1. 270 | Transeamus nunc ad eas sententias quae affirmant Deum unicuique redditurum secundum opera sua [Matt. 16. d. 27]; cuiusmodi sunt, Unusquisque referet quod gessit in corpore, sive bonum sive malum [2. Cor. 5. b. 10]. Gloria et honor operanti bonum; tribulatio et angustia in omnem animam operantis malum [Rom. 2. a. 6]². Et, Ibunt qui bona egerint, in resurrectionem vitae: qui male fecerint, in resurrectionem iudicii^a [Iohan. 5. e. 29]. Venite benedicti Patris mei: esurivi, et dedistis mihi cibum: sitivi, et potum tribuistis^b, etc. [Matt. 25. e. 34]. Atque illis quoque eas coniungamus quae mercedem operum appellant vitam aeternam: quo in genere sunt, Retributio manuum hominis restituetur ei [Prover. 12. c. 14]. Qui timet mandatum, remunerabitur [et 13. c. 13]. Gaudete et exultate: ecce merces vestra copiosa est in caelis [Matth. 5. b. 12; Luc. 6. d. 23]. Unusquisque mercedem accipiet secundum laborem [1.^c Cor. 3. b. 8]. Quod unicuique dicitur redditurus Deus secundum opera [Rom. 2. a. 6], parvo negotio dissolvitur. Ordinem enim consequentiae magis quam causam indicat^d locutio. Extra dubium autem est, Dominum his misericordiae suae gradibus salutem nostram consummare dum electos ad^e se vocat, vocatos iustificat, iustificatos glorificat [Ibidem, 8. f. 30]. Tametsi ergo sola misericordia^f suos in vitam suscipiat: quia tamen in eius possessionem ipsos deducit, per bonorum operum stadium^g, ut quo destinavit ordine suum in illis^h opus impleat: nihil mirum si secundum opera sua dicuntur coronari: quibus haud dubie ad recipiendam immortalitatis coronam praeparantur. Quin hac ratione apposite dicuntur salutem suam operari [Philip. 2. b. 12], dum bonis operibus incumbendo, vitam aeternam meditantur; || nempe sicut alibi iubentur operari cibum qui non perit [Iohan. 6. c. 27], dum in Christum credendo sibi vitam acquirunt: et tamen mox additur, Quem filius hominis 271 daturus est vobis¹. Unde apparet Operandi verbum nequaquam opponi gratiae, sed referri ad studium: || ac proinde non^a sequitur, vel fideles^b ipsos esse salutis suae authores, vel ab ipsorum operibus eam emanare. Quid ergo? simul atque per Evangelii notitiam, et Spiritus sancti illuminationem adsciti sunt in Christi consortium, inchoata est in illis aeterna vita. Iam quod in illis bonum opus inchoavit Deus, et perfici oportet usque in diem Domini Iesu [Philip. 1. a. 6.]. Perficitur porro, quum iustitia et sanctitate Patrem caelestem referentes, se filios eius non degeneres esse probant.

1. Venons maintenant à exposer les passages ausquels il est dit que Dieu rendra à chacun selon ses œuvres (Matth. 16:27), comme sont ceux qui s’ensuyvent: Un chacun recevra selon qu’il aura fait en son corps, soit bien soit mal (2 Cor. 5:10). Gloire et honneur à celuy qui fera bien: tribulation et angoisse sur l’ame du pervers (Rom. 2:6, 9, 10). Item, Et iront ceux qui auront bien vescu, en la resurrection de vie (Jean 5:29). Item, Venez, vous qui estes benits de mon Pere: j’ay eu faim, et vous m’avez repeu: j’ay eu soif, et vous m’avez donné à boire (Matth. 25:34, 35), etc. Ausquels il sera bon de conjoindre aussi ceux où la vie eternelle est appellée Loyer. Comme quand il est dit que la remuneration sera faite à l’homme selon l’œuvre de ses mains. Item, Celuy qui obeit au commandement de Dieu sera remuneré (Prov. 12:14; 13:13), Item, Esjouisssez-vous, car vostre loyer est grand au ciel (Matth. 5:12; Luc 6:23). Item, Un chacun recevra salaire selon son labeur (1 Cor. 3:8). Touchant ce qui est dit que Dieu rendra à un chacun selon ses œuvres, il se peut soudre sans grande difficulté. Car ceste locution denote plustost un ordre de consequence, que la cause pour laquelle Dieu remunere les hommes. Or il n’y a nulle doute que nostre Seigneur use de ces degrez en accomplissant nostre salut: qu’apres nous avoir esleuz, il nous appelle: apres nous avoir appeliez, il nous justifie: apres nous avoir justifiez, il nous glorifie (Rom. 8:30). Combien donc que par sa seule misericorde il reçoyve les siens en vie, toutesfois pource qu’il les conduist en icelle par le chemin des bonnes œuvres, afin d’accomplir en eux son vouloir, par l’ordre qu’il a destiné: ce n’est point de merveilles s’il est dit qu’ils sont couronnez selon leurs œuvres, par lesquelles ils sont preparez à recevoir la couronne d’immortalité. Et mesme pour ceste cause il est dit qu’ils tont leur salut (Phil. 2:12), quand en s’appliquant à bonnes œuvres ils meditent la vie eternelle. Voire, comme il leur est commandé de travailler pour la viande qui ne perit point (Jean 6:27), quand ils s’acquierent vie croyans en Jesus Christ: neantmoins il est adjousté quant et quant, que le Fils de l’homme leur donnera ceste viande. Dont il s’ensuit que le mot de Travailler ou operer ne s’oppose point à la grace, mais seulement emporte zele et estude. Par ainsi il ne s’ensuit pas, ou qu’ils soyent autheurs de leur salut, ou que leur salut procede des bonnes œuvres. Quoy donc? Incontinent apres que par la cognoissance de l’Evangile et l’illu mination du sainct Esprit ils ont esté appellez en la compagnie de Christ, la vie eternelle est commencée en eux: en apres le Seigneur acheve son œuvre qu’il a commencée en eux, jusques au jour de Jesus Christ (Phil. 1:6). Or l’œuvre de Dieu est accomplie en eux, quand en justice et saincteté representans l’image de leur Pere celeste, ils se declairent estre ses enfans legitimes.

1. 50 Let us now proceed to those passages which affirm that “God will render to every man according to his deeds;”¹⁷⁷ that “every one may receive the things done in his body, according to that he hath done, whether it be good or bad.”¹⁷⁸ “Tribulation and anguish upon every soul that doeth evil; but glory, honour, and peace, to every man that worketh good.”¹⁷⁹ And, “All shall come forth; they that have done good, unto the resurrection of life; and they that have done evil, unto the resurrection of damnation.”¹⁸⁰ “Come, ye 51blessed of my Father; for I was a hungered, and ye gave me meat: I was thirsty, and ye gave me drink,” &c.¹⁸¹ And with these let us also connect those which represent eternal life as the reward of works, such as the following: “The recompense of a man’s hands shall be rendered unto him.”¹⁸² “He that feareth the commandment shall be rewarded.”¹⁸³ “Rejoice and be exceeding glad; for great is your reward in heaven.”¹⁸⁴ “Every one shall receive his own reward, according to his own labour.”¹⁸⁵ The declaration, that God will render to every one according to his works, is easily explained. For that phrase indicates the order of events, rather than the cause of them. But it is beyond all doubt, that the Lord proceeds to the consummation of our salvation by these several gradations of mercy: “Whom he hath predestinated, them he calls; whom he hath called, he justifies; and whom he hath justified, he finally glorifies.”¹⁸⁶ Though he receives his children into eternal life, therefore, of his mere mercy, yet since he conducts them to the possession of it through a course of good works, that he may fulfil his work in them in the order he has appointed, we need not wonder if they are said to be rewarded according to their works, by which they are undoubtedly prepared to receive the crown of immortality. And for this reason, they are properly said to “work out their own salvation,”¹⁸⁷ while, devoting themselves to good works, they aspire to eternal life; just as in another place they are commanded to “labor for the meat which perisheth not,” when they obtain eternal life by believing in Christ; and yet it is immediately added, “which the Son of man shall give unto you.”¹⁸⁸ Whence it appears that the word work is not opposed to grace, but refers to human endeavours; and therefore it does not follow, either that believers are the authors of their own salvation, or that salvation proceeds from their works. But as soon as they are introduced, by the knowledge of the gospel and the illumination of the Holy Spirit, into communion with Christ, eternal life is begun in them. Now, “the good work which” God “hath begun in” them, “he will perform until the day of Jesus Christ.”¹⁸⁹ And it is performed, when they prove themselves to be the genuine children of God by their resemblance to their heavenly Father in righteousness and holiness.

1. Two general objections. The former solved and explained. What meant by the term working.

119 Let us now proceed to those passages which affirm that God will render to every one according to his deeds. Of this description are the following: “We must all appear before the judgment-seat of Christ; that every one may receive the things done in his body, according to that he has done, whether it be good or bad;” “Who will render to every man according to his deeds: to them who by patient continuance in well-doing seek for glory, and honor, and immortality,eternal life;” but “tribulation and anguish upon every soul of man that does evil;” “They that have done good, unto the resurrection of life; and they that have done evil, unto the resurrection of damnation;” “Come, ye blessed of my Father;” “For I was an hungered, and ye gave me meat; I was thirsty, and ye gave me drink,” &c. To these we may add the passages which describe eternal120life as the reward of works, such as the following: “The recompense of a man’s hands shall be rendered unto him;” “He that feareth the commandment shall be rewarded;” “Rejoice and be exceeding glad, for great is your reward in heaven;” “Every man shall receive his own rewards according to his own labour.”¹ The passages in which it is said that God will reward every man according to his works are easily disposed of. For that mode of expression indicates not the cause but the order of sequence. Now, it is beyond a doubt that the steps by which the Lord in his mercy consummates our salvation are these, “Whom he did predestinate, them he also called; and whom he called, them he also justified; and whom he justified, them he also glorified” (Rom. 8:30). But though it is by mercy alone that God admits his people to life, yet as he leads them into possession of it by the course of good works, that he may complete his work in them in the order which he has destined, it is not strange that they are said to be crowned according to their works, since by these doubtless they are prepared for receiving the crown of immortality. Nay, for this reason they are aptly said to work out their own salvation (Phil. 2:12), while by exerting themselves in good works they aspire to eternal life,just as they are elsewhere told to labour for the meat which perisheth not (John 6:27), while they acquire life for themselves by believing in Christ; and yet it is immediately added, that this meat “the Son of man shall give unto you.” Hence it appears, that working is not at all opposed to grace, but refers to pursuit,² and, therefore, it follows not that believers are the authors of their own salvation, or that it is the result of their works. What then? The moment they are admitted to fellowship with Christ, by the knowledge of the gospel, and the illumination of the Holy Spirit, their eternal life is begun, and then He which has begun a good work in them “will perform it until the day of Jesus Christ,” (Phil. 1:6). And it is performed when in righteousness and holiness they bear a resemblance to their heavenly Father, and prove that they are not degenerate sons.

1. Laat ons nu overgaan tot die uitspraken, die verzekeren, dat God een ieder vergelden zal naar zijn werken. Van die aard zijn de volgende: "Een ieder zal wegdragen wat hij gedaan heeft in het lichaam, hetzij goed, hetzij kwaad" (2 Cor. 5:10) "degene, die goed doet, heerlijkheid en eer, maar verdrukking en benauwdheid over alle ziel, die het kwade werkt" (Rom. 2:6 e.v.) : en "zij zullen gaan; die het goede gedaan hebben, tot de opstanding des levens, en die het kwade gedaan hebben, tot de opstanding des oordeels" (Joh. 5:29) "komt, gij gezegenden mijns Vaders, ik ben hongerig geweest, en gij hebt mij te eten gegeven, ik ben dorstig geweest, en gij hebt mij te drinken gegeven" (Matt. 25:34) enz. En laat ons bij deze uitspraken ook die voegen, die het eeuwige leven het loon der werken noemen. Tot die soort behoren de volgende: "De vergelding van des mensen handen zal hem gegeven worden; wie het gebod vreest, die zal vergolden worden" (Spr. 12:14; 13:13) "verblijdt en verheugt u, zie uw loon is groot in de hemelen" (Matt. 5:12) "een ieder zal loon ontvangen naar zijn werk" (1 Cor. 3:8) Dat er gezegd wordt, dat God een ieder zal vergelden naar zijn werken, wordt met weinig moeite opgelost. Want deze zegswijze wijst meer de orde van opeenvolging dan de oorzaak aan. En het is buiten twijfel, dat de Here door deze trappen zijner barmhartigheid onze zaligheid volbrengt, namelijk doordat Hij de uitverkorenen tot zich roept, de geroepenen rechtvaardigt, en de gerechtvaardigen verheerlijkt (Rom. 8:30) Ofschoon Hij dus alleen door zijn barmhartigheid de zijnen tot het leven ontvangt, is het geen wonder, dat er van hen gezegd wordt, dat ze naar hun werken gekroond worden, omdat Hij hen door de loopbaan der goede werken tot het leven voert, om zijn werk in hen te volbrengen in de orde,die Hij heeft vastgesteld: en door die werken worden zij ongetwijfeld voorbereid tot het ontvangen van de kroon der onsterfelijkheid. Ja om die reden wordt er terecht van hen gezegd, dat zij hun zaligheid werken (Filip. 2:12) doordat ze, door zich toe te leggen op goede werken, het eeuwige leven bedenken. Namelijk, zoals hun elders geboden wordt te werken om de spijs, die niet vergaat (Joh. 6:27) wanneer ze, door in Christus te geloven, zichzelf het leven verwerven, en toch wordt er terstond aan toegevoegd: "de spijs, welke de Zoon des mensen u geven zal." Daaruit blijkt, dat het woord werken geenszins gesteld wordt tegenover de genade, maar betrokken wordt op de ijver, en daarom volgt daaruit niet, dat de gelovigen zelf de auteurs van hun zaligheid zijn, of dat deze uit hun werken voortvloeit. Wat dan? Zodra ze door de kennis des evangelies en de verlichting des Heiligen Geestes aangenomen zijn tot het deelgenootschap aan Christus, is het eeuwige leven in hen begonnen. En het goede werk, dat God in hen begonnen heeft, moet ook volmaakt worden tot op de dag van de Here Jezus (Filip. 1:6) En verder, het wordt volbracht, wanneer ze, door rechtvaardigheid en heiligheid de hemelse Vader afspiegelend, bewijzen, dat ze zijn niet ontaarde kinderen zijn.

1. 543Was bedeutet "Vergeltung nach den Werken"?

Wir wollen nun zu den Schriftaussagen übergehen, in denen behauptet wird, Gott werde „einem jeglichen vergelten nach seinen Werken“ (Matth. 16,27). Dazu gehören folgende Stellen: „... auf daß ein jeglicher empfange, nach dem er gehandelt hat bei Leibesleben, es sei gut oder böse“ (2. Kor. 5,10). Ferner: „Preis und Ehre ... dem, der das Gute tut, ... jeder Seele aber, die da Böses tut, ... Trübsal und Angst!“ (Röm. 2,7ff.; zusammenfassend). Oder: „Und es werden hervorgehen, die Gutes getan haben, zur Auferstehung des Lebens, die aber Übles getan haben, zur Auferstehung des Gerichts“ (Joh. 5,29). Oder auch: „Kommet her, ihr Gesegneten meines Vaters ... Denn ich bin hungrig gewesen, und ihr habt mich gespeist. Ich bin durstig gewesen, und ihr habt mich getränkt ... (Matth. 25,34f.).

Mit diesen Stellen müssen wir auch solche in Verbindung bringen, die das ewige Leben als Lohn für unsere Werke bezeichnen. So z.B.: „Dem Menschen wird vergolten, nach dem seine Hände verdient haben“ (Spr. 12,14). Oder: „Wer ... das Gebot fürchtet, dem wird’s vergolten“ (Spr. 13,13). Oder auch: „Freut euch alsdann und hüpfet; euer Lohn ist groß im Himmel!“ (Matth. 5,12; Luk. 6,23; nach Lukas zitiert). Oder endlich: „Ein jeglicher wird seinen Lohn empfangen nach seiner Arbeit“ (1. Kor. 3, 8).

Wenn es heißt, daß Gott „geben wird einem jeglichen nach seinen Werken“ (Röm. 2,6), so läßt sich dies mit leichter Mühe klarstellen. Diese Redeweise gibt nämlich eher eine geordnete Aufeinanderfolge an, als eine Ursache. Denn ohne Zweifel vollendet der Herr unser Heil in verschiedenen Stufen seiner Barmherzigkeit: „welche er verordnet hat, die hat er auch berufen, welche er aber berufen hat, die hat er auch gerecht gemacht, welche er aber gerecht gemacht hat, die hat er auch herrlich gemacht!“ (Röm. 8,30). Er nimmt also die Seinen zwar allein aus Erbarmen zum Leben an; aber in den Besitz dieses Lebens führt er sie auf der Bahn der guten Werke ein, um in ihnen sein Werk nach der von ihm festgesetzten Ordnung zu vollenden. Es ist daher nicht verwunderlich, wenn es heißt, sie würden nach ihren Werken gekrönt; denn durch diese Werke werden sie ohne Zweifel zum Empfang des Kranzes der Unsterblichkeit vorbereitet! Ja, es wird in diesem Sinne durchaus sachgemäß von ihnen gesagt: sie „schaffen“ ihre „Seligkeit“ (Phil. 2,12), wenn sie nämlich in eifriger Mühe um gute Werke nach dem ewigen Leben trachten. Das geschieht im gleichen Sinne, wie ihnen an anderer Stelle aufgetragen wird: „Wirket Speise, ... die da bleibt!“ (Joh. 6,27). Das tun sie, wenn sie sich durch den Glauben an Christus das Leben erwerben. Aber trotzdem wird dann gleich darauf zugefügt: „... welche euch des Menschen Sohn geben wird! (Joh. 6,27). Daraus wird ganz deutlich, daß „Wirken“ hier nicht im Gegensatz zur „Gnade“ steht, sondern auf den Eifer (des Menschen) bezogen ist. Es ergibt sich also aus solchen Aussagen nicht, daß die Gläubigen selbst die Urheber ihres Heils sind oder daß die Seligkeit aus ihren Werken hervorgeht. Wie ist es nun? Sobald sie durch die Erkenntnis des Evangeliums und die Erleuchtung durch den Heiligen Geist in Christi Gemeinschaft aufgenommen sind, hat in ihnen das ewige Leben seinen Anfang genommen. Nun muß das gute Werk, das Gott in ihnen angefangen hat, auch vollendet werden bis auf den Tag des Herrn Jesu (Phil. 1,6). Das geschieht nun aber, wenn sie in Gerechtigkeit und Heiligkeit ihrem himmlischen Vater ähnlich zu werden trachten und sich so als seine Kinder beweisen, die nicht aus der Art geschlagen sind!

1. In nie een van die Skrifplekke waarin loon vermeld word, word goeie werke as oorsaak van ons saligheid voorgestel nie (Afdeling 1 - 4)

Die betekenis van 'loon volgens werke’

1044 Laat ons nou oorgaan na daardie uitsprake wat verklaar dat God elkeen volgens sy werke sal vergeld.¹ Voorbeelde hiervan is: “Elkeen sal ontvang wat hy in sy liggaam verrig het - of dit goed en of dit sleg was”;² “Heerlikheid en eer aan die wat goed doen; verdrukking en benoudheid oor elke siel wat kwaad doen”;³ “En die wat goed gedoen het, sal uitgaan na die opstanding van die lewe, maar die wat kwaad gedoen het, na die opstanding van die veroordeling”;⁴ “Kom, geseëndes van my Vader; Ek was honger en julle het vir My kos gegee; Ek was dors en julle het vir My te drinke gegee”, ensovoorts.⁵ Hieraan moet ons ook daardie uitsprake verbind wat die loon van goeie werke die ewige lewe noem. Voorbeelde hiervan is: “Die loon van ’n mens se hande sal aan hom vereffen word”;⁶ “Hy wat die gebod vrees, sal beloon word”;⁷ “Verbly julle en juig;⁸ kyk, julle loon in die hemel is groot!”;⁹ “Elkeen sal sy loon volgens sy werk ontvang”.¹⁰

 Wanneer daar gesê word dat God elkeen volgens sy werke sal vergeld,¹¹ lewer dit ’n probleem op wat met geringe moeite opgelos kan word. Hierdie uitdrukking dui tewens eerder op die volgorde van opeenvol- 1045 ging as op die oorsaak. Ongetwyfeld volvoer die Here ons saligheid met hierdie trappe van sy barmhartigheid wanneer Hy diegene wat Hy uitverkies het, na Hom toe roep, en diegene wat Hy geroep het, regverdig maak, en die wat Hy regverdig gemaak het, verheerlik.¹² Dié wat aan Hom behoort, neem Hy dus uit barmhartigheid alleen in die lewe op. Aangesien Hy hulle egter deur die baan van goeie werke lei om dit in besit te neem om in hulle sy werk in die volgorde wat Hy bestem het, te volvoer, is dit geen wonder as daar gesê word dat hulle volgens hulle werke bekroon word nie, omdat hulle ongetwyfeld daardeur voorberei word om die kroon van onsterflikheid te ontvang. Ja, dit is daarom paslik wanneer gesê word dat hulle hulle eie saligheid uitwerk¹³ wanneer hulle oor die ewige lewe nadink en hulle op goeie werke toelê. Elders word hulle naamlik opgedra om te werk vir die voedsel wat nie vergaan nie,¹⁴ wanneer hulle deur in Christus te glo die lewe vir hulleself verwerf. Nogtans word daar later bygevoeg: “Wat die Seun van die mens julle sal gee”.¹⁵ Hieruit is dit duidelik dat die woord werk glad nie teenoor genade gestel word nie maar dat dit op ywer betrekking het, en daaruit volg ook hoegenaamd nie òf dat gelowiges die bewerkers van hulle eie heil is òf dat dit uit hulle werke voortkom nie.

Hoe nou gemaak? Sodra die gelowiges deur hulle kennis van die evangelie en deur die verligting van die Heilige Gees in die gemeenskap van Christus opgeneem is, begin die ewige lewe reeds in hulle. En nou dat God die goeie werk in hulle begin het, moet dit ook tot op die dag van die Here Jesus volvoer word.¹⁶ Dit word voorts volvoer wanneer hulle hulle hemelse Vader in geregtigheid en heiligheid weerspieël en bewys dat hulle nie onwaardige kinders van Hom is nie.

1. Теперь мы объясним те отрывки, в которых говорится, что Бог воздаст каждому по делам его (Мф 16:27), и всё то, что следует из них. «Всем нам должно явиться пред судилище Христово, чтобы каждому получить соответственно тому, что делал, живя в теле» (2 Кор 5:10). «Скорбь и теснота всякой душе человека, делающего злое ... Слава и честь и мир всякому, делающему добро» (Рим 2:9-10). А также: «Изыдут творившие добро в воскресение жизни» (Ин 5:29). И ещё: «Приидите, благословенные Отца Моего ... Ибо алкал Я, и вы дали Мне есть; жаждал, и вы напоили Меня ... » (Мф 25:34-35) и др. К этим отрывкам небезосновательно добавить те, где вечная жизнь называется «воздаянием» (loyer), ибо в них как бы говорится о том, что человеку за дела его будет дана награда (remuneration). Например: «Кто боится заповеди, тому воздаётся» (Прит 13:13). И ещё: «Радуйтесь и веселитесь, ибо велика ваша награда на небесах» (Мф 5:12; Лк 6:23). А также: «Каждый получит награду по своему труду» (1 Кор 3:8).

Вопрос о воздаянии Богом каждому по его делам можно решить без особых затруднений. Подобные выражения означают скорее последовательность событий, нежели причину, по которой Бог вознаграждает людей. Нет никаких сомнений в том, что наш Господь говорит здесь о степенях совершения нашего спасения: после нашего избрания Он нас призывает; после призвания оправдывает; после оправдания прославляет (Рим 8:30). Он принимает верных Ему в вечную жизнь только по своей милости, но поскольку Он ведёт их к ней путём добрых дел, дабы в них исполнилась Его воля, то нет ничего удивительного в том порядке, который Он определил: потому и сказано, что предызбранные увенчаны по их делам, которыми и подготовлены к получению венца бессмертия. По той же причине сказано, что они совершают своё спасение (Флп 2:12), когда, предаваясь добрым делам, размышляют о вечной жизни.

А поскольку им дано повеление стараться не о пище тленной (Ин 6:27), то они приобретают жизнь, веруя в Иисуса Христа. Однако неоднократно добавляется, что нетленную пищу даст им Сын Человеческий. Отсюда следует, что слово «стараться», или «трудиться» не противопоставляется благодати, но лишь предполагает старание и усердие. Поэтому нельзя делать вывод, что сами люди являются совершителями своего спасения или что их спасение происходит от добрых дел. Что же скажем? Сразу после познания Евангелия и просвещения Св. Духом они становятся призванными в общение со Христом и в них начинается вечная жизнь. Потом, в день Иисуса Христа, Господь завершает доброе дело, начатое в них (Флп 1:6). И когда праведностью и святостью они отражают образ своего Небесного Отца, в них завершается Божье дело и они объявляются Его законными детьми.

2. | Ex Mercedis nomine non est cur opera nostra ratiocinemur causam esse salutis. Principio istud sancitum sit in cordibus nostris, || regnum caelorum non servorum stipendium, sed filiorum esse haereditatem^c [Ephes. 1. d. 18]: quam soli potientur qui a Domino in filios cooptati fuerint^d: neque ullam^e aliam ob causam quam ob hanc adoptionem. || Non enim erit haeres filius ancillae, sed filius liberae [Galat. 4. d. 30]. Adeoque in iis ipsis locis quibus gloriam aeternam mercedem operibus fore pollicetur Spiritus sanctus, haereditatem nominatim exprimendo, aliunde nobis provenire demonstrat. Sic Christus opera recenset, quae caeli remuneratione compensat dum in eius possessionem electos vocat: sed simul adiungit, haereditatis iure possidendum [Matt. 25. c. 34]. Sic Paulus iubet servos, fideliter agentes quod officii sui est, sperare retributionem a Domino: sed addit haereditatis [Colos. 3. d. 24]. Videmus ut quasi praescriptis verbis diligenter caveant ne acceptam feramus operibus aeternam beatitudinem, sed Dei adoptioni. Cur ergo simul operum mentionem faciunt? Uno Scripturae exemplo ista quaestio elucescet. Ante nativitatem Isaac, promissum erat Abrahae semen in quo benedicendae erant omnes terrae nationes: seminis propagatio quae aequatura esset stellas caeli, et arenas maris, aliaque similia [Genes. 15. a. 5, et 17. a. 1^{2 f}]. Multis post annis, ut erat oraculo iussus, Abraham ad filium immolandum se accingit [Genes. 22. a. 3.]. Ista obedientia defunctus, recipit promissionem. Per memetipsum iuravi, dicit Dominus, quia fecisti hanc rem, et non pepercisti proprio filio unigenito^g: benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum sicut stellas caeli et arenas maris: possidebit semen tuum portas 272 inimicorum suorum^a, et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae quia obedisti voci meae [Ibidem, c. 17]¹. Quid audimus? an obedientia sua promeritus est benedictionem Abraham, cuius promissionem receperat antequam ederetur praeceptum? Hic profecto citra ambages tenemus, iis bonis munerari^b Dominum fidelium opera quae illis iam ante cogitata opera dederat: nihil dum causae habens^c cur ipsis benefaceret nisi suam misericordiam.

2. Quant est de ce mot Loyer, il ne faut pas qu’il nous induise à faire noz œuvres cause de nostre salut. Premierement, que cela soit arresté en nostre cœur, que le Royaume des cieux n’est pas salaire de serviteurs, mais heritage d’enfans: duquel jouyront seulement ceux que Dieu a adoptez pour ses enfans (Ephes. 1:5): et n’en jouyront pour autre cause, que pour ceste adoption. Car le fils de la chambriere ne sera point heritier (comme il est escrit), mais le fils de la femme libre (Gal. 4:30). Et de fait, aux mesmes passages, où le sainct Esprit promet la vie eternelle pour loyer des œuvres, en l’appellant nommément Heritage, il demonstre qu’elle nous vient d’ailleurs. En ceste maniere, Christ en appellant les esleuz de son Pere à posseder le royaume celeste, recite bien les œuvres qu’il veut en cela recompenser: mais il adjouste quant et quant qu’ils le possederont de droit d’heritage (Matth. 25:34 etc.). Sainct Paul aussi exhorte bien les serviteurs, qui font fidelement leur devoir, d’esperer retribution du Seigneur: mais il adjouste incontinent que c’est retribution d’heritage (Col. 3:24). Nous voyons comme par parolles expresses Christ et ses Apostres se donnent de garde que nous ne referions point la beatitude eternelle aux œuvres, mais à l’adoption de Dieu. Pourquoy donc, dira quelcun, font-ils mention semblablement des œuvres? Ceste question se pourra vuider par un seul exemple de l’Escriture. Devant la nativité d’Isaac, il avoit esté promis à Abraham qu’il auroit semence, en laquelle seroyent benites toutes nations de la terre: et que sa lignée seroit semblable aux estoilles du ciel, et au gravier de la mer (Gen. 15:5; 17:1; 18:10). Long temps apres il se prepare à immoler son fils Isaac, selon le commandement de Dieu. Apres avoir monstré une telle obeissance, il reçoit ceste promesse: J’ay juré par moy-mesme, dit le Seigneur, puis que tu as fait cela, et n’as point espargné ton propre fils unique pour me complaire, je te beniray, et multiplieray ta semence comme les estoilles du ciel, et le gravier de la mer: et en ta semence seront benites toutes nations de la terre, pource que tu as obey à ma voix (Gen. 22:3, 16–18). Qu’est-ce que nous oyons? Abraham avoit-il merité par son obeissance ceste benediction, laquelle luy avoit esté promise devant que le commandement luy fust baillé? Icy certes nous avons sans circuit et sans ambiguité, que le Seigneur remunere les œuvres des fideles par les mesmes benefices qu’il leur avoit ja donnez, devant qu’ils eussent pensé à rien faire, et pour le temps qu’il n’avoit nulle cause de leur bien faire, sinon sa misericorde.

2. We have no reason to infer from the term reward, that good works are the cause of salvation. First, let this truth be established in our minds, that the kingdom of heaven is not 52the stipend of servants, but the inheritance of children, which will be enjoyed only by those whom the Lord adopts as his children, and for no other cause than on account of this adoption. “For the son of the bond-woman shall not be heir with the son of the free-woman.”¹⁹⁰ And, therefore, in the same passages in which the Holy Spirit promises eternal life as the reward of works, by expressly denominating it “an inheritance,” he proves it to proceed from another cause. Thus Christ enumerates the works which he compensates by the reward of heaven, when he calls the elect to the possession of it; but at the same time adds, that it is to be enjoyed by right of inheritance.¹⁹¹ So Paul encourages servants, who faithfully discharge their duty, to hope for a reward from the Lord; but at the same time calls it “the reward of the inheritance.”¹⁹² We see how they, almost in express terms, caution us against attributing eternal life to works, instead of ascribing it to Divine adoption. Why, then, it may be asked, do they at the same time make mention of works? This question shall be elucidated by one example from the Scripture. Before the nativity of Isaac, there had been promised to Abraham a seed in whom all the nations of the earth were to be blessed, a multiplication of his posterity, which would equal the stars of heaven and the sands of the sea, and other similar blessings.¹⁹³ Many years after, in consequence of a Divine command, Abraham prepares to sacrifice his son. After this act of obedience, he receives this promise: “By myself have I sworn, saith the Lord, for because thou hast done this thing, and hast not withheld thy son, thine only son; that in blessing I will bless thee, and in multiplying I will multiply thy seed as the stars of the heaven, and as the sand which is upon the sea-shore; and thy seed shall possess the gate of his enemies; and in thy seed shall all the nations of the earth be blessed; because thou hast obeyed my voice.”¹⁹⁴ What? did Abraham by his obedience merit that blessing which had been promised him before the command was delivered? Here, then, it appears, beyond all doubt, that the Lord rewards the works of believers with those blessings which he had already given them before their works were thought of, and while he had no reason for his beneficence, but his own mercy.

2. Solution of the second general objection. 1. Works not the cause of salvation. This shown from the name and nature of inheritance. 2. A striking example that the Lord rewards the works of believers with blessings which he had promised before the works were thought of.

There is nothing in the term reward to justify the inference that our works are the cause of salvation. First, let it be a fixed principle in our hearts, that the kingdom of heaven is not the hire of servants, but the inheritance of sons (Eph. 1:18); an inheritance obtained by those only whom the Lord has adopted as sons, and obtained for no other cause than this adoption, “The son of the bond-women shall not be heir with the son of the free-woman,” (Gal.4:30). And hence in those very passages in which the Holy Spirit promises eternal glory as the reward of works, by expressly calling it an inheritance, he demonstrates that it comes to us from some other quarter. Thus Christ enumerates the works for which he bestows121heaven as a recompense, while he is calling his elect to the possession of it, but he at the same time adds, that it is to be possessed by right of inheritance (Mt. 25:34). Paul, too, encourages servants, while faithfully doing their duty, to hope for reward from the Lord, but adds, “of the inheritance,” (Col. 3:24). You see how, as it were, in formal terms they carefully caution us to attribute eternal blessedness not to works, but to the adoption of God. Why, then, do they at the same time make mention of works? This question will be elucidated by an example from Scripture (Gen. 15:5; 17:1). Before the birth of Isaac, Abraham had received promise of a seed in whom all the families of the earth should be blessed; the propagation of a seed that for number should equal the stars of heaven, and the sand of the sea, &c. Many years after he prepares, in obedience to a divine message, to sacrifice his son. Having done this act of obedience, he receives the promise, “By myself have I sworn, saith the Lord, for because thou hast done this thing, and hast not withheld thy son, thine only son; that in blessing I will bless thee, and in multiplying I will multiply thy seed as the stars of the heaven, and as the sand which is upon the sea-shore, and thy seed shall possess the gate of his enemies; and in thy seed shall all the nations of the earth be blessed, because thou hast obeyed my voice,” (Gen. 22:16-18). What is it we hear? Did Abraham by his obedience merit the blessing which had been promised him before the precept was given? Here assuredly we see without ambiguity that God rewards the works of believers with blessings which he had given them before the works were thought of, there still being no cause for the blessings which he bestows but his own mercy.

2. Er is geen reden, dat we uit het woord loon zouden beredeneren, dat onze werken de oorzaak der zaligheid zijn. Laat dit in de eerste plaats in onze harten vaststaan, dat het Koninkrijk der hemelen niet is een bezoldiging van dienstknechten, maar een erfenis van kinderen, die alleen zij zullen verkrijgen, die door de Here tot kinderen aangenomen zijn, en dat om geen enkele andere oorzaak dan om deze aanneming. "Want de zoon der dienstmaagd zal geen erfgenaam zijn, maar de zoon der vrije" (Gal. 4:30) Daarom wanneer de Heilige Geest juist op die plaatsen, waar Hij belooft, dat de eeuwige heerlijkheid het loon der werken zal zijn, de erfenis met namen uitdrukt, bewijst Hij dat die voor ons van elders komt. Zo somt Christus de werken op (Matt. 25:34) die Hij vergeldt met de beloning des hemels, wanneer Hij de uitverkorenen roept om die te bezitten; maar tevens voegt Hij er aan toe, dat ze hem moeten bezitten door het recht der erfenis. Zo gebiedt Paulus (Col. 3:24) de dienstknechten, om, wanneer ze getrouw doen wat hun plicht is, te hopen op vergelding der erfenis. We zien, hoe ze, als het ware met voorgeschreven woorden, er naarstig voor oppassen, dat wij het ontvangen van de eeuwige gelukzaligheid niet aan de werken, maar aan Gods aanneming toeschrijven. Waarom maken ze dan tegelijkertijd melding van de werken? Door één voorbeeld der Schrift zal deze vraag duidelijk worden. Vòòr de geboorte van Izak was aan Abraham een zaad beloofd, waarin alle volken der aarde gezegend zouden worden; en een voortplanting van dat zaad, die gelijk zou zijn aan de sterren des hemels en het zand der zee, en andere dergelijke dingen (Gen. 15:5; 17:1) Vele jaren later omgordt Abraham zich, zoals hem door een Godsspraak bevolen was, om zijn zoon te offeren. Toen hij deze gehoorzaamheid volbracht had, ontving hij deze belofte (Gen. 22:3,17) "Ik heb Mij zelf gezworen, spreekt de Here,daarom dat gij deze zaak gedaan hebt, en uw zoon, uw enige, niet onthouden hebt zal Ik u zegenen, en uw zaad vermenigvuldigen, als de sterren des hemels, en het zand der zee; uw zaad zal de poorten zijner vijanden bezitten, en in uw zaad zullen gezegend worden alle volken der aarde, naardien gij mijn stem gehoorzaam geweest zijt." Wat horen wij? Heeft Abraham door zijn gehoorzaamheid de zegening verdiend, welker belofte hij ontvangen had, voordat het gebod gegeven werd? Hier weten wij waarlijk zonder omwegen, dat de Here de werken der gelovigen beloont met die goederen, die Hij hun reeds gegeven had, voordat aan de werken gedacht werd: terwijl Hij nog geen oorzaak had om hun wel te doen dan alleen zijn barmhartigheid.

2. 544Der Lohn als "Erbe"

Den Ausdruck „Lohn“ kann man in keiner Weise benutzen, um zu beweisen, daß unsere Werke Ursache unseres Heils seien. Zunächst muß es in unserem Herzen unverbrüchlich feststehen, daß das Himmelreich nicht ein Lohn für Knechte, sondern ein Erbe für Kinder ist! (Eph. 1,18). Dieses Reich erlangen nur die, die der Herr sich zu Kindern angenommen hat, und zwar aus keiner anderen Ursache, als eben auf Grund dieser Annahme in die Kindschaft! Es soll nämlich nicht der Sohn der Magd erben, sondern der Sohn der Freien! (Gal. 4,30). Ja, gerade an solchen Stellen, an denen der Heilige Geist verheißt, die ewige Herrlichkeit werde der Lohn für unsere Werke sein, bezeichnet er sie ausdrücklich als „Erbe“ - und zeigt damit, daß sie uns tatsächlich von anderswoher zukommt! So zählt Christus die Werke auf, die er mit der „Belohnung“ des Himmels vergelten will, wenn er seine Auserwählten aufruft, diesen in Besitz zu nehmen (Matth. 25,35); aber zugleich fügt er hinzu, daß ihnen dieser Besitz als Erbe zukommt! (Matth. 25,34). So befiehlt Paulus den Knechten, getreulich ihre Pflicht zu tun und dabei von dem Herrn eine „Vergeltung“ zu erhoffen (Kol. 3,23f.) - aber er setzt hinzu: „... des Erbes“ (Kol. 3,24)! Wir sehen, wie sie also gewissermaßen mit ausdrücklichen Worten darauf dringen, daß wir die ewige Seligkeit nicht unseren Werken danken, sondern der Annahme in die Kindschaft, die uns Gott gewährt hat!

Warum kommen sie denn zugleich auch auf die Werke zu sprechen? Diese Frage läßt sich durch ein einziges Beispiel aus der Schrift klären. Vor der Geburt des Isaak war dem Abraham ein „Same“ verheißen worden, in dem alle Geschlechter auf Erden gesegnet werden sollten, ein Same, der in seiner Ausbreitung den Sternen am Himmel, dem Sand am Meere gleichkommen sollte usw. (Gen. 12,3; 15,5; 17,1ff.). Viele Jahre danach machte sich Abraham auf, seinen Sohn zum Opfer darzubringen, wie es ihm in einem Offenbarungswort aufgetragen war (Gen. 22,3). Als er nun diese Gehorsamstat vollbracht hatte, da empfing er die Verheißung: „Ich habe bei mir selbst geschworen, spricht der Herr, weil du solches getan hast und hast deines einzigen Sohnes nicht verschont, daß ich deinen Samen segnen und mehren will wie die Sterne am Himmel und wie den Sand am Ufer des Meeres; und dein Same soll besitzen die Tore seiner Feinde, und durch deinen Samen sollen alle Völker auf Erden gesegnet werden, darum daß du meiner Stimme gehorcht hast!“ (Gen. 22,16ff.). Was hören wir hier? Hat Abraham mit seinem Gehorsam den Segen verdient, der ihm doch schon lange verheißen war, bevor er das Gebot empfing? Hier vernehmen wir wahrhaftig ohne alle Umschweife: Der Herr belohnt die Werke der Gläubigen mit Gütern, die er ihnen bereits gegeben hat, ehe sie überhaupt an Werke gedacht haben! Und zu dieser Zeit hat er doch keinen anderen Grund gehabt, ihnen wohlzutun, als seine Barmherzigkeit!

2. Loon as erfenis

Die woord loon gee ons geen rede om te redeneer dat ons goeie werke die oorsaak van ons saligheid is nie. Laat ons ten eerste van harte daarvan oortuig wees dat die koninkryk van die hemel nie die besoldiging van diensknegte is nie maar die erfenis van kinders van God¹⁷ wat slegs diegene sal verwerf wat deur die Here as sy kinders aangeneem is,¹⁸ en dit om geen ander rede as vanweë hierdie aanneming nie. Die seun van die slavin sal immers nie die erfgenaam wees nie maar die seun van die 1046 vrye.¹⁹ Juis in die tekste waarin die Heilige Gees die ewige heerlikheid as loon vir goeie werke beloof deur dit uitdruklik erfenis te noem, wys Hy dat dit van elders af by ons uitkom. So noem Christus ook die werke wat Hy met die loon van die hemel vergeld wanneer Hy die uitverkorenes roep om dit in besit te neem, maar Hy voeg terselfdertyd by dat hulle dit kragtens reg van erfenis in besit moet neem.²⁰ So beveel Paulus slawe wat hulle plig getrou doen, om loon van die Here te verwag, maar hy voeg by: van die erfenis²¹ Ons kan sien hoe hulle as ’t ware met voorgeskrewe woorde versigtig daarteen waak dat ons nie ewige geluksaligheid aan ons werke moet toeskryf nie maar aan die aanneming van God.

Waarom maak hulle dan terselfdertyd melding van goeie werke? Die vraag sal duidelik word uit een enkele Skrifvoorbeeld. Voor Isak se geboorte is saad aan Abraham beloof waarin al die nasies van die wêreld geseënd sou wees. Die vermenigvuldiging van sy saad sou gelyk wees aan die sterre van die hemel en die sand van die see en dergelike dinge.²² Baie jare later omgord Abraham hom om sy seun te offer soos ’n godspraak hom beveel het.²³ Nadat hy dit in gehoorsaamheid gedoen het, ontvang hy die belofte. Die Here sê: “Ek sweer by Myself, omdat jy dit gedoen het en jou enigste seun nie gespaar het nie, sal Ek jou seën en Ek sal jou saad vermeerder soos die sterre van die hemel en die sand van die see; en jou saad sal die poorte van hulle vyande inneem, en in jou saad sal al die nasies van die aarde geseën wees omdat jy my stem gehoorsaam het”.²⁴

Wat hoor ons? Het Abraham die seën verdien omdat Hy die belofte ontvang het voordat die bevel aan hom gegee is? Hier het ons dit nou inderdaad sonder enige twyfel dat die Here die goeie werke van gelowiges met dieselfde seëninge beloon wat Hy aan hulle gegee het nog voordat hulle oor goeie werke gedink het, omdat Hy dan nog geen rede behalwe sy barmhartigheid het om aan hulle goed te doen nie.

2. Что касается слова «воздаяние», то не следует делать из него вывод, будто наши дела являются причиной нашего спасения. Прежде всего мы должны запечатлеть в своих сердцах, что Царство Небесное - это не плата служителям, а наследие детей, которое получат только те, кого усыновил Бог (Эф 1:5), и не по какой-либо иной причине, кроме этого усыновления. Ибо не сын рабы (как написано) будет наследником, а сын свободной (Гал 4:30). В самом деле, там же, где Св. Дух обещает вечную жизнь в награду за дела, называя её «наследием» или «наследством», Он же показывает, что она исходит откуда-то ещё. Так, Христос, призывая избранных своего Отца владеть Царством Небесным, перечисляет дела, которые Он желает тем самым вознаградить [Мф 25:35-36]. Но Он тут же добавляет, что они будут владеть им по праву на наследование (Мф 25:34) (здесь Кальвин противопоставляет наследование стяжанию - прим. редактора электронного текста). Св. Павел тоже призывает рабов Божьих, хорошо исполнявших свой долг, надеяться на воздаяние от Господа; но он сразу же прибавляет, что это воздаяние наследия (Кол 3:24). Так что мы видим, как Христос и апостолы в весьма выразительных словах предостерегают нас относить вечное блаженство на счёт наших дел - но только на счёт усыновления Богом.

Почему же, спросит кто-нибудь, они так же часто ссылаются на дела? Этот вопрос можно разрешить одним-единственным примером из Писания. Перед рождением Исаака Аврааму было обещано, что в нём благословятся все народы земли и что семя его умножится как звёзды небесные и песок морской (Быт 15:5; 17:2; 18:18). Много времени спустя Авраам по повелению Божьему был готов умертвить своего сына Исаака. Выказав такое послушание, он получает следующее обетование: «Мною клянусь, говорит Господь, что, так как ты сделал сие дело, и не пожалел сына твоего, единственного твоего, то Я благословляя благословлю тебя, и умножая умножу семя твоё, как звёзды небесные и как песок на берегу моря ... И благословятся в семени твоём все народы земли за то, что ты послушался гласа Моего» (Быт 22:16-18). Что же мы видим? Заслужил ли Авраам это благословение своим послушанием, или оно было ему обещано до того, как было дано то повеление? Здесь перед нами недвусмысленное свидетельство, что Господь вознаграждает дела верующих теми благодеяниями, которые Он им уже обещал, когда они ещё и не думали что-либо делать и когда у Него не было никакой причины им благодетельствовать, кроме собственного милосердия.

3. Neque tamen frustratur aut ludit nos Dominus quum ait se operibus rependere quod gratis ante opera donaverat. Quia enim bonis operibus vult nos exerceri ad meditandam eorum quae promisit exhibitionem vel fruitionem, ut ita loquar^d, ac per ea decurrere, ut contendamus ad beatam spem nobis propositam in caelis, rite et illis assignatur promissionum fructus, ad cuius maturitatem nos producunt^e. Eleganter expressit utrunque Apostolus, quum diceret officiis charitatis studere Colossenses, propter spem in caelis sibi repositam, de qua ante audierant per sermonem veracis Evangelii [Colos. 1. a. 4.]². Nam quum ait eos ex Evangelio cognovisse spem sibi in caelis repositam, declarat solo Christo, nullis autem suffultam operibus; || cui concinit illud Petri, Custodiri pios Dei virtute per fidem, in salutem quae parata est manifestari suo tempore [1. Petri. 1. a. 5.]. || Dum ipsos ait eius causa laborare, significat currendum esse fidelibus toto vitae spatio ut apprehendant. Ne vero putaremus ad meriti modum redigi quam nobis Dominus mercedem pollicetur, parabolam proposuit, in qua se fecit patremfamilias, qui quoscunque habet obvios, mittit in vineae suae culturam: alios quidem hora diei prima, alios secunda, alios tertia, quosdam etiam undecima: vesperi rependit omnibus aequale pretium [Matt. 20. a. 1.]³. Cuius interpretationem breviter et vere complexus est quicunque sit ille tandem vetustus scriptor, cuius liber de vocatione Gentium sub Ambrosii nomine fertur. Eius verbis potius quam meis utar. Huius, inquit, comparationis regula Dominus multimodae vocationis varietatem ad unam gratiam pertinentem adstruxit: ubi sine dubio qui hora undecima intromissi in vineam totius diei1 operariis exaequantur, eorum praeferunt^f sortem quos ad commendandam 273 gratiae exellentiam, in defectu diei, et conclusione vitae, divina indulgentia muneravit: non labori pretium solvens, sed divitias bonitatis suae in eos, quos sine operibus elegit, effundens: ut etiam qui in multo labore sudarunt, nec amplius quam novissimi acceperunt, intelligant donum se gratiae non operum accepisse mercedem [Lib. 1. cap. 5.^a]¹. || Postremo hoc quoque notatu dignum est, in his locis, ubi vita aeterna merces operum vocatur, non simpliciter pro illa communicatione accipi quam habemus cum Deo ad beatam^b immortalitatem^c, quum nos paterna benevolentia in Christo amplectitur^d: sed pro beatitudinis possessione vel fruitione, ut vocant², sicut etiam sonant ipsa Christi verba, In futuro vitam aeternam [Marc. 10. d. 30]. Et alibi, Venite, possidete regnum, etc. [Matt. 25. d. 34]. Hac ratione et Paulus vocat adoptionem, revelationem adoptionis^e quae in resurrectione fiet [Rom. 8. d. 18]: ac postea interpretatur, redemptionem corporis nostri³. Alioqui autem quemadmodum alienatio a Deo aeterna mors est, sic quum homo in gratiam a Deo recipitur ut communicatione eius fruatur, unumque cum eo fiat, transfertur a morte ad vitam; id quod fit solius adoptionis beneficio. || Et si more suo pertinaciter urgeant operum mercedem, regerere illud Petri licebit, vitam aeternam fidei esse mercedem [1. Pet. 1. b. 9.].

3. Et toutesfois ce n’est pas frustration ne moquerie, quand il dit qu’il retribue aux œuvres ce qu’il avoit gratuitement donné devant les œuvres. Car d’autant qu’il veut que pour mediter l’accomplissement et jouissance des choses qu’il a promises, nous nous exercitions en bonnes œuvres, et que par icelles nous cheminions pour parvenir à l’esperance bien-heureuse qu’il nous a proposée au ciel, c’est à bon droit que le fruict des promesses leur est assigné, puis qu’elles sont comme moyens pour nous conduire à la jouissance. L’un et l’autre a esté tresbien exprimé de l’Apostre, quand il dit que les Colossiens s’appliquoyent à suyvre charité, pour l’esperance qui leur estoit colloquée au ciel, de laquelle ils avoyent entendu par la doctrine veritable de l’Evangile (Col. 1:4, 5). Car en disant qu’ils ont eogneu par l’Evangile, que l’heritage celeste leur estoit preparé, il denote que l’esperance en est fondée en un seul Christ, non point en nulles œuvres. A quoi s’accorde ce dire de sainct Pierre, que nous sommes gardez de la vertu de Dieu par la foy, au salut qui est appresté pour estre manifesté en son temps (1 Pierre 1:5). Quand il dit qu’à ceste cause ils s’efforcent de bien faire, il demonstre que les fideles tout le temps de leur vie doyvent courir pour apprehender. Or afin que nous ne pensissions que le salaire que nous promet le Seigneur, se doyve mesurer selon les merites, il nous propose une parabole, en laquelle il se compare à un pere de famille, lequel envoye en sa vigne tous ceux qu’il rencontre: les uns en la premiere heure du jour, les autres en la seconde, les autres en la troisieme: aucuns en l’onzieme. Quand ce vient au soir, il distribue à tous salaire egal (Matth. 20:1 etc.). De laquelle parabole l’exposition est tresbien et brievement couchée au livre intitulé, De vocatione Gentium, qu’on attribue à sainct Ambroise. Pource que c’est un Docteur ancien, j’aime mieux user de ses parolles que des miennes. Par ceste similitude, dit-il, le Seigneur a voulu monstrer que la vocation de tous fideles, combien qu’il y ait quelque varieté en l’apparence exterieure, appartient à sa seule grace. Ceux donc qui apres avoir besongné une heure seulement, sont egalez à ceux qui ont travaillé tout au long du jour, representent la condition de ceux que Dieu, pour magnifier l’excellence de sa grace, appelle sur la fin de leur vie, pour les remunerer selon sa clemence: non pas leur payant le salaire de leur labeur, mais espandant sur eux les richesses de sa bonté, comme il les a esleus sans leurs œuvres: afin que ceux mesmes qui ont long temps travaillé, et ne reçoyvent non plus que les derniers, entendent qu’ils reçoyvent tout du don de sa grace, et non pas pour salaire de leurs labeurs⁶⁹. Il est aussi à noter qu’eu tous les passages où la vie eternelle est nommée Loyer de bonnes œuvres, elle ne se prend point pour la communication que nous avons avec Dieu, quand il nous reçoit en nostre Seigneur Jesus, pour nous faire ses heritiers: mais pour la possession, ou fruition de la beatitude que nous avons en son royaume: ce qu’aussi emportent les parolles de Christ, quand il dit, Au siecle à venir vous aurez la vie eternelle (Marc 10:30). Item, Venez, possedez le royaume (Matth. 25:34 etc.), etc. Pour ceste cause sainct Paul appelle la revelation qui se fera au dernier jour, Nostre adoption: et expose puis apres ce mot, Redemption de nostre corps (Rom. 8:18 s.) Au reste, comme celuy qui est aliené de Dieu, est en la mort eternelle: aussi quiconque est receu en la grace de Dieu, pour communiquer et estre uny avec luy, il est transporté de mort à vie: ce qui se fait par la seule grace d’adoption. Et si à leur façon ils se monstrent opiniastres sur ce mot de Loyer, nous leur amenerons tousjours à l’opposite ce que dit sainct Pierre, que la vie eternelle est le loyer de la foi (1 Pierre 1:9).

3. Nor does the Lord deceive or trifle with us, when he says that he will requite works with what he had freely given previously to the performance of them. For since it is his pleasure that we be employed in good works, while aspiring after the manifestation or enjoyment of those things 53which he has promised, and that they constitute the road in which we should travel to endeavour to attain the blessed hope proposed to us in heaven, therefore the fruit of the promises, to the perfection of which fruit those works conduct us, is justly assigned to them. The apostle beautifully expressed both those ideas, when he said that the Colossians applied themselves to the duties of charity, “for the hope which was laid up for them in heaven, whereof they heard before in the word, of the truth of the gospel.”¹⁹⁵ For his assertion, that they knew from the gospel, that there was hope laid up for them in heaven, is equivalent to a declaration that it depended not on any works, but on Christ alone; which perfectly accords with the observation of Peter, that believers “are kept by the power of God through faith unto salvation, ready to be revealed in the last time.”¹⁹⁶ When it is said that they must labour for it, it implies, that in order to attain to it, believers have a race to run, which terminates only with their lives. But that we might not suppose the reward promised us by the Lord to be regulated according to the proportion of merit, he proposes a parable, in which he has represented himself under the character of a householder, who employs all the persons he meets in the cultivation of his vineyard; some he hires at the first hour of the day, others at the second, others at the third, and some even at the eleventh hour; in the evening he pays them all the same wages.¹⁹⁷ A brief and just explanation of this parable is given by the ancient writer, whoever he was, of the treatise “On the Calling of the Gentiles,” which bears the name of Ambrose. I shall adopt his words in preference to my own. “By the example of this comparison, (says he,) the Lord has shown a variety of manifold vocation pertaining to the same grace. They who, having been admitted into the vineyard at the eleventh hour, are placed on an equality with them who had laboured the whole day, represent the state of those whom, to magnify the excellence of grace, God, in his mercy, has rewarded in the decline of the day, and at the conclusion of life; not paying them the wages due to their labour, but sending down the riches of his goodness, in copious effusions, on them whom he has chosen without works; that even they who have laboured the most, and have received no more than the last, may understand theirs to be a reward of grace, not of works.” Lastly, it is also worthy of being observed, that in those places where eternal life is called a reward of works, it is not to be understood simply of that communion which we have with God, as the prelude to a happy immortality, when he embraces us in Christ with paternal benevolence; 54but of the possession or fruition of ultimate blessedness, as the very words of Christ import—“in the world to come, eternal life.”¹⁹⁸ And in another place, “Come, inherit the kingdom,” &c.¹⁹⁹ For the same reason, Paul applies the term adoption to the revelation of adoption, which shall be made in the resurrection; and afterwards explains it to be “the redemption of our body.”²⁰⁰ Otherwise, as alienation from God is eternal death, so when a man is received into the favour of God so as to enjoy communion with him and become united to him, he is translated from death to life; which is solely the fruit of adoption. And if they insist, with their accustomed pertinacity, on the reward of works, we may retort against them that passage of Peter, where eternal life is called “the end (or reward) of faith.”²⁰¹

3. First reason why eternal life said to be the reward of works. This confirmed by passages of Scripture. The concurrence of Ambrose. A rule to be observed. Declarations of Christ and an Apostle.

And yet the Lord does not act in vain, or delude us when he says, that he renders to works what he had freely given previous to works. As he would have us to be exercised in good works, while aspiring to the manifestation, or, if I may so speak, the fruition of the things which he has promised, and by means of them to hasten on to the blessed hope set before us in heaven, the fruit of the promises is justly ascribed to those things by which it is brought to maturity. Both things were elegantly expressed by the Apostle, when he told the Colossians to study the offices of charity, “for the hope which is laid up for you in heaven, whereof ye heard before in the word of the truth of the gospel,” (Col. 1:5). For when he says that the gospel informed them of the hope which was treasured up for them in heaven, he declares that it depends on Christ alone, and not at all upon works. With this accords the saying of Peter, that believers “are kept by the power of God through faith unto salvation, ready to be revealed in the last time,” (1 Pet. 1:5). When he says that they strive on account of it, he intimates that believers must continue running during the whole course of their lives in order that they may attain it. But to prevent us from supposing that the reward which is promised becomes a kind of merit, our Lord introduced a parable, in which he represented himself as a householder,122who sent all the laborers whom he met to work in his vineyard, some at the first hour of the day, others at the second, others at the third, some even at the eleventh; at evening he paid them all alike. The interpretation of this parable is briefly and truly given by that ancient writer (whoever he was) who wrote the book De Vocatione Gentium, which goes under the name of Ambrose. I will give it in his words rather than my own:¹ “By means of this comparison, our Lord represented the many various modes of calling as pertaining to grace alone, where those who were introduced into the vineyard at the eleventh hour and made equal to those who had toiled the whole day, doubtless represent the case of those whom the indulgence of God, to commend the excellence of grace, has rewarded in the decline of the day and the conclusion of life; not paying the price of labor, but shedding the riches of his goodness on those whom he chose without works; in order that even those who bore the heat of the day, and yet received no more than those who came last, may understand that they received a gift of grace, not the hire of works,” (Lib. 1, cap. 5). Lastly, it is also worthy of remark, that in those passages in which eternal life is called the reward of works, it is not taken simply for that communion which we have with God preparatory to a blessed immortality, when with paternal benevolence he embraces us in Christ, but for the possession, or, as it is called, the fruition of blessedness, as the very words of Christ express it, “in the world to come eternal life,” (Mark 10:30), and elsewhere, “Come, ye blessed of my Father, inherit the kingdom,” &c. (Mt. 25:34). For this reasons also, Paul gives the name of adoption to that revelation of adoption which shall be made at the resurrection; and which adoption he afterwards interprets to mean, the redemption of our body (Rom. 8:23). But,otherwise, as alienation from God is eternal death,—so when man is received into favor by God that he may enjoy communion with him and become one with him, he passes from death unto life. This is owing to adoption alone. Although after their manner they pertinaciously urge the term reward, we can always carry them back to the declaration of Peter, that eternal life is the reward of faith (1 Pet. 1:9).

3. En toch misleidt of bespot de Here ons niet, wanneer Hij zegt, dat Hij de werken vergeldt, hetgeen Hij uit genade had geschonken vóór de werken. Want daar Hij wil, dat wij door de goede werken geoefend worden tot het streven naar de beloning of de genieting, om zo te zeggen, van hetgeen Hij beloofd heeft, en dat wij in die goede werken wandelen om te ijveren naar de zalige hoop, die ons voorgesteld is in de hemelen, wordt terecht ook aan de werken de vrucht der beloften toegeschreven, tot wier rijpheid zij ons voeren. Keurig heeft de apostel beide uitgedrukt, toen hij zeide, dat de Colossenzen zich toelegden op de werken der liefde, om de hoop, die hun weggelegd was in de hemelen, over welke zij tevoren gehoord hadden door het woord van het waarachtige evangelie (Col. 1:5) Want wanneer hij zegt, dat zij uit het evangelie hebben leren kennen de hoop, die voor hen in de hemelen was weggelegd, verklaart hij, dat die alleen op Christus, en niet op enig werk steunt. En daarmee stemt overeen het woord van Petrus, dat de vromen in de kracht Gods bewaard worden door het geloof, tot de zaligheid, die bereid is geopenbaard te worden te zijner tijd (1 Petr. 1:5) Wanneer Paulus zegt, dat zij zich daarom inspannen, geeft hij te kennen, dat de gelovigen de ganse tijd huns levens moeten lopen om haar te grijpen. En opdat wij niet zouden menen, dat het loon, hetwelk ons de Here belooft, niet afgemeten wordt naar de maat der verdienste, heeft Hij ons een gelijkenis voorgesteld (Matt. 20:1 e.v.), waarin hij zichzelf maakt tot een huisvader, die allen, welke hij ontmoet, zendt tot bebouwing van zijn wijngaard sommigen op de eerste ure van de dag, anderen op de tweede, anderen op de derde, sommigen zelfs ter elfder ure; des avonds betaalt hij aan allen een gelijk loon. De uitlegging hiervan is in 't kort en naar waarheid saamgevat door die oude schrijver, wie hij ook moge zijn, wiens boek "Over de roeping der heidenen" staat op naam van Ambrosius¹. Ik zal liever zijn woorden gebruiken dan de mijne. "Door de regel van deze vergelijking," zegt hij, "heeft de Here getoond de verscheidenheid der veelvoudige roeping, die op één genade betrekking heeft; daarin wijzen ongetwijfeld zij, die ter elfder ure in de wijngaard gezonden worden en gelijkgesteld worden met hen, die de ganse dag gewerkt hebben, op het lot van hen, welke God tot prijs van de uitnemendheid zijner genade, op het laatst van de dag, en aan het einde van hun leven met Zijn Goddelijke goedertierenheid beloond heeft, niet het loon betalend voor de arbeid, maar de rijkdom zijner goedheid uitstortend over hen, die Hij zonder hun werken uitverkoren heeft, opdat ook zij, die in het zweet huns aanschijns gewerkt hebben, en niet meer ontvangen hebben dan de laatsten, begrijpen, dat ze een gave der genade en niet een loon der werken ontvangen hebben." Eindelijk is dit ook opmerkingswaardig, dat, wanneer in deze plaatsen het eeuwige leven het loon der werken genoemd wordt, dit niet eenvoudig genomen wordt voor die gemeenschap, die wij met God hebben tot de zalige onsterfelijkheid, wanneer Hij ons met vaderlijke goedertierenheid in Christus omhelst, maar voor de bezitting of genieting der gelukzaligheid, zoals ook de woorden van Christus zelf luiden: "en in de toekomende eeuw het eeuwige leven" (Marc. 10:30) En elders: "Komt, bezit het Koninkrijk" enz. (Matt. 25:34) Op deze wijze noemt ook Paulus (Rom. 8:18) e.v.) de aanneming tot kinderen de openbaring der aanneming, die in de opstanding plaats zal vinden, en legt daarna uit, dat ze is de verlossing van ons lichaam. En overigens, evenals de vervreemding van God de eeuwige dood is, zo wordt de mens, wanneer hij door God in genade wordt aangenomen om zijn gemeenschap te genieten en met Hem één te worden, overgebracht van de dood tot het leven, wat alleen geschiedt door de weldaad der aanneming. En indien ze, naar hun gewoonte, hardnekkig het loon der werken volhouden, zal men hen het woord van Petrus weer kunnen tegenwerpen, dat het eeuwige leven het loon des geloofs is (1 Petr. 1:9)

3. Der Lohn als Gnade

Aber trotzdem ist es kein Betrug und kein Hohn, wenn uns der Herr sagt, er vergelte unseren Werken mit dem, was er doch vor diesen Werken aus Gnaden geschenkt hat. Denn es ist sein Wille, daß wir uns durch gute Werke darin üben, nach dem Empfang und sozusagen nach dem vollen Genuß der Güter zu trachten, die er uns verheißen hat -, daß wir durch diese Werke unseren Lauf nehmen, um der seligen Hoffnung zuzueilen, die uns im Himmel vor Augen gestellt ist. Deshalb wird den Werken aber auch mit Recht die Frucht der Verheißungen zugesprochen, die uns unter ihrer Leitung heranreifen soll. Beides bringt Paulus trefflich zum Ausdruck. Er spricht davon, wie die Kolosser die Pflichten der Liebe mit Eifer erfüllen, „um der Hoffnung willen, die euch beigelegt ist im Himmel, von welcher ihr zuvor gehört habt durch das Wort der Wahrheit im Evangelium“ (Kol. 1,4f.). Wenn er da erklärt, daß sie aus dem Evangelium die Hoffnung kennengelernt haben, die ihnen im Himmel beigelegt ist, so spricht er damit deutlich aus, daß diese einzig auf Christus gegründet ist, aber auf keinerlei Werke. Damit steht auch das Wort des Petrus im Einklang: „Die ihr aus Gottes Macht durch den Glauben bewahrt 545 werdet zur Seligkeit, welche bereitet ist, daß sie offenbar werde zu der letzten Zeit“ (1. Petr. 1,5). Wenn Paulus (oben) von den Kolossern sagt, daß sie „um dieser Hoffnung willen“ sich mühen, so deutet er damit an, daß die Gläubigen im ganzen Lauf ihres Lebens eilen müssen, um sie zu ergreifen.

Wir sollen aber nun nicht denken, der Lohn, den uns der Herr verheißt, solle nach dem Maße des Verdienstes bemessen werden. Darum hat uns der Herr ein Gleichnis gegeben: er stellt sich da als einen Hausvater dar, der alle, die ihm begegnen, in die Arbeit an seinem Weinberg schickt; die einen bereits in der ersten Tagesstunde, andere in der zweiten, wieder andere in der dritten - einige sogar erst in der elften! Am Abend aber bezahlt er allen den gleichen Lohn! (Matth. 20,1ff.). Die Erklärung dieses Gleichnisses finden wir kurz und richtig zusammengefaßt bei jenem Schriftsteller der Alten Kirche, dessen Buch „Von der Berufung der Heiden“ unter dem Namen des Ambrosius überliefert ist - wie er geheißen hat, ist schließlich gleichgültig! Ich will jedenfalls seine und nicht meine eigenen Worte brauchen: „Durch die in diesem Gleichnis uns gegebene Regel hat der Herr dargelegt, wie die Verschiedenheit der vielfältigen Berufung doch zu der einen Gnade in Beziehung steht. Wenn hier die Männer, die erst in der elften Stunde in den Weinberg geschickt werden, den Arbeitern gleichgestellt sind, die den ganzen Tag geschafft haben, so ist damit ein Bild derer gegeben, die Gott zum Ruhm seiner herrlichen Gnade am Ende des Tages, am Schluß ihres Lebens nach seiner Güte belohnt hat; dabei bezahlt er keinen Preis für ihre Arbeit, sondern er ergießt in Menschen, die er ohne Werke erwählt hat, die Reichtümer seiner Güte. So sollen auch die, welche unter viel Arbeit ihren Schweiß vergossen haben und doch keinen reicheren Lohn empfangen als die zu allerletzt Gekommenen, erkennen, daß sie ein Geschenk der Gnade und nicht einen Lohn für ihre Werke empfangen haben“ (Pseudo-Ambrosius, Von der Berufung der Heiden, I,5).

Zum Schluß ist auch noch folgendes beachtenswert: An den Stellen, wo das ewige Leben als Lohn für unsere Werke bezeichnet wird, da bezieht sich das nicht einfach auf die Gemeinschaft, die wir mit Gott haben und die uns die selige Unsterblichkeit gewährt, also auf jene Gemeinschaft, in der er uns in väterlichem Wohlwollen in Christus annimmt, sondern vielmehr auf den Besitz und den Genuß der Seligkeit, wie man sagt. So klingt es uns auch aus den Worten Christi selbst entgegen: „ ... und in der zukünftigen Welt das ewige Leben“ (Mark. 10,30), oder: „Kommet her ... ererbet das Reich ...!“ (Matth. 25,34). In diesem Sinne nennt auch Paulus die Offenbarung unserer Kindschaft, die in der Auferstehung geschieht, unsere Kindschaft (Röm. 8,18f.), und er erläutert es nachher noch dahin, das sei „unseres Leibes Erlösung“ (Röm. 8,23). Wie übrigens die Entfremdung von Gott der ewige Tod ist, so wird der Mensch, wenn ihn Gott in seine Gnade aufnimmt, damit er seiner Gemeinschaft genieße und mit ihm eins werde, vom Tode zum Leben gebracht, und das geschieht allein durch die Wohltat unserer Annahme in die Kindschaft. Wollen sich unsere Widersacher nach ihrer Art halsstarrig auf den Lohn für die Werke versteifen, so mag man ihnen auch das Wort des Petrus entgegenhalten, wonach das ewige Leben der Lohn des Glaubens ist! (1. Petr. 1,9).

3. Beloning as genade

En tog mislei die Here ons nie en Hy hou ons ook nie vir die gek wanneer Hy sê dat Hy goeie werke beloon met ’n loon wat Hy reeds voor die gôeie werke uit genade gegee het nie. Dit is immers sy wil om ons in 1047 goeie werke te oefen om die uitvoering en, om dit so te stel, die genieting²⁵ van sy beloftes te oorpeins en daaroor heen te snel om ons in te span vir die salige verwagting wat in die hemel aan ons voorgestel is. Daarom word die vrug van die beloftes tereg aan ons goeie werke toegeskryf, omdat hulle ons tot die rypwording daarvan voer.²⁶ Die apostel het albei gedagtes pragtig uitgedruk toe hy gesê het dat die Kolossensers hulle vir liefdeswerke beywer het vanweë die hoop wat in die hemel vir hulle weggelê is, waardeur hulle vroeër die waarheid van die evangelie deur die Woord gehoor het.²⁷ Wanneer hy trouens sê dat hulle uit die evangelie geweet het dat hoop vir hulle in die hemel weggelê is, verklaar hy dat dit op Christus alleen en op geen goeie werke gesteun het nie. Petrus se stelling stem ook daarmee ooreen. Hy sê dat die godvrugtiges in die krag van God bewaar word deur die geloof tot die saligheid wat gereed is om op sy tyd geopenbaar te word.²⁸ Wanneer Paulus sê dat die gelowiges hulle ter wille hiervan inspan, bedoel hy dat hulle hulle hele lewe moet voortsnel om dit in die hande te kry. En om te voorkom dat ons miskien die indruk sou kry dat die loon wat die Here aan ons belowe, na die maat van ons verdienste aan ons gegee word, het hy ’n gelykenis voorgehou. Daarin stel hy homself voor as ’n vader van ’n gesin wat almal wat hy ontmoet, in sy wingerd instuur om dit te bewerk. Hy stuur sommige van hulle sesuur; sommige sewe-uur, sommige agtuur en sommiges selfs vyfuur in die namiddag, maar teen die aand betaal hy almal dieselfde loon.²⁹

Wie ook al in die ou tyd die skrywer was van die boek Die roeping van die heidene, wat tans onder die naam van Ambrosius die ronde doen, het die inhoud hiervan kort en waar vertolk. Maar ek sal sy woorde eerder as myne gebruik, Hy sê: “Met die rigsnoer van hierdie gelykenis het die Here die verskeidenheid van sy menigvuldige roeping bevestig wat net op sy genade betrekking het. Daarin dui diegene wat ter elfder ure tot sy wingerd toegelaat is en op gelyke voet gestel word met die wat die voile dag gewerk het, sonder twyfel op die lot van diegene wat Hy tot die lof van sy uitnemende genade aan die einde van die dag en aan die einde van hulle lewe met sy Goddelike goedertierenheid beloon het. Daarmee betaal Hy nie die loon van hulle arbeid nie, maar Hy stort die rykdom van sy goedertierenheid oor mense uit wat Hy sonder hulle werke uitverkies het. Sy doel daarmee is dat ook diegene wat onder groot inspannning swoeg en nie meer as die laastes ontvang nie, kan 1048 weet dat hulle ’n genadegawe en nie ’n loon vir hulle werke ontvang het nie”.³⁰

Ten slotte is dit ook merkwaardig dat in hierdie Skrifplekke waar die ewige lewe die loon van goeie werke genoem word, dit nie maar doodeenvoudig opgeneem moet word as die gemeenskap wat ons tot geluksalige onsterflikheid met God het wanneer Hy ons uit vaderlike goedgunstigheid in Christus omhels³¹ nie, maar as die inbesitneming of genieting, soos sommige mense dit noem,³² van die geluksaligheid self. Christus se woorde lui juis ook so: “In die hiernamaals die ewige lewe”.³³ En op ’n ander plek: “Kom, neem die koninkryk in besit”.³⁴ Daarom noem Paulus ook die aanneming tot kinders die openbaring van die aanneming wat in die weeropstanding sal plaasvind.³⁵ En later verklaar hy dit as die verlossing van ons liggaam.³⁶ Soos vervreemding van God die ewige dood beteken, so word die mens andersins van die dood na die lewe oorgebring wanneer hy in genade deur God ontvang word om in die gemeenskap met Hom deel te hê en een met Hom te word. Dit geskied egter slegs deur die weldaad van aanneming. En as hulle, soos hulle gewoonte is, hardkoppig aandring op die loon vir hulle goeie werke, mag ons weer eens Petrus se verklaring aanvoer, naamlik dat die ewige lewe die loon van die geloof is.³⁷

3. И вовсе не унижением и не насмешкой звучат слова, что Бог вознаграждает наши дела тем, что Он дал даром до их совершения. Он желает, чтобы мы с помощью добрых дел упражнялись в размышлении об исполнении и радости обетованного Им и чтобы путём добрых дел шли к блаженной надежде, осуществление которой Он обещал нам на Небесах. Поэтому с полным основанием говорится, что за них будет получен плод обетований, ибо они являются как бы средством, ведущим нас к блаженству (iouissance). То и другое хорошо выразил апостол, велевший колоссянам держаться любви в надежде на уготованное им на Небесах, о чём они слышали в истинном слове благовествования (Кол 1:4-5). Говоря, что, как они познали через Евангелие, им уготовано небесное наследие, он указывает, что надежда на него основана исключительно на Христе, а не на делах. С этим перекликаются слова св. Петра о том, что мы хранимы силой Божьей через веру ко спасению, которое откроется в своё время (1 Пет 1:5). Напоминая, что по этой причине верующие пытаются творить добрые дела апостол указывает на необходимость стремиться к спасению всю свою жизнь.

Чтобы мы не думали, будто плата, обещанная Господом, должна измеряться соответственно нашим заслугам, Иисус рассказывает притчу, где сравнивает Себя с хозяином дома, который послал работать в свой виноградник всех, кого встретил: одних в первый час, других во второй, третьих в третий, а иных и в одиннадцатый. Когда же наступил вечер, он дал всем одинаковую плату (Мф 20:1 сл.). Краткое и красноречивое толкование этой притчи дано в книге «О призвании язычников» («De vocatione Gentium»), приписываемой св. Амвросию. Так как это древний учитель, то я предпочитаю пользоваться его словами, нежели своими собственными. «Этим сравнением Господь желал показать, что призвание всех верующих, какими бы ни были их внешние различия, принадлежит единственно Его благодати. То, что работавшие только один час приравнены к тем, кто трудился целый день, отражает положение людей, которых Бог, дабы прославить величие Своей милости, призывает в конце жизни, чтобы вознаградить их по Своему великодушию, а не заплатить за их труд, распространяя на них изобилие Своей доброты. Ибо Он избрал их независимо от их дел, дабы трудившиеся долгое время и не получившие больше их поняли, что они получают всё от даров Его благодати, а не как плату за свои труды» (Псевдо-Амвросий. О призвании язычников, I, XVII, (MPL, LI, 670)).

Нужно также отметить, что везде, где вечная жизнь именуется наградой за добрые дела, под нею понимается не общение с Богом, когда Он принимает нас в Господе нашем Иисусе Христе, дабы сделать Eго наследниками, а обладание и наслаждение (fruition) блаженством, которое мы обретём в Царстве Божьем. Это выражено в словах Христа: «И не получил бы ... в веке грядущем жизни вечной» (Мк 10:30); или: «придите ... наследуйте Царство» (Мф 25:34), а также в других местах. В связи с этим св. Павел называет откровение, которое будет дано в последний день, нашим усыновлением и выражает это словами «искупление нашего тела» (Рим 8:18-23). Кроме того, как человек, удалённый от Бога, пребывает в вечной смерти, так и принятый в благодать Бога, дабы общаться и соединиться с Ним, переходит от смерти в жизнь. И происходит это только по милости Усыновителя. И если наши противники продолжают упорствовать относительно слова «награда», то мы можем противопоставить им то его значение, которое выразил св. Пётр, сказав, что это награда за веру (1 Пет 1:6-9).

4. | Itaque ne cogitemus^f Spiritum sanctum huiusmodi promissione commendare^g operum nostrorum dignitatem, acsi talem mercedem mereantur^h. Nihil enim nobis Scriptura reliquum facit quo in conspectu Dei exaltemur. Quin potius tota in hoc est ut arrogantiam nostram retundat, nos humiliet, deiiciat, et prorsus conterat. Verum nostrae imbecillitati sic occurritur: quae statim alioqui collaberetur ac concideret, nisi hac se expectatione sustineret ac solatio leniret sua taediaⁱ. Primum quam durum sit, non modo sua omnia, sed se quoque ipsum relinquere et abnegare, reputent pro se quisque singuli. Et tamen hoc tyrocinio discipulos suos, hoc est pios omnes, Christus initiat. Deinde sic per omnem vitam sub crucis disciplina erudit, ne cor adiiciant ad bonorum praesentium vel 274 cupiditatem vel fiduciam. Breviter sic fere tractat, ut quocunque flectant oculos quam longe hic mundus patet, nonnisi desperationem sibi ubique obversantem habeant; ut Paulus dicat, miserabiliores esse nos^a omnibus hominibus, si in hoc mundo duntaxat speremus^b [1. Cor. 15. c. 19]. In his tantis angustiis ne deficiant, adest illis Dominus, qui monet ut altius caput exerant, et longius oculos coniiciant, beatitudinem, quam in mundo non vident, apud se reperturos; hanc beatitudinem, praemium, mercedem, retributionem vocat: non operum aestimans meritum^c, sed compensationem esse significans eorum pressuris, passionibus, contumeliis, etc.^d Quamobrem nihil obest quominus vitam aeternam remunerationem, Scripturae exemplo, vocemus: quod in ea Dominus suos ex laboribus in quietem, ex afflictione in prosperum et optabilem statum^e, ex moestitia in gaudium, ex paupertate in affluentiam^f, ex ignominia in gloriam recipiat; omnia denique^g quae perpessi sunt mala, bonis maioribus permutet. Sic et nihil erit incommodi si vitae sanctitatem, existimemus esse viam: non quidem quae^h aditum aperiat in gloriam caelestis regniⁱ, sed qua electi a Deo suo in eius manifestationem^k ducantur. Quando^l haec bona eius voluntas est, glorificare quos sanctificavit [Rom. 8. f. 30]. || Tantum ne correlationem meriti ac mercedis imaginemur^m, in qua importune haerent Sophistae¹, quia istumⁿ quem exponimus finem non considerant. Quam autem praeposterum est^o, ubi in unum finem vocat nos^p Dominus, aliorsum respicere? Nihil clarius est quam ad sublevandam aliquo solatio carnis nostrae debilitatem, non autem ad inflandos gloria animos, mercedem bonis operibus promitti. Qui ergo meritum operum inde colligit, || vel appendit in trutina opus cum mercede, || a recto Dei^q scopo longissime^r aberrat.

4. Pourtant ne pensons point que le sainct Esprit, par les promesses cy dessus recitées vueille priser la dignité des œuvres comme si elles meritoyent quelque loyer. Car l’Escriture ne nous laisse rien de reste, de quoy nous nous puissions exalter devant la face de Dieu. Plustost aucontraire elle est du tout à cela, de confondre nostre orgueil, nous humilier, abbatre et aneantir du tout. Mais le sainct Esprit par les promesses susdites subvient à nostre imbecillité: laquelle autrement decherroit et defaudroit incontinent, si elle n’estoit ainsi soustenue et consolée. Premierement, qu’un chacun repute en son endroit combien c’est une chose dure, de renoncer et abandonner non seulement toutes les choses qu’il aime, mais aussi soymesme. Et toutesfois: c’est la premiere leçon que baille Christ à ses disciples, c’est à dire à tous fideles: et tout au long de leur vie il les tient sous la discipline de la croix, afin qu’ils n’adonnent point leur cœur à la cupidité ou fiance des biens terriens. Bref, il les traite en telle sorte, que de quelque costé qu’ils se tournent, tant que ce monde se peut estendre: ils ne voyent sinon desespoir. Tellement que sainct Paul dit que nous sommes les plus miserables de tous les hommes, si nous esperons seulement en ce monde (1 Cor. 15:19). Afin donc que nous ne perdions courage en telles angoisses, le Seigneur nous assiste, et admonneste de lever la teste en haut et regarder plus loing, nous promettant que nous trouverons en luy nostre beatitude, laquelle nous ne voyons pas en ce monde. Or il l’appelle Loyer, salaire et retribution: non pas estimant le merite de nos œuvres, mais signifiant que c’est une recompense pour les miseres, tribulations et opprobres que nous endurons en terre. Pourtant il n’y a point de mal d’appeller à l’exemple de l’Escriture, la vie eternelle, Remuneration: veu que par icelle le Seigneur transfere ses serviteurs de travail en repos, d’affliction en prosperité, de tristesse en joye, de povreté en affluence, d’ignominie en gloire: finalement qu’il change tous les maux qu’ils ont endurez, en plus grans biens. Il n’y aura aussi nul inconvenient, d’estimer saincteté de vie estre la voye, non pas laquelle nous face ouverture en la gloire celeste, mais par laquelle Dieu conduist ses eleus en la manifestation d’icelle: veu que c’est son bon plaisir de glorifier ceux qu’il a sanctifiez (Rom. 8:30). Seulement que nous n’imaginions point aucune correspondance entre Merite et Loyer. A quoi s’abusent perversement les Sophistes, pource qu’ils ne considerent point ceste fin que nous avons exposée. Or quelle moquerie est-ce, quand Dieu nous appelle à un but, de destourner les yeux d’un autre costé? Il n’y a rien plus clair, que le loyer est promis aux bonnes œuvres: non pas pour enfler de gloire nostre cœur, mais pour soulager la foiblesse de nostre chair. Celuy donc qui veut par cela inferer quelque merite des œuvres, ou les balancer ensemble, se destoume bien loing du droit but que Dieu propose.

4. Let us not, therefore, imagine, that the Holy Spirit by these promises commends the worthiness of our works, as though they merited such a reward. For the Scripture leaves us nothing that can exalt us in the Divine presence. Its whole tendency is rather to repress our arrogance, and to inspire us with humility, dejection, and contrition. But such promises assist our weakness, which otherwise would immediately slide and fall, if it did not sustain itself by this expectation, and alleviate its sorrows by this consolation. First, let every one reflect, how difficult it is for a man to relinquish and renounce, not only all that belongs to him, but even himself. And yet this is the first lesson which Christ teaches his disciples, that is to say, all the pious. Afterwards he gives them such tuition during the remainder of their lives, under the discipline of the cross, that their hearts may not fix either their desires or their dependence on present advantages. In short, he generally manages them in such a manner, that whithersoever they turn their views throughout the world, nothing but despair presents itself to them on every side; so that Paul says, “If in this life only we have hope in Christ, we are of all men most miserable.”²⁰² To preserve them from sinking under these afflictions, they have the presence of the Lord, who encourages them to raise their heads higher, and to extend their views further, by assurances that they will find in him that blessedness which they cannot see in the world. This blessedness he calls a reward, a recompense; not attributing any merit to their works, but signifying that it is a compensation for their oppressions, sufferings, and disgrace. Wherefore there is no objection against our following the example of the Scripture in calling eternal life a reward; since in that state the 55Lord receives his people from labor into rest; from affliction into prosperity and happiness; from sorrow into joy; from poverty into affluence; from ignominy into glory; and commutes all the evils which they have endured for blessings of superior magnitude. So, likewise, it will occasion no inconvenience, if we consider holiness of life as the way, not which procures our admission into the glory of the heavenly kingdom, but through which the elect are conducted by their God to the manifestation of it; since it is his good pleasure to glorify them whom he has sanctified. Only let us not imagine a reciprocal relation of merit and reward, which is the error into which the sophists fell, for want of considering the end which we have stated. But how preposterous is it, when the Lord calls our attention to one end, for us to direct our views to another! Nothing is clearer, than that the promise of a reward to good works is designed to afford some consolation to the weakness of our flesh, but not to inflate our minds with vain-glory. Whoever, therefore, infers from this, that there is any merit in works, or balances the work against the reward, errs very widely from the true design of God.

4. Other four reasons. Holiness the way to the kingdom, not the cause of obtaining it. Proposition of the Sophists.

Let us not suppose, then, that the Holy Spirit, by this promise, commends the dignity of our works, as if they were deserving of such a reward. For Scripture leaves us nothing of which we may glory in the sight of God. Nay, rather its whole object is to repress, humble, cast down, and completely crush our pride. But in this way help is given to our weakness, which would immediately give way were it not sustained by this expectation, and soothed by this comfort.First, let every man reflect for himself how hard it is not only to leave all things, but to leave and abjure one’s self. And yet123this is the training by which Christ initiates his disciples, that is, all the godly. Secondly, he thus keeps them all their lifetime under the discipline of the cross, lest they should allow their heart to long for or confide in present good. In short, his treatment is usually such, that wherever they turn their eyes, as far as this world extends, they see nothing before them but despair; and hence Paul says “If in this life only we have hope in Christ, we are of all men most miserable,” (1 Cor. 15:19). That they may not fail in these great straits, the Lord is present reminding them to lift their head higher and extend their view farther, that in him they may find a happiness which they see not in the world: to this happiness he gives the name of reward, hire, recompense, not as estimating the merit of works, but intimating that it is a compensation for their straits, sufferings, and affronts, &c. Wherefore, there is nothing to prevent us from calling eternal life a recompense after the example of Scripture, because in it the Lord brings his people from labour to quiet, from affliction to a prosperous and desirable condition, from sorrow to joy, from poverty to affluence, from ignominy to glory; in short, exchanges all the evils which they endured for blessings. Thus there will be no impropriety in considering holiness of life as the way,not indeed the way which gives access to the glory of the heavenly kingdom; but a way by which God conducts his elect to the manifestation of that kingdom, since his good pleasure is to glorify those whom he has sanctified (Rom. 8:30). Only let us not imagine that merit and hire are correlative terms, a point on which the Sophists absurdly insist, from not attending to the end to which we have adverted. How preposterous is it when the Lord calls us to one end to look to another? Nothing is clearer than that a reward is promised to good works, in order to support the weakness of our flesh by some degree of comfort; but not to inflate our minds with vain glory. He, therefore, who from merit infers reward, or weighs works and reward in the same balance, errs very widely from the end which God has in view.

4. Laat ons dus niet denken, dat de Heilige Geest door een dergelijke belofte de waardigheid onzer werken aanprijst, alsof die zulk een loon verdienen. Want de Schrift laat ons niets over, waardoor wij voor Gods aanschijn zouden kunnen verhoogd worden. Maar zij is veeleer geheel hiermee bezig, om onze aanmatiging te fnuiken, ons te verootmoedigen, terneder te werpen en geheel te verbrijzelen. Maar door die belofte wordt steun geboden aan onze zwakheid, die anders terstond zou bezwijken en nederstorten, indien ze zich niet door deze verwachting staande hield en door deze troost haar kommer verzachtte. In de eerste plaats overdenke een ieder voor zichzelf, hoe moeilijk het is niet alleen al het zijne, maar ook zichzelf te verlaten en te verloochenen. En toch is dit het eerste van wat Christus zijn discipelen, dat is alle vromen, leert. Vervolgens onderricht Hij hen zo gedurende hun ganse leven onder de tucht van het kruis, opdat zij hun harten niet zouden stellen op de begeerte naar of het vertrouwen op de tegenwoordige goederen. In 't kort gezegd, Hij behandelt hen bijna altijd zo, dat ze waarheen zij ook hun ogen wenden, zo ver deze wereld zich uitstrekt, zij niets anders overal voor ogen hebben dan wanhoop, zoals Paulus (1 Cor. 15:19) zegt, dat wij ellendiger zijn dan alle mensen, indien wij slechts in deze wereld onze hoop hebben. Opdat ze in deze zo grote benauwdheden niet bezwijken, staat de Here hen bij, die hen vermaant het hoofd hoger op te heffen en de ogen te verder doen zien: want dat ze de gelukzaligheid, die ze in de wereld niet zien, bij Hem zullen vinden. Deze gelukzaligheid, die ze in de wereld niet zien, bij Hem zullen vinden. Deze gelukzaligheid noemt Hij een prijs, een loon, een vergelding, niet dat Hij de verdiensten der werken waardeert, maar Hij geeft te kennen, dat de gelukzaligheid een vergelding is voor hun verdrukkingen, lijden, smaad enz. Daarom verhindert ons niets, dat we het eeuwige leven, naar het voorbeeld der Schrift, een beloning noemen, omdat daarin de Here de zijnen uit de arbeid tot de rust, uit de verdrukking tot een voorspoedige en gewenste staat, uit de droefheid tot vreugde, uit de armoede tot de overvloed, en uit de smaadheid tot heerlijkheid opneemt, kortom alle rampen, die ze geleden hebben, verwisselt met grote goederen. Zo zal er ook geen bezwaar tegen zijn, indien wij menen, dat de heiligheid des levens een weg is, die wel niet de toegang opent tot de heerlijkheid van het hemelse Koninkrijk, maar waarlangs de uitverkorenen door hun God tot de openbaring van die heerlijkheid gevoerd worden; want dit is zijn welbehagen, te verheerlijken hen, die Hij geheiligd heeft. Alleen we moeten ons niet inbeelden, dat er tussen verdienste en loon een wederkerige betrekking is, waaraan de sofisten onbeschaamd vasthouden, omdat ze dat doel, hetwelk wij uiteenzetten, niet opmerken. En hoe verkeerd is het, om, wanneer de Here ons tot één doel roept, het oog elders heen te slaan? Niets is duidelijker, dan dat de goede werken loon beloofd wordt om de zwakheid van ons vlees met enige troost op te beuren, en niet om onze harten op te blazen tot roem. Wie dus daaruit de verdienste der werken opmaakt, of in een weegschaal het werk tegen loon afweegt, dwaalt zeer ver af van het juiste doelwit van God.

4. Der Zweck der Lohnverheißung

Wir sollen also nicht meinen, durch solcherlei Verheißungen priese der Heilige Geist die Würdigkeit unserer Werke, als ob sie also einen solchen Lohn verdienten. Denn die Schrift läßt uns nichts übrig bleiben, wodurch wir vor Gottes Angesicht erhöht werden könnten. Im Gegenteil: sie legt alles darauf an, unsere Anmaßung zu dämpfen, uns zu demütigen, niederzuwerfen und gar zu Boden zu schlagen! Nein, mit solchen Verheißungen hilft sie unserer Schwachheit auf: die würde ja sonst gar bald zusammenbrechen und zerfallen, wenn sie sich nicht mit dieser Hoffnung aufrechterhielte und sich in ihrem Kummer mit diesem Trost Linderung verschaffte! Es mag doch zunächst jeder einzelne bei sich bedenken, wie hart es ist, nicht nur alles, was man hat, sondern auch sich selber im Stiche zu lassen und zu 546 verleugnen. Und doch ist das der Anfangsunterricht, in dem Christus seine Jünger, das heißt alle Frommen, gleich zu Beginn unterweist. Dann aber erzieht er sie auch weiterhin ihr Leben lang unter der Zucht des Kreuzes, daß sie ihr Herz nicht an die Begierde nach zeitlichen Gütern oder das Vertrauen auf diese hängen. Kurz, er behandelt sie schier so, daß sie sich allenthalben allein der Verzweiflung gegenübergestellt sehen, wohin sie auch ihre Augen wenden und so weit auch die Welt sich breitet! So sagt Paulus: „Hoffen wir allein in diesem Leben ..., so sind wir die elendesten unter allen Menschen!“ (1. Kor. 15,19). Damit die Gläubigen nun in solcher Bedrängnis nicht ermatten, steht ihnen der Herr zur Seite und ermuntert sie, ihr Haupt höher zu heben und ihre Augen weiter dringen zu lassen: sie sollen die Seligkeit, die sie in der Welt nicht schauen können, bei ihm finden! Diese Seligkeit nennt er Kampfpreis, Lohn oder Vergeltung; aber dabei würdigt er nicht das Verdienst der Werke, sondern er zeigt, daß es sich um einen Ausgleich für ihre Bedrängnisse, ihre Leiden, ihre Schmach und dergleichen handelt! Deshalb spricht nichts dagegen, wenn auch wir nach dem Beispiel der Schrift das ewige Leben als Belohnung bezeichnen; denn in ihm nimmt der Herr die Seinen aus ihrer Mühsal in die Ruhe, aus ihrer Anfechtung in einen glücklichen und ersehnten Stand, aus ihrer Trauer in die Freude, aus ihrer Armut in überströmenden Reichtum, aus ihrer Schmach in die Herrlichkeit auf! Kurz, er vertauscht ihnen alles Üble, das sie erduldet haben, in um so größeres Gut! Deshalb ist auch nichts Ungereimtes darin, wenn wir der Meinung sind, die Heiligkeit des Lebens sei ein Weg dazu - nicht etwa einer, der uns den Zugang zu der Herrlichkeit des Himmelreichs öffnete, sondern ein solcher, auf dem Gott seine Auserwählten zur Offenbarung dieser Herrlichkeit führt! Denn es ist doch sein guter Wille, die, welche er heilig gemacht hat, auch herrlich zu machen! (Röm. 8,30, ungenau).

Nur sollen wir uns nicht einbilden, Lohn und Verdienst seien aufeinander abgestimmt: das ist der törichte Irrtum, in den sich die Klüglinge verfangen haben, weil sie ihre Aufmerksamkeit nicht auf dieses Ziel richten, das wir auseinandergesetzt haben. Der Herr ruft uns zu einem Ziel hin - und wie töricht ist es dann, anderswohin zu blicken! Es ist doch vollkommen deutlich, daß er unseren guten Werken Lohn verheißt, um der Schwachheit unseres Fleisches mit einigem Trost aufzuhelfen, nicht aber, um unser Herz mit Ruhmredigkeit aufzublähen! Wer also hieraus ein Verdienst der Werke ableitet und Werk und Lohn auf einer Waage gegeneinander abwägt, der irrt von Gottes wahrer Absicht ganz weit ab!

4. Lewensheiligheid is die weg tot en nie die oorsaak van toetrede tot die hemelse koninkryk nie

Ons moet dus nie dink dat die Heilige Gees met so ’n belofte die aansien van ons werke aanprys³⁸ asof ons werke so ’n loon verdien nie. Die Skrif laat ons tewens geen gronde waarop ons voor God se aangesig kan roem nie; inteendeel, dit is ten voile daarop ingestem om ons verwaandheid teen te gaan, ons te verneder, plat te slaan en heeltemal te vergruis. So kom die Skrif ons swakheid in der waarheid te hulp, omdat hy andersins dadelik in duie sou stort en ineen sou tuimel as hy hom nie 1049 met hierdie verwagting sou onderskraag en sy afkeer in hom met hierdie troos sou verlig nie.

Laat elkeen gerus maar allereers nadink hoe hard dit vir hom is nie alleen om alles wat hy het, maar ook homself te laat vaar en te verloën nie. En tog is dit die eerste les waarmee Christus sy dissipels, dit is al die godvrugtiges, inwy. Verder leer Hy hulle om hulle hele lewe so onder die tug van die kruis te stel dat hulle geen begeerte koester vir of vertroue stel in die dinge van hierdie lewe nie. Kortom: Hy handel gewoonlik so met hulle dat oral waarheen hulle kyk so wyd as wat hierdie wêreld strek, niks anders as wanhoop hulle oral teëkom nie sodat Paulus kan sê dat ons droewiger as almal is as ons ons hoop slegs op hierdie wêreld stel.³⁹ Die Here staan hulle dus by om nie te midde van sulke groot benoudheid moedeloos te word nie en Hy vermaan hulle om hulle kop hoër op te tel en hulle blik verder te werp om die geluksaligheid te vind wat hulle nie op die wêreld kan sien nie. Hy noem hierdie geluksaligheid prys, loon of vergelding.⁴⁰ Hiermee weeg Hy nie die verdienste van hulle werke af nie maar gee daarmee te kenne dat hierdie geluksaligheid vergoeding is vir hulle verdrukkings, lyding en smaad ensovoorts.⁴¹ Niks verhinder ons daarom om volgens die voorbeeld wat die Skrif stel, die ewige lewe vergelding te noem nie, omdat die Here daarin diegene wat aan Hom behoort, uit hulle inspanning in rus, uit hulle verdrukking in hierdie voorspoedige en gesogte.staat, uit hulle droefheid in blydskap, uit hulle armoede in oorvloed en uit hulle skande in heerlikheid opneem. Kortom: Hy verander al die kwaad wat hulle gely het, in beter dinge. So sal daarmee ook niks skort as ons dink dat lewensheiligheid die pad is nie, nie een wat vir ons die heerlikheid van die hemelse koninkryk toeganklik maak nie, maar die pad waarlangs die uitverkorenes deur hulle God na die openbaring van die heerlikheid gelei word. Dit is trouens God se goeie wil om diegene wat Hy geheilig het, te verheerlik.⁴²

Laat ons ons net nie ’n soort korrelasie tussen verdienste en loon inbeeld soos die waaraan die Sofiste onbeskaamd verknog is nie, omdat hulle nie die doel wat ons verduidelik het, in aanmerking neem nie.⁴³ Hoe verwaand is dit nie as ons elders heen kyk wanneer God ons vir ’n bepaalde doel roep nie? Niks is duideliker as dat ’n beloning vir ons goeie werke aan ons beloof word om die swakheid van ons vlees te 1050 verlig en nie om ons harte met eersug op te blaas nie. Iemand wat dus die verdienste van werke hieruit aflei of ’n goeie werk en sy beloning teen mekaar opweeg, dwaal baie ver van die ware doel van God af.

Verantwoording van hierdie standpunt (Afdeling 5 - 10)

4. Поэтому не станем думать, что Св. Дух приведёнными выше обетованиями желает вознаградить дела людей, как будто они заслуживают какой-то награды. Ибо Писание не оставляет нам ничего, чем бы мы могли гордиться пред ликом Бога. Скорее наоборот, оно стремится уничтожить нашу гордыню, смирить нас, сокрушить и обратить в ничто. Однако посредством обетований, о которых говорилось выше, Св. Дух помогает нам в нашей немощи, которая иначе тотчас бы разрушила нас, если бы Он не поддерживал и не утешал верующих.

Прежде всего пусть каждый задумается, насколько тяжко не только отказаться от всех вещей, которые он любит, и оставить их, но также отказаться и от самого себя. И тем не менее это первый урок, который Христос преподаёт своим ученикам, то есть всем верующим. И на протяжении всей их жизни Он удерживает их в дисциплине креста, чтобы они не обращали своих сердец к похотям и земным благам. Короче, обычно Он обращается с ними таким образом, что, куда бы они ни обратили свой взор, то - по понятиям этого мира - видят одно лишь отчаяние. Поэтому св. Павел и говорит, что «если мы в этой только жизни надеемся на Христа, то мы несчастнее всех человеков» (1 Кор 15:19). И чтобы мы не утратили бодрости духа от смятения, Господь помогает нам и призывает поднять голову вверх и посмотреть дальше, обещая, что мы обретём в Нём блаженство, которого не видим в этом мире. Он называет его наградой, платой и воздаянием не потому, что мы заслужили его своими делами, а потому, что это возмещение за несчастья, беды и притеснения, которые мы терпим на земле. Поэтому нет ничего дурного в том, чтобы по примеру Писания называть вечную жизнь наградой - ведь посредством неё Господь даёт своим рабам вместо трудов отдых, вместо несчастий преуспеяние, вместо скорби радость, вместо бедности изобилие, вместо унижений славу; наконец, Он обращает все страдания, которые они претерпели, в невиданные блага. Так что вполне допустимо рассматривать святость жизни как путь, который не ведёт нас к небесной славе, но благодаря которому Господь открывает нам её, ибо Ему угодно прославить тех, кого Он оправдал и освятил (Рим 8:30).

Только нам не следует придумывать какую-либо связь между заслугой и наградой. Таково превратное толкование софистов, не видящих цели, которую мы изложили. Но насколько же это нелепо - отворачивать взгляд, когда Бог зовёт нас к той или иной цели. Совершенно ясно, что за добрые дела обещана награда: не для того, чтобы возгордилось наше сердце, а для того, чтобы укрепилась наша слабая плоть. И тот, кто хочет сделать отсюда вывод о каких-то заслугах, приобретаемых делами, или уравновесить то и другое, весьма удаляется от цели, указанной Богом.

5. Proinde quum Scriptura dicit, Deum iustum iudicem redditurum olim suis iustitiae coronam [2. Tim. 4. b. 8.]², non tantum 275 cum Augustino excipio, Cui redderet iustus iudex coronam, si non donasset gratiam misericors Pater? et quomodo esset iustitia nisi praecessisset gratia quae iustificat impium? quomodo ista debita redderentur nisi prius illa indebita darentur [Augustin. ad Valent. De gratia et lib. arb.]¹? sed aliud etiam addo, Quomodo iustitiam imputaret nostris operibus, nisi quod iniustitiae in illis est, absconderet sua indulgentia? Quomodo censeret digna mercede, nisi quod in illis poena dignum est, immensa benignitate aboleret? Solet enim ille vir gratiam nominare vitam aeternam, quia gratuitis Dei donis reddatur dum operibus rependitur. At Scriptura nos ultra humiliat et simul erigit^a. Nam praeterquam quod in operibus gloriari vetat, quia sunt gratuita Dei dona, simul faecibus quibusdam semper inquinata esse docet: ut Deo satisfacere non possint, si ad iudicii eius regulam examinentur: || sed, ne concidat nobis alacritas, mera venia placere. || Etsi autem paulo aliter Augustinus^b quam nos loquitur: in re tamen non ita dissentire constabit ex eius verbis, libro ad Bonifacium tertio^c. Ubi quum inter se duos contulisset homines, alterum vitae usque ad miraculum sanctae et absolutae^d: alterum probum quidem et integris moribus, non tamen adeo perfectum quin desiderari in eo multum queat^e: tandem infert, Nempe iste qui moribus illo videtur inferior, propter rectam in Deum fidem ex qua vivit et secundum quam in omnibus delictis suis se accusat, in omnibus bonis operibus Deum laudat, sibi tribuens ignominiam, illi gloriam: atque ab ipso sumens et indulgentiam peccatorum et dilectionem recte factorum, de hac vita liberandus, in consortium Christi migrat^f. Quare, nisi propter fidem? quae licet sine operibus neminem salvat (ipsa enim est non reproba fides, quae per dilectionem operatur)^g tamen per ipsam etiam peccata solvuntur, quia iustus ex fide vivit [Habac. 2. a. 4.]; sine ipsa vero quae videntur bona opera, in peccata vertuntur [Cap. 5.]^{h 2}. Hic certe non obscure fatetur 276 quod tantopere contendimus, inde pendere bonorum operum iustitiam quod per veniam Deo approbantur.

5. Pourtant quand l’Escriture dit que Dieu comme juste juge, rendra la couronne de justice à ses serviteurs (2 Tim. 4:8), non seulement je respon avec sainct Augustin, Comment rendroit-il la couronne juste juge, s’il n’eust premier donné la grace comme Pere misericordieux? Et comment y auroit-il justice aucune, sinon que la grace eust precedé, laquelle justifie l’inique? Et comment ceste couronne seroit-elle rendue comme deue, sinon que tout ce que nous avons nous eust esté donné sans estre deu?⁷⁰ mais j’adjouste aussi avec cela, Comment imputeroit-il justice à noz œuvres, sinon qu’il cachast par son indulgence ce qui est d’injustice en icelles? Comment les reputeroit-il dignes de loyer, sinon qu’il effaçast par sa benignité infinie ce qui est en icelles digne de peine? J’adjouste cela au dire de sainct Augustin, pource qu’il a accoustumé de nommer la vie eternelle, Grace: d’autant qu’elle nous est donnée pour les dons gratuits de Dieu, quand elle est rendue à noz œuvres. Mais l’Escriture nous humilie davantage: et cependant nous eleve en haut. Car outre ce qu’elle nous defend de nous glorifier en noz œuvres, pource que ce sont dons gratuits de Dieu: pareillement elle nous monstre qu’elles sont tousjours entachées d’ordures, tellement qu’elles ne peuvent pas satisfaire ne plaire à Dieu, si elles sont examinées selon sa rigueur: mais à fin que nostre zele ne s’affadisse point, il est aussi dit qu’elles plaisent à Dieu, pource qu’il les supporte. Or combien que sainct Augustin parle un peu autrement que nous, toutesfois quant au sens et à la substance, nous accordons bien ensemble. Car au troisieme livre à Boniface (Chap. 5), apres avoir fait comparaison de deux hommes, dont il pose le cas que l’un soit d’une si saincte vie et parfaite qu’on le tienne pour un Ange: que l’autre soit bien de bonne vie et honneste, mais non pas d’une perfection ne d’une saincteté si grande: il conclud finalement ainsi, Ce second, dit-il, qui semble bien advis inferieur à l’autre quant à sa vie, est neantmoins beaucoup plus excellent, à cause de la droite foy qu’il a en Dieu, par laquelle il vit, et selon laquelle il s’accuse en ses pechez: en toutes ses bonnes œuvres il loue Dieu, luy attribuant toute gloire, et recevant ignominie sur soy, et recevant de luy pardon de ses fautes, et affection de bien faire: et ainsi en partant de ce monde, il sera receu en Paradis. Parquoy cela, sinon pour la foy? laquelle combien qu’elle ne sauve point l’homme sans œuvres, d’autant qu’elle est vive, et besongne par charité, toutesfois elle est cause que les pechez sont pardonnez. Car comme dit le Prophete, Le juste vit de foy (Hab. 2:4): et sans icelle mesme les œuvres qui semblent bonnes, sont converties en pechez. Certes il confesse clairement en ce passage, ce que nous debattons et maintenons sur tout: c’est assavoir, que la justice des œuvres depend et procede de ce qu’elles sont receues de Dieu avec pardon: c’est à dire, en misericorde, et non pas en jugement

5. Therefore, when the Scripture says, that “the Lord, the righteous Judge, shall give” to his people “a crown of righteousness,”²⁰³ I not only reply with Augustine—“To whom could the righteous Judge have given a crown, if the Father of mercies had never given grace? and how would it have been an act of righteousness, if not preceded by that grace which justifies the ungodly? how could these due rewards be rendered, unless those unmerited blessings were previously bestowed?” but I further inquire—How could he impute righteousness to our works, unless his indulgent mercy had concealed their unrighteousness? How could he esteem them worthy of a reward, unless his infinite goodness had abolished all their demerit of punishment? Augustine is in the habit of designating eternal life by the word grace, because, when it is given as the reward of works, it is conferred on the gratuitous gifts of God. But the Scripture humbles us more, and at the same time exalts us. For beside prohibiting us to glory in works, because they are the gratuitous gifts of God, it likewise teaches us that they are always defiled by some pollutions; so that they cannot satisfy God, if examined according to the rule of his judgment; but it is also added, to prevent our despondency, that they please him merely through his mercy. Now, though Augustine expresses himself somewhat differently from us, yet that there is no real difference of sentiment will appear from his language to Boniface. After a comparison between 56two men, the one of a life holy and perfect even to a miracle, the other a man of probity and integrity, yet not so perfect but that many defects might be discovered, he at length makes this inference: “The latter, whose character appears inferior to the former, on account of the true faith in God by which he lives, and according to which he accuses himself in all his delinquencies, and in all his good works praises God, ascribing the glory to him, the ignominy to himself, and deriving from him both the pardon of his sins and the love of virtue; this man, I say, when delivered from this life, removes into the presence of Christ. Wherefore, but on account of faith? which, though no man be saved by it without works, (for it is not a reprobate faith, but such as works by love,) yet produces remission of sins, for the just lives by faith;²⁰⁴ but without it, works apparently good are perverted into sins.” Here he avows, without any obscurity, that for which we so strenuously contend—that the righteousness of good works depends on their acceptance by the Divine mercy.

5. Objection that God crowns the works of his people. Three answers from Augustine. A fourth from Scripture.

Accordingly, when the Scripture speaks of “a crown of righteousness which God the righteous Judge shall give” “at that day,” (2 Tim. 4:8), I not only say with Augustine, “To whom could the righteous Judge give the crown if the merciful Father had not given grace, and how could there have been righteousness but for the precedence of grace which justified the ungodly? how could these be paid as things due were not things not due previously given?” (August. ad Valent.de Grat. et Lib. Art.); but I also add, how could he impute righteousness to our works, did not his indulgence hide the unrighteousness that is in them? How could he deem them worthy of reward, did he not with boundless goodness destroy what is unworthy in them? Augustine is wont to give the name of grace to eternal life, because, while it is the recompense of works, it is bestowed by the gratuitous gifts of God. But Scripture humbles us more, and at the same time elevates us. For besides forbidding us to glory in works, because they are the gratuitous gifts of God, it tells us that they are124always defiled by some degrees of impurity, so that they cannot satisfy God when they are tested by the standard of his justice; but that lest our activity should be destroyed, they please merely by pardon. But though Augustine speaks somewhat differently from us, it is plain from his words that the difference is more apparent than real. After drawing a contrast between two individuals the one with a life holy and perfect almost to a miracle; the other honest indeed, and of pure morals, yet not so perfect as not to leave much room for desiring better, he at length infers, “He who seems inferior in conduct, yet on account of the true faith in God by which he lives (Hab. 2:4), and in conformity to which he accuses himself in all his faults, praises God in all his good works, takes shame to himself, and ascribes glory to God, from whom he receives both forgiveness for his sins, and the love of well-doing, the moment he is set free from this life is translated into the society of Christ. Why, but just on account of his faith? For though it saves no man without works (such faith being reprobate and not working by love), yet by means of it sins are forgiven; for the just lives by faith: without it works which seem good are converted into sins,” (August. ad Bonifac., Lib. 3, c. 5). Here he not obscurely acknowledges what we so strongly maintains that the righteousness of good works depends on their being approved by God in the way of pardon.¹

5. Daarom, wanneer de Schrift zegt (2 Tim. 4:8) dat God, de rechtvaardige Rechter eens de zijnen de kroon der rechtvaardigheid geven zal, dan antwoord ik niet alleen met Augustinus¹ : "Aan wie zou de rechtvaardige Rechter de kroon geven, indien de barmhartige Vader de genade niet geschonken had? En hoe zou er rechtvaardigheid kunnen zijn, indien niet de genade, die de goddeloze rechtvaardigt, voorafgegaan was? Hoe zouden die als verschuldigd gegeven worden, indien niet tevoren de andere als onverschuldigd geschonken werden?" Maar ik voeg er nog iets anders aan toe: hoe zou Hij onze werken de rechtvaardigheid toerekenen, indien Hij niet, wat er aan onrechtvaardigheid in hen is, door zijn goedertierenheid verborg? Hoe zou Hij hen loon waardig achten, indien Hij niet, wat er in hen strafwaardig is, door zijn onmetelijke goedheid wegnam? Want Augustinus pleegt het eeuwige leven genade te noemen, omdat het aan de onverdiende gaven Gods gegeven wordt, wanneer het de werken wordt vergolden. Maar de Schrift vernedert ons verder en richt ons tevens op. Want behalve dat ze verbiedt te roemen in de werken, omdat ze onverdiende gaven Gods zijn, leert ze ook, dat ze altijd met enig vuil bezoedeld zijn, zodat ze Gode niet genoeg kunnen doen, wanneer ze naar de regel van zijn oordeel onderzocht worden; maar, opdat onze vurigheid niet zou inzinken, leert ze ook, dat onze werken door loutere vergeving Gode behagen. En hoewel Augustinus een weinig anders spreekt dan wij, verschilt hij toch in de zaak zelf niet zo zeer van ons, zoals blijkt uit zijn woorden in het derde boek aan Bonifacius, hoofdst.5. Nadat hij daar twee mensen met elkaar vergeleken heeft, een met een leven, dat bijna een wonder van heiligheid en volmaaktheid is, en een ander, die wel goed is en rein van zeden, maar toch niet zo volmaakt, of er kan in hem nog veel geëist worden, maakt hij eindelijk deze gevolgtrekking: "Deze, die in zeden achter schijnt te staan bij de ander, verhuist, wanneer hij uit dit leven bevrijdt wordt, naar de gemeenschap met Christus, wegens zijn oprecht geloof in God, uit hetwelk hij leeft, en naar hetwelk hij zich in alle misdaden beschuldigt, in al zijn goede werken God prijst, zichzelf de schande en Gode de eer toekennend, en van Hem ontvangend de vergeving der zonden en de liefde voor de goede werken. Waarom anders, dan wegens zijn geloof? Want ook al maakt dat zonder de werken niemand zalig (want het is een niet verdorven geloof, dat door de liefde werkt), toch worden daardoor ook de zonden ontbonden, omdat de rechtvaardige uit het geloof leeft; zonder het geloof echter worden de werken, die goed schijnen, in zonden veranderd." Hier in ieder geval erkent hij niet onduidelijk, wat wij zo met klem beweren, dat de rechtvaardigheid der goede werken daaruit voortkomt, dat ze Gode aangenaam zijn door de vergeving.

5. Belohnung beruht auf Vergebung

Wenn also die Schrift sagt, Gott werde einst als „der gerechte Richter“ den Seinen „die Krone der Gerechtigkeit geben“ (2. Tim. 4,8), so antworte ich zwar zunächst mit Augustin: „Wem sollte der ‘gerechte Richter’ eine Krone geben, dem nicht zuvor bereits der barmherzige Vater Gnade geschenkt hätte? Wie sollte hier ‘Gerechtigkeit’ geschehen, wenn nicht die Gnade vorausgegangen wäre, die den Gottlosen rechtfertigt? Wie sollte hier ein Verdienst gelohnt werden, wenn nicht zuvor alles andere ohne Verdienst gegeben worden wäre?“ (Von der Gnade und dem freien Willen, 6,14). Ich gehe aber über Augustin noch hinaus und frage: Wie sollte Gott unseren Werken Gerechtigkeit zurechnen, wenn er nicht das, was an ihnen Ungerechtigkeit ist, in seiner Nachsicht zudeckte? Wie sollte er sie eines Lohnes für würdig halten, wenn er nicht das, was an ihnen der Strafe würdig ist, in unendlicher Güte beiseite schöbe? Augustin pflegt nämlich das ewige Leben „Gnade“ zu nennen, weil es ja, wenn unsere Werke damit gelohnt werden, tatsächlich Gottes gnädigen Geschenken vergolten wird. Die Schrift aber demütigt uns tiefer - und richtet uns zugleich kräftiger auf! Sie verbietet uns allerdings, uns unserer Werke zu rühmen, weil sie ja Gottes unverdiente Gaben sind. Aber sie lehrt uns außerdem zugleich, daß die Werke immer noch mit allerlei Makeln besudelt sind, so daß sie Gott nicht Genugtuung leisten können, wenn sie nach der Richtschnur seines Urteils geprüft werden. Demgegenüber erklärt sie, damit 547 uns nicht alle Freudigkeit entfalle, daß jene Werke durch Gottes reine Vergebung sein Wohlgefallen finden. Obgleich aber Augustin ein wenig anders redet als wir, so besteht in der Sache selbst doch kein so großer Gegensatz; das ergibt sich aus seinen Worten im dritten Buche seiner Schrift an Bonifacius. Er vergleicht da zunächst zweierlei Menschen miteinander, einen, dessen Leben geradezu ein Wunder von Heiligkeit und Vollkommenheit ist, und einen anderen, der zwar auch rechtschaffen und von lauteren Sitten ist, aber doch noch nicht so vollkommen, daß man an ihm nicht doch manches besser wünschen möchte. Dann zieht er den Schluß: „Dieser (letztere) scheint nun nach seinem Verhalten niedriger zu stehen als der andere, aber er steht doch im wahren Glauben: aus ihm lebt er, aus ihm heraus klagt er sich in allen seinen Missetaten selber an, gibt bei allen guten Werken Gott den Lobpreis, schreibt sich die Schande zu, ihm aber den Ruhm, aus diesem Glauben empfängt er von ihm Verzeihung für seine Sünden und Liebe für das, was er recht gemacht hat - und um dieses Glaubens willen wandert er auch, wenn er einst von diesem Leben befreit sein wird, in die Gemeinschaft mit Christus! Warum? Allein um des Glaubens willen! Dieser macht gewiß niemanden ohne Werke selig - denn er ist ja rechter Glaube, der durch die Liebe tätig ist: (Gal. 5,6) -; aber um seinetwillen werden auch die Sünden vergeben; denn „der Gerechte wird seines Glaubens leben“ (Hab. 2,4). Ohne ihn aber wird selbst das, was als gutes Werk erscheint, in Sünde verkehrt.“ (An Bonifacius III,5). Hier gibt er doch offenkundig zu, was wir mit solchem Nachdruck behaupten, nämlich daß die Gerechtigkeit unserer guten Werke davon abhängt, daß Gott sie verzeihend gelten läßt.

5. Loon berus op vergiffenis

Wanneer die Skrif daarom sê dat God, die regverdige Regter, eendag aan die wat aan Hom behoort, die kroon van geregtigheid sal gee,⁴⁴ opper ek daarteen nie alleen saam met Augustinus die volgende nie: Aan wie sou die regverdige Regter die kroon besorg het as die barmhartige Vader nie die genade verleen het nie? En hoe sou geregtigheid kon bestaan het as die genade wat die goddelose regverdig maak, nie daaraan vooraf gegaan het nie? En hoe sou die skulde vereffen kon word tensy die gawes wat nie verskuldig was nie, eers gegee is?⁴⁵ Daarby voeg ek egter ook die volgende: Hoe sou Hy ons goeie werke geregtigheid kon toereken tensy Hy al die ongeregtigheid wat daarin is, met sy genade verberg het? Hoe sou Hy dit loonwaardig kon ag tensy Hy alles wat daarin strafwaardig is, met sy eindelose goedertierenheid uitgewis het? Want Augustinus noem die ewige lewe gewoonlik genade omdat dit aan God se genadegawes terugbesorg word wanneer dit vir goeie werke betaal word. Maar die Skrif maak ons nog nederiger en hef ons terselfdertyd weer op. Want benewens die feit dat dit ons verbied om op ons werke te roem omdat hulle genadegawes van God is, leer dit ons meteen dat ons werke altyd met sekere vuilheid besmet is, sodat hulle God nie tevrede kan stel as hulle volgens die norm van sy oordeel opgeweeg word nie. Om egter te voorkom dat ons ywer ingee, leer die Skrif ons dat ons werke God uit loutere genade behaag.

Hoewel Augustinus effens anders as ons praat, sal dit uit sy woorde in sy derde boek aan Bonifacius duidelik blyk dat hy tog in werklikheid nie soveel van ons verskil nie. Daar vergelyk hy twee mense; die een is ’n man met ’n voortreflik heilige en volmaakte lewe⁴⁶ en die ander ’n opregte man met eerlike lewensgewoontes maar tog nie so volmaak dat daar nie in hom nog veel te wense kan wees nie. Dan kom hy eindelik by die slotsom: “Die een wat skynbaar slegter as eersgenoemde in sy 1051 lewensgewoontes is, kom vanweë sy opregte geloof in God waaruit hy geleef het en waarvolgens hy homself in al sy oortredings aankla maar God in al sy goeie werke loof en al die skande aan homself toeskryf maar die eer aan God, terwyl hy van God sowel vergiffenis van sy sondes as liefde vir sy opregte dade ontvang, uiteindelik in die gemeenskap van Christus wanneer hy van hierdie lewe verlos is.⁴⁷ Waarom dan anders as vanweë sy geloof? Hoewel geloof sonder goeie werke niemand salig maak nie - want dit is ’n opregte geloof wat deur die liefde werk⁴⁸ - word ons sondes tog ook daardeur vergewe omdat die regverdige uit die geloof lewe.⁴⁹ Werke wat skynbaar goed is, word inderdaad sonder die geloof in sondes verander”.⁵⁰ Hier erken hy gewis baie duidelik die standpunt wat ons so sterk voorstaan, naamlik dat die geregtigheid van ons goeie werke daarvan afhang dat dit uit genade deur God goedgekeur word.⁵¹

5. Поэтому, когда в Писании говорится, что Бог, праведный Судья, даст венец правды своим служителям (2 Тим 4:8), я вместе со св. Августином продолжаю: «Каким образом мог бы Он дать венец как праведный Судья, если бы прежде не дал благодать как милостивый Отец? И могла ли существовать какая-то праведность, если бы ей не предшествовала благодать, оправдывающая нечестивого? И каким образом можно было бы дать этот венец как нечто заслуженное, если бы всё, чем мы обладаем, не было бы нам дано как вовсе не заслуженное?» (Августин. О благодати и свободном решении. VI, 14 (MPL, XLIV, 890)). Я со своей стороны добавлю следующее.

Каким образом Бог вменил бы праведность нашим делам, если бы своим великодушием не покрыл в них всё неправедное? Каким образом счёл бы Он их достойными награды, если бы по своей бесконечной благости не изгладил того, что достойно кары? Я добавляю всё это, поскольку св. Августин обыкновенно именует «благодатью» вечную жизнь, которой вознаграждаются дела, - но только как незаслуженным Божьим даром.

Однако Св. Писание смиряет нас ещё больше - и одновременно возвышает. Ибо, помимо того, что оно запрещает нам хвалиться делами, поскольку и они - Божий дар, оно показывает нам, что и добрые дела всегда чем-то осквернены. Так что они не могли бы удовлетворить Бога или нравиться Ему, если бы рассматривались по всей строгости. Но дабы мы не уставали в своём усердии, сказано также, что добрые дела угодны Богу, ибо Он помогает нам в них. И хотя св. Августин выражается несколько иначе, чем мы, в том, что касается смысла и сути сказанного, мы находимся в полном согласии. В третьей книге к Бонифацию он сравнивает двух людей, один из которых ведёт столь святую и совершенную жизнь, что его принимают за Ангела, а другой живёт доброй и честной жизнью, но не такой совершенной и святою, как первый. И он заключает: «Этот второй, который по своей жизни, как представляется, стоит ниже первого, тем не менее возвышается над ним благодаря правой вере в Бога, которою он живёт и в соответствии с которой обвиняет себя в своих грехах. За все свои добрые дела он хвалит Бога, отдавая Ему всю славу и оставляя себе все мерзости; и Бог дарует ему прощение за грехи и укрепляет стремление к добрым делам. Поэтому, покинув этот мир, он будет принят в рай. За что же он будет принят, как не за веру? Хотя она не спасает человека без дел, но, поскольку она живёт и действует любовью, она является причиной прощения грехов. Ибо, как сказал пророк, праведный верою жив будет (Авв 2:4), а без неё даже добрые дела превращаются в греховные» (Августин. Против двух посланий пелагиан (Бонифацию), III, V, 14 (MPL, XLIV, 598)). Несомненно, в этом отрывке ясно выражено то, о чём мы говорим и на чём более всего настаиваем: праведность дел зависит и проистекает от того, что их принимает Бог вместе с прощением злых дел, то есть милуя, а не судя.

6. | Superioribus locis proximum sensum habent isti: Facite vobis amicos de mammona iniquitatis: ut quum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula^a [Luc. 16. c. 9.]. Divitibus huius seculi praecipe non superbe sapere, neque sperare in incertis divitiis, sed in Deo vivo: bene agere, divites fieri in bonis operibus, thesaurizare sibi fundamentum bonum in futurum, ut apprehendant vitam aeternam [1. Tim. 6. d. 17]¹. Opibus enim comparantur bona opera, quibus in beatitudine vitae aeternae fruamur. Respondeo, nos ad veram eorum intelligentiam nunquam accessuros nisi oculos in scopum convertamus quo sua verba Spiritus dirigit. Si verum est quod ait Christus, Ibi animum nostrum residere ubi est thesaurus noster [Matth. 6. c. 21]: quemadmodum filii seculi intenti esse solent ad ea comparanda quae ad praesentis vitae delicias faciunt: ita fidelibus videndum est, postquam hanc vitam instar somnii mox evanituram didicerunt, ut ea quibus vere frui volunt, eo transmittant ubi solidam vitam sunt habituri. Quod ergo faciunt qui demigrare instituunt in locum aliquem, ubi perpetuam vitae sedem elegerunt, nobis imitandum est; praemittunt illi suas facultates, neque illis ad tempus aegre carent: quia se beatiores eo putant quo plus habent bonorum ubi diu sunt futuri. Nobis si caelum patriam esse credimus, illuc potius transmittere opes nostras convenit, quam hic retinere ubi subita migratione peritura nobis sint. Quomodo autem transmittemus? nempe si pauperum necessitatibus communicamus: quibus quicquid erogatur, sibi datum Dominus imputat [Matt. 25. d. 40]. Unde egregia illa promissio, Qui largitur pauperi, Domino foeneratur [Pro. 19. c. 17.]. Item, Qui benigne seminat, benigne metet [2. Cor. 9. b. 6]. Deponuntur enim in manum Domini quae fratribus ex charitatis officio impenduntur. Ille, ut est bonae fidei depositarius, olim restituet cum copioso foenore. Ergone tanti sunt apud Deum nostra officia ut sint in eius manu quasi reconditae nobis opes? Et quis horreat ita loqui, quum toties ac tam aperte id testetur Scriptura? Caeterum siquis a mera Dei benignitate transilire velit ad operum dignitatem, his testimoniis ad errorem astruendum nihil iuvabitur. Nihil enim rite inde colligas nisi meram divinae erga nos indulgentiae propensionem: quandoquidem quo nos ad benefaciendum 277 animet, quamlibet vel solo eius intuitu indigna sint quae illi exhibemus obsequia, nullum tamen perditum sinit.

6. Il y a d’autres passages qui ont quasi semblable sens à ceux que nous venons d’expliquer. Comme quand il est dit, Faites-vous des amis des richesses d’iniquité, afin que quand vous defaudrez, ils vous reçoyvent au royaume de Dieu (Luc 16:9). Item, Enseigne les riches de ce monde de ne s’enorgueillir, et n’esperer point en l’incertitude de leurs richesses, mais en Dieu vivant. Exhorte-les de bien faire, d’estre riches en bonnes œuvres, et de se faire un bon thresor pour l’advenir, afin d’apprehender la vie eternelle (1 Tim. 6:17–19), Nous voyons que les bonnes œuvres sont accomparées à richesses, desquelles il est dit que nous jouyrons en la beatitude future. Je respon que jamais nous n’aurons la vraye intelligence de tout ce qui est là dit, si nous ne convertissons nos yeux au but auquel le sainct Esprit dresse ses parolles. Si ce que dit Christ est vray, que nostre cœur s’arreste là où est nostre thresor (Matth. 6:21): comme les enfans de ce siecle s’empeschent et s’appliquent du tout à amasser les choses qui appartiennent à la felicité de la vie presente: ainsi faut-il que les fideles, voyans que ceste vie s’esvanouyra comme un songe, envoyent les choses dont ils veulent droitement jouyr à tousjours, au lieu là où ils ont à vivre eternellement. Pourtant il nous faut ensuyvre l’exemple de ceux qui se departent d’un lieu à l’autre, pour y habiter à perpetuité. Ils envoyent devant tout leur bien: et ne leur fait point mal de s’en passer pour un petit de temps: mais plustost s’estiment d’autant plus heureux, qu’ils ont plus de bien au lieu où ils doyvent finir leur vie. Si nous croyons que le ciel est nostre pays et nostre propre habitation, il convient plustost d’y transmettre noz richesses, que de les retenir icy, pour les abandonner quand il nous en faudra partir subitement. Or la maniere de les transmettre, quelle est-elle? C’est de communiquer aux necessitez des povres, ausquels tout ce qu’on eslargist, le Seigneur se l’avoue estre donné (Matth. 25:40): dont vient ceste belle promesse, que quiconque donne aux povres, preste à Dieu à usure (Prov. 19:17). Item, Celuy qui semera largement, aura large moisson (2 Cor. 9:6). Car toute la charité que nous faisons à noz freres, est comme mise en garde entre les mains de Dieu. Luy donc, comme il est fidele gardien, nous rendra une fois le tout avec tresample usure. Quoy donc, dira quelcun, les œuvres de charité sont-elles de telle estime envers Dieu, que ce soyent comme richesses à luy commises? Et qui auroit horreur d’ainsi parler, puis que l’Escriture le tesmoigne tant apertement? Mais si quelcun pour obscurcir la benignité de Dieu veut establir la dignité des œuvres, ces tesmoignages ne luy aideront de rien pour confermer son erreur. Car nous n’en saurions autre chose inferer, sinon que la bonté et l’indulgence de Dieu est merveilleuse envers nous: veu que pour nous inciter à bien-faire, il nous promet que nulle bonne œuvre que nous ferons ne sera perdue, combien qu’elles soyent toutes indignes, non seulement d’estre recompensées, mais aussi acceptées de luy.

6. Very similar to the foregoing passages is the import of the following: “Make to yourselves friends of the mammon of unrighteousness; that, when ye fail, they may receive you into everlasting habitations.”²⁰⁵ “Charge them that are rich in this world, that they be not high-minded, nor trust in uncertain riches, but in the living God; that they do good, that they be rich in good works; laying up in store for themselves a good foundation against the time to come, that they may lay hold on eternal life.” ²⁰⁶ Here good works are compared to riches, which we may enjoy in the happiness of eternal life. I reply, that we shall never arrive at the true meaning of these passages, unless we advert to the design of the Spirit in such language. If Christ’s declaration be true, that “where our treasure is, there will our heart be also,”²⁰⁷—as the children of this world are generally intent on the acquisition of those things which conduce to the comfort of the present life, so it ought to be the concern of believers, after they have been taught that this life will ere long vanish like a dream, to transmit those things which they really wish to enjoy, to that place where they shall possess a perfect and permanent life. It behoves us, therefore, to imitate the conduct of those who determine to migrate to any new situation, where they have chosen to reside during the remainder of their lives; they send their property before them, without regarding the inconvenience of a temporary absence from it; esteeming their happiness the greater in proportion to the wealth which they possess in the place which they intend for their permanent residence. If 57we believe heaven to be our country, it is better for us to transmit our wealth thither, than to retain it here, where we may lose it by a sudden removal. But how shall we transmit it? Why, if we communicate to the necessities of the poor; whatever is bestowed on them, the Lord considers as given to himself.²⁰⁸ Whence that celebrated promise, “He that hath pity upon the poor, lendeth unto the Lord.”²⁰⁹ Again: “He which soweth bountifully shall reap also bountifully.”²¹⁰ For all things that are bestowed on our brethren in a way of charity, are so many deposits in the hand of the Lord; which he, as a faithful depositary, will one day restore with ample interest. Are our acts of duty, then, it will be asked, so valuable in the sight of God, that they are like riches reserved in his hand for us? And who can be afraid to assert this, when the Scripture so frequently and plainly declares it? But if any one, from the mere goodness of God, would infer the merit of works, these testimonies will afford no countenance to such an error. For we can infer nothing from them except the indulgence which God in his mercy is disposed to show us, since, in order to animate us to rectitude of conduct, though the duties we perform are unworthy of the least notice from him, yet he suffers not one of them to go unrewarded.

6. First special objection—viz. that we are ordered to lay up treasure in heaven. Answer, showing in what way this can be done.

In a sense similar to the above passages our opponents quote the following: “Make to yourselves friends of the mammon of unrighteousness; that when ye fail, they may receive you into everlasting habitations,” (Luke 16:9). “Charge them that are rich in this world, that they be not high-minded, nor trust in uncertain riches, but in the living God, who giveth us richly all things to enjoy: that they do good, that they be rich in good works, ready to distribute, willing to communicate; laying up in store for themselves a good foundation against the time to come, that they may lay hold on eternal life,” (1 Tim. 6:17-19). For the good works which we enjoy in eternal blessedness are compared to riches. I answer, that we shall never attain to the true knowledge of these passages unless we attend to the scope of the Spirit in uttering them. If it is true, as Christ says, “Where your treasure is, there will your heart be also,” (Mt. 6:21), then, as the children of the world are intent on providing those things which form the delight of the present life, so it is the duty of believers, after they have learned that this life will shortly pass away like a dream, to take care that those things which they would truly enjoy be transmitted thither where their entire life is to be spent. We must, therefore, do like those who begin to remove to any place where they mean to fix their abode. As they send forward their effects, and grudge not to want them for a season, because they think the more they have in their future residence, the happier they are; so, if we think that heaven is our country, we should send our125wealth thither rather than retain it here, where on our sudden departure it will be lost to us. But how shall we transmit it? By contributing to the necessities of the poor, the Lord imputing to himself whatever is given to them. Hence that excellent promise, “He that has pity on the poor lendeth to the Lord,” (Prov. 19:17; Mt. 25:40); and again, “He which soweth bountifully shall reap also bountifully,” (2 Cor. 9:6). What we give to our brethren in the exercise of charity is a deposit with the Lord, who, as a faithful depositary, will ultimately restore it with abundant interest. Are our duties, then, of such value with God that they are as a kind of treasure placed in his hand? Who can hesitate to say so when Scripture so often and so plainly attests it? But if any one would leap from the mere kindness of God to the merit of works,¹ his error will receive no support from these passages. For all you can properly infer from them is the inclination on the part of God to treat us with indulgence. For, in order to animate us in well-doing, he allows no act of obedience, however unworthy of his eye, to pass unrewarded.

6. Een betekenis, ten naaste verwant aan die der bovengoemde plaatsen, hebben de volgende: "Maat uzelf vrienden uit de onrechtvaardige Mammon, opdat, wanneer u ontbreken zal, zij u mogen ontvangen in de eeuwige tabernakelen" (Luc. 16:9) "Beveel de rijken in deze tegenwoordige wereld, dat zij niet hoogmoedig zijn, noch hun hoop stellen op de ongestadige rijkdom, maar op de levende God; dat zij weldadig zijn, rijk worden in goede werken, leggende zichzelf weg tot een schat en goed fundament tegen het toekomende, opdat zij het eeuwige leven mogen verkrijgen." (1 Tim. 6:17) Want de goede werken worden vergeleken bij rijkdommen, die zij in de zaligheid van het eeuwige leven genieten. Ik antwoord, dat wij tot het ware begrijpen van deze plaatsen nooit zullen komen, indien wij onze ogen niet wenden naar het doelwit, waarop de Geest zijn woorden richt. Indien waar is, wat Christus zegt, dat dáár ons hart is, waar onze schat is, moeten de gelovigen, evenals de kinderen dezer eeuw zich plegen in te spannen om datgene te verwerven, wat dient tot de genieting van het tegenwoordige leven, toezien, nadat ze geleerd hebben, dat dit leven als een droom spoedig zal verdwijnen, dan ze datgene, wat ze naar waarheid genieten willen, daarheen zenden, waar ze een volmaakt leven zullen hebben. Wij moeten dus navolgen datgene, wat zij doen, die van plan zijn te verhuizen naar een plaats, waar ze een blijvende woonplaats voor hun leven hebben uitgekozen. Zij zenden hun bezittingen vooruit, en missen die gaarne een tijdlang; want zij achten zichzelf des te gelukkiger, hoe meer goederen ze hebben daar, waar ze lang zullen zijn. Indien wij geloven, dat de hemel ons vaderland is, moeten wij veeleer onze rijkdommen daarheen zenden, dan ze hier houden, waar ze, bij een plotselinge verhuizing, voor ons zullen verloren gaan. Maar hoe zullen wij ze zenden? Wel, doordat we ze meedelen aan de armen en behoeftigen, want al wat hun geschonken wordt, rekent de Here dat Hem gegeven is Matt. 25:40). Vandaar die uitnemende belofte: "Wie de arme geeft, leent de Here" (Spr. 19:17) Evenzo: "Wie rijkelijk zaait, zal rijkelijk maaien" (2 Cor. 9:6) Want wat aan de broederen uit de plicht der liefde ten koste wordt gelegd, wordt in des Heren hand in bewaring gegeven. Hij zal het, daar Hij een betrouwbaar bewaarder is, eens met rijke rente weergeven. Zijn dus onze plichtsbetrachtingen van zo grote waarde bij God, dat ze in zijn hand als het ware schatten zijn, die voor ons zijn weggelegd? En wie zou er voor huiveren zo te spreken, daar de Schrift dit zo dikwijls en openlijk betuigt? Maar indien iemand van Gods loutere goedertierenheid zou willen overspringen tot de waardigheid der werken, zal hij door deze getuigenissen niet geholpen worden tot bevestiging van zijn dwaling. Want men zou daaruit naar behoren niets anders kunnen opmaken dan alleen een neiging van Gods goedertierenheid tot ons: want om ons tot weldoen op te wekken laat Hij, hoewel de diensten, die wij Hem bewijzen, zelfs niet eens zijn blik waardig zijn, toch niet één van die verloren gaan.

6. Vom "Schätzesammeln im Himmel"

Dem Sinne nach stehen den oben erwähnten Stellen die folgenden sehr nahe. Zunächst: „Machet euch Freunde mit dem ungerechten Mammon, auf daß, wenn ihr nun darbet, sie euch aufnehmen in die ewigen Hütten!“ (Luk. 16,9). Und dann: „Den Reichen von dieser Welt gebiete, daß sie nicht stolz seien, auch nicht hoffen auf den ungewissen Reichtum, sondern auf den lebendigen Gott ..., daß sie Gutes tun, reich werden an guten Werken ..., Schätze sammeln, sich selbst einen guten Grund aufs Zukünftige, daß sie ergreifen das ewige Leben“ (1. Tim. 6,17ff.; nicht ganz Luthertext). Da werden nun (so meint man) die guten Werke mit Reichtümern verglichen, die wir in der Seligkeit des ewigen Lebens genießen sollen. Ich antworte demgegenüber, daß wir zum rechten Verständnis dieser Stellen niemals kommen werden, wenn wir unser Augenmerk nicht auf den Gesichtspunkt richten, dem der Heilige Geist seine Worte dienstbar macht. Es ist doch wahr, wenn Christus sagt: „Wo euer Schatz ist, da wird auch euer Herz sein!“ (Matth. 6,21). Wie nämlich die Kinder der Welt darauf aus zu sein pflegen, das zu erlangen, was im gegenwärtigen Leben zum Vergnügen dient, so sollen also die Gläubigen, nachdem sie doch gelernt haben, daß dies Leben gar bald wie ein Traum verweht, darauf sehen, daß sie das, was sie wahrhaft genießen wollen, dahin schaffen, wo sie ein vollkommenes Leben haben sollen! Wir müssen es machen wie die, welche beabsichtigen, an irgendeinen Ort zu verziehen, den sie sich zum dauernden Wohnsitz erkoren haben: sie schicken ihr vermögen voraus und entbehren es gern eine zeitlang; denn sie fühlen sich je glücklicher, desto mehr Güter sie da haben, wo sie lange bleiben werden! Wenn wir glauben, daß der Himmel unsere Heimat ist, dann sollen wir auch unsere Reichtümer dahin schaffen, statt sie hier zurückzuhalten, wo sie uns bei plötzlichem Aufbruch verlorengehen könnten! Wie sollen wir das aber machen? So, daß wir diese Güter den Armen in ihrer Not zuteil werden lassen; denn was wir ihnen gewähren, das betrachtet der Herr als ihm gegeben! (Matth. 25,40). Daher die herrliche Verheißung: „Wer sich des Armen erbarmt, der leihet dem Herrn“ (Spr. 19,17). Oder entsprechend: „Wer da säet im Segen, der wird auch ernten im Segen!“ (2. Kor. 9,6). Was wir den Brüdern aus der Verpflichtung der Liebe heraus darreichen, das vertrauen wir dem Herrn zu treuen Händen an! Er aber ist ein getreuer Bewahrer, und er wird uns das Unsrige einst mit großem Gewinn zurückerstatten! 548 Sind denn unsere Leistungen bei Gott so hoch geachtet, daß sie in seinen Händen gleich Reichtümern sind, die er uns bewahrt? Ja, wer sollte sich fürchten, so zu reden, wo es doch die Schrift so oft und so deutlich bezeugt!

Allein, wenn jemand von Gottes reiner Güte in einem Sprung gleich auf die Würdigkeit unserer Werke kommen will, so werden ihm diese Schriftzeugnisse nichts helfen, um seinen Irrtum zu bekräftigen. Denn aus ihnen kann man nichts anderes entnehmen als die reine Zuneigung der Gnade Gottes gegen uns: um uns zum Wohltun zu ermuntern, läßt er keine unserer Gehorsamsleistungen verlorengehen, obwohl alles, was wir ihm hierin erzeigen, nicht eines einzigen Blicks seiner Augen würdig ist!

6. Beantwoording van die beswaar dat ons in die hemel skatte moet versamel

Die volgende aanhalings is in betekenis baie na aan die hierbo: “Maak vir julle vriende onder die Mammon van ongeregtigheid sodat hulle julle in hulle ewige tente kan ontvang wanneer julle gebrek het”;⁵² “Beveel die rykes van die teenwoordige wêreld om nie hooghartig wys te wees nie en ook nie hulle hoop op onsekere rykdom te stel nie maar op die lewende God; beveel hulle om goed te doen en ryk te word in goeie werke en vir hulle ’n skat bymekaar te maak as ’n goeie fondament vir die toekoms om die ewige lewe te verkry”.⁵³ Goeie werke word tewens met die rykdom vergelyk wat ons in die geluksaligheid van die ewige lewe sal geniet.

My antwoord hierop is dat ons hierdie aanhalings nooit waarlik sal begryp tensy ons ons oë wend na die doel waarop die Heilige Gees sy woorde rig nie. As dit wat Christus sê, waar is, naamlik dat ons siel is waar ons skat is,⁵⁴ moet gelowiges soos kinders van hierdie wêreld wat toegespits is daarop om die dinge wat die lewe hier genotvol maak, in die hande te kry, die dinge wat hulle waarlik wil geniet, daarheen oor te 1052 dra waar hulle ’n volmaakte lewe gaan hê nadat hulle geleer het dat hierdie lewe weldra soos ’n droom sal verdwyn. Ons moet dus maak soos mense wat besluit om na ’n vaste adres te verhuis. Hulle stuur al hulle middele voor hulle uit en ontbeer dit ’n tyd lank nie te erg nie want huile ag hulle des te gelukkiger namate hulle meer goed het op die plek waar hulle lank gaan bly. As ons dan glo dat die hemel ons vaderland is, betaam dit ons om eerder ons rykdom daarheen oor te stuur as om dit hier te hou waar ons dit sal verloor as ons onverwags moet verhuis.

Maar hoe sal ons dit daarheen oorstuur? Dit sal naamlik wees as ons in die behoeftes van die armes voorsien, omdat die Here alles wat aan hulle gegee word, reken as iets wat aan Hom gegee is.⁵⁵ Daaruit ontstaan die pragtige belofte: “Wie aan die arme gee, leen aan die Here”.⁵⁶ Net so: “Wie volop saai, sal volop maai”.⁵⁷ Want dit wat uit liefdesplig aan medebroeders bestee word, word in die hand van die Here geplaas. Omdat Hy die troue bewaarder daarvan is, sal Hy dit eendag met oorvloedige rente teruggee. Is ons pligte dan van soveel belang by God dat hulle as ’t ware soos rykdom is wat in sy hand weggebêre is? Wie sou huiwer om so te sê wanneer die Skrif so dikwels en so uitdruklik daarvan getuig? Maar as iemand van die loutere goedertierenheid van God ’n sprong na die aansien van sy goeie werke wil maak, sal hy geen bystand van hierdie getuienis kry om sy dwaling uit te bou nie. Want jy kan daaruit niks na behore aflei anders as net God se suiwere neiging om ons genadig te wees nie. Want hoewel die onderdanigheid wat ons aan Hom bewys, nie verdien om deur Hom aangesien te word nie, laat Hy nie toe dat enigeen van hulle verlore gaan nie om ons op te wek om goed te doen.

6. Есть и другие отрывки, сходные по смыслу с теми, которые мы только что изложили. Например, сказано: «Приобретайте себе друзей богатством неправедным, чтобы они, когда обнищаете, приняли вас в вечные обители» (Лк 16:9). А также: «Богатых в настоящем веке увещевай, чтоб они не высоко думали о себе и уповали не на богатство неверное, но на Бога живого, ... чтобы они благодетельствовали, богатели добрыми делами, ... собирая себе сокровище, доброе основание для будущего, чтобы достигнуть вечной жизни» (1 Тим 6:17-19). Мы видим, что добрые дела сравниваются с богатством, о котором сказано, что мы будем пользоваться им в будущем блаженстве. Я утверждаю, что мы никогда правильно не поймём сказанного здесь, если не обратим взгляд на цель, к которой Св. Дух направляет нас этими словами. Если истинно речённое Христом, что «где сокровище ваше, там будет и сердце ваше» (Мф 6:21), то, как дети века сего изо всех сил стремятся приобрести то, что доставляет радость в этой жизни, так и верующие, зная, что эта жизнь пройдёт как сон, должны собирать вещи, которым они желают непрестанно радоваться там, где будут жить вечно.

Мы должны поэтому следовать примеру людей, отправляющихся из одного места в другое, чтобы жить там постоянно. Прежде чем уехать, они отправляют туда всё своё добро и для них не составляет большого неудобства обойтись без него короткое время. Они скорее довольны тем, что у них будет больше благ там, где они окончат свою жизнь. Если мы верим, что небо - наша родина и наша обитель, то следует перенести наши богатства именно туда, нежели держать их здесь, чтобы расстаться с ними, когда придётся внезапно уйти. Как же их перенести? Это значит отдать их на нужды бедняков: всё, что отдано им, Господь считает данным Ему (Мф 25:40). Отсюда происходит прекрасное обетование, что благотворящий бедному даёт взаймы Господу (Прит 19:17). Сказано также: «Кто сеет щедро, тот щедро и пожнёт» (2 Кор 9:6). Ибо вся та любовь, которую мы питаем к нашим братьям, словно отдаётся на хранение в Божьи руки. И Бог как верный хранитель вернёт их нам однажды с великой прибылью.

Значит, скажет кто-нибудь, Бог настолько ценит дела любви, что считает их переданными Ему богатствами? Но кого смутят такие слова, если Писание явно свидетельствует о том же? Однако, если кто-то, желая бросить тень на благость Бога, станет выводить из этого достоинство дел, то эти свидетельства не помогут ему обосновать своё заблуждение. Из них можно сделать лишь тот вывод, что доброта и великодушие Бога по отношению к нам поистине чудесны. Ибо для того, чтобы побудить нас к добрым делам, Он обещает, что ни одно из них не будет забыто, хотя все они недостойны не только награды, но даже простого принятия Богом.

7. Sed magis urgent Apostoli verba: qui dum Thessalonicenses in tribulationibus consolatur, eas immitti illis docet ut digni habeantur regno Dei pro quo patiuntur [2. Thes. 1. b. 5]. Siquidem, inquit, iustum est apud Deum, reddere iis qui vos affligunt, afflictionem: vobis autem relaxationem nobiscum, quum revelabitur Dominus Iesus e caelo¹. Author vero epistolae ad Hebraeos, Non est, inquit, iniustus Deus ut obliviscatur operis vestri, et dilectionis quam ostendistis in nomine ipsius, quod ministrastis^a, sanctis [Heb. 6. b. 10]². Ad priorem locum respondeo, Nullam illic meriti dignitatem significari: sed quia Deus pater vult nos, quos elegit filios, Christo primogenito conformari [Rom. 8. f. 29.]: sicut oportuit illum primo pati, et tum demum intrare in gloriam sibi destinatam [Luc. 24. a. 26.]: ita et nos per multas tribulationes oportet ingredi in regnum caelorum [Act. 14. d. 22.]. Tribulationes ergo dum patimur pro Christi nomine, quaedam veluti notae imprimuntur nobis quibus oves gregis sui Deus^b signare solet. Hac ergo ratione digni habemur regno Dei, quia stigmata Domini nostri et magistri^c portamus in corpore [Gala. 6. d. 17.], quae sunt filiorum Dei signa. Huc et illae sententiae pertinent, Nos circunferre mortificationem Iesu Christi in corpore nostro: ut vita ipsius manifestetur in nobis [2.^d Cor. 4. c. 10]. Nos passionibus eius conformari, ut perveniamus ad similitudinem resurrectionis ex mortuis^{e 3}. Quae subiicitur^f ratio, non ad probandam ullam dignitatem, sed spem regni Dei confirmandam pertinet: acsi diceret, Ut iusto Dei iudicio convenit, vindictam ab inimicis vestris expetere earum quas vobis intulerint vexationum: ita vobis relaxationem et quietem a vexationibus impertiri. Alter locus, qui sic iustitiam Dei decere tradit suorum obsequia oblivioni non mandare, ut prope iniustum fore innuat si obliviscatur, hanc rationem habet: Deus^g, quo segnitiem nostram acueret, fiduciam nobis fecit, non irritum fore quem in gloriam nominis sui susceperimus laborem. Semper meminerimus, hanc promissionem, ut caeteras omnes, nihil fructus nobis allaturam nisi praecederet gratuitum misericordiae foedus, cui 278 tota salutis nostrae certitudo incumberet. Eo autem freti, confidere secure debemus, obsequiis etiam nostris quamlibet indignis non defuturum a Dei liberalitate praemium^a. In ea expectatione ut nos confirmet Apostolus, Deum asserit non esse iniustum, quin constaturus sit fidei semel datae. Iustitia igitur ista magis ad divinae promissionis veritatem, quam ad reddendam debiti aequitatem refertur. In quem sensum insigne est dictum Augustini: quod ut vir sanctus repetere saepius pro memorabili non dubitavit, ita non indignum iudico quod assidue memoria repetamus. Fidelis, inquit, Dominus, qui se nobis fecit debitorem: non aliquid a nobis accipiendo, sed omnia promittendo [In Psa. 32. 109 et alibi saepe.]^{b 1}.

7. Mais ils pressent plus fort les parolles de l’Apostre: lequel consolant les Thessaloniciens en leurs tribulations, dit qu’elles leur sont envoyées, afin qu’ils soyent trouvez dignes du royaume de Dieu, pour lequel ils souffrent (2 Thess. 1:5), Car c’est, dit-il, une chose equitable envers Dieu, de rendre affliction à ceux qui vous affligent: et à vous repos, quand le Seigneur Jesus sera revelé du ciel. Item, l’autheur de l’Epistre aux Hebrieux, Dieu n’est pas tant injuste, qu’il oublie la peine que vous avez prinse, et la dilection que vous avez monstrée en son Nom, en eslargissant de vos biens à ses fideles (Hebr. 6:10). Je respon au premier lieu, que sainct Paul ne signifie là aucune dignité de merite, mais veut seulement dire, que comme le Pere celeste nous a esleus pour ses enfans: aussi il veut que nous soyons faits conformes à son Fils premier nay (Rom. 8:29), Comme donc Christ a premier souffert que d’entrer en la gloire qui luy estoit destinée: ainsi faut-il que par plusieurs tribulations nous entrions au royaume des cieux (Luc 24:26; Act. 14:22). Pourtant, quand nous endurons afflictions pour le nom de Christ, les marques desquelles nostre Seigneur a accoustumé de signer les brebis de son troupeau, sont imprimées en nous. Selon ceste raison donc, nous sommes estimez dignes du royaume de Dieu: pource que nous portons en nostre corps les marques de Jesus Christ, qui sont enseignes des enfans de Dieu. A quoi aussi se referent ces sentences: que nous portons en nostre corps la mortification de Christ, afin que sa vie soit manifestée en nous: que nous sommes configurez à ses passions, pour parvenir à la similitude de sa resurrection (Gal. 6:17; 2 Cor. 4:10; Phil. 3:10). La raison qui est adjoustée de sainct Paul, assavoir que c’est chose juste envers Dieu de donner repos à ceux qui auront travaillé, n’est pas pour prouver aucune dignité des œuvres: mais seulement pour confermer l’esperance de salut. Comme s’il disoit, Ainsi qu’il convient au juste jugement de Dieu, de faire vengeance sur vos ennemis des outrages et molestes qu’ils vous auront faits: pareillement il convient qu’il vous donne relasche et repos de vos miseres. L’autre passage, qui dit tellement les bonnes œuvres ne devoir estre mises en oubly de Dieu, qu’il signifie quasi que Dieu seroit injuste s’il les oublioit, se doit prendre en ce sens: c’est que le Seigneur pour resveiller nostre paresse, nous a donné esperance que tout ce que nous ferions pour son nom ne seroit point perdu. Qu’il nous souvienne que ceste promesse, comme toutes les autres, ne nous profiteroit de rien, sinon que l’alliance gratuite de sa misericorde precedast, sur laquelle reposast toute la certitude de nostre salut. Ayans cela, nous devons avoir certaine confiance que la retribution ne sera point deniée de la liberalité de Dieu à noz œuvres, combien qu’elles en soyent plus qu’indignes. L’Apostre donc pour nous confermer en ceste attente, dit que Dieu n’est pas injuste, qu’il ne nous tienne promesse. Pourtant ceste justice de Dieu se refere plus à la verité de sa promesse, qu’à l’equité de nous rendre ce qui nous est deu. Auquel sens il y a un dire notable de sainct Augustin: lequel comme ce sainct personnage n’a pas douté de repeter souventesfois, aussi il doit bien estre imprimé en nostre memoire. Le Seigneur, dit-il, est fidele, lequel s’est fait detteur à nous, non pas en prenant de nous quelque chose, mais en nous promettant tout liberalement.⁷¹

7. But they insist more on the words of the apostle, who, to console the Thessalonians under their tribulations, tells them that the design of their infliction is, “that they may be counted worthy of the kingdom of God, for which they also suffer. Seeing,” says he, “it is a righteous thing with God to recompense tribulation to them that trouble you; and to you who are troubled, rest with us, when the Lord Jesus shall be revealed from heaven.”²¹¹ And the author of the Epistle to the Hebrews says, “God is not unrighteous to forget your work and labour of love, which ye have showed toward his name, in that ye have ministered to the saints.”²¹² To the first passage I reply, That it indicates no worthiness of merit; but since it is the will of God the Father, that those whom he has chosen as his children be conformed to Christ his first begotten Son;²¹³ as it was necessary for him first to suffer and then to enter into the glory destined for him;²¹⁴ so “we must through much tribulation enter into the kingdom of God.”²¹⁵ The tribulations, therefore, which we suffer for the name of Christ, are, as it were, certain marks impressed on us by which God usually distinguishes the sheep of his flock. For this reason, then, we are accounted worthy of the kingdom of God, because 58we bear in our body the marks of our Lord and Master,²¹⁶ which are the badges of the children of God. The same sentiment is conveyed in the following passages: “Bearing about in the body the dying of the Lord Jesus, that the life also of Jesus might be made manifest in our body.”²¹⁷ “Being made conformable unto his death, if by any means I might attain unto the resurrection of the dead.”²¹⁸ The reason which the apostle subjoins tends not to establish any merit, but to confirm the hope of the kingdom of God; as though he had said, As it is consistent with the judgment of God to avenge on your enemies those vexations with which they have harassed you, so it is also to grant you respite and repose from those vexations. Of the other passage, which represents it as becoming the righteousness of God not to forget our services, so as almost to imply that he would be unrighteous if he did forget them, the meaning is, that in order to arouse our indolence, God has assured us that the labour which we undergo for the glory of his name shall not be in vain. And we should always remember that this promise, as well as all others, would be fraught with no benefit to us, unless it were preceded by the gratuitous covenant of mercy, on which the whole certainty of our salvation must depend. But relying on that covenant, we may securely confide, that our services, however unworthy, will not go without a reward from the goodness of God. To confirm us in that expectation, the apostle asserts that God is not unrighteous, but will perform the promise he has once made. This righteousness, therefore, refers rather to the truth of the Divine promise, than to the equity of rendering to us any thing that is our due. To this purpose there is a remarkable observation of Augustine; and as that holy man has not hesitated frequently to repeat it as deserving of remembrance, so I deem it not unworthy of a constant place in our minds. “The Lord,” says he, “is faithful, who has made himself our debtor, not by receiving any thing from us, but by promising all things to us.”

7. Second objection—viz. that the righteous enduring affliction are said to be worthy of the kingdom of heaven. Answer. What meant by righteousness.

But they insist more strongly on the words of the apostle when, in consoling the Thessalonians under their tribulations, he tells them that these were sent, “that ye may be counted worthy of the kingdom of God, for which ye also suffer; seeing it is a righteous thing with God to recompense tribulation to them that trouble you; and to you who are troubled, rest with us, when the Lord Jesus shall be revealed from heaven with his mighty angels,” (2 Thess. 1:6-7). The author of the Epistle to the Hebrews says, “God is not unrighteous to forget your work and labour of love, which ye have showed towards his name, in that ye have ministered to the saints, and do minister,” (Heb. 6:10). To the former passage I answer, that the worthiness spoken of is not that of merit, but as God the Father would have those whom he has chosen for sons to be conformed to Christ the first born, and as it behaved him first to suffer, and then to enter into his glory, so we also,through much tribulation, enter the kingdom of heaven. Therefore, while we suffer tribulation for the name of Christ, we in a manner receive the marks with which God is wont to stamp the sheep of his flock (Gal. 6:17). Hence we are counted worthy of the kingdom of God, because we bear in our body the marks of our Lord and Master, these being the insignia of the children of God. In this sense are we to understand the passages: “Always bearing about in the body the dying of the Lord Jesus, that the life also of Jesus might be made manifest in our body,” (2 Cor. 4:10). “That I may know him and the power of his resurrection, and the fellowship of his sufferings, being made conformable unto his death,” (Phil. 3:10). The reason which is subjoined is intended not to prove any merit, but to confirm our hope of the kingdom of God; as if he had said, As it is befitting the just judgment of God to take vengeance126on your enemies for the tribulation which they have brought upon you, so it is also befitting to give you release and rest from these tribulations. The other passage, which speaks as if it were becoming the justice of God not to overlook the services of his people, and almost insinuates that it were unjust to forget them, is to be thus explained: God, to arouse us from sloth, assures us that every labour which we undertake for the glory of his name shall not be in vain. Let us always remember that this promise, like all other promises, will be of no avail unless it is preceded by the free covenant of mercy, on which the whole certainty of our salvation depends. Trusting to it, however, we ought to feel secure that however unworthy our services, the liberality of God will not allow them to pass unrewarded. To confirm us in this expectation, the Apostle declares that God is not unrighteous; but will act consistently with the promise once given. Righteousness, therefore, refers rather to the truth of the divine promise than to the equity of paying what is due.In this sense there is a celebrated saying of Augustine, which, as containing a memorable sentiment, that holy man declined not repeatedly to employ, and which I think not unworthy of being constantly remembered: “Faithful is the Lord, who has made himself our debtor, not by receiving any thing from us, but by promising us all things,” (August. in Ps. 32, 109, et alibi).

7. Maar meer klemmen de woorden van Paulus, die wanneer hij de Thessalonicenzen in hun verdrukkingen troost, leert, dat die hun toegezonden worden, opdat ze waardig geacht zouden worden het Koninkrijk Gods, waarvoor ze lijden (2 The. 1:5) "Want," zegt hij, "het is recht bij God verdrukking te vergelden degenen, die u verdrukken, en u verkwikking met ons, wanneer de Here Jezus zal geopenbaard worden van de hemel." En de schrijver van de brief aan de Hebreën zegt (Heb. 6:10) "God is niet onrechtvaardig, dat Hij uw werk zou vergeten en de liefde, die gij in zijn naam betoond hebt, daar gij de heiligen gediend hebt." Op de eerste plaats antwoord ik, dat daar geen waardigheid der verdienste wordt bedoeld; maar omdat God de Vader wil, dat wij, die Hij tot zijn kinderen verkoren heeft, aan Christus, zijn Eniggeborene, gelijkvormig worden, moeten, evenals Hij eerst heeft moeten lijden, en eerst daarna ingegaan is in de heerlijkheid, die voor Hem bestemd was, zo ook wij door vele verdrukkingen ingaan in het Koninkrijk der hemelen (Luc. 24:26) Hand.14:22). Wanneer wij dus verdrukkingen lijden voor de naam van Christus, worden wij dus het Koninkrijk Gods waardig geacht, omdat wij de littekenen van onze Heer en Meester in het lichaam dragen, die de kenmerken zijn van de kinderen Gods (Gal. 6:17) Hierop hebben ook deze uitspraken betrekking: dat wij in ons lichaam de doding van Jezus Christus omdragen, opdat zijn leven in ons geopenbaard worde (2 Cor. 4:10) dat wij aan Hem in zijn lijden gelijkvormig worden, opdat wij komen tot de gelijkheid zijner opstanding uit de doden (Filip. 3:10) De reden, die toegevoegd wordt, dient niet om enige waardigheid te bewijzen, maar om de hoop op Gods Koninkrijk te versterken; alsof de apostel zeide: zoals het aan het rechtvaardig oordeel Gods betaamt om uw vijanden te straffen voor de kwellingen, die ze u aangedaan hebben, zo betaamt het dat oordeel ook u verlichting en rust van die kwellingen toe te delen. De andere plaats, die leert, dat het Gods rechtvaardigheid past, de gehoorzaamheid der zijnen niet te vergeten, zodat de woorden te kennen geven, dat het bijna onrechtvaardig zou zijn, indien Hij ze vergat, bevat deze redenering: God heeft, om onze traagheid aan te sporen, ons de zekerheid gegeven, dat de arbeid, die wij tot eer van zijn naam ondernomen hebben, niet tevergeefs zou zijn. Laat ons altijd bedenken, dat deze belofte, evenals alle andere, ons geen vrucht zou aanbrengen, indien niet het onverdiende verbond der barmhartigheid voorafging, opdat daarop de ganse zekerheid onzer zaligheid zou rusten. En daarop steunend moeten wij gerust vertrouwen, dat ook aan onze gehoorzaamheid, hoewel ze het onwaardig is, de beloning van de kant van Gods milddadigheid niet zal ontbreken. Om ons in die verwachting te versterken, betuigt de apostel, dat God niet onrechtvaardig is en zich zal houden aan de eenmaal gegeven belofte. Die rechtvaardigheid wordt dus meer betrokken op de waarheid van Gods belofte, dan op de rechtvaardigheid, die gelegen is in het vergelden van wat verschuldigd is. In die zin is van buitengewone betekenis het woord van Augustinus¹, hetwelk die heilige man niet geaarzeld heeft als een gedenkwaardige uitspraak meermalen te herhalen, en ook ik niet onwaardig oordeel, dat we het voortdurend in de herinnering terugroepen. "De Here," zegt hij, is getrouw, die zich ons tot een schuldenaar gemaakt heeft, niet iets van ons ontvangende, maar alles belovende."

7. Lohn für erlittene Trübsal?

Größeres Gewicht legen unsere Widersacher auf eine Aussage des Paulus: er tröstet die Thessalonicher in ihren Trübsalen und erklärt dann, diese seien ihnen dazu geschickt, damit sie würdig geachtet würden zum Reiche Gottes, für das sie litten (2. Thess. 1,5). Er fährt wörtlich fort: „Wie es denn recht ist bei Gott, zu vergelten Trübsal denen, die euch Trübsal antun, euch aber, die ihr Trübsal leidet, Ruhe mit uns, wenn nun der Herr Jesus wird offenbart werden vom Himmel ...“ (2. Thess. 1,6f.). Und der Verfasser des Hebräerbriefs erklärt: „Denn Gott ist nicht ungerecht, daß er vergesse eures Werks und der ... Liebe, die ihr erzeigt habt an seinem Namen, da ihr den Heiligen dientet ...“ (Hebr. 6,10).

Angesichts der ersten Stelle entgegne ich: hier wird keinerlei Würdigkeit eines Verdienstes angedeutet. Paulus will hier nur sagen: Gott, unser Vater, hat ja den Willen, daß wir, die er sich zu Kindern erwählt hat, Christus, seinem eingeborenen Sohne gleichgestaltet werden (Röm. 8,29): wie er also zunächst leiden mußte, um dann erst in die Herrlichkeit einzugehen, die für ihn bestimmt war (Luk. 24,26), so müssen auch wir „durch viel Trübsale in das Reich Gottes gehen“! (Apg. 14,22). Wenn wir also um des Namens Christi willen Trübsal leiden, so werden uns damit gleichsam die Kennzeichen aufgedrückt, mit denen Gott die Schafe seiner Herde zu bezeichnen pflegt. Wir werden also des Reiches Gottes aus dem Grunde für würdig geachtet, daß wir die „Malzeichen“ unseres Herrn und Meisters an unserem Leibe tragen (Gal. 6,17), die die Kennzeichen der Kinder Gottes sind. Hierher gehören auch zwei weitere Aussagen: „Wir tragen ... das Sterben des Herrn Jesu an unserem Leibe, auf daß auch das Leben des Herrn Jesu offenbar werde an uns“ (2. Kor. 4,10; Schluß verkürzt), und: „Wir werden den Leiden Jesu gleichgestaltet, um zur Gleichartigkeit mit der Auferstehung der Toten zu gelangen“ (Phil. 3,10f.; zusammenfassend).

Die Ursache, die Paulus (an der obigen Stelle, 2. Thess. 1,6f.) noch angibt, dient nicht dazu, irgendeine Würdigkeit anzuerkennen, sondern die Hoffnung auf Gottes Reich zu bekräftigen; er will also etwa sagen: Wie es Gottes gerechtem Gericht wohl ansteht, an euren Feinden Rache zu nehmen für die Qualen, die sie euch bereitet haben - so ziemt es ihm auch, euch Erleichterung und Ruhe von euren Bedrängnissen zu gewähren.

Die zweite Stelle (nämlich Hebr. 6,10) spricht aus, daß es der Gerechtigkeit Gottes geziemt, die Gehorsamsleistungen der Seinen nicht in Vergessenheit geraten zu lassen, ja sie gibt sogar zu verstehen: Gott wäre geradezu ungerecht, wenn er sie vergessen wollte. Das ist so aufzufassen: Gott hat uns, um uns aus unserer Trägheit aufzuwecken, die Zuversicht gegeben, daß die Arbeit, die wir zur Ehre seines Namens ausgeführt haben, nicht wirkungslos sein soll. Wir müssen dabei stets im Gedächtnis halten, daß diese Verheißung wie auch alle anderen uns gar keine Frucht bringen würde, wenn nicht der aus reiner Gnade geschlossene Bund seiner Barmherzigkeit voraufginge, auf dem alle Gewißheit unseres Heils ruhen soll. Darauf vertrauend, sollen wir dann die sichere Zuversicht haben, daß es auch unseren Gehorsamsleistungen, so unwürdig sie sein mögen, von Gottes Freigebigkeit her nicht an einer Belohnung fehlen wird. In dieser Erwartung will uns der Apostel stärken, 549 und deshalb versichert er, Gott sei nicht ungerecht, sondern werde uns die Zusage halten, die er uns einmal gegeben hat. „Gerechtigkeit“ bezieht sich also hier mehr auf die Unverbrüchlichkeit der göttlichen Verheißung, als etwa auf die Billigkeit, mit der er uns etwas vergelten würde, was wir verdient hätten. In diesem Sinne gibt es ein ausgezeichnetes Wort Augustins, das dieser heilige Mann ohne Scheu immer wieder als eine denkwürdige Äußerung in Erinnerung bringt und das deshalb nach meiner Ansicht auch nicht unwert ist, von uns stets bedacht zu werden: „Der Herr ist treu; er hat sich zu unserem Schuldner gemacht, und zwar nicht, indem er von uns etwas empfing, sondern indem er uns alles verhieß!“ (Zu Psalm 32, II,1; zu Psalm 109,1 und öfters sonst).

7. Beantwoording van die tweede beswaar, naamlik dat gelowiges deur verdrukkings te verduur, God se koninkryk deelagtig word

Maar die apostel se woorde dring nog sterker by ons aan. Wanneer hy die Tessalonisensers in hulle verdrukkings troos, leer hy dat dit hulle oorkom sodat hulle die koninkryk van God, waarvoor hulle ly, waardig geag kan word.⁵⁸ Hy sê: “Want dit is reg by God om die wat julle verdruk, met verdrukking te vergeld, maar aan julle saam met ons verligting te gee wanneer die Here Jesus uit die hemel geopenbaar sal word”.⁵⁹ Die skrywer van die brief aan die Hebreërs sê: “Want God is nie onregverdig 1053 om julle werke en die liefdeswerk wat julle in sy Naam bewys het, te vergeet nie omdat julle die heiliges gedien het.”⁶⁰

 My antwoord by die eerste aanhaling is soos volg: Daar word geen aansien van verdienstes aangedui nie maar wel dat dit God die Vader se wil is dat ons, wat Hy as sy kinders uitverkies het, aan Christus, sy eersgebore Seun, gelykvormig moet word.⁶¹ Soos Hy eers moes ly en daarna tot die heerlikheid wat vir Hom bestem was, moes toetree,⁶² so moet ons ook deur baie beproewings tot die koninkryk van die hemel toetree.⁶³ Wanneer ons dus om Christus se Naam ontwil verdrukkings verduur, word as ’t ware sekere merktekens op ons afgestempel waarmee God gewoonlik die skape van sy kudde merk. Ons word dus die koninkryk van die hemel waardig geag omdat ons in ons liggaam die littetekens van ons Here en Meester dra,⁶⁴ en dit is die tekens van die kinders van God. Die volgende verklarings het ook hierdie strekking: Ons dra die sterwe van Jesus Christus in ons liggame sodat sy lewe in ons geopenbaar kan word;⁶⁵ ons word aan sy lyding gelykvormig om aan sy opstanding uit die dood gelyk te word.⁶⁶ Die rede wat daar bygevoeg word,⁶⁷ het nie ten doel om enige waarde van ons werke te bewys nie maar om ons hoop op die koninkryk van God te versterk. Dit is asof hy gesê het: “Soos dit met God se regverdige oordeel ooreenstem om wraak te oefen op julle vyande vir die kwellings wat hulle julle veroorsaak het, so pas dit ook dat aan julle verligting en rus van julle kwellings gegee word”.

Die tweede aanhaling leer dat dit die geregtigheid van God so betaam om nie die diens van sy kinders te vergeet nie dat dit byna te kenne gee dat God onregverdig sal wees as Hy dit wel vergeet. Die verklaring daarvan is soos volg: Om ons traagheid op te skerp het God ons verseker dat die inspanning wat ons ter ere van sy Naam onderneem het, nie tevergeefs sal wees nie. Ons moet altyd onthou dat hierdie belofte soos al die ander beloftes vir ons geen vrug sal afwerp nie tensy die genadeverbond van sy barmhartigheid, waarop die voile sekerheid van ons saligheid berus, daaraan voorafgaan. Ons moet hierop steun en behoort vas en seker te vertrou dat dit ons dienste, hoe onwaardig hulle ook al is, nie aan ’n beloning uit God se vrygewigheid sal ontbreek nie. 1054 Om ons in hierdie verwagting te sterk verklaar die apostel dat God nie onregverdig is nie maar dat Hy die belofte wat Hy eenmaal gegee het, gestand sal doen. Die geregtigheid daarin het dus eerder betreking op die waarheid van God se belofte as op die billikheid daarvan om dit wat verskuldig is, te vereffen.

Augustinus se opvatting hieroor is baie bekend. Aangesien hierdie heilige man dit meer dikwels herhaal het as wat ek kan onthou, dink ek dat dit verdien dat ons dit voortdurend in die geheue oproep. Hy sê:

“Die Here is getrou wat Homself ons skuldenaar gemaak het, nie deur iets van ons te ontvang nie maar deur alles aan ons te belowe”.⁶⁸

7. Наши противники упорно ссылаются на слова апостола, который, утешая фессалоникийцев в их страданиях, говорит, что они посланы им, дабы фессалоникийцы удостоились Царства Божьего (2 Фес 1:5). Ибо, продолжает он, «праведно пред Богом - оскорбляющим вас воздать скорбью, а вам, оскорбляемым, отрадою ... в явление Господа Иисуса с неба» [2Фес 1:6-7]. В то же время автор Послания к евреям пишет: «Не неправеден Бог, чтобы забыл дело ваше и труд любви, которую вы оказали во имя Его, послуживши и служа святым» (Евр 6:10).

На первую ссылку я отвечаю, что здесь св. Павел не имеет в виду какие-либо заслуги. Он только хочет сказать, что поскольку Небесный Отец избрал нас своими детьми, то Он желает, чтобы мы были подобны его первородному Сыну (Рим 8:29). Поскольку Христос, прежде чем войти в предназначенную Ему славу, претерпел страдания, то и нам многими скорбями надлежит войти в Царство Небесное (Лк 24:26; Деян 14:22). Посему, когда мы терпим страдания во имя Христово, то в нас запечатлеваются знаки, которыми наш Господь обычно метит овец своего стада. Мы потому считаемся достойными Царства Божьего, что носим на наших телах язвы Иисуса Христа (Гал 6:17), которые суть знаки детей Божьих. Сюда же относятся высказывания о том, что мы всегда носим в наших телах мёртвость Христа, чтобы и жизнь его открылась в нас, что мы участвуем в Его страданиях, дабы уподобиться Ему в воскресении (2 Кор 4:10; Флп 3:10). Как на причину того, что перед Богом праведно дать отраду тем, кто будет трудиться, св. Павел указывает не на достоинство дел, а на подтверждение надежды на спасение. Он словно бы говорит: так же, как по справедливому Божьему суду полагается отмщение вашим врагам за оскорбления и муки, которые они вам причинили, то справедливо и вам дать отдых и радость за ваши страдания.

Другой отрывок, где говорится, что добрые дела не должны быть забыты Богом и что Он стал как бы неправеден, если бы их забыл, следует понимать в таком смысле: Господь, дабы пробудить нас от лености, даёт нам надежду на то, что всё сделанное нами во имя Его не будет забыто. Нам нужно помнить, что это обетование, как и все прочие, не имеет силы если ему не предшествует дарованный Богом завет-союз (alliance gratuite), заключённый по Его милости, на котором и покоится уверенность в нашем спасении. Вступив в этот союз, нам следует быть уверенными, что по причине щедрости Бога наши дела не останутся без награды, хотя они более чем недостойны её. Поэтому апостол, стремясь укрепить нас в этом уповании, говорит, что не неправеден Бог и что Он сдержит Своё обещание. Так что праведность Бога относится скорее к истинности Его обетования, нежели к справедливости, согласно которой нам следует воздать нечто должное. Тот же смысл имеет одно замечательное высказывание св. Августина, который, как и этот святой человек, не уставал повторять то, что нам следует твёрдо запечатлеть в своей памяти: «Господь верен, и Он делает Себя нашим должником, не принимая чего-либо от нас, но щедро давая обетования» (Августин. Толк, на Пс 32, проповедь II, 1, 9 (МРL,XXXVI, 284); Толк, на Пс 109, 1 (МРL, XXXVI, 1445); Толк, на Пс 83, 16 (МРL, XXXVI, 1068); Толк на Пс 16,проповедь СХI, 5, CLVIII, 2, CCLIV, 5-6 (МРL, XXXVIII, 641, 863, 1181)).

8. Adducuntur et illae Pauli sententiae^c, Si habeam omnem fidem, ita ut montes loco dimoveam, charitatem autem non habeam, nihil sum [1. Cor. 13. a. 2.]. Item, Nunc manent spes, fides, charitas: sed maxima in his charitas [et d. 13.]. Item, Super omnia habete charitatem, quae est vinculum perfectionis [Coloss. 3. c. 14]. || Ex primis duobus contendunt nostri Pharisaei^d charitate nos iustificari potius quam fide: virtute nimirum, ut ipsi aiunt, potiore². At nullo negotio diluitur haec argutatio. Exposuimus enim alibi, || ad veram fidem nihil pertinere quae primo loco dicuntur³. Alterum nos quoque de vera fide interpretamur, qua maiorem esse charitatem dicit: non tanquam sit magis meritoria, sed^e quia magis fructuosa est, quia latius patet, quia pluribus servit, quia semper viget: quum fidei usus ad tempus consistat. || Si excellentiam spectamus, merito Dei dilectio primas teneat: de qua hic sermo Paulo non est. Siquidem unum istud urget ut mutua charitate nos in Domino vicissim aedificemus. Sed fingamus, modis omnibus charitatem fidei praecellere: || quis tamen^f sano iudicio, imo quis omnino sano cerebro, ex eo ratiocinetur magis iustificare? 279 Vis^a iustificandi quae penes fidem est, non in dignitate operis locatur^b. Sola Dei misericordia et merito Christi^c constat nostra iustificatio, quam dum fides apprehendit, iustificare dicitur. || Nunc si adversarios interroges, quo sensu iustificationem charitati assignent: respondebunt, Quia officium est Deo gratum, eius merito, ex divinae bonitatis acceptatione iustitiam nobis imputari¹. Hinc vides quam belle procedat argumentum. Fidem iustificare dicimus, non quia iustitiam nobis sua dignitate mereatur: sed quia instrumentum sit, quo Christi iustitiam gratis obtinemus. Isti, praetermissa Dei misericordia, Christoque praeterito (ubi summa iustitiae est) charitatis beneficio nos iustificari pugnant, quia supra fidem excellat. Perinde^d ac siquis aptiorem esse Regem disputet conficiendo calceo quam sutorem, quia sit infinito praestantior. Hic unus syllogismus amplo documento est scholas omnes Sorbonicas ne summis quidem labris degustare quid sit fidei iustificatio. || Siquis autem rixator adhuc interpellet cur fidei nomen tantulo intervallo apud Paulum^e varie accipiamus^f, huius interpretationis non levis ratio mihi constat. Quum enim dona illa quae enumerat^g Paulus, fidei et spei quodammodo subsint, quia ad cognitionem Dei spectant, ea omnia κατʼ ἀνακεφαλαίωσιν sub nomine fidei et spei complectitur; acsi diceret, Et Prophetia, et linguae, et interpretandi gratia et scientia hunc habent scopum ut nos ad cognitionem Dei deducant; Deum autem nonnisi per spem et fidem^h in hac vita agnoscimusⁱ. Quum ergo fidem et spem nomino, haec omnia simul comprehendo. Manent itaque haec tria, Spes, Fides^k, Charitas: hoc est, quantacunque sit donorum varietas, huc omnia referuntur. Inter haec praecipua est charitas, etc.^l || Ex tertio loco inferunt, Si perfectionis vinculum est charitas, ergo et iustitiae, quae nihil aliud est quam perfectio². Primo, ut omittamus perfectionem illic a Paulo vocari dum probe constitutae Ecclesiae membra inter se bene cohaerent, ac fateamur charitate nos coram Deo perfici: quid tamen novi afferunt? Ego enim semper contra excipiam, ad perfectionem istam nunquam nos pervenire nisi charitatis numeros^m impleamus; 280 indeque inferam, quum omnes a charitatis complemento sint remotissimi, spem omnem illis perfectionis abscissam esse.

8. Nos Pharisiens aussi alleguent ces sentences de sainct Paul: Si j’avoyc toute la foy du monde, jusques à transferer les montagnes, et que je n’aye point de charité, je ne suis rien. Item, Maintenant ces trois demeurent, Foy, Esperance, Charité: mais charité est la plus grande (1 Cor. 13:2, 13). Item, Sur tout ayez charité en vous: laquelle est le lien de perfection (Col. 3:14). Des deux premieres ils s’efforcent de prouver que nous sommes justifiez par charité plustost que par foy: puis que c’est une vertu plus excellente. Mais ceste subtilité est aisée à refuter. Car nous avons desja exposé autrepart, que ce qui est dit au premier lieu n’appartient de rien à la vraye foy: nous confessons que le second se doit entendre de la vraye foi, à laquelle il prefere charité comme plus grande: non pas comme si elle estoit plus meritoire, mais d’autant qu’elle est plus fructueuse, qu’elle s’estend plus loing, qu’elle sert à plusieurs, qu’elle a tousjours sa vigueur, comme ainsi soit que l’usage de la foy soit pour un temps. Si nous regardons l’excellence, à bon droit la dilection de Dieu auroit le premier degré, de laquelle sainct Paul ne touche point icy. Car il ne tend à autre fin, sinon qu’on s’edifie en Dieu mutuellement les uns les autres par charité. Mais posons le cas que charité soit plus excellente que foy en toutes manieres: qui sera l’homme de sain jugement, et mesme de cerveau rassis, qui infere de cela qu’elle justifie plus? La force de justifier qu’a la foy ne gist point en quelque dignité de l’œuvre: car nostre justification consiste en la seule misericorde de Dieu et au merite de Christ. Ce que la foy est dite justifier, ce n’est sinon pource qu’elle apprehende la justice qui luy est offerte en Christ. Maintenant si on interrogue nos adversaires, en quel sens ils assignent à charité la force de justifier: ils respondront que pource que c’est une vertu plaisante à Dieu, par le merite d’icelle, entant qu’elle est acceptée par la bonté divine, justice nous est imputée. De là nous voyons comment leur argument procede bien. Nous disons que la foy justifie: non point qu’elle nous merite justice par sa dignité, mais pource que c’est un instrument par lequel nous obtenons gratuitement la justice de Christ. Eux laissans derriere la misericorde de Dieu et ne faisans nulle mention de Christ, où gist toute la somme de justice, maintiennent que nous sommes justifiez par le moyen de charité, pource qu’elle est plus excellente. Comme si quelcun disputoit qu’un Roy est plus propre à faire un soulier qu’un cordoannier, pource qu’il est beaucoup plus digne et plus noble. Ce seul argument est suffisant pour nous donner à cognoistre que toutes les escoles Sorboniques n’ont jamais gousté que c’est Justification de foy. Or si quelque rioteur replique contre ce que j’ay dit, que je pren le nom de Foy en diverse signification en sainct Paul, pretendant qu’il n’y a nul propos de l’exposer ainsi diversement en un mesme lieu: j’ay tresbonne raison de ce faire. Car comme ainsi soit que tous les dons qu’il avoit recitez se reduisent aucunement à foy et esperance, pource qu’ils appartiennent à la cognoissance de Dieu: en faisant un sommaire en la fin du chapitre, il les comprend tous sous ces deux mots. Comme s’il disoit, Et la Prophetie, et les langues, et le don d’interpreter, et la science tendent à ce but, de nous mener à la cognoissance de Dieu. Or nous ne cognoissons Dieu en ceste vie mortelle que par foy et esperance. Pourtant quand je nomme foy et esperance, je compren tous ces dons ensemble. Ces trois donc demeurent, foy, esperance, et charité: c’est à dire, quelque varieté de dons qu’il y ait, ils se rapportent tous à ces trois: entre lesquels charité est la principale. Du troisieme passage ils inferent que si charité est le lien de perfection, aussi est-elle de justice, laquelle n’est autre chose que perfection. Premierement, encore que nous laissions à dire que sainct Paul appelle là Perfection, quand les membres d’une Eglise bien ordonnée sont conjoints ensemble, et aussi que nous confessions l’homme estre parfait devant Dieu par charité: que conclurront-ils neantmoins de nouveau par cela? Car je repliqueray tousjours au contraire, que nous ne parvenons jamais à ceste perfection, que nous n’accomplissions charité Et de cela pourray inferer, puis que tous hommes du monde sont bien loin de l’accomplissement de charité, que toute esperance de perfection leur est ostée.

8. Our Pharisees adduce the following passages of Paul: “Though I have all faith, so that I could remove mountains, and have not charity, I am nothing.” Again: “Now abideth faith, hope, charity, these three; but the greatest of these is charity.”²¹⁹ Again: “Above all these things, put on charity, which is the bond of perfectness.”²²⁰ From the first two passages they contend that we are justified rather by charity than by faith; that is, by the superior virtue, as they express it. But this argument is easily overturned. For we have already shown, that what is mentioned in the first passage, has no 59reference to true faith. The second we explain to signify true faith, than which he calls charity greater, not as being more meritorious, but because it is more fruitful, more extensive, more generally serviceable, and perpetual in its duration; whereas the use of faith is only temporary. In respect of excellence, the preëminence must be given to the love of God, which is not in this place the subject of Paul’s discourse. For the only point which he urges is, that with reciprocal charity we mutually edify one another in the Lord. But let us suppose that charity excels faith in all respects, yet what person possessed of sound judgment, or even of the common exercise of reason, would argue from this that it has a greater concern in justification? The power of justifying, attached to faith, consists not in the worthiness of the act. Our justification depends solely on the mercy of God and the merit of Christ, which when faith apprehends, it is said to justify us. Now, if we ask our adversaries in what sense they attribute justification to charity, they will reply, that because it is a duty pleasing to God, the merit of it, being accepted by the Divine goodness, is imputed to us for righteousness. Here we see how curiously their argument proceeds. We assert that faith justifies, not by procuring us a righteousness through its own merit, but as the instrument by which we freely obtain the righteousness of Christ. These men, passing over in silence the mercy of God, and making no mention of Christ, in whom is the substance of righteousness, contend that we are justified by the virtue of charity, because it is more excellent than faith; just as though any one should insist that a king, in consequence of his superior rank, is more expert at making a shoe than a shoemaker. This one argument affords an ample proof that all the Sorbonic schools are destitute of the least experience of justification by faith. But if any wrangler should yet inquire, why we understand Paul to use the word faith in different acceptations in the same discourse, I am prepared with a substantial reason for such an interpretation. For since those gifts which Paul enumerates, are in some respect connected with faith and hope, because they relate to the knowledge of God, he summarily comprises them all under those two words; as though he had said, The end of prophecy, and of tongues, of knowledge, and of the gift of interpretation, is to conduct us to the knowledge of God. But we know God in this life only by hope and faith. Therefore, when I mention faith and hope, I comprehend all these things under them. “And now abideth faith, hope, charity, these three;” that is, all gifts, whatever may be their variety, are referred to these. “But the greatest of these is charity.” From the third passage they infer, that if “charity is the bond of perfectness,” it is therefore the bond of righteousness, 60which is no other than perfection. Now, to refrain from observing that what Paul calls perfectness, is the mutual connection which subsists between the members of a well-constituted church, and to admit that charity constitutes our perfection before God; yet what new advantage will they gain? On the contrary, I shall always object, that we never arrive at that perfection, unless we fulfil all the branches of charity; and hence I shall infer, that since all men are at an immense distance from complete charity, they are destitute of all hope of perfection.

8. A third objection founded on three passages of Paul. Answer.

Our opponents also adduce the following passages from Paul: “Though I have all faith, so that I could remove mountains, and have not charity, I am nothing,” (1 Cor. 13:2). Again, “Now abideth faith, hope, charity, these three; but the greatest of these is charity,” (1 Cor. 13:13). “Above all these things put on charity, which is the bond of perfectness,” (Col. 3:14). From the two first passages our Pharisees¹ contend that we are justified by charity rather than by faith, charity being, as they say, the better virtue. This mode of arguing is easily disposed of I have elsewhere shown that what is said in the first passage refers not to true faith. In the second passage we admit that charity is said to be greater than true faith, but not because charity is more meritorious, but because it is more fruitful, because it is of wider extent, of more general service, and always flourishes,whereas the use of faith is only for a time. If we look to excellence, the love of God undoubtedly holds the first place. Of it, however, Paul does not here speak; for the only thing he insists on is, that we should by mutual charity edify one another in the Lord. But let us suppose that charity is in every respect superior to faith, what man of sound judgment, nay, what man with any soundness in his brain, would argue that it therefore does more to justify? The power of justifying which belongs to faith consists not in its worth as a work. Our justification depends entirely on the mercy of God and the merits of Christ: when faith apprehends these,127it is said to justify. Now, if you ask our opponents in what sense they ascribe justification to charity, they will answer, Being a duty acceptable to God, righteousness is in respect of its merit imputed to us by the acceptance of the divine goodness. Here you see how beautifully the argument proceeds. We say that faith justifies not because it merits justification for us by its own worth, but because it is an instrument by which we freely obtain the righteousness of Christ. They overlooking the mercy of God, and passing by Christ, the sum of righteousness, maintain that we are justified by charity as being superior to faith; just as if one were to maintain that a king is fitter to make a shoe than a shoemaker, because the king is infinitely the superior of the two. This one syllogism is ample proof that all the schools of Sorbonne have never had the slightest apprehension of what is meant by justification by faith. Should any disputant here interpose, and ask why we give different meanings to the term faith as used by Paul in passages so near each other, I can easily show that I have not slight grounds for so doing. For while those gifts which Paul enumerates are in some degree subordinate to faith and hope, because they relate to the knowledge of God, he by way of summary comprehends them all under the name of faith and hope; as if he had said, Prophecy and tongues, and the gift of interpreting, and knowledge, are all designed to lead us to the knowledge of God. But in this life it is only by faith and hope that we acknowledge God. Therefore, when I name faith and hope, I at the same time comprehend the whole. “Now abideth faith, hope, charity, these three;” that is, how great soever the number of the gifts, they are all to be referred to them; but “the greatest of these is charity.” From the third passage they infer, If charity is the bond of perfection, it must be the bond of righteousness, which is nothing else than perfection. First, without objecting that the name of perfection is here given by Paul to proper union among the members of a rightly constituted church, and admitting that by charity we are perfected before God, what new result do they gain by it? I will always object in reply, that we never attain to that perfection unless we fulfill all the parts of charity; and will thence infer, that as all are most remote from such fulfillment, the hope of perfection is excluded.

8. Ook deze plaatsen van Paulus worden aangevoerd: "Al ware het, dat ik al het geloof had, zodat ik bergen verzette, en de liefde niet had, zo ware ik niets" (1 Cor. 13:2) Evenzo: "Nu blijven hoop, geloof en liefde; maar de meeste van deze is de liefde" (1 Cor. 13:13) Evenzo: "Boven alles hebt de liefde, dewelke is de band der volmaaktheid" (Col. 3:14) Uit de eerste twee beweren onze Farizeën, dat wij veeleer door de liefde gerechtvaardigd worden, dan door het geloof, daar die, zoals zij zeggen de voornaamste deugd is. Maar zonder enige moeite wordt deze spitsvondigheid weerlegd. Want we hebben elders uiteengezet, dat wat in de eerste plaats gezegd wordt, geen betrekking heeft op het ware geloof, want hij zegt, dat de liefde meerder is dan dit, niet alsof ze meer verdienste had, maar omdat ze vruchtbaarder is, omdat ze zich verder uitstrekt, omdat ze meerderen dient, omdat ze altijd krachtig is: terwijl het gebruik van het geloof slecht voor een tijd bestaat. Indien wij zien op de uitnemendheid, moet de liefde Gods terecht de eerste plaats innemen, maar over haar spreekt Paulus hier niet. Want dit ene zegt hij met klem, dat wij door wederkerige liefde elkander in de Here moeten opbouwen. Maar laat ons aannemen, dat de liefde in alle opzichten het geloof te boven gaat: wie is er dan met gezond oordeel, ja wie is er met gezonde hersenen, die daaruit beredeneert, dat ze meer rechtvaardigt? De kracht der rechtvaardigmaking, die het geloof bezit, wordt niet gesteld in de waardigheid van het werk. Onze rechtvaardigmaking bestaat alleen in de barmhartigheid Gods en de verdienste van Christus, en wanneer het geloof die aangrijpt, wordt er gezegd, dat het rechtvaardigt. Indien ge nu de tegenstanders vraagt, in welke zin ze de rechtvaardigmaking aan de liefde toeschrijven, zullen ze antwoorden, dat, omdat ze een Gode aangenaam werk is, door haar verdienste, tengevolge van de aanneming door Gods goedheid, de rechtvaardigheid ons toegerekend wordt. Hieruit ziet ge, hoe fraai hun bewijs te voorschijn komt. Wij zeggen, dat het geloof rechtvaardigt, niet omdat het door zijn waardigheid voor ons rechtvaardigheid verdient; maar omdat het een instrument is, waardoor wij de rechtvaardigheid van Christus om niet verkrijgen. Zij stellen echter Gods barmhartigheid terzijde, gaan Christus voorbij (waarin de hoofdsom der rechtvaardigheid gelegen is) en beweren, dat wij door de weldaad der liefde gerechtvaardigd worden, omdat ze boven het geloof uitmunt. Evenals wanneer iemand zou betogen, dat een koning bekwamer is om een schoen te maken dan een schoenmaker, omdat hij oneindig ver uitsteekt boven deze. Deze ene sluitreden strekt ruimschoots tot bewijs, dat alle scholen der Sorbonne zelfs met het uiterste van hun lippen niet proeven, wat de rechtvaardigmaking des geloofs is. En indien een twister nog een tegenwerping zou maken door te vragen, waarom wij het woord geloof op plaatsen, die zo dicht bij elkaar staan, bij Paulus zo verschillend opvatten, dan antwoord ik, dat ik voor die uitlegging geen geringe reden heb. Want daar die gaven, die Paulus opnoemt, in zekere zin onder het geloof en de hoop staan, omdat ze betrekking hebben op de kennis Gods, vat hij die alle resumerend samen onder het woord geloof en hoop; alsof hij zeide: de profetie en de talen en tongen, en de gave der uitlegging en de wetenschap hebben dit doel, dat ze ons brengen tot de kennis Gods, en God kennen wij in dit leven slechts door hoop en geloof. Wanneer ik dus het geloof en de hoop noem, vat ik deze alle samen. Dus blijven deze drie, hoop, geloof en liefde: dat is, hoe groot ook de verscheidenheid der gaven is, toch worden ze alle hiertoe teruggebracht. Onder deze is de liefde de voornaamste enz. Uit de derde plaats maken ze dit op: Als de liefde is de band der volmaaktheid, dan is zij ook de band der rechtvaardigheid, die niets anders is dan volmaaktheid. In de eerste plaats, opdat we nu maar laten lopen, dat het door Paulus volmaaktheid genoemd wordt, wanneer de leden van een wel ingerichte kerk goed met elkander verbonden zijn, en wij bekennen, dat wij voor God door de liefde volmaakt worden, wat brengen zij dan toch voor nieuws aan? Want ik zal altijd hier tegen antwoorden, dat wij nooit tot die volmaaktheid komen, tenzij wij de liefde volkomen vervullen; en daaruit zal ik opmaken, dat, daar allen van het vervullen der liefde zeer ver verwijderd zijn, hun alle hoop op volmaaktheid afgesneden is.

8. Rechtfertigung durch die Liebe?

Man führt auch noch weitere Äußerungen des Paulus an. So etwa: „Und hätte ich allen Glauben, also daß ich Berge versetzte, und hätte der Liebe nicht, so wäre ich nichts“ (1. Kor. 13,2). Oder: „Nun aber bleibt Glaube, Hoffnung, Liebe, diese drei, aber die Liebe ist die größte unter ihnen!“ (1. Kor. 13,13). Und dann noch: „Über alles aber ziehet an die Liebe, die da ist das Band der Vollkommenheit!“ (Kol. 3,14). Auf Grund der beiden ersten Stellen behaupten unsere Pharisäer, wir würden eher durch die Liebe gerechtfertigt, als durch den Glauben; denn die Liebe sei doch - wie sie sagen - die erhabenere Tugend! Aber diese Spitzfindigkeit läßt sich ohne Mühe widerlegen. Ich habe bereits anderwärts auseinandergesetzt, daß sich das, was in der erstgenannten Stelle (1. Kor. 13,2) steht, nicht auf den wahren Glauben bezieht. Die andere Stelle (1. Kor. 13,13) verstehen auch wir so, daß sie vom wahren Glauben redet und erklärt, die Liebe sei größer als er; das heißt aber nicht, die Liebe sei verdienstlicher, sondern es kommt daher, daß die Liebe mehr Frucht bringt, daß sie weiter reicht, daß sie mehr Menschen dient, daß sie allezeit in Kraft bleibt, während die Übung des Glaubens nur eine Zeitlang währt. Richten wir den Blick auf die Hoheit (der Liebe), so hat Gottes Liebe verdientermaßen den Vorrang; von ihr redet aber Paulus hier nicht. Er dringt ja nur darauf, daß wir uns in gegenseitiger Liebe in dem Herrn auferbauen. Aber nehmen wir an, die Liebe habe in jeder Hinsicht den Vorrang vor dem Glauben - wie soll denn daraus ein Mensch mit gesundem Urteil, ja, überhaupt mit gesundem Hirn folgern: Also rechtfertige sie auch mehr? Die Kraft, zu rechtfertigen, die dem Glauben eigen ist, beruht ja nicht auf der Würdigkeit des Werkes (das der Glaube darstellte). Unsere Rechtfertigung beruht allein auf Gottes Erbarmen und Christi Verdienst, und wenn der Glaube die ergreift, dann heißt es: er rechtfertigt uns. Wenn man nun unsere Widersacher fragt, in welchem Sinne sie denn der Liebe die Rechtfertigung zuschrieben, so geben sie zur Antwort: Weil sie eine Leistung ist, die Gott wohlgefällig ist, so wird uns durch ihr Verdienst die Gerechtigkeit zugerechnet, und zwar auf Grund der Annahme durch Gottes Güte. Hier sieht man, wie herrlich ihr Beweis vonstatten geht. Wir erklären den Glauben für rechtfertigend, nicht weil er uns durch seine eigene Würdigkeit die Gerechtigkeit verdiente, sondern weil er das Werkzeug ist, durch das wir Christi Gerechtigkeit aus Gnaden erlangen! Unsere Widersacher dagegen lassen Gottes Barmherzigkeit aus dem Spiel, gehen an Christus vorüber, in dem doch die höchste Fülle der Gerechtigkeit liegt, - und behaupten, wir würden durch die Guttat der Liebe gerechtfertigt, weil diese eine höhere Stellung habe als der Glaube! Genau, als wenn jemand darum stritte, daß doch ein König zum Schuhmachen befähigter sei als ein Schuster, weil er doch eine weit höhere Stellung besitze! Diese eine Schlußfolgerung beweist schon vollgültig, daß alle Schulen an der Sorbonne noch nicht einmal ein ganz klein wenig mit den Lippen gekostet haben, was eigentlich Rechtfertigung aus dem Glauben ist!

Wenn nun aber irgendein Wortfechter die Frage erhebt, weshalb wir denn bei Paulus an zwei so dicht beieinanderstehenden Stellen einen so weitgehend verschiedenartigen Gebrauch des Begriffs „Glaube“ annehmen, so habe ich für diese Auslegung 550 gewichtige Gründe anzuführen. Die Gaben, die Paulus (1. Kor. 13,1f.) aufzählt, schließen sich gewissermaßen an Glauben und Hoffnung an, weil sie sich ja auf die Erkenntnis Gottes beziehen; darum faßt Paulus diese alle in abschließender überschau unter „Glaube“ und „Hoffnung“ zusammen. Er will also etwa sagen. Weissagen und Zungenreden und die Gabe der Auslegung und die Weisheit - das alles dient dem Ziel, uns zur Erkenntnis Gottes hinzuleiten; Gott erkennen wir aber in diesem Leben nur durch Hoffnung und Glauben; nenne ich also Glauben und Hoffnung mit Namen, so fasse ich dies alles zugleich zusammen. „Nun aber bleibt Glaube, Hoffnung, Liebe, diese drei“ - das heißt: die Mannigfaltigkeit der Gaben mag noch so groß sein, so werden sie doch alle auf diese drei zurückgeführt! „Die Liebe aber ist die größte unter ihnen!“

Aus der dritten Stelle (Kol. 3,14) ziehen unsere Widersacher den Schluß: Wenn die Liebe „das Band der Vollkommenheit“ ist, dann ist sie auch das Band der Gerechtigkeit, die doch nichts anderes ist als Vollkommenheit. Wir wollen nun zunächst übergehen, daß Paulus hier unter „Vollkommenheit“ dies versteht, daß alle Glieder einer wohlgeordneten Kirche in rechter Zusammengehörigkeit leben. Wir wollen also zugeben, wir würden durch die Liebe vor Gott vollkommen gemacht - aber was wollen unsere Gegner nun daraus Neues entnehmen? Ich werde doch immer dagegen einwenden, daß wir zu solcher Vollkommenheit niemals durchdringen, wenn wir nicht alles erfüllt haben, was die Liebe fordert - und daraus werde ich dann die Folgerung ziehen: da alle Menschen von der Erfüllung der Liebe sehr, sehr weit entfernt sind, so ist ihnen also auch jede Hoffnung auf Vollkommenheit abgeschnitten!

8. ’n Verwerping van die derde beswaar na aanleiding van 1 Kor. 13

Hulle⁶⁹ sleep ook die volgende uitsprake van Paulus by: “As ek al die geloof het sodat ek berge kan verskuif, maar ek het nie die liefde nie, dan is ek niks nie.”⁷⁰ Net so: “Nou bly geloof, hoop en liefde, maar die grootste  hiervan is die liefde”.⁷¹ Net so: “Bowenal moet julle mekaar liefhê want dit is die band van volmaaktheid”.⁷²

 Na aanleiding van die eerste twee hiervan verklaar die Fariseërs van ons tyd dat ons deur die liefde eerder as deur die geloof regverdig gemaak word omdat dit volgens hulle groter krag het.⁷³

Maar hierdie skerpsinnigheid kan sonder veel moeite weerlê word. Ons het trouens elders reeds verduidelik dat dit wat in die eerste aanhaling gesê word, niks met ware geloof te doen het nie.⁷⁴ Ook die tweede aanhaling vertolk ons in verband met geloof. Paulus sê dat die liefde groter as die geloof is - nie dat dit dan verdiensteliker sou wees nie maar dat dit meer vrug dra, dat dit breër strek, dat dit vir meer mense diensbaar is, dat dit altyd kragtig is, terwyl die voordeel van die geloof slegs tydelik is. As ons net na uitnemendheid kyk, moet die liefde van God tereg die eerste plek inneem, maar Paulus praat hier nie daaroor nie. Hy benadruk weliswaar hierdie een aspek, naamlik dat ons mekaar deur wedersydse liefde in Christus moet opbou. Maar kom ons veronderstel dat die liefde in alle opsigte bo geloof uittroon. Watter mens met gesonde verstand, ja, watter mens wat by sy voile sinne is, sou daaruit die 1055 gevolgtrekking maak dat liefde meer as geloof regverdig maak? Die krag om regverdig te maak wat binne die sfeer van die geloof is, is nie in die waarde van ’n goeie werk geleë nie. Ons regverdigmaking berus op God se barmhartigheid alleen en op Christus se verdienste, en wanneer die geloof dit aangryp, word gesê dat dit regverdig maak.

As jy ons teenstanders nou vra in watter sin hulle regverdigmaking aan die liefde toeskryf, sal hulle antwoord dat die liefde ’n plig is wat God behaag en wanneer Hy dit uit Goddelike goedertierenheid aanneem, word dit ons deur die verdienste daarvan tot geregtigheid gereken.⁷⁵ Hier sien jy nou hoe pragtig hulle redenasie verloop. Ons sê dat die geloof regverdig maak, nie omdat dit vanweë eie waarde vir ons geregtigheid verdien nie maar omdat dit ’n middel is waardeur ons Christus se geregtigheid onverdiend bekom. Hulle laat God se barmhartigheid buite rekening, gaan by Christus verby (waarin die totaal van geregtigheid bestaan) en stry dat ons deur die weldaad van die liefde regverdig gemaak word omdat die liefde die geloof te bowe gaan. Dit is asof iemand redeneer dat ’n koning bekwamer is om ’n skoen te maak as ’n skoenmaker omdat hy baie voortrefliker as die skoenmaker is. Hierdie een enkele redenasie is meer as genoeg bewys daarvoor dat al die skole van die Sorbonne nie eens effens geproe het wat regverdigmaking deur die geloof beteken nie.

As die een of ander rusiemaker my nou egter in die rede val met die vraag waarom ons die woord geloof by Paulus binne so ’n kort bestek so uiteenlopend opneem, het ek ’n gewigtige rede vir hierdie vertolking. Aangesien die gawes wat Paulus daar opnoem, in ’n sekere sin aan geloof en hoop ondergeskik is, omdat hulle op die kennis van God gemik is, sluit hy al hierdie gawes by wyse van samevatting⁷⁶ onder die woorde geloof en hoop in. Dit is asof hy gesê het: “Profesieë, taie, die gawe van uitleg en die wetenskap het ten doel om ons tot kennis van God te bring, maar in hierdie lewe kan ons God slegs deur hoop en geloof leer ken. Wanneer ek dus van geloof en hoop melding maak, vat ek terselfdertyd al hierdie dinge daaronder saam. Daar bly dus hierdie drie: Geloof, hoop en liefde: Dit beteken dat hoe groot die verskeidenheid gawes ook al mag wees, dit alles hierin saamgebundel word. Hieronder is die liefde die belangrikste”, ensovoorts.

Uit die derde aanhaling maak hulle die volgende afleiding: “As die liefde die band van volmaaktheid is,⁷⁷ is dit dus ook die band van geregtigheid wat niks anders as volmaaktheid is nie”.⁷⁸ Ten eerste, om maar agterweë te laat dat Paulus dit daar volmaaktheid noem wanneer 1056 die lidmate van ’n behoorlik ingestelde kerk goed aan mekaar verbind is, en om ook te erken dat ons deur die liefde voor God se aangesig volmaak word - watter nuwe gedagte voer hulle tog aan? So ver dit my aangaan, sal ek altyd die beswaar opper dat ons nooit so ’n volmaaktheid bereik tensy ons ons liefdespligte ten voile nakom nie. En daaruit sal ek aflei dat alle hoop op volmaaktheid vir alle mense afgesny is, aangesien almal baie ver daarvandaan is om hulle liefdesplig te volvoer.

8. Наши фарисеи ссылаются также на следующие высказывания св. Павла: «Если имею ... всю веру, так что могу и горы переставлять, а не имею любви, - то я ничто» (1 Кор 13:2). Также: «А теперь пребывают сии три: вера, надежда, любовь; но любовь из них больше» (1 Кор 13:13). И ещё: «Более же всего облекитесь в любовь, которая есть совокупность совершенства» (Кол 3:14). Из двух первых высказываний они пытаются заключить, что мы более оправдываемся любовью, нежели верой, так как это более возвышенная добродетель (Есk J.Enchiridion, с. V, ргор.IV; Пётр Ломбардский. Сент. III, dist. XXIII, 5 (МРL, СХСII, 805-806); Фома Аквинский. Сумма теологии,II, 1, Q. СХIII, art. 4).

Выше мы уже объяснили, что в первом высказывании речь не идёт об истинной вере. Мы признаём, что во втором имеется в виду истинная вера, выше которой апостол ставит любовь. Но не потому, что она более достойна, а потому, что более плодоносна, ибо простирается дальше, служит многим, потому, что она навсегда останется в силе, тогда как вера требуется лишь на определённое время [1 Кор 13:8]. Если мы станем рассматривать вопрос о превосходстве, то любовь Божья находится на высшей ступени. Однако апостол Павел здесь об этом не говорит. Ибо он лишь желает убедить нас в том, что мы созидаем друг друга в Боге любовью. Но даже если предположить, что любовь во всех отношениях превосходит веру, то найдётся ли нормальный, здравомыслящий человек, который сделает из этого вывод, что любовь и оправдывает нас в большей степени? Оправдывающая сила веры коренится не в достоинстве дел. Наше оправдание целиком заключено в Божьей милости и заслуге Христа. Когда говорится, что вера оправдывает, то имеется в виду только то, что она заключает в себе праведность, переданную ей Христом.

Теперь, если спросить наших противников, в каком смысле они приписывают любви оправдывающую силу, они ответят, что любовь оправдывает вследствие того, что является добродетелью, угодной Богу, заслугой, благодаря которой, поскольку она принята по его доброте, нам вменяется праведность. Мы же говорим, что оправдывает вера. Благодаря ей мы не заслуживаем праведность в силу её (веры) собственной ценности, но вера представляет собой орудие, посредством которого мы даром получаем праведность Христа. Наши противники, оставляя в стороне Божье милосердие и вовсе не упоминая о Христе, в котором заключена вся полнота праведности, утверждают, что мы оправдываемся через любовь, ибо любовь - более возвышенное достоинство. Это всё равно что утверждать, будто король способен делать ботинки лучше, чем сапожник, потому что он достойнее и благороднее. Одного этого аргумента достаточно, чтобы понять, что все сорбоннские школы никогда не имели ни малейшего представления об оправдании верой.

Если какой-нибудь заядлый спорщик возразит, что я, часто ссылаясь в ходе изложения на св. Павла, безосновательно употребляю слово «вера» в разных значениях, то я отвечу, что имею для этого достаточно вескую причину. Все дары, о которых говорит апостол, каким-то образом сводятся к вере и надежде. Ибо последние относятся к богопознанию, о чём и идёт речь в конце главы [1 Кор 13], где св. Павел всё выражает этими двумя словами. Он как бы говорит: и пророчества, и языки, и дар истолкования, и наука направлены к этой цели, то есть к тому, чтобы вести нас к познанию Бога. В этой смертной жизни мы познаём Бога только через веру и надежду. И поэтому, когда я говорю о вере и надежде, я подразумеваю под ними все дары. Итак, пребывают сии три: вера, надежда, любовь; значит, о каком бы разнообразии даров ни шла речь, они сводятся к этим трём, из которых любовь - главный дар.

Из третьего отрывка наши противники делают вывод, что поскольку любовь - совокупность совершенства [Кол 3:14], то она включает и оправдание, которое есть не что иное как совершенство. Но если мы напомним, что св. Павел именует совершенством собрание членов добротно устроенной Церкви, и согласимся, что человек совершенен перед Богом благодаря любви, то что нового они из этого извлекут? Ведь я не раз повторял: мы никогда не достигаем этого совершенства, никогда не испытываем должной любви. Из этого легко заключить, что поскольку все люди мира сего весьма далеки от полноты любви, то нет и никакой надежды на совершенство.

9. Nolo singula persequi quae hodie stulti^a Sorbonistae arrepta ex Scripturis temere (ut quodque primum obvium se tulit) testimonia adversum nos iaculantur. Sunt enim quaedam ita ridicula ut nec commemorare ipse possim, nisi velim haberi merito ineptus. Itaque finem faciam, ubi Christi sententiam explicuero, qua mirum in modum sibi placent. Respondet enim Legisconsulto roganti quid esset ad salutem necessarium, Si vis ad vitam ingredi, serva mandata [Matth. 19. c. 17], Quid ultra, inquiunt, volumus, quum ab ipso gratiae authore per mandatorum observationem acquirere iubeamur regnum Dei¹? Quasi vero non constet, Christum iis responsa sua attemperasse quibuscum negotium esse sibi videbat. Hic a Legis doctore interrogatur^b de ratione obtinendae beatitudinis: neque id simpliciter, sed quid faciendo ad ipsam perveniant homines. Et loquentis persona et ipsa interrogatio Dominum inducebat ut sic responderet. Ille persuasione legalis iustitiae imbutus, in operum fiducia caecutiebat. Deinde non aliud quaerebat nisi quae essent opera iustitiae, quibus salus comparetur. Ergo merito remittitur ad Legem, in qua est absolutum iustitiae speculum. Nos quoque clara voce praedicamus servanda esse mandata, si in operibus vita^c quaeritur. Atque haec doctrina cognitu necessaria est Christianis; quomodo enim ad Christum confugerent, nisi se agnoscerent a via vitae in mortis praecipitium excidisse? Quomodo autem intelligerent quam procul aberrarint a via vitae, nisi prius qualis sit illa intelligant? Tum igitur demum recuperandae salutis asylum in Christo esse admonentur, dum cernunt quantum sit vitae suae cum divina iustitia, quae Legis observatione continetur, dissidium. Summa haec est, si in operibus salus quaeritur, servanda esse mandata quibus instituimur ad perfectam iustitiam. Sed non est hic haerendum nisi velimus in medio cursu deficere; nemo enim nostrum servandis mandatis par est. Quoniam ergo Legis iustitia excludimur, ad aliud subsidium nos conferamus necesse est: nempe ad fidem Christi. Quamobrem ut hic Dominus quem vana operum confidentia turgere noverat Legis doctorem, ad Legem revocat, unde discat se esse peccatorem, tremendo 281 aeternae mortis^a iudicio obnoxium, sic alios^b, qui eiusmodi sui notitia iam humiliati sunt, alibi, omissa Legis mentione, gratiae promissione solatur, Venite ad me omnes qui; laboratis, et onerati estis, et ego reficiam vos: || et invenietis requiem animabus vestris [Matt. 11. d. 29^c].

9. Je ne veux point poursuyvre tous les tesmoignages que ces accariastres Sorboniques prennent inconsiderément çà et là de l’Escriture, pour batailler contre nous. Car ils font d’aucunes allegations si ridicules, que je ne les puis toucher si je ne veux estre inepte comme eux. Je mettray donc fin à ceste matiere, apres avoir expliqué une sentence de Christ, en laquelle ils se plaisent merveilleusement: c’est quand il respond au docteur de la Loy, lequel l’avoit interrogué, Quelles choses sont necessaires à salut? Si tu veux entrer en la vie, garde les commandemens (Matth. 19:17). Que voulons-nous davantage, disent-ils, puis que l’autheur de grace mesme nous commande d’acquerir le royaume de Dieu par l’observation des commandemens? Comme si ce n’estoit point chose notoire, que Christ a tousjours conformé ses responses à ceux ausquels il avoit à faire. Or en ce passage il avoit esté interrogué par un docteur de la Loy, du moyen d’obtenir la beatitude eternelle: et ce non pas simplement, mais en ceste forme de parler, Qu’est-ce que doyvent faire les hommes pour parvenir à la vie? Tant la personne de celuy qui parloit, que la question, induisoit le Seigneur d’ainsi respondre. Car ce docteur estant enflé d’une fausse opinion de la justice legale, estoit aveuglé en la fiance de ses œuvres. Davantage, il ne demandoit autre chose, sinon quelles sont les œuvres de justice, par lesquelles on acquiert salut. C’est donc à bon droit qu’il est envoyé à la Loy, en laquelle nous avons un miroir parfait de justice. Nous aussi bien preschons haut et clair qu’il faut garder les commandemens, si on cherche justice aux œuvres. Et est une doctrine necessaire de cognoistre à tous Chrestiens: car comment auroyent-ils leur refuge à Christ, s’ils ne cognoissent qu’ils sont trebuschez en ruine de mort? Et comment cognoistroyent-ils combien ils sont esgarez du chemin de vie, sans avoir entendu quel il est? Pourtant ils ne sont pas droitement instruis d’avoir leur refuge en Christ pour recouvrer salut, jusques à ce qu’ils entendent quelle repugnance il y a entre leur vie et la justice de Dieu, laquelle est contenue en la Loy. La somme est telle: Si nous cherchons salut en nos œuvres, il nous faut garder les commandemens, lesquels nous instruisent à parfaite justice. Mais il ne nous faut pas icy arrester, si nous ne voulons defaillir au milieu du chemin, car nul de nous n’est capable de les garder. Puis donc que nous sommes tous exclus de la justice de la Loy, il nous est mestier d’avoir une autre retraite et secours, assavoir en la foy de Christ. Pourtant, comme le Seigneur Jesus en ce passage renvoye à la Loy le docteur d’icelle, lequel il cognoissoit estre enflé de vaine confiance de ses œuvres, afin qu’il se cognoisse povre pecheur, subjet à condamnation: aussi en un autre lieu il console par promesse de sa grace, les autres qui sont humiliez par telle recognoissance, et les console sans faire mention de la Loy: Venez à moy, dit-il, vous tous qui estes chargez et travaillez, et je vous soulageray: et vous trouverez repos à vos ames (Matth. 11:28, 29).

9. I have no inclination to notice all the passages of Scripture, which the folly of the modern Sorbonists seizes as they occur, and without any reason employs against us. For some of them are so truly ridiculous, that I could not even mention them, unless I wished to be accounted a fool. I shall therefore conclude this subject after having explained a sentence uttered by Christ, with which they are wonderfully pleased. To a lawyer, who asked him what was necessary to salvation, he replied, “If thou wilt enter into life, keep the commandments.”²²¹ What can we wish more, say they, when the Author of grace himself commands to obtain the kingdom of heaven by an observance of the commandments? As though it were not evident, that Christ adapted his replies to those with whom he conversed. Here a doctor of the law inquires the method of obtaining happiness, and that not simply, but what men must do in order to attain it. Both the character of the speaker and the inquiry itself induced the Lord to make this reply. The inquirer, persuaded of the righteousness of the law, possessed a blind confidence in his works. Besides, he only inquired what were those works of righteousness by which salvation might be procured. He is therefore justly referred to the law, which contains a perfect mirror of righteousness. We also explicitly declare, that if life be sought by works, it is indispensably requisite to keep the commandments. And this doctrine is necessary to be known by Christians; for how should they flee for refuge to Christ, if they did not acknowledge themselves to have fallen from the way of life upon the precipice of death? And how could they know how far they have wandered from the way of life, without a previous knowledge of what that way of life is? It is then, therefore, that Christ is presented to them as the asylum of salvation, when they perceive the vast difference between their own lives and the Divine righteousness, which consists in the observance of the law. The sum of the whole is, that if we seek salvation by works, we must keep the commandments, by which we are taught perfect righteousness. 61But to stop here, would be failing in the midst of our course; for to keep the commandments is a task to which none of us are equal. Being excluded, then, from the righteousness of the law, we are under the necessity of resorting to some other refuge, namely, to faith in Christ. Wherefore, as the Lord, knowing this doctor of the law to be inflated with a vain confidence in his works, recalls his attention to the law, that it may teach him his own character as a sinner, obnoxious to the tremendous sentence of eternal death, so, in another place, addressing those who have already been humbled under this knowledge, he omits all mention of the law, and consoles them with a promise of grace—“Come unto me, all ye that labour and are heavy laden, and I will give you rest; and ye shall find rest unto your souls.”²²²

9. Fourth objection founded on our Savior’s words, “If ye would enter into life, keep the commandments.” Answer, giving an exposition of the passage.

I am unwilling to discuss all the things which the foolish Sorbonnists have rashly laid hold of in Scripture as it chanced to come in their way, and throw out against us. Some of them are so ridiculous, that I cannot mention them without laying myself open to a charge of trifling. I will, therefore, conclude with an exposition of one of our Savior’s expressions with which they are wondrously pleased. When the lawyer asked him, “Good Master, what good thing shall Ido, that I may have eternal life?” he answers, “If thou wilt enter into life, keep the commandments,” (Mt. 19:16, 17). What more (they ask) would we have, when the very author of grace bids us acquire the kingdom of heaven by the observance of the commandments? As if it were not plain that Christ adapted his answers128to the characters of those whom he addressed. Here he is questioned by a Doctor of the Law as to the means of obtaining eternal life; and the question is not put simply, but is,What can men do to attain it? Both the character of the speaker and his question induced our Lord to give this answer. Imbued with a persuasion of legal righteousness, the lawyer had a blind confidence in works. Then all he asked was, what are the works of righteousness by which salvation is obtained? Justly, therefore, is he referred to the law, in which there is a perfect mirror of righteousness. We also distinctly declare, that if life is sought in works, the commandments are to be observed.And the knowledge of this doctrine is necessary to Christians; for how should they retake themselves to Christ, unless they perceived that they had fallen from the path of life over the precipice of death? Or how could they understand how far they have wandered from the way of life unless they previously understand what that way is? Then only do they feel that the asylum of safety is in Christ when they see how much their conduct is at variance with the divine righteousness, which consists in the observance of the law. The sum of the whole is this, If salvation is sought in works, we must keep the commandments, by which we are instructed in perfect righteousness. But we cannot remain here unless we would stop short in the middle of our course; for none of us is able to keep the commandments. Being thus excluded from the righteousness of the law, we must retake ourselves to another remedy—viz. to the faith of Christ. Wherefore, as a teacher of the law, whom our Lord knew to be puffed up with a vain confidence in works, was here directed by him to the law, that he might learn he was a sinner exposed to the fearful sentence of eternal death; so others, who were already humbled with this knowledge, he elsewhere solaces with the promise of grace, without making any mention of the law. “Come unto me, all ye that labour and are heavy laden, and I will give you rest.” “Take my yoke upon you, and learn of me; for I am meek and lowly in heart: and ye shall find rest unto your souls,” (Mt. 11:28, 29).

9. Ik wil niet alle getuigenissen stuk voor stuk nagaan, die tegenwoordig de dwaze leraren van de Sorbonne onbezonnen (alnaarmate ze zich het eerst aanbieden) uit de Schrift aangrijpen en tegen ons afschieten. Want sommige zijn zo belachelijk, dat ik zelfs niet zou kunnen vermelden, als ik niet terecht voor dwaas gehouden wil worden. Daarom zal ik eindigen, wanneer ik een uitspraak van Christus zal verklaard hebben, welke zij op wonderlijke wijze zichzelf behagen. Want Hij antwoordt de wetgeleerde, die vraagt, wat nodig was tot de zaligheid: "Indien gij tot het leven wilt ingaan, onderhoud de geboden" (Matt. 19:17) Wat zullen wij meer, zeggen zij, wanneer ons door de Schenker der genade zelf geboden wordt het Koninkrijk Gods te verwerven door onderhouding der geboden? Alsof het niet vaststond, dat Christus zijn antwoorden aanpaste aan hen, met wie Hij zag, dat Hij te doen had. Hier wordt Hij door een leraar der wet ondervraagd over de wijze, waarop de zaligheid verkregen kan worden, en niet eenvoudig dat, maar hij vraagt, wat de mensen moeten doen om tot haar te geraken. De persoon van hem, die sprak, en de vraag zelf brachten de Here er toe om zo te antwoorden. De wetgeleerde, doortrokken van de overtuiging der rechtvaardigheid door de wet, was blind in het vertrouwen op de werken. Vervolgens vroeg hij niets anders dan welke de werken der rechtvaardigheid waren, waardoor de zaligheid verworven wordt. Dus wordt hij terecht verwezen naar de wet, in welke een volkomen spiegel der rechtvaardigheid is. ook wij verkondigen met duidelijke woorden, dat de geboden gehouden moeten worden, indien het leven gezocht wordt in de werken. En deze leer is voor de Christenen noodzakelijk om te weten; want hoe zouden ze tot Christus kunnen vluchten, indien ze niet bekenden, dat ze van de weg des levens in de afgrond des doods gestort zijn? En hoe zouden ze begrijpen, hoe ver ze van de weg des levens afgedwaald zijn, indien ze niet eerst begrepen, hoedanig die weg is? Dus dan eerst worden ze er op gewezen, dat het toevluchtsoord ter verkrijging der zaligheid in Christus is, wanneer ze zien, hoe groot de onenigheid is van hun leven met de goddelijke rechtvaardigheid, die vervat is in de onderhouding der wet. De hoofdinhoud is deze: dat, indien in de werken de zaligheid gezocht wordt, de geboden gehouden moeten worden, door welke wij onderwezen worden tot volmaakte rechtvaardigheid. Maar hierbij moet men niet blijven staan, willen we niet midden in de loop bezwijken; want niemand onzer is in staat de geboden te onderhouden. Daar we dus van de rechtvaardigheid der wet uitgesloten worden, moeten we ons tot een ander hulpmiddel begeven, namelijk tot het geloof in Christus. Daarom, evenals de Here hier de wetgeleerde, van wie Hij wist, dat hij opgeblazen van ijdel vertrouwen op de werken, terugroept, tot de wet, om daaruit te leren, dat hij een zondaar is, onderworpen aan het vreselijk oordeel van de eeuwige dood, zo troost Hij elders anderen, die reeds door zulk een zelfkennis vernederd zijn, zonder melding te maken van de wet, met de belofte der genade, zeggende: "Komt herwaarts tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven, en gij zult rust vinden voor uw zielen" (Matt. 11:29)

9. Matthäus 19, 17

Ich will nicht den einzelnen Zeugnissen nachgehen, die heutzutage die törichten Theologen von der Sorbonne wahllos - gerade, wie ihnen eines in den Weg kommt! - aus der Schrift herausreißen und gegen uns losschleudern. Einige darunter sind dermaßen lächerlich, daß ich sie selbst noch nicht einmal in Erinnerung bringen kann, wenn ich nicht verdientermaßen für albern gelten will. Ich will also damit schließen, daß ich noch ein Wort Christi erläutere, an dem jene Leute sich ganz besonders erfreuen. Christus gibt da nämlich einem Gesetzeskundigen, der ihn fragt, was denn zum Heil notwendig sei, zur Antwort: „Willst du .. zum Leben eingehen, so halte die Gebote!“ (Matth. 19,17). Was wollen wir denn noch mehr - so fragen sie -, wenn uns der Geber der Gnade selber den Befehl gibt, durch das Halten der Gebote das Reich Gottes zu gewinnen? - Als ob sich Christus nicht unbestreitbar mit seinen Antworten denen angepaßt hätte, mit denen er es je zu tun hatte! Er wird doch hier von einem Lehrer des Gesetzes befragt, auf welche Weise man die Seligkeit erlangen könne; ja, noch nicht einmal bloß dies, sondern: was der Mensch tun müsse, um zu ihr zu gelangen! So brachte es die Person des Fragestellers wie auch die Art der Frage selber mit sich, daß der Herr eine solche Antwort gab! Dieser Mann steckte tief in der Meinung, es gebe eine Gerechtigkeit aus dem Gesetz, und er war deshalb blind im Vertrauen auf die Werke. Ferner fragte er auch ausschließlich danach, was denn die Werke der Gerechtigkeit wären, mit denen man sich das Heil erwerben könne. Es ist also durchaus richtig, wenn er auch auf das Gesetz zurückverwiesen wird, in dem sich ja ein vollkommener Spiegel der Gerechtigkeit findet!

Auch wir predigen mit lauter Stimme: wenn man das Leben in den Werken sucht, so muß man die Gebote halten! Diese Lehre muß auch den Christen wohlbekannt sein. Wie sollen sie denn zu Christus ihre Zuflucht nehmen, wenn sie nicht zuvor erkannt haben, daß sie von dem Weg des Lebens in den Abgrund des Todes verfallen sind? Wie sollen sie aber merken, wie weit sie von dem Wege des Lebens abgeirrt sind, wenn sie nicht vorher wissen, was das für ein Weg ist? Sie werden also enst dann darauf aufmerksam gemacht, daß Christus der einzige Zufluchtsort ist, bei dem wir das Heil wiedererlangen können, wenn sie erkennen, wie groß der Gegensatz zwischen ihrem Leben und Gottes Gerechtigkeit ist, die im Halten des Gesetzes verfaßt ist.

551 Zusammenfassend wollen wir also sagen: wenn man das Heil in den Werken sucht, dann muß man die Gebote halten, die uns zur vollkommenen Gerechtigkeit den Weg weisen. Aber wenn wir nicht mitten auf dem Wege ermatten wollen, so dürfen wir dabei nicht stehen bleiben. Denn es ist ja keiner von uns tüchtig, die Gebote zu halten! Wir sind also von der Gerechtigkeit des Gesetzes ausgeschlossen und müssen uns zu einer anderen Hilfe wenden, nämlich zum Glauben an Christus. An unserer Stelle ruft der Herr den Gesetzeslehrer, von dem er weiß, daß er vor eitlem Vertrauen auf seine Werke strotzt, zum Gesetz zurück, damit er daraus lernt, daß er ein Sünder und des furchtbaren Gerichts des ewigen Todes schuldig ist! Ebenso aber läßt er bei anderen, die durch eine solche Selbsterkenntnis bereits gedemütigt sind, alle Erwähnung des Gesetzes beiseite und tröstet sie mit der Verheißung der Gnade: „Kommet her zu mir alle, die ihr mühselig und beladen seid, ich will euch erquicken ... , so werdet ihr Ruhe finden für eure Seelen!“ (Matth. 11,28f.).

9. ’n Weerlegging van die vierde beswaar na aanleiding van Matt. 19:17

Ek wil nie graag die getuienis wat die onnosel⁷⁹ Sorboniste vandag onbesonne uit die Skrif pluk en die eerste die beste daarvan op ons afskiet, elkeen afsonderlik behandel nie. Sommige daarvan is trouens so belaglik dat ek dit nie kan vermeld sonder om tereg as ’n dwaas beskou te word nie. Gevolglik sal ek ’n einde hieraan maak wanneer ek ’n verklaring van Christus waaroor hulle verbasend selftevrede is, verduidelik het. Want toe ’n regsgeleerde Hom gevra het wat hy nodig het om salig te word, het Christus hom geantwoord: “As jy die ewige lewe wil ingaan, onderhou die gebooie”.⁸⁰ Nou sê hulle: “Wat meer wil ons hê wanneer ons juis deur die Bron van die genade gebied word om die koninkryk van God te verkry deur die gebooie te onderhou?”⁸¹ Net asof dit nie duidelik is dat Christus sy antwoorde aangepas het by die mense met wie Hy gesien het dat Hy te doen het nie! Hy word hier deur ’n regsgeleerde oor die manier waarop hy geluksaligheid kon bekom, ondervra. En nie alleen oor die manier nie maar ook deur watter werke mense geluksaligheid kan bekom. Sowel die persoon van die spreker as die vraag self het die Here daartoe gelei om so te antwoord. Die regsgeleerde was bekend met en oortuig van die geregtigheid van die wet en het hom blind gestaar teen sy vertroue op sy werke. Voorts het hy slegs gevra na die werke van geregtigheid waardeur die saligheid bekom kon word. Hy word derhalwe tereg na die wet teruggestuur, waarin daar ’n volmaakte spieël van geregtigheid is.

Ons verkondig ook in klinkklare taal dat die gebooie onderhou moet word as die ewige lewe dan in goeie werke⁸² gesoek word. En Christene moet hierdie leer ken, want hoe sou hulle hulle toevlug tot Christus kon neem as hulle nie daarmee bekend is dat hulle van die weg van die lewe in die afgrond van die dood ingestort het nie? Hoe sou hulle egter kon 1057 begryp hoe ver hulle van die weg van die lewe afgedwaal het as hulle nie eers vooraf weet hoedanig die weg is nie? Hulle word derhalwe eers dan geleer dat hulle toevlug ter verkryging van hulle saligheid in Christus is wanneer hulle bemerk hoe groot die verskil is tussen hulle lewe en God se geregtigheid wat in die onderhouding van die wet saamgesnoer word. Kortliks kom dit hierop neer: As ons ons saligheid in werke soek, moet ons die gebooie waardeur ons in die volmaakte geregtigheid onderwys word, onderhou. Maar hier moet ons nie vassteek nie, tensy ons halfpad wil beswyk. Niemand van ons is trouens by magte om die gebooie te onderhou nie. Omdat ons dus van die geregtigheid van die wet uitgesluit is, moet ons ons noodwendig tot ’n ander hulpmiddel wend, naamlik tot die geloof in Christus. Daarom roep die Here hier die regsgeleerde, van wie Hy geweet het dat hy opgeswel was van selfvertroue in sy goeie werke, na die wet terug om daaruit te leer dat hy ’n sondaar is wat aan die verskriklike oordeel van die ewige dood blootgestel was. So troos Hy elders diegene wat alreeds sodanige kennis van hulleself opgedoen het, sonder vermelding van die wet met die volgende belofte van genade: “Kom na My almal wat vermoeid en belas is en ek sal julle verkwik en julle sal rus vir julle siele kry”.⁸³

9. Мне не хочется говорить обо всех тех свидетельствах, которые безумные сорбоннские схоласты произвольно извлекают из разных мест Писания, чтобы побороть нас. Ведь они приводят такие смешные ссылки, что я не могу их касаться, если не хочу предстать столь же глупым и неспособным к исследованию. Я закончу с этой темой после того, как поясню речение Христа, которое так им нравится. Я имею в виду Его ответ книжнику, который спросил, что необходимо для спасения. «Если хочешь войти в жизнь вечную, соблюди заповеди» (Мф 19:17). Что нам ещё нужно, говорят они, если сам Совершитель благодати велит нам приобретать Царство Божье соблюдением заповедей? Как будто неизвестно, что Христос всегда приспосабливал свои ответы к тем, с кем говорил. В этом отрывке о средствах получения вечного блаженства Его спросил книжник, учитель Закона; и не вообще, а именно в такой форме: что должны делать люди, чтобы войти в жизнь? Личность вопрошавшего побудила Господа ответить так, а не иначе. Этот книжник, строго державшийся ложного мнения о праведности от Закона, был ослеплён доверием к своим делам. Более того, он не спрашивал ни о чём другом, кроме как о праведных делах, которыми приобретается спасение. Поэтому Иисус и отослал его к Закону, в котором нам дано совершенное зеркало праведности.

Мы тоже ясно и громко проповедуем, что заповеди необходимо соблюдать, что нужно стремиться к праведности в делах. Это должны знать все христиане. Ибо как найдут они прибежище во Христе, если не познают, что претыкаются о гибель и смерть? Как познают они, насколько они уклонились от пути жизни, не уразумев, каков этот путь? Поэтому они не могут считаться наученными находить прибежище во Христе, дабы обрести спасение, пока не узнают, какая пропасть лежит между их жизнью и Божественной праведностью, которая описана в Законе.

Подведём итог. Если мы ищем спасения в наших делах, нам следует соблюсти заповеди, которые учат нас совершенной праведности. Но на этом нельзя останавливаться, если мы не хотим упасть посередине пути, ибо никто из нас не способен их соблюсти. А поскольку все мы лишены праведности по Закону, то нужно искать другое убежище и другую помощь - веру во Христа. Посему, как в этом отрывке Господь наш Иисус указывает на Закон его учителю, переполненному суетным доверием к своим делам, чтобы тот осознал себя бедным грешником, назначенным к осуждению, так в другом месте Он утешает обещанием своей милости иных людей, которые смирились, осознав это. И утешает, не ссылаясь на Закон: «Приидите ко Мне, все труждающиеся и обременённые, и Я успокою вас, ... и найдёте покой душам вашим» (Мф 11:28-29).

10. | Tandem, postquam Scripturam invertendo defatigati sunt, ad argutias et sophismata delabuntur. Cavillantur in eo, quod fides alicubi opus vocatur [Iohan. 6. c. 29]: atque inde colligunt nos perperam fidem operibus opponere¹. Quasi vero fides, quatenus obedientia est divinae voluntatis, suo merito iustitiam nobis conciliet: ac non potius, quod Dei misericordiam amplectendo, Christi iustitiam, ab ea nobis oblatam in Evangelii praedicatione, cordibus nostris obsignat. Talibus ineptiis diluendis si non immoror, veniam dabunt lectores; ipsae enim, sine alieno impetu, suapte debilitate satis franguntur. Obiectionem tamen unam, quae speciem habet aliquam rationis, obiter discutere libet, ne quibus non adeo exercitatis negotium faciat. Quum eandem esse contrariorum regulam dictet sensus communis, ac peccata singula iniustitiae nobis vertantur, consentaneum esse aiunt, singulis quoque bonis operibus iustitiae^d laudem tribui. Qui respondent, ab una infidelitate proprie prodire hominum damnationem, non a particularibus peccatis², mihi non satisfaciunt. Equidem illis assentior, fontem ac radicem omnium malorum incredulitatem esse³. Est enim prima a Deo defectio, quam sequuntur deinde particulares contra Legem^e transgressiones. Sed quod videntur eandem statuere bonorum et malorum operum rationem in aestimanda iustitia vel iniustitia, in eo cogor ab ipsis dissentire. Iustitia enim operum est perfecta Legis obedientia. Itaque iustus operibus esse non potes nisi hanc velut rectam lineam perpetuo vitae tenore sequeris. Ab ea ubi primum deflexisti, in iniustitiam prolapsus es. Hinc apparet, iustitiam non ex uno aut paucis operibus contingere, sed ex inflexibili indefessaque observatione divinae voluntatis. At iudicandae iniustitiae multo diversissima est ratio. Qui enim scortatus est, aut furatus, uno delicto, mortis est reus: quia in Dei maiestatem offendit. 282 Impingunt ideo nostri isti argutatores, quod ad illud Iacobi non advertunt animum, Qui peccaverit in uno, factum omnium reum iam esse: quia qui vetuit occidere, vetuit et furari, etc. [Iacob. 2. b. 10.]¹. Proinde absurdum videri non debet, quum dicimus, mortem iustum esse uniuscuiusque peccati stipendium: quia iusta Dei^a indignatione ac ultione digna sunt singula. Sed insulsus eris ratiocinator, si ex adverso^b inferas, uno opere bono^c conciliari posse hominem Deo, qui multis peccatis eius iram promeretur.

10. Finalement, apres que nos adversaires sont las de renverser l’Escriture, ils taschent de nous surprendre par captions et vaines sophisteries. Ils cavillent premierement, que la foy est nommée Œuvre (Jean 6:29): et pourtant que nous faisons mal de l’opposer aux œuvres, comme chose diverse. Comme si la foy, entant que c’est une obeissance de la volonté de Dieu, nous acqueroit justice par son merite: et non plustost entant qu’en recevant la misericorde de Dieu, elle nous rend certains de la justice de Christ, laquelle par la bonté gratuite du Pere celeste, nous est offerte en l’Evangile. Si je ne m’amuse point à refuter telles inepties, les lecteurs me pardonneront: car elles sont tant legeres et frivoles, qu’elles se peuvent rompre d’elles-mesmes. Toutesfois il me semble advis bon de respondre à une objection qu’ils font: laquelle pource qu’elle a quelque apparence et couleur de raison, pourroit faire quelque scrupule aux simples. Comme ainsi soit, disent-ils, que les choses contraires passent par une mesme reigle: puis qu’un chacun peché nous est imputé à injustice, il est convenable qu’une chacune bonne œuvre soit imputée à justice. Ceux qui respondent que la damnation des hommes procede proprement de seule infidelité, et non point des pechez particuliers, ne me satisfont point. Je leur accorde bien que la fontaine et racine de tous maux, est incredulité. Car c’est le commencement d’abandonner et quasi renoncer Dieu: dont s’ensuyvent toutes les transgressions de sa volonté. Mais touchant ce qu’ils semblent advis contrepoiser en une mesme balance les bonnes œuvres et mauvaises, pour estimer la justice ou l’injustice de l’homme, en cela je suis contreint de leur repugner. Car la justice des œuvres est une parfaite obeissance de la Loy. Pourtant nul ne peut estre juste par œuvres, s’il ne suit comme de droite ligne la loy de Dieu tout le cours de sa vie. Incontinent qu’il est decliné çà et là, il est decheu en injustice. De là il appert que la justice ne gist point en quelque peu de bonnes œuvres: mais en une observation entiere et consommée de la volonté de Dieu. Or c’est bien autre raison, que de juger l’iniquité. Car quiconque a paillardé ou desrobé, par un seul delict est coulpable de mort, entant qu’il a offensé la majesté de Dieu. C’est à ce point que s’abusent nos Sophistes, qu’ils ne considerent point ce que dit sainct Jaques: c’est que celuy qui a transgressé un commandement, est coulpable de tous: pource que Dieu qui a defendu de meurtrir, a aussi bien defendu de desrober (Jaq. 2:10, 11), etc. Pourtant il ne doit point sembler absurde, quand nous disons que la mort est juste loyer d’un chacun peché: veu qu’ils sont tous dignes de l’ire et vengeance de Dieu. Mais ce seroit mal argué, de tourner cela au rebours: c’est, que l’homme puisse acquerir la grace de Dieu par une seule bonne œuvre, cependant que par plusieurs fautes il provoquera son ire.

10. At length, after our adversaries have wearied themselves with perversions of Scripture, they betake themselves to subtleties and sophisms. They cavil, that faith is in some places called a work,²²³ and hence they infer that we improperly oppose faith to works. As though faith procured righteousness for us by its intrinsic merit, as an act of obedience to the Divine will, and not rather because, by embracing the Divine mercy, it seals to our hearts the righteousness of Christ, which that mercy offers to us in the preaching of the gospel. The reader will pardon me for not dwelling on the confutation of such follies; for they require nothing to refute them but their own weakness. But I wish briefly to answer one objection, which has some appearance of reason, to prevent its being the source of any difficulty to persons who have had but little experience. Since common sense dictates that opposites are subject to similar rules, and as all sins are imputed to us for unrighteousness, they maintain it to be reasonable, on the other hand, that all good works should be imputed to us for righteousness. Those who reply, that the condemnation of men proceeds from unbelief alone, and not from particular sins, do not satisfy me. I agree with them, that incredulity is the fountain and root of all evils. For it is the original defection from God, which is afterwards followed by particular transgressions of the law. But as they appear to fix one and the same rule for good and evil works in forming a judgment of righteousness or unrighteousness, here I am obliged to dissent from them. For the righteousness of works is the perfect obedience of the law. We cannot therefore be righteous by works, unless we follow this straight line throughout the whole of our lives. The first deviation from it is a lapse into unrighteousness. Hence it appears that righteousness arises not from one or a few works, 62but from an inflexible and indefatigable observance of the Divine will. But the rule of judging of unrighteousness is very different. For he who has committed fornication or theft, is for one transgression liable to the sentence of death, because he has offended against the divine Majesty. These disputants of ours, therefore, fall into an error for want of adverting to the decision of James, that “whosoever shall keep the whole law, and yet offend in one point, he is guilty of all.” For he that said, “Do not commit adultery,” said also, “Do not kill,” &c.²²⁴ It ought not, therefore, to be deemed absurd, when we say, that death is the reward justly due to every sin, because they are all and every one deserving of the indignation and vengeance of God. But it will be a weak argument to infer, on the contrary, that one good work will reconcile a man to God, whose wrath he has incurred by a multitude of sins.

10. Last objection—viz. that faith itself is called a work. Answer—it is not as a work that faith justifies.

At length, after they have wearied themselves with perverting Scripture, they have recourse to subtleties and sophisms. One cavil is, that faith is somewhere called a work (John 6:29); hence they infer that we are in error in opposing faith to works; as if faith, regarded as obedience to the divine will, could by its own merit procure our justification, and did not rather, by embracing the mercy of God, thereby seal upon our hearts the righteousness of Christ,which is offered to us in the preaching of the gospel. My readers will pardon me if I stay not to dispose of such absurdities; their own weakness, without external assault, is sufficient to destroy them. One objection, however, which has some semblance of reason, it will be proper to dispose of in passing, lest it give any trouble to those less experienced. As common sense dictates that contraries must be tried by the same rule, and as each sin is charged against us as unrighteousness,129so it is right (say our opponents) that each good work should receive the praise of righteousness. The answer which some give, that the condemnation of men proceeds on unbelief alone, and not on particular sins does not satisfy me. I agree with them, indeed, that infidelity is the fountain and root of all evil; for it is the first act of revolt from God, and is afterwards followed by particular transgressions of the law. But as they seem to hold, that in estimating righteousness and unrighteousness, the same rule is to be applied to good and bad works, in this I dissent from them.¹ The righteousness of works consists in perfect obedience to the law. Hence you cannot be justified by works unless you follow this straight line (if I may so call it) during the whole course of your life. The moment you decline from it you have fallen into unrighteousness. Hence it appears, that righteousness is not obtained by a few works, but by an indefatigable and inflexible observance of the divine will. But the rule with regard to unrighteousness is very different. The adulterer or the thief is by one act guilty of death, because he offends against the majesty of God. The blunder of these arguers of ours lies here: they attend not to the words of James, “Whosoever shall keep the whole law, and yet offend in one point, he is guilty of all. For he that said, Do not commit adultery, said also, Do not kill,” &c. (James 2:10, 11). Therefore, it should not seem absurd when we say that death is the just recompense of every sin, because each sin merits the just indignation and vengeance of God. But you reason absurdly if you infer the converse, that one good work will reconcile a man to God notwithstanding of his meriting wrath by many sins.

10. Eindelijk, nadat ze door het verdraaien der Schrift moede geworden zijn, vervallen ze tot spitsvondigheden en drogredenen. Zij zoeken een uitvlucht hierin, dat het geloof ergens een werk genoemd wordt, en maken daaruit op, dat wij ten onrechte het geloof stellen tegenover de werken. Alsof het geloof, voorzover het een gehoorzaamheid is aan Gods wil, door zijn verdienste voor ons de rechtvaardigheid verwierf; en niet veeleer omdat het, de barmhartigheid Gods omhelzende, de rechtvaardigheid van Christus, die door Gods barmhartigheid door de prediking van het evangelie ons wordt aangeboden, in onze harten verzegelt. Wanneer ik me niet bezig houdt, met het weerleggen van zulke dwaasheden, zullen de lezers mij dat vergeven. Want die dwaasheden zullen zelf, zonder de aanval van een ander, door eigen zwakheid voldoende gebroken worden. Maar één tegenwerping, die enige schijn van reden heeft, wil ik terloops onderzoeken, opdat ze niet hun, die niet zo geoefend zijn, moeite veroorzake. Daar het algemeen besef zegt, dat tegenstrijdige dingen eenzelfde regel hebben, en daar iedere zonde afzonderlijk ons tot ongerechtigheid wordt gerekend, zeggen ze, dat ook aan ieder goed werk afzonderlijk de lof der rechtvaardigheid toegekend wordt. Zij, die antwoorden, dat de verdoemenis der mensen eigenlijk alleen voortkomt uit de ongelovigheid, en niet uit de zonden afzonderlijk, voldoen mij niet. Ik ben het wel met hen eens, dat de ongelovigheid de bron en wortel van alle kwaden is. Want ze is de eerste afwijking van God, waarop dan verder de afzonderlijke overtredingen tegen de wet volgen. Maar wanneer ze schijnen vast te stellen, dat het evenzo gaat met de goede en boze werken bij het waarderen der rechtvaardigheid of onrechtvaardigheid, dan zie ik me gedwongen het daarin met hen oneens te zijn. Want de rechtvaardigheid der werken is de volmaakte gehoorzaamheid aan de wet. Dus ge kunt niet rechtvaardig zijn door de werken, indien ge niet in de onafgebroken loop des levens deze als het ware een rechte lijn volgt. Zodra gij van haar afgeweken zijt, zijt ge in onrechtvaardigheid vervallen. Hieruit blijkt, dat men de rechtvaardigheid niet uit één, of weinige werken verkrijgt, maar uit een onbuigbare en onvermoeide onderhouding van Gods wil. Maar met het beoordelen der onrechtvaardigheid staat het geheel anders. Want wie gehoereerd heeft, of gestolen, is door die éne zonde des doods schuldig: want hij vergrijpt zich aan Gods majesteit. Deze onze scherpzinnige redeneerders slaan de plank mis, omdat ze niet letten op het woord van Jacobus (Jac. 2:10) "Wie in één ding zal gestruikeld hebben, die is schuldig geworden aan alle; want wie verboden heeft te doden, die heeft ook verboden te stelen" enz. Daarom moet het niet ongerijmd schijnen, wanneer wij zeggen, dat de dood de rechtvaardige bezoldiging is voor iedere zonde; want iedere zonde is de rechtvaardige verbolgenheid en wraak Gods waardig. Maar ge zult een dwaas redeneerder zijn, wanneer ge daartegen besluit, dat de mens, die door vele zonden Gods toorn opwekt, door één goed werk met Hem verzoend kan worden.

10. Gerechtigkeit und Ungerechtigkeit sind nicht nach der nämlichen Regel miteinander vergleichbar

Wenn sich dann schließlich unsere Gegner an der Verdrehung der Schrift müde gearbeitet haben, dann verfallen sie auf Spitzfindigkeiten und Sophistereien. So nehmen sie die Tatsache, daß der Glaube an einer Stelle als „Werk“ bezeichnet wird (Joh. 6,29), zum Anlaß für eine Ausflucht; sie schließen daraus, es sei doch verkehrt, wenn wir Glauben und Werke gegeneinanderstellten! - Als ob uns der Glaube, sofern er ja Gehorsam gegen Gottes Willen ist, durch sein eigenes Verdienst die Gerechtigkeit eintrüge! Als ob er nicht vielmehr dadurch, daß er Gottes Barmherzigkeit ergreift, die Gerechtigkeit Christi, die uns von Gottes Erbarmen in der Predigt des Evangeliums dargeboten wird, in unserem Herzen versiegelte! Wenn ich mich mit der Widerlegung solcher Albernheiten nicht aufhalte, so werden das die Leser entschuldigen; dieses Gerede wird ja selbst, ohne einen Angriff von anderer Seite, durch seine eigene Haltlosigkeit hinlänglich zerbrochen!

Indessen mag es verstattet sein, hier noch einen Einwurf, der immerhin dem Anschein nach vernünftig sein könnte, im Vorbeigehen zu untersuchen, damit er nicht einigen weniger Geübten Schwierigkeiten bereitet. Man erklärt: Der gesunde Menschenverstand lehrt uns doch, daß entgegengesetzte Dinge unter der gleichen Regel stehen; wenn uns also unsere einzelnen Sünden zur Ungerechtigkeit gerechnet werden, so muß doch sinngemäß auch unseren einzelnen guten Werken das Lob der Gerechtigkeit zugesprochen werden! Darauf entgegnen nun manche, die Verdammnis der Menschen komme eigentlich einzig und allein vom Unglauben, nicht aber von den einzelnen Sünden. Diese Antwort genügt mir aber nicht. Ich stimme mit ihren Urhebern zwar darin überein, daß der Quell und die Wurzel alles Bösen der Unglaube ist. Er ist eben der erste Abfall von Gott, dem dann die einzelnen Übertretungen des Gesetzes nachfolgen. Aber diese Leute scheinen bei der Beurteilung von Gerechtigkeit und Ungerechtigkeit unsere guten und bösen Werke nach dem gleichen Maß zu beurteilen (d.h. gegeneinander abzuwägen), und darin kann ich nicht mit ihnen übereinstimmen. Die Gerechtigkeit aus den Werken ist nämlich der vollkommene Gehorsam gegen das Gesetz. Man kann also durch seine Werke nur dann gerecht sein, wenn man diesem Gehorsam wie einer geraden Linie den ganzen Lauf seines Lebens hindurch nachgeht. Sobald man auch nur einmal davon abweicht, ist man in Ungerechtigkeit verfallen. Daraus wird deutlich: die Gerechtigkeit besteht nicht in einem oder in wenigen Werken, sondern im unbeugsamen und unablässigen Gehorsam gegen Gottes Willen! Für die Beurteilung der Ungerechtigkeit gilt dagegen eine völlig andere Regel. Wer nämlich Ehebruch getrieben oder gestohlen hat, der ist mit dieser einen Missetat des Todes schuldig, weil er sich nämlich an Gottes Majestät vergriffen hat! Jene unsere Klüglinge stoßen hier an, weil sie ihr Gemerk nicht auf das Wort des Jakobus richten: „So jemand das ganze Gesetz hält und sündigt an einem, der ist’s ganz schuldig. Denn der das Töten verboten hat, der hat auch das Stehlen 552 verboten ...“ (Jak. 2,10f.; Vers 11 sehr ungenau). Es darf also nicht widersinnig erscheinen, wenn wir erklären: Der Tod ist der gerechte Sold für jede einzelne Sünde; denn jede einzelne Sünde ist der gerechten Entrüstung und Rache Gottes würdig. Es wäre dagegen eine törichte Schlußfolgerung, wenn man daraus entnehmen wollte, der Mensch könne durch ein einziges gutes Werk mit Gott versöhnt werden; denn er verdient doch mit vielen Sünden seinen Zorn!

10. ’n Weerlegging van ’n beswaar na aanleiding van Joh. 6:29 dat geloof ook ’n goeie werk is

Nadat hulle deur hulle verdraaiing van die Skrif uitgeput is, verval hulle eindelik in spitsvondige bedrog. Hulle gebruik die drogredenasie dat geloof iewers goeie werk genoem word.⁸⁴ Daaruit lei hulle af dat ons geloof verkeerdelik teenoor goeie werke stel.⁸⁵ Net asof geloof, in soverre dit gehoorsaamheid aan God se wil beteken, op eie verdienste vir ons geregtigheid sou verwerf en nie eerder deur God se barmhartigheid te omhels Christus se geregtigheid, wat deur hierdie barmhartigheid in die verkondiging van die evangelie vir ons aangebied word, in ons harte verseël nie. My lesers sal my verskoon as ek nie my tyd mors deur sulke onsinnighede te weerlê nie. Sonder ’n aanslag van buite af verbrokkel hulle trouens voldoende as gevolg van hulle eie swakheid. Ek wil nogtans een beswaar wat die indruk van redelikheid skep, in die verbygaan uit die weg ruim om te verhoed dat dit vir sommiges wat nie so ervare is nie, ’n probleem skep. Aangesien gesonde verstand aan ons voorsê dat dieselfde reël vir teenoorgesteldes geld en elke sonde afsonderlik ons tot ongeregtigheid gereken word, verklaar hulle dat dit 1058 gepas is dat elke goeie werk afsonderlik ook as geregtigheid geloof moet word. Diegene wat antwoord dat die mens se verdoemenis eintlik enkel uit ongeloof voortkom en nie uit besondere sondes nie,⁸⁶ stel my nie tevrede nie. Ek stem weliswaar met hulle saam dat ongeloof die bron en wortel van alle euwels is.⁸⁷ Dit is tewens die eerste val van God af, en daarop volg daarna besondere oortredings teen die wet. In soverre hulle klaarblyklik dieselfde beginsel vir goeie en slegte werke neerlê wanneer hulle geregtigheid en ongeregtigheid waardeer - daarin word ek gedwing om van hulle te verskil.

Geregtigheid van die werke is trouens volmaakte gehoorsaamheid aan die wet. Gevolglik kan jy nie deur jou werke regverdig wees nie, tensy jy sonder ophou hierdie reguit lyn jou lewe lank volg. Die eerste keer wanneer jy daarvan afwyk, het jy in ongeregtigheid verval. Hieruit is dit duidelik dat geregtigheid ons nie vanweë een of ’n paar goeie werke te beurt val nie maar as gevolg van die gehoorsaamheid aan God se wil, wat sonder afbuiging of vermoeienis is. Maar die beginsel waarvolgens ongeregtigheid beoordeel word, verskil heeltemal hiervan. Want iemand wat gehoereer of gesteel het, is deur die een enkele oortreding die dood skuldig omdat hy teen God se majesteit gesondig het. Ons spitsvondige beswaarmakers loop hulle daarom te pletter, omdat hulle nie op Jakobus se verklaring let nie. Hy sê: “Hy wat in een opsig sondig, is aan almal skuldig”, want Hy wat doodslag verbied het, het ook diefstal verbied, ensovoorts.⁸⁸ Dit hoort daarom nie ongerymd te lyk wanneer ons verklaar dat die dood die regverdige loon vir elke sonde is nie, want elke sonde afsonderlik verdien die regverdige toorn en wraak van God.

Maar jy redeneer onnosel as jy uit die teenoorgestelde aflei dat die mens vanweë een enkele goeie werk met God versoen kan word, hoewel hy as gevolg van sy menigvuldige sondes God se toorn verdien.

10. Наконец, когда наши противники устают от искажений Писания, они пытаются поймать нас во всякие западни и суетную софистику. Прежде всего они упорно твердят, что вера названа «делом» (Ин 6:29), и поэтому мы поступаем дурно, противопоставляя её делам, словно нечто совершенно иное. Как будто вера, будучи послушанием воле Божьей, приобретает для нас праведность, являясь нашей заслугой! На самом же деле, приобретая для нас Божью милость, она даёт нам уверенность в праведности Христа, которая по не заслуженной нами доброте Небесного Отца предлагается нам в Евангелии. Читатели простят мне, что я не занимаюсь опровержением этих глупостей, - ведь они настолько легковесны, что рассыпаются сами по себе.

Тем не менее мне кажется уместным ответить на одно возражение наших противников, потому что внешне оно выглядит не лишённым благоразумия и может смутить простых людей. Они говорят, что и противоположные вещи измеряются одной мерой и, поскольку всякий грех почитается нечестием, то и всякое доброе дело должно вменяться в праведность. Ответ, что проклятие людей проистекает от одной лишь неверности Богу, а не от частных грехов, меня не удовлетворяет. (Здесь Кальвин расходится с Лютером.) С людьми, утверждающими это, я согласен в том, что источник и корень всех зол - неверие. Ибо это ведёт к забвению Бога и почти что к отречению от Него, откуда проистекают все нарушения Его воли. Но когда говорится, что с целью установить праведность или нечестие человека добрые и злые дела взвешиваются на одних и тех же весах, то я решительно возражаю. Ибо праведность от дел - это безупречное послушание Закону. Поэтому никто не может быть праведен по своим делам, если вся его жизнь не представляет собой прямую линию следования Божьему Закону. Как только человек отклоняется от неё в ту или другую сторону, он впадает в нечестие. Отсюда становится очевидным, что праведность заключается никак не в добрых делах, а в полном и неустанном соблюдении Божьей воли. Совсем по-другому судится нечестие. Если кто-нибудь предаётся разврату или грабежу, то одним этим преступлением он повинен смерти, так как оскорбил им величие Бога. Именно в этом пункте жестоко заблуждаются наши софисты. Они не рассматривают грех так, как учит св. Иаков: тот, кто нарушит одну заповедь, виновен во всём, ибо Бог, запретивший прелюбодействовать, запретил и убивать (Иак 2:10-11). Посему нет ничего несообразного, когда мы говорим, что смерть - справедливое воздаяние за всякий грех, ибо все грехи заслуживают гнева и отмщения Бога. Однако было бы дурным способом аргументации переиначивать это на противоположное утверждение и говорить, будто человек может заслужить милость Бога одним-единственным добрым делом, тогда как многими грехами он вызывает Его гнев.