1. 398 QUIA non frustra Deus iam olim per expiationes et sacrificia voluit se Patrem testari, nec frustra populum electum sibi consecravit: iam tunc haud dubie in eadem imagine cognitus est in qua nunc pleno fulgore nobis apparet. Ideo Malachias, postquam Iudaeos ad Legem Mosis iussit attendere, et in eius studio perseverare (quia post eius mortem futura erat aliqua muneris Prophetici interruptio) mox denuntiat^a exoriturum esse solem iustitiae [Malach. 4. a. 2]¹. Quibus verbis admonet, Legem in hoc valere ut pios in expectatione venturi Christi contineat: eius tamen adventu longe plus lucis sperandum esse. Hac ratione Petrus Prophetas dicit fuisse sciscitatos et sedulo inquisivisse de salute quae nunc per Evangelium patefacta est: et fuisse illis revelatum quod non sibi vel suo seculo, sed nobis ministrarent ea quae per Evangelium annuntiantur [1. Pet. 1. b. 12]². Non quod inutilis fuerit veteri populo eorum doctrina, vel ipsis etiam nihil profuerit: sed quia thesauro potiti non sunt, quem nobis transmisit Deus per eorum manum. Nam hodie nobis ante oculos familiariter proponitur gratia de qua testificati sunt: et quum eam modice delibaverint, uberior nobis offertur eius fruitio. Ideo Christus, qui se testimonium a Mose habere asserit [Iohan. 5. g. 46], gratiae tamen mensuram qua Iudaeos superamus extollit. Nam discipulos alloquens, Beati (inquit) oculi qui vident quae videtis: et beatae aures quae audiunt quae vos auditis. Multi enim Reges et Prophetae hoc optarunt, nec adepti sunt [Matt. 13. b. 16³; Luc. 10. d. 23⁴]. Haec non parva est revelationis Evangelicae commendatio, quod sanctis Patribus, qui rara pietate excelluerunt, nos Deus praetulit. Cui sententiae minime repugnat alter locus, ubi dicitur Abraham 399 vidisse diem Christi, et gaudio exultasse [Iohan. 8. g. 56]. Quia etsi obscurior fuit intuitus rei procul remotae: nihil tamen ad bene sperandi certitudinem defuit: unde laetitia illa quae sanctum Patriarcham ad mortem usque comitata est. Neque vox illa Iohannis Baptistae, Deum nemo vidit unquam, unigenitus qui est in sinu Patris, enarravit nobis [Iohan. 1. c. 18], pios qui ante mortui fuerant excludit a societate intelligentiae et lucis quae refulget in Christi persona: sed illorum sortem cum nostra comparans, mysteria quae sub umbris obscure tantum speculati sunt, docet nobis manifesta esse: quemadmodum probe explicat author epistolae ad Hebraeos, multifariam et multis modis loquutum fuisse olim per Prophetas, nunc vero per dilectum^a Filium [Heb. 1. a. 1]¹. Quanvis ergo unigenitus ille, qui nobis hodie est splendor gloriae et character substantiae Dei^b Patris, olim Iudaeis^c innotuerit, sicuti alibi citavimus ex Paulo², fuisse antiquae liberationis ducem, verum tamen est quod alibi tradit idem Paulus, Deum qui iussit e tenebris lumen splendescere, nunc illuxisse cordibus nostris, ad illustrandum notitiam gloriae Dei in facie Iesu Christi [2. Cor. 4. b. 6]; quia ubi apparuit in hac sua imagine, quodammodo se fecit visibilem, praeut obscura et umbratilis ante fuerat eius species. Quo turpior et magis detestabilis est eorum ingratitudo ac pravitas^d, qui hic in meridie caecutiunt. Et ideo mentes eorum a Satana obtenebratas esse dicit Paulus, ne cernant gloriam Christi, nullo velo interposito, in Evangelio refulgentem³.

1. Puis que Dieu anciennement n’a pas institué les sacrifices et purgations, pour donner un tesmoignage frustratoire aux Juifs qu’il leur estoit Pere, mesme qu’il ne les a pas en vain dediez à soy pour peuple esleu: il n’y a doute qu’il ne se soit donné à cognoistre à eux en la mesme image en laquelle il nous apparoit aujourdhuy avec pleine clairté. Parquoy Mala chie apres avoir exhorté les Juifs d’estre attentifs à la Loy de Moyse, et à la suyvre constamment (pource que tantost apres sa mort il y devoit avenir une interruption au cours des Propheties), il dit que s’ils ne defaillent point, le soleil de justice leur sera envoyé et se levera bien tost (Mal. 4:2). En quoy il signifie que l’usage de la Loy estoit de les entretenir en l’attente de Christ, duquel la venue estoit prochaine: cependant qu’il falloit esperer plus de clarté de luy. Pour ceste raison sainct Pierre dit que les Prophetes ont cherché soigneusement, et se sont enquis du salut qui nous est aujourdhuy manifesté en l’Evangile: et qu’il leur a esté revelé que ce n’estoit pas tant pour eux et pour leur siecle, que pour nous qu’ils travailloyent, en administrant les secrets qui nous sont aujourdhuy annoncez par l’Evangile (1 Pierre 1:10–12). Non pas que leur doctrine ait esté inutile au peuple ancien, ou bien qu’elle ne leur ait rien profité à eux-mesmes: mais pource qu’ils n’ont pas jouy du thresor lequel Dieu nous a envoyé par leur main. Car aujourdhuy la grace de laquelle ils ont esté tesmoins nous est mise tout privément devant les yeux: et au lieu qu’ils en ont eu un petit goust, nous l’avons en beaucoup plus grande abondance. Pourtant combien que Christ dise qu’il a tesmoignage de Moyse, il ne laisse pas de magnifier la mesure de grace en laquelle nous surmontons les Juifs (Jean 5:46), car en parlant à ses disciples, Bien-heureux, dit-il, sont les yeux qui voyent ce que vous voyez, et les aureilles bien-heureuses qui oyent ce que vous oyez. Plusieurs Rois et Prophetes l’ont desiré et ne l’ont point obtenu (Matth. 13:16; Luc 10:23). Ce n’est pas une petite louange de la revelation qui nous est donnée en l’Evangile, en ce que Dieu nous a preferez aux saincts Peres, lesquels ont esté si excellens en saincteté et toutes vertus. Et à ceste sentence ne repugne pas l’autre passage, où il est dit qu’Abraham a veu le jour de Christ, et s’en est esjouy (Jean 8:56). Car combien que le regard de ce qui estoit encores lointain ait esté d’autant plus obscur, toutesfois rien ne luy a defailly pour avoir certitude à bien esperer, dont est procedée cest joye laquelle a tousjours accompagné ce sainct Patriarche jusques à la mort. Ceste sentence aussi de Jean Baptiste, assavoir que nul n’a jamais veu Dieu, mais que le Fils qui est au sein du Pere nous l’a raconté (Jean 1:18), n’exclud point ceux qui estoyent trespassez auparavant de l’intelligence et clairté laquelle nous reluit en la personne de Jesus Christ: mais en accomparant leur condition à la nostre, nous monstre que les mysteres lesquels ils ont speculé de loin en ombres obscures, nous sont manifestez à veue d’œil: comme l’autheur de l’Epistre aux Hebrieux l’explique tresbien, c’est assavoir disant que Dieu a parlé jadis en plusieurs sortes et diverses manieres par ses Prophetes: mais finalement en ces derniers temps par son Fils (Hebr. 1:1). Combien donques que ce Fils unique, lequel nous est aujourdhuy la splendeur de la gloire et vive pourtraicture de l’hypostase du Pere, ait esté cognu anciennement des Juifs qui estoyent son peuple, comme nous avons ailleurs allegué de sainct Paul, qu’il a esté le conducteur du peuple en la redemption d’Egypte: toutesfois ce que dit le mesme Apostre est aussi bien vray, c’est que Dieu, qui a commandé que la clarté sortit des tenebres, nous esclaire par l’Evangile en noz cœurs, afin de nous faire contempler sa gloire en la face de Jesus Christ (2 Cor. 4:6). Car quand il est apparu en ceste sienne image, il s’est fait aucunement visible, au pris de ce qu’il s’estoit monstré comme de loin et en obscureté. Et d’autant plus est vilaine et detestable l’ingratitude de ceux qui demeurent comme aveugles en plein midy. Et pourtant sainct Paul dit que leurs entendemens sont obtenebrez de Satan, pour ne point appercevoir la gloire de Christ laquelle luit en l’Evangile, sans qu’il y ait voile interposé pour empescher qu’elle ne soit toute patente.

1. 380 As it was not without reason, or without effect, that God was pleased, in ancient times, to manifest himself as a Father by means of expiations and sacrifices, and that he consecrated to himself a chosen people, there is no doubt that he was known, even then, in the same image in which he now appears to us with meridian splendour. Therefore Malachi, after having enjoined the Jews to attend to the law of Moses, and to persevere in the observance of it, (because after his death there was to be an interruption of the prophetical office,) immediately announces, that “the Sun of righteousness shall arise.”⁹²⁰ In this language he suggests, that the law tended to excite in the pious an expectation of the Messiah that was to come, and that at his advent there was reason to hope for a much greater degree of light. For this reason Peter says that “the Prophets have inquired and searched diligently concerning the salvation,” which is now manifested in the gospel; and that “it was revealed 381 to them, that not unto themselves, but unto us, they did minister the things which are now reported unto you by them that have preached the gospel unto you.”⁹²¹ Not that their instructions were useless to the ancient people, or unprofitable to themselves, but because they did not enjoy the treasure, which God through their hands has transmitted to us. For in the present day, the grace, which was the subject of their testimony, is familiarly exhibited before our eyes; and whereas they had but a small taste, we have offered to us a more copious fruition of it. Therefore Christ, who asserts that “Moses wrote of him,”⁹²² nevertheless extols that measure of grace in which we excel the Jews. Addressing his disciples, he says, “Blessed are your eyes, for they see; and your ears, for they hear.”⁹²³ “For I tell you, that many prophets and kings have desired to see those things which ye see, and have not seen them; and to hear those things which ye hear, and have not heard them.”⁹²⁴ This is no small recommendation of the evangelical revelation, that God has preferred us to those holy fathers who were eminent for singular piety. To this declaration that other passage is not at all repugnant, where Christ says, “Abraham saw my day, and was glad.”⁹²⁵ For though his prospect of a thing so very remote was attended with much obscurity, yet there was nothing wanting to the certainty of a well founded hope; and hence that joy which accompanied the holy patriarch even to his death. Neither does this assertion of John the Baptist, “No man hath seen God at any time; the only begotten Son, which is in the bosom of the Father, he hath declared him,”⁹²⁶ exclude the pious, who had died before his time, from a participation of the understanding and light which shine in the person of Christ; but, comparing their condition with ours, it teaches us that we have a clear manifestation of those mysteries, of which they had only an obscure prospect through the medium of shadows; as the author of the Epistle to the Hebrews more copiously and excellently shows, that “God, who at sundry times, and in divers manners, spake in time past unto the fathers by the prophets, hath in these last days spoken unto us by his Son.”⁹²⁷ Therefore, though the only begotten Son, who is now to us “the brightness of the glory, and the express image of the person,”⁹²⁸ of God the Father, was formerly known to the Jews, as we have elsewhere shown by a quotation from Paul, that he was the leader of their ancient deliverance from Egypt; yet this also is a truth, which is asserted by the same Paul in another place, that “God, who commanded the light to shine out of darkness, hath shined in 382 our hearts, to give the light of the knowledge of the glory of God in the face of Jesus Christ.”⁹²⁹ For when he appeared in this his image, he made himself visible, as it were, in comparison with the obscure and shadowy representation of him which had been given before. This renders the ingratitude and obstinacy of those, who shut their eyes amid this meridian blaze, so much the more vile and detestable. And therefore Paul says that Satan, “the god of this world, hath blinded their minds, lest the light of the glorious gospel of Christ should shine unto them.”⁹³⁰

1. The holy fathers under the Law saw the day of Christ, though obscurely. He is more fully revealed to us under the Gospel. A reason for this, confirmed by the testimony of Christ and his Apostles.

363 Since God was pleased (and not in vain) to testify in ancient times by means of expiations and sacrifices that he was a Father, and to set apart for himself a chosen people, he was doubtless known even then in the same character in which he is now fully revealed to us. Accordingly Malachi, having enjoined the Jews to attend to the Law of Moses (because after his death there was to be an interruption of the prophetical office), immediately after declares that the Sun of righteousness should arise (Mal. 4:2); thus intimating, that though the Law had the effect of keeping the pious in expectation of the coming Messiah, there was ground to hope for much greater light on his advent. For this reason, Peter, speaking of the ancient prophets, says, “Unto whom it was revealed, that not unto themselves, but unto us, they did minister the things which are now reported unto you by them that have preached the gospel unto you, with the Holy Ghost sent down from heaven,”(1 Pet. 1:12). Not that the prophetical doctrine was useless to the ancient people, or unavailing to the prophets themselves, but that they did not obtain possession of the treasure which God has transmitted to us by their hands. The 364grace of which they testified is now set familiarly before our eyes. They had only a slight foretaste; to us is given a fuller fruition. Our Saviour, accordingly, while he declares that Moses testified of him, extols the superior measure of grace bestowed upon us(John 5:46). Addressing his disciples, he says, “Blessed are your eyes, for they see, and your ears, for they hear. For verily I say unto you, That many prophets and righteous men have desired to see those things which ye see, and have not seen them, and to hear those things which ye hear, and have not heard them,” (Mt. 13:16; Luke 10:23). It is no small commendation of the gospel revelation, that God has preferred us to holy men of old, so much distinguished for piety. There is nothing in this view inconsistent with another passage, in which our Saviour says, “Your father Abraham rejoiced to see my day, and he saw it and was glad,” (John 8:56). For though the event being remote, his view of it was obscure, he had full assurance that it would one day be accomplished; and hence the joy which the holy patriarch experienced even to his death. Nor does John Baptist, when he says, “No man has seen God at any time; the only begotten Son, which is in the bosom of the Father, he has declared him,” (John 1:18), exclude the pious who had previously died from a participation in the knowledge and light which are manifested in the person of Christ; but comparing their condition with ours, he intimates that the mysteries which they only beheld dimly under shadows are made clear to us; as is well explained by the author of the Epistle to the Hebrews, in these words, “God, who at sundry times and in divers manners spake in time past unto the fathers by the prophets, has in these last days spoken unto us by his Son,” (Heb. 1:1, 2). Hence, although this only begotten Son, who is now to us the brightness of his Father’s glory and the express image of his person, was formerly made known to the Jews, as we have elsewhere shown from Paul, that he was the Deliverer under the old dispensation; it is nevertheless true, as Paul himself elsewhere declares, that “God, who commanded the light to shine out of darkness, has shined in our hearts, to give the light of the knowledge of the glory of God in the face of Jesus Christ,” (2 Cor. 4:6); because, when he appeared in this his image, he in a manner made himself visible, his previous appearance having been shadowy and obscure. More shameful and more detestable, therefore, is the ingratitude of those who walk blindfold in this meridian light. Accordingly, Paul says that “the god of this world has blinded their minds, lest the light of the glorious gospel of Christ should shine unto them,” (2 Cor. 4:4).

1. Daar God niet zonder reden reeds oudtijds door de reinigingen en offers heeft willen betuigen, dat Hij een Vader is, en ook niet tevergeefs het uitverkoren volk voor zich geheiligd heeft, is Hij zonder twijfel reeds toen in hetzelfde beeld bekend geweest, waarin Hij nu ons in volle glans verschijnt. Nadat dan ook Maleachi de Joden bevolen heeft op de wet van Mozes acht te slaan en in de onderhouding daarvan te volharden (omdat na zijn dood er voor een tijd een onderbreking zou zijn van het profetisch ambt), kondigt hij dadelijk daarop aan, dat de Zon der gerechtigheid zal opgaan (Mal. 4:2) En met die woorden geeft hij te kennen, dat de wet hiertoe diende, om de vromen te houden in de verwachting van de Christus, die komen zou; dat echter door zijn komst veel meer licht gehoopt mocht worden. Zo zegt dan ook Petrus, dat de profeten ondervraagd en naarstig onderzocht hebben naar de zaligheid die nu door het evangelie geopenbaard is, en dat hun onthuld is, dat ze niet zichzelf of hun tijd, maar ons bedienden die dingen, die nu door het evangelie verkondigd worden (1 Petr. 1:10,12) Niet dat hun leer voor het oude volk onnut geweest is, of ook hun zelf niet tot voordeel gestrekt heeft; maar omdat ze de schat niet gekregen hebben, die God ons door hun hand heeft toegezonden. Want thans wordt ons vertrouwelijk de genade voor ogen gesteld, waarvan zij getuigd hebben; en terwijl zij slechts een weinig van die genade gesmaakt hebben, wordt ons een overvloediger genieten van haar aangeboden. Daarom roemt Christus, die verzekert, dat Mozes van Hem getuigd heeft (Joh. 5:46) toch de maat der genade, waarmee wij de Joden overtreffen. Want tot zijn discipelen sprekend zegt Hij: "Zalig zijn de ogen, die zien, wat gij ziet, en zalig zijn de oren, die horen, wat gij hoort" (Matt. 13:16) "Want vele koningen en profeten hebben dit begeerd, maar niet verkregen" (Luc. 10:23) Dit is een niet geringe aanprijzing van de openbaring van het evangelie, dat God ons gesteld heeft boven de heilige vaderen, die door een buitengewone vroomheid hebben uitgemunt. En met deze uitspraak is allerminst de andere plaats in strijd (Joh. 8:56) waar gezegd wordt, dat Abraham de dag van Christus gezien heeft, en van vreugde is opgesprongen. Want ofschoon de aanblik van een ver verwijderde zaak duisterder was, heeft hem toch niets ontbroken tot de gewisheid, dat zijn hoop juist was; vandaar die blijdschap, welke de heilige aartsvader tot zijn dood toe vergezeld heeft. En ook niet dat woord van Johannes de Doper (Joh. 1:18) "Niemand heeft ooit God gezien, de eniggeboren Zoon, die in de schoot des Vaders is, die heeft Hem ons verklaard" sluit de vromen, die tevoren gestorven waren, uit van de gemeenschap met de kennis en het licht, dat schittert in de Persoon van Christus; maar hun lot met het onze vergelijkend, leert hij, dat de verborgenheden, die zij slechts duister onder schaduwen aanschouwd hebben, voor ons helder zijn; zoals de schrijver van de brief aan de Hebreën (Heb. Heb. 1:1) uitnemend uitlegt, dat God voortijds veelmaal en op velerlei wijze gesproken heeft door de profeten, maar nu door zijn geliefde Zoon. Hoewel dus die eniggeboren Zoon, die ons thans is het afschijnsel der heerlijkheid en het uitgedrukte beeld van de zelfstandigheid van God de Vader, oudtijds de Joden bekend geweest is, zoals wij elders aangehaald hebben uit Paulus, dat Hij de leidsman geweest is der verlossing in de oude tijden, zo is nochtans waar, wat dezelfde Paulus elders leert (2 Cor. 4:6) dat God, die bevolen heeft, dat het licht uit de duisternis zou schijnen, nu in onze harten geschenen heeft om te verlichten de kennis der heerlijkheid Gods in het aangezicht van Jezus Christus. Want toen Hij verschenen is in dit zijn beeld, heeft Hij in zekere zin zichzelf zichtbaar gemaakt in vergelijking daarmede, dat tevoren zijn gedaante duister en schaduwachtig geweest was. Daarom is de ondankbaarheid en slechtheid van hen, die nu op de middag blind zijn, des te schandelijker en verfoeilijker. En daarom zegt Paulus, dat hun verstand verduisterd is door Satan, opdat ze niet zouden zien de heerlijkheid van Christus, welke zonder enig omhulsel schittert in het evangelie.

1. 256Der Vorzug der Gemeinde des Neuen Bundes

Nicht umsonst hat sich Gott in der alten Zeit durch Reinigungen und Opfer als Vater bezeugen wollen, nicht vergebens hat er sich sein erwähltes Volk zum Eigentum genommen. Denn er hat sich unzweifelhaft schon damals in demselben Ebenbilde zu erkennen gegeben, in dem er uns jetzt in vollem Glanze erscheint! Wir können das bei Maleachi sehen. Er gebietet zunächst den Juden, sich an das Gesetz Moses zu halten und es fort und fort mit Eifer zu bewahren — denn nach seinem Tode sollte ja das Prophetenamt eine Zeitlang aufhören! Dann aber kündigt er an, es werde bald „aufgehen die Sonne der Gerechtigkeit“ (Mal. 4,2 = 3,20). Damit bezeugt er, daß das Gesetz seine Kraft daran beweise, die Frommen in der Erwartung auf das Kommen Christi zu halten, daß aber durch Christi Ankunft noch ein viel helleres Licht aufgehen werde. So sagt auch Petrus, die Propheten hätten eifrig geforscht nach dem Heil, das nun offenbar geworden sei; kundgemacht sei ihnen aber eine solche Botschaft, die sie nicht für sich oder für ihr Zeitalter, sondern für uns aussprechen sollten und die ja doch das meint, was uns im Evangelium verkündigt wird! (1. Petr. 1,10.12). Gewiß war ihre Lehre auch für das Volk des Alten Bundes nicht ohne Nutzen, ist auch an ihnen selbst nicht wirkungslos geblieben; aber sie haben eben das köstliche Kleinod, das uns Gott durch ihre Hand zukommen ließ, selbst nicht empfangen! Denn heute tritt uns jene Gnade, von der sie gezeugt haben, nahe vor die Augen; und während sie nur einen kleinen Vorgeschmack davon hatten, dürfen wir sie reichlicher genießen. So hat auch Christus selber versichert, daß wir nach dem Maße der Gnade hoch über den Juden stehen — obwohl er selbst doch auch sagt, Mose habe von ihm Zeugnis abgelegt! (Joh. 5,46). Denn er ruft seinen Jüngern zu: „Selig sind die Augen, die da sehen, was ihr sehet; selig sind die Ohren, die da hören, was ihr höret. Denn viele Propheten und Könige haben begehrt zu sehen, was ihr seht, und haben’s nicht gesehen, und zu hören, was ihr hört, und haben’s nicht gehört“ (Matth. 13,16.17; Luk. 10,23.24). Das ist gewiß keine geringe Lobeserhebung der Offenbarung im Evangelium wenn uns Gott sogar über die heiligen Väter stellt, die doch durch besondere Gottesfurcht sich auszeichneten. Daß Christus anderseits auch sagt: „Abraham sah meinen Tag — und freute sich!“ (Joh. 8,56), widerspricht dem in keiner Weise. Denn war es auch nur ein trüber, unklarer Blick in weite Ferne, so war doch die Gewißheit rechter Hoffnung vorhanden; daher kam denn auch die Freude, die den heiligen Erzvater bis an den Tod begleitet hat! Auch das Wort Johannes des Täufers: „Niemand hat Gott je gesehen; der eingeborene Sohn aber, der in des Vaters Schoß ist, der hat es uns verkündigt“ (Joh. 1,18), schließt die Frommen, die vorher verstorben waren, nicht von der Gemeinschaft des Erkennens und der Erleuchtung aus, wie es uns beides in der Person Christi entgegenstrahlt! Er vergleicht unsere Lage mit der ihrigen und zeigt, wie die Geheimnisse, die sie nur im Schatten undeutlich erschaut haben, nun uns offenbart sind. In ähnlicher Weise spricht das auch sehr schön der Verfasser des Hebräerbriefs aus: „Nachdem vorzeiten Gott manchmal und mancherleiweise geredet hat... durch die Propheten, hat er am letzten... zu uns geredet durch den Sohn!“ (Hebr. 1,1.2). Denn dieser Eingeborene, der uns ja heute der „Glanz der Herrlichkeit“ und „das Ebenbild des Wesens“ Gottes ist (Hebr. 1,3), der war einst auch den Juden bekanntgemacht; er ist, wie wir bereits aus Paulus angeführt haben, der Führer auch des alten Bundesvolks in die Freiheit gewesen! (gedacht ist wohl an 1. Kor. 10,4). Und doch bleibt es auch wahr, was derselbe Paulus an anderer Stelle ausspricht: „Gott, der da hieß das Licht aus 257 der Finsternis hervorleuchten, der hat einen hellen Schein in unsere Herzen gegeben, auf daß durch uns entstünde die Erleuchtung von der Erkenntnis der Klarheit Gottes im Angesichte Jesu Christi“ (2. Kor. 4,6). Denn indem Gott in diesem seinem Ebenbilde erschien, wurde er gewissermaßen sichtbar, während sein Bild zuvor dunkel und schattenhaft gewesen war! Um so übler und abscheulicher ist es aber, wenn heutzutage Menschen in ihrer Undankbarkeit am hellen Mittage blind dastehen! So sagt auch Paulus, diesen Menschen sei der „Sinn“ von dem Satan „verblendet“ worden, daß sie die Herrlichkeit Christi nicht sehen, obwohl sie ohne jeden Vorhang im Evangelium uns entgegenstrahlt! (2. Kor. 4,4).

1. In die ou tyd het God deur die profete gespreek, maar nou praat Hy deur sy geliefde Seun met ons.

563 Omdat God alreeds in die ou tyd nie sonder rede met behulp van soenoffers en offerandes wou betuig dat Hy ’n Vader is nie,² en Hy nie sonder rede vir Hom ’n uitverkore volk geheilig het nie, is Hy ongetwyfeld toe alreeds in dieselfde beeld geken as dié waarin Hy nou in voile glans aan ons verskyn. Nadat Maleagi die Jode dus gelas het om op die wet van Moses ag te slaan en in hulle ywer daarvoor te volhard, omdat die profetiese amp na sy dood ’n ruk lank onderbreek sou word, verkondig hy onmiddellik daarna dat die son van geregtigheid sal opgaan.³ Met hierdie woorde vermaan hy die volk dat die krag van die wet hierin geleë is om godvrugtiges te hou aan die verwagting van Christus wat sou kom, en dat hulle deur sy koms op baie meer lig moes hoop. Om hierdie rede sê Petrus dat die profete ondersoek ingestel het na en noukeurig navraag gedoen het oor die saligheid wat nou deur die evangelie geopenbaar is, en dat aan hulle geopenbaar is dat hulle die dinge wat deur die evangelie verkondig word, nie vir hulleself of vir hulle tyd nie maar vir ons bedien het.⁴ Nie dat die leer vir die Israeliete waardeloos was of vir hulleself ook geen voordeel ingehou het nie, maar omdat hulle nie die skat besit het wat God deur hulle hand aan ons oorgestuur het nie. Want die genade waarvan hulle getuig het, word vandag vir ons innig voor oë gestel. Hoewel hulle weinig daarvan gesmaak het, word dit vir ons aangebied om oorvloediger daarvan te geniet. Daarom het Christus die maat van die genade waarin ons die Jode oortref, geroem, hoewel Hy verklaar het dat Moses van Hom getuig het.⁵ Want toe Hy sy dissipels aangespreek het, het Hy gesê: “Julle oë is gelukkig omdat hulle sien wat julle sien, en julle ore is gelukkig omdat 564 hulle hoor wat julle hoor. Want baie konings en profete het dit begeer maar dit nie verkry nie”.⁶

Dit is glad geen geringe lof vir die openbaring van die evangelie dat God ons bo die heilige aartsvaders, wat in sonderlinge godsvrug uitgemunt het, gestel het nie. ’n Ander verwysing waar gesê word dat Abraham die dag van Christus gesien het en dat hy van blydskap gejubel het,⁷ is glad nie met die opvatting in stryd nie. Hoewel hy die gebeurtenis wat ver van hom verwyder was, nog net vaagweg kon sien, het hy tog geen gebrek gehad aan die dinge wat hom van sy goeie hoop kon verseker nie. Daaruit het die blydskap ontstaan wat die heilige aartsvader tot sy dood vergesel het. Dié woorde van Johannes die Doper: “Niemand het God ooit gesien nie, die eniggebore Seun wat in die skoot van die Vader is, het Hom aan ons verklaar”,⁸ sluit die godvrugtiges wat tevore te sterwe gekom het, nie uit van deelname in die kennis en die lig wat in die Persoon van Christus skitter nie. Wanneer hy hulle toestand met ons s’n vergelyk, leer hy dat die verborgenhede wat hulle slegs vaagweg onder skadu’s kon sien, vir ons duidelik sigbaar is. Die skrywer van die brief aan die Hebreërs verklaar dit goed wanneer hy sê dat God in die ou tyd baiekeer en op baie maniere deur die profete gepraat het maar dat Hy nou deur sy geliefde Seun met ons praat.⁹ Hoewel die Eniggeborene, wat vandag vir ons die glans van die heerlikheid en die uitdrukking van die Wese van God die Vader is,¹⁰ eenmaal aan die Jode bekend was, soos ons elders uit Paulus aangehaal het,¹¹ naamlik dat Hy hulle leier in die verlossing van ouds was,¹² is dit tog waar wat Paulus elders leer, naamlik dat God, wat beveel het dat die lig uit die duisternis moes skyn, nou in ons harte ingeskyn het om die kennis van die heerlikheid van God in die aangesig van Jesus Christus te verlig.¹³ Want toe Hy in hierdie beeld van Hom verskyn het, het Hy Homself in ’n sekere sin sigbaar gemaak in vergelyking met sy beeld wat tevore vaag en ’n afskaduwing was. Daarom is die ondankbaarheid en bedorwenheid van die mense wat helder oordag stokblind is, des te skandeliker en verfoeiliker. Paulus sê dus dat hulle verstand deur die Satan verduister is, sodat hulle nie die heerlikheid van Christus, wat nou onversluierd in die evangelie skitter, kan raaksien nie.¹⁴

1. Так как Бог не зря установил в древности жертвоприношения и очистительные обряды, но дабы засвидетельствовать евреям, что Он - их Отец, и не зря посвятил их Себе в качестве избранного народа, то несомненно, что Он дал им познать Себя в том же образе, в каком ныне предстаёт перед нами во всей полноте. Поэтому Малахия, призвав евреев помнить Закон Моисея и следовать ему (ибо именно после его смерти должна была прерваться пророческая традиция), говорит, что если они не нарушат его, то им будет послано Солнце правды - и взойдёт оно уже вскоре (Мал 4:2,4). Это означает, что соблюдение Закона нужно было для того, чтобы поддержать их в ожидании Христа, пришествие которого близилось. Пока же следовало лишь надеяться на тот более яркий свет, который оно с собой принесёт.

Поэтому св. Пётр говорит, что пророки тщательно исследовали то спасение, которое ныне объявлено нам в Евангелии (1 Пет 1:10-12). Речь не о том, будто их исследование было бесполезно для древнего народа или будто оно не принесло никакой пользы им самим, но о том, что они не воспользовались вполне тем сокровищем, которое Бог дал нам из их рук. Ибо сейчас Божья милость, свидетелями которой они были, оказалась у нас прямо перед глазами, и то, чего они едва вкусили, мы имеем в изобилии. Хотя Христос говорит, что Моисей писал о Нём (Ин 5:46), Он не устаёт указывать, насколько мы превосходим евреев по степени ниспосланной нам милости. Он говорит своим ученикам: «Блаженны очи, видящие то, что вы видите, и блаженны уши, слышащие то, что вы слышите. Многие пророки и цари желали этого и не получили» (Мф 13:16-17; Лк 10:23-24). Это не только хвала откровению, данному нам в Евангелии, в котором Бог предпочёл нас древним отцам, столь совершенным в святости и прочих добродетелях. С этим высказыванием перекликается другой отрывок, где говорится, что Авраам увидел день Христа и возрадовался (Ин 8:56). Ибо, хотя он смотрел ещё очень издалека и поэтому видел неясно, однако ничуть не поколебался в надежде. Отсюда та радость, которая не оставляла этого святого патриарха до самой смерти.

В словах Иоанна Крестителя: «Бога не видел никто никогда; единородный Сын, сущий в недре Отчем, Он явил» (Ин 1:18) - имеются в виду и умершие задолго до познания и света, излившихся на нас в Иисусе Христе. Но, сравнивая их состояние с нашим, Иоанн показывает, что тайны, которые они видели издалека и во мраке, явлены нам в ярком сиянии, как это отлично выразил автор Послания к евреям, сказав: «Бог, многократно и многообразно говоривший издревле отцам в пророках, в последние дни сии говорил нам в Сыне» (Евр 1:1-2).

Итак, хотя единородный Сын, в котором теперь для нас открылись торжество славы и живой лик ипостаси Отца, был издревле известен евреям, своему избранному народу, о чём мы уже упоминали, ссылаясь на св. Павла, - это Он избавил евреев из египетского рабства, - тем не менее апостол этот был также прав, когда говорил: «Бог, повелевший из тьмы воссиять свету, озарил наши сердца, дабы просветить нас познанием славы Божией в лице Иисуса Христа» (2 Кор 4:6). Явившись в этом своём образе, Он сделался видимым, тогда как раньше обнаруживал Себя как бы издалека и во мраке. Поэтому тем более гнусна и презренна неблагодарность людей, остающихся слепцами посреди сияющего полдня. Св. Павел говорит, что их умы ослеплены Сатаной, чтобы не видеть славы Христа, изливающейся в Евангелии, когда снято покрывало, мешавшее видеть её въяве (2 Кор 3:14; 4:4).

2. Porro Evangelium accipio pro clara mysterii Christi manifestatione^e. Fateor certe, quatenus Evangelium vocatur a Paulo doctrina fidei [1. Tim. 4. b. 6]^f, eius partes censeri quaecunque passim in Lege occurrunt promissiones de gratuita^g peccatorum remissione, quibus sibi Deus reconciliat homines. Fidem enim terroribus illic opponit, quibus angitur et vexatur conscientia, si ex operibus petenda sit salus. Unde sequitur, vocem Evangelii large^h sumendo, sub ea comprehendi quae olim testimonia Deus misericordiae suae paternique favoris Patribusⁱ dedit; verum per excellentiam aptari dico ad promulgationem exhibitae in Christo gratiae; idque non modo communi usu receptum 400 est, sed a Christi et Apostolorum authoritate pendet [Matth. 4 et 9]¹. Unde proprium hoc illi tribuitur, ipsum praedicasse Evangelium regni. Et Marcus praefatur hoc modo, Initium Evangelii Iesu Christi [Marc. 1. a. 1]. Nec vero opus est locos colligere quibus probetur res satis superque nota. Suo igitur adventu Christus vitam et immortalitatem illustravit per Evangelium [2. Tim. 1. c. 10]. Quibus verbis non intelligit Paulus demersos fuisse Patres in tenebris mortis, donec carnem indueret Filius Dei: sed hanc praerogativam honoris Evangelio vendicans, novum et insolitum legationis genus fuisse docet, qua Deus quae pollicitus fuerat praestitit: ut in Filii persona extaret promissionum veritas^a. Nam etsi semper experti sunt fideles verum esse illud Pauli, In Christo omnes promissiones esse etiam et amen [2. Cor. 1. d. 20]: quia eorum cordibus fuerunt obsignatae: quia tamen omnes nostrae salutis numeros in carne sua implevit, viva ipsa rerum exhibitio^b iure novum et singulare praeconium obtinuit. Ex quo illud Christi, Posthac videbitis caelos apertos, et Angelos Dei ascendentes ac descendentes super Filium hominis [Iohan. 1. f. 51]. Etsi enim alludere videtur ad scalam^c in visione ostensam Patriarchae Iacob, praestantiam tamen adventus sui commendat hac nota, quod ianuam caelorum nobis aperuerit ut familiaris pateat ingressus.

2. Or je prend l’Evangile pour ceste claire manifestation de Jesus Christ, qui a esté delayée jusques à sa venue. Je confesse bien, entant que l’Evangile est nommé par sainct Paul Doctrine de foy (1 Tim. 4:6), que toutes les promesses contenues en la Loy, de la remission des pechez, par laquelle les hommes sont reconciliez à Dieu, en sont estimées parties. Car sainct Paul oppose le mot de Foy à tous les tourmens, frayeurs et angoisses dont une povre ame est oppressée, cependant qu’elle cherche salut en ses œuvres: dont il s’ensuit qu’en prenant generalement le nom d’Evangile, tous les tesmoignages que Dieu a jamais donné de sa misericorde et de sa faveur paternelle y sont compris: mais je dy qu’il est appliqué par dignité speciale à la publication de grace, telle que nous l’avons en Jesus Christ. Ce qui non seulement est receu par usage commun, mais est fondé en l’authorité de Jesus Christ et de ses Apostres. Pour laquelle raison cecy lui est attribué comme propre, d’avoir presché l’Evangile du royaume de Dieu (Matth. 4:17; 9:35). Et sainct Marc use de ceste preface, S’ensuit l’Evangile de Jesus Christ (Marc 1:1): combien qu’il n’est ja besoin d’amasser passages pour prouver une chose si notoire. Jesus Christ donques à son advenement a produit et clairement mis en avant la vie et immortalité par l’Evangile. Ce sont les mots de sainct Paul (2 Tim. 1:10): ausquels il n’entend pas que les Peres ayent esté plongez en tenebres de mort, jusques à ce que le Fils de Dieu eust vestu nostre chair: mais il reserve ce privelege d’honneur à l’Evangile, que c’est une ambassade nouvelle et non accoustumée, par laquelle Dieu accomplit ce qu’il avoit promis, et nous represente evidemment la verité de ses promesses. Car combien que les fideles ayent tousjours experimenté l’autre dire de sainct Paul estre veritable, c’est que toutes les promesses de Dieu sont Ouy et Amen en Jesus Christ (2 Cor. 1:20), d’autant qu’elles ont esté seellées en leurs cœurs: toutesfois pource qu’il a accompli toutes les parties de nostre salut en sa chair, c’est à bon droit qu’une telle monstre de la chose presente a son tiltre nouveau et singulier selon sa dignité. A quoy tend la sentence de Jesus Christ, quand il dit, vous verrez doresnavant les cieux ouvers, et les Anges de Dieu montans et descendans sur le Fils de l’homme (Jean 1:51). Car combien qu’il regarde à la vision qui fut donnée au sainct Patriarche Jacob, de l’eschelle sur laquelle Dieu estoit assis, si est-ce qu’il veut magnifier par ceste marque combien sa venue est precieuse et desirable, c’est qu’elle nous a ouvert le royaume des cieux pour nous y faire entrer privément.

2. Now, I understand the gospel to be a clear manifestation of the mystery of Christ. I grant indeed, since Paul styles the gospel the doctrine of faith,⁹³¹ that whatever promises we find in the law concerning the gracious remission of sins, by which God reconciles men to himself, are accounted parts of it. For he opposes faith to those terrors which torment and harass the conscience, if salvation is to be sought by works. Whence it follows, that taking the word gospel in a large sense, it comprehends all those testimonies, which God formerly gave to the fathers, of his mercy and paternal favour; but it is more eminently applicable to the promulgation of the grace exhibited in Christ. This acceptation is not only sanctioned by common use, but supported by the authority of Christ and the Apostles. Whence it is properly said of him, that he “preached the gospel of the kingdom.”⁹³² And Mark introduces himself with this preface: “The beginning of the gospel of Jesus Christ.” But it is needless to collect more passages to prove a thing sufficiently known. Christ, then, by his advent, “hath brought life and immortality to light through the gospel.”⁹³³ By these expressions Paul means, not that the fathers were immerged in the shades of death, till the Son of God became incarnate; but, claiming for the gospel this honourable prerogative, he teaches that it is a new and unusual kind of legation, in which God has performed those things that he had promised, that the truth of the promises might appear in the person of his Son. For though the faithful have always experienced the truth of the assertion of Paul, that “all the promises of God in him are Yea, and in him Amen,”⁹³⁴ because they have been sealed in their hearts, yet, since he has completed in his body all the parts of our salvation, the lively exhibition of those things has justly obtained new and singular praise. Hence this declaration of Christ: “Hereafter ye shall see heaven open, and the angels of God ascending and descending upon the Son of man.”⁹³⁵ For though he seems to allude to the ladder which 383 the patriarch Jacob saw in a vision, yet he displays the superior excellence of his advent by this character—that he has opened the gate of heaven to give us free admittance into it.

2. The term Gospel, used in its most extensive sense, comprehends the attestations of mercy which God gave to the fathers. Properly, however, it means the promulgation of grace exhibited in the God-man Jesus Christ.

By the Gospel, I understand the clear manifestation of the mystery of Christ. I confess, indeed, that inasmuch as the term Gospel is applied by Paul to the doctrine of faith (2 Tim. 4:10), it includes all the promises by which God reconciles men to himself, and which occur throughout the Law. For Paul there opposes faith to those terrors which vex and torment the conscience when salvation is sought 365by means of works. Hence it follows that Gospel, taken in a large sense, comprehends the evidences of mercy and paternal favour which God bestowed on the Patriarchs. Still, by way of excellence, it is applied to the promulgation of the grace manifested in Christ. This is not only founded on general use, but has the sanction of our Saviour and his Apostles. Hence it is described as one of his peculiar characteristics, that he preached the Gospel of the kingdom (Mt. 4:23; 9:35; Mark 1:14). Mark, in his preface to the Gospel, calls it “The beginning of the Gospel of Jesus Christ.” There is no use of collecting passages to prove what is already perfectly known. Christ at his advent “brought life and immortality to light through the Gospel,” (2 Tim. 1:10). Paul does not mean by these words that the Fathers were plunged in the darkness of death before the Son of God became incarnate; but he claims for the Gospel the honourable distinction of being a new and extraordinary kind of embassy, by which God fulfilled what he had promised, these promises being realised in the person of the Son. For though believers have at all times experienced the truth of Paul’s declaration, that “all the promises of God in him are yea and amen,” inasmuch as these promises were sealed upon their hearts; yet because he has in his flesh completed all the parts of our salvation, this vivid manifestation of realities was justly entitled to this new and special distinction. Accordingly, Christ says, “Hereafter ye shall see heaven open, and the angels of God ascending and descending upon the Son of man.” For though he seems to allude to the ladder which the Patriarch Jacob saw in vision, he commends the excellence of his advent in this, that it opened the gate of heaven, and gave us familiar access to it.

2. Verder versta ik onder het evangelie de heldere openbaring van de verborgenheid van Christus. Ik beken ongetwijfeld, dat voorzover door Paulus de leer des geloofs het evangelie genoemd wordt, tot zijn delen gerekend worden alle, overal in de wet voorkomende, beloften aangaande de genadige zondevergeving, waardoor God de mensen met zich verzoent. Want het geloof stelt hij daar tegenover de verschrikkingen, door welke het geweten benauwd en gekweld wordt, als de zaligheid uit de werken moet verkregen worden. En daaruit volgt, dat, wanneer men het woord evangelie in ruime betekenis neemt, daaronder begrepen worden de getuigenissen zijner barmhartigheid en vaderlijke genegenheid, die God oudtijds de vaderen gegeven heeft. Maar ik zeg, dat het in het bijzonder toepasselijk is op de verkondiging van de genade, die in Christus gegeven is; en dit is niet alleen door het algemeen gebruik zo aanvaard, maar het berust ook op het gezag van Christus en de apostelen (Matt. 4:17; 9:35; 2 Tim.1:10) En daarom wordt Hem, als iets dat Hem in het bijzonder eigen is, toegeschreven, dat Hij het evangelie des Koninkrijks gepredikt heeft. En Marcus (Marc. 1:1) vangt aan met deze woorden: "Het begin des evangelies van Jezus Christus." Het is echter niet nodig de plaatsen te verzamelen doorwelke een zaak, die meer dan voldoende bekend is, bewezen wordt. Door zijn komst dus heeft Christus het leven en de onverderfelijkheid aan het licht gebracht door het evangelie. En door die woorden geeft Paulus niet te kennen, dat de vaderen in de duisternis des doods zijn verzonken geweest, totdat Gods Zoon het vlees aannam; maar deze bijzondere eer aan het evangelie toeëigenend, leert hij, dat het het een nieuwe en ongehoorde soort van boodschap was, waardoor God volbracht heeft, wat Hij beloofd had: opdat in de Persoon van de Zoon de waarheid der beloften zou verschijnen. Want of schoon de gelovigen altijd ondervonden hebben de waarheid van het woord van Paulus (2 Cor. 1:20) dat in Christus alle beloften zijn ja en amen, omdat ze in hun harten verzegeld zijn geworden, zo heeft toch, omdat Hij alle delen onzer zaligheid in zijn vlees vervuld heeft, de levende volvoering zelf met recht een nieuwe en bijzondere lof verkregen. Vandaar dat woord van Christus (Joh. 1:52) " Van nu aan zult gij de hemel zien geopend, en de engelen Gods opklimmende en nederdalende op de Zoon des mensen." Want ofschoon Hij schijnt te zinspelen op de ladder, die in een gezicht getoond is aan de aartsvader Jacob, prijst Hij toch de voortreffeljkheid van zijn komst aan door dit teken, dat Hij de deur der hemelen voor ons geopend heeft, opdat de ingang voor ons vrij zou openstaan.

2. Das Evangelium predigt den erschienenen Christus

Unter dem Evangelium verstehe ich also die klare Enthüllung des Geheimnisses Christi. Da nun Paulus das Evangelium als „Lehre des Glaubens“ bezeichnet (1. Tim. 4,6), so gebe ich zu, daß zum Evangelium auch jene immer wieder im Gesetz vorkommenden Verheißungen von der Vergebung der Sünden aus freier Gnade gehören, durch die Gott die Menschen mit sich versöhnt. Denn Paulus stellt den Glauben in Gegensatz zu der Angst, die das Gewissen in die Enge treibt und quält, wenn der Mensch sich mit eigenen Werken das Heil verdienen soll. Daher umfaßt also „Evangelium“ im weiteren Sinne alle Zeugnisse göttlicher Barmherzigkeit und väterlicher Freundlichkeit, die Gott einst den Vätern gegeben hat; in besonderer Weise bezeichnet aber „Evangelium“ die Offenbarung der in Christus uns dargebotenen Gnade; dafür spricht nicht nur der allgemeine Gebrauch des Wortes, sondern es gründet sich auf die Autorität Christi und seiner Apostel (Matth. 4,17-23; 9,35). Deshalb heißt es von dem Herrn ja auch zur Bezeichnung seines besonderen Berufs, er habe das „Evangelium vom Reich“ gepredigt. Und Markus beginnt sein Evangelium mit der Überschrift: „Anfang des Evangeliums von Jesus Christus“ (Mark. 1,1). Es ist auch nicht nötig, noch weiter Stellen aufzuführen: die Sache ist zu bekannt. So hat also Christus nach Paulus in seinem Kommen „Leben und unvergängliches Wesen ans Licht gebracht durch das Evangelium“ (2. Tim. 1,10). Da meint nun Paulus nicht, die Väter seien bis zur Fleischwerdung des Sohnes Gottes in Finsternis und Todesschatten gewesen. Er will aber die hohen Vorzüge des Evangeliums bemerkbar machen und erklärt, daß es eine neue und bis dahin unbekannte Botschaft gewesen sei, in der Gott seine Verheißung erfüllte, so daß also in der Person des Sohnes die Wahrheit der Verheißung ans Licht kam. Gewiß haben die Gläubigen zu allen Zeiten die Wahrheit des Pauluswortes erfahren: „Alle Gottesverheißungen sind Ja in ihm und Amen in ihm“ (2. Kor. 1,20); denn die Verheißungen waren ja in ihrem Herzen versiegelt. Aber er hat doch in seinem Fleische alles vollbracht, was zu unserem Heil gehört, und deshalb mußte die Kundmachung der Sache selbst auch in einer besonderen Botschaft erfolgen. Daher auch das Wort Christi: „Von nun an werdet ihr den Himmel offen sehen und die Engel Gottes hinauf- und herabfahren auf des Menschen Sohn“ (Joh. 1,51). Dabei scheint er an jene Leiter anzuspielen, die einst dem Erzvater Jakob im Gesicht gezeigt wurde, aber er deutet doch die besondere Herrlichkeit seines Kommens mit der Bemerkung an, daß er uns das Tor des Himmels aufgetan hat, so daß wir freien Zugang haben!

2. 565 ‘Evangelie’ beteken die duidelike openbaring van Christus.

Verder verstaan ek onder evangelie die duidelike openbaring van die geheimenis van Christus.¹⁵ In soverre die evangelie deur Paulus die leer  van die geloof genoem word,¹⁶ erken ek sekerlik dat al die beloftes in verband met die vrye vergewing van sonde wat oral in die wet voorkom en waarmee God die mens versoen, ook as deel daarvan gereken moet word. Want hy stel die geloof daar teenoor die verskrikkinge waardeur die gewete beangs en gekwel word as ons ons saligheid uit ons werke moet soek. Daaruit volg dat wanneer die woord evangelie in ’n ruim sin opgeneem word, die getuienisse ook daaronder ingesluit moet word wat God eenmaal van sy barmhartigheid en vaderlike guns aan die aartsvaders gegee het. Ek verklaar inderdaad dat die woord in uitnemender sin geskik is om die genade wat in Christus aan ons geopenbaar is, bekend te stel. Dit is nie alleen algemeen aanvaar nie maar berus ook op die gesag van Christus en die apostels.¹⁷ Daarom word dit as ’n besondere kenmerk aan Hom toegeskryf dat Hy die evangelie van die koninkryk verkondig het. Markus voeg die volgende as voorwoord aan sy evangelie toe: “Die begin van die evangelie van Jesus Christus”.¹⁸ Dit is trouens nie nodig om aanhalings bymekaar te maak om iets te bewys wat oorgenoeg bekend is nie. Deur sy koms het Christus dus die lewe en die onsterflikheid deur die evangelie aan die lig gebring.¹⁹ Onder hierdie woorde verstaan Paulus nie dat die aartsvaders in die duisternis van die dood gedompel was totdat die Seun van God vlees aangeneem het nie. Wanneer hy egter hierdie voorreg vir die evangelie opeis, leer hy ons dat dit ’n nuwe en ongewone soort boodskap was waardeur God sy beloftes gestand gedoen het, naamlik dat die waarheid van sy beloftes in die Persoon van sy Seun geopenbaar sou word. Gelowiges het trouens nog altyd ervaar dat die volgende opmerking van Paulus waar is, naamlik dat in Christus al die beloftes, ja en amen is,²⁰ omdat dit in hulle harte verseël was.²¹ Omdat Hy egter in sy vlees ons saligheid in alle opsigte volbring het, het die lewende openbaring van daardie dinge met reg nuwe en buitengewone bekendstelling verkry. Na aanleiding hiervan sê Christus: “Van nou af sal julle sien dat die hemele oop is en dat die engele van God opklim en neerdaal op die Seun van die 566 mens”.²² Hoewel dit lyk asof Hy hier sinspeel op die leer wat in die gesig aan die aartsvader Jakob getoon is,²³ prys Hy nogtans met hierdie teken die voortreflikheid van sy koms aan, omdat Hy die deur van die hemele vir ons oopgemaak het sodat ons vrymoedig daarheen kan ingaan.

2. Под Евангелием я понимаю открытое явление Иисуса Христа, которое было сокрыто до его явления во плоти. Я знаю, что св. Павел называет Евангелием здравое учение веры, частью которого являются содержащиеся в Законе обетования о прощении грехов, примиряющие людей с Богом. Ибо Павел противопоставляет слово «вера» всем мучениям, страхам и тревогам, которыми терзалась бедная душа, пока искала спасения в делах. Отсюда следует, что в широком смысле Евангелие означает все когда-либо данные Богом свидетельства его милосердия и отеческой благосклонности к людям. Но я утверждаю, что по особому преимуществу оно означает объявление о милости, которую мы получили в Иисусе Христе. Такое значение слово «Евангелие» приобрело не только в результате его широкого употребления именно в этом понимании - оно основано на авторитете Иисуса Христа и Его апостолов: они придали этому слову качество имени собственного, проповедуя «Евангелие Царствия» (Мф 4:17; 9:35). Его использует в своём введении св. Марк: «Начало Евангелия Иисуса Христа» (Мк 1:1). Нет необходимости приводить другие многочисленные примеры, чтобы доказать столь очевидную вещь.

Итак, своим пришествием Иисус Христос «явил жизнь и бессмертие через Евангелие». Это слова св. Павла (2 Тим 1:10). Здесь он имеет в виду, что отцы пребывали под сенью смерти, пока Сын Божий не воспринял нашу плоть. Он воздаёт честь Евангелию как новому и небывалому посланию, в котором Бог исполнил обещанное и явил перед нами всю истинность своих обетований. И хотя верующие всегда на опыте знали правоту других слов св. Павла: «все обетования Божии в Нем "да" и ... "аминь"» (2 Кор 1:20), поскольку они запечатлены в их сердцах, но всё-таки, чтобы совершилась вся полнота нашего спасения во плоти Христа, это новое положение вещей должно было быть представлено по-новому - в соответствии с его достоинством. Об этом свидетельствуют и слова самого Иисуса Христа: «Отныне будете видеть небо отверстым и Ангелов Божиих восходящих и нисходящих к Сыну Человеческому» (Ин 1:51). Намекая на посланное святому патриарху Иакову видение лестницы, наверху которой восседал Бог, Он, как кажется, хотел тем самым показать, насколько его пришествие желанно и драгоценно, ибо оно открыло нам Царство Небесное, куда может войти каждый из нас.

3. Cavendum tamen est a diabolica imaginatione Serveti, qui dum magnitudinem gratiae Christi extollere vult, vel saltem se velle fingit, promissiones in totum abolet, quasi finem simul cum Lege^d acceperint. Obtendit, fide Evangelii nobis afferri promissionum omnium complementum². Quasi vero nulla sit inter nos et Christum distinctio. Admonui quidem nuper, Christum nihil reliquum fecisse ex tota salutis nostrae summa: sed ex eo perperam infertur, beneficiis ab ipso partis nos iam potiri: acsi falsum illud Pauli esset, salutem nostram in spe esse absconditam³. Fateor quidem nos, in Christum credendo, simul transire a morte in vitam; sed tenendum interea est illud Iohannis, quanvis sciamus nos esse filios Dei, sed nondum apparuisse, donec similes ei erimus: dum scilicet eum videbimus qualis est⁴. Quanvis ergo praesentem spiritualium bonorum 401 plenitudinem nobis in Evangelio Christus offerat, fruitio tamen sub custodia^a spei semper latet, donec corruptibili carne exuti, transfiguremur in eius qui nos praecedit gloriam. Interea in promissiones recumbere nos iubet Spiritus sanctus, cuius authoritas compescere apud nos debet latratus omnes impuri illius canis^b. Nam teste Paulo, pietas tam futurae quam praesentis vitae promissionem habet [1. Tim. 4. b. 8]: qua ratione iactat se Apostolum Christi secundum promissionem vitae quae in ipso est [2. Tim. 1. a. 1]. Et alibi nos easdem habere promissiones admonet [2. Cor. 7. a. 1], quibus olim donati fuerunt sancti. Denique hanc foelicitatis summam statuit, quod obsignati simus Spiritu promissionis sancto. Nec vero aliter Christo fruimur, nisi quatenus eum amplectimur promissionibus suis vestitum. Quo fit ut habitet ipse quidem in cordibus nostris, et tamen ab ipso peregrinemur: quia per fidem ambulamus, et non per aspectum¹. Nec male inter se conveniunt haec duo, nos possidere in Christo quicquid ad caelestis vitae perfectionem spectat, et tamen fidem esse visionem bonorum quae non videntur². Tantum in natura promissionum vel qualitate notandum est discrimen: quia Evangelium digito monstrat quod Lex sub typis adumbravit.

3. Toutesfois qu’on se garde bien de la resverie diabolique de Servet, lequel voulant exalter la grandeur de la grace de Christ, ou bien faisant semblant d’y tendre, abolit du tout les promesses, comme si elles avoyent pris fin avec les figures. Il pretend ceste couverture, que par l’Evangile l’accomplissement des promesses nous est apporté, comme s’il n’y avoit nulle distinction entre Jesus Christ et nous. J’ay nagueres adverty que Christ n’a rien obmis ne laissé derriere de tout ce qui estoit requis à la somme de nostre salut: mais c’est trop sottement argué, de dire que nous jouyssons desja des biens qu’il nous a acquis: comme si ce que dit sainct Paul estoit faux, que nostre salut est caché sous esperance (Rom. 8:24). Je confesse bien qu’en croyant en Jesus Christ nous passons de mort à vie: mais il nous faut aussi de nostre costé retenir la sentence de sainct Jean (1 Jean 3:2): combien que nous sachions que nous sommes enfans de Dieu, toutesfois qu’il n’est pas encore apparu, jusques à ce que nous soyons faits semblables à luy, assavoir, quand nous le verrons face à face tel qu’il est. Combien donc que Jesus Christ nous presente en l’Evangile une vraye et droite plenitude de tous biens spirituels, toutesfois la jouyssance en est encore cachée sous la garde et comme sous le cachet d’espoir, jusques à ce qu’estans devestus de nostre chair corruptible, nous soyons transfigurez en la gloire de celuy qui nous precede en ordre. Cependant le sainct Esprit nous commande de nous reposer sur les promesses: l’authorité duquel doit bien rabattre tous les abbays de ce chien mastin. Car comme dit sainct Paul, la crainte de Dieu a les promesses tant de la vie presente que de la vie à venir: pour laquelle raison il se glorifie d’estre Apostre de Christ selon la promesse de vie qui est en luy (1 Tim. 4:8; 2 Tim. 1:1). Et ailleurs il remonstre que nous avons les mesmes promesses qui anciennement ont esté données aux saincts Peres (2 Cor. 7:1). Bref, il constitue la somme de nostre salut en cecy, c’est que nous sommes seellez de l’Esprit de promesse: comme de fait nous ne possedons point Jesus Christ, sinon entant que nous le recevons et embrassons, estans revestus des promesses de l’Evangile. De là se fait qu’il habile en noz cœurs, et neantmoins nous sommes eslongnez de lui comme pelerins, d’autant que nous cheminons en foy et non pas par veue (2 Cor. 5:7). Et ces deux articles s’accordent bien: c’est que nous possedons en Jesus Christ tout ce qui appartient à la perfection de la vie celeste, et neantmoins que la foy est une vision des choses qui ne se voyent point (Hebr. 11:1). Seulement il est à notter que la diversité de la Loy et de l’Evangile gist en la nature ou qualité des promesses, pource que l’Evangile nous monstre au doigt ce qui a esté anciennement figuré sous ombres obscures.

3. Nevertheless, we must beware of the diabolical imagination of Servetus, who, while he designs to extol the magnitude of the grace of Christ, or at least professes such a design, totally abolishes all the promises, as though they were terminated together with the law. He pretends, that by faith in the gospel we receive the completion of all the promises; as though there were no distinction between us and Christ. I have just observed, that Christ left nothing incomplete of all that was essential to our salvation; but it is not a fair inference, that we already enjoy the benefits procured by him; for this would contradict the declaration of Paul, that “hope is laid up for us.”⁹³⁶ I grant, indeed, that when we believe in Christ, we at the same time pass from death to life; but we should also remember the observation of John, that though “we are now the sons of God, it doth not yet appear what we shall be; but we know that, when he shall appear, we shall be like him; for we shall see him as he is.”⁹³⁷ Though Christ, therefore, offers us in the gospel a present plenitude of spiritual blessings, yet the fruition of them is concealed under the custody of hope, till we are divested of our corruptible body, and transfigured into the glory of him who has gone before us. In the mean time, the Holy Spirit commands us to rely on the promises; and his authority we ought to consider sufficient to silence all the clamours of Servetus. For according to the testimony of Paul, “godliness hath promise of the life that now is, and of that which is to come;”⁹³⁸ and therefore he boasts of being an Apostle of Christ; “according to the promise of life which is in Christ Jesus.”⁹³⁹ In another place he apprizes us that we have the same promises which were given to the saints in former times.⁹⁴⁰ Finally, he represents it as the summit of felicity, that we are sealed with the Holy Spirit of promise.⁹⁴¹ Nor, indeed, have we otherwise any enjoyment of Christ, any further than as we embrace him invested with his promises. Hence it is, that he dwells in our hearts, and yet we live like pilgrims at a distance from him; because “we walk by faith, and not by sight.” Nor is there any contrariety in these two positions, that we possess in Christ all that belongs to the perfection of the life of heaven, and yet that faith is a vision of invisible blessings. Only there is a difference to be observed in the nature or quality of the promises; because the gospel affords a clear discovery of that which the law has represented in shadows and types.

3. The notion of Servetus, that the promises are entirely abolished, refuted. Why we must still trust to the promises of God. Another reason. Solution of a difficulty.

Here we must guard against the diabolical imagination of Servetus, who, from a wish, or at least the pretence of a wish, to extol the greatness of Christ, abolishes the promises entirely, as if they had come to an end at the same time with the Law. He pretends, that by the faith of the Gospel all the promises have been fulfilled; as if there was no distinction between us and Christ. I lately observed that Christ had not left any part of our salvation incomplete; but from this it is erroneously inferred, that we are now put in possession of all the blessings purchased by him; thereby implying, that Paul was incorrect in saying, “We are saved by hope,” (Rom. 3:24). I admit, indeed, that by believing in Christ we pass from death unto life; but we must at the same time remember the words of John, that though we know we are “the sons of God,” “it does not yet appear what we shall be: but we know that, when he shall appear, we shall be like him; for we shall see him as he is,” (1 John 3:2). Therefore, although Christ offers us in the Gospel a present fulness of spiritual blessings, fruition remains in the keeping of hope,¹ until 366we are divested of corruptible flesh, and transformed into the glory of him who has gone before us. Meanwhile, in leaning on the promises, we obey the command of the Holy Spirit, whose authority ought to have weight enough with us to silence all the barkings of that impure dog. We have it on the testimony of Paul, that “Godliness is profitable unto all things, having promise of the life that now is, and of that which is to come,” (1 Tim. 4:8); for which reason, he glories in being “an apostle of Jesus Christ, according to the promise of life which is in Christ Jesus” (2 Tim. 1:1). And he elsewhere reminds us, that we have the same promises which were given to the saints in ancient time (2 Cor. 7:1). In fine, he makes the sum of our felicity consist in being sealed with the Holy Spirit of promise. Indeed we have no enjoyment of Christ, unless by embracing him as clothed with his own promises. Hence it is that he indeed dwells in our hearts and yet we are as pilgrims in regard to him, because “we walk by faith, not by sight,” (2 Cor. 5:6, 7). There is no inconsistency in the two things—viz. that in Christ we possess every thing pertaining to the perfection of the heavenly life, and yet that faith is only a vision “of things not seen,” (Heb. 11:1). Only there is this difference to be observed in the nature or quality of the promises, that the Gospel points with the finger to what the Law shadowed under types.

3. Toch moet men op zijn hoede zijn voor de duivelse inbeelding van Servet, die, terwijl hij de grootheid van Christus' genade verheffen wil, of althans veinst dat te willen, de beloften geheel opzij zet, alsof ze tegelijk met de wet een einde genomen hebben. Hij beweert, dat door het geloof in het evangelie ons de vervulling van alle beloften wordt aangebracht. Alsof er geen onderscheid was tussen ons en Christus! Ik heb wel kort te voren er aan herinnerd, dat Christus niets heeft nagelaten te doen van alles, wat tot onze zaligheid strekte; maar daaruit leidt men verkeerdelijk af, dat wij de door Hem verworven weldaden reeds bezitten; alsof het woord van Paulus onwaar, was dat onze zaligheid in hoop verborgen is. Ik erken wel, dat wij, door in Christus te geloven, tegelijkertijd overgaan van de dood in het leven. Maar ondertussen moeten we vasthouden aan wat Johannes zegt (1 Joh. 3:2) dat hoewel wij weten, dat we kinderen Gods zijn, het nog niet geopenbaard is, totdat wij Hem gelijk zullen zijn, namelijk wanneer wij Hem zullen zien, gelijk Hij is. Hoewel dus Christus ons de onmiddellijke werkzame volheid van geestelijke goederen in het evangelie aanbiedt, blijft toch de genieting altijd onder de hoede der hoop verborgen totdat wij, het verderfelijk vlees afgelegd hebbende, veranderd worden tot de heerlijkheid van Hem, die ons voorgaat. Ondertussen beveelt ons de Heilige Geest, wiens gezag bij ons al het geblaf van die onzuivere hond moet bedwingen, op de beloften te steunen. Want volgens getuigenis van Paulus (1 Tim. 4:8) heeft de godzaligheid de belofte zowel des toekomenden als des tegenwoordigen levens; daarom beroemt hij er zich op, dat hij een apostel van Christus is, naar de belofte des levens, dat in Hem is (2 Tim. 1:1) En elders leert hij, dat wij dezelfde beloften hebben, waarmede oudtijds de heiligen begiftigd waren (2 Cor. 7: 1) Eindelijk stelt hij deze hoofdsom der gelukzaligheid, dat wij verzegeld zijn door de Heilige Geest der belofte. En wij genieten Christus ook niet anders, dan voorzover wij Hem omhelzen, bekleed met zijn beloften. En daardoor geschiedt het, dat Hij wel in onze harten woont, maar toch wij van Hem weg in den vreemde verkeren; want wij wandelen door het geloof en niet door aanschouwing. En deze twee komen ook niet slecht met elkander overeen, dat wij in Christus bezitten al wat betrekking heeft op de volmaaktheid van het hemelse leven, en toch het geloof een aanschouwing is van de goederen, die niet gezien worden. Slechts in de aard der beloften of in hun hoedanigheid moet men het verschil opmerken want het evangelie wijst met de vinger aan wat de wet onder beelden heeft getekend.

3. Die Verheißungen sind für uns nicht abgetan

Hier muß man sich aber vor dem teuflischen Wahn des Servet hüten; der will die Größe der Gnade Christi gewaltig erheben, gibt wenigstens vor, es zu wollen — und tut deshalb alle Verheißungen gänzlich ab, als ob sie mit dem Gesetz zusammen ihr Ende erreicht hätten. Er behauptet, mit dem Glauben an das Evangelium werde uns die Erfüllung aller Verheißungen zuteil. Als ob zwischen uns und Christus kein Unterschied wäre! Gewiß, ich habe selbst oben betont, daß Christus unser Heil so vollständig uns erworben hat, daß nichts mehr übrig ist. Aber es wäre verkehrt, daraus zu schließen, wir wären nun schon im vollen Besitz der von ihm uns geschenkten Wohltaten — als ob das Wort des 258 Paulus falsch wäre, wonach all unsere Seligkeit in der Hoffnung verborgen ist (Röm. 8,24; Kol. 3,3)! Gewiß, wir gehen durch den Glauben an Christus vom Tode zum Leben hinüber; aber wir dürfen dabei doch die Worte des Johannes nicht übersehen: „Wir sind nun Gottes Kinder; aber es ist noch nicht erschienen, was wir sein werden. Wir wissen aber, wenn es erscheinen wird, daß wir ihm gleich sein werden; denn wir werden ihn sehen, wie er ist“ (1. Joh. 3,2). Christus bietet uns also gewiß die gegenwärtige Fülle aller geistlichen Güter im Evangelium an; aber der Genuß dieser Güter bleibt doch stets unter der Wacht der Hoffnung, bis wir dieses verwesliche Fleisch ausziehen und in die Herrlichkeit unseres Herrn verwandelt werden, der uns vorausgegangen ist! Inzwischen sollen wir nach der Weisung des Heiligen Geistes an den Verheißungen festhalten — und dessen Autorität gilt uns mehr als alles Gebell jenes unsauberen Hundes! Denn nach dem Zeugnis des Paulus hat die „Gottseligkeit“ die „Verheißung dieses und des zukünftigen Lebens“ (1. Tim. 4,8). Und deshalb nennt sich auch Paulus einen Apostel Christi „nach der Verheißung des Lebens in Christo Jesu“ (2. Tim. 1,1). An anderer Stelle (2. Kor. 7,1; vgl. 6,16-18!) erinnert er uns daran, daß wir die gleichen Verheißungen haben, wie sie einst den Vätern gegeben worden sind! Und schließlich faßt er unsere ganze Seligkeit darin zusammen, daß wir mit dem Heiligen Geiste als dem „Geiste der Verheißung“ versiegelt sind (Eph. 1,13). Wir können an Christus nur soweit Anteil haben, als wir ihn in seinen Verheißungen erfassen! So kommt es, daß er zwar selber in unserem Herzen wohnt — und wir doch „ferne wallen von dem Herrn“; „denn wir wandeln im Glauben und nicht im Schauen!“ (2. Kor. 5,7). Dies beides, daß wir in Christus alles haben, was zur Vollkommenheit himmlischen Lebens gehört — und daß der Glaube doch ein Schauen von Gütern ist, die man nicht sieht (vgl. Hebr. 11,1), paßt nicht schlecht zusammen. Doch muß man am Wesen und der Art der Verheißungen den Unterschied beachten: denn das Evangelium weist mit dem Finger auf das, was das Gesetz nur schattenhaft unter Vorbildern uns abbildet!

3. Servet se voorstelling van die beloftes is duiwels.

Ons moet egter waak teen die duiwelse voorstelling van Servet.²⁴ Terwyl hy die grootheid van die genade van Christus wil verhef of ten minste voorgee dat hy dit wil verhef, maak hy die beloftes heeltemal tot niet, net asof hulle saam met die wet tot ’n einde gekom het. Hy beweer dat die vervulling van al die beloftes deur die geloof in die evangelie vir ons verskaf word, net asof daar inderdaad geen onderskeid tussen ons en Christus is nie! Ek het wel onlangs gemaan dat Christus nie iets nagelaat het wat ten opsigte van ons voile saligheid gedoen moet word nie. Daaruit word egter verkeerdelik afgelei dat ons die weldade wat deur Hom verwerf is, alreeds in ons besit het. Dan sou Paulus se verklaring dat ons saligheid in hoop verborge is, vals gewees het.²⁵ Ek erken wel dat ons deur in Christus te glo dadelik van die dood in die lewe oorgaan. Intussen moet ons egter Johannes se verklaring onthou. Hy sê dat, hoewel ons weet dat ons kinders van God is, dit nog nie geopenbaar is totdat ons soos Hy sal wees nie, dit is, wanneer ons Hom sal sien soos Hy is.²⁶ Hoewel Christus dus die werklike volheid van sy geestelike seëninge in die evangelie vir ons aanbied, bly die genieting daarvan nogtans altyd onder die bewaring van hoop verborge, totdat ons ons bedorwe vlees ontneem is en verander word in die heerlikheid van Hom wat ons voorgaan. Die Heilige Gees gebied ons om intussen by die beloftes te berus. Sy gesag behoort al die geblaf van daardie vuil hond by ons te onderdruk. Want volgens Paulus se getuienis het godsvrug die belofte van die toekomstige sowel as van die teenwoordige lewe.²⁷ Daarom roem hy daarop dat hy ’n apostel van Christus is volgens die belofte van die lewe wat in Hom is.²⁸ Elders leer hy ons dat ons dieselfde beloftes het wat 567 eenmaal ook aan die heiliges gegee is.²⁹ Uiteindelik vat hy die saligheid daarin saam dat ons deur die Heilige Gees van die belofte verseël is.³⁰ Ons kan Christus ook op geen ander manier geniet as wanneer ons Hom, beklee met sy beloftes, omhels nie. Daaruit volg dat Hy self wel in ons harte inwoon³¹ maar dat ons tog van Hom uitwoon, want ons wandel deur die geloof en nie deur aanskouing nie.³² Hierdie twee aspekte stem glad nie sleg met mekaar ooreen nie, naamlik dat ons in Christus alles besit wat daarop gerig is om die lewe in die hemel te volbring, en dat die geloof tog ’n gesig is van die dinge wat nie gesien kan word nie.³³ Ons moet slegs op die onderskeid in die aard of die gehalte van die beloftes let, want die evangelie wys uitdruklik op dit wat die wet met voorbeelde afgeskadu het.

3. При этом следует беречься дьявольских мечтаний Сервета, который, желая подчеркнуть величие милости Христа или делая вид, что того желает, вообще отрицает значение обетований, как будто бы они закончились вместе с прообразами. Он уверяет, что в Евангелии нам дано исполнение всех обетований - как будто бы между Иисусом Христом и нами нет никакой разницы. Выше я показал, что Иисус Христос не оставил не исполненным ничего, что требуется для нашего окончательного спасения. Однако слишком глупо заявлять, что мы уже пользуемся благами, которые Он для нас приобрёл, словно ложны слова св. Павла о том, что наше спасение сокрыто в надежде. Я признаю, что, веруя в Иисуса Христа, мы переходим от смерти в жизнь. Но нам следует ещё помнить высказывание св. Иоанна: «Мы теперь дети Божии; но еще не открылось, что будем. Знаем только, что, когда откроется, будем подобны Ему, потому что увидим Его, как Он есть» (1 Ин 3:2). Так что, хотя Иисус Христос дал нам в Евангелии истинную полноту духовных благ, пользование ими ещё скрыто как бы под стражей и под покровом надежды, пока мы, освобождённые от нашей испорченной плоти, не преобразимся в славе Того, Кто нам предшествует и нас превосходит.

До сих пор Св. Дух велит нам полагаться на обетования, а его авторитет куда как превосходит авторитет всех этих грязных псов из аббатств! Св. Павел говорит: «Благочестие на всё полезно, имея обетование жизни настоящей и будущей» (1 Тим 4:8). Поэтому он и гордится тем, что является апостолом Христа по обетованию жизни в Нём (2 Тим 1:1). А в другом месте он показывает, что мы имеем те же обетования, которые были даны отцам в древности (2 Кор 7:1). Короче, смысл нашего спасения он полагает в следующем: мы запечатлены обетованным Св. Духом, так как в действительности становимся причастны Иисусу Христу в той мере, в какой принимаем Его, принимая обетования Евангелия. В силу этого Он обитает в наших сердцах, и всё-таки мы ещё удалены от Него, как пилигримы, ибо мы ходим верою, а не видением. Эти два утверждения вполне согласуются друг с другом: в Иисусе Христе мы обладаем всем необходимым для совершенства небесной жизни, и всё-таки вера есть видение вещей невидимых. Надо лишь помнить, что различие Закона и Евангелия заключается в природе или в свойстве обетований: Евангелие пальцем указывает нам на то, что в древности виделось в туманных прообразах.

4. Hinc etiam convincitur eorum error, qui Legem nunquam aliter Evangelio conferunt, quam operum merita gratuitae imputationi iustitiae³. Est quidem haec antithesis minime repudianda: quia saepe Paulus sub Legis nomine regulam iuste vivendi intelligit, qua Deus a nobis exigit quod suum est, nullam vitae spem faciens nisi omni ex parte obsequimur, ac vicissim maledictione addita si vel minimum deflectimus: nempe ubi disputat gratis nos placere Deo et per veniam iustos censeri, quia nusquam invenitur Legis observatio, cui merces promissa est. Apte igitur Paulus iustitiam Legis et Evangelii facit inter se contrarias⁴. Sed non ita successit Evangelium toti Legi, ut diversam rationem salutis afferret: quin potius ut sancire ratumque esse probaret quicquid illa promiserat, et corpus um bris adiungeret. Neque enim Christus, ubi dicit Legem et Pro phetas fuisse usque ad Iohannem⁵, Patres maledictioni addicit, 402 quam effugere non possunt servi Legis: sed rudimentis tantum imbutos fuisse significat, ut longe subsisterent infra Evangelicae doctrinae altitudinem. Proinde Paulus, Evangelium appellans Dei potentiam in salutem omni credenti [Rom. 1. b. 16], mox addit habere testimonium a Lege et Prophetis¹. In fine vero eiusdem epistolae quanquam praeconium Iesu Christi revelationem esse tradit mysterii temporibus aeternis taciti, sententiam hanc addita explicatione mitigat, manifestatum esse docens per Scripturas Propheticas². Unde colligimus, ubi de tota Lege agitur, Evangelium respectu dilucidae manifestationis tantummodo ab ea differre: caeterum propter inaestimabilem gratiae affluentiam, quae nobis fuit in Christo exposita, non abs re eius adventu dicitur erectum fuisse in terris caeleste Dei regnum.

4. Par mesme moyen est aussi conveincu l’erreur de ceux qui en opposant la Loy à l’Evangile, n’ont autre regard qu’à la diversité qui est entre les merites des œuvres et la bonté gratuite de Dieu par laquelle nous sommes justifiez. Je confesse bien que telle comparaison ne doit point estre rejettée, pource que sainct Paul souvent par le nom de la Loy entend la reigle de bien vivre que Dieu nous a baillée, et par laquelle il requiert et exige ce que nous luy devons, ne nous donnant nul espoir de salut, si nous ne luy obeyssons en tout et par tout: et au contraire, nous menassant de malediction, si nous defaillons tant peu que ce soit. Il suit ce stile voulant enseigner que nous ne plaisons à Dieu que de sa pure bonté, entant qu’il nous repute justes nous pardonnant noz fautes, pource qu’autrement l’observation de la Loy, à laquelle le loyer est promis, ne se trouveroit en homme vivant. Parquoy sainct Paul use d’une façon de parler bien propre, faisant la justice de la Loy et de l’Evangile contraires l’une à l’autre. Mais l’Evangile n’est point tellement succedé à toute la Loy, qu’il ait apporté une façon pleinement diverse de nous sauver: mais plustost pour asseurer et ratifier ce qui estoit là promis, et conjoindre le corps avec les ombres. Car Jesus Christ en disant que la Loy et les Prophetes ont esté jusques à Jean (Matth. 11:12; Luc 16:16), n’entend pas que les Peres soyent demourrez plongez en la malediction, laquelle tous ceux qui sont serfs de la Loy ne peuvent eschapper: mais qu’ils ont esté entretenus sous les rudimens, et ne sont point montez jusques à une instruction si haute comme elle est comprise en l’Evangile. Parquoy sainct Paul appellant l’Evangile, La puissance de Dieu en salut à tous croyans, adjouste qu’il a tesmoignage de la Loy et des Prophetes (Rom. 1:16). Et en la fin de la mesme Epistre, combien qu’il dise que c’est la publication du secret qui avoit esté caché de tout temps: pour mieux liquider son sens, il adjouste que ce mystere a esté manifesté par les Ecritures des Prophetes. Dont nous avons à recueillir, quand il est fait mention de toute la Loy, que l’Evangile ne differe d’icelle sinon au regard de la manifestation plus grande. Au reste, d’autant que Jesus Christ nous a desployé une affluence inestimable de grace, non sans cause il est dit qu’à sa venue le royaume celeste de Dieu a esté dressé en terre.

4. 384 This likewise evinces the error of those who never make any other comparison between the Law and the Gospel, than between the merit of works and the gratuitous imputation of righteousness. This antithesis, I grant, is by no means to be rejected; because Paul by the word law frequently intends the rule of a righteous life, in which God requires of us what we owe to him, affording us no hope of life, unless we fulfil every part of it, and, on the contrary, annexing a curse if we are guilty of the smallest transgression. This is the sense in which he uses it in those passages, where he argues that we are accepted by God through grace, and are accounted righteous through his pardon of our sins, because the observance of the law, to which the reward is promised, is not to be found in any man. Paul, therefore, justly represents the righteousness of the law and that of the gospel as opposed to each other. But the gospel has not succeeded the whole law, so as to introduce a different way of salvation; but rather to confirm and ratify the promises of the law, and to connect the body with the shadows. For when Christ says that “the law and the prophets were until John,” he does not abandon the fathers to the curse which the slaves of the law cannot escape; he rather implies that they were only initiated in the rudiments of religion, so that they remained far below the sublimity of the evangelical doctrine. Wherefore, when Paul calls the gospel “the power of God unto salvation to every one that believeth,” he afterwards adds that it is “witnessed by the law and the prophets.”⁹⁴² But at the end of the same Epistle, although he asserts that the preaching of Jesus Christ is “the revelation of the mystery which was kept secret since the world began,” he qualifies this sentiment with the following explication—that it “is now made manifest, and by the Scriptures of the prophets made known to all nations.”⁹⁴³ Hence we conclude, that when mention is made of the whole law, the gospel differs from it only with respect to a clear manifestation; but on account of the inestimable plenitude of grace, which has been displayed to us in Christ, the celestial kingdom of God is justly said to have been erected in the earth at his advent.

4. Refutation of those who do not properly compare the Law and the Gospel. Answer to certain questions here occurring. The Law and the Gospel briefly compared.

Hence, also, we see the error of those who, in comparing the Law with the Gospel, represent it merely as a comparison between the merit of works, and the gratuitous imputation of righteousness. The contrast thus made is by no means to be rejected, because, by the term Law, Paul frequently understands that rule of holy living in which God exacts what is his due, giving no hope of life unless we obey in every respect; and, on the other hand, denouncing a curse for the slightest failure. This Paul does when showing that we are freely accepted of God, and accounted righteous by being pardoned, because that obedience of the Law to which the reward is promised is nowhere to be found. Hence he appropriately represents the righteousness of the Law and the Gospel as opposed to each other. But the Gospel has not succeeded the whole Law in such a sense as to introduce a different method of salvation. It rather confirms the Law, and proves that every thing which it promised is fulfilled. What was shadow, it has made substance. When Christ says that the Law and the Prophets were until John, he does not consign the fathers to the curse, which, as the slaves of the Law, they could not escape. He intimates that they were only imbued with the rudiments, and remained far beneath the height of the Gospel doctrine. Accordingly Paul, after calling the Gospel “the power of God unto salvation to every one that believeth,” shortly after adds, that it was “witnessed by the Law and the Prophets,” (Rom. 1:16; 3:21). And in the end of the same Epistle, though he describes “the preaching of Jesus Christ” as “the revelation of the mystery which was kept secret since 367the world began,” he modifies the expression by adding, that it is “now made manifest” “by the scriptures of the prophets,” (Rom. 16:25, 26). Hence we infer, that when the whole Law is spoken of, the Gospel differs from it only in respect of clearness of manifestation. Still, on account of the inestimable riches of grace set before us in Christ, there is good reason for saying, that by his advent the kingdom of heaven was erected on the earth (Mt. 12:28).

4. Hieruit wordt ook weerlegd de dwaling van hen, die de wet nooit anders met het evangelie vergelijken dan de verdiensten der werken met de genadige toerekening der gerechtigheid. Deze tegenstelling behoeft wel geenszins verworpen te worden; want dikwijls verstaat Paulus onder het woord wet de regel om rechtvaardig te leven, waardoor God van ons eist wat het zijne is, geen hoop op het levend schenkend, tenzij wij in alle opzichten gehoorzaam zijn, en aan de andere zijde een vervloeking toevoegend, indien wij ook maar het minst afwijken; namelijk waar hij uiteenzet, dat wij om niet Gode behagen, en door vergeving rechtvaardig geacht worden, omdat nergens een onderhouding der wet gevonden wordt, waaraan een beloning is toegezegd. Volkomen juist stelt dus Paulus de rechtvaardigheid der wet en die van het evangelie tegenover elkaar. Maar het evangelie is niet zo gekomen in de plaats van de ganse wet, dat het een andere wijze van zaligheid met zich bracht: maar veeleer opdat het zou bevestigen en zou bewijzen, dat vaststond al wat de wet beloofd had en opdat het aan de schaduwen het wezen zou toevoegen. Immers, wanneer Christus zegt, dat de wet en de profeten geweest zijn tot Johannes, dan levert Hij de vaderen niet over aan de vloek, die de dienstknechten der wet niet kunnen ontgaan, maar Hij geeft te kennen dat ze slechts in de beginselen onderricht geweest zijn, zodat ze ver bleven staan beneden de hoogheid van de leer van het evangelie. Daarom, wanneer Paulus het evangelie noemt een kracht Gods tot zaligheid een iegelijk, die gelooft (Rom. 1:16) voegt hij terstond daaraan toe, dat het getuigenis heeft van de wet en de profeten. En ofschoon hij aan het slot van dezelfde brief leert, dat de verkondiging van Jezus Christus de openbaring is van een verborgenheid, die van de tijden der eeuwigheid af verzwegen is, verzacht hij deze uitspraak door het toevoegen van een uitlegging, lerende, dat die verkondiging geopenbaard is door de profetische geschriften. Daaruit maken wij op, dat, wanneer over de ganse wet gehandeld wordt, het evangelie van haar slechts verschilt ten aanzien van de duidelijke openbaring; voorts wegens de onwaardeerbare overvloed der genade, die ons in Christus is tentoongesteld wordt niet ten onrechte gezegd, dat door zijn komst op aarde het hemelse Koninkrijk Gods is opgericht.

4. Der Gegensatz zwischen Gesetz und Evangelium darf nicht übertrieben werden

Von hier aus läßt sich auch der Irrtum widerlegen, daß man Gesetz und Evangelium ausschließlich so gegenüberstellt, wie Werkgerechtigkeit und gnädig zugerechnete Gerechtigkeit. Diese Gegenüberstellung ist an sich keineswegs verwerflich; Paulus versteht ja oft unter dem Gesetz jene Richtschnur für das Leben, in der Gott von uns fordert, was ihm zukommt, uns nur dann eine Lebenshoffnung macht, wenn wir in allen Stücken gehorsam sind, und anderseits mit dem Fluche uns droht, wenn wir im geringsten abweichen; das sind die Stellen, an denen Paulus davon spricht, wie wir Gottes Wohlgefallen aus reiner Gnade erlangen und in vergebender Barmherzigkeit für gerecht erklärt werden, weil ja von solchem Halten des Gesetzes, dem der Lohn verheißen ist, doch keine Rede sein kann! So ist es durchaus angemessen, wenn Paulus die Gerechtigkeit aus dem Gesetz und die Gerechtigkeit aus dem Evangelium gegensätzlich einander gegenüberstellt (z. B. Röm. 3,21ff.; Gal. 3).

Aber das Evangelium tritt nicht in der Weise an die Stelle des Gesetzes, daß es etwa einen anderen Weg zum Heil eröffnete, sondern es sollte vielmehr die Verheißungen des Gesetzes beglaubigen und in Wirksamkeit setzen, zum Schatten den Körper selbst fügen! Wenn doch Christus sagt: „Das Gesetz und die Propheten haben geweissagt bis auf Johannes“ (Matth. 11, 13; Luk. 16,16), so liefert er damit nicht die Väter dem Fluch aus, dem die Knechte des Gesetzes ja gar nicht entgehen können, sondern er zeigt nur, daß sie noch in den Anfangsgründen steckten und deshalb die Höhe der Lehre des Evangeliums nicht erreichten. Daher nennt auch Paulus das Evangelium eine „Kraft Gottes, die da selig macht alle, die daran glauben“ (Röm. 1,16) und setzt dann nicht lange danach noch hinzu, dieses Evangelium sei „bezeugt vom Gesetz und den Propheten“ (Röm. 3,21). Und am Ende des Römerbriefs nennt 259 er die „Predigt von Jesu Christo“ eine Offenbarung des „Geheimnisses, das von der Welt her verschwiegen gewesen ist“ (Röm. 16,25), setzt aber dann zur Erklärung mildernd hinzu: „auch kundgemacht durch der Propheten Schriften“! (Röm. 16,26). Daraus wird deutlich, daß sich beim Vergleich mit dem ganzen Gesetz das Evangelium nur durch klarere Bezeugung hervorhebt; indessen heißt es wegen des unschätzbaren Reichtums der Gnade, die uns in Jesus Christus dargeboten wird, nicht ohne Grund, daß durch sein Kommen Gottes himmlisches Reich auf Erden aufgerichtet ist!

4. Die evangelie vervang nie die wet nie maar bekragtig dit.

Die dwaling van mense wat die wet met die evangelie vergelyk slegs aan die hand van ’n vergelyking tussen die verdienstes van ons werke en die genadige toerekening van geregtigheid, word ook hier aan die kaak gestel.³⁴ Ons moet hierdie teenstelling in elk geval glad nie verwerp nie, want onder die woord wet verstaan Paulus dikwels die reël om regverdig te lewe. Daarvolgens eis God van ons wat aan Hom behoort, terwyl Hy geen hoop op die lewe aan ons gee nie tensy ons in alle opsigte gehoorsaam is. Aan die ander kant voeg Hy ook ’n vloek daarby as ons in die geringste daarvan afwyk. Dit sê hy naamlik waar hy redeneer dat ons God sonder betaling behaag en deur vergifnis as regverdiges gereken word, omdat die onderhouding van die wet, waarvoor ’n beloning belowe is, by geen mens te vind is nie. Paulus handel dus heeltemal paslik wanneer hy die geregtigheid van die wet en dié van die evangelie as teenoorgesteldes stel.³⁵ Die evangelie het die hele wet egter nie sodanig vervang dat dit ’n ander manier van saligheid teweeg sou bring nie maar eerder dat dit alles wat die wet belowe het, kon bekragtig en kon bewys dat dit vas en seker is en dat dit gestalte aan die skaduwees daarvan kon verleen.³⁶ Want wanneer 568  Christus sê dat die wet en die profete tot by Johannes geduur het,³⁷ lewer Hy die aartsvaders nie aan die vloek uit wat diensknegte van die wet nie kan ontvlug nie. Hy gee te kenne dat hulle slegs in die eerste beginselsonderrig is, sodat hulle nog ver onder die hoogste sport van die leer van die evangelie gestaan het. Wanneer Paulus die evangelie ’n krag van God tot saligheid vir elkeen wat glo,³⁸ noem, voeg hy daarom onmiddellik by dat dit die getuienis van die wet en die profete het.³⁹ Hoewel hy egter aan die einde van dieselfde brief leer dat die boodskap van Jesus Christus die openbaring van die geheimenis is wat van ewigheid af  verswyg is,⁴⁰ versag hy hierdie uitspraak wanneer hy die verklaring daar byvoeg en leer dat die evangelie deur die geskrifte van die profete aan die lig gebring is.⁴¹ Daaruit lei ons af dat waar dit om die wet in sy geheel gaan, die evangelie slegs ten opsigte van die duidelike openbaring daarvan verskil. Verder word daar nie sonder rede gesê dat vanweë die onskatbare oorvloed van die genade wat in Christus aan ons voorgesit is, deur sy koms die hemelse koninkryk van God op die aarde gevestig is nie.⁴²

4. Подобным же образом легко обнаруживается заблуждение тех, кто, противопоставляя Закон и Евангелие, видит лишь различие между наградой за добрые дела и не заслуженной добротой Бога, благодаря которой мы и получаем оправдание. Я признаю, что это различие не следует отбрасывать, так как св. Павел под Законом нередко понимает данные нам Богом правила доброй жизни. Исходя из них Бог требует от нас исполнения наших обязанностей перед Ним и не даёт никакой надежды на спасение, если мы не будем подчиняться этим правилам всегда и во всем; наоборот, Он угрожает нам проклятием, если мы допустим хотя бы малейшее их нарушение. Св. Павел делает это для того, чтобы показать, что мы становимся угодны Богу только благодаря его доброте, поскольку Он признаёт нас праведными, прощая наши грехи. Ибо иначе исполнение Закона, за которое обещана награда, было бы невозможно ни для одного человека. Так что св. Павел использует весьма подходящий способ выражения, противопоставляя праведность по Закону и по Евангелию.

Но Евангелие не заменяет собою Закон целиком в том смысле, что открывает перед нами иной путь к спасению. Оно, скорее, подтверждает обещанное в Законе и соединяет тело с его тенью. Иисус Христос, говоря, что Закон и пророки - до Иоанна (Мф 11:13; Лк 16:16), тем самым не утверждает, что отцы преданы проклятию, на которое обречены все, кто под Законом. Он имеет в виду, что они знали лишь начатки и не возвысились до столь высокого знания, какое содержится в Евангелии. Поэтому св. Павел, именуя Евангелие силой Божьей ко спасению всякому верующему (Рим 1:16), добавляет, что о нём свидетельствуют Закон и пророки (Рим 3:21). В конце этого Послания апостол, хотя и называет Евангелие откровением тайны, но, дабы лучше раскрыть его смысл, поясняет, что эта тайна была явлена и через писания пророков. Отсюда можно сделать вывод, что когда он говорит о Законе в целом, то подразумевает что Евангелие отличается от него лишь по степени откровения. Впрочем, поскольку Иисус Христос открыл нам невыразимо огромный поток Божьей милости, то с полным основанием говорится, что с его пришествием на земле созидается Царство Небесное.

5. Iam inter Legem et Evangelium interpositus fuit Iohannes, qui medium obtinuit munus, et utrique affine. Etsi enim Christum vocans agnum Dei et victimam expiandis peccatis^{a 3}, summam Evangelii protulit: quia tamen incomparabilem illam virtutem et gloriam quae demum enituit in resurrectione, non explicuit: Christus Apostolis parem esse negat [Matth. 11. b. 11]. Hoc enim significant eius verba, quanvis inter filios mulierum excellat Iohannes, qui tamen minimus est in regno caelorum, maiorem illo esse. Quia non hominum personas illic commendat: sed postquam Iohannem praetulit omnibus Prophetis, Evangelii praedicationem in summum gradum attollit, quam alibi vidimus notari per regnum caelorum. Quod autem se vocem tantum esse Iohannes ipse respondet [Iohan. 1. c. 23], quasi Prophetis esset inferior, non facit hoc simulatae humilitatis causa, sed docere vult sibi non mandatam esse propriam legationem, sed officio apparitoris se defungi^b: sicuti a Malachia praedictum erat, Ecce mitto Eliam Prophetam antequam veniat dies Iehovae magnus et terribilis [Malach. 4. a. 5]⁴. Nec vero aliud toto ministerii sui cursu egit quam ut Christo pararet discipulos. Sicuti etiam hoc sibi divinitus iniunctum esse ex Iesaia probat. Hoc sensu dictus est a Christo lucerna ardens et lucens [Iohan. 5. f. 35]: quia nondum illuxerat plenus dies. Nec tamen hoc obstat quominus numeretur inter Evangelii praecones, sicuti eodem usus est Baptismo, qui postea traditus fuit 403 Apostolis. Sed quod exorsus est, nonnisi Christo in caelestem gloriam recepto liberiore progressu per Apostolos completum est.

5. Or Jean Baptiste a esté interposé entre la Loy et l’Evangile, ayant comme une charge moyenne et prochaine de l’une et de l’autre. Car combien qu’en nommant Jesus Christ l’Agneau de Dieu et sacrifice pour effacer les pechez et nettoyer toutes macules, il ait compris la somme de l’Evangile, toutesfois pource qu’il n’a point expliqué ceste gloire et vertu incomparable qui s’est monstrée en la resurrection de Christ, voila pourquoy il est fait inferieur aux Apostres. Car c’est ce qu’emportent les mots de Jesus Christ, combien qu’entre tous ceux qui sont nais de femme Jean Baptiste soit le plus grand, que toutesfois celuy qui est moindre au royaume des cieux, est plus excellent que luy (Matth. 11:11). Car il n’est point là question de priser les personnes: mais apres avoir preferé Jean à tous les Prophetes, il exalte l’Evangile en degré souverain, et le nomme à sa façon commune, Royaume des cieux. Quant à ce que Jean respondit aux messagiers des Scribes, qu’il n’estoit seulement qu’une voix (Jean 1:23), comme se mettant au dessous des Prophetes: ce n’estoit point par humilité feinte, mais il entendoit que Dieu ne luy avoit point commis quelque message particulier, mais seulement qu’il faisoit office de heraut, pour faire place au grand Roy, et preparer le peuple à le recevoir: selon qu’il avoit esté predit par Malachie, Voicy, j’envoye Elie mon Prophete devant que le grand jour du Seigneur et terrible vienne (Mal. 4:5; 3:23). Et de fait, en tout le cours de sa predication il n’a fait autre chose que d’apprester des disciples à Christ, comme il prouve par lsaie que ceste charge luy a esté commise d’enhaut. C’est aussi en ce sens qu’il a esté nommé par Jesus Christ, Une lampe ardante et luisante (Jean 5:35): pource que la pleine clarté du jour n’estoit point encores venue. Toutesfois cela n’empesche qu’il ne soit nombré et tenu entre les prescheurs de l’Evangile: comme de fait il a usé du mesme Baptesme lequel depuis a esté commis aux Apostres. Mais ce qu’il a commencé n’a pas esté accomply jusqu’à ce que le Fils de Dieu estant levé en la majesté de son empire, a donné un cours plus libre, et plus grand avancement à ses Apostres.

5. Now, John was placed between the Law and the Gospel, holding an intermediate office connected with both. For though, in calling Christ “the Lamb of God” and “the victim for the expiation of sins,”⁹⁴⁴ he preached the substance of the gospel; yet, because he did not clearly express that incomparable power and glory which afterwards appeared in his resurrection, Christ affirms that he is not equal to the Apostles. This is his meaning in the following words: “Among them 385 that are born of women, there hath not risen a greater than John the Baptist: notwithstanding, he that is least in the kingdom of heaven is greater than he.”⁹⁴⁵ For he is not there commending the persons of men, but after having preferred John to all the prophets, he allots the highest degree of honour to the preaching of the gospel, which we have elsewhere seen is signified by “the kingdom of heaven.” When John himself said that he was only a “voice,”⁹⁴⁶ as though he were inferior to the prophets, this declaration proceeded not from a pretended humility; he meant to signify that he was not intrusted with a proper embassy, but acted merely in the capacity of a herald, according to the prediction of Malachi: “Behold, I will send you Elijah the prophet before the coming of the great and dreadful day of the Lord.”⁹⁴⁷ Nor indeed, through the whole course of his ministry, did he aim at any thing but procuring disciples for Christ, which he also proves from Isaiah to have been the commission given him by God. In this sense he was called by Christ “a burning and a shining light,”⁹⁴⁸ because the full day had not yet arrived. Yet this is no reason why he should not be numbered among the preachers of the gospel, as he used the same baptism which was afterwards delivered to the apostles. But it was not till after Christ was received into the celestial glory, that the more free and rapid progress of the apostles completed what John had begun.

5. Third part of the chapter. Of the ministry of John the Baptist.

John stands between the Law and the Gospel, holding an intermediate office allied to both. For though he gave a summary of the Gospel when he pronounced Christ to be “the Lamb of God who taketh away the sin of the world,” yet, inasmuch as he did not unfold the incomparable power and glory which shone forth in his resurrection, Christ says that he was not equal to the Apostles. For this is the meaning of the words: “Among them that are born of woman, there has not risen a greater than John the Baptist: notwithstanding, he that is least in the kingdom of heaven is greater than he,” (Mt. 11:28). He is not there commending the persons of men, but after preferring John to all the Prophets, he gives the first place to the preaching of the Gospel, which is elsewhere designated by the kingdom of heaven. When John himself, in answer to the Jews, says that he is only “a voice,” (John 1:23), as if he were inferior to the Prophets it is not in pretended humility but he means to teach that the proper embassy was not entrusted to him, that he only performed the office of a messenger, as had been foretold by Malachi, “Behold, I will send you Elijah the prophets before the coming of the great and dreadful day of the Lord,” (Mal. 4:5). And, indeed, during the whole course of his ministry, he did nothing more than prepare disciples for Christ. He even proves from Isaiah that this was the office to which he was divinely appointed. In this sense, he is said by Christ to have been “a burning and a shining light,” (John 5:35), because full day had not yet appeared. And yet this does not prevent us from classing him among the preachers of the gospel, since he used the same baptism which was afterwards committed to the Apostles. Still, however, he only began that which had freer course under the Apostles, after Christ was taken up into the heavenly glory.

5. Verder, Johannes is gesteld geweest tussen de wet en het evangelie, en hij heeft een midden ambt bekleed, dat betrekking had op beide. Want ofschoon hij door Christus het Lam Gods te noemen en de Offerande tot verzoening der zonden, de hoofdsom van het evangelie heeft uitgesproken, zegt Christus toch, omdat hij de onvergelijkelijke kracht en heerlijkheid, die eerst in de opstanding begonnen is te schitteren, niet uitgelegd heeft, dat hij de mindere is van de apostelen (Matt. 11:11) Want dat betekenen Christus' woorden, dat, hoewel Johannes uitblinkt onder degenen, die van vrouwen geboren zijn, toch die de minste is in het Koninkrijk der hemelen, meerder is dan hij. Want Hij verheerlijkt daar niet de personen der mensen; maar nadat Hij Johannes boven alle profeten gesteld heeft, verheft Hij de prediking van het evangelie tot de hoogste graad, die, naar we elders gezien hebben, aangeduid wordt door het Koninkrijk der hemelen. Dat echter Johannes zelf antwoordt, dat hij slechts een stem is (Joh. 1:23) alsof hij beneden de profeten stond, dat doet hij niet uit geveinsde nederigheid, maar hij wil leren, dat hem geen eigen zending is opgedragen, maar dat hij het ambt van heraut bekleedt; zoals door Maleachi voorzegd was (Mal. 4:5) "Ziet, ik zend de profeet Elia, eer dat die grote en vreselijke dag des Heren komen zal." En hij heeft ook in de ganse duur van zijn dienst niets anders gedaan, dan voor Christus discipelen toe te bereiden. Gelijk hij ook uit Jesaja bewijst, dat dit hem van Godswege was opgelegd. In deze zin is hij door Christus genoemd (Joh. 5:35) een brandende en lichtende kaars, omdat de volle dag nog niet was aangelicht. En toch verhindert dit niet hem onder de herauten des evangelies te rekenen gelijk hij dezelfde doop gebruikt heeft, die later aan de apostelen geschonken is. Maar wat hij begonnen heeft, is eerst, nadat Christus tot de hemelse heerlijkheid was opgenomen, door een vrijere voortgang door de apostelen vervuld.

5. Johannes der Täufer

Zwischen Gesetz und Evangelium steht Johannes der Täufer; sein Amt steht in der Mitte, und es hat mit beiden Verwandtes! Einerseits nennt er Christus „Gottes Lamm, welches der Welt Sünde trägt“, und spricht damit den Hauptinhalt des Evangeliums aus. Aber anderseits hat er doch die unendliche Kraft und Herrlichkeit, die sich hernach in Christi Auferstehung erwiesen hat, noch nicht verkündigt, und darum stellt ihn Christus nicht den Aposteln gleich (Matth. 11,11). Denn das ist der Sinn der Worte des Herrn: „Wahrlich, wahrlich, ich sage euch: Unter allen, die von Weibern geboren sind, ist nicht aufgekommen, der größer sei denn Johannes der Täufer — der aber der Kleinste ist im Himmelreich, ist größer denn er!“ Er rühmt hier nicht die Person von Menschen; vielmehr stellt er zunächst den Johannes über alle Propheten und hebt dann doch die Verkündigung des Evangeliums auf den allerhöchsten Platz; sie heißt ja sonst auch „das Himmelreich“! Johannes selber gibt auch gelegentlich die Auskunft, er sei nur eine „Stimme“ (Joh. 1,23); es scheint, als ob er sich damit unter die Propheten stellte; er tut das aber nicht aus erheuchelter Demut, sondern er will zeigen, daß ihm keine eigene Botschaft aufgetragen ist, sondern daß er nur das Amt eines Vorläufers hat, wie es Maleachi geweissagt hatte: „Siehe, ich sende den Propheten Elia, ehe denn der große und schreckliche Tag des Herrn kommt“ (Mal. 4,5 = 3,23). Er tut ja auch in seiner ganzen Amtsführung nichts, als daß er Christus Jünger zubereitet! Und er beweist auch selbst aus dem Propheten Jesaja (40,3), daß ihm Gott dies als Beruf zugewiesen habe. In diesem Sinne nennt ihn Christus „ein brennendes und schönes Licht“ (Joh. 5,35) — denn der volle Tag war noch nicht aufgegangen! Trotzdem kann man ihn ohne Bedenken zu den Verkündern des Evangeliums rechnen; auch hat er die gleiche Taufe geübt, wie sie dann später auch den Aposteln aufgetragen wurde. Aber was er begann, das ist dann erst später, nach Christi Aufnahme in die himmlische Herrlichkeit, in freierem Fortschreiten von den Aposteln vollendet worden!

5. Johannes die Doper

Johannes het hom tussen die wet en die evangelie bevind. Hy het ’n amp tussen die twee wat met elk daarvan verbind was, beklee. Toe hy Christus die Lam van God en die offer ter versoening van sonde genoem het,⁴³ het hy die hoofsom van die evangelie daarin saamgevat.

Omdat hy egter tog nie die onvergelyklike krag en heerlikheid wat uiteindelik in sy opstanding geskitter het, verklaar het nie, het Christus gesê dat Johannes nie aan die apostels gelyk was nie. Want sy woorde dat, hoewel Johannes onder die kinders wat uit vroue gebore is, uitstaan, hy wat die kleinste in die koninkryk van die hemele is, nogtans groter as hy is, dui dit immers aan.⁴⁴ Hy loof trouens nie die persoon van die mens nie, maar nadat Hy Johannes bo al die profete gestel het, verhef Hy die verkondiging van die evangelie tot die hoogste trap. Elders het ons gesien dat dit deur die koninkryk van die hemele aangedui word. Die feit dat Johannes antwoord dat hy slegs ’n stem is,⁴⁵ net asof hy geringer 569 as die profete is, doen hy nie om nederigheid te veins nie, maar hy wil leer dat die eintlike boodskap nie aan hom toevertrou is nie maar dat hy die amp van dienaar beklee. So is ook deur Maleagi geprofeteer: “Kyk, ek stuur julle die profeet Elia voordat die groot en vreeslike dag van die Here aanbreek”.⁴⁶ In die hele loop van sy bediening het hy niks anders gedoen as om dissipels vir Christus voor te berei nie. Hy bewys byvoorbeeld uit Jesaja dat die amp deur God op hom gelê is. In hierdie sin is hy deur Christus ’n brandende en ligtende lig genoem, omdat die voile daglig nog nie gebreek het nie.⁴⁷ Tog is dit nie ’n struikelblok om hom ook onder die aankondigers van die evangelie te tel nie, aangesien hy dieselfde doop toegepas het as wat later aan die apostels oorgedra is.⁴⁸ Maar dit wat hy begin het, is eers met vryer voortgang vervul nadatChristus in die hemelse heerlikheid opgeneem is.

5. Иоанн Креститель стоит между Законом и Евангелием как посредствующее звено: он близок тому и другому. Из того, что он называет Иисуса Агнцем Божьим и жертвою для очищения от всех грехов и всякой скверны, следует, что он понял главный смысл Евангелия. Поскольку, однако, он не увидел несравненной славы и силы, явленной в Воскресении Христа, он стоит ниже апостолов. Именно это означают слова Иисуса Христа, что из рожденных женщинами нет большего, чем Иоанн Креститель, «но меньший в Царстве Небесном больше его» (Мф 11:11). Иисус здесь никого не оценивает, но, поставив Иоанна впереди всех пророков, Он тем самым возводит Евангелие на высшую ступень и по своему обыкновению именует его Царством Небесным. Когда же Иоанн, отвечая посланным от книжников, что он только глас (Ин 1:23), ставит себя как бы ниже пророков, то это не притворное самоуничижение. Он имеет в виду, что Бог не возложил на него иной миссии, кроме миссии глашатая, чтобы приготовить место великому Царю и подготовить народ к принятию Его, как и предрёк Малахия: «Вот, Я пошлю к вам Илию пророка пред наступлением дня Господня, великого и страшного» (Мал 4:5). И в самом деле, на протяжении всего своего проповедничества Иоанн лишь готовит учеников для Христа и подтверждает словами пророка Исайи, что это задание дано ему свыше. Именно в этом смысле Иисус Христос называет его светильником, горящим и светящим (Ин 5:35) - ясный день тогда ещё не наступил. Это, однако, не мешает считать Иоанна Крестителя одним из проповедников Евангелия: он, например, крестил, что впоследствии было возложено на апостолов. Но начатое им не было завершено, пока Сын Божий во всём величии своего Царства не открыл гораздо более широкий и великий путь перед своими апостолами.