1. 215 | Atque omnino quidem duo hic praecipue spectanda sunt, nempe^c ut Domino illibata constet ac veluti sarta tecta³ sua gloria, conscientiis vero nostris coram ipsius iudicio placida quies ac serena tranquillitas. Videmus quoties ac quam sollicite Scriptura nos hortetur^d ad reddendam soli Deo laudis confessionem, ubi de iustitia agitur. Atque adeo^e hunc finem Domino fuisse testatur Apostolus conferendae nobis in Christo iustitiae, ut suam ipse^f demonstraret [Rom. 3. d. 25^g]. Mox vero qualis illa sit demonstratio subiungit: nempe si solus ille iustus cognoscatur, ac iustificans eum qui est ex fide Iesu Christi⁴. Vides iustitiam Dei non satis illustrari nisi et solus censeatur iustus, et immerentibus iustitiae gratiam communicet? Hac ratione vult omne os obthurari, et obnoxium sibi reddi universum mundum⁵: quia quantisper habet homo quod in suam defensionem loquatur, Dei gloriae nonnihil decedit. Sic apud Ezechielem docet quantopere ex recognitione nostrae iniquitatis nomen suum glorificemus. Recordabimini, inquit, viarum et omnium scelerum 216 quibus polluti estis: et displicebitis vobis in conspectu vestro, in omnibus malitiis quas commisistis. Et scietis quia ego Dominus, quum benefecero vobis propter nomen meum: et non secundum scelera vestra pessima [Ezec. 20. g. 43^a]. Si haec in vera Dei notitia continentur, ut propriae iniquitatis conscientia attriti^b, nobis benefacere indignis illum reputemus: quid magno nostro malo tentamus vel ullam particulam ex ista gratuitae benignitatis laude Domino suffurari? Similiter Ieremias, dum clamat, Ne glorietur sapiens in sapientia sua, aut dives in divitiis suis, aut fortis in fortitudine sua: sed qui gloriatur, in Domino glorietur [Iere. 9. f. 23]¹; annon innuit de gloria Dei nonnihil deperire si in semetipso homo gloriatur? || In hunc certe usum Paulus verba illa accommodat, quum omnes salutis nostrae partes apud Christum depositas esse tradit, ut nonnisi in Domino gloriemur [1. Cor. 1. c. 30]². Significat enim contra Deum insurgere et tenebras obducere gloriae eius quisquis vel tantillum de suo se habere putat.

1. Nous avons icy deux choses principales à regarder: c’est que la gloire de Dieu soit conservée en son entier, et que nos consciences puissent avoir repos et asseurance devant son jugement. Nous voyons combien de fois et en quelle diligence l’Escriture nous exhorte de rendre confession de louange à Dieu, quand il est question de justice. Mesme l’Apostre tes-moigne que Dieu a regardé ceste fin, en nous conferant justice en Christ, de faire apparoistre la sienne. Puis apres il adjouste quelle est ceste demonstration: assavoir, s’il est seul recogneu juste, et justifiant celuy qui est de la foy de Jesus Christ (Rom. 3:25). Voyons-nous pas bien que la justice de Dieu n’est point asses esclair-cie, sinon qu’il soit seul estimé juste, et communique le don de justice à ceux qui ne l’ont point merité? A ceste cause il veut que toute bouche soit fermée, et que tout le monde luy soit declairé redevable: pource que cependant que l’homme a dequoy se defendre, la gloire de Dieu est d’autant diminuée. Pourtant il monstre en Ezechiel, combien son Nom est glorifié de ce que nous recognoissons nostre iniquité. Il vous souviendra, dit-il, de vos œuvres et de tous vos forfaits, ausquels vous avez esté polluz: et vous desplairez en vous-mesmes en tous les pechez que vous avez commis. Et lors vous saurez que je suis le Seigneur, quand je vous auray fait misericorde à cause de mon Nom, et non pas selon vos pechez et œuvres meschantes (Ezech. 20:43, 44). Si cela est contenu en la vraye cognoissance de Dieu, qu’estans abbatus, et comme menuisez de la cognoissance de nostre propre iniquité, nous reputions que Dieu nous fait bien sans que nous en soyons dignes: qu’est-ce que nous tentons avec nostre grand mal, de desrober à Dieu la moindre goutte du monde de ceste louange de bonté gratuite? Semblablement Jeremie, criant que le sage ne se glorifie point en sa sagesse, ne le riche en ses richesses, ne le fort en sa force: mais que celuy qui se glorifie, se glorifie en Dieu (Jer. 9:23, 24): ne denote-il point par cela qu’il perit quelque partie de la gloire de Dieu, si l’homme se glorifie en soymesme? Et de fait sainct Paul applique ce passage à ce propos (1 Cor. 1:31), quand il dit que tout ce qui appartient à nostre salut a esté commis à Jesus Christ comme en depost, afin que nul ne se glorifie qu’en Dieu seul. Car il signifie que tous ceux qui cuydent rien avoir de leur propre, se dressent contre Dieu pour obscurcir sa gloire.

1. 683 Here are two things to which we must always be particularly attentive; to maintain the glory of the Lord unimpaired and undiminished, and to preserve in our own consciences a placid composure and serene tranquillity with regard to the Divine judgment. We see how frequently and solicitously the Scripture exhorts us to render ascriptions of praise to God alone, when it treats of justification. And, indeed, the apostle assures us that the design of the Lord in conferring righteousness upon us in Christ, is to manifest his own righteousness. The nature of that manifestation he immediately subjoins: it is, “that he might be just, and the justifier of him which believeth in Jesus.”¹⁹⁹² The righteousness of God, we see, is not sufficiently illustrious, unless he alone be esteemed righteous, and communicate the grace of justification to the unworthy. For this reason it is his will “that every mouth be stopped, and all 684 the world become guilty before him;”¹⁹⁹³ because, as long as man has any thing to allege in his own defence, it detracts something from the glory of God. Thus in Ezekiel he teaches us how greatly we glorify his name by an acknowledgment of our iniquity: “Ye shall remember your ways, (saith he,) and all your doings, wherein ye have been defiled; and ye shall loathe yourselves in your own sight for all your evils that ye have committed. And ye shall know that I am the Lord, when I have wrought with you for my name's sake, not according to your wicked ways, nor according to your corrupt doings.”¹⁹⁹⁴ If these things are contained in the true knowledge of God, that, humbled with a consciousness of our iniquity, we should consider him as indulging us with blessings of which we are unworthy, why do we attempt, to our own serious injury, to pilfer the smallest particle of the praise due to his gratuitous goodness? Thus also when Jeremiah proclaims, “Let not the wise man glory in his wisdom, neither let the mighty man glory in his might, let not the rich man glory in his riches; but let him that glorieth glory in the Lord;”¹⁹⁹⁵ does he not suggest that the glory of God sustains some diminution, if any man glory in himself? To this use these words are clearly applied by Paul, when he states, that all the branches of our salvation are deposited with Christ, that we may not glory except in the Lord.¹⁹⁹⁶ For he intimates, that they who suppose themselves to have even the least ground for glorying in themselves, are guilty of rebelling against God, and obscuring his glory.

1. The glory of God remains untarnished, when he alone is acknowledged to be just. This proved from Scripture.

68 Here two ends must be kept specially in view, namely, that the glory of God be maintained unimpaired, and that our consciences, in the view of his tribunal, be secured in peaceful rest and calm tranquillity. When the question relates to righteousness, we see how often and how anxiously Scripture exhorts us to give the whole praise of it to God. Accordingly, the Apostle testifies that the purpose of the Lord in conferring righteousness upon us in Christ, was to demonstrate his own righteousness. The nature of this demonstration he immediately subjoins—viz. “that he might be just, and the justifier of him which believeth in Jesus,” (Rom. 3:25). Observe, that the righteousness of God is not sufficiently displayed, unless He alone is held to be righteous, and freely communicates righteousness to the undeserving. For this reason it is his will, that “every mouth may be stopped, and all the world may become guilty before God,” (Rom. 3:19). For so long as a man has any thing, however small, to say in his own defense, so long he deducts somewhat from the glory of God. Thus we are taught in Ezekiel how much we glorify his name by acknowledging our iniquity: “Then shall ye remember your ways and all your doings, wherein ye have been defiled; and ye shall loathe yourselves in your own sight, for all your evils that ye have committed. And ye shall know that I am the Lord, when I have wrought with you for my name’s sake, not according to your69wicked ways, nor according to your corrupt doings,” (Ezek. 20:43, 44). If part of the true knowledge of God consists in being oppressed by a consciousness of our own iniquity, and in recognizing him as doing good to those who are unworthy of it, why do we attempt, to our great injury, to steal from the Lord even one particle of the praise of unmerited kindness? In like manner, when Jeremiah exclaims, “Let not the wise man glory in his wisdom, neither let the mighty man glory in his might, let not the rich man glory in his riches: but let him that glorieth glory” in the Lord (Jer. 9:23, 24), does he not intimate, that the glory of the Lord is infringed when man glories in himself? To this purpose, indeed, Paul accommodates the words when he says, that all the parts of our salvation are treasured up with Christ, that we may glory only in the Lord (1 Cor. 1:29). For he intimates, that whosoever imagines he has any thing of his own, rebels against God, and obscures his glory.

1. En in 't algemeen moeten wij hier op twee dingen voornamelijk letten, namelijk dat voor de Here zijn eer onaangetast en als het ware in ongeschonden staat blijve, en onze consciëntiën voor zijn oordeel een kalme vrede en ongestoorde rust hebben. Wij zien, hoe dikwijls en hoe ernstig de Schrift ons er toe aanspoort, wanneer het gaat over de rechtvaardigheid, om Gode alleen belijdenis des lofs te betalen. Ja zelfs betuigt de apostel (Rom. 3:25) dat de Here, toen Hij ons de rechtvaardigheid in Christus toebracht, dit doel had, dat Hij zijn eigen rechtvaardigheid zou betonen. En terstond daarna voegt hij er aan toe hoedanig die betoning is, namelijk indien alleen Hij als rechtvaardig gekend wordt, en rechtvaardigende degene, die uit het geloof van Jezus Christus is. Ziet ge wel, dat de rechtvaardigheid Gods niet voldoende belicht wordt, tenzij Hij alleen voor rechtvaardig gehouden wordt en de genade der rechtvaardigheid mededeelt aan mensen, die het niet verdienen? Hierom wil Hij dat alle mond gestopt wordt, en de gehele wereld aan Hem onderworpen wordt; want zolang de mens iets heeft, dat hij tot zijn verdediging zou kunnen zeggen, gaat er van Gods eer iets af. Zo leert Hij bij Ezechiël (Eze. 20:43) hoezeer wij door de erkenning van onze gerechtigheid zijn naam verheerlijken. "Gij zult gedenken," zegt Hij, "aan uw wegen, en aan al uw misdaden, waarmee gij bevlekt zijt, en gij zult uzelf mishagen voor uw aangezicht om al uw boosheden, die gij bedreven hebt, en gij zult weten, dat Ik de Here ben, als Ik u welgedaan zal hebben om mijns naams wil, en niet naar uw boze misdaden." Indien dit tot de ware kennis Gods behoort, dat wij, door het bewustzijn van onze eigen ongerechtigheid verbrijzeld, bedenken, dat Hij ons onwaardigen, weldoet, wat pogen wij dan nog, tot ons groot nadeel, de Here te ontfutselen zelfs een klein deeltje van die lof van zijn onverdiende weldadigheid? Geeft evenzo Jeremia (Jer. 9:23) wanneer hij uitroept: "een wijze beroeme zich niet in zijn wijsheid, of een rijke in zijn rijkdom, of een sterke in zijn sterkheid, maar wie roemt, roeme in de Here", niet te kennen, dat van Gods eer iets verloren gaat, wanneer de mens roemt in zichzelf? Tot dit gebruik wendt ongetwijfeld Paulus (1 Cor. 1:13) deze woorden aan, wanneer hij leert, dat alle delen onzer zaligheid bij Christus berusten, opdat wij slechts in de Here zouden roemen. Want hij geeft te kennen, dat tegen God opstaat en zijn eer verduistert een ieder, die meent, dat hij iets, al is het nog zo weinig, van zich heeft.

1. 498Die Rechtfertigung dient Gottes Ehre und der Offenbarung seiner Gerechtigkeit

Hier muß man nun allgemein besonders auf zweierlei achten: (1) dem Herrn muß sein Ruhm unverkürzt und unversehrt erhalten bleiben (Sektion 1-2), (2) unser Gewissen aber muß vor seinem Gericht friedliche Ruhe und frohe Gelassenheit haben (Sektion 3-5).

Wir sehen doch, wie oft und wie ernstlich uns die Schrift ermahnt, Gott allein unser Lob zu bezeugen, wenn es sich um die Gerechtigkeit handelt. Ja, nach dem Zeugnis des Apostels hat der Herr, als er uns in Christus die Gerechtigkeit zuteil werden ließ, dabei den Zweck im Auge gehabt, selbst seine Gerechtigkeit zu offenbaren (Röm. 3,25). Gleich darauf fügt er aber hinzu, wie diese Offenbarung seiner Gerechtigkeit vor sich gehen soll: „Auf daß er allein gerecht sei und gerecht mache den, der da ist des Glaubens an Jesum“ (Röm. 3,26). Man sieht: Gottes Gerechtigkeit wird nur dann genugsam verherrlicht, wenn er allein als gerecht angesehen wird und wenn er die Gnade der Gerechtigkeit solchen zuteil werden läßt, die sie nicht verdienen! Darum will er, „daß aller Mund verstopfet würde und alle Welt ihm schuldig sei“ (Röm. 3,19). Denn solange der Mensch etwas hat, was er zu seiner Entschuldigung sagen könnte, geht Gottes Ehre etwas ab! So lehrt er uns bei Ezechiel, wie sehr wir durch Anerkennung unserer Ungerechtigkeit seinen Namen verherrlichen. Er spricht: „Daselbst werdet ihr gedenken an euer Wesen und an all euer Tun, damit ihr verunreinigt seid, und werdet Mißfallen haben über alle eure Bosheit, die ihr getan habt. Und werdet erfahren, daß ich der Herr bin, wenn ich mit euch tue um meines Namens willen und nicht nach eurem bösen Wesen ...“ (Ez. 20,43f.). Wenn das zur rechten Erkenntnis Gottes gehört, daß wir, vom Bewußtsein unserer eigenen Ungerechtigkeit zerschlagen, erkennen, daß er uns als Unwürdigen wohltut - was unterstehen wir uns dann zu unserem großen Schaden, dem Herrn auch nur ein kleines Stücklein von dem Lobpreis für seine Güte zu stehlen, die er uns aus Gnaden zuwendet? Jeremia ruft aus: „Ein Weiser rühme sich nicht seiner Weisheit, ein Reicher rühme sich nicht seines Reichtums, ein Starker rühme sich nicht seiner Stärke, sondern wer sich rühmt, der rühme sich des Herrn ...“ (Jer. 9,24; nicht Luthertext, Schluß nach 1. Kor. 1,30). Gibt er uns damit nicht auch zu verstehen, daß von der Ehre Gottes etwas verloren geht, wenn der Mensch sich in sich selber rühmt? Jedenfalls paßt Paulus diese Worte einem derartigen Verständnis an, wenn er uns lehrt, daß unser ganzes Heil bei Christus liegt, damit wir uns allein „in dem Herrn rühmen“ sollen! (1. Kor. 1,30). Er zeigt uns damit nämlich, daß ein Mensch, der auch nur das geringste von sich aus zu haben meint, sich gegen Gott empört und seine Ehre verfinstert!

1. Regverdigmaking sien op God se heerlikheid

973 En hier moet ons in die geheel besonderlik twee aspekte in aanmerking neem, naamlik dat die Here se heerlikheid ongeskonde en as ’t ware in onaangetaste staat¹ vir Hom moet bly en dat ons gewetens voor sy oordeel kalm rus en aangename gerusstelling moet geniet. Ons sien hoe dikwels en hoe sorgvuldig die Skrif ons aanspoor om belydenis van ons lof aan God alleen te doen wanneer dit om geregtigheid gaan. En die apostel getuig dat dit ook die doel van die Here was toe Hy in Christus geregtigheid aan ons toebeskik het om daarin self sy eie geregtigheid te bewys.² Hy voeg trouens dadelik daarna by wat die aard van hierdie bewys is, naamlik as erken word dat Hy alleen regverdig is en dat Hy iemand wat uit die geloof in Jesus Christus is, regverdig maak.³

 Sien jy dat God se geregtigheid nie voldoende geroem word nie tensy Hy enersyds alleen regverdig geag word en Hy andersyds die genade van sy geregtigheid met mense wat dit nie verdien nie, deel? Om hierdie rede wil Hy dat elke mond gesnoer en die hele wêreld aan Hom onderwerp word.⁴ So lank die mens immers iets het om tot sy verdediging aan te voer, gaan daar iets van die heerlikheid van God verlore. In Esegiël leer Hy byvoorbeeld hoeveel sy Naam verheerlik word as ons ons ongeregtigheid erken. Hy sê: “Julle sal julle weë en al die oortredings waarmee julle julle verontreinig het, onthou en julle sal in julle eie oë walglik wees vanweë al die kwaad wat julle gedoen het. En julle sal weet dat Ek die Here is wanneer Ek om my Naam ontwil goed aan julle doen en nie volgens julle slegte oortredings nie”.⁵ As dit dan in die ware kennis van God inbegrepe is dat ons verbrysel is omdat ons bewus is van ons eie ongeregtigheid en dat ons daaraan gedagtig is dat Hy aan ons goed doen ofskoon ons dit nie waardig is nie, waarom trag ons dan nog om tot groot nadeel vir onsself selfs die geringste deeltjie van die lof vir sy genadige goedertierenheid van die Here weg te neem? Jeremia poneer dieselfde stelling wanneer hy uitroep: “Laat die wyse nie roem in 974 sy wysheid of die ryke in sy rykdom of die sterke in sy sterkte nie, maar laat hy wat wil roem, hom in die Here beroem”.⁶ Gee hy dan nie hiermee te kenne dat iets van die heerlikheid van God tot niet gaan as die mens in homself roem nie? Paulus pas sekerlik sy woorde by hierdie gebruik aan wanneer hy leer dat al die aspekte van ons saligheid by Christus berus sodat ons in niks anders as in die Here mag roem nie.⁷ Hy dui daarmee trouens aan dat enigiemand wat reken dat hy selfs die geringste eie bydrae het, teen God opstaan en sy heerlikheid verduister.

1. Здесь нам предстоит рассмотреть две существенные вещи: то, что Божья слава сохраняется во всей своей полноте, и то, что наша совесть может сохранять спокойствие и уверенность перед Божьим судом. Мы знаем, сколько раз и с какой настойчивостью Писание побуждает нас воздавать хвалу Богу, когда речь идет о праведности и справедливости. В частности, апостол свидетельствует, что Бог преследует именно эту цель, когда Он, предлагая нам праведность во Христе, показывает свою правду (Рим 3:25). И он тут же добавляет доказательство: Он один признаётся праведным и оправдывающим тех, кто верует в Иисуса Христа. Но достаточно ли хорошо мы понимаем, что правда Божья только тогда обнаруживается с полной ясностью, когда один Бог считается праведным и даёт праведность в дар тем, кто её не заслуживает? По этой причине Он желает, чтобы были заграждены всякие уста и чтобы все признали себя его должниками [Рим 3:19]. А если человек имеет что сказать в свою защиту, то тем самым умаляется Божья слава. Поэтому Бог говорит в Книге Иезекииля, как прославляется его Имя, когда мы признаём своё нечестие: «Вспомните... о путях ваших и обо всех делах ваших, какими вы осквернили себя, и возгнушаетесь самими собою за все злодеяния ваши, какие вы делали. И узнаете, что Я - Господь, когда буду поступать с вами ради имени Моего, не по злым вашим путям и вашим делам развратным» (Иез 20:43-44).

Если это есть часть истинного богопознания - когда, будучи повержены и словно уничтожены мыслью о собственном нечестии, мы сознаём, что Бог творит нам добро, которого мы недостойны, - то почему мы пытаемся по своей страшной злобе похитить у Бога даже малейшую частицу хвалы за доброту, дающуюся даром? Подобно и Иеремия, восклицая, что мудрый не хвалится своею мудростью, сильный силою своею, а богатый своим богатством, но хвалящийся хвалится Богом (Иер 9:23-24), не утверждает ли этим, что если человек хвалится собою, то он губит частицу Божьей славы? И в самом деле, св. Павел вспоминает это место именно в таком смысле, когда говорит, что всё относящееся к нашему спасению заключено в Иисусе Христе, дабы всякий хвалился одним только Богом [1 Кор 1:30-31]. Это значит, что всякий, кто имеет дерзость считать себя чем-то обладающим, восстаёт против Бога и бросает тень на его славу.

2. | Ita est sane: nunquam in ipso vere gloriamur, nisi nostra gloria penitus abdicati. Contra || hoc^c habendum est catholicum theorema, adversus Deum gloriari quicunque in se gloriantur. Siquidem || ita demum reddi obnoxium Deo mundum censet Paulus [Rom. 3.^d c. 19] dum prorsus adempta est hominibus quaevis gloriandi materia. || Proinde Iesaias, quum iustificationem Israel in Deo fore denuntiat, addit simul et laudem [Iesa. 45. e. 25]: quasi diceret, in hunc finem a Domino iustificari electos ut in ipso non alibi glorientur. Qualiter autem laudari nos in Domino conveniat, proximo versu docuerat; nempe ut iuremus esse in Domino iustitias nostras, et fortitudinem nostram³. Observa non exigi simplicem confessionem, sed iuramento confirmatam: ne ficta nescio qua humilitate defungendum putes. Neque hic causetur quispiam se nequaquam gloriari, dum citra arrogantiam, propriam iustitiam recognoscit; talis enim aestimatio esse non potest quin fiduciam generet, nec fiducia quin gloriam pariat. Meminerimus ergo in tota iustitiae disputatione finem hunc esse spectandum, ut illius laus penes Dominum solida integraque maneat. Quandoquidem in demonstrationem iustitiae suae gratiam suam, teste Apostolo, in nos effudit, quo sit ipse iustus, et iustificans eum qui est ex fide Christi [Rom. 3. d. 26]. Unde alio loco, quum docuisset 217 Dominum nobis salutem contulisse, quo nominis sui gloriam illustraret [Ephes. 1. b. 6]: postea, quasi idem repetens, subiicit, Gratia estis salvati, ac Dei dono, non operibus, nequis glorietur [Ephes. 2. b. 8]¹. || Et Petrus, dum admonet nos in spem salutis vocatos esse, ut virtutes enarremus eius qui e tenebris nos vocavit in admirabile lumen suum [1. Pet. 2. b. 9], haud dubie vult ita personare in aure fidelium solas Dei laudes, ut alto silentio obruant omnem carnis arrogantiam. || Summa haec est, non posse hominem sibi ullam iustitiae micam sine sacrilegio vendicare, quia tantundem ex divinae iustitiae gloria decerpitur ac delibatur.

2. Certes il est ainsi, que jamais nous ne nous glorifions en Dieu droitement, sinon estans demis de nostre propre gloire. Plustost il nous faut avoir ceste reigle generale, que quiconque se glorifie en soy, se glorifie contre Dieu. Car sainct Paul dit (Rom. 3:19) que lors finalement les hommes sont assubjettis à Dieu quand toute matiere de gloire leur est ostée. Pourtant Isaie en denonçant qu’Israel aura sa justice en Dieu, adjouste qu’il y aura aussi sa louange (Is. 45:25). Comme s’il disoit que c’est la fin pour laquelle sont justifiez les esleuz de Dieu, à ce qu’ils se glorifient en luy, et non ailleurs. Or la maniere d’avoir nostre louange en Dieu, il l’avoit enseignée en la sentence prochaine: c’est que nous jurions nostre justice et nostre force estre en luy. Notons qu’il n’y a point une simple confession requise: mais confermée de jurement: afin qu’il ne nous semble que nous nous puissions acquitter de je ne say quelle humilité feinte. Et ne faut point que quelcun allegue qu’il ne se glorifie point, quand il repute sa propre justice sans arrogance. Car une telle estime ne peut estre, qu’elle n’engendre confiance, et confiance ne peut estre, qu’elle n’enfante gloire. Qu’il nous souvienne donc que nous avons tousjours à regarder ce but, en disputant de la justice: c’est que la louange d’icelle demeure pleine et entiere à Dieu: puis que pour demonstrer sa justice, comme dit l’Apostre, il a espandu sa grace sur nous afin d’estre juste, et justifiant celuy qui est de la foy de Christ (Rom. 3:26). Pourtant en un autre lieu (Eph. 1:6), apres avoir dit que Dieu nous a donné salut, pour exalter la gloire de son Nom, comme repetant une mesme sentence, il dit derechef, Vous estes sauvez gratuitement: et ce du don de Dieu, non pas de vos œuvres, afin que nul ne se glorifie (Ephes. 2:8). Et sainct Pierre nous advertissant que nous sommes appellez en esperance de salut, pour raconter les louanges de celuy qui nous a tiré des tenebres en sa clarté admirable (1 Pierre 2:9) veut induire les fideles à tellement chanter les louanges de Dieu seules, qu’elles imposent silence à toute presomption de la chair. En somme, il faut conclurre que l’homme ne se peut attribuer une seule goutte de justice sans sacrilege; veu que c’est autant amoindrir et abaisser la gloire de la justice de Dieu.

2. The truth, then, is, that we never truly glory in him, till we have entirely renounced all glory of our own. On the converse, this may be admitted as an axiom universally true, that they who glory in themselves, glory in opposition to God. For Paul is of opinion that the world is not “subject to the judgment of God,” till men are deprived of all foundation for glorying.¹⁹⁹⁷ Therefore Isaiah, when he announces, that “in the Lord shall all the seed of Israel be justified,” adds also, “and shall glory;” as though he had said, that the end of God in justifying the elect was, that they might glory in himself, and in no other. But how we should glory in the Lord, he had stated in the preceding verse: “Surely, shall one say, in the Lord have I righteousness and strength.” Let us observe, that what is required is not a simple confession, but a confession confirmed by an oath; that we may not suppose any fictitious pretence of humility to be sufficient.¹⁹⁹⁸ Here let no one plead that he does not glory at all, when without arrogance he recognizes his own righteousness; for such an opinion cannot exist 685 without generating confidence, nor confidence without being attended with glorying. Let us remember, therefore, in the whole controversy concerning righteousness, that this end must be kept in view, that all the praise of it may remain perfect and undiminished with the Lord; because, according to the apostle's testimony, he has bestowed his grace on us in order “to declare his righteousness; that he might be just, and the justifier of him which believeth in Jesus.”¹⁹⁹⁹ Wherefore, in another place, after having declared that the Lord has conferred salvation on us in order to display “the praise of the glory of his grace,”²⁰⁰⁰ repeating, as it were, the same sentiment, he adds, “By grace are ye saved through faith; and that not of yourselves; it is the gift of God; not of works, lest any man should boast.”²⁰⁰¹ And when Peter admonishes us that we are called to the hope of salvation, “that we should show forth the praises (or virtues) of him who hath called us out of darkness into his marvellous light,”²⁰⁰² he evidently means that the praises of God alone should resound in the ears of believers, so as to impose total silence on all the presumption of the flesh. The conclusion of the whole is, that man cannot without sacrilege arrogate to himself the least particle of righteousness, because it is so much detracted and diminished from the glory of the righteousness of God.

2. Those who glory in themselves glory against God. Objection. Answer, confirmed by the authority of Paul and Peter.

Thus, indeed, it is: we never truly glory in him until we have utterly discarded our own glory. It must, therefore, be regarded as an universal proposition, that whoso glories in himself glories against God. Paul indeed considers, that the whole world is not made subject to God until every ground of glorying has been withdrawn from men (Rom. 3:19). Accordingly, Isaiah, when he declares that “in the Lord shall all the seed of Israel be justified” adds, “and shall glory” (Isa. 45:25 ), as if he had said that the elect are justified by the Lord, in order that they may glory in him, and in none else. The way in which we are to glory in the Lord he had explained in the preceding verse, “Unto me every knee shall bow, every tongue shall swear;” “Surely, shall one say, in the Lord have I righteousness and strength, even to him shall men come.” Observe, that the thing required is not simple confession, but confession confirmed by an oath, that it might not be imagined that any kind of fictitious humility might suffice. And let no man here allege that he does not glory, when without arrogance he recognizes his own righteousness; such a recognition cannot take place without generating confidence, nor such confidence without begetting boasting. Let us remember, therefore, that in the whole discussion concerning justification the great thing to be attended to is, that God’s glory be maintained entire and unimpaired; since as the Apostle declares, it was in demonstration of his own righteousness that he shed his favor upon us; it was “that he might be just, and the justifier of him which believeth in Jesus,” (Rom. 3:26). Hence, in another passage, having said that the Lord conferred salvation upon us, in order that he might show forth the glory of his name (Eph. 1:6), he afterwards, as if repeating the same thing, adds, “By grace are ye saved through faith; and that not of yourselves: it is the gift of God: not of works, lest any man should boast,” (Eph. 2:8). And Peter, when he reminds us that we are called to the hope of salvation, “that ye should show forth the praises of him who has called you out of darkness into his marvelous light,” (1 Pet. 2:9), doubtless intends thus to proclaim70in the ears of believers only the praises of God, that they may bury in profound silence all arrogance of the flesh. The sum is, that man cannot claim a single particle of righteousness to himself, without at the same time detracting from the glory of the divine righteousness.

2. Zo is ongetwijfeld: wij roemen nooit waarlijk in Hem, tenzij wij geheel afstand gedaan hebben van onze eigen eer. Daartegenover moeten wij dit als een algemene regel vasthouden, dat al wie zichzelf roemen, tegen God roemen. Immers Paulus oordeelt (Rom. 3:19) dat dan eerst de wereld aan God onderworpen wordt, wanneer de mensen iedere stof tot roemen geheel ontnomen is. Daarom, wanneer Jesaja (Jes. 45:25) aankondigt, dat Israël in God zal gerechtvaardigd worden, dan voegt hij tegelijkertijd de lof toe daaraan, alsof hij zeide, dat de uitverkorenen door de Here gerechtvaardigd worden tot dit doel, dat ze in Hem, en niet in iets anders zouden roemen. En hoe wij in de Here behoren geprezen te worden, had hij in het voorafgaande vers geleerd, namelijk, dat wij moeten zweren, dat in de Here onze gerechtigheden en onze sterkte zijn. Merk op, dat hier niet een eenvoudige belijdenis geëist wordt, maar een, die met een eed bevestigd is, opdat men niet mene, dan men met een soort van nederigheid zou kunnen volstaan. En niemand wende hier voor, dat hij geenszins roemt, wanneer hij zonder aanmatiging zijn eigen rechtvaardigheid erkent; want zulk een waardering kan er niet zijn, zonder dat ze vertrouwen voortbrengt, en het vertrouwen kan er niet zijn, zonder dat het roem baart. Laat ons dus bedenken, dat bij de gehele behandeling der rechtvaardigheid dit doel in het oog gehouden moet worden, dat de lof daarvan geheel en al ongeschonden bij de Here blijft. Want volgens getuigenis van Paulus (Rom. 3:26) heeft Hij zijn genade in ons uitgestort tot betoning van zijn rechtvaardigheid, opdat Hij zelf rechtvaardig zij en rechtvaardigende degene, die uit het geloof Christus is. Daarom, nadat hij op een andere plaats (Ef. 1:6) geleerd had, dat de Here ons de zaligheid heeft toegebracht, om daardoor de eer zijns naams te verheerlijken, voegde hij, als het ware hetzelfde nog een zeggende, er aan toe: "Uit genade zijt gij zalig geworden, en door Gods gave, niet door de werken, opdat niemand roeme" (Ef. 2:8) En wanneer Petrus leert, dat wij geroepen zijn tot de hoop der zaligheid, opdat wij zouden verkondigen de deugden desgenen, die ons uit de duisternis geroepen heeft tot zijn wonderbaar licht (1 Petr. 2:9) wil hij ongetwijfeld, dat alleen de lof Gods zo weerklinkt in de oren der gelovigen, dat daardoor alle aanmatiging des vleses in een diep stilzwijgen bedolven wordt. De hoofdsom is deze, dat de mens zich geen korreltje rechtvaardigheid zonder heiligschennis kan toeëigenen, omdat dan evenveel ontnomen en onttrokken wordt aan de eer der Goddelijke rechtvaardigheid.

2. Wer sich seiner eigenen Gerechtigkeit rühmt, der raubt Gott die Ehre

Es ist tatsächlich so: wir kommen nie und nimmer dazu, uns wahrhaft des Herrn zu rühmen, wenn wir nicht auf unseren eigenen Ruhm gänzlich verzichtet haben. Auf der anderen Seite sollen wir es als allgemeingültigen Grundsatz festhalten: wer sich in sich selber rühmt, der rühmt sich wider Gott. Nach der Überzeugung des Paulus wird erst dann „alle Welt Gott schuldig“ (Röm. 3,19), wenn den Menschen jeder Anlaß zum Rühmen genommen ist. Deshalb läßt auch Jesaja seiner Botschaft, daß Israel seine Rechtfertigung in Gott finden werde, gleich das wort folgen: „und wird sich sein rühmen“ (Jes. 45,25). Es ist, als ob er sagen wollte, daß der Herr seine Auserwählten zu dem Zweck rechtfertige, daß sie sich nun in ihm rühmen sollen und nicht in irgend etwas anderem! In welcher Weise wir uns aber „im Herrn“ rühmen sollen, das hat Jesaja in dem voraufgehenden Verse gesagt: „Daß ... alle Zungen schwören und sagen: Im Herrn 499 habe ich Gerechtigkeit und Stärke“ (Jes. 45,23f.). Man muß beachten, daß hier nicht ein einfaches Bekenntnis gefordert wird, sondern seine Bekräftigung durch einen Eidschwur; man soll also nicht meinen, mit irgendwelcher erheuchelten Demut seine Schuldigkeit zu tun! Hier soll auch niemand vorwenden, das sei doch gar kein „Rühmen“, wenn er sich ohne jede Anmaßung seine eigene Gerechtigkeit zum Bewußtsein bringe. Nein, solche Betrachtung (der eigenen Gerechtigkeit) muß notwendig (Selbst-)Vertrauen erzeugen, und das wieder muß unvermeidlich das Rühmen gebären! wir wollen also daran denken, daß in aller Auseinandersetzung über die Gerechtigkeit dies als Zweck gelten muß, daß dem Herrn der Lobpreis dafür vollkommen und unangetastet verbleibe! Hat er doch auch nach dem Zeugnis des Apostels seine Gnade zur Anzeigung seiner Gerechtigkeit auf uns ausgegossen, „auf daß er allein gerecht sei und gerecht mache den, der da ist des Glaubens an Jesum“ (Röm. 3,26). Deshalb lehrt Paulus an einer anderen Stelle zunächst, daß der Herr uns das Heil hat zuteil werden lassen, um den Ruhm seines Namens zu verherrlichen (Eph. 1,6), und dann fügt er später, gewissermaßen als Wiederholung des gleichen Gedankens, noch hinzu: „Denn aus Gnade seid ihr selig geworden ... Gottes Gabe ist es -, nicht aus den Werken, damit sich nicht jemand rühme!“ (Eph. 2,8f.). Und Petrus erinnert uns daran, daß wir zur Hoffnung auf die Seligkeit berufen sind - „daß ihr verkündigen sollt die Tugenden des, der euch berufen hat von der Finsternis zu seinem wunderbaren Licht!“ (1. Petr. 2,9). Da will er doch ohne Zweifel, daß in dem Ohr der Gläubigen allein Gottes Lobpreis wiederklingen soll, so daß er alle Vermessenheit des Fleisches laut übertönt und zum Schweigen bringt. Ich fasse zusammen: der Mensch kann sich kein Fünklein Gerechtigkeit zumessen, ohne Gott das Seine zu rauben - denn von der Ehre der Gerechtigkeit Gottes wird damit ebensoviel weggerissen und verkürzt!

2. Iemand wat op eie geregtigheid roem, ontneem God sy heerlikheid

Dit is inderdaad ook so. Ons roem nooit waarlik in Hom nie tensy ons die roem in onsself geheel en al laat vaar. Aan die ander kant moet ons dit as die algemene reël beskou dat almal wat op hulleself roem, teen God roem. Paulus is trouens van mening dat die wêreld eers aan God onderwerp word wanneer mense ten voile alle stof tot roem ontneem is.⁸ Wanneer Jesaja verklaar dat Israel in God regverdig sal wees, voeg hy dadelik ook die lof daarvoor by.⁹ Dit is asof hy gesê het dat die uitverkorenes deur die Here regverdig gemaak word met hierdie doel dat hulle in Hom en nie in iemand anders sou roem nie. In die voorafgaande vers het hy egter geleer hoe ons in die Here moet roem, naamlik dat ons moet sweer dat ons geregtighede in die Here is en dat Hy ons sterkte is.¹⁰ Let daarop dat dit nie maar ’n doodeenvoudige belydenis is wat van ons geëis word nie, maar ’n belydenis wat met ’n eed bekragtig is. Jy moet dus nie dink dat jy dit met ’n geveinsde soort nederigheid kan afhandel nie. Hier moet niemand homself ook daarmee probeer verontskuldig dat hy nooit op homself roem wanneer hy sy eie geregtigheid sonder ’n aanmatigende houding erken nie. So ’n selfwaardering kan nie anders as om selfvertroue te skep nie, en selfvertroue kan nie anders as om eie roem te baar nie.

Ons moet dus onthou om in die loop van ons hele bespreking van geregtigheid ons oë op hierdie doelstelling te hou, naamlik dat die roem op geregtigheid volledig en ongeskonde by die Here moet bly. Want soos die apostel getuig, het Hy sy genade in ons uitgestort om sy geregtigheid te bewys sodat Hy self regverdig is en sodat Hy hom wat uit die geloof in Christus is, regverdig kan maak.¹¹ Nadat hy elders geleer 975 het dat die Here aan ons die saligheid gegee het om die heerlikheid van sy Naam te bewys,¹² het hy daarna as ’t ware by wyse van herhaling bygevoeg: “Uit genade is julle gered, en deur ’n gawe van God, nie deur die werke nie, sodat niemand mag roem nie”.¹³ En wanneer Petrus ons vermaan dat ons tot die hoop op saligheid geroepe is om die deugde te verkondig van Hom wat ons uit die duisternis tot sy wonderbare lig geroep het,¹⁴ is sy bedoeling ongetwyfeld dat lofbetuigings alleen aan God so in die ore van die gelowiges moet weerklink dat hulle al die aanmatiging van hulle vlees in diep stilswye sal begrawe.

Samevattend kom dit dus hierop neer: dat die mens vir homself nie ’n krieseltjie geregtigheid sonder heiligskennis kan toe-eien nie omdat net soveel van die heeerlikheid van God se geregtigheid daaruit weggeneem en verwyder word.

2. Мы, разумеется, никогда не сможем достойно прославлять Бога иначе, как отказавшись от прославления себя. Более того, нам следует принять следующее общее правило: человек, хвалящий самого себя, хвалится наперекор Богу. Недаром св. Павел говорит, что люди тогда окончательно покорятся Богу, когда будут лишены всякого повода прославлять себя. Поэтому и Исайя, возвещая, что Израиль обретёт праведность в Боге, добавляет, что тогда он получит и похвалу себе (Ис 45:25). Он как бы говорит, что цель, ради которой оправдываются избранные Богом, состоит в том, чтобы они прославились в Нём, а не как-то иначе. Способ получить похвалу от Бога он показывает в предыдущей фразе: только у Господа мы получим оправдание, только в Нём наша сила. Заметим, что здесь требуется не простое признание, но признание, подтверждённое клятвой, дабы нам не казалось, что можно обойтись каким-то притворным смирением. Пускай человек не говорит, что не хвалится и не прославляет себя, если даже без всякой дерзости он считает себя праведным. Ибо такое чувство не может не порождать самоуверенности, а самоуверенность всегда приводит к самовосхвалению. Нам надлежит постоянно помнить нашу цель, когда мы рассуждаем о праведности: а именно, что похвала за неё целиком и полностью пребывает в Боге. Ибо, как сказал апостол, дабы засвидетельствовать свою праведность, Он излил на нас свою благодать, чтобы явиться праведным и оправдывающим верующего в Иисуса (Рим 3:26). Поэтому в другом месте после слов, что Бог даровал нам спасение, чтобы возвеличить славу своего Имени, апостол, словно перефразируя, говорит так: «благодатью вы спасены чрез веру, и сие не от вас, Божий дар: не от дел, чтобы никто не хвалился» (Эф 2:8-9). И св. Пётр, убеждающий нас, что мы призваны в надежду спасения, дабы возвещать совершенства Того, кто вырвал нас из тьмы в чудный свет (1 Пет 2:9), призывает верующих так возносить хвалу одному лишь Богу, чтобы она заставила умолкнуть все притязания плоти. Итак, следует заключить, что человек не может приписывать себе ни капли праведности, не совершая тем самым святотатства. Ибо это означает умалять славу Божьей праведности.

3. Iam si quaerimus qua ratione serenari queat coram Deo conscientia, non aliam reperiemus quam si gratuita nobis iustitia, Dei dono conferatur. Subeat semper illud Solomonis, Quis dicet, Mundavi cor meum, purificatus sum a peccato meo [Prov. 20. b. 9]? Nemo est certe qui non infinita colluvie obruatur. In suam ergo conscientiam descendat vel perfectissimus quisque, et facta sua ad calculum vocet, quem tandem exitum habebit? An, quasi bene composita sibi sint cum Deo omnia, suaviter conquiescet, ac non potius diris tormentis lacerabitur, quum in se damnationis materiam, si ab operibus aestimetur, residere sentiet? Conscientiam, si Deum respicit, vel cum illius iudicio certam pacem habere necesse est, vel inferorum terroribus obsideri. Nihil ergo proficimus de iustitia disserendo, nisi eam statuerimus cuius stabilitate anima nostra in Dei iudicio fulciatur. Ubi habebit anima nostra quo et intrepida coram Dei vultu appareat, et inconcussa eius iudicium excipiat: tum sciamus demum nos non fictitiam iustitiam reperisse. || Non ergo sine causa tantopere hac parte insistit Apostolus, cuius verbis agere quam meis malo. || Si ex Lege, inquit, promissio haereditatis, exinanita est fides, abolita est promissio [Rom. 4. c. 14].^a Prius infert^b, exinanitam et evacuatam esse fidem, si iustitiae^b promissio operum nostrorum merita respiciat, aut ex Legis observatione pendeat. Nunquam enim^c in ea secure acquiescere quisquam posset^d: quando nunquam futurum est ut certo apud se quisquam statuat se Legi satisfecisse, ut certe nullus unquam per opera plene satisfacit. Cuius rei ne longe petantur testimonia, sibi quisque testis esse potest, qui se recto oculo intueri volet. || Atque hinc apparet in quam 218 profundos recessus et tenebricosos hominum mentes defodiat hypocrisis, dum tam secure sibi indulgent ut opponere suas blanditias non dubitent Dei iudicio: quasi iustitium quoddam illi indicerent. Fideles autem, qui sincere seipsos excutiunt, longe alia sollicitudo angit et excruciat^a. || Igitur in omnium animos subiret primum haesitatio, demum et desperatio: dum pro se quisque subduceret quanta debiti mole adhuc premeretur^b, quamque longe distaret ab imposita sibi conditione. En iam oppressam extinctamque fidem; non enim fluctuari, variare, sursum deorsum ferri, haesitare, suspensum teneri^c, vacillare^d, desperare denique, fidere est: sed constanti certitudine ac solida securitate animum obfirmare, habereque^e ubi recumbas ac^f pedem figas^g.

3. Davantage, si nous cherchons comment la conscience peut avoir repos et resjouissance devant Dieu, nous ne trouverons point d’autre moyen, sinon qu’il nous confere justice de sa benignité gratuite. Que nous ayons tousjours en memoire ce dire de Salomon, Qui est-ce qui dira, J’ay nettoyé mon cœur: je suis purifié de mes pechez (Prov. 20:9)? Certes il n’y en a pas un qui ne soit chargé d’ordures infinies. Que les plus parfaits donc descendent en leur conscience, et amenent leurs œuvres à conte: quelle issue auront-ils? se pourront-ils reposer, et avoir liesse de cœur, comme ayans fait avec Dieu? Ne seront-ils pas plustost dechirez d’horribles tormens, sentans toute matiere de damnation estre residente en eux, s’ils sont estimez par leurs œuvres? Il faut certes que la conscience, si elle regarde Dieu, ait paix et concorde avec son jugement: ou bien qu’elle soit assiegée des terreurs d’enfer. Nous ne profitons donc rien en disputant de justice, sinon que nous establissions une telle justice, en la fermeté de laquelle l’ame estant fondée, puisse consister au jugement de Dieu. Quand nostre ame aura de quoy pour apparoistre devant Dieu sans estre estonnée, et attendre et recevoir sans doute et sans crainte son jugement, lors nous pouvons penser que nous avons trouvé une justice qui n’est point contrefaite. Ce n’est point donc sans cause que l’Apostre presse et poursuit tant fort ceste raison: des parolles duquel j’ayme mieux user que des miennes: Si nous avons, dit-il, par la Loy la promesse de nostre heritage, la foy est aneantie, la promesse est abolie (Rom. 4:14). Il infere premierement, que la foy est evacuée et aneantie, si la justice regarde les merites de nos œuvres, ou si elle depend de l’observation de la Loy. Car nul ne pourroit seurement acquiescer en icelle, veu que jamais ne se trouvera personne qui s’ose promettre d’avoir satisfait à la Loy: comme de fait nul n’y satisfait pleinement par ses œuvres. De laquelle chose afin que nous ne cherchions pas loing les probations, un chacun se peut servir de tesmoin en son endroit, quand il se voudra regarder de droit œil. Un chacun donc seroit vexé de doute, puis apres accablé de desespoir, en reputant en soymesme de combien gros fardeau de dettes il seroit grevé, et combien il seroit loing de la condition qui luy seroit proposée. Voila desja la foy opprimée et esteinte. Car vaguer, varier, estre agité haut et bas, douter, vaciller, estre tenu en suspens, finalement desesperer, n’est pas avoir fiance: mais c’est de confermer son cœur en une certitude constante et arrestée, et avoir un appui solide où on se puisse reposer.

3. Now, if we inquire by what means the conscience can obtain peace before God, we shall find no other than our reception of gratuitous righteousness from his free gift. Let us always remember the inquiry of Solomon—“Who can say, I have made my heart clean, I am pure from my sin?”²⁰⁰³ It is certain that there is no man who is not covered with infinite pollution. Let a man of the most perfect character, then, retire into his own conscience, and enter into a scrutiny of his actions, and what will be the result? Will he feel a high degree of satisfaction, as though there were the most entire agreement between God and him? or will he not rather be lacerated with terrible agonies, on perceiving in himself such ample cause for condemnation, if he be judged according to his works? If the conscience reflect on God, it must either enjoy a solid peace with his judgment, or be surrounded with the terrors of hell. We gain nothing, therefore, in our discussions of this point, unless we establish a righteousness, the stability of which will support our souls under the scrutiny of the Divine judgment. When our souls shall possess what will enable them to appear with boldness in the presence of God, and to await and receive his judgment without any fear, then, and not before, we may be assured that we have found a righteousness which truly 686 deserves the name. It is not without reason, therefore, that this subject is so largely insisted on by the apostle, whose words I prefer to my own: “For if they which are of the law be heirs, faith is made void, and the promise is made of none effect.”²⁰⁰⁴ He first infers, that faith is annulled and superseded, if the promise of righteousness respect the merit of our works, or depend on our observance of the law. For no man could ever securely rely on it, since he never would be able to determine with certainty for himself that he had fulfilled the law, as in fact no man ever does completely satisfy it by any works of his own. Not to seek far for testimonies of this fact, every individual may be his own witness of it, who will enter unprejudiced into an examination of himself. And hence it appears in what deep and dark recesses hypocrisy buries the minds of men, while they indulge themselves in such great security, and hesitate not to oppose their self-adulation to the judgment of God, as though they would stop the proceedings of his tribunal. But believers, who sincerely examine themselves, are troubled and distressed with a solicitude of a very different nature. The minds of men universally, therefore, ought to feel first hesitation, and then despair, while considering, every one for himself, the magnitude of the debt with which they are still oppressed, and their immense distance from the conditions prescribed to them. Behold their confidence already broken and extinguished; for to confide is not to fluctuate, to vary, to be hurried hither and thither, to hesitate, to be kept in suspense, to stagger, and finally to despair; but it is, to strengthen the mind with content, certainty, and solid security, and to have somewhat upon which to stand and to rest.

3. Peace of conscience obtained by free justification only. Testimony of Solomon, of conscience itself, and the Apostle Paul, who contends that faith is made vain if righteousness come by the law.

If we now inquire in what way the conscience can be quieted as in the view of God, we shall find that the only way is by having righteousness bestowed upon us freely by the gift of God. Let us always remember the words of Solomon, “Who can say I have made my heart clean, I am free from my sin?” (Prov. 20:9). Undoubtedly there is not one man who is not covered with infinite pollutions. Let the most perfect man descend into his own conscience, and bring his actions to account, and what will the result be? Will he feel calm and quiescent, as if all matters were well arranged between himself and God; or will he not rather be stung with dire torment, when he sees that the ground of condemnation is within him if he be estimated by his works? Conscience, when it beholds God, must either have sure peace with his justice, or be beset by the terrors of hell. We gain nothing, therefore, by discoursing of righteousness, unless we hold it to be a righteousness stable enough to support our souls before the tribunal of God. When the soul is able to appear intrepidly in the presence of God, and receive his sentence without dismay, then only let us know that we have found a righteousness that is not fictitious. It is not, therefore, without cause, that the Apostle insists on this matter. I prefer giving it in his words rather than my own: “If they which are of the law be heirs, faith is made void, and the promise made of no effect,” (Rom. 4:14). He first infers that faith is made void if the promise of righteousness has respect to the merit of our works, or depends on the observance of the law. Never could any one rest securely in it, for never could he feel fully assured that he had fully satisfied the law; and it is certain that no man ever fully satisfied it by works. Not to go far for proof of this, every one who will use his eyes aright may be his own witness. Hence it appears how deep and dark the abyss is into which hypocrisy plunges the minds of men, when they indulge so securely as, without hesitations to oppose their flattery to the judgment of God, as if they were relieving him from his office as judge. Very different is the anxiety which fills the breasts of believers, who sincerely examine themselves.¹ Every mind, therefore, would first begin to hesitate, and at length to despair, while each determined for itself with how great a load of debt it was still oppressed, and how far it was from coming up to the enjoined condition. Thus, then, faith would be oppressed and extinguished. To have faith is not to fluctuate, to vary, to be carried up and down, to hesitate, remain in suspense, vacillate, in fine, to despair; it is to possess sure certainty and complete security of mind, to have whereon to rest and fix your foot.

3. Indien wij verder vragen, op welke wijze de consciëntie voor God tot rust gebracht kan worden, zullen wij geen andere manier vinden, dan doordat de onverdiende rechtvaardigheid ons door Gods gave wordt toegebracht. Laat ons altijd bedenken, wat Salomo (Spr. 20:9) zegt: "Wie zal zeggen: ik heb mijn hart gezuiverd, ik ben rein van mijn zonde?" Er is voorzeker niemand, die niet door een oneindige saamvloeiing van onreinheid wordt overstelpt. Een ieder, ook de allervolmaakste dale dus af in zijn eigen consciëntie, en roepe zijn daden ter verantwoording: welk een afloop zal hij dan vinden? Zal hij, alsof al zijn zaken met God geheel in orde zijn, liefelijk gaan rusten, of zal hij veeleer door vreselijke kwellingen verscheurd worden, wanneer hij merkt, dat de stof tot zijn veroordeling in hem aanwezig is, wanneer hij naar die werken beoordeeld wordt? Wanneer de consciëntie op God ziet, moet ze òf met zijn oordeel een vaste vrede hebben, òf door de verschrikkingen der hel gekweld worden. Wij vorderen dus niets in de beschouwing der rechtvaardigheid, indien wij niet zulk een rechtvaardigheid stellen, door welker onwankelbaarheid onze ziel in Gods oordeel geschraagd wordt. Wanneer onze ziel niets zal hebben, waardoor ze zonder beving voor Gods aangezicht verschijnt, en ongeschokt zijn oordeel ontvangt, dan eerst zullen wij weten, dat wij geen denkbeeldige rechtvaardigheid gevonden hebben. Dus niet zonder reden houdt de apostel zozeer op dit stuk aan, en ik wil liever zijn woorden gebruiken dan de mijne. "Indien," zo zegt hij (Rom. 4:14) de belofte der erfenis uit de wet is, is het geloof ijdel geworden en de beloftenis te niet gedaan." Eerst vermeldt hij, dat het geloof ijdel en ledig gemaakt is, indien de belofte der rechtvaardigheid ziet op de verdiensten van onze werken, of hangt aan de waarneming der wet. Want nooit zou daarin iemand zorgeloos rust kunnen vinden, daar nooit iemand zeker bij zichzelf zou kunnen vaststellen, dat hij aan de wet genoeggedaan heeft, zoals ongetwijfeld niemand ooit door de werken volledig genoeggedaan heeft. En om de getuigenissen daarvan maar niet ver te zoeken: een ieder, die zichzelf met een recht oog zal willen bezien, kan zichzelf tot getuige zijn. En hieruit blijkt in hoe diepe en duistere schuilhoeken de veinzerij de zielen der mensen begraaft, daar ze tegenover zichzelf zo zorgeloos toegeeflijk zijn, dat ze niet aarzelen hun eigen vleierijen te stellen tegenover Gods oordeel, alsof ze Hem een staking der rechtspleging aanzegden. De gelovigen echter, die zichzelf oprecht onderzoeken, worden door een geheel andere bezorgdheid beangstigd en gekweld. Dus zou in aller harten eerst weifeling en eindelijk wanhoop opkomen, wanneer ieder voor zichzelf zou uitrekenen, door een hoe grote schuldenlast hij nog gedrukt wordt, en hoe ver hij nog af is van het vervullen der hem opgelegde voorwaarde. Zie, dan is het geloof reeds onderdrukt en uitgeblust. Want weifelen, veranderlijk zijn, op en neergedreven worden, aarzelen, in het onzekere verkeren, wankel staan, en eindelijk wanhopen is niet geloven; maar geloven is het gemoed door standvastige zekerheid en onwrikbare gerustheid sterk maken, en iets te hebben, waarop gij steunen kunt en uw voet vastzetten.

3. Der Blick auf die eigene Gerechtigkeit schafft dem Gewissen keine Ruhe

Fragen wir, auf welche Weise unser Gewissen vor Gott gestillt werden kann, so werden wir nur einen Weg finden: nämlich wenn uns die Gerechtigkeit durch Gottes Geschenk aus lauter Gnade zuteil wird! Stets soll uns das Wort des Salomo im Sinn sein: „Wer kann sagen: Ich bin rein in meinem Herzen und lauter von meiner Sünde?“ (Spr. 20,9). Es ist gewiß keiner, der nicht von einer unendlichen Sturzflut (der Sünde) überströmt würde! Mag nun jeder, auch der vollkommenste, mit seinem Gewissen Zwiesprache halten und seine Taten zur Rechenschaft fordern - zu welchem Schluß wird er am Ende kommen? Wird er etwa sanft ruhen, als ob zwischen ihm und Gott alles wohl bestellt wäre? Werden ihn nicht vielmehr bittere Qualen zerreißen, wenn er merkt, daß in ihm aller Grund zur Verdammnis liegt, sofern er nach seinen Werken beurteilt wird? Wenn das Gewissen auf Gott schaut, so muß es entweder mit seinem Urteil sicheren Frieden haben - oder aber von den Schrecken der Hölle bedrängt werden! Unser ganzes Nachdenken über die Gerechtigkeit hilft uns nichts, wenn wir nicht eine solche Gerechtigkeit aufrichten, auf deren Festigkeit sich unsere Seele in Gottes Urteil stützen kann! Nur da, wo unsere Seele Grund hat, unerschrocken vor Gottes Angesicht zu erscheinen und unerschüttert sein Gericht zu erwarten - nur da sollen wir wissen, daß wir eine untrügliche Gerechtigkeit gefunden haben! Es ist also nicht grundlos, wenn der Apostel hierauf so großes Gewicht legt - ich will auch lieber mit seinen Worten vorgehen, als mit meinen. Er sagt: „Denn wo die vom Gesetz Erben sind, so ist der Glaube nichts, und die Verheißung ist abgetan“ (Röm. 4,14). Er erklärt zunächst, der Glaube sei zunichte gemacht und entleert, wenn die Verheißung der Gerechtigkeit auf die Verdienste unserer Werke achtete oder von der Beobachtung des Gesetzes abhängig wäre. Denn dann könnte nie ein Mensch sicher auf ihr Ruhe finden: es wird ja nie und nimmer ein Mensch mit Gewißheit bei sich feststellen können, er habe dem Gesetz Genüge getan, wie ihm doch ganz sicher nie jemand durch Werke gänzlich genuggetan hat. Damit wir nun hierfür nicht von 500 weither ein Zeugnis holen, kann sich jeder selbst Zeuge sein, wenn er sich nur mit dem rechten Blick selber anschauen will!

In was für tiefe, finstere Schlupfwinkel die Heuchelei den Sinn der Menschen vergräbt, das wird nun deutlich, indem sie sich dermaßen in Sicherheit wiegen, daß sie sich nicht scheuen, Gottes Gericht ihre Schmeicheleien entgegenzusetzen - als ob sie ihn zur Einstellung des Verfahrens zwingen wollten! Die Gläubigen dagegen, die sich selber recht erforschen, ängstigt und quält eine ganz andere Sorge. So müßte also in jedes Menschen Herz Zagen und schließlich Verzweiflung eindringen, wenn jeder bei sich überschlüge, was für eine schwere Last der Schuld ihn noch drückt und wie weit er noch von der (Erfüllung der) ihm auferlegten Bedingung entfernt ist! Man muß aber erkennen, daß damit der Glaube zu Boden gedrückt und ausgelöscht wäre; denn wenn wir zweifeln und schwanken, auf und nieder pendeln, wenn wir zagen und im Ungewissen verharren, wenn wir wanken, ja schließlich verzweifeln - so heißt das nicht glauben! Glauben heißt doch vielmehr, daß wir unser Herz in fester Gewißheit und untrüglicher Sicherheit stärken und daß wir einen Ort haben, auf dem wir uns gründen und festen Fuß fassen können!

3. Geregtigheid is ’n onverdiende gawe van God

As ons nou vra op watter manier ons gewete voor God gerusgestel kan word, sal ons vind dat daar geen ander metode is as dat onverdiende genade as ’n gawe van God aan ons gegee word nie. Laat Salomo se spreuk ons altyd te binne skiet: “Wie kan sê: ’Ek het my hart gereinig; ek is van my sonde gesuiwer’?”¹⁵ Daar is beslis niemand wat nie onder ’n eindelose hoop sondes begrawe word nie. Laat selfs die volmaakste mens sy gewete ondersoek en van sy dade rekenskap gee: wat sal die uitslag dan wees? Sal hy aangenaam onbesorg wees asof al sy sake met God goed ingerig is? Sal hy nie eerder deur verskriklike folteringe verskeur word wanneer hy agterkom dat die rede tot sy verdoemenis in homself aanwesig is as hy volgens sy werke geoordeel moet word nie? As sy gewete op God sien, moet dit noodwendig vaste vrede met sy oordeel hê of deur verskrikkings van die hel beetgepak word. In die bespreking van geregtigheid maak ons dus geen vordering as ons nie ’n geregtigheid stel deur die onwankelbaarheid waarvan ons siele in die oordeel van God onderskraag word nie. Wanneer ons siele iets het waarmee dit enersyds sonder om te bewe voor God se aangesig kan verskyn en andersyds sonder om verslae te wees sy oordeel kan ontvang, dan moet ons weet dat ons uiteindelik ’n ongeveinsde geregtigheid gevind het. Die apostel dring dus nie sonder rede so heftig op hierdie aspek aan nie, en ek wil sy woorde eerder as myne gebruik. Hy sê: “As die belofte van erflating uit die wet is, is die geloof waardeloos en die belofte tot niet 976 gemaak”.¹⁶ Eers stel hy dat geloof waardeloos en nutteloos is as die belofte van geregtigheid op die verdienstes van ons werke sien of van die gehoorsaamheid aan die wet afhang. Niemand sou trouens ooit onbesorg daarin gerusstelling kon vind nie. Niemand sou immers ooit vas en seker by homself kon bepaal dat hy aan die wet voldoen het nie, net soos niemand gewis ooit deur sy werke genoegsaam kan voldoen nie. En om nou nie bewyse daarvoor ver te soek nie: elkeen kan vir homself daarvan getuig as hy dit maar net reguit in die oë wil kyk. En hieruit blyk in watter diep en duister skuilhoeke huigelary mense se gemoedere begrawe wanneer hulle so onbesorg toegeeflik is teenoor hulleself dat hulle nie aarsel om hulle vleiery teenoor God se oordeel te stel nie, net asof hulle Hom ’n regstilstand aansê.

Maar ’n heel andersoortige besorgdheid beangs en pynig gelowiges wat hulleself opreg ondersoek. Wanneer elkeen vir homself begin bereken met watter groot skuldlas hy nog oorlaai is en hoe ver hy nog weg is daarvan om aan die voorwaarde wat hom opgelê is, te voldoen, sou daar eers vertwyfeling en uiteindelik wanhoop in almal se gemoedere opstoot. Kyk, nou is die geloof platgedruk en uitgeblus, want geloof is nie vertwyfeling, veranderlikheid, om heen en weer te dobber, weifeling, om in spanning gehou te word, te wankel en uiteindelik te wanhoop nie maar om die gemoed met standvastige sekerheid en onwrikbare gerustheid te versterk en iets te hê waarop jy kan steun en waar jy jou voete kan plant.

3. Далее, если мы желаем знать, каким образом совесть может получить покой и радость в Боге, мы не найдём другого средства, кроме как считать праведность даром от его щедрот. Нам нужно всегда помнить слова Соломона: «Кто может сказать: "я очистил моё сердце, я чист от греха моего"?» (Прит 20:9) Безусловно, нет ни единого человека, кто не был бы отягощён безмерным грузом скверны. Пускай самые совершенные обнажат свою совесть и дадут отчёт в своих делах. Какой исход их ожидает? Смогут ли они успокоиться и ощутить сердечную радость, как будто они примирились с Богом? Не станут ли они, скорее, терзаться страшными муками, когда почувствуют, что заслуживают любого проклятия, если будут судимы по своим делам? Ведь, разумеется, необходимо, чтобы совесть, воззрев на Бога, пребывала в мире и согласии с его судом, или же она будет охвачена ужасом ада.

Следовательно, мы ни к чему не придём, рассуждая о праведности, если не дадим определения такой праведности, на которой душа сможет утвердиться и благодаря этому выдержать Божий суд. Только когда наша душа будет обладать чем-то, чтобы предстать перед Богом, не ужасаясь, чтобы ожидать и получить без сомнения и страха его приговор, - только тогда мы можем считать, что обрели неложную праведность. Поэтому не случайно апостол с такой силой настаивает на этом принципе, выражая его в словах, которые мне кажутся как бы моими собственными: «Если утверждающиеся на законе суть наследники, то тщетна вера, бездейственно обетование» (Рим 4:14). Отсюда он, во-первых, делает вывод, что вера теряет смысл и обращается в ничто, если праведность зависит от наших заслуг, добываемых делами, или от исполнения Закона. Ведь тогда никто не мог бы надёжно преуспеть в ней, поскольку на самом деле нет никого, кто бы осмелился заявить, что удовлетворил требованиям Закона, ибо нет ни одного, кто целиком отвечает ему своими поступками.

Итак, чтобы не искать более доказательств, каждый человек может стать себе в этом отношении свидетелем, если захочет посмотреть на себя честными глазами. Каждый будет охвачен сомнениями, а потом впадёт в отчаяние, взвесив в своём сознании, сколь тяжким бременем долгов он отягощён и насколько далёк он от выполнения условий, которые ему были поставлены. И вот, вера уже подавляется и затухает. Ибо блуждать, меняться, подниматься вверх и падать вниз, сомневаться, находиться словно в подвешенном состоянии и, наконец, отчаиваться - значит не доверять Богу. Доверять можно, только утверждая своё сердце в постоянной и непреклонной уверенности, на том прочном основании, на котором только и можно покоиться.

4. | Alterum quoque adiungit, irritam et evanidam fore promissionem. || Si enim eius complementum a nostro merito dependet, quando tandem huc ventum fuerit ut Dei beneficentiam promereamur? || Quinetiam secundum istud membrum ex priore consequitur; siquidem non implebitur promissio nisi iis qui fidem illi habuerint. Collapsa igitur fide, nulla vis promissionis residua erit. || Ideo ex fide haereditas, ut secundum gratiam ad stabiliendam promissionem. Abunde enim confirmata est dum sola Dei misericordia nititur: quia perpetuo nexu coniunctae sunt inter se misericordia et veritas, || hoc est, quaecunque Deus misericorditer pollicetur, fideliter quoque praestat^h. || Sic David, antequam salutem sibi ex Dei eloquio postulet, causam primum statuit in eius misericordia. Veniant, inquit, ad me misericordiae tuae, salus tua secundum eloquium tuum [Psal. 119, 76]. Et merito: quia non aliunde ad promittendum inducitur Deus nisi ex mera misericordiaⁱ. || Itaque hic^k spem totam sistere convenit et velut profunde figere, non respectare ad nostra opera, quo ex illis subsidium aliquod petatur^l. || Sic et Augustinus agendum praecipit: ne hic novum aliquid dicere nos putes. In aeternum, inquit, regnabit Christus in servis suis. Hoc promisit Deus, hoc dixit^m Deus; si parum est, hoc iuravit Deus. Quia ergo non secundum merita nostra, sed secundum illius misericordiam firma est promissio: nemo debet cum trepidatione praedicare de quo non potest dubitare [In Psal. 88, 219 Tract. priore.]¹. Bernardus quoque, Quis poterit salvus esse? dicunt discipuli Christi. At ille, Apud homines impossibile hoc est, sed non apud Deum². Haec tota fiducia nostra, haec unica consolatio, haec tota ratio spei nostrae. Sed de possibilitate certi, de voluntate quid agimus? Quis scit an odio vel amore dignus sit [Eccles. 9. a. 1]? Quis cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius eius fuit [1. Cor. 2. d. 16]³? Hic iam plane fidem nobis subvenire necesse est: hic oportet succurrere veritatem: ut quod de nobis latet in corde Patris, per Spiritum reveletur, et Spiritus eius testificans persuadeat cordibus nostris quod filii Dei sumus. Persuadeat autem vocando et iustificando gratis per fidem: in quibus nimirum velut medius quidam transitus est ab aeterna praedestinatione ad futuram gloriam [Serm. 5. in dedicat. templi.]^{a 4}. || Breviter sic colligamus, Scriptura non esse firmas Dei promissiones indicat, nisi certa conscientiae fiducia arripiantur; ubicunque est dubitatio aut incertitudo, irritas fieri pronuntiat; rursum nihil quam vacillare ac fluctuari pronuntiat si operibus nostris incumbunt. Ergo aut pereat nobis iustitia necesse est, aut ne veniant in considerationem opera, || sed sola fides locum habeat, cuius isthaec natura est, aures arrigere, oculos claudere: hoc est, uni promissioni intentam esse, cogitationem avertere ab omni hominis vel dignitate vel merito. || Ita impletur praeclarum illud Zachariae vaticinium. Quod ubi deleta fuerit iniquitas terrae, vocabit vir amicum suum subter vineam, et subter ficum suam [Zach. 3. d. 9]⁵. Ubi Propheta innuit, non aliter vera pace frui fideles, quam post impetratam peccatorum remissionem. || Tenenda enim est analogia haec in Prophetis ubi de Christi regno disserunt, externas Dei benedictiones quasi Spiritualium bonorum figuras proponere. Unde et Christus rex pacis [Iesa. 9. b. 6]⁶ et pax nostra [Ephes. 2. c. 14] vocatur: quia omnes conscientiae agitationes sedat. Modus si quaeritur, ad sacrificium, quo pacatus est Deus, venire necesse est: quia trepidare nunquam desinet quisquis non statuet sola illa expiatione propitiari Deum qua Christus iram eius sustinuit. Denique non alibi quam in Christi redemptoris nostri terroribus pax nobis quaerenda.

4. Il adjouste en second lieu, que la promesse seroit cassée et aneantie. Car si l’accomplissement d’icelle dependoit de nostre mente, quand serions-nous venus jusques à ce poinct de meriter la grace de Dieu? mesme ce second membre se peut deduire de l’autre. Car la promesse ne sera point accomplie, sinon à ceux qui l’auront receue en foy. Pourtant, si la foy est decheue, la promesse n’a plus de vertu. Pourtant nous obtenons l’heritage en foy, afin qu’il soit fondé sur la grace de Dieu: et qu’ainsi la promesse soit establie. Car elle est tresbien confermée, quand elle est appuyée sur la seule misericorde de Dieu: d’autant que sa misericorde et verité sont conjointes ensemble d’un lien perpetuel: c’est à dire, tout ce que le Seigneur nous promet de sa benignité, il nous le tient fidelement. Pourtant David, devant que requerir que le salut luy soit donné selon la parolle de Dieu, met premierement la cause en la misericorde d’iceluy: Que tes misericordes, dit-il, viennent sur moy, et ton salut selon ta promesse (Ps. 119:76). C’est donc icy qu’il nous faut arrester et profondement ficher toute nostre esperance: non pas destourner le regard à nos œuvres, pour en avoir quelque secours. Et de fait, sainct Augustin conseille d’en faire ainsi, afin que cela ne semble nouveau à personne: Jesus Christ, dit-il, regnera à jamais en ses serviteurs. Dieu l’a ainsi promis, Dieu l’a dit: et si cela ne suffit, Dieu l’a juré. Parquoy d’autant que la promesse qu’il en a faite est ferme, non point à cause de nos merites, mais selon sa misericorde, il nous faut confesser sans crainte ce dont nous ne pouvons douter.⁵⁴ Pareillement sainct Bernard, Les disciples, dit-il, demanderent à Jesus, Qui sera sauvé? Il leur respondit que cela estoit impossible aux hommes, mais non pas à Dieu. Voicy donc nostre fiance, voicy nostre consolation unique, voicy tout le fondement de nostre esperance.⁵⁵ Mais combien que nous soyons certains de son pouvoir: que dirons-nous de la volonté? Qui est-ce qui sait s’il sera digne de haine ou d’amour (Eccles. 9:1)? Qui est-ce qui a cognu le vouloir du Seigneur, ou qui a esté son conseiller (1 Cor. 2:16)? Il faut qu’en cest endroit la foy nous subvienne. Il faut que la verité nous secoure, afin que ce qui est caché de nous au cœur du Pere, nous soit revelé par l’Esprit: et que son Esprit en nous rendant tesmoignage, nous persuade que nous sommes enfans de Dieu: qu’il le nous persuade, dy-je, en nous appellant, et en nous justifiant gratuitement par la foy, qui est comme le moyen entre la predestination de Dieu, et la gloire de la vie eternelle. Brief, il nous faut ainsi conclurre: L’Escriture denonce que les promesses de Dieu n’ont nulle vigueur et effect, qu’elles ne soyent receues de certaine fiance de cœur: d’autrepart, elle declaire que s’il y a doute ou incertitude au cœur, qu’elles sont rendues vaines. Puis apres elle enseigne que nous ne pouvons autre chose que vaciller et trembler, si icelles promesses sont appuyées sur nos œuvres. Il faut donc ou que toute justice nous soit ostée, ou que les œuvres ne viennent point en consideration: mais plustost que la seule foy ait lieu, de laquelle la nature est de fermer les yeux, et dresser les aureilles: c’est à dire d’estre fichée du tout en la seule promesse de Dieu, sans avoir esgard à aucune dignité ou merite de l’homme. Ainsi est verifiée cette belle promesse de Zacharie: que quand l’iniquité de la terre aura esté effacée, un chacun appellera son voisin sous sa vigne et sous son figuier (Zach. 3:9). Auquel lieu le Prophete signifie, que les fideles n’ont autre jouyssance de paix, qu’apres avoir obtenu remission de leurs pechez. (Car il faut entendre la coustume ordinaire des Prophetes: c’est que quand ils traitent du regne de Christ, ils proposent les benedictions terriennes de Dieu comme figures, pour nous representer les biens spirituels.) De là vient aussi que Christ est nommé maintenant Roy de paix (Is. 9:6), maintenant Nostre paix (Ephes. 2:14): pource que c’est luy qui appaise tous les troubles de la conscience. Si on demande par quel moyen: il faut necessairement venir au sacrifice, par lequel Dieu a esté appaisé. Car jamais ne cessera l’homme de trembler en soymesme, jusqu’à ce qu’il vienne à se bien resoudre que Dieu nous est fait propice seulement par la satisfaction que Christ a faite en portant la pesanteur de son ire. Brief, il ne nous faut chercher paix ailleurs qu’aux espovantemens et frayeurs de Christ nostre redempteur.

4. He adds likewise another consideration, that the promise would be void and of none effect. For if the fulfilment of it depend on our merit, when shall we have made such a progress as to deserve the favour of God? Besides, this second argument is a consequence of the former, since the promise will be fulfilled to those alone who shall exercise faith in it. Therefore, if faith be wanting, the promise will retain no force. “Therefore the inheritance is of faith, that it might be by grace; to the end the promise might be sure to all the seed.”²⁰⁰⁵ For it is abundantly confirmed, when it depends solely on the Divine mercy; because mercy and truth are connected by an indissoluble bond, and whatever God mercifully promises, he also faithfully performs. Thus David, before he implores salvation for himself according to the word of God, first represents it as originating in his mercy: “According to thy word unto thy servant, let thy tender mercies come unto me, that I may live.”²⁰⁰⁶ And for this there is sufficient reason, since 687 God has no other inducement to promise than what arises from his mere mercy. Here, then, we must place, and, as it were, deeply fix, all our hopes, without regarding our own works, or seeking any assistance from them. Nor must it be supposed that we are advancing a new doctrine, for the same conduct is recommended by Augustine. “Christ,” says he, “will reign in his servants for ever. God has promised this, God has said it; if that be insufficient, God has sworn it. Since the promise, therefore, is established, not according to our merits, but according to his mercy, no man ought to speak with anxiety of that which he cannot doubt.” Bernard also says, “The disciples of Christ asked, Who can be saved? He replied, With men this is impossible, but not with God. This is all our confidence, this our only consolation, this the whole foundation of our hope. But certain of the possibility, what think we of his will? Who knows whether he deserve love or hatred?²⁰⁰⁷ Who has known the mind of the Lord, or who has been his counsellor?²⁰⁰⁸ Here, now, we evidently need faith to help us, and his truth to assist us; that what is concealed from us in the heart of the Father, may be revealed by the Spirit, and that the testimony of the Spirit may persuade our hearts that we are sons of God; that he may persuade us by calling and justifying us freely by faith; in which there is, as it were, an intermediate passage from eternal predestination to future glory.” Let us draw the following brief conclusion: The Scripture declares that the promises of God have no efficacy, unless they be embraced by the conscience with a steady confidence; and whenever there is any doubt or uncertainty, it pronounces them to be made void. Again, it asserts that they have no stability if they depend on our works. Either, therefore, we must be for ever destitute of righteousness, or our works must not come into consideration, but the ground must be occupied by faith alone, whose nature it is to open the ears and shut the eyes; that is, to be intent only on the promise, and to avert the thoughts from all human dignity or merit. Thus is accomplished that remarkable prophecy of Zechariah: “I will remove the iniquity of that land in one day. In that day, saith the Lord of hosts, shall ye call every man his neighbour under the vine and under the fig-tree;”²⁰⁰⁹ in which the prophet suggests that believers enjoy no true peace till after they have obtained the remission of their sins. For this analogy must be observed in the prophets, that when they treat of the kingdom of Christ, they exhibit the external bounties of God as figures of spiritual blessings. Wherefore also Christ is denominated “the Prince of peace,” and “our Peace;”²⁰¹⁰ 688 because he calms all the agitations of the conscience. If we inquire, by what means; we must come to the sacrifice by which God is appeased. For no man will ever lose his fears who shall not be assured that God is propitiated solely by that atonement which Christ has made by sustaining his wrath. In short, we must seek for peace only in the terrors of Christ our Redeemer.

4. The promise confirmed by faith in the mercy of Christ. This is confirmed by Augustine and Bernard, is in accordance with what has been above stated, and is illustrated by clear predictions of the prophets.

Paul, moreover, adds, that the promise itself would be rendered null and void. For if its fulfillment depends on our merits when pray, will we be able to come the length of meriting the favor of God? Nay, the second clause is a consequence of the former, since the promise will not be fulfilled unless to those who put faith in it. Faith therefore failing, no power will remain in the promise. “Therefore it is of faith, that it might be by grace, to the end the promise might be sure to all the seed,” (Rom. 4:16). It was abundantly confirmed when made to rest on the mercy of God alone, for mercy and truth are united by an indissoluble tie; that is, whatever God has mercifully promised he faithfully performs. Thus David, before he asks salvation according to the word of God, first places the source of it in his mercy. “Let, I pray thee, thy merciful kindness be for my comfort, according to thy word unto thy servant,” (Ps. 119:76). And justly, for nothing but mere mercy induces God to promise. Here, then, we must place, and, as it were, firmly fix our whole hope, paying no respect to our works, and asking no assistance from them. And lest you should suppose that there is any thing novel in what I say, Augustine also enjoins us so to act. “Christ,” says he, “will reign forever among his servants. This God has promised, God has spoken; if this is not enough, God has sworn. Therefore, as the promise stands firm, not in respect of our merits, but in respect of his mercy, no one ought to tremble in announcing that of which he cannot doubt,” (August. in Ps. 88, Tract. 50). Thus Bernard also, “Who can be saved? ask the disciples of Christ. He replies, With men it is impossible, but not with God. This is our whole confidence, this our only consolation; this the whole ground of our hope: but being assured of the possibility, what are we to say as to his willingness? Who knows whether he is deserving of love or hatred? (Eccles. 9:1). ‘Who has known the mind of the Lord that he may instruct him?’ (1 Cor. 2:16). Here it is plain, faith must come to our aid: here we must have the assistance of truth, in order that the secret purpose of the Father respecting us may be revealed by the Spirit, and the Spirit testifying may persuade our hearts that we are the sons of God. But let him persuade by calling and justifying freely by faith: in these there is a kind of transition from eternal predestination to future glory,” (Bert. in Dedica.Templi, Serm. 5). Let us thus briefly conclude: Scripture indicates that the promises of God are not surer unless they are apprehended with full assurance of conscience; it declares that wherever there is doubt or uncertainty, the promises are made void; on the other hand, that they can only waver and fluctuate if they depend on our works. Therefore, either our righteousness must perish, or without any consideration of our works, place must be given to faith alone, whose nature it is to prick up the ear, and shut the eye; that is, to be intent on the promise only, to give up all idea of any dignity or merit in man. Thus is fulfilled the celebrated prophecy of Zechariah: “I will remove the iniquity of that land in one day. In that72day, saith the Lord of hosts, shall ye call every man his neighbor under the vine, and under the fig-tree,” (Zech. 3:9, 10). Here the prophet intimates that the only way in which believers can enjoy true peace, is by obtaining the remission of their sins.For we must attend to this peculiarity in the prophets, that when they discourse of the kingdom of Christ, they set forth the external mercies of God as types of spiritual blessings. Hence Christ is called the Prince of Peace, and our peace, Isaiah 9:6; Eph. 2:14), because he calms all the agitations of conscience. If the method is asked, we must come to the sacrifice by which God was appeased, for no man will ever cease to tremble, until he hold that God is propitiated solely by that expiation in which Christ endured his anger. In short, peace must be sought nowhere but in the agonies of Christ our Redeemer.

4. In de tweede plaats zegt hij, dat de belofte vergeefs zal zijn en verdwijnen zal. Want indien haar vervulling van onze verdienste afhangt, wanneer zal het dan eindelijk hiertoe komen, dat wij Gods weldadigheid verdienen? Ja, zelfs volgt dat tweede lid uit het eerste; want de belofte zal niet vervuld worden dan alleen voor hen, die in haar geloofd hebben. Wanneer dus het geloof verdwenen is, zal de kracht der belofte er niet meer zijn. Daarom is de erfenis uit het geloof, opdat ze naar de genade zou zijn ter bevestiging van de belofte. Want zij is ruimschoots bevestigd, wanneer ze steunt op Gods barmhartigheid alleen, want door een eeuwige band zijn de barmhartigheid en de waarheid onderling verbonden; al wat God barmhartig belooft, volbrengt Hij ook getrouw. Zo stelt David, voordat Hij om zaligheid vraagt naar Gods toezegging, eerst de oorzaak der zaligheid. "Laat," zo zegt hij (Ps. 119:76) "uw goedertierenheden tot mij komen, en uw zaligheid naar uw toezegging." En terecht: want door geen andere oorzaak wordt God er toe gebracht om te beloven, dan door loutere goedertierenheid. Hierop moeten wij dus onze gehele hoop vestigen en als het ware diep vaststeken, en niet zien op onze werken, om van hen enige hulp te zoeken. Zo gebiedt ook Augustinus¹ te doen, opdat ge niet meent, dat we hier iets nieuws zeggen. "In eeuwigheid," zegt hij, "zal Christus in zijn dienstknechten regeren; dit heeft God beloofd, dit heeft God gezegd; of, indien dit niet genoeg is, dit heeft God gezworen: daar dus de belofte vast is, niet naar onze verdiensten, maar naar zijn barmhartigheid, moet niemand met vrees verkondigen datgene, waaraan hij niet kan twijfelen." Bernardus zegt ook² : "Wie kan zalig zijn? zeggen de discipelen van Christus; maar Hij antwoord: bij de mensen is dit onmogelijk, maar niet bij God. Dit is ons ganse vertrouwen, dit onze enige troost, dit de ganse grond van onze hoop. Maar, nu we verzekerd zijn van de mogelijkheid, wat zeggen we van zijn wil? Wie weet, of hij liefde of haat waardig is? Wie heeft de zin des Heren gekend, of wie is zijn raadsman geweest (Pred. 9:1; 1 Cor.2:16) Hier moet nu uitdrukkelijk het geloof ons te hulp komen; hier moet de waarheid steun bieden, opdat wat aangaande ons verborgen is in het hart des Vaders, door de Geest geopenbaard worde en zijn Geest, getuigenis gevende, onze harten overtuige, dat wij kinderen Gods zijn. Overtuige, door ons te roepen en te rechtvaardigen om niet, door het geloof; in welke roeping en rechtvaardiging ongetwijfeld als het ware een doorgang gelegen is van de eeuwige voorverordinering tot de toekomende heerlijkheid." Laat ons dit in 't kort zo saamvatten: de Schrift toont aan, dat de beloften Gods niet gewis zijn, tenzij ze door een vast vertrouwen der consciëntie aangegrepen worden. Waar weifeling is of onzekerheid, daar verklaart ze, dat ze krachteloos worden; wederom verklaart ze, dat ze wankelen en onzeker zijn, indien ze berusten op onze werken. Dus moet òf onze gerechtigheid te gronde gaan, òf onze werken moeten niet in aanmerking komen, maar alleen het geloof moet een plaats verkrijgen, welks aard deze is, dat het de oren opent en de ogen sluit, dat is, dat het alleen zich richt op de belofte en de gedachte afwendt van alle waardigheid of verdienste des mensen. Zo wordt die heerlijke voorzegging van Zacharia (Zach. 3:9,10) vervuld, dat, wanneer de ongerechtigheid der aarde verdelgd zal zijn, een ieder zijn vriend zal nodigen onder zijn wijnstok en onder zijn vijgeboom. Waar de profeet te kennen geeft, dat de gelovigen niet anders de ware vrede genieten, dan nadat ze vergeving der zonden verkregen hebben. Want men moet bij de profeten, waar ze over het Rijk van Christus spreken, er op letten, dat ze deze wijze van vergelijken gebruiken, dat ze de uiterlijke zegeningen Gods voorstellen als de figuren der geestelijke goederen. Daarom wordt ook Christus de Koning des vredes en onze Vrede genoemd (Jes. 9:6, Ef.2:14) omdat Hij alle beroeringen der consciëntie tot bedaren brengt. Indien men vraagt naar de wijze, waarop Hij dat doet, moet men komen tot het offer, waardoor God verzoend is; want al wie niet voor vast houdt, dat God alleen door die verzoening genadig gestemd is, waardoor Christus zijn toorn gedragen heeft, die zal nooit ophouden te vrezen. Kortom nergens elders dan in de verschrikkingen van Christus, onze Verlosser, moeten wij onze vrede zoeken.

4. Die Beachtung der eigenen Gerechtigkeit macht auch die Verheißung zunichte

Paulus fügt (Röm. 4,14; vgl. Sektion 3) noch ein Zweites hinzu: Die Verheißung werde ungültig und eitel sein, (wenn das Erbe aus dem Gesetz käme). Wenn nämlich die Erfüllung der Verheißung von unserem Verdienst abhängt - wann wird es denn wohl einmal dahin kommen, daß wir Gottes Wohltätigkeit verdienen? Auch folgt ja dieses zweite Glied (der Aussage des Apostels) aus dem ersten: denn die Verheißung wird nur an denen erfüllt, die ihr Glauben schenken! Fällt also der Glaube dahin, so bleibt der Verheißung keine Kraft mehr. Das „Erbe“ kommt also (Anspielung an Röm. 4,14) aus dem Glauben, damit es aus Gnade gegeben werde - zur Bestätigung der Verheißung! Sie ist ja überreich bekräftigt, wenn sie sich allein auf Gottes Barmherzigkeit stützt; denn (Gottes) Barmherzigkeit und Wahrheit sind ja durch ein stetiges Band miteinander verknüpft; das heißt: was Gott in seiner Barmherzigkeit verheißt, das führt er auch getreulich aus! So begehrt David sein Heil aus Gottes Zusage, aber zuvor stellt er zunächst die Ursache (dieses Heils) fest, nämlich Gottes Barmherzigkeit: „Es komme zu mir deine Barmherzigkeit, dein Heil, wie du es mir zugesagt hast!“ (Ps. 119,76; nicht Luthertext). Und das ist richtig so; denn Gott läßt sich durch nichts zu seiner Verheißung bestimmen als durch seine bloße Barmherzigkeit. Deshalb muß hier unsere ganze Hoffnung liegen, hier muß sie sich gleichsam tief festsetzen, und wir sollen nicht auf unsere Werke schauen, um bei ihnen irgendwelche Hilfe zu suchen!

Auch Augustin gibt uns die Weisung, es so zu machen - es soll also keiner meinen, ich sagte hier etwas Neues! Er sagt: „In Ewigkeit wird Christus in seinen Knechten regieren. Das hat Gott verheißen, das hat Gott gesprochen - ja, wenn das zu wenig sein sollte: das hat Gott geschworen! Weil also die Verheißung ihre Kraft nicht auf Grund unserer Verdienste, sondern auf Grund seines Erbarmens hat, darum darf keiner das, an dem er doch gar nicht zweifeln kann, mit Zittern und Zagen verkündigen!“ (zu Psalm 88, I,5). So auch Bernhard: „‘Wer kann denn selig werden?’, so fragen Christi Jünger (Matth. 19,25). Er aber antwortet: ‘Bei den Menschen ist’s unmöglich, aber nicht bei Gott!’ (Matth. 19,26, ungenau). Das ist unsere ganze Zuversicht, unser einziger Trost, der ganze Grund unserer Hoffnung! So haben wir also die Gewißheit, daß es möglich ist (Matth. 19,26, ganzer Text) - aber wie steht es um Gottes Willen? ‘Wer weiß, ob er Liebe oder Haß verdient?’ (Pred. 9,1; nicht Luthertext). ‘Wer hat des Herrn Sinn erkannt oder wer ist sein Ratgeber gewesen?’ (1. Kor. 2,16; in dieser Form tatsächlich Röm. 11,34). Hier muß uns nun aber ausdrücklich der Glaube zu Hilfe kommen, hier muß uns die Wahrheit Beistand leisten! Was im Herzen des Vaters über uns verborgen liegt, das muß uns der Geist offenbaren, und sein Geist 501 muß Zeugnis ablegen und uns überzeugen, ‘daß wir Gottes Kinder sind’ (Röm. 8,16). Das muß er aber tun, indem er uns beruft und uns aus Gnaden durch den Glauben rechtfertigt! Denn darin geschieht wie durch ein Mittel gleichsam ein Übergang von der ewigen Vorherbestimmung zur zukünftigen Herrlichkeit!“ (Bernhard von Clairvaux, Predigt zur Kirchweihe, 5ff.). Wir wollen es kurz zusammenfassen: Die Schrift zeigt, daß Gottes Verheißungen nicht fest sind, wenn sie nicht mit sicherer Zuversicht des Gewissens ergriffen werden; wo immer Zweifel und Ungewißheit ist, da werden nach ihrem Zeugnis die Verheißungen unwirksam - auf der anderen Seite aber sagt sie uns, daß unser Gewissen wanken und schwanken muß, wenn es auf unseren Werken ruht! Entweder muß uns also die Gerechtigkeit verloren gehen, oder aber die Werke dürfen nicht in Betracht kommen, sondern es muß allein der Glaube hier Raum haben. Das Wesen des Glaubens aber ist es, die Ohren aufzumachen und die Augen zu schließen, d.h. allein auf die Verheißung ausgerichtet zu sein und sein Augenmerk von aller Würdigkeit und allem Verdienst des Menschen abzuwenden! So erfüllt sich die herrliche Verheißung des Sacharja: „Ich ... will die Sünde des Landes wegnehmen ... Und zu der Zeit wird einer den anderen laden unter den Weinstock und unter den Feigenbaum“ (Sach. 3,9f.). Da gibt der Prophet zu verstehen, daß die Gläubigen erst dann wahren Frieden genießen, wenn sie Vergebung ihrer Sünden erlangt haben. Wir müssen nämlich beachten, daß die Propheten, wenn sie vom Reich Christi reden, einen Vergleich brauchen: sie stellen uns Gottes äußere Segnungen gewissermaßen als Abbild der geistlichen Güter vor Augen. Daher wird auch Christus als „Friedefürst“ (Jes. 9,6) und als „unser Friede“ (Eph. 2,14) bezeichnet, weil er nämlich allen Aufruhr des Gewissens stillt. Fragen wir, wie das geschieht, so müssen wir auf das Opfer kommen, durch das er Gott versöhnt hat; denn wer nicht daran festhält, daß Gott allein durch jenes Opfer versöhnt ist, in welchem Christus seinen Zorn getragen hat - der wird nie aufhören zu zittern. Kurz, wir sollen allein in den Schrecken Christi, unseres Erlösers, unseren Frieden suchen.

4. Eiegeregtigheid maak God se beloftes tot niet

Hy voeg ook ’n tweede aspek by, naamlik dat die belofte tot niet sal gaan en verdwyn. Want as die vervulling daarvan van ons verdienste afhang, wanneer sal dit ooit die stadium bereik dat ons God se milddadigheid kan verdien? Ja, daardie tweede deel volg selfs uit die eerste, want die belofte sal nie vervul word nie behalwe vir diegene wat daarin geglo het.

As die geloof dus in duie stort, sal die belofte geen krag oorhê nie. Daarom is die erfenis uit die geloof om in ooreenstemming met die genade te dien om die belofte vas te maak. Want wanneer dit op God se barmhartigheid alleen steun, is dit oorvloedig bekragtig, omdat sy barmhartigheid en sy waarheid met ’n ewigdurende band aan mekaar gebind is. Dit beteken dat God al die beloftes wat Hy uit barmhartigheid belowe, ook getrou gestand doen.

Voordat Dawid byvoorbeeld vra dat God volgens sy Woord aan hom saligheid gee, stel hy eers die basis daarvan in God se barmhartigheid. 977 Hy sê: “Laat u barmhartighede tog na my toe kom en my saligheid volgens wat U aan my toegesê het”.¹⁷ En dit is ook reg so want God word nie op ’n ander wyse daartoe gebring om sy beloftes af te lê as suiwer uit barmhartigheid nie. Hierop moet ons hoop dus ten voile gevestig wees en as ’t ware diep vasgenael wees, en ons moet nie ons oë op ons werke rig om daaruit enige hulp te soek nie.

Moenie dink dat ons hier iets nuuts sê nie; Augustinus het tewens voorgeskryf dat ons dit moet doen. Hy sê: “Christus sal tot in ewigheid in sy diensknegte regeer. God het dit belowe, en God het dit gesê. As dit nie genoeg is nie: God het dit gesweer. Omdat sy belofte dus vas is - nie na ons verdienstes nie maar na sy barmhartigheid - moet niemand vrees om iets te verkondig waaroor daar geen twyfel kan bestaan nie”.¹⁸ Bernardus sê ook: “‘Wie kan salig wees?’ vra Christus se dissipels. Christus antwoord: ‘By die mense is dit onmoontlik, maar nie by God nie.’ Dit is ons hele vertroue, dit is ons enigste troos, dit is die hele basis van ons hoop. Maar terwyl ons nou seker is van die moontlikheid, wat doen ons in verband met sy wil? Wie weet of hy sy haat of sy liefde waardig is?¹⁹ Wie het die gevoel van die Here geken of wie was sy raadgewer?²⁰ Hier is dit duidelik dat die geloof ons tegemoet moet kom; hier moet die waarheid ons onderskraag sodat dit wat in die hart van die Vader verborge is, deur sy Gees aan ons geopenbaar kan word en sodat die Gees wat van Hom getuig, ons harte kan oortuig dat ons God se kinders is. Laat Hy ons oortuig deur ons te roep en onverdiend deur die geloof regverdig te maak. In hierdie roeping en regverdigmaking is as ’t ware ’n middeweg en deurgang wat van die ewige predestinasie na die toekomstige heerlikheid reik”.²¹

Laat ons dit kortliks soos volg saamvat: Die Skrif toon aan dat die beloftes van God nie vas en seker kan wees nie tensy dit met die vaste vertroue van die gewete aangegryp word. Die Skrif verklaar dat die beloftes van God tot niet gaan oral waar daar twyfel of onsekerheid is. Aan die ander kant verklaar die Skrif dat dit nie anders kan as om te wankel en onseker te wees as die beloftes van God op ons werke berus nie. Daaruit volg òf dat ons geregtigheid noodwendig vir ons verlore moet gaan òf dat ons werke nie in aanmerking kom nie maar dat die geloof alleen daarin plek het. Die aard hiervan is sodanig dat dit ons ore oopmaak en ons oë sluit. Dit beteken dat ons gedagtes op sy belofte alleen toegespits moet wees en dat ons dit van alle aansien en verdienste van die mens moet afwend. So sal die bekende voortreflike professie van Sagaria vervul word: 978 “Wanneer die ongeregtighede van die aarde uitgedelg is, sal elkeen sy vriend onder die wynstok en onder sy vyeboom inroep”.²² Daarin gee die profeet te kenne dat die gelowiges slegs ware vrede geniet nadat hulle vergiffenis van sondes gekry het. Wanneer die profete oor die ryk van Christus praat moet ons immers daarop let dat hulle van vergelyking gebruik maak om die uiterlike seëninge van God as beelde van geestelike goed voor te stel. Daarom word Christus sowel die Vredevors²³ as ons Vrede²⁴ genoem, omdat Hy al die beroeringe van ons gewetens tot rus bring. As ons vra hoe dit gebeur het, moet ons noodwendig by sy offer kom waarmee God versoen is, omdat niemand ooit sal ophou vrees as hy nie aanvaar dat God ons slegs deur sy versoening waardeur Christus sy toorn gedra het, genadig is nie.

Kortom: ons moet ons vrede in niks anders as in die verskrikkinge van Christus ons Verlosser soek nie.

4. Во-вторых, апостол добавляет, что обетования как бы отменены и уничтожены. Ибо если бы их осуществление зависело от наших заслуг, когда смогли бы мы прийти к тому, чтобы заслужить милость Бога? При этом второе можно вывести из первого. Ибо обетование будет исполнено только для тех, кто получит его через веру. Посему, если вера утрачена, обетование теряет силу. Мы получаем наследие в вере, дабы оно основывалось на благодати Божьей, и таком образом было восстановлено обетование. Оно вполне подтверждается, когда покоится на одной лишь милости Бога, поскольку его милость и истина связаны вечной связью. То есть, Господь твёрдо держится всего того, что обещает нам по своей благости. Поэтому Давид, прежде чем взмолиться, чтобы спасение было дано ему по слову Божьему, указывает как на причину этого на милость Бога: «Да будет же милость Твоя утешением моим, по слову Твоему» (Пс 118/ 119:76). Именно в этом следует нам прочно утвердить всякую нашу надежду и не бросать взгляды на наши дела, пытаясь разглядеть в них какую-то помощь.

Дабы сие никому не казалось новостью, скажем, что поступать так советует и св. Августин: «Иисус Христос, говорит он, всегда будет царствовать в своих рабах. Таково обетование Бога. Так сказал Бог, а если этого недостаточно, то поклялся. Поскольку данное Им обетование непреложно не по причине наших заслуг, а по его милости, нам следует без страха исповедовать то, в чём мы не можем сомневаться». Нечто подобное говорит св. Бернар: «Ученики спросили Иисуса: кто может спастись? Он им ответил, что это невозможно человекам, но не Богу. Вот в чём наша уверенность, вот наше единственное утешение, вот основание всякой надежды. Но хотя мы и уверены в Божьей власти, что мы скажем о его воле? "Человек ни любви, ни ненависти не знает во всём том, что пред ним"» (Эккл 9:1). Кто познал волю Господню или кто был советником Ему? (1 Кор 2:16). Здесь нам необходима помощь веры. Нам необходима помощь истины, дабы всё, что сокрыто от нас в сердце Отчем, было открыто нам Духом, и чтобы Дух Божий, подавая нам свидетельство, убеждал нас, что мы - дети Божьи; чтобы Он убеждал нас в этом, говорю я, призывая нас и оправдывая даром через веру, которая есть посредствующее звено между Божественным предопределением и славой вечной жизни».

Короче говоря, нам следует сделать следующий вывод: Писание учит, что обетования Бога не имеют никакой силы и действенности, если они не принимаются с сердечным доверием. С другой стороны, оно объявляет, что если в сердце гнездится некое сомнение или неуверенность, то обетования становятся тщетными. Наконец оно объясняет, что мы способны лишь тревожиться и страшиться, если эти обетования основаны на наших делах. Следовательно, либо мы лишаемся всякой праведности, либо наши дела не принимаются во внимание. Но главное - пусть будет одна вера, природа которой в том, чтобы закрыть глаза и навострить слух: это значит быть чутким к одному лишь Божьему обетованию, не обращая внимания на какие-то достоинства или заслуги человека. Тем самым подтверждается прекрасное обетование Захарии о том, что, когда всё земное беззаконие будет изглажено, будете друг друга приглашать под виноград и под смоковницу (Зах 3:10). Здесь пророк имеет в виду, что верующие только тогда обретут радость мира, когда получат прощение грехов. (При этом нужно учитывать обычный приём пророков: говоря о царстве Христа, они представляют земные Божьи благословения как образы духовных благ.) Отсюда проистекает и то, что Христос именуется «Князем мира» (Ис 9:6), а потом «миром нашим» (Эф 2:14), ибо именно Он утишит тревоги совести.

Если спросят, каким образом, то необходимо вернуться к теме жертвы, которой был умиротворён Бог. Ибо никогда человек не перестанет тревожиться и бояться, пока не убедится, что Бог благосклонен к нам только вследствие удовлетворения, которое дал Христос, понеся тяжесть его гнева. Итак, нам нельзя искать мира где-либо вне страха и трепета Христа - нашего Искупителя.

5. Sed quid obscuriore testimonio utor? Negat ubique Paulus pacem vel tranquillum gaudium relinqui conscientiis, nisi statutum 220 sit iustificari nos fide [Rom. 5. a. 1], Unde autem illa certitudo, simul declarat, quum scilicet amor Dei in corda nostra diffusus est per Spiritum sanctum [Ibidem. 5]: acsi diceret non posse aliter sedari animas nostras nisi certo persuasi simus Deo nos placere. Unde etiam alibi exclamat ex piorum omnium persona, Quis nos separabit ab amore Dei, qui est in Christo¹? quia ad minimam quamque auram trepidabimus donec appulerimus ad portum illum: securi autem erimus in caligine mortis, quandiu se nobis pastorem Deus ostendet [Psal. 23. a. 4]. Ergo quicunque garriunt nos fide iustificari, quia regeniti, spiritualiter vivendo iusti sumus², nunquam gustarunt gratiae dulcedinem, ut Deum sibi propitium fore considerent. Unde etiam sequitur, rite orandi modum nihilo magis eos scire quam Turcas et profanas alias quaslibet Gentes. Neque enim, teste Paulo, vera est fides nisi dictet et suggerat suavissimum illud Patris nomen^a, imo nisi os nobis aperiat proferendo libero clamori, Abba Pater [Galat. 4. a. 6]. Quod alibi clarius exprimit, In Christo nos habere audaciam et aditum in fiducia per fidem eius³. Hoc certe non contingit regenerationis dono: quod ut mutilum semper est in hac carne, ita multiplicem dubitandi materiam in se continet. Quare ad remedium illud venire necesse est, ut statuant fideles non alio iure sperandam sibi esse haereditatem regni coelestis, nisi quia insiti in Christi corpus, iusti gratis reputantur. Nam quoad iustificationem res est mere passiva fides, nihil afferens nostrum ad conciliandam Dei gratiam, sed a Christo recipiens quod nobis deest.

5. Mais qu’est-ce que j’amene un tesmoignage aucunement obscur, veu que sainct Paul de-claire si ouvertement par tout qu’il n’y demeure nulle joye paisible aux consciences, si ce poinct n’est resolu, que nous sommes justifiez par foy? Il explique quant et quant dont vient telle certitude: assavoir quand l’amour de Dieu est espandue en nos cœurs par le sainct Esprit (Rom. 5:1, 5): comme s’il disoit que nos ames ne peuvent autrement estre appaisées, que nous ne soyons du tout persuadez que nous sommes agreables à Dieu. Et voyla pourquoy ailleurs il s’escrie en la personne de tous fideles: Qui est-ce qui nous separera de l’amour de Dieu qui est en Jesus Christ (Rom. 8:34)? Car jusques à ce que nous soyons arrivez à ce port, nous tremblerons à chacune bouffée de vent: mais cependant que Dieu se monstrera pasteur envers nous, il y aura asseurance, voire en ob-scureté de mort (Ps. 23:4). Parquoy tous ceux qui babillent que nous sommes justifiez par foy d’autant qu’apres estre regenerez nous vivons justement, n’ont jamais gousté la douceur de ceste grace, pour se confier que Dieu leur seroit propice. Dont il s’ensuit qu’ils ne savent que c’est de bien et deuement prier, non plus que les Turcs et tous autres Payens. Car il n’y a vraye foy, tesmoin sainct Paul, sinon celle qui nous suggere ce nom tant doux et amiable de Pere, pour invoquer Dieu franchement: et mesme qui nous ouvre la bouche pour oser crier haut et clair, Abba, Pere (Rom. 8:15; Gal. 4:6). Ce qu’il exprime ailleurs encore mieux, en disant que nous avons hardiesse et accés à Dieu en Jesus Christ, avec fiance par la foy d’iceluy (Ephes. 3:12). Cela ne peut venir du don de regeneration, lequel comme il est imparfait pendant que nous vivons en la chair, aussi est enveloppé en beaucoup d’occasions de douter. Dont il est necessaire de venir à ce remede, que les fideles s’asseurent que le seul droit et tiltre qu’ils ont d’esperer que le royaume des cieux leur appartient, c’est qu’estans entez au corps de Christ ils sont gratuitement reputez justes. Car la foy n’apporte point de soy vertu pour nous justifier, ou nous acquerir grace devant Dieu: mais reçoit de Christ ce qui nous defaut.

5. But why do I use such an obscure testimony? Paul invariably denies that peace or tranquillity can be enjoyed in the conscience, without a certainty that we are justified by faith.²⁰¹¹ And he also declares whence that certainty proceeds; it is “because the love of God is shed abroad in our hearts by the Holy Ghost;”²⁰¹² as though he had said that our consciences can never be satisfied without a certain persuasion of our acceptance with God. Hence he exclaims in the name of all believers, “Who shall separate us from the love of God which is in Christ?”²⁰¹³ For till we have reached that port of safety, we shall tremble with alarm at every slightest breeze; but while God shall manifest himself as our Shepherd, we shall fear no evil even in the valley of the shadow of death.²⁰¹⁴ Whoever they are, therefore, who pretend that we are justified by faith, because, being regenerated, we are righteous by living a spiritual life, they have never tasted the sweetness of grace, so as to have confidence that God would be propitious to them. Whence also it follows, that they know no more of the method of praying aright, than the Turks or any other profane nations. For according to the testimony of Paul, faith is not genuine unless it dictate and suggest that most delightful name of Father, and unless it open our mouth freely to cry, “Abba, Father;”²⁰¹⁵ which he in another place expresses still more clearly: “In Christ we have boldness and access with confidence by the faith of him.”²⁰¹⁶ This certainly arises not from the gift of regeneration; which, being always imperfect in the present state, contains in itself abundant occasion of doubting. Wherefore it is necessary to come to this remedy; that believers should conclude that they cannot hope for an inheritance in the kingdom of heaven on any other foundation, but because, being ingrafted into the body of Christ, they are gratuitously accounted righteous. For with respect to justification, faith is a thing merely passive, bringing nothing of our own to conciliate the favour of God, but receiving what we need from Christ.

5. Farther demonstration by an Apostle. Refutation of a sophism.

But why employ a more obscure testimony? Paul uniformly declares that the conscience can have no peace or quiet joy until it is held for certain that we are justified by faith. And he at the same time declares whence this certainty is derived—viz. when “the love of God is shed abroad in our hearts by the Holy Ghost,” (Rom. 5:5); as if he had said that our Souls cannot have peace until we are fully assured that we are pleasing to God. Hence he elsewhere exclaims in the person of believers in general, “Who shall separate us from the love of Christ?” (Rom. 8:35). Until we have reached that haven, the slightest breeze will make us tremble, but so long as the Lord is our Shepherd, we shall walk without fear in the valley of the shadow of death (Ps. 23). Thus those who pretend that justification by faith consists in being regenerated and made just, by living spiritually, have never tasted the sweetness of grace in trusting that God will be propitious. Hence also, they know no more of praying aright than do the Turks or any other heathen people. For, as Paul declares, faith is not true, unless it suggest and dictate the delightful name of Father; nay, unless it open our mouths and enable us freely to cry, Abba, Father. This he expresses more clearly in another passage, “In whom we have boldness and access with confidence by the faith of him,” (Eph. 3:12). This, certainly, is not obtained by the gift of regeneration, which, as it is always defective in the present state, contains within it many grounds of doubt. Wherefore, we must have recourse to this remedy; we must hold that the only hope which believers have of the heavenly inheritance is, that being in grafted into the body of Christ, they are justified freely. For, in regard to justification, faith is merely passives bringing nothing of our own to procure the favor of God, but receiving from Christ every thing that we want.

5. Maar waartoe gebruik ik een getuigenis, dat nog enigszins duister is? Paulus (Rom. 5:1) loochent overal, dat vrede of rustige vreugde de consciëntiën gelaten wordt, tenzij voor vast aangenomen is, dat wij door het geloof gerechtvaardigd worden. En vanwaar die zekerheid is, verklaart hij tegelijkertijd, namelijk: omdat de liefde Gods in onze harten uitgestort is door de door de Heilige Geest (Rom. 5:5) alsof hij zeide, dat onze zielen niet anders tot rust kunnen worden, tenzij wij vast overtuigd zijn, dat wij Gode behagen. Daarom roept hij ook elders (Rom. 8:34) uit in de naam van alle vromen: "Wie zal ons scheiden van de liefde Gods, die is in Christus?" Want bij elk, zelfs het geringste windje zullen zij beven, totdat wij die haven binnengelopen zijn; maar wij zullen onbekommerd zijn in de duisternis des doods, zolang de Here betoont, dat Hij onze herder is (Ps. 23:4) Zij dus, die bazelen, dat wij door het geloof gerechtvaardigd worden, omdat wij, na wedergeboren te zijn, door geestelijk te leven rechtvaardig zijn, hebben nooit de liefelijkheid der genade gesmaakt, dat ze overwegen, dat God hun genadig zal zijn. En daaruit volgt ook, dat ze de juiste wijze van bidden evenmin weten als de Turken en alle mogelijke andere onheilige volkeren. Want het is, volgens getuigenis van Paulus (Gal. 4:6) geen waar geloof, indien het niet ons voor zegt en in de mond geeft die zeer liefelijke naam van Vader, ja, indien het ons de mond niet opent, zodat we met vrijmoedigheid uitroepen: Abba, Vader. En dat drukt hij elders (Ef. 3:12) duidelijker uit, zeggende, dat wij in Christus vrijmoedigheid hebben en de toegang met vertrouwen door het geloof in Hem. Dit geschiedt zeker niet door de gave der wedergeboorte; want gelijk die altijd onvolmaakt is in dit vlees, houdt ze ook een veelvuldige stof van twijfeling in zich. Daarom moet men tot dit geneesmiddel komen, dat de gelovigen voor vast houden, dat ze door geen ander recht de erfenis van het hemels Koninkrijk moeten verwachten, dan omdat ze, in Christus' lichaam ingelijfd, uit genade voor rechtvaardig gerekend worden. Want wat de rechtvaardigmaking betreft: het geloof is een zuiver passieve zaak, niets aanbrengend van onszelf tot het verwerven van Gods genade, maar van Christus ontvangende, wat ons ontbreekt.

5. Frieden des Gewissens und Freudigkeit zum Gebet gibt uns nur der Glaube an Gottes freie Gnade

Wozu gebrauche ich aber hier ein Zeugnis, das noch einigermaßen dunkel ist? Bestreitet doch Paulus überall, daß die Gewissen Frieden und ruhige Freude genießen können, sofern nicht unsere Rechtfertigung durch den Glauben feststeht! (Röm. 5,1). Zugleich erklärt er auch, woher uns diese Gewißheit kommt: „Denn die Liebe Gottes ist ausgegossen in unser Herz durch den Heiligen Geist ...!“ (Röm. 5,5). Er will also gleichsam sagen: unsere Seele kann nicht eher zur Ruhe kommen, als bis wir die feste Gewißheit haben, daß wir Gott wohlgefällig sind. Deshalb ruft er auch anderwärts im Namen aller Frommen aus: „Wer will uns scheiden von der Liebe Gottes, die in Christo ... ist ...?“ (Röm. 8,34f.; nicht genau). Wir müssen ja bei dem geringsten Windhauch erzittern, bis wir in diesem Hafen angelegt haben; dagegen werden wir auch in der Finsternis des Todes sicher sein, solange sich Gott als unser Hirte erzeigt! (Ps. 23,4). Die Leute, die da faseln, wir würden durch den Glauben gerechtfertigt, weil wir als Wiedergeborene durch geistliches Leben gerecht wären - haben also niemals die Süßigkeit der Gnade geschmeckt, d.h. nie bedacht, daß Gott ihnen gnädig sein werde. Daraus folgt auch, daß sie nicht besser wissen, wie man recht beten soll, als die Türken und andere unheilige Heiden! Denn nach dem Zeugnis des Paulus ist das kein wahrer Glaube, der uns nicht den wunderlieblichen Namen „Vater“ eingibt und auf die Lippen drängt, ja, der uns nicht den Mund öffnet und uns freimütig rufen läßt: „Abba, lieber Vater!“ (Gal. 4,6; Röm. 8,15). An anderer Stelle drückt er das noch deutlicher aus: „Durch welchen wir haben Freudigkeit und Zugang in aller Zuversicht durch den Glauben an ihn“ (Eph. 3,12). Das widerfährt uns durch die Gabe der Wiedergeburt ganz sicher nicht; denn die ist in diesem Fleisch stets unvollkommen und trägt daher mannigfachen Anlaß zum Zweifeln in sich. Es ist also 502 erforderlich, zu jener Arznei (dem Glauben) die Zuflucht zu nehmen, damit die Gläubigen daran festhalten: es gibt nur Eins, das uns das Recht verschafft, auf das Erbe des Himmelreichs zu hoffen, nämlich die Tatsache, daß wir in Christi Leib eingefügt sind und deshalb aus Gnaden für gerecht gelten. Denn der Glaube ist was die Rechtfertigung betrifft, gänzlich passiv, er bringt nichts von dem Unseren, um Gottes Gnade zu erwerben, sondern empfängt von Christus, was uns gebricht!

5. Regverdigmaking geskied deur die geloof omdat God se liefde deur die Heilige Gees in ons harte uitgestort is

Maar waarom haal ek getuienis aan wat miskien nog ’n bietjie duister is?

Paulus sê oral dat geen vrede of rustige blymoedigheid vir ons gewetens gelaat word as ons nie aanvaar dat ons deur die geloof regverdig gemaak word nie.²⁵ Hy verklaar dadelik uit watter bron die sekerheid spruit, naamlik omdat die liefde van God deur die Heilige Gees in ons harte uitgestort is.²⁶ Dit is asof hy gesê het dat ons siele nie op ’n ander manier tot rus gebring kan word as dat ons daarvan vas oortuig moet wees dat ons God behaag nie. Daaruit ontstaan ook elders sy uitroep in die naam van al die godvrugtiges: “Wie sal ons skei van die liefde van God wat daar in Christus is?”²⁷ Ons sal immers selfs by die geringste briesie beef totdat ons in daardie hawe aanland. In die doodskadu sal ons egter onbesorg wees solank God wys dat Hy ons herder is.²⁸

 Al die mense wat dus babbel dat ons deur die geloof regverdig gemaak word omdat ons wederbaar is en deur ’n geestelike lewe te voer, regverdig is,²⁹ het nog nooit die aangenaamheid van God se genade gesmaak, sodat hulle daaraan sou dink dat God hulle gunstig gesind sal wees nie. Hieruit volg ook dat hulle net so min daarvan kennis dra om ’n 979 behoorlike gebed te doen as die Turke en ander onheilige volke. Want soos Paulus getuig, kan geloof nie opreg wees tensy dit die soetste Naam van Vader aan ons voorsê en in ons mond lê nie - ja, tensy dit ons mond oopmaak om met vrymoedigheid uit te roep: “Abba, Vader!”³⁰ Elders druk hy dit nog duideliker uit wanneer hy sê dat ons in Christus die vrymoedigheid en ’n toegang in vertroue deur die geloof in Hom het.³¹ Dit gebeur sekerlik nie deur die gawe van wedergeboorte nie, want aangesien dit altyd na die vlees onvolmaak is, sluit dit ook veelvuldige stof tot twyfel in. Daarom moet ons tot die volgende geneesmiddel kom: dat gelowiges moet aanvaar dat hulle die erfdeel van die koninkryk van die hemel om geen ander reg moet verwag nie as dat hulle in die liggaam van Christus ingelyf is en onverdiend as regverdiges gereken word. Want vir sover dit die regverdigmaking aangaan, is geloof bloot ’n passiewe saak, wat niks van ons eie bydra om God se genade te bewerk nie maar wat van Christus ontvang wat ons ontbreek.

5. Но зачем мне приводить несколько тёмное свидетельство, когда сам св. Павел заявляет, что нет для совести никакой примиряющей радости, если твёрдо не установлено, что мы оправданы верою (Рим 5:1). Он тут же вновь объясняет, откуда проистекает эта уверенность: когда в наши сердца Св. Духом изливается любовь Бога [Рим 5:5]. Он как бы говорит, что наши души не могут быть умиротворены иначе, кроме как убеждённостью в том, что мы угодны Богу. Вот почему в другом месте он восклицает от имени всех верующих: «Кто отлучит нас от любви Божией во Христе Иисусе?» [Рим 8:35,39] Ибо, пока мы не придём к ней, мы дрожим при каждом дуновении ветра. Но когда Бог показывает Себя нашим Пастырем, появляется уверенность вопреки тени смертной [Пс 22/23:1,4].

А посему все те, кто болтает, будто мы оправдываемся верою постольку, поскольку после возрождения ведём праведную жизнь, никогда не вкушали сладости этой благодати, убеждающей в благорасположенности к ним Бога, и не доверялись ей. Значит, они знают о том, что такое добрая и должная молитва, не более, чем турки и другие язычники. Ибо нет истинной веры, свидетельствует св. Павел, кроме той, что внушает нам сладостное и любезное сердцу имя Отца, дабы искренне взывать к Нему, и отверзает наши уста, дабы осмелиться открыто и громко воззвать «Авва, Отче!» [Гал 4:6]. Ещё лучше апостол выразил это в другом месте, сказав, что мы имеем дерзновение и надёжный доступ к Богу через Иисуса Христа [Эф 3:12] с доверием, происходящим от веры в Него. Это не может происходить от дара возрождения, который, будучи несовершенен, пока мы живём во плоти, подаёт множество поводов для сомнений. Поэтому необходимо прибегать к целебному средству. Оно заключается в том, что верующие убеждены: они могут надеяться на то, что унаследуют Царство Небесное только потому, что привиты к телу Христову и через него даром получают оправдание. Ибо вера сама по себе не обладает оправдывающей силой и неспособна приобрести для нас благодать у Бога; но то, чего нам недостаёт, она получает от Христа.