch, als er Ezechiel erweckte: er machte ihn schon zuvor darauf aufmerksam, daß er ihn zu einem widerspenstigen und halsstarrigen Volke sende, damit er nicht erschrecken sollte, wenn er sah, daß er tauben Ohren predigte! (Ez. 2,3; 12,2). So sagte er auch dem Jeremia voraus, seine Lehre werde gleich einem Feuer sein, um das Volk wie Stoppeln zu vernichten und zu verzehren (Jer. 1,10!). Noch mehr Nachdruck aber bringt die Prophetie des Jesaja; denn er wird vom Herrn mit den Worten ausgesandt: „Gehe hin und sprich zu den Kindern Israels: Höret, und 660 versteht’s nicht; sehet, und merket’s nicht! Verstocke das Herz dieses Volks und laß ihre Ohren hart sein und blende ihre Augen, daß sie nicht sehen mit ihren Augen, noch hören mit ihren Ohren, noch verstehen mit ihrem Herzen und sich bekehren und genesen!“ (Jes. 6,9f.; Anfang nicht ganz Luthertext). Man sieht: er richtet sein Wort an sie, aber nur, damit sie sich noch mehr verhärten; er zündet ein Licht an, aber nur, damit sie noch blinder werden; er gibt ihnen die Lehre; aber nur, damit sie noch mehr abstumpfen, - er wendet eine Arznei an, von der sie aber nicht heil werden sollen! Und dieses Prophetenwort zieht Johannes heran und erklärt, die Juden hätten der Lehre Christi gar nicht glauben können, weil eben dieser Fluch Gottes auf ihnen gelastet hätte! (Joh. 12,39).

Auch läßt sich nicht in Frage stellen, daß Gott denen, die er nicht zur Erleuchtung kommen lassen will, seine Lehre in der Verhüllung durch dunkle Rätsel zuteil werden läßt, damit sie dadurch in keiner Weise vorankommen, sondern höchstens in tiefere Kurzsichtigkeit hineingestoßen werden. Denn Christus bezeugt, daß er die Gleichnisse, in welchen er vor der Menge geredet hatte, deshalb allein den Aposteln auslege, weil es ihnen „gegeben“ sei, „die Geheimnisse des Himmelreichs zu verstehen“, dem Volke aber eben nicht! (Matth. 13,11). Ja, wird man fragen, was will denn der Herr damit, daß er Menschen belehrt, von denen er doch absichtlich gar nicht verstanden werden will? Man muß zusehen, woher der Fehler kommt; - dann wird man aufhören zu fragen. Denn mag im Worte noch soviel Dunkelheit stecken - es ist immer noch Licht genug darin, um das Gewissen der Gottlosen zu überführen!

13. "Aan julle is dit gegee om die verborgenhede van die koninkryk van die hemel te ken, maar aan hulle is dit nie gegee nie”

Waarom skenk Hy dan aan sommiges genade maar gaan ander verby? Vir eersgenoemdes gee Lukas die volgende rede: “Omdat hulle vir die lewe 1230 verordineer is”.¹⁰⁴ Wat sal ons gevoel dan oor die ander wees anders as dat hulle voorwerpe van sy toorn tot oneer is?¹⁰⁵ Laat ons ons dus nie skaam om saam met Augustinus te sê: “God kon die wil van die goddeloses ten goede verander omdat Hy almagtig is. Natuurlik kon Hy. Maar waarom doen Hy dit nie? Omdat Hy nie wou nie. Maar waarom hy nie wou nie, is sy saak”.¹⁰⁶ Ons behoort trouens nie wyser te wees as wat ons moet wees nie. Dit is in elk geval baie beter as om saam met Chrysostomos die ontvlugting hiervan te soek dat Hy iemand wat gewillig is en sy hand na Hom uitstrek, na Hom toe trek,¹⁰⁷ sodat die indruk gewek word dat die onderskeid nie op God se oordeel nie maar op die mens se goeddunke alleen gegrond is. Dit is inderdaad nie in die mens se eie beweegrede geleë om tot God te nader nie, in so ’n mate dat ook godvrugtiges en godvresende mense nog die besondere aansporing van die Gees nodig het. Lidia, die purperverkoopster, het God gevrees, en haar hart moes nogtans oopgemaak word om op Paulus se onderwysing ag te slaan en daarin te vorder.¹⁰⁸ Dit is nie maar net van een vrou gesê nie maar dat ons kan weet dat elkeen se vordering in godsvrug die verborge werking van die Gees is.

Dit kan inderdaad nie bevraagteken word dat die Here sy Woord aan baie stuur omdat Hy hulle blindheid nog swaarder wil maak nie. Want waarom beveel Hy dat soveel bevele aan Farao oorgedra word? Is dit omdat Hy gehoop het dat Farao deur die baie dikwels herhaalde boodskappe versag sou word? Nee, voordat Hy begin het, het Hy geweet en vooraf gesê wat gaan gebeur. Hy het vir Moses gesê: “Gaan, verduidelik my wil aan hom; maar Ek sal sy hart verhard sodat hy My nie sal gehoorsaam nie”.¹⁰⁹ So ook wanneer Hy Esegiël opwek, vermaan Hy hom vooraf dat Hy hom na ’n opstandige en hardnekkige volk toe stuur sodat hy nie verskrik sou word as hy sien dat hy vir dowes profeteer nie.¹¹⁰ So sê Hy ook aan Jeremia voor dat sy onderwysing ’n vuur sal wees om die volk soos stoppels te vernietig en te verstrooi.¹¹¹ Die profesie van Jesaja dring selfs nog meer daarop aan, want hy word so deur die Here weggestuur: “Gaan, en sê vir die kinders van Israel: ‘Hoor deur te hoor, 1231 maar julle sal nie verstaan nie; sien deur te kyk, maar julle sal nie bemerk nie. Maak die hart van hierdie volk weerstrewig en hulle ore swaar en bestryk hulle oë sodat hulle nie miskien met hulle oë sien, met hulle ore hoor en met hulle hart verstaan en hulle bekeer en gesond word nie’”.¹¹² Kyk, Hy rig sy stem tot hulle, maar net dat hulle nog dower kan word; Hy steek ’n lig aan, maar net dat hulle nog blinder gemaak kan word; Hy gee hulle die onderwysing, maar net sodat hulle nog stompsinniger kan word; Hy bied ’n geneesmiddel aan, maar net dat hulle nie gesond mag word nie. Johannes haal hierdie profesie aan en verklaar dat die Jode nie in staat was om Christus se leer te glo nie¹¹³ omdat hierdie vloek van God op hulle gerus het.

En dit kan ook nie weerlê word dat God sy leer aan diegene wat Hy nie verlig wil hê nie, in raaisels gewikkel oordra nie, sodat hulle geen voordeel daaruit behaal anders as om in groter stompsinnigheid ingedryf te word nie. Christus getuig trouens dat die rede waarom Hy vir die apostels alleen die gelykenisse uitgelê het waarin Hy met die skare gepraat het, was omdat dit vir hulle gegun is om die verborgenhede van die koninkryk van God te ken maar nie vir die skare nie.¹¹⁴ Nou sal jy vra: “Wat bedoel die Here deur mense te onderwys terwyl Hy daarvoor sorg dra dat dit nie deur hulle verstaan moet word nie?” Dink na waar die fout lê en hou op om vrae te stel. Want al sou daar in die Woord watter onduidelikheid wees, is daarin nogtans altyd genoeg lig om die gewete van goddelose mense te oortuig.

13. Так почему, оказывая милость одному, Бог не обращает внимания на другого? Св. Лука приводит основание, говоря о тех, кого призывает Бог: они были определены к вечной жизни (Деян 13:48). Что же нам думать о других, как не то, что они суть сосуды Божьего гнева и презрения? Поэтому мы без колебаний говорим вслед за св. Августином: «Бог, конечно, мог бы обратить на добро волю злых людей, ибо Он всемогущ. В этом нет сомнений. Почему же Он этого не делает? Потому что не желает. А почему Он не желает - это сокрыто в Нём» (Августин. О Книге Бытия в буквальном смысле, XI, X, 13 (МРL, XXXIV, 434)).

Нам не следует знать о причинах нечто большее. Это лучше, чем умствовать вместе с Иоанном Златоустом и утверждать, что Бог привлекает того, кто взывает к Нему, и протягивает руку помощи (Иоанн Златоуст. О жестоких порицаниях и перемене имён, гомилия III, 6 (МРG, LI, 143)); а также, что различие коренится не в суде Божьем, а в воле и решении людей.

Короче говоря, дело здесь вовсе не в собственном движении людей к Богу - даже дети Божьи нуждаются для этого в особенном вдохновении. Лидия, торговка багряницей, боялась Бога. Однако потребовалось открыть её сердце свыше, чтобы она внимала св. Павлу и получила пользу от его проповеди (Деян 16:14). Это сказано не о какой-то одной женщине, но для того, чтобы мы знали, что всякое продвижение вперёд в вере и благочестии является результатом чудесного действия Св. Духа.

Это, конечно, не ставит под сомнение тот факт, что Господь порой обращает своё слово к людям, о которых Он знает, что их слепота от этого лишь усилится. Почему Он столько раз обращался к фараону? Потому ли, что надеялся смягчить его сердце, отправляя послание за посланием? Но ведь ещё до этого Он знал, каков будет результат, и предрёк Моисею: «Когда ... возвратишься в Египет, ... все чудеса, которые Я поручил тебе, сделай пред лицом фараона. А Я ожесточу сердце его» (Исх 4:21). Также, вдохновляя Иезекииля, Господь предупредил, что посылает его к народу непокорному и мятежному, чтобы пророк не удивлялся, когда обнаружит, что уши их не услышат его слов (Иез 2:3; 12:2). Господь предсказал Иеремии, что его пророчество будет подобно огню, который искоренит и разорит народы, как солому (Иер 1:10). Но пророчество, которое мы читаем у Исайи, ещё более впечатляюще. Господь посылает его с таким наказом: «Пойди и скажи этому народу: слухом услышите, и не уразумеете; и очами смотреть будете, и не увидите ... Да не узрят очами, и не услышат ушами, и не уразумеют сердцем, и не обратятся, чтоб Я исцелил их» (Ис 6:9-10). Вот с какими словами Бог обращается к народу, но лишь для того, чтобы люди слышали ещё меньше. Он зажигает свет, но для того, чтобы совсем ослепить их. Он даёт им учение, но для того, чтобы сделать ещё неразумнее. Он предлагает им лекарство, но для того, чтобы они не исцелились. Св. Иоанн, вспоминая это пророчество, говорит, что евреи не смогли уверовать в Христово учение потому, что на них оставалось это проклятие (Ин 12:39-40).

Невозможно также усомниться, что, когда Бог не хочет кого-либо просветить, Он сообщает этому человеку своё учение под покровом, - однако для того, чтобы оно не принесло ему пользы, но чтобы его охватили ещё большие страх и смятение. Сам Христос свидетельствует, что Он изъяснял притчи, которые рассказывал народу, только своим апостолам, потому что только им была дана милость знать тайны его Царства, а не народу (Мф 13:11). Чего же хочет Господь, научая тех, кого лишил способности понимать Его? Задумаемся, откуда проистекает порок, и оставим этот вопрос. Ибо сколько тёмных мест ни нашлось бы в учении, в нём достаточно света, чтобы переменить совесть грешников.

14. Restat nunc ut videamus cur id Dominus faciat quod eum facere palam est. Si respondeatur, sic fieri quia id impietate, nequitia, ingratitudine sua^c meriti sunt homines²: bene id quidem et vere dicetur: sed quia nondum patet istius varietatis ratio, cur aliis in obedientiam flexis, isti obdurati persistant: in ea excutienda, necessario ad illud quod ex Mose³ annotavit Paulus transeundum erit: nempe quod ab initio eos excitarit Dominus ut ostenderet nomen suum in universa terra [Rom. 9. 426 d. 17]. Quod igitur sibi patefacto Dei verbo^a non obtemperant reprobi, probe id in malitiam pravitatemque cordis eorum reiicietur, modo simul adiiciatur, ideo in hanc pravitatem addictos quia iusto, sed inscrutabili Dei iudicio suscitati sunt, ad gloriam eius sua damnatione illustrandam. Similiter quum de filiis Heli narratur, quod non auscultarunt salutaribus monitis, quia voluerit Dominus occidere eos [1. Sam. 2. e. 25]: non negatur contumaciam a propria ipsorum nequitia profectam esse: verum simul notatur cur in contumacia deserti fuerint, quum potuerit eorum corda Dominus emollire: quia scilicet eos semel exitio destinasset immutabile eius^b decretum. || Eodem pertinet illud Iohannis, Quum tanta signa fecisset, nemo credidit in eum: ut sermo Iesaiae impleretur, Domine, quis credidit auditui nostro [Iohan. 12. f. 38]¹? Etsi enim a culpa non liberat pervicaces, contentus est tamen illa ratione, quod insipida sit hominibus Dei gratia^c, donec Spiritus sanctus saporem afferat. Et Christus Iesaiae vaticinium citans, Erunt omnes docti a Deo [Iohan. 6. e. 45]², non alio tendit nisi Iudaeos esse reprobos et ab Ecclesia extraneos, quia sunt indociles; nec aliam causam affert nisi quod ad eos non pertineat Dei promissio. Quod confirmat illud Pauli, Christum, qui Iudaeis est scandalum, et Gentibus stultitia, esse vocatis virtutem et sapientiam Dei [1. Cor. 1. d. 23]³. Nam ubi dixit quid fere contingat quoties praedicatur Evangelium, nempe ut alios exasperet, ab aliis spernatur, dicit apud solos vocatos esse in pretio. Paulo ante quidem nominaverat credentes⁴, sed gratiae Dei, quae fidem praecedit, noluit gradum suum negare: quin potius hoc secundum correctionis vice addidit, ut Dei vocationi fidei suae laudem adscriberent qui Evangelium amplexi fuerant. Sicuti etiam paulo post docet a Deo electos esse⁵. || Haec dum impii audiunt, quiritantur Deum miseris suis creaturis inordinata potentia in saevitiae suae ludum abuti⁶. Sed nos, qui cunctos homines tot nominibus Dei tribunali obnoxios novimus ut de mille interrogati ne in uno quidem satisfacere queant, confitemur nihil pati reprobos quod non iustissimo Dei iudicio conveniat. Quod rationem ad liquidum non assequimur^d, 427 aliquid nescire non recusemus^a, ubi se Dei sapientia in suam sublimitatem attollit.

14. Mais il reste encores de voir pourquoy c’est que le Seigneur fait cela: veu qu’il est certain qu’il le fait. Si on respond que cela se fait à cause que les hommes l’ont merité pour leur perversité et ingratitude, ce sera bien et veritablement parlé. Mais pource que la raison de ceste diversité n’apparoist point, pourquoy il fieschit les uns en obeissance, et fait persister les autres en dureté, pour la bien resoudre, il faut venir à ce que sainct Paul a noté du tesmoignage de Moyse: c’est que Dieu dés le commencement les a suscitez, afin de monstrer son Nom en toute la terre (Rom. 9:17). Parquoy ce que les reprouvez, ayans le royaume de Dieu ouvert n’obtemperent point, cela sera droitement rejetté sur leur perversité et malice: moyennant qu’on adjouste consequemment, qu’ils ont esté asservis à ceste perversité, d’autant que par le jugement equitable, mais incomprehensible de Dieu, ils ont esté suscitez pour illustrer sa gloire en leur damnation. En ceste maniere quand il est dit des fils d’Hely, qu’ils n’ont point escouté les admonitions salutaires de leur pere, pource que le Seigneur les vouloit perdre (1 Sam. 2:25), il n’est pas signifié que ceste contumace ne soit venue de leur propre malice, mais il est pareillement noté pourquoy c’est qu’ils ont esté delaissez en ceste contumace, veu que Dieu pouvoit amollir leurs cœurs: assavoir pource que le decret immuable de Dieu les avoit une fois destinez à perdition. A quoy aussi tend le dire de sainct Jean: c’est, combien que Jesus Christ eust fait beaucoup de miracles, que nul ne creut en luy, afin que la parolle d’Isaie fust accomplie: Seigneur, qui a creu à nostre predication (Jean 12:38)? Car combien qu’il ne veuille absoudre les incredules, comme s’ils n’estoyent point coulpables: il se contente toutesfois de ceste raison, que les hommes ne trouveront ne goust ne saveur en la parolle de Dieu, jusqu’à ce qu’il leur soit donné de la bien gouster. Et Jesus Christ allegant la prophetie d’Isaie, que tous seront enseignez de Dieu (Jean 6:45), ne tend à autre fin, sinon de monstrer que les Juifs sont reprouvez et estrangez de l’Eglise, pource qu’ils ne sont point capables d’estre enseignez: n’amenant autre raison que ceste-cy, que la promesse ne leur appartient point. Ce que sainct Paul conferme, en disant que Jesus Christ qui est scandale aux Juifs, et folie aux Payens, est neantmoins la vertu et sagesse de Dieu à ceux qui sont appellez (1 Cor. 1:23, 24). Car apres avoir recité ce qui advient ordinairement quand l’Evangile se presche, c’est qu’il envenime les uns et est vilipendé des autres, il adjouste qu’il n’est prisé que de ceux qui sont appellez. Il les avoit bien un peu auparavant nommez Fideles: mais non pas pour deroguer à la grace de l’election de Dieu, laquelle precede en degré: plustost il a adjousté ce membre second pour declaration plus certaine: afin que ceux qui avoyent receu l’Evangile attribuassent la louange de leur foy à la vocation de Dieu, comme aussi il l’exprime puis apres. Quand les meschans oyent cela, ils se pleignent que Dieu abuse de ses povres creatures, s’en jouant cruellement d’une puissance desordonnée, mais nous qui savons les hommes estre coulpables en tant de manieres devant le throne de Dieu, que quand il les interrogueroit de mille poincts, ils ne pourroyent respondre à un, confessons que les reprouvez n’endurent rien qui ne convienne à son juste jugement. Ce que nous n’en comprenons point la raison, il nous faut prendre cela patiemment: et ne refuser point d’ignorer quelque chose, où la sapience de Dieu esleve sa hautesse.

14. It remains now to be seen why the Lord does that which it is evident he does. If it be replied, that this is done because men have deserved it by their impiety, wickedness, and ingratitude, it will be a just and true observation; but as we have not yet discovered the reason of this diversity, why some persist in obduracy while others are inclined to obedience, the discussion of it will necessarily lead us to the same remark that Paul has quoted from Moses concerning Pharaoh: “Even for this same purpose have I raised thee up, that I might show my power in thee, and that my name might be declared throughout all the earth.”⁵⁷⁸ That the reprobate obey not the word of God, when made known to them, is justly imputed to the wickedness and depravity of their hearts, provided it be at the same time stated, that they are abandoned to this depravity, because they have been raised up, by a just but inscrutable judgment of God, to display his glory in their condemnation. So, when it is related of the sons of Eli, that they listened not to his salutary admonitions, “because the Lord would slay them,”⁵⁷⁹ it is not denied that their obstinacy proceeded from their own wickedness, but it is plainly implied that though the Lord was able to soften their hearts, yet they were left in their obstinacy, because his immutable decree had predestinated them to destruction. To the same purpose is that passage of John, “Though he had done so many miracles before them, yet they believed not on him; that the saying of Esaias the prophet might be fulfilled, which he spake, ‘Lord, who hath believed our report?’”⁵⁸⁰ For though he does not acquit the obstinate from the charge of guilt, yet he satisfies himself with this reason, that the grace of God has no charms for men till the Holy Spirit gives them a taste for it. And Christ cites the prophecy of Isaiah, “They shall be all taught 194of God,”⁵⁸¹ with no other design than to show, that the Jews are reprobate and strangers to the Church, because they are destitute of docility; and he adduces no other reason for it than that the promise of God does not belong to them; which is confirmed by that passage of Paul, where “Christ crucified, unto the Jews a stumbling-block, and unto the Greeks foolishness,” is said to be “unto them which are called, the power of God, and the wisdom of God.”⁵⁸² For, after remarking what generally happens whenever the gospel is preached, that it exasperates some, and is despised by others, he represents it as duly appreciated only by “those who are called.” A little before he had mentioned “them that believe;” not that he had an intention to deny its proper place to the grace of God, which precedes faith, but he seems to add this second description by way of correction, in order that those who had received the gospel might ascribe the praise of their faith to the Divine call. And so, likewise, in a subsequent sentence, he represents them as the objects of Divine election. When the impious hear these things, they loudly complain that God, by a wanton exercise of power, abuses his wretched creatures for the sport of his cruelty. But we, who know that all men are liable to so many charges at the Divine tribunal, that of a thousand questions they would be unable to give a satisfactory answer to one, confess that the reprobate suffer nothing but what is consistent with the most righteous judgment of God. Though we cannot comprehend the reason of this, let us be content with some degree of ignorance where the wisdom of God soars into its own sublimity.

14. Question, Why does God blind the reprobate? Two answers. These confirmed by different passages of Scripture. Objection of the reprobate. Answer.

It now remains to see why the Lord acts in the manner in which it is plain that he does. If the answer be given, that it is because men deserve this by their impiety, wickedness, and ingratitude, it is indeed well and truly said; but still, because it does not yet appear what the cause of the difference is, why some are turned to obedience, and others remain obdurate we must, in discussing it, pass to the passage from Moses, on which Paul has commented, namely,“Even for this same purpose have I raised thee up, that I might show my power in thee, and that my name might be declared throughout all the earth,” (Rom. 9:17). The refusal of the reprobate to obey the word of God when manifested to them, will be properly ascribed to the malice and depravity of their hearts, provided it be at the same time added that they were adjudged to this depravity, because they were raised up by the just but inscrutable judgment of God, to show forth his glory by their condemnation. In like manner, when it is said of the sons of Eli, that they would not listen to salutary admonitions “because the Lord would slay them,” (1 Sam. 2:25), it is not denied that their stubbornness was the result of their own iniquity; but it is at the same time stated why they were left to their stubbornness, when the Lord might have softened their hearts: namely, because his immutable decree had once for all doomed them to destruction. Hence the words of John, “Though he had done so many miracles before them, yet they believed not on him; that the saying of Esaias the prophet might be fulfilled which he spake, Lord, who has believed our report?” (John 12:37, 38); for though he does not exculpate their perverseness, he is satisfied with the reason that the grace of God is insipid to men, until the Holy Spirit gives it its savor. And Christ, in quoting the prophecy of Isaiah, “They shall be all taught of God,” (John 6:45), designs only to show that the Jews were reprobates and aliens from the Church, because they would not be taught: and gives no other reason than that the promise of God does not belong to them. Confirmatory of this are the words of Paul, “Christ crucified” was “unto the Jews a stumbling block, and unto the Greeks foolishness; but unto them which are called, both Jews and Greeks, Christ the power of God, and the wisdom of God,” (1 Cor. 1:23). For after mentioning the usual result wherever the gospel is preached, that it exasperates some, and is despised by others, he says, that it is precious to them only who are called. A little before he had given them the name of believers, but he was unwilling to refuse the proper rank to divine grace, which precedes faith; or rather, he added the second term by way of correction, that those who had embraced the gospel might ascribe the merit of their faith to the calling of God. Thus, also, he shortly after shows that they were elected by God. When the wicked hear these things, they complain that God abuses his inordinate power; to make cruel sport with the miseries of his creatures. But let us, who254know that all men are liable on so many grounds to the judgment of God, that they cannot answer for one in a thousand of their transgressions (Job 9:3), confess that the reprobate suffer nothing which is not accordant with the most perfect justice. When unable clearly to ascertain the reason, let us not decline to be somewhat in ignorance in regard to the depths of the divine wisdom.

14. Nu blijft nog over, dat we nagaan, waarom de Here datgene doet, wat Hij klaarblijkelijk doet. Indien men antwoordt, dat zo geschiedt, omdat de mensen het door hun goddeloosheid, slechtheid en ondankbaarheid verdiend hebben, dan zal dat wel goed en naar waarheid gezegd worden. Maar omdat nog niet duidelijk is de reden van die verscheidenheid, namelijk waarom, terwijl sommigen zich buigen tot gehoorzaamheid, anderen in hun verharding blijven, zal men bij het naspeuren van die reden noodzakelijk moeten komen tot datgene, wat Paulus uit Mozes aangetekend heeft, namelijk dat de Here hen van het begin verwekt heeft om zijn naam te tonen op de ganse aarde (Rom. 9:17) Dat dus de verworpenen het Woord Gods, dat hun geopenbaard is, niet gehoorzamen, daarvan zal de schuld terecht op de boosheid en slechtheid van hun hart geworpen worden, wanneer maar tegelijkertijd daaraan toegevoegd wordt, dat ze daarom aan deze slechtheid overgegeven zijn, omdat ze door Gods rechtvaardig maar onnaspeurlijk oordeel opgewekt zijn om door hun verdoemenis zijn eer te verheerlijken. Evenzo, wanneer van de zonen van Eli verteld wordt (1 Sam. 2:25) dat ze niet luisterden naar de heilzame raadgevingen, omdat de Here hen wilde doden, dan wordt niet ontkend, dat hun halsstarrigheid voortgekomen is uit hun eigen slechtheid; maar tegelijkertijd wordt te kennen gegeven, waarom zij in hun halsstarrigheid verlaten zijn, hoewel de Here hun harten had kunnen verzachten: namelijk omdat zijn onveranderlijk besluit hen eenmaal tot het verderf bestemd had. Hierop heeft ook betrekking het woord van Johannes (Joh. 12:37) "Hoewel Hij zoveel tekenen gedaan had, geloofde niemand in Hem, opdat het woord van Jesaja vervuld werd: Here, wie heeft onze prediking geloofd?" Want ofschoon hij de hardnekkigen niet van schuld bevrijdt, is hij toch tevreden met deze reden, dat Gods genade smakeloos is voor de mensen, totdat de Heilige Geest de smaak aanbrengt. En wanneer Christus de voorzegging van Jesaja: "Zij zullen allen van God geleerd zijn" aanhaalt (Joh. 6:45) dan beveelt Hij niets anders dan dat de Joden verworpen zijn en vreemd zijn van de kerk, omdat ze niet leerzaam zijn, en Hij voert geen andere oorzaak aan, dan deze dat Gods belofte op hen geen betrekking heeft. Dat wordt bevestigd door het woord van Paulus (1 Cor. 1:23) dat Christus die de Joden een ergernis is en de heidenen een dwaasheid, de geroepenen de kracht en de wijsheid Gods is. Want wanneer Hij gezegd heeft, wat er gewoonlijk gebeurt, zo dikwijls als het evangelie gepredikt wordt, namelijk dat het sommigen verbittert, en door anderen versmaad wordt, zegt hij, dat het alleen bij de geroepenen in waarde is. Een weinig tevoren had hij hen wel gelovigen genoemd, maar aan de genade Gods, die aan het geloof voorafgaat, wilde hij haar plaats niet onthouden; maar veeleer heeft hij dit tweede bij wijze van verbetering toegevoegd, opdat zij, die het evangelie omhelsd hadden, de lof van hun geloof aan de roeping Gods zouden toeschrijven. Evenals hij ook een weinig later leert, dat ze door God uitverkoren zijn. Wanneer de goddelozen dit horen, klagen zij, dat God door een ongeordende macht zijn schepselen misbruikt tot een spel van zijn wreedheid. Maar wij, die weten, dat alle mensen in zoveel opzichten schuldig zijn voor Gods rechterstoel, dat ze over duizend dingen ondervraagd, zelfs niet in één voldoening kunnen geven, bekennen, dat de verworpenen niets lijden, wat niet met het zeer rechtvaardige oordeel Gods overeenkomt. Dat wij de reden daarvan niet duidelijk begrijpen, daarin moeten wij niet weigeren iets niet te weten, wanneer de wijsheid Gods zich tot haar hoogheid verheft.

14. Die Ursache der Verstockung

Jetzt müssen wir noch zusehen, warum der Herr das tut, was er augenscheinlich tut. Wenn man antworten will, das geschehe eben, weil die Menschen es mit ihrer Unfrömmigkeit, Bosheit und Undankbarkeit verdient hätten, so ist dies zwar gut und richtig geredet. Aber damit ist noch nicht die Ursache zu jener Verschiedenheit klargelegt, daß die einen zum Gehorsam geneigt gemacht werden, die anderen aber in ihrer Verstockung verharren. Will man das erforschen, so muß man notwendig zu dem übergehen, was Paulus aus Mose verzeichnet hat, nämlich daß der Herr solche (Verworfenen) dazu erweckt hat, um seinen Namen auf der ganzen Erde bekanntzumachen. (Röm. 9,17). Daß also die Verworfenen dem Worte Gottes, das ihnen offenbart wird, nicht Gehorsam leisten, das fällt zwar mit Recht auf die Bosheit und Ungerechtigkeit ihres Herzens zurück; nur muß man dabei gleich zufügen: sie sind deshalb solcher Bosheit überantwortet, weil sie nach Gottes gerechtem, aber unerforschlichem Gericht dazu erweckt sind, durch ihre Verdammnis seinen Ruhm zu verherrlichen! Ähnlich wird auch von den Söhnen des Eli erzählt, daß sie auf heilsame Mahnungen nicht hörten, weil der Herr „willens war, sie zu töten“ (1. Sam. 2,25). Da wird nicht bestritten, daß ihre Halsstarrigkeit aus ihrer eigenen Bosheit erwachsen war, und doch wird zugleich angegeben, warum sie in solcher Halsstarrigkeit belassen wurden, während der Herr ihre Herzen doch hätte erweichen können: das geschah eben, weil sie kraft seines unwandelbaren Entschlusses einmal zum Verderben bestimmt waren! Hierher gehört auch das Wort des Johannes: „Obwohl er solche Zeichen vor ihnen getan hatte, glaubte doch keiner an ihn, auf daß erfüllt würde der Spruch des Propheten Jesaja, den er sagte: Herr, wer glaubt unserem Predigen?’“ (Joh. 12,37f.). Denn er befreit hier allerdings diese widerspenstigen Menschen nicht von ihrer Schuld; aber er gibt sich doch mit der Ursache zufrieden, daß Gottes Gnade den Menschen nicht „schmeckt“, bis der Heilige Geist ihnen einen „Geschmack“ daran verleiht! Auch wenn Christus die Weissagung des Jesaja anführt: „Sie werden alle von Gott gelehrt sein“ (Joh. 6,45; Jes. 54,13), so will er nichts anderes zeigen, als daß die Juden Verworfene sind und außerhalb der Kirche stehen, weil sie unbelehrbar sind; - aber als Ursache (hierfür) führt er nur dies an, daß Gottes Verheißung sie eben nicht betrifft! Das bekräftigt das Wort des Paulus, nach welchem Christus „den Juden ein Ärgernis“ und den Heiden 661 „eine Torheit“ ist, den Berufenen aber die „Kraft“ und „Weisheit“ Gottes (1. Kor. 1,23f.). Er führt zunächst aus, was sich ja tatsächlich in der Regel zuträgt, sooft das Evangelium gepredigt wird: daß es nämlich die einen verhärtet und von den anderen verachtet wird; - und dann erklärt er, daß es allein bei den Berufenen in Wert steht! Zuvor hatte Paulus die Berufenen als solche bezeichnet, „die da glauben“ (1. Kor. 1,21); aber er wollte der Gnade Gottes, die dem Glauben vorausgeht, ihren Ehrenplatz nicht streitig machen, sondern fügte als Richtigstellung noch das Zweite hinzu, damit die, welche das Evangelium angenommen hatten, den Lobpreis für ihren Glauben der Berufung Gottes zusprächen! Ebenso lehrt er auch kurz nachher, sie seien von Gott „erwählt“ worden (1. Kor. 1,27f.). Wenn das die Gottlosen hören, so jammern sie, Gott treibe mit seinen armen Geschöpfen in ungeordneter Gewalt Mißbrauch und spotte ihrer in Grausamkeit. Wir aber wissen, daß alle Menschen in sovielerlei Beziehung vor Gottes Richterstuhl schuldig sind, daß sie auf tausend Richterfragen nicht eine einzige genügende Antwort vorbringen können (Hiob 9,3), und deshalb bekennen wir, daß die Verworfenen nichts erleiden, was mit Gottes unendlich gerechtem Gericht nicht in Übereinstimmung wäre! Da wir aber die Ursache nicht völlig klar erfassen, so wollen wir uns nicht weigern, etwas nicht zu wissen, wo sich Gottes Weisheit auf ihre erhabene Höhe erhebt!

14. Die rede waarom die Here mense se harte verhard

Daar bly nou oor dat ons moet sien waarom die Here doen wat Hy wel duidelik doen. As die antwoord hierop sou wees dat dit so gebeur omdat die mense dit as gevolg van hulle goddeloosheid, boosheid en ondankbaarheid verdien het,¹¹⁵ dan is dit wel goed en waar gesê. Omdat die rede vir so ’n verskil egter nog nie duidelik is nie - dit is waarom sommige in hulle hardkoppigheid volhard terwyl ander hulle in gehoorsaamheid buig -, moet ons noodgedwonge tot daardie verklaring wat Paulus uit Moses se beskrywing¹¹⁶ aangeteken het, oorgaan, naamlik dat die Here hulle van die begin af verwek het om sy Naam oor die hele aarde te toon.¹¹⁷ Dat die verworpenes dus God se Woord nie gehoorsaamten spyte daarvan dat dit aan hulle geopenbaar is nie, sal met reg op hul- 1232 le boosheid en bedorwenheid van hart gewerp word, mits tegelyk bygevoeg word dat die rede waarom hulle aan hierdie bedorwenheid oorgegee is, dit is dat hulle volgens God se regverdige maar ondeurgrondelike oordeel verwek is om deur hulle verdoeming sy heerlikheid te openbaar.¹¹⁸ Wanneer net so van die seuns van Eli vertel word dat hulle nie na sy heilsame vermanings geluister het nie omdat dit die Here se wil was om hulle om die lewe te bring,¹¹⁹ word nie ontken dat hulle hardkoppigheid juis uit hulle goddeloosheid gespruit het nie. Tegelyk word inderdaad ook aangedui waarom hulle in hulle hardkoppigheid gelaat is hoewel die Here hulle harte kon versag. Die rede daarvoor is dat sy onveranderlike besluit hulle eenmaal vir die verderf bestem het. Johannes se verklaring het dieselfde strekking: “Hoewel Hy soveel wonders gedoen het, het niemand in Hom geglo nie, sodat die woorde van Jesaja vervul sou word: ‘Here, wie het ons gehoor en geglo?’”¹²⁰ Want hoewel hy hardnekkiges nie van skuld vrywaar nie, is hy nogtans tevrede met hierdie rede, naamlik dat God se genade vir mense smaakloos is  totdat die Heilige Gees daaraan smaak gee. Ook wanneer Christus Jesaja se profesie aanhaal: “Hulle sal almal deur God geleer wees”,¹²¹ het dit nie ’n ander strekking as dat die Jode verworpenes en vreemdelinge in die kerk is nie omdat hulle onleerbaar is. Hy voer daarvoor ook nie ’n ander rede aan as dat die belofte van God nie op hulle van toepassing is nie. Paulus bevestig dit ook wanneer hy sê dat Christus, wat vir die Jode ’n struikelblok en vir die heidene dwaasheid is, vir die wat geroep is, God se krag en wysheid is.¹²² Want wanneer hy gesê het wat oor die algemeen gebeur wanneer die evangelie verkondig word, naamlik dat sommiges hulle daaroor erger en dat dit deur ander versmaai word, sê hy dat dit slegs onder die wat geroep is, waarde het. ’n Rukkie tevore het hy hulle wel gelowiges genoem,¹²³ maar hy wil nie aan die genade van God 1233 wat aan die geloof voorafgaan, sy plek ontsê nie. Ja, hy voeg eerder die tweede deel as ’n verbetering by, naamlik dat diegene wat die evangelie omhels het, die lof vir hulle geloof aan die roeping van God moet toeskryf. So leer hy ook ’n rukkie later dat hulle deur God uitverkies is.¹²⁴ Wanneer goddelose mense dit hoor, kla hulle dat God sy arme skepsels met ongeordende mag as ’n spel vir sy wreedheid misbruik.¹²⁵ Maar ons

wat weet dat alle mense op soveel klagtes voor God se regbank skuldig is dat as hulle oor duisend dinge ondervra word, hulle nie eens in een voldoening kan gee nie, bely dat die verworpenes niks ly wat nie met God se uiters regverdige oordeel ooreenstem nie. Hoewel ons die rede hiervoor nie duidelik begryp nie, moet ons nie weier¹²⁶ om iets nie te weet waar God se wysheid hom die hoogte in verhef nie.

14. Но нужно всё-таки подробнее рассмотреть, почему Господь делает это, поскольку то, что Он это делает, очевидно. Когда говорят, что это происходит потому, что люди заслужили этого своей испорченностью и неблагодарностью, такой ответ хорош и верен. Но основания того, почему одних людей Господь склоняет к послушанию, а других заставляет упорствовать в жестокосердии, нигде не изложены в явном виде. Поэтому чтобы разрешить этот вопрос, нужно обратиться к словам св. Павла относительно свидетельства Моисея: Бог с самого начала подвигнул народ, чтобы имя его было проповедано по всей земле (Рим 9:17). Посему тот факт, что отверженные, когда Царство Божье было открыто для них, не повиновались, объясняется их испорченностью и злобой. Народ поработился этой испорченности, ибо согласно справедливому, но непостижимому Божьему приговору он был предназначен на то, чтобы явить Божью славу своим осуждением (Таким образом, осуждение отверженных свидетельствует о славе Божьей. «Грешники были сотворены в день их погибели. И это произошло только потому, что Бог пожелал явить в них свою славу ... Если бы это было не так, то чего бы стоили многочисленные свидетельства Писания, где утверждается, что конечная цель нашего спасения - слава Божья? Так что для нас должно быть совершенно очевидно: Бог, заботясь о нашем спасении, не забывает о самом Себе и желает, чтобы мир стал словно зрелищем Его славы». (ОС, VIII, 293. Opusc. 1431.)). И когда говорится о детях Илии, что они не слушали спасительных увещаний отца своего, «ибо Господь решил уже предать их смерти» (1 Цар 2:25), то это не значит, что причиной было их противление Богу - ведь Бог мог смягчить их сердца. Это произошло потому, что однажды Бог своим непреложным решением предопределил их к погибели. И в чём смысл слов св. Иоанна, что Иисус Христос сотворил множество чудес и никто не уверовал в Него, дабы сбылось слово пророка Исайи: «Господи! кто поверил слышанному от нас?» [Ин 12:37-38; Ис 53:1] Хотя Он не мог простить неверующих, как будто они совсем невиновны, Он удовлетворился объяснением, что люди не ощутят благоухания слова Божьего, пока им не будет ниспослан дар ощущать его.

И сам Иисус Христос, ссылаясь на пророчество Исайи, что все будут научены Богом (Ин 6:45), хочет сказать только то, что евреи отвержены и изгнаны из Церкви, потому что были не способны научиться. И не указывает никакой другой причины этого, кроме той, что обетование больше не принадлежит им. Это подтверждает св. Павел, сказавший, что Иисус Христос для евреев соблазн, для язычников безумие, а для призванных - Божья сила и премудрость (1 Кор 1:23 сл.). Изъяснив, что обычно происходит при проповеди Евангелия - она озлобляет одних и с презрением отвергается другими, - он добавляет, что она принимается призванными [1 Кор 1:24]. Чуть раньше он назвал их верующими [1 Кор 1:21], но не для того, чтобы принизить милость Божьего избрания, которое предшествует вере. Скорее, он прибавил это слово, чтобы ясно заявить, что те, кто принял Евангелие, должны возносить хвалу за свою веру Божьему призванию - как апостол и делает это чуть позже [1 Кор 1:27 сл.].

Когда это слышат нечестивцы, они жалуются, что Бог несправедливо поступает со своими несчастными созданиями, жестоко пользуясь своей неограниченной властью. Но мы, знающие, что люди виновны перед Божьим престолом во множестве преступлений - настолько, что если их допросить относительно тысячи обвинений, они не смогут ответить ни на один вопрос, - исповедуем, что отверженные не подвергаются ничему, что не соответствовало бы справедливому Божьему суждению. И нам следует терпеливо принимать то, что мы не понимаем всех оснований этого суждения, и признать неспособность познать то, в чём Божья мудрость поднимается на недосягаемую высоту.

15. At quoniam obiici solent pauci^b Scripturae loci, quibus videtur negare Deus^c sua ordinatione fieri ut iniqui pereant, nisi quoad^d se reclamante ipsi mortem sponte sibi accersunt^e: eos breviter explicando demonstremus nihil superiori sententiae adversari. || Profertur Ezechielis locus, quod Deus nolit mortem peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat [Ezech. 33.^f c. 11]¹. Si hoc ad totum humanum genus extendere placet, cur plurimos ad resipiscentiam non sollicitat, quorum animi ad obedientiam magis sunt flexibiles quam eorum qui ad quotidianas eius invitationes magis ac magis obdurescunt? Apud Ninivitas et Sodomitas, teste Christo, Evangelii praedicatio et miracula plus fructus attulissent quam in Iudaea [Matth. 11. ^g c. 23]. Qui fit ergo, si vult Deus omnes salvos fieri^h, || ut miseris, qui ad gratiam recipiendam paratiores essent, ianuam poenitentiae non aperiat? Hinc videmus violenter torqueri locum, si Dei voluntas, cuius meminit Propheta, opponitur aeterno eius consilioⁱ, quo electos discrevit a reprobis. Nunc si quaeritur genuinus Prophetae sensus, tantum spem veniae resipiscentibus facere vult. Atque haec summa est, non esse dubitandum quin Deus paratus sit ignoscere, simulac conversus fuerit peccator. Ergo eius mortem non vult, quatenus vult poenitentiam. Experientia autem docet, ita velle resipiscere quos ad se invitat; ut non tangat omnium corda. Neque tamen ideo dicendum est fallaciter ipsum agere: quia etsi vox externa tantum inexcusabiles 428 reddit qui eam audiunt, neque obsequuntur, vere tamen censetur testimonium gratiae Dei quo sibi reconciliat homines. Teneamus ergo Prophetae consilium, non placere Deo mortem peccatoris: ut confidant pii, simulac poenitentia tacti fuerint, sibi paratam esse apud Deum veniam: impii vero sentiant duplicari crimen suum, quod tantae Dei clementiae et facilitati non respondent. Poenitentiae igitur semper obvia Dei misericordia occurret: sed poenitentia quibus detur, tam omnes Prophetae quam Apostoli atque ipse Ezechiel clare docent.

15. Mais pource qu’on a accoustumé d’objetter quelques passages de l’Escriture, où il semble que Dieu n’accorde pas que les iniques perissent par son decret, sinon entant que contre son vouloir et quasi maugré luy ils se jettent à perdition, il nous les faut brievement expliquer, pour monstrer qu’ils ne contrarient point à nostre doctrine. On allegue le passage d’Ezechiel, où il est dit que Dieu ne veut point la mort du pecheur, mais plustost qu’il se convertisse et vive (Ezech. 33:11). Si on veut estendre cela à tout le genre humain, je demande donc pourquoy il ne solicite beaucoup de gens à repentance, desquels les cœurs seroyent plus ployables à obeir, que de ceux qui s’endurcissent de plus en plus quand il les convie journellement. Jesus Christ testifie que sa predication et ses miracles, eussent plus apporté de fruict en Ninive et Sodome qu’en Judée (Matth. 11:23): comment donc cela s’est-il fait, si Dieu veut que tout le monde soit sauvé, qu’il n’ait point ouvert la porte à ces povres miserables, qui eussent esté mieux disposez à recevoir la grace, si elle leur eust esté offerte? Nous voyons donc que ce passage est perverti et comme tiré par les cheveux, si sous ombre des mots du Prophete on veut aneantir le conseil eternel de Dieu, par lequel il a discerné les reprouvez p’avecles esleus. Maintenant cherchons le sens naturel. Son intention est de donner bonne esperance à ceux qui se repentiront, [qu’ils seront receus à merci. La somme est telle, que les pecheurs ne doivent douter que Dieu ne leur pardonne si tost qu’ils sont convertis. Il ne veut donc point leur mort, entant qu’il veut leur conversion. Or l’experience monstre comment il veut que plusieurs qu’il convie à soy se repentent: c’est en telle sorte, que cependant il ne touche point leur cœur. Toutesfois ce n’est pas à dire qu’il use de follace pour les abuser; car combien que la voix externe ne serve qu’à rendre inexcusables ceux qui l’oyent sans y obeir, toutesfois si doit-elle estre tenue vrayement pour tesmoignage de la grace de Dieu, par lequel il reconcilie les hommes à soy. Notons bien donc l’intention du Prophete, quand il dit, que Dieu ne prend point plaisir à la mort du pecheur: c’est afin que les fideles se confient que Dieu sera prest de leur pardonner leurs fautes, si tost qu’ils seront venus à repentance: et que les contempteurs sachent à l’opposite, que leur crime est tant plus aggravé, quand ils ne respondent pas à une telle humanité et clemence de Dieu. Ainsi Dieu viendra tousjours au devant de ceux qui se convertissent, leur presentant sa merci: mais que la conversion ne soit pas donnée à tous, il nous est clairement monstré tant par Ezechiel, que par tous les Prophetes et Apostres.

15. But as objections are frequently raised from some passages of Scripture, in which God seems to deny that the destruction of the wicked is caused by his decree, but that, in opposition to his remonstrances, they voluntarily bring ruin upon themselves,—let us show by a brief explication that they are not at all inconsistent with the foregoing doctrine. A passage is produced from Ezekiel, where God says, “I have no pleasure in the death of the wicked, but that the wicked turn from his way and live.”⁵⁸³ If this is to be extended to all mankind, why does he not urge many to repentance, whose minds are more flexible to obedience than those of others, who grow more and more callous to his daily invitations? Among the inhabitants of Nineveh and Sodom, Christ himself declares that his evangelical preaching and miracles would have brought forth more fruit than in Judea. How is it, then, if God will have all men to be saved, that he opens not the gate of repentance to those miserable men who would be more ready to receive 195the favour? Hence we perceive it to be a violent perversion of the passage, if the will of God, mentioned by the prophet, be set in opposition to his eternal counsel, by which he has distinguished the elect from the reprobate. Now, if we inquire the genuine sense of the prophet, his only meaning is to inspire the penitent with hopes of pardon. And this is the sum, that it is beyond a doubt that God is ready to pardon sinners immediately on their conversion. Therefore he wills not their death, inasmuch as he wills their repentance. But experience teaches, that he does not will the repentance of those whom he externally calls, in such a manner as to affect all their hearts. Nor should he on this account be charged with acting deceitfully; for, though his external call only renders those who hear without obeying it inexcusable, yet it is justly esteemed the testimony of God’s grace, by which he reconciles men to himself. Let us observe, therefore, the design of the prophet in saying that God has no pleasure in the death of a sinner; it is to assure the pious of God’s readiness to pardon them immediately on their repentance, and to show the impious the aggravation of their sin in rejecting such great compassion and kindness of God. Repentance, therefore, will always be met by Divine mercy; but on whom repentance is bestowed, we are clearly taught by Ezekiel himself, as well as by all the prophets and apostles.

15. Objection to this doctrine of the righteous rejection of the reprobate. The first founded on a passage in Ezekiel. The passage explained.

But since an objection is often founded on a few passages of Scripture, in which God seems to deny that the wicked perish through his ordination, except in so far as they spontaneously bring death upon themselves in opposition to his warning, let us briefly explain these passages, and demonstrate that they are not adverse to the above view. One of the passages adduced is, “have I any pleasure at all that the wicked should die? saith the Lord God; and not that he should return from his ways and live?” (Ezek. 18:23). If we are to extend this to the whole human race, why are not the very many whose minds might be more easily bent to obey urged to repentance, rather than those who by his invitations become daily more and more hardened? Our Lord declares that the preaching of the gospel and miracles would have produced more fruit among the people of Nineveh and Sodom than in Judea (Mt. 13:23). How comes it, then, that if God would have all to be saved he does not open a door of repentance for the wretched, who would more readily have received grace? Hence we may see that the passage is violently wrested, if the will of God, which the prophet mentions, is opposed to his eternal counsel, by which he separated the elect from the reprobate.¹ Now, if the genuine meaning of the prophet is inquired into, it will be found that he only means to give the hope of pardon to them who repent. The sum is, that God is undoubtedly ready to pardon whenever the sinner turns. Therefore, he does not will his death, in so far as he wills repentance. But experience shows that this will, for the repentance of those whom he invites to himself, is not such as to make him touch all their hearts. Still, it cannot be said that he acts deceitfully; for though the external word only renders, those who hear it, and do not obey it, inexcusable, it is still truly regarded as an evidence of the grace by which he reconciles men to himself. Let us therefore hold the doctrine of the prophet, that God has no pleasure in the death of the sinner; that the godly may feel confident that whenever they repent God is ready to pardon them; and that the wicked may feel that their guilt is doubled, when they respond not to the great mercy and condescension of God. The mercy of God, therefore will ever be ready to meet the penitent; but all the prophets, and apostles, and Ezekiel himself, clearly tell us who they are to whom repentance is given.

15. Maar aangezien enige weinige Schriftplaatsen voorgeworpen plegen te worden, in welke God schijnt te ontkennen, dat het door zijn ordinantie geschiedt, dat de bozen omkomen, behalve inzoverre dat ze, hoewel Hij er tegen in gaat, zich de dood uit eigen beweging op de hals halen, zo laat ons die in het kort uitleggen en aantonen, dat ze niet strijden tegen de boven uiteengezette opvatting. Men voert aan de plaats van Ezechiël (Eze. 34:11) waar staat, dat God de dood des zondaars niet wil, maar veeleer, dat hij zich bekeert en leeft. Indien men dit tot het ganse menselijke geslacht wil uitstrekken, waarom zet Hij dan zeer velen niet tot bekering aan, wier harten meer buigzaam zijn tot gehoorzaamheid dan de harten van hen, die op zijn dagelijkse uitnodigingen meer en meer verhard worden? Bij de Ninevieten en Sodomieten zouden, volgens getuigenis van Christus, (Matt. 13:23) de prediking van het evangelie en de wonderen meer vrucht voortgebracht hebben, dan in Judea. Hoe komt het dan, indien God wil, dat allen zalig worden, dat Hij voor de ellendigen die meer bereid zouden zijn om de genade te ontvangen, de deur der boetvaardigheid niet opent? Hieruit zien we, dat de plaats met geweld verdraaid wordt, als Gods wil, waarvan de profeet melding maakt, gesteld wordt tegenover zijn eeuwige raad, door welke Hij de uitverkorenen onderscheiden heeft van de verworpenen. Indien men nu vraagt naar de werkelijke mening van de profeet: hij wil slechts aan hen, die zich bekeren, hoop op vergiffenis geven. En dit is de hoofdsom, dat er niet aan te twijfelen is, of God is bereid te vergeven, zodra de zondaar zich bekeerd heeft. Dus wil Hij zijn dood niet, in zoverre Hij boetvaardigheid wil. De ervaring echter leert, dat Hij zo de bekering wil van hen, die Hij tot zich roept, dat Hij niet aller harten aanraakt. Maar daarom moet men toch niet zeggen, dat Hij bedriegelijk handelt; want ofschoon het uiterlijke woord slechts hen niet te verontschuldigen maakt, die het horen en niet gehoorzamen, wordt het toch naar waarheid gehouden voor een getuigenis van de genade Gods, waardoor Hij de mensen met zich verzoent. Laat ons dus vasthouden het inzicht van de profeet, dat God geen behagen heeft in de dood des zondaars: opdat de vromen mogen vertrouwen, dat, zodra ze door boetvaardigheid aangeraakt zijn, bij God voor hen vergiffenis bereid is, de goddelozen echter mogen beseffen, dat hun misdaad verdubbeld wordt, omdat ze niet beantwoorden aan Gods zo grote zachtmoedigheid en goedwilligheid. Aan de boetvaardigheid zal dus altijd Gods barmhartigheid tegemoet komen; maar aan wie de boetvaardigheid gegeven wordt, dat leren zowel alle profeten als apostelen en ook Ezechiël zelf duidelijk.

15. Schriftstellen, die das Gegenteil der dargelegten Lehre beweisen sollen: a) Ez. 33, 11

Nun hält man uns aber gewöhnlich einige wenige Schriftstellen entgegen, in denen Gott zu bestreiten scheint, daß es aus seiner Anordnung herkomme, wenn die Ungerechten verlorengehen, es sei denn insofern, als sie sich aus eigener Entscheidung gegen seinen Widerspruch den Tod zuziehen! Diese Stellen wollen wir kurz entfalten und dabei zeigen, daß sie unserer obigen Anschauung in nichts widersprechen.

So bringt man eine Stelle aus Ezechiel vor, nach der Gott nicht den Tod des Sünders will, sondern „daß er sich bekehre und lebe“ (Ez. 33,11). Wenn man das auf das ganze Menschengeschlecht ausdehnen will, so ist doch zu fragen: Wie kommt es denn, daß Gott soviele Menschen nicht zur Buße reizt, deren Herzen leichter zum Gehorsam zu bewegen sind, als das Herz derer, die sich gegenüber seinen tagtäglichen Einladungen mehr und mehr verhärten? Nach Christi eigenem Zeugnis hätten die Predigt des Evangeliums und seine Wunder bei den Leuten von Ninive und Sodom mehr Frucht gebracht, als in Judäa! (Matth. 11,23). Wenn doch Gott will, daß alle selig werden, - wie kommt es dann, daß er solchen Elenden, die mehr bereit wären, seine Gnade anzunehmen, die Tür zur Buße nicht auftut? Hieraus sehen wir, daß man jene Stelle gewaltsam mißdeutet, wenn man Gottes Willen, den der Prophet erwähnt, in einen Gegensatz zu seinem ewigen Ratschluß bringt, kraft dessen er die Auserwählten von den Verworfenen unterschieden hat: Fragt man nun nach der ursprünglichen Meinung des Propheten, so will er tatsächlich nur den Bußfertigen Hoffnung auf Vergebung machen. Der Hauptinhalt der Stelle ist der: es ist kein Zweifel daran, daß Gott bereit ist zu vergeben, sobald der Sünder sich bekehrt hat. Er will also seinen Tod nicht, sofern er ja die Buße will. Die Erfahrung aber lehrt, daß er die Bekehrung derer will, die er zu sich einlädt, aber doch so, daß er nicht aller Herzen berührt! Trotzdem läßt sich nun deshalb nicht behaupten, er handle trüglich; denn das äußere Wort macht freilich die Menschen, die es hören und ihm nicht Gehorsam leisten, bloß unentschuldbar, und doch gilt es in Wirklichkeit als Zeugnis der Gnade Gottes, kraft dessen er die Menschen wieder mit sich in Gemeinschaft bringt. Wir wollen also auf die eigentliche Absicht des Propheten achten, wenn er sagt, Gott habe nicht Wohlgefallen am Tode des Sünders, sie besteht darin, daß die Frommen die Zuversicht haben sollen, bei Gott sei Vergebung bereit, sobald sie von der Buße erfaßt sind, daß die Gottlosen aber vernehmen sollen, wie ihre Schuld verdoppelt wird, weil sie solche große Freundlichkeit und Bereitwilligkeit Gottes nicht 662 annehmen! Der Buße wird also Gottes Erbarmen stets entgegenkommen; - aber welchen Menschen die Buße zuteil wird, das lehren alle Propheten und Apostel und auch Ezechiel selber ganz deutlich!

15. ’n Uitleg van Skrifverwysings wat skynbaar met hierdie leer in stryd is

Maar omdat ’n paar Skrifaanhalings gewoonlik voorgehou word waarin God skynbaar ontken dat dit deur sy verordening gebeur dat die onregverdiges te gronde gaan, behalwe in soverre hulle hulle vrywillig die dood op die hals haal hoewel Hy Hom daarteen verset, moet ons daardie Skrifverwysings kortliks verduidelik en aantoon dat hulle nie met die voorgaande opvatting in stryd is nie.

Uit Esegiël word aangehaal dat God nie die dood van die sondaar wil hê nie maar eerder dat hy hom moet bekeer en leef.¹²⁷ “As ons dit na die hele mensdom mag uitbrei, waarom spoor Hy dan nie baie meer mense aan om hulle te bekeer terwyl hulle gemoedere baie buigsamer is om Hom te gehoorsaam as dié van hulle wat hulle al meer en meer teen sy daaglikse uitnodigings verhard nie? Volgens die getuienis van Christus sou die verkondiging en wonderwerke van die evangelie meer vrug onder die Nineviete en die Sodomiete as in Judea gedra het.¹²⁸ Hoe gebeur dit dan dat, as dit God se wil is dat almal gered moet word, Hy nie die deur tot boetvaardigheid vir arme mense wat meer bereid is om sy genade te ontvang, oopmaak nie?”

Hier bemerk ons dat die aanhaling met geweld verdraai word as God se wil waaraan die profeet ons herinner, teenoor sy ewige raad gestel word 1234 waarvolgens Hy die uitverkorenes van die verworpenes geskei het.¹²⁹ As ons nou na die opregte bedoeling van die profeet vra: hy wil slegs aan diegene wat hulle bekeer hoop op vergiffenis skep. Dit kom samevattend hierop neer: ons moet nie twyfel dat God bereid is om vergiffenis te skenk sodra ’n sondaar hom bekeer het nie. Hy wil dus eerder sy berou as sy dood hê. Die ervaring leer egter dat Hy diegene wat Hy na Hom toe nooi, so tot inkeer wil laat kom dat Hy nie almal se harte raak nie. En tog moet ons nie daarom sê dat Hy bedrieglik handel nie want hoewel die uiterlike woord slegs diegene onverskoonbaar maak wat sy stem hoor en dit nie gehoorsaam nie, word dit nogtans waarlik as getuienis van God se genade beskou waardeur Hy mense met Hom versoen. Laat ons derhalwe die profeet se raad in gedagte hou, naamlik dat die dood van ’n sondaar God nie behaag nie sodat godvrugtiges kan vertrou dat sodra hulle deur boetvaardigheid geraak is, God bereid is om hulle te vergewe, maar dat goddêlose mense ook kan voel dat hulle oortreding dubbel word omdat hulle nie op so ’n groot sagmoedigheid en bereidwilligheid van God antwoord nie. God se barmhartigheid sal berou dus altyd tegemoet gaan maar sowel al die profete as die apostels en ook Esegiël self leer duidelik aan wie boetvaardigheid gegee word.¹³⁰

15. Некоторые люди привыкли оспаривать фрагменты Писания, в которых якобы говорится, что Бог не определил, что нечестивцы не погибнут по его решению, разве только не станут против его желания и как бы вопреки Ему бросаться в бездну погибели. Поэтому нам необходимо кратко разъяснить эти места, дабы показать, что они не противоречат нашему учению. Наши противники ссылаются на отрывок из Иезекииля, где говорится, что Бог не хочет смерти грешника, но хочет, чтобы он обратился и был жив (Иез 33:11). Если кто-то желает распространить эти слова на весь человеческий род, то я спрошу, почему Бог не подвигает к покаянию множество людей, чьи сердца более склонны к послушанию, но увещевает тех, кто всё более ожесточается вопреки каждодневным призывам? Иисус Христос свидетельствует, что его проповедь и чудеса принесли бы больше плода в Ниневии и Содоме, чем в Иудее (Мф 11:23).

Как же так получилось, что Бог, желающий спасти всех людей, не открыл врата этим несчастным, которые больше других были готовы принять благодать, если бы она была им ниспослана? Ясно, что этот отрывок искажён и притянут за уши, если, прикрываясь словами пророка, кто-то пытается отрицать предвечный замысел Бога, в котором Он отделил отверженных от избранных. Теперь поищем его подлинный смысл. Смысл слов пророка состоит в том, чтобы дать надежду раскаявшимся на дарование им Божьей милости. Суть дела в том, что грешники не должны сомневаться, что Бог простит их, как только они обратятся. Следовательно, Он не хочет их смерти, поскольку хочет их обращения. Но опыт учит, что Бог желает раскаяния тех, кого Он призывает к Себе. Таким образом, Он не затрагивает сердца всех. Это не значит, что Он обманывает их. Ибо если внешний голос лишает возможности оправдания тех, кто слушает и не повинуется, его всё-таки следует считать свидетельством милости Бога, благодаря которой Он примиряет с Собою людей.

Отметим намерение пророка, когда он говорит, что Бог не хочет смерти грешника. Оно состоит в том, чтобы верующие не сомневались: Бог готов простить им грехи, как только они раскаются. А богохульники пусть знают, что их преступление отягчается, когда они не откликаются на человеколюбие и великодушие Бога. Бог всегда пребывает среди обращающихся, подавая им свою милость. Но то, что обращение дано не всем, нам ясно показано Иезекиилем и другими пророками, а также апостолами.

16. | ^a Adducitur secundo Pauli locus, ubi tradit Deum velle omnes salvos fieri^b [1. Tim. 2. a. 4]¹: || cuius etsi diversa est quam superioris ratio, aliquid tamen est commune. Respondeo, primum ex contextu palam fieri quomodo velit; utrunque enim copulat Paulus, quod velit salvos fieri, et ad agnitionem veritatis pervenire. Si hoc aeterno Dei consilio fixum esse volunt, ut salutis doctrinam percipiant: quid sibi vult illud Mosis, Quae gens est tam inclyta, ut ad eam appropinquet Deus sicut ad te [Deut. 4. b. 7]? Qui factum est ut privaverit Deus Evangelii luce multos populos, qua alii fruebantur? Qui factum est ut nunquam pura doctrinae pietatis cognitio ad quosdam pervenerit, alii vix obscura quaedam rudimenta gustaverint? Hinc iam elicere promptum erit quorsum tendat Paulus. || Praeceperat Timotheo solennes in Ecclesia precationes pro regibus et principibus concipere²; quum autem absurdum nonnihil videretur orationes ad Deum fundi pro genere hominum prope deplorato (quia non tantum a Christi corpore alieni omnes erant^c, sed ad regnum eius opprimendum totis viribus enitebantur) subiicit, acceptum id esse Deo, qui velit omnes homines salvos fieri³. Quo nihil aliud profecto significat quam nulli hominum ordini^d viam ad salutem praeclusisse: quin potius misericordiam suam sic effudisse ut nullum^e eius expertem esse velit. Aliae sententiae non declarant quid de omnibus occulto suo iudicio 429 Dominus statuerit: sed paratam denuntiant omnibus peccatoribus veniam, qui modo se ad eam requirendam convertunt. Nam si tenacius urgeant quod dicitur velle misereri omnium, ego contra excipiam quod alibi scribitur, Deum nostrum esse in caelo, ubi faciat quaecunque velit [Psal. 115. a. 3]. Sic ergo exponendum erit hoc verbum, ut cum altero conveniat, Miserebor cuius miserebor, et commiserabor quem fuero miseratus [Exod. 33. d. 19]. Qui deligit quos misericordia prosequi debeat, eam non omnibus impertitur. || Sed ubi clare apparet non de singulis hominibus, sed de hominum ordinibus illic agi, facessat longior disputatio. Quanquam simul notandum est, Paulum non asserere quid semper et ubique et in omnibus faciat Deus: sed liberum ei relinquere ut reges tandem et magistratus participes faciat caelestis doctrinae, quanvis adversus eam pro caecitate sua insaniant. Videntur fortius urgere obiecto Petri loco, Deum neminem velle perire, sed omnes recipere ad poenitentiam¹. Verum nodi solutio iam mox in secundo verbo occurrit: quia voluntas recipiendi ad poenitentiam non alia intelligi potest nisi quae passim traditur. Sane conversio in Dei manu est; an velit omnes convertere, interrogetur ipse: dum paucis quibusdam se daturum promittit cor carneum, aliis cor lapideum relinquendo [Ezech. 36. f. 26]. Verum quidem est, nisi recipere paratus esset qui eius misericordiam implorant, concidere illam sententiam, Convertimini ad me, et convertar ad vos [Zach. 1. a. 3]²; sed dico neminem mortalium ad Deum accedere nisi qui divinitus praevenitur. Ac, si in hominis arbitrio esset poenitentia, non diceret Paulus, Si forte det illis poenitentiam [2. Tim. 2. d. 25]; imo nisi idem Deus qui ad poenitentiam omnes voce hortatur, arcano Spiritus motu electos adduceret, non diceret Ieremias, Converte me Domine, et convertar: ubi enim convertisti me, egi poenitentiam [Iere. 31. c. 18]³.

15. [16.] Secondement, on amene le passage de sainct Paul, où il dit que Dieu veut que tous soyent sauvez (1 Tim. 2:4). Or combien qu’il ait quelque chose diverse d’avec le dire du Prophete, si est-ce qu’il y a quelque similitude. Je respon qu’en premier lieu il est notoire par le fil du texte, comment Dieu veut le salut de tous. [16.] Car sainct Paul conjoind ces deux choses, qu’il veut que tous soyent sauvez, et qu’ils viennent à la cognoissance de verité. S’il a esté conclu et establi par le conseil eternel de Dieu, que tous fussent faits participans de la doctrine de salut, que deviendra ceste sentence de Moyse, qu’il n’y a eu peuple au monde tant noble, duquel Dieu se soit approché comme des Juifs (Deut. 4:7)? Comment cela s’est-il faict, que Dieu ait privé tant de nations de la clarté de son Evangile, de laquelle il a fait jouir les autres? Comment est-il advenu que la pure cognoissance de la verité celeste ne soit jamais parvenue à beaucoup de gens, et les autres à grand’peine en ont gousté quelques petis rudimens? Maintenant il est aisé de recueillir à quoy tend sainct Paul. Il avoit commandé à Timothée de faire prieres solennelles pour les Rois et Princes. Or pource qu’il sembloit advis aucunement estrange, de foire prieres à Dieu pour une maniere de gens tant desesperée, veu que non seulement ils estoyent hors de la compagnie des fideles, mais s’efforçoyent de leur pouvoir d’opprimer le regne de Christ: il adjouste, que cela est aggreable à Dieu, lequel veut tous hommes estre sauvez. En quoy certes il ne signifie autre chose, sinon qu’il n’a forclos la voye de salut à aucun estat: mais que plustost il a espandu sa misericorde en telle sorte, qu’il en vent faire tous estats participans. Les autres tesmoignages ne declairent point ce que le Seigneur a determiné en son jugement occulte: mais seulement denoncent que le pardon est appareillé à tous pecheurs qui le requerront en vraye penitence. Car si quelcun s’opiniastre sur ce mot, où il est dit qu’il veut faire mercy à tous: je repliqueray aucontraire, qu’il est dict autrepart que nostre Dieu est au ciel, dont il fait tout ce que bon luy semble (Ps. 115:3). Il faut donc tellement exposer ce mot, qu’il convienne avec l’autre sentence: c’est qu’il fera mercy à celuy à qui il fera mercy: et qu’il aura pitié de celuy de qui il aura pitié (Ex. 33:19). Puis qu’il choisit ceux à qui il doit foire misericorde, il ne la foit pas à tous. Mais puis qu’il appert que sainct Paul ne traite pas de chacun homme, ains des estats et conditions, je me deporte de plus longue dispute, combien qu’il est aussi à noter, que sainct Paul ne prononce pas que c’est que Dieu fait tousjours, et par tout, et en tous: mais advertit qu’il nous luy faut laisser en sa liberté d’attirer les Rois, Princes et Magistrats à obeir à sa doctrine: combien que pour un temps ils soyent comme enragez contre icelle, pource qu’ils sont aveugles errans en tenebres. Il sembleroit bien de prime face, que le passage de sainct Pierre nous fust contraire: c’est que Dieu ne veut point que personne perisse, mais qu’il reçoit tous à penitence (2 Pierre 3:9): sinon qu’en ce dernier mot le nœud est solu, veu qu’on ne peut dire que Dieu veuille recevoir à repentance, sinon à la façon qui est monstrée par toute l’Escriture. Certes la conversion des hommes est en sa main. Qn’on l’interrogue s’il les veut tous convertir, veu qu’il promet seulement à un petit nombre de leur donner un cœur de chair, laissant les autres avec leur cœur de pierre (Ezech. 36:26). Vray est que s’ils n’estoit prest et appareillé de recevoir ceux qui ont leur refuge à sa misericorde, ceste sentence ne consisteroit pas, Convertissezvous à moy, et je me convertiray à vous (Zach. 1:3). Mais je dy que nul n’approche jamais de Dieu, sans estre prevenu et attiré de luy. Et de fait, si la penitence estoit au propre mouvement et arbitre de l’homme, sainct Paul ne diroit pas qu’il faut essayer si Dieu donnera repentance à ceux qui ont esté endurcis (2 Tim. 2:25)? Mesme si ce n’estoit Dieu qui attirast par secrete inspiration ses esleus à repentance, à laquelle il convie tout le monde, Jeremie ne diroit pas, Seigneur, converti-moy, et je seray converti. Car depuis que tu m’as converti, je me suis amendé (Jer. 31:18).

16. Another passage adduced is from Paul, where he states that “God will have all men to be saved;”⁵⁸⁴ which, though somewhat different from the passage just considered, yet is very similar to it. I reply, in the first place, that it is evident from the context, how God wills the salvation of all; for Paul connects these two things together, that he “will have all men to be saved, and to come unto the knowledge of the truth.” If it was fixed in the eternal counsel of God, that they should receive the doctrine of salvation, what is the meaning of that question of Moses, “What nation is there so great, who hath God so nigh unto them as we have?”⁵⁸⁵ How is it that God has deprived many nations of the light of the gospel, which others enjoyed? How is it that the pure knowledge of the doctrine of piety has never reached some, and that others have but just heard some obscure rudiments of it? Hence it will be easy to discover the design of Paul. He had enjoined Timothy to make solemn prayers in the Church for kings and princes; but as it might seem somewhat inconsistent to pray to God for a class of men almost past hope,—for they were not only strangers to the body of Christ, but striving with all their power to ruin his kingdom,—he subjoins, that “this is good and 196acceptable in the sight of God, who will have all men to be saved;” which only imports, that God has not closed the way of salvation against any order of men, but has diffused his mercy in such a manner that he would have no rank to be destitute of it. The other texts adduced are not declarative of the Lord’s determination respecting all men in his secret counsel: they only proclaim that pardon is ready for all sinners who sincerely seek it.⁵⁸⁶ For if they obstinately insist on its being said that God is merciful to all, I will oppose to them, what is elsewhere asserted, that “our God is in the heavens; he hath done whatsoever he hath pleased.”⁵⁸⁷ This text, then, must be explained in a manner consistent with another, where God says, “I will be gracious to whom I will be gracious, and I will show mercy on whom I will show mercy.”⁵⁸⁸ He who makes a selection of objects for the exercise of his mercy, does not impart that mercy to all. But as it clearly appears that Paul is there speaking, not of individuals, but orders of men, I shall forbear any further argument. It must be remarked, however, that Paul is not declaring the actual conduct of God at all times, in all places, and to all persons, but merely representing him as at liberty to make kings and magistrates at length partakers of the heavenly doctrine, notwithstanding their present rage against it in consequence of their blindness. There is more apparent plausibility in their objection, from the declaration of Peter, that “the Lord is not willing that any should perish, but that all should come to repentance.”⁵⁸⁹ But the second clause furnishes an immediate solution of this difficulty; for the willingness that they should come to repentance must be understood in consistence with the general tenor of Scripture. Conversion is certainly in the power of God; let him be asked, whether he wills the conversion of all, when he promises a few individuals to give them “a heart of flesh,” while he leaves others with “a heart of stone.”⁵⁹⁰ If he were not ready to receive those who implore his mercy, there would indeed be no propriety in this address, “Turn ye unto me, and I will turn unto you;”⁵⁹¹ but I maintain that no mortal ever approaches God without being divinely drawn. But if repentance depended on the will of man, Paul would not have said, “If God peradventure will give them repentance.”⁵⁹² And if God, whose voice exhorts all men to repentance, did not draw the elect to it by the secret operation of his Spirit, Jeremiah would not have said, “Turn thou me, and I shall be turned; for thou art the Lord my God. Surely after that I was turned, I repented.”⁵⁹³

16. A second objection founded on a passage in Paul. The apostle’s meaning explained. A third objection and fourth objection answered.

The second passage adduced is that in which Paul says that “God will have all men to be saved,” (1 Tim. 2:4). Though the reason here differs from the former, they have somewhat in common.255I answer, first, That the mode in which God thus wills is plain from the context; for Paul connects two things, a will to be saved, and to come to the knowledge of the truth. If by this they will have it to be fixed by the eternal counsel of God that they are to receive the doctrine of salvation, what is meant by Moses in these words, “What nation is there so great, who has God so nigh unto them?” (Deut. 4:7). How comes it that many nations are deprived of that light of the Gospel which others enjoy? How comes it that the pure knowledge of the doctrine of godliness has never reached some, and others have scarcely tasted some obscure rudiments of it? It will now be easy to extract the purport of Paul’s statement. He had commanded Timothy that prayers should be regularly offered up in the church for kings and princes; but as it seemed somewhat absurd that prayer should be offered up for a class of men who were almost hopeless (all of them being not only aliens from the body of Christ, but doing their utmost to overthrow his kingdom), he adds, that it was acceptable to God, who will have all men to be saved. By this he assuredly means nothing more than that the way of salvation was not shut against any order of men; that, on the contrary, he had manifested his mercy in such a way, that he would have none debarred from it. Other passages do not declare what God has, in his secret judgment, determined with regard to all, but declare that pardon is prepared for all sinners who only turn to seek after it. For if they persist in urging the words, “God has concluded all in unbelief, that he might have mercy upon all,” (Rom. 11:32), I will, on the contrary, urge what is elsewhere written, “Our God is in the heavens: he has done whatsoever he has pleased,” (Ps. 115:3). we must, therefore, expound the passage so as to reconcile it with another, I “will be gracious to whom I will be gracious, and will show mercy on whom I will show mercy,” (Exod. 33:19). He who selects those whom he is to visit in mercy does not impart it to all. But since it clearly appears that he is there speaking not of individuals, but of orders of men, let us have done with a longer discussion. At the same time, we ought to observe, that Paul does not assert what God does always, everywhere, and in all circumstances, but leaves it free to him to make kings and magistrates partakers of heavenly doctrine, though in their blindness they rage against it. A stronger objection seems to be founded on the passage in Peter; the Lord is “not willing that any should perish, but that all should come to repentance,” (2 Pet. 3:9). But the solution of the difficulty is to be found in the second branch of the sentence, for his will that they should come to repentance cannot be used in any other sense than that which is uniformly employed. Conversion is undoubtedly in the hand of God, whether he designs to convert all can be learned from himself, when he promises that he will give some a heart of flesh, and leave to others a heart of stone (Ezek. 36:26). It is true, that if he were not disposed to receive those who implore his mercy, it could not have been said, “Turn ye unto me, saith the256Lord of Hosts, and I will turn unto you, saith the Lord of Hosts,” (Zech. 1:3); but I hold that no man approaches God unless previously influenced from above. And if repentance were placed at the will of man, Paul would not say, “If God per adventure will give them repentance,” (2 Tim. 2:25). Nay, did not God at the very time when he is verbally exhorting all to repentance, influence the elect by the secret movement of his Spirit, Jeremiah would not say, “Turn thou me, and I shall be turned; for thou art the Lord my God. Surely after that I was turned,I repented,” (Jer. 31:18).

16. In de tweede plaats wordt aangehaald de plaats van Paulus (1 Tim. 2:4) waar hij leert, dat God wil, dat allen zalig worden: welke plaats wel verschilt van de tevorengenoemde, maar toch met haar iets gemeen heeft. Ik antwoord, dat in de eerste plaats uit het tekstverband duidelijk wordt, hoe hij wil. Want Paulus verbindt deze twee dingen, dat Hij wil, dat ze zalig worden en dat ze tot de kennis der waarheid komen. Indien zij willen, dat dit door Gods eeuwige raad vast besloten is, dat ze de leer der zaligheid ontvangen, wat betekent dan dit woord van Mozes: "Welk volk is zo aanzienlijk, tot hetwelk God zo nadert als tot u" (Deut. 4:7) Hoe is het gekomen, dat God veel volkeren beroofd heeft van het licht des evangelies, hetwelk andere genoten? Hoe is het gekomen, dat de zuivere kennis van de leer der zaligheid nooit tot sommige volkeren gekomen is, en dat andere nauwelijks enige duistere beginselen daarvan gesmaakt hebben? Hieruit nu zal men gemakkelijk kunnen opmaken, waar Paulus heen wil. Hij had Timotheüs bevolen in de gemeente openbaar te bidden voor koningen en overheden; daar het echter een weinig ongerijmd scheen, dat men voor God gebeden uitstortte voor een soort van mensen, waarvoor bijna geen hoop meer bestond (want ze waren niet alleen allen vreemd aan het lichaam van Christus, maar spanden ook al hun krachten in om zijn Rijk te onderdrukken), voegt hij terstond toe, dat dit God aangenaam is, daar Hij wil, dat alle mensen zalig worden. Waarmee hij waarlijk niets anders te kennen geeft, dan dat Hij voor geen enkele soort van mensen de weg ter zaligheid heeft afgesloten, maar veeleer zijn barmhartigheid zo heeft uitgegoten, dat Hij niet wil, dat enig soort er geen deel aan zou hebben. De andere woorden verklaren niet, wat de Here in zijn verborgen oordeel over allen besloten heeft, maar zij verkondigen, dat de vergeving bereid is voor alle zondaren, die zich slechts bekeren om haar te zoeken. Want wanneer ze met meer vasthoudendheid de nadruk daarop leggen, dat er gezegd wordt, dat Hij zich over allen wil ontfermen, dan zal ik daarop antwoorden, dat elders geschreven staat, dat onze God in de hemel is, en daar doet al wat Hij wil (Ps. 115:3) Dit woord zal dus zo uitgelegd moeten worden, dat het overeenkomt met het andere woord: "Ik zal genadig zijn, wie Ik zal genadig zijn, en Ik zal mij ontfermen, over wie Ik mij ontfermen zal" (Ex. 33:19) Hij, die hen uitkiest, aan wie Hij barmhartigheid bewijzen zal, deelt haar niet aan allen toe. Maar daar duidelijk blijkt, dat Paulus daar niet spreekt over de mensen ieder afzonderlijk, maar over soorten van mensen, behoeven we geen langere uiteenzetting te houden. Trouwens men moet tegelijkertijd opmerken, dat Paulus niet zegt, wat God altijd en overal en in allen doet; maar dat het Hem vrij staat de koningen en overheden eindelijk deelgenoten te maken van de hemelse leer, hoewel zij in hun blindheid tegen haar razen. Ze schijnen ons meer in het nauw te brengen door ons deze plaats van Petrus voor de voeten te werpen, waar staat (2 Petr. 3:9) dat God niet wil, dat iemand verloren gaat, maar dat Hij allen wil ontvangen tot bekering. Maar de oplossing van de moeilijkheid biedt zich reeds terstond in het tweede lid aan: want onder de wil om te ontvangen tot bekering kan geen andere verstaan worden, dan die, welke overal in de Schrift geleerd wordt. Ongetwijfeld is de bekering in Gods hand; of Hij allen bekeren wil, vrage men Hem: daar Hij belooft, dat Hij aan enige weinigen een vlezen hart zal geven, terwijl Hij aan anderen hun stenen hart laat (Eze. 36:26) Het is wel waar, dat, wanneer Hij niet bereid was hen te ontvangen, die zijn barmhartigheid aanroepen, deze uitspraak zou vervallen: "Keert weder tot Mij, en Ik zal weder tot ulieden keren" (Zach. 1:3) Maar ik zeg, dat niemand der mensen tot God komt, tenzij God hem voorkomt. En indien de bekering van 's mensen goeddunken afhing, zou Paulus niet zeggen (2 Tim. 2:25) "Of hun God te eniger tijd bekering gave." Ja, indien dezelfde God, die allen door zijn Woord tot bekering vermaant, niet door de verborgen werking des Geestes de uitverkorenen tot bekering bracht, zou Jeremia (Jer. 31:18) niet zeggen: "Bekeer mij, Here, en ik zal bekeerd worden; want toen Gij mij bekeerd hebt, heb ik berouw gehad."

16. b) 1. Tim. 2, 4 und ähnliche Stellen

Zweitens bringt man eine Stelle aus Paulus vor, in der er lehrt, daß Gott „will, daß allen Menschen geholfen werde“ (1. Tim. 2,4). Um diese Stelle steht es zwar anders als um die eben besprochene; aber es gibt auch Gemeinsames zwischen beiden. Meine Antwort ist die: Zunächst geht aus dem Zusammenhang hervor, wieso Gott das „will“; denn Paulus verbindet hier zweierlei: Gott will, daß allen Menschen geholfen werde „und sie zur Erkenntnis der Wahrheit kommen“! Wenn man nun meint, es sei in Gottes Ratschluß festgelegt, daß sie die Lehre des Heils (alle) erfassen sollten, - was bedeutet dann das Wort des Mose: „Wo ist ein so herrliches Volk, zu dem sich Gott so nahe tut, wie zu dir?“ (Deut. 4,7). Wie ist es denn gekommen, daß Gott viele Völker des Lichtes des Evangeliums beraubt hat, während andere es genossen? Wie ist es gekommen, daß eine reine Erkenntnis der Lehre der Gottseligkeit zu manchen nie gedrungen ist, und daß andere kaum dunkle Anfangsgründe von ihr geschmeckt haben? Daraus läßt sich nun sofort entnehmen, was Paulus mit jenem Wort eigentlich will. Er hatte dem Timotheus geboten, man solle in den Kirchen öffentliche Gebete „für die Könige und für alle Obrigkeit“ tun. Nun wäre es ja einigermaßen widersinnig erschienen, wenn man bei Gott Gebete ausschüttete für eine Gruppe von Menschen, die schier hoffnungslos verloren war; - denn sie standen doch nicht nur alle außerhalb des Leibes Christi, sondern mühten sich auch mit allen Kräften, sein Reich zu unterdrücken! Deshalb fährt er fort: „Denn solches ist ... angenehm vor Gott“ (1. Tim. 2,3), „welcher will, daß allen Menschen geholfen werde ...“ (1. Tim. 2,4)! Damit macht Gott ganz gewiß nur dies eine deutlich, daß er keiner Art von Menschen den Weg zum Heil verschlossen, sondern seine Barmherzigkeit vielmehr dergestalt ausgegossen hat, daß nach seinem Willen niemand unberührt von ihr sein soll!

Die anderen Stellen (die man anführt) erklären nicht, was der Herr in seinem verborgenen Urteil über alle Menschen festgesetzt hat, sondern sie verkünden allen Sündern, daß für sie Vergebung bereit ist, wenn sie nur umkehren, um sie zu suchen! Denn wenn man sich gar zu hartnäckig darauf versteift, daß es heißt, Gott wolle sich aller erbarmen, so werde ich demgegenüber darauf verweisen, daß es an anderer Stelle heißt: „Unser Gott ist im Himmel, er kann schaffen, was er will“ (Ps. 115,3). Dieses Wort (Gott wolle sich aller erbarmen: Röm. 11,32) muß also so ausgelegt werden, daß es mit dem anderen übereinkommt: „Wem ich gnädig bin, dem bin ich gnädig, und wes ich mich erbarme, des erbarme ich mich“ (Ex. 33,19). Wenn er die Menschen, denen er Barmherzigkeit widerfahren lassen will, auswählt, - dann läßt er sie eben nicht allen zuteil werden! Da es aber klar am Tage ist, daß es sich hier nicht um einzelne Menschen, sondern um bestimmte Gruppen von Menschen handelt, so erübrigt sich eine längere Erörterung. Allerdings ist zugleich zu bemerken, daß Paulus nicht sagt, was Gott allezeit und allerorten und an jedem einzelnen tut, sondern es ihm frei überläßt, schließlich doch „Könige und alle Obrigkeit“ der himmlischen Lehre teilhaftig zu machen, so sehr sie auch in ihrer Blindheit gegen sie wüten mögen!

Besonders kräftig scheinen sie uns durch eine Stelle bei Petrus in Bedrängnis zu bringen, die sie uns vorhalten; da heißt es: „Gott will nicht, daß jemand verloren werde, sondern er will alle zur Buße annehmen!“ (2. Petr. 3,9; Schluß nicht Luthertext; sehr fragliche Übersetzung!) Aber die Lösung des Knotens bietet sich schon im zweiten Satzglied; denn wenn es heißt, Gott wolle den Menschen zur Buße annehmen, so kann dies doch nicht anders verstanden werden, als wie es sonst durchgängig 663 gelehrt wird. Ganz gewiß liegt die Umkehr eines Menschen in Gottes Hand, und ob er alle bekehren will, das frage man ihn selbst, wo er doch wenigen verheißt, er werde ihnen ein fleischernes Herz geben, den anderen aber ihr steinernes beläßt (Ez. 36,26). Es ist freilich wahr: wenn er nicht bereit wäre, die Menschen anzunehmen, die ihn um seine Barmherzigkeit anflehen, dann würde das Wort seine Geltung verlieren: „Kehret euch zu mir, ... so will ich mich zu euch kehren!“ (Sach. 1,3). Aber ich sage eben: es naht sich kein sterblicher Mensch zu Gott, wenn ihm Gott nicht zuvorkommt! Stünde die Buße in der Entscheidung des Menschen, so würde auch Paulus nicht sagen: „Ob ihnen Gott dermaleinst Buße gebe ...“ (2. Tim. 2,25). Ja, wenn nicht derselbe Gott, der mit seiner Stimme alle zur Buße mahnt, die Auserwählten durch den geheimen Antrieb seines Geistes dazu brächte, dann würde Jeremia nicht sagen: „Bekehre mich du, Herr, so werde ich bekehrt ... Da du mich bekehrtest, da tat ich Buße ...“ (Jer. 31,18f.; Vers 19 nicht ganz Luthertext).

[16]. Ten tweede word ’n aanhaling uit Paulus aangevoer, naamlik waar hy leer dat dit God se wil is dat almal salig moet word.¹³¹ Hoewel die rede hiervoor van die voorgaande verskil, het dit tog iets daarmee gemeen. My antwoord daarop is dit: ten eerste word dit uit die samehang duidelik hoe Hy wil. Paulus verbind hierdie twee, naamlik dat Hy wil dat hulle salig word en dat hulle tot kennis van die waarheid kom. As hulle bedoel dat dit deur God se ewige raadsplan vasgestel is dat hulle die leer van saligheid moet ontvang, wat beteken Moses se verklaring dan wanneer hy sê: “Watter nasie is so voortreflik dat God hulle nader soos Hy jou nader?”¹³² Hoe het dit gebeur dat God baie volke die lig van die evangelie ontneem het terwyl ander nasies dit geniet het? Hoe het dit gebeur dat suiwere kennis van die leer van godsvrug nooit by sekere 1235 mense uitgekom het nie en dat ander skaars aan sekere vae grondbeginsels daarvan geproe het? Hieruit is dit nou voor die hand liggend om af te lei waarop Paulus mik. Hy het aan Timoteus voorgeskryf dat hy in die kerk plegtige gebede vir konings en vorste moet doen. Aangesien dit egter ietwat ongerymd sou lyk dat gebede voor God uitgestort word vir mense vir wie daar amper geen hoop meer bestaan nie - want hulle was nie alleen almal vreemd aan die liggaam van Christus nie,¹³³ maar hulle het hulle ook met al hulle kragte ingespan om sy koninkryk te onderdruk -, het hy bygevoeg dat dit God behaag het omdat Hy wil dat alle mense salig moet word.¹³⁴ Daarmee dui hy hoegenaamd niks anders aan as dat Hy vir geen groep mense die weg tot hulle saligheid gesluit het nie. Ja, hy gee eerder te kenne dat Hy sy barmhartigheid so uitgestort het dat Hy wil dat niemand daarsonder sal wees nie.

Ander uitsprake verklaar nie wat die Here in sy verborge raadsplan oor alle mense besluit het nie, maar verkondig dat vergiffenis vir alle sondaars gereed is mits hulle hulle maar bekeer om daarna te soek. Want as hulle halsstarriger daarop aandring dat daar gesê word dat Hy Hom oor almal wil ontferm, sal ek daarteen opper wat elders geskryf is, naamlik dat ons God in die hemel is waar Hy doen wat Hy wil.¹³⁵ Hierdie woorde moet dus so vertolk word dat dit met ’n tweede uitspraak ooreenstem, naamlik: “Ek sal genadig wees vir wie Ek genadig wil wees, en Ek sal My ontferm oor wie Ek My sal ontferm”.¹³⁶ Hy wat diegene uitkies aan wie Hy barmhartigheid moet betoon, stel dit nie tot beskikking van almal nie. Maar wanneer dit duidelik blyk dat dit daar nie oor mense afsonderlik handel nie maar oor groepe mense, moet ons ’n baie lang bespreking daarvan laat vaar. Tegelyk moet ons egter daarop let dat Paulus nie verklaar wat God altyd en oral en in alle mense doen nie, maar dat hy dit vir Hom vrylaat om uiteindelik konings en vorste deelgenote in die hemelse leer te maak al sou hulle ook vanweë hulle blindheid daarteen tier.

Dit lyk vir hulle asof hulle baie kwaaier druk op ons uitoefen deur ons ’n aanhaling uit Petrus teen te werp, naamlik dat God wil dat niemand verlore moet gaan nie maar dat Hy almal tot berou wil ontvang.¹³⁷ Maar die oplossing van die probleem kom reeds spoedig in die tweede deel daarvan voor, want onder die wil om tot boetvaardigheid te ontvang kan nie iets anders verstaan word as wat oral in die Skrif geleer word nie. Bekering is in elk geval in God se hand. Vra Hom dan of Hy almal wil bekeer wanneer Hy beloof dat Hy aan sekeres ’n hart van vleis sal gee en vir 1236 ander ’n hart van klip sal laat.¹³⁸ Dit is wel waar dat, as Hy nie bereid sou wees om diegene te ontvang wat Hom om sy barmhartigheid aanroep nie, daardie hele uitspraak ineenstort: “Keer terug na My en Ek sal na julle terugkeer”.¹³⁹ Ek sê egter dat geen sterflike mens tot God nader nie tensy hy van Godsweë voorgegaan word nie. Maar as boetvaardigheid in die mens se goeddunke was, sou Paulus nie gesê het: “As Hy miskien aan hulle berou sou gee” nie.¹⁴⁰ Ja, as dieselfde God wat almal deur sy Woord tot berou aanspoor, die uitverkorenes nie deur die verborge prikkel van die Gees daartoe sou bring nie, sou Jeremia nie gesê het nie: “Bekeer my, Here, en ek sal bekeer word, want toe U my bekeer het, het ek berou gehad”.¹⁴¹

[16.] Часто ссылаются на отрывок из Послания св. Павла, где он говорит, что Бог хочет, чтобы все люди спаслись (1 Тим 2:4). Хотя здесь есть некоторое отличие от того, что говорил пророк, но есть и подобие. Я говорю, что прежде всего по ходу всего текста нужно заметить, каким образом Бог хочет спасения всех. Ибо св. Павел объединяет две темы: что Бог хочет спасения всех людей и как они приходят к познанию истины. Если предвечным замыслом Бога было решено и постановлено, что все станут приверженцами учения о спасении, то как понимать высказывание Моисея, что нет такого великого народа, к которому Господь был близок так, как к евреям (Втор 4:7)? Как случилось, что Бог лишил света Евангелия столько народов и излил его на других? Как случилось, что чистое знание небесной истины не дошло до множества людей, а другие с большим трудом усвоили лишь частицы его? Сейчас нетрудно понять, к чему стремился св. Павел. Он велел Тимофею совершать торжественные молитвы «за царей и за всех начальников» [1 Тим 2:2]. Поскольку представляется несколько странным обращаться к Богу с молитвами за людей, лишённых надежды, ибо они не только находятся вне сообщества верных, но и пытаются своей властью уничтожить владычество Христа, апостол сразу же добавляет, что это угодно Богу, который хочет, чтобы все люди спаслись [1 Тим 2:3-4]. Это означает лишь то, что Бог не закрыл путь к спасению людям в любом состоянии, но распространил своё милосердие таким образом, который свидетельствует, что Он хочет, чтобы оно относилось ко всем. Другие свидетельства не раскрывают, что Господь постановил в своём тайном приговоре, однако дают понять, что прощение даётся всем грешникам, которые просят о нём, искренне раскаиваясь. Если кто-нибудь будет настаивать на словах, где сказано, что Бог хочет дать милость всем [Рим 11:32], то я отвечу, что, с другой стороны, сказано, что Бог наш пребывает на Небесах, где творит всё, что Ему угодно. Следовательно, эти слова нужно понимать в том смысле, который соответствует другому речению: кого помиловать, Бог помилует, кого пожалеть, пожалеет (Исх 33:19). Ибо, избрав тех, к кому Он проявит милосердие, Он не проявит его ко всем.

Так как ясно, что св. Павел говорит не о каждом конкретном человеке, а о состоянии и положении людей. Посему я прекращаю спор. Впрочем, ещё нужно заметить, что св. Павел говорит не о том, что Бог делает всегда, везде и во всех, а убеждает, что мы должны признать за Ним свободу призывать царей, князей и высших чиновников повиноваться его учению, хотя какое-то время они, ослеплённые и блуждающие во тьме, злобствуют против Него.

На первый взгляд кажется, что тому, что мы утверждаем, противоречат слова св. Петра: Бог хочет, чтобы никто не погиб, но принимает всех покаявшихся (2 Пет 3:9), если только последнее слово понимать в подлинном его смысле. Ибо Бог принимает только такое покаяние, о котором говорится в Писании. Разумеется, покаяние и обращение находятся во власти Бога. Так пусть спросят Его, хочет ли Он обратить всех, так как Он обещал лишь небольшому числу людей дать сердце плотяное, оставив остальным сердце каменное (Иез 36:26). Верно, что если бы Бог не был готов принять всех, кто прибегает к его милосердию, то не имело бы смысла речение: «Обратитесь ко Мне, ... и Я обращусь к вам» (Зах 1:3). Однако я утверждаю, что никто не приближается к Богу, если Бог не опережает его и не привлекает к Себе. И в самом деле, если бы покаяние было собственным побуждением и решением человека, св. Павел не сказал бы, что нужно испытывать, не даст ли Бог покаяния ожесточённым (2 Тим 2:25). Также, если бы не Бог тайным вдохновением привлекал своих избранных к покаянию, к которому Он зовёт всех людей, то Иеремия не сказал бы: «Обрати меня, - и я обращусь, ибо, ... когда я был обращён, я каялся» (Иер 31:18-19).

17. | ^a Sedenim (inquies) si ita est, parum erit fidei promissionibus Evangelicis, quae quum de voluntate Dei testantur, eum^b velle asserunt quod inviolabili eius decreto adversetur⁴. Minime vero; quamlibet enim universales sint salutis promissiones, nihil tamen a reproborum praedestinatione discrepant: modo in earum effectum^c mentem dirigamus. Efficaces nobis tum 430 esse demum promissiones^a, scimus ubi eas fide recipimus: ubi contra exinanita est fides, simul abolita est promissio. Ea si est natura ipsarum^b, videamus iam nunquid inter se haec dissideant^c, quod dicitur ab aeterno Deus^d ordinasse quos amore^e complecti, in quos iram exercere velit: et quod salutem omnibus indiscriminatim denuntiat¹. Equidem dico optime convenire; sic enim promittendo nihil aliud vult^f quam omnibus expositam esse suam misericordiam, qui modo eam expetunt atque implorant; quod non alii faciunt nisi^g quos illuminavit. Porro illuminat quos praedestinavit ad salutem. His (inquam) constat certa et inconcussa promissionum veritas, ut dici nequeat aliquid esse dissensionis inter aeternam Dei electionem, et quod fidelibus offert gratiae suae testimonium. Sed cur omnes nominat? Nempe quo tutius piorum conscientiae acquiescant, dum intelligunt nullam esse peccatorum differentiam, modo adsit fides: impii autem non causentur sibi deesse asylum, quo se a peccati servitute recipiant, dum oblatum sibi ingratitudine sua respuunt. Ergo quum utrisque Dei misericordia per^h Evangelium offeratur: fides est, hoc est Dei illuminatio, quae inter pios et impios distinguit: ut Evangelii efficaciam illi sentiant, hi vero nullum inde fructum consequantur. Illuminatio quoque ipsa electionem Dei aeternam pro regula habet. || Querimonia Christi quam citant, Ierusalem, Ierusalem, quoties volui congregare pullos tuos, et noluisti [Matt. 23. d. 37]²? nihil illis suffragatur. Fateor Christum non tantum in persona hominis loqui, sed exprobrare quod seculis omnibus repudiaverint suam gratiam. Sed definienda est illa Dei voluntas de qua agitur; neque enim obscurum est quam sedulo incubuerit Deus ad retinendum illum populum, et quanta pervicacia a primis ad ultimos vagis suis cupiditatibus dediti collectionem respuerint: sed inde non sequitur irritum fuisse consilium Dei hominum malitia. Excipiunt, nihil minus esse consentaneum Dei naturae quam ut sit duplex in eo voluntas³. Quod ego illis concedo, modo dextri sint interpretes. Sed cur non considerant tot testimonia, ubi Deus humanos affectus induens, infra suam maiestatem descendit 431^a? Dicit se protensis brachiis rebellem populum vocasse, mane et sero dedisse operam ut eum ad se reduceret [Iesa. 65. a. 2]. Haec omnia si Deo aptare volent, ac figuram negligere, multae supervacuae contentiones emergent: quas una haec solutio componit, quod humanum est ad Deum transferri^b. Quanquam solutio alibi a nobis adducta¹ abunde sufficit, quanvis multiplex sit Dei voluntas quoad sensum nostrum, non tamen eum hoc et illud in se velle, sed pro sapientia sua varie multiplici (ut eam Paulus vocat [Ephes. 3. b. 10]) attonitos reddere sensus nostros, donec cognoscere nobis dabitur mirabiliter eum velle quod nunc videtur esse voluntati eius adversum. Cavillis etiam ludunt, quum Deus omnium sit pater, iniustum esse ut quenquam abdicet nisi qui sua culpa poenam hanc ante fuerit promeritus². Quasi vero non usque ad porcos et canes pateat Dei liberalitas. Quod si de humano genere agitur, respondeant cur Deus sese devinxerit uni populo, ut eius esset pater^c: cur etiam exiguum inde numerum quasi florem decerpserit. Sed convitiatores istos impedit sua maledicendi libido ne considerent Deum ita solem suum producere super bonos et malos [Matt. 5. g. 45] ut paucis reposita sit haereditas, quibus olim dicetur, Venite benedicti Patris mei, possidete regnum etc. [Matt. 25. c. 34]. Obiiciunt etiam, Deum nihil odisse eorum quae fecit³; quod ut illis concedam, salvum tamen manet quod doceo, reprobos Deo exosos esse, et quidem optimo iure: quia eius Spiritu destituti nihil proferre queunt quam maledictionis causam. Addunt^d non esse discrimen Iudaei et Gentilis⁴, ideoque indiscriminatim omnibus proponi Dei gratiam⁵: nempe modo admittant (sicuti definit Paulus) tam ex Iudaeis quam ex Gentibus Deum pro suo beneplacito vocare [Rom. 9. e. 24], ita ut nemini sit obstrictus. || Hoc etiam modo quod ex alio loco obtendunt diluitur, Deum clausisse omnia sub peccato, ut omnium misereatur [Rom. 11. d. 32^e]⁶:^f || nempe quia omnium 432 qui salvi fiunt salutem misericordiae suae vult adscribi: quanvis non omnibus sit commune hoc beneficium. Porro ubi multa ultro citroque adducta fuerint, sit haec nobis clausula, ad tantam profunditatem cum Paulo expavescere: quod si obstrepant^a petulantes linguae, non pudefieri in hac eius exclamatione, O homo, tu quis es qui litigas cum Deo [Rom. 9. d. 20]? Vere enim Augustinus perverse facere contendit qui iustitiae humanae modo divinam metiuntur [De praedest. et grat. cap. 2]¹.

16. [17.] Mais quelcun me dira: Si ainsi est, il y aura peu de certitude aux promesses Evangeliques, lesquelles en testifiant de la volonté de Dieu, declairent qu’il veut ce qui repugne à ce qu’il a determiné en secret. Je respon que non. Car combien que les promesses de salut soyent universelles, toutesfois elles ne contrarient nullement à la predestination des reprouvez, moyennant que nous regardions l’accomplissement d’icelles. Nous savons que les promesses de Dieu nous sont lors vallables, quand nous les recevons par foy: aucontraire, quand la foy est aneantie, qu’elles sont abolies. Si la nature des promesses est telle, regardons maintenant si elles contreviennent à la predestination de Dieu: c’est qu’il est dit que Dieu a determiné dés le commencement, lesquels il vouloit prendre en grace, et lesquels il vouloit rejetter: et neant-moins qu’il promet indifferemment salut à tous. Je dy que cela convient tresbien. Car le Seigneur en promettant ainsi, ne signifie autre chose sinon que sa misericorde est exposée à tous ceux qui la chercheront. Or nul ne la cherche, sinon ceux qu’il a illuminez. Finalement, il illumine ceux qu’il a predestinez à salut. Or ceux-là experimentent la verité des promesses seure et certaine: tellement qu’on ne peut dire qu’il y ait quelque contrarieté entre l’election eternelle de Dieu, et ce qu’il offre le tesmoignage de sa grace à ses fideles. Mais pourquoy nomme-il Tous hommes? c’est afin que les bonnes consciences reposent plus seurement: voyant qu’il n’y a nulle difference entre les pecheurs, moyennant qu’on ait foy. Et d’autrepart, que les iniques n’alleguent point qu’ils n’ont nul refuge pour se retirer de leur misere: veu qu’ils le rejettent par leur ingratitude. Comme ainsi soit donc que la misericorde de Dieu soit presentée aux uns et aux autres par l’Evangile, il n’y a que la foy, c’est à dire l’illumination de Dieu, qui discerne entre les fideles et incredules: à ce que les premiers sentent l’efficace de l’Evangile, les seconds n’en reçoyvent nulle utilité. Or ceste illumination a l’election eternelle de Dieu pour sa reigle. La complainte et lamentation de Jesus Christ sur Jerusalem, assavoir qu’il a voulu amasser ses poucins, et qu’elle l’a refusé (Matth. 23:37): combien qu’ils en facent un grand bouclier, ne leur aide en rien. Je confesse que Jesus Christ ne parle point comme homme, mais qu’il reproche aux Juifs qu’ils ont refusé de tout temps sa grace. Cependant nous avons à regarder quelle est ceste volonté de Dieu, de laquelle il fait mention. C’est chose toute patente, comment Dieu a soigneusement travaillé à retenir ce peuple-là. On sait aussi, comme estans addonnez à leurs concupiscences esgarées, ils ont resisté obstinément à n’estre point recueillis: mais il ne s’ensuit pas de là, que le conseil immuable de Dieu ait esté rendu frustratoire par la malice des hommes. Nos contredisans repliquent, qu’il n’y a rien moins convenable à la nature de Dieu, que d’avoir double volonté. Ce que je leur accorde, moyennant qu’ils sachent interpreter ce dire droitement. Mais comment ne considerent-ils tant de passages, ausquels Dieu prenant en soy les affections des hommes, descend par maniere de dire de sa majesté pour se conformer à nostre rudesse? Il dit par Isaie qu’il a tendu les bras à ce peuple rebelle (Is. 65:2), qu’il s’est levé matin, et a veillé tard pour le reduire. S’ils veulent approprier tout cecy à Dieu, en rejettant la figure et façon de parler que nous avons dite, ils ouvriront la porte à beaucoup de contentions superflues, lesquelles se peuvent appaiser en un mot: c’est que Dieu transfere à soy par similitude ce qui est propre aux hommes. Combien que la solution que nous avons desja amenée suffise: c’est combien que la volonté de Dieu soit diverse quant à nostre sens, que toutesfois il ne veut pas cecy et cela en soy, mais seulement rendre noz sens estonnez de la varieté de sa sagesse (comme sainct Paul en parle) (Ephes. 3:10), jusques à ce qu’il nous soit donné de comprendre au dernier jour, comment il veut d’une façon admirable ce qui semble aujourdhuy estre contraire à son vouloir. Ils amenent aussi des cavillations indignes de response: Puis que Dieu est Pere de tous, ce n’est pas raison qu’il en desherite nuls, sinon ceux qui de leur propre coulpe se sont desja rendus indignes de salut. Voire, comme si la liberalité de Dieu ne s’estendoit pas jusques aux chiens et aux pourceaux. S’il est question du genre humain, qu’ils me respondent pourquoy Dieu s’est voulu allier à un seul peuple pour luy estre pere, laissant les autres derriere: et pourquoy de ce peuple-là qu’il avoit choisi, il en a seulement reservé un petit nombre à soy comme la fleur. Mais l’appetit enragé de mesdire qui incite ces vilains, les empesche qu’ils ne peuvent considerer ce que tout le monde voit: assavoir que Dieu fait tellement luire chaque jour son soleil sur les bons et sur les mauvais (Matth. 5:45), que cependant il reserve l’heritage eternel au petit troupeau de ses esleus, ausquels il sera dit, Venez benis de mon Pere, possedez le royaume qui vous a esté appresté devant la creation du monde (Matth. 25:34). Ils objettent plus outre, que Dieu ne hait rien de ce qu’il a fait. Ce que je leur puis accorder sans prejudicier à ce que j’enseigne: assavoir, que les reprouvez sont hais de Dieu, voire à bon droit: pource qu’estans destituez de son Esprit ils ne peuvent apporter que cause de malediction. Ils se servent aussi trop sottement de ce propos, que la grace de Dieu est indifferemment commune à tous, d’autant qu’il n’y a nulle diversité entre le Juif et le Gentil. Ce que je leur accorde derechef, moyennant que ce soit selon que sainct Paul le declaire, assavoir que Dieu appelle tant des Juifs que des Payens (Rom. 9:24) ceux que bon luy semble, sans estre obligé à nul. Par cecy est aussi bien rabbatu ce qu’ils alleguent, que Dieu a tout enclos sous peché, afin d’avoir pitié de tous (Rom. 11:32). Ouy bien, pource qu’il veut, que le salut de tous soit attribué à sa misericorde: combien qu’un tel benefice n’est pas commun à tous. Or quand on aura amené beaucoup de raisons, et debattu d’un costé et d’autre, si nous faut-il venir à ceste conclusion, d’estre ravis en estonnement avec sainct Paul: et si les langues desbordées jettent leurs brocards à l’encontre, que nous n’ayons point honte de nous escrier, O homme, qui es-tu, pour plaider contre Dieu (Rom. 9:20)? Car sainct Augustin dit bien vray, que ceux qui mesurent la justice de Dieu à la proportion de celle des hommes, font trop perversement.¹¹³

17. 197 If this be correct, it will be said there can be but little faith in the promises of the gospel, which, in declaring the will of God, assert that he wills what is repugnant to his inviolable decree. But this is far from a just conclusion. For if we turn our attention to the effect of the promises of salvation, we shall find that their universality is not at all inconsistent with the predestination of the reprobate. We know the promises to be effectual to us only when we receive them by faith; on the contrary, the annihilation of faith is at once an abolition of the promises. If this is their nature, we may perceive that there is no discordance between these two things—God’s having appointed from eternity on whom he will bestow his favour and exercise his wrath, and his proclaiming salvation indiscriminately to all. Indeed, I maintain that there is the most perfect harmony between them. For his sole design in thus promising, is to offer his mercy to all who desire and seek it, which none do but those whom he has enlightened, and he enlightens all whom he has predestinated to salvation. These persons experience the certain and unshaken truth of the promises; so that it cannot be pretended that there is the least contrariety between God’s eternal election and the testimony of his grace offered to believers. But why does he mention all? It is in order that the consciences of the pious may enjoy the more secure satisfaction, seeing that there is no difference between sinners, provided they have faith; and, on the other hand, that the impious may not plead the want of an asylum to flee to from the bondage of sin, while they ungratefully reject that which is offered to them. When the mercy of God is offered to both by the gospel, it is faith, that is, the illumination of God, which distinguishes between the pious and impious; so that the former experience the efficacy of the gospel, but the latter derive no benefit from it. Now, this illumination is regulated by God’s eternal election. The complaint and lamentation of Christ, “O Jerusalem, Jerusalem, how often would I have gathered thy children together, and ye would not,”⁵⁹⁴ however they cite it, affords them no support. I confess, that Christ here speaks not merely in his human character, but that he is upbraiding the Jews for having in all ages rejected his grace. But we must define the will of God which is here intended. It is well known how sedulously God laboured to preserve that people to himself, and with what extreme obstinacy, from the first to the last, they refused to be gathered, being abandoned to their own wandering desires; but this does not authorize the conclusion, that the counsel of God was frustrated by the wickedness of men. They object, that nothing is more inconsistent 198with the nature of God than to have two wills. This I grant them, provided it be rightly explained. But why do they not consider the numerous passages, where, by the assumption of human affections, God condescends beneath his own majesty? He says, “I have spread out my hands all the day unto a rebellious people;”⁵⁹⁵ early and late endeavouring to bring them to himself. If they are determined to accommodate all this to God, and disregard the figurative mode of expression, they will give rise to many needless contentions, which may be settled by this one solution, that what is peculiar to man is transferred to God. The solution, however, elsewhere stated by us, is fully sufficient—that though to our apprehension the will of God is manifold and various, yet he does not in himself will things at variance with each other, but astonishes our faculties with his various and “manifold wisdom,” according to the expression of Paul, till we shall be enabled to understand, that he mysteriously wills what now seems contrary to his will. They impertinently object, that God being the Father of all, it is unjust for him to disinherit any but such as have previously deserved this punishment by their own guilt. As if the goodness of God did not extend even to dogs and swine. But if the question relates to the human race, let them answer why God allied himself to one people as their Father; why he gathered even from them but a very small number, as the flower of them. But their rage for slander prevents these railers from considering that God “maketh his sun to rise on the evil and on the good,”⁵⁹⁶ but that the inheritance is reserved for the few, to whom it shall one day be said, “Come, ye blessed of my Father, inherit the kingdom prepared for you from the foundation of the world.”⁵⁹⁷ They further object, that God hates nothing he has made; which though I grant them, the doctrine I maintain still remains unshaken, that the reprobate are hated by God, and that most justly, because, being destitute of his Spirit, they can do nothing but what is deserving of his curse. They further allege, that there is no difference between the Jew and the Gentile, and therefore that the grace of God is offered indiscriminately to all: I grant it; only let them admit, according to the declaration of Paul, that God calls whom he pleases, both of the Jews and of the Gentiles,⁵⁹⁸ so that he is under no obligation to any. In this way also we answer their arguments from another text, which says, that “God hath concluded them all in unbelief, that he might have mercy upon all;”⁵⁹⁹ which imports that he will have the salvation of all who are saved ascribed to his mercy, though this blessing is not common to all. Now, while 199many arguments are advanced on both sides, let our conclusion be to stand astonished with Paul at so great a mystery, and amidst the clamour of petulant tongues let us not be ashamed of exclaiming with him, “O man, who art thou that repliest against God?” For, as Augustine justly contends, it is acting a most perverse part, to set up the measure of human justice as the standard by which to measure the justice of God.

17. A fifth objection—viz. that there seems to be a twofold will in God. Answer. Other objections and answers. Conclusion.

But if it is so (you will say), little faith can be put in the Gospel promises, which, in testifying concerning the will of God, declare that he wills what is contrary to his inviolable decree. Not at all; for however universal the promises of salvation may be, there is no discrepancy between them and the predestination of the reprobate, provided we attend to their effect. We know that the promises are effectual only when we receive them in faith, but, on the contrary, when faith is made void, the promise is of no effect. If this is the nature of the promises, let us now see whether there be any inconsistency between the two things—viz. that God, by an eternal decree, fixed the number of those whom he is pleased to embrace in love, and on whom he is pleased to display his wrath, and that he offers salvation indiscriminately to all. I hold that they are perfectly consistent, for all that is meant by the promise is, just that his mercy is offered to all who desire and implore it, and this none do, save those whom he has enlightened. Moreover, he enlightens those whom he has predestinated to salvation. Thus the truth of the promises remains firm and unshaken, so that it cannot be said there is any disagreement between the eternal election of God and the testimony of his grace which he offers to believers. But why does he mention all men? Namely that the consciences of the righteous may rest the more secure when they understand that there is no difference between sinners, provided they have faith, and that the ungodly may not be able to allege that they have not an asylum to which they may retake themselves from the bondage of sin, while they ungratefully reject the offer which is made to them. Therefore, since by the Gospel the mercy of God is offered to both, it is faith, in other words, the illumination of God, which distinguishes between the righteous and the wicked, the former feeling the efficacy of the Gospel, the latter obtaining no benefit from it. Illumination itself has eternal election for its rule.

Another passage quoted is the lamentation of our Savior, “O Jerusalem Jerusalem, how often would I have gathered thy children together, even as a hen gathereth her chickens under her wings, and ye would not!” (Mt. 23:37); but it gives them no support. I admit that here Christ speaks not only in the character of man, but upbraids them with having, in every age, rejected his grace. But this will of God, of which we speak, must be defined. For it is well known what exertions the Lord made to retain that people, and how perversely from the highest to the lowest they followed their own257wayward desires, and refused to be gathered together. But it does not follow that by the wickedness of men the counsel of God was frustrated. They object that nothing is less accordant with the nature of God than that he should have a double will. This I concede, provided they are sound interpreters. But why do they not attend to the many passages in which God clothes himself with human affections, and descends beneath his proper majesty?¹ He says, “I have spread out my hands all the day unto a rebellious people,” (Isa. 65:1), exerting himself early and late to bring them back. Were they to apply these qualities without regarding the figure, many unnecessary disputes would arise which are quashed by the simple solution, that what is human is here transferred to God. Indeed, the solution which we have given elsewhere (see Book 1, c. 18, sec. 3; and Book 3, c. 20, sec. 43) is amply sufficient—viz. that though to our apprehension the will of God is manifold, yet he does not in himself will opposites, but, according to his manifold wisdom (so Paul styles it, Eph. 3:10), transcends our senses, until such time as it shall be given us to know how he mysteriously wills what now seems to be adverse to his will.² They also amuse themselves with the cavil, that since God is the Father of all, it is unjust to discard any one before he has by his misconduct merited such a punishment. As if the kindness of God did not extend even to dogs and swine. But if we confine our view to the human race, let them tell why God selected one people for himself and became their father, and why, from that one people, he plucked only a small number as if they were the flower. But those who thus charge God are so blinded by their love of evil speaking, that they consider not that as God “maketh his sun to rise on the evil and on the good,” (Mt. 5:45), so the inheritance is treasured up for a few to whom it shall one day be said, “Come, ye blessed of my Father, inherit the kingdom,” &c. (Mt. 25:34). They object, moreover, that God does not hate any of the things which he has made. This I concede, but it does not affect the doctrine which I maintain, that the reprobate are hateful to God, and that with perfect justice, since those destitute of his Spirit cannot produce any thing that does not deserve cursing. They add, that there is no distinction of Jew and Gentile, and that, therefore, the grace of God is held forth to all indiscriminately: true, provided they admit (as Paul declares) that God calls as well Jews as Gentiles, according to his good pleasure, without being astricted to any. This disposes of their gloss upon another passage, “God has concluded all in unbelief, that he might have mercy upon all,” (Rom. 11:32); in other words, he wills that all who are saved should ascribe their salvation to his mercy, although the blessing of salvation is not common to all. Finally, after all that has been adduced258on this side and on that, let it be our conclusion to feel overawed with Paul at the great depth, and if petulant tongues will still murmur, let us not be ashamed to join in his exclamation, “Nay, but, O man, who art thou that replies against God?” (Rom. 9:20).Truly does Augustine maintain that it is perverse to measure divine by the standard of human justice (De Prædest. et Gra. c. 2).

17. Evenwel, zult ge zeggen, indien dat zo is, zal men maar weinig kunnen vertrouwen op de beloften des evangelies, die, wanneer ze van Gods wil getuigen, bevestigen, dat Hij datgene wil wat strijdt tegen zijn onschendbaar besluit. Dat is geenszins zo; want hoewel de beloften der zaligheid algemeen zin, strijden ze toch in niets tegen de predestinatie der verworpenen, mits wij slechts onze geest richten op hun uitwerking. Wij weten dat de beloften eerst dan voor ons werkdadig zijn, wanneer wij ze door het geloof aannemen; maar wanneer daarentegen het geloof verijdeld is, is tevens ook de belofte te niet gedaan. Wanneer dat de natuur der beloften is, laat ons dan zien, of deze twee met elkander strijden, dat er gezegd wordt, dat God van eeuwigheid geordineerd heeft hen, die Hij met zijn liefde wil omhelzen en hen, jegens wie Hij zijn toorn wil oefenen; en dat Hij aan allen zonder onderscheid de zaligheid verkondigt. Ik zeg, dat ze uitnemend met elkaar overeenkomen. Want wanneer Hij zo beloften doet, wil Hij niet anders zeggen, dan dat zijn barmhartigheid voor allen bereid is, die haar slechts begeren en inroepen, wat slechts zij doen, die Hij verlicht heeft. En Hij verlicht hen, die Hij gepredestineerd heeft ter zaligheid. Voor hen, zeg ik, staat de waarheid der beloften vast en onwrikbaar, zodat men niet kan zeggen, dat er enige tegenstrijdigheid is tussen Gods eeuwige verkiezing en het getuigenis zijner genade, dat Hij de gelovige aanbiedt. Maar waarom noemt Hij allen? Wel, opdat de consciëntiën der vromen veiliger zouden rusten, wanneer zij begrijpen, dat er geen enkel onderscheid tussen zondaren is, wanneer slechts het geloof aanwezig is; en opdat de goddelozen niet zouden voorwenden, dat ze geen wijkplaats hebben, waarheen ze zich van de dienstbaarheid der zonde kunnen terugtrekken, doordat ze de hun geboden wijkplaats door hun ondankbaarheid versmaden. Daar dus aan beiden Gods barmhartigheid door het evangelie aangeboden wordt, is het het geloof, dat is Gods verlichting, dat onderscheid maakt tussen vromen en goddelozen: zodat de eersten de werkdadigheid van het evangelie gevoelen, de anderen echter daaruit geen vrucht verkrijgen. Ook de verlichting zelf heeft Gods eeuwige verkiezing tot regel. De klacht van Christus, die zij aanhalen: "Jeruzalem, Jeruzalem, hoe dikwijls heb Ik uw kinderen willen vergaderen, en gij hebt niet gewild" (Matt. 27:37) helpt hen niets. Ik erken, dat Christus niet alleen in de persoon van een mens spreekt, maar hun ook verwijt, dat zij alle eeuwen door zijn genade versmaad hebben. Maar die wil Gods, waarover het gaat, moet nader bepaald worden. Immers het is niet onbekend, hoe ijverig God er zich op toegelegd heeft dat volk vast te houden, en met hoe grote hardnekkigheid zij van de eersten tot de laatsten, aan hun omdolende begeerten overgegeven, de bijeenvergadering hebben versmaad; maar daaruit volgt nog niet, dat Gods raad door de boosheid der mensen te niet gemaakt is. Zij zeggen hierop, dat niets minder in overeenstemming is met Gods natuur, dan dat in Hem een dubbele wil zou zijn. Dat stem ik hun toe, mits zij de juiste uitleggers zijn. Maar waarom letten ze niet op zoveel getuigenissen, waarin God, menselijke neigingen aandoende, beneden zijn majesteit neerdaalt? Hij zegt (Jes. 65:2) dat Hij met uitgestrekte armen het wederspannig volk geroepen heeft, dat Hij zich vroeg en laat moeite gegeven heeft om het tot zich terug te voeren. Indien zij dit alles op God wilden toepassen en niet op de gelijkenis letten, zullen vel overbodige twisten opduiken: die door deze ene oplossing beslecht worden, dat het menselijke op God overgedragen wordt. Trouwens de oplossing, die wij elders¹ gegeven hebben, is ruimschoots voldoende, namelijk deze, dat, ofschoon Gods wil veelvuldig is voor ons besef, Hij toch niet in zichzelf dit en dat wil, maar naar zijn veelvuldige wijsheid, zoals Paulus haar noemt (Ef. 3:10) onze zinnen verbaasd maakt, totdat het ons zal gegeven worden te leren zien, dat Hij op wonderbaarlijke wijze wil, wat nu tegen zijn wil schijnt te strijden. Zij zeggen ook in spottende scherts, dat, daar God aller Vader is, het onrechtvaardig is, dat Hij iemand verwerpt, die niet door zijn schuld tevoren deze straf verdiend heeft. Alsof Gods milddadigheid zich niet tot de zwijnen en honden uitstrekte. Wanneer het gaat over het menselijke geslacht, laat hen dan antwoorden, waarom God zich verbonden heeft aan één volk, om daarvan de Vader te zijn; waarom Hij ook een klein getal daaruit als een bloem heeft geplukt. Maar deze lasteraars worden door hun lust tot kwaadspreken verhinderd te bedenken, dat God zo zijn zon doet opgaan over goeden en slechten (Matt. 5:45) dat toch voor weinigen de erfenis is weggelegd, tot wie eens gezegd zal worden: "Komt, gij gezegenden mijns Vaders, beërft het Koninkrijk" enz. (Matt. 25:34) Zij werpen ook tegen, dat God niets haat van de dingen, die Hij gemaakt heeft. Ook al geef ik hun dat toe, blijft toch onaangetast wat ik leer, dat de verworpenen bij God gehaat zijn, en wel zeer terecht, omdat ze, van zijn Geest verstoken, niets anders kunnen voortbrengen, dan een oorzaak der vervloeking. Ze voegen er aan toe, dat er geen onderscheid is tussen Jood en heiden, en dat daarom Gods genade zonder onderscheid aan allen voorgesteld wordt: zeker, als zij maar toegeven, dat God, zoals Paulus verklaart (Rom. 9:24) zowel uit de Joden als uit de heidenen naar zijn welbehagen roept zo, dat Hij aan niemand gebonden is. Op deze wijze wordt ook ontzenuwd, wat zij uit een andere plaats (Rom. 11:32) aanvoeren, dat God alles besloten heeft onder de zonde, opdat Hij allen barmhartig zou zijn: namelijk omdat Hij wil, dat de zaligheid van allen, die zalig worden, aan zijn barmhartigheid toegeschreven wordt, hoewel deze weldaad niet alle mensen gemeen is. Verder, wanneer er ook al van weerszijden veel bijgebracht is, zo moge dit voor ons het slot zijn, dat wij met Paulus huiveren bij een zo grote diepte; en indien lichtvaardige tongen tegenspreken, dat wij ons niet schamen met hem uit te roepen: "O mens, wie zijt gij, die tegen God antwoordt?" (Rom. 9:20) Want naar de waarheid zegt Augustinus², dat zij verkeerd handelen, die de rechtvaardigheid Gods afmeten naar de maat der menselijke rechtvaardigheid.

17. Weitere Einwände gegen die vorgetragene Lehre

Ja, wird man einwenden, wenn es aber so bestellt ist, dann wird den Verheißungen des Evangeliums wenig Zuverlässigkeit beizumessen sein; denn diese legen doch von Gottes Willen Zeugnis ab und behaupten nun, daß er etwas wolle, was doch seinem unverletzlichen Entschluß entgegen wäre! Nein, durchaus nicht! Denn so allgemein die Heilsverheißungen auch sein mögen, so stehen sie doch zu der Vorbestimmung der Verworfenen in keinerlei Gegensatz; wir müssen nur unser Gemerk auf ihre Wirkung richten! Wir wissen, daß die Verheißungen für uns erst dann wirksam sind, wenn wir sie im Glauben annehmen; wo dagegen der Glaube erloschen ist, da ist zugleich auch die Verheißung abgetan! Ist dies aber das Wesen der Verheißung, so wollen wir zusehen, was denn für ein Gegensatz besteht, wenn es einerseits heißt, Gott habe seit Ewigkeit festgelegt, welche Menschen er mit seiner Liebe umfassen und an welchen er seinen Zorn üben wollte, - und wenn wir andererseits hören, daß er das Heil allen ohne Unterschied verkündigt! Ich sage: das stimmt in der Tat aufs beste zusammen; denn durch solche Verheißungen wollte Gott nichts anderes sagen, als daß seine Barmherzigkeit allen dargeboten ist, die sie nur begehren und erflehen; das tun aber nur die, welche er erleuchtet hat! Er erleuchtet nun aber die, welche er zum Heil vorbestimmt hat. Für diese, sage ich, steht die Wahrheit der Verheißungen sicher und unerschüttert fest, so daß man nicht sagen kann, es bestehe irgendein Zwiespalt zwischen Gottes ewiger Erwählung und dem Zeugnis seiner Gnade, das er den Gläubigen darbietet. Aber warum nennt er alle? Doch dazu: die Gewissen der Frommen sollen um so sicherer und ruhiger sein, indem sie sehen, daß es keinen Unterschied unter den Sündern gibt, wofern nur der Glaube da ist; die Gottlosen aber sollen nicht einwenden, sie hätten ja keinen Zufluchtsort, zu dem sie sich vor der Knechtschaft der Sünde retten könnten, - weil sie eben die Zufluchtsstätte, die ihnen dargeboten wird, in ihrer Undankbarkeit verachten! Während also Gottes Barmherzigkeit durch das Evangelium beiden angeboten wird, ist es der Glaube, das heißt: Gottes Erleuchtung, wodurch zwischen Frommen und Gottlosen ein Unterschied herbeigeführt wird, so daß jene die Wirksamkeit des Evangeliums verspüren, diese aber keinerlei Frucht daraus empfangen. Auch die Erleuchtung selbst hat Gottes ewige Erwählung zur Richtschnur.

Man führt aber Christi Klage an: „Jerusalem, Jerusalem, wie oft habe ich deine Kinder versammeln wollen ..., und ihr habt nicht gewollt!“ (Matth. 23,37). Aber dies Wort hilft unseren Widersachern zu nichts. Ich gebe zu, daß Christus hier nicht allein in seiner menschlichen Person redet, sondern ihnen vorwirft, daß sie zu allen Zeiten seine Gnade von sich gewiesen haben.

Aber man muß näher bestimmen, von was für einem Willen Gottes hier die Rede ist. Denn es ist doch wohl bekannt, wie eifrig sich Gott gemüht hat, dieses Volk festzuhalten; es ist ebenso bekannt, in welcher Halsstarrigkeit sich diese 664 Menschen aber vom ersten bis zum letzten ihren schwankenden Begierden ergeben und solches „Sammeln“ Gottes von sich gewiesen haben. Aber daraus folgt nicht etwa, daß Gottes Ratschluß durch die Bosheit von Menschen außer Kraft gesetzt worden sei!

Man wendet dabei ein, dem Wesen Gottes sei nichts weniger gemäß, als wenn in ihm ein zwiefacher Wille bestünde. Das gebe ich den Widersachern zu. Nur müssen sie das richtig verstehen! Aber warum bedenken sie nicht die vielen Zeugnisse (der Schrift), in denen Gott menschliche Regungen annimmt und sich dabei weit unter seine Majestät herabläßt? Er sagt, er habe mit ausgebreiteten Armen sein widerspenstiges Volk gerufen, früh und spät habe er sich Mühe gegeben, es wieder zu sich zu führen (Jes. 65,2). Will man das alles Gott zumessen und das (hier angewendete) Bild außer acht lassen, dann wird allerdings viel überflüssiger Streit sich erheben, den doch diese eine Lösung klärt, daß hier eben Menschliches auf Gott übertragen wird! Freilich genügt auch die von uns an anderer Stelle vorgebrachte Lösung vollauf: Gottes Wille mag für unseren Sinn noch so vielfältig sein, so will er doch in sich selbst nicht etwa dies und das, sondern er will unsere Sinne nach seiner „mannigfaltigen Weisheit“ - wie sie Paulus nennt (Eph. 3,10) - bestürzt machen, bis es uns geschenkt wird, zu erkennen, daß er auf wundersame Weise will, was jetzt seinem Willen zuwider zu sein scheint!

Unsere Widersacher treiben aber auch mit Schimpfreden ihr Spiel. Sie sagen: Wenn Gott aller Vater ist, so ist es unrecht, wenn er jemanden von sich stößt, sofern dieser nicht solche Strafe mit eigener Schuld vorher verdient hat. Als ob Gottes Freundlichkeit nicht auch den Säuen und Hunden zukäme! Wenn es sich aber um das Menschengeschlecht handelt, so soll man mir doch antworten, warum Gott sich denn einem Volke verbunden hat, sein Vater zu sein, und warum er auch aus ihm noch eine kleine Schar wie eine Blume abgepflückt hat! Aber diese Lästermäuler lassen sich von ihrer Schmähsucht daran hindern, zu bedenken, daß Gott zwar „seine Sonne aufgehen läßt über die Bösen und über die Guten ...“ (Matth. 5,45), aber doch so, daß das Erbe nur für wenige bereit steht, zu denen einst gesagt werden wird: „Kommet her, ihr Gesegneten meines Vaters, ererbet das Reich ...!“ (Matth. 25,34).

Auch wendet man ein, Gott habe doch keinen Haß gegen das, was er geschaffen hat. Obwohl ich das nun zugebe, so bleibt doch meine Lehre bestehen, daß die verworfenen Gott verhaßt sind, und das auch mit vollem Recht, weil ihnen nämlich sein Geist abgeht und sie deshalb nichts hervorzubringen vermögen, als was Ursache des Fluches ist!

Auch sagt man weiter, es gäbe doch keinen Unterschied zwischen Juden und Heiden, und deshalb werde Gottes Gnade allen ohne Unterschied dargeboten. Ja, wenn sie nur zugeben wollten, daß Gott „nicht allein aus den Juden, sondern auch aus den Heiden“ - wie es Paulus erklärt - Menschen dergestalt nach seinem Wohlgefallen beruft, daß er niemandem verpflichtet ist (Röm. 9,24). Auf diese Weise wird auch der Einwand entkräftet, den sie auf Grund einer anderen Stelle erheben: „Gott hat alle beschlossen unter die Sünde, auf daß er sich aller erbarme“ (Röm. 11,32; nicht ganz Luthertext); denn Gott will eben, daß das Heil aller, die da selig werden, seiner Barmherzigkeit zugeschrieben wird, obwohl diese Wohltat nicht allen Menschen gemeinsam zukommt.

Nachdem nun hin und her vieles vorgebracht worden ist, wollen wir damit den Beschluß machen, daß wir mit Paulus angesichts solcher Tiefe staunend erschaudern und uns beim Widerspruch zänkischer Zungen nicht schämen, mit ihm auszurufen: „Ja, lieber Mensch, wer bist du denn, daß du mit Gott rechten willst?“ (Röm. 9,20). Denn es ist richtig, wenn Augustin behauptet, es sei verkehrt getan, wenn man Gottes Gerechtigkeit nach dem Maß der menschlichen messe (Pseudo-Augustin, Von der Vorbestimmung und Gnade 2).

16 [17]. ¹⁴² ’n Weerlegging van verdere besware teen hierdie leer

“Maar,” sal jy sê, “as dit so is, sal ons weinig vertroue in die beloftes van die evangelie kan stel wat, wanneer hulle oor God se wil getuig, verklaar dat Hy iets wil wat met sy onskendbare besluit in stryd is.”¹⁴³ Hoegenaamd nie! Want al sou die beloftes van saligheid algemeen wees, verskil hulle nogtans in niks van die predestinasie van die verworpenes nie mits ons ons aandag op hulle uitwerking vestig. Ons weet dat die beloftes eers vir ons kragdadig is wanneer ons dit deur die geloof aanneem. Wanneer die geloof daarenteen verydel is, is die belofte tegelyk tot niet. As dit dan die aard van die beloftes self is, laat ons dan sien of daar ’n verskil tussen hierdie (twee) is, naamlik dat gesê word dat God van ewigheid af verordineer het wie Hy in liefde wil omhels en teen wie Hy sy toorn wil oefen en (ten tweede) dat Hy sonder onderskeid saligheid vir almal verkondig.¹⁴⁴ Ek sê dat hulle inderdaad uiters goed ooreenstem, want deur sy belofte so te gee, wil Hy niks anders as dat sy barmhartigheid tot almal se beskikking moet wees nie mits hulle dit maar begeer en Hom daarom vra. Dit doen slegs diegene wat Hy verlig het. Verder verlig Hy diegene wat Hy vir die saligheid bestem het. Ek herhaal: hulle het die besliste en onwrikbare waarheid van die beloftes sodat nie beweer kan word dat daar enige teenstrydigheid is tussen die ewige uitverkiesing van God en die getuienis van sy genade wat Hy die gelowiges aanbied nie.

1237 “Maar waarom noem Hy almal?” Naamlik dat die gewetens van godvrugtiges veiliger kan rus wanneer hulle besef dat daar geen verskil tussen sondaars is nie mits die geloof maar daar aanwesig is. Verder ook dat goddelose mense hulle nie daarmee kan verontskuldig dat hulle nie ’n toevlugsoord het waarheen hulle hulle van die slawerny van die sonde kan wend nie, terwyl hulle uit ondankbaarheid die toevlugsoord wat hulle aangebied is, verwerp.

Aangesien die barmhartigheid van God derhalwe deur die evangelie aan albei hierdie groepe aangebied word, is dit die geloof, dit is die verligting van God, wat tussen godvrugtiges en goddelose mense onderskeid maak sodat eersgenoemdes die kragdadige werking van die evangelie ervaar maar laasgenoemdes geen vrug daaruit pluk nie. Juis die verligting self het God se ewige uitverkiesing as reël.

Christus se klag wat hulle aanhaal, help hulle niks nie: “Jerusalem, Jerusalem, hoe dikwels wou Ek jou kinders bymekaarmaak, maar jy wou nie”.¹⁴⁵ Ek erken dat Christus nie soseer as mens praat nie maar dat Hy die mense verwyt dat hulle oor al die eeue heen sy genade geweier het. Maar ons moet God se wil waarom dit hier gaan, omskryf. Dit is trouens nie duister hoe nougeset God Hom daarop toegelê het om daardie volk te behou en met hoe ’n groot hardnekkigheid hulle van begin tot einde aan hulle wyd uiteenlopende begeertes uitgelewer was en sy versameling (van die uitverkorenes) verwerp het nie. Daaruit volg egter nie dat God se raadsplan vanweë die kwaad van mense tot niet gemaak is nie. Hierteen teken hulle die beswaar aan dat niks minder by God se aard pas as dat ’n tweevoudige wil in Hom is nie.¹⁴⁶ Dit gee ek hulle toe mits hulle vaardige vertolkers daarvan is. Maar waarom oorweeg hulle nie soveel getuienisse waar God menslike emosies aanneem en benede sy majesteit neerdaal nie?¹⁴⁷ Hy sê dat Hy die opstandige volk met uitgestrekte arms geroep het en dat Hy vroeg en laat gesorg het dat hulle na Hom moet terugkeer.¹⁴⁸ As hulle dit alles op God wil toepas en die beeldspraak wil verontagsaam, sal baie oorbodige struwelinge opduik. Hierdie een enkele oplossing kan dit egter beëindig, naamlik dat iets mensliks op God oorgedra word.¹⁴⁹ Hoewel die oplossing wat ons elders aangevoer het,¹⁵⁰ meer as voldoende is, naamlik dat, hoewel God se wil vir sover dit ons sintuie aangaan, meervoudig is, Hy nogtans nie nou die een ding en dan weer ’n ander wil nie maar ons sintuie na sy verskeie 1238 menigvuldige wysheid, soos Paulus dit noem,¹⁵¹ te verdwaas totdat dit ons gegun word om te wete te kom dat Hy iets wonderbaarliks wil wat nou skynbaar strydig met sy wil is.

Hulle speel selfs met die spitsvondige redenasie dat, aangesien God almal se Vader is, dit onregverdig is dat Hy enigeen van die hand sou wys behalwe een wat deur sy eie skuld vooraf hierdie straf verdien het. Net asof God se milddadigheid nie ook tot varke en honde strek nie. Maar as dit om die mensdom gaan, moet hulle antwoord waarom God Hom aan een volk verbind het om hulle Vader te wees¹⁵² en waarom Hy ’n geringe aantal soos ’n blom daaruit gepluk het. Maar hulle lus om kwaad te stook verhinder daardie lasteraars om daaraan te dink dat God sy son so oor goeie en slegte mense laat opgaan¹⁵³ dat die erfdeel slegs vir ’n paar weggebêre is. Aan hulle sal eenmaal gesê word: “Kom, julle geseëndes van my Vader, neem die koninkryk in besit”, ensovoorts.¹⁵⁴

Hulle opper selfs die beswaar dat God niks van die dinge wat Hy gemaak het, afgekeur het nie.¹⁵⁵ Al sou ek hulle dit ook toegee, bly dit wat ek leer, veilig, naamlik dat die verworpenes vir God haatlik is en dit wel om die heel beste rede, naamlik omdat hulle deur sy Gees verlaat is en niks anders as rede vir hulle verdoemenis kan voortbring nie. Hierby voeg hulle¹⁵⁶ dat daar geen onderskeid tussen Jood en heiden is nie¹⁵⁷ en dat die genade van God dus sonder onderskeid aan almal voorgehou word.¹⁵⁸ Ja, dit is so, mits hulle maar toegee, soos Paulus dit beskryf, dat God na sy welbehae uit die Jode sowel as uit die heidene mense roep,¹⁵⁹ sodat Hy aan niemand gebind is nie. Wat hulle uit ’n ander aanhaling aanvoer, word eweneens so tot niet gemaak. Dit is naamlik dat God alles onder die sonde ingesluit het om Hom oor almal te ontferm,¹⁶⁰ omdat dit sy wil is dat die saligheid van almal wat salig word, aan sy barmhartigheid toegeskryf moet word - al sou nie almal in hierdie weldaad deel nie. Wanneer daar verder oor en weer baie redenasies aangevoer is, moet dit ons slotsom wees: om saam met Paulus te beef voor so ’n groot diepte. Maar as hulle moedswillige tonge mor, moet ons nie skaam kry om saam 1239 met hom uit te roep nie: “Mens, wie is jy dat jy teen God stry?”¹⁶¹ Want Augustinus voer met waarheid aan dat mense wat God se geregtigheid na die maat van die mens se geregtigheid meet, verkeerd handel.¹⁶²

16. [17.] Кто-нибудь мне скажет: если это так, то будет не слишком много уверенности в евангельских обетованиях, в которых в соответствии с Божьей волей объявляется, что Бог хочет того, что противоречит его тайному решению. Я отрицаю это. Ибо, хотя обетования спасения обращены ко всем людям, они тем не менее нисколько не противоречат предназначению отверженных, если только мы взглянем на исполнение обетований. Мы знаем, что Божьи обетования действенны для нас только тогда, когда мы принимаем их через веру. Если нет веры, то и они утрачивают силу.

Поскольку природа обетований именно такова, рассмотрим, противоречат ли они Божьему предопределению. Сказано, что с самого начала Бог определил тех, кого Он желал принять в свою милость, и тех, кого Он желал отвергнуть; тем не менее Он обещает спасение всем. Я утверждаю, что в этом нет противоречия. Ибо Господь, давая такие обетования, имеет в виду только то, что его милосердие распространяется на всех, кто Его ищет. Но Его не ищет никто, кроме тех, кого Он просветил. А просветил Он тех, кого предопределил к спасению. И эти люди знают по опыту, что нет никакого противоречия между предвечным Божьим избранием и тем, что Бог являет свидетельство своей милости верующим.

Но почему Он говорит «всех»? Для того, чтобы люди с чистой совестью пребывали в ещё большей уверенности, видя, что нет никакого различия между верующими, если они веруют. А с другой стороны, чтобы нечестивцы не жаловались, что у них нет прибежища от несчастий, ибо они отвергнуты за свою неблагодарность. Ибо если в Евангелии Божье милосердие явлено тем и другим, то только вера, то есть Божье просвещение, отличает верующих от неверующих, так что первые чувствуют действенность Евангелия, а вторые не получают от него никакой пользы. Мерилом этого просвещения является предвечное Божье избрание.

Плач Иисуса Христа о Иерусалиме - что Он хотел собрать птенцов его под крылья, а они не захотели (Мф 23:37) - хотя наши противники делают из него далеко идущие выводы, нисколько им не помогает. Я утверждаю, что Иисус Христос говорит здесь не как человек, но упрекает евреев за то, что они отвергли его благодать. В то же время мы должны посмотреть, какова была воля Бога, о которой Он здесь упоминает. Совершенно очевидно, как Бог заботился о том. чтобы этот народ принадлежал Ему. Известно, что, предаваясь своим похотям, они упорно сопротивлялись его покровительству. Но из этого не следует, что непреложный замысел Бога был нарушен злобой людей. Наши противники говорят, что нет ничего более противоречащего природе Бога, нежели двойственная воля. В этом я с ними согласен, если только они умеют верно толковать это речение. Но почему они не принимают во внимание столько фрагментов, где Бог, принимая на Себя человеческие чувства, как бы отказывается от своего величия, чтобы приноровиться к нашему невежеству? Устами Исайи Он говорит, что Он простирал руки к народу непокорному, и поднимался утром и наблюдал до вечера, чтобы привести его к Себе (Ис 65:2). Если они хотят приписать всё это Богу, отбросив ту манеру изъясняться, о которой мы только что говорили, они откроют двери многочисленным совершенно излишним спорам, которые можно прекратить одним словом: Бог по подобию перенёс на Себя свойственное людям. Хотя достаточно и того решения, которое мы уже предложили.

А именно, хотя воля Бога нашим чувствам представляется разной, Он не желает того или иного в Себе самом, но хочет только поразить наши чувства многоразличием своей премудрости, как говорит об этом св. Павел (Эф 3:10), - вплоть до последнего дня, когда нам будет дано понять, как Бог чудесным образом хочет того, что сегодня нам кажется противным его воле.

Они прибегают и к другим недостойным уловкам вроде таких: так как Бог - Отец всех, то нет оснований, чтобы Он кого-либо лишил наследства, кроме тех, кто по своей собственной воле стали недостойны спасения. Это значит, что щедрость Бога не распространяется только на собак и свиней. Что же касается рода человеческого, то пусть они мне ответят, почему Бог пожелал соединиться только с одним народом, чтобы стать его отцом, оставив все прочие народы? И почему из этого выбранного Им народа Он оставил Себе немногих, как цветок. Но яростная жажда злословия мешает этим нечестивцам видеть то, что видят все: что Бог каждый день посылает солнце и дождь на добрых и злых (Мф 5:45), но что вечное наследие Он приготовил для малого стада, которому сказал: «Приидите, благословенные Отца Моего, наследуйте Царство, уготованное вам от создания мира» (Мф 25:34).

Наши противники возражают, что Бог не может ненавидеть ничего, что Он создал. Я согласен с ними, за исключением того, чему я учил, а именно, что Бог ненавидит отверженных, и вполне обоснованно. Ибо, лишённые его Духа, они не в состоянии предъявить ничего, кроме причины своего проклятия. Наши противники слишком глупо используют тот аргумент, что благодать Божья распространяется на всех, так как нет различий между евреем и язычником. С этим я немедленно соглашаюсь, - но при условии, что это понимается так, как сказано у св. Павла: Бог призвал как из евреев, так и из язычников тех, кого Ему угодно, никому не будучи обязан (Рим 9:21-24). Тем самым опровергается и их ссылка на то, что Бог всех заключил «в непослушание, чтобы всех помиловать» (Рим 11:32). Это верно, поскольку Он хочет, чтобы спасение всех приписывалось его милости, хотя это благодеяние распространяется не на всех. Итак, когда приводится множество доводов с той и другой стороны, нам остаётся закончить тем, чтобы удивиться вместе со св. Павлом. И если не знающие удержу языки будут язвить нас насмешками, не постыдимся воскликнуть: «А ты кто, человек, что споришь с Богом?» (Рим 9:20) Ибо очень верно сказал св. Августин, что те, кто измеряет Божью справедливость по человеческим меркам, поступает весьма опрометчиво (Псевдо-Августин. О предопределении и благодати, II (МРL, XLV, 1666 р.)).