1. 437 | ^a IAM^b magnopere nostra interfuit^c, verum esse et Deum^d et hominem qui Mediator noster futurus esset. || De necessitate si quaeritur, non simplex quidem (ut vulgo loquuntur) vel absoluta fuit: sed manavit ex caelesti decreto, unde pendebat hominum salus. Caeterum quod nobis optimum erat statuit clementissimus Pater. || Quum enim iniquitates nostrae quasi^e interiecta inter nos et ipsum^f nube nos a regno caelorum prorsus alienassent,^g nemo, nisi qui ad eum pertingeret, pacis restituendae interpres esse poterat. Quis autem pertigisset? quispiamne ex filiis Adam? || Atqui omnes cum parente suo^h ad conspectum Deiⁱ horrebant^k. Angelorum aliquis? Sedenim illi quoque^l opus habebant capite, per cuius nexum solide et indistracte^m Deo suo cohaererentⁿ. Quid igitur? Deplorata certe^o res erat nisi maiestas ipsa Dei ad nos descenderet: quando ascendere nostrum non erat. Ita Filium Dei fieri^p nobis Immanuel oportuit^q, id est nobiscum Deum^r: || et hac quidem lege, ut mutua coniunctione eius divinitas et hominum natura inter se coalescerent^s; || alioqui nec satis propinqua vicinitas, nec affinitas satis firma^t, unde nobis spes fieret^u Deum nobiscum habitare^v. || Tantum erat inter nostras sordes et summam Dei munditiem dissidium ^w. || Quanvis ab omni 438 labe integer stetisset homo, humilior tamen erat eius conditio quam ut sine Mediatore^a ad Deum penetraret. Quid ergo exitiali ruina in mortem et inferos demersus, foedatus tot maculis, corruptione sua foetidus, denique obrutus omni maledictione? || Non ergo abs re Paulus Christum proponere Mediatorem volens diserte commemorat esse hominem^b, || Unus^c, inquit, Mediator^d Dei et hominum, homo Iesus Christus^e [1. Tim. 2. b. 5]. Poterat Deum dicere: poterat saltem et^f nomen hominis sicut Dei^g omittere: sed quia Spiritus per os eius loquens^h, infirmitatem nostram noverat, || ut tempestive occurreret, aptissimo remedio usus est, Filium Dei tanquam unum ex nobis familiariter in medio statuens. || Nequis igiturⁱ se torqueat^k ubinam^l ille quaerendus Mediator, aut qua via ad ipsum perveniendum^m, || hominem nominans, propinquum, imo contiguum nobis esse admonet, quandoquidem caro nostra est. Idem certe designatⁿ || quod alibi pluribus verbis^o explicatur, non esse nobis Pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris, quando sit more nostro^p, sola peccati exceptione, per omnia tentatus [Hebr. 4. d. 15].

1. Or il estoit tant et plus requis que cestuy qui devoit estre nostre Mediateur, fust vray Dieu et homme. Si on demande dont ceste necessité est venue, elle n’a pas esté simple et absolue (comme on parle): mais la cause en a esté fondée sous le decret eternel de Dieu, dont le salut des hommes dependoit. Or ce Pere de toute clemence et bonté a ordonné ce qu’il nous cognoissoit estre le plus utile. Car puis que nos iniquitez ayans jetté une nuée entre luy et nous, pour empescher que nous ne vinssions à luy, nous avoyent du tout alienez du royaume des cieux: nul ne pouvoit estre moyen pour nous reconcilier qu’il ne luy fust familier. Et qui est ce qui en fust approché? se fust-il trouvé quelcun des enfans d’Adam? mais tous avec leur pere avoyent ceste haute majesté en horreur. Quelcun des anges y eust-il suffit? mais tous aussi bien avoyent besoin d’un chef, par la liaison duquel ils fussent affermis pour adherer à Dieu à jamais. Il ne restoit donc nul remede, que tout ne fust desesperé, sinon que la majesté mesme de Dieu descendist à nous, puis qu’il n’estoit pas en nostre pouvoir de monter à icelle. Parquoy il a fallu que le Fils de Dieu nous fust fait Immanuel: c’est à dire, Dieu avec nous: voire à telle condition que sa divinité et la nature des hommes fussent unies ensemble: autrement il n’y eust point eu de voisinage assez prochain, ne d’affinité assez ferme pour nous faire esperer que Dieu habitast avec nous. Car nos ordures et sa pureté faisoyent un trop grand divorce. Encore que l’homme fust demeuré en son integrité, si est-ce que sa condition estoit trop basse pour parvenir à Dieu: combien moins s’est-il peu eslever en tel degré, apres s’estre plongé par sa ruine mortelle en la mort et aux enfers? apres s’estre souillé de tant de macules, voire empunaisé en sa corruption, et abysmé en tout malheur? Pourtant ce n’est point sans cause que sainct Paul voulant proposer Jesus Christ pour Mediateur, notamment l’appelle Homme: Il y a, dit-il, un Mediateur entre Dieu et les hommes, Jesus Christ qui est homme (1 Tim. 2:5). Il le pouvoit bien nommer Dieu, ou bien omettre le nom d’homme comme celuy de Dieu: mais pource que le sainct Esprit parlant par sa bouche cognoissoit nostre infirmité, il a usé de ce remede pour venir au devant: c’est de mettre le Fils de Dieu de nostre reng, afin de nous rendre familiers à luy. A fin donc que nul ne se tourmentast où il faudroit chercher ce Mediateur, ou par quelle voye on le pourroit trouver, en l’appellant Homme, il advertit qu’il nous est prochain, voire qu’il nous attouche de si pres que rien plus, estant nostre chair. Bref, il signifie ce qui est expliqué ailleurs plus au long: c’est assavoir que nous n’avons point un Sacrificateur, qui ne puisse avoir compassion de noz infirmitez, veu qu’il a esté du tout tenté à la maniere des hommes, excepté qu’il n’a eu nulle macule de peché (Hebr. 4:15).

1. 419 It was of great importance to our interests, that he, who was to be our Mediator, should be both true God and true man. If an inquiry be made concerning the necessity of this, it was not indeed a simple, or, as we commonly say, an absolute necessity, but such as arose from the heavenly decree, on which the salvation of men depended. But our most merciful Father has appointed that which was best for us. For since our iniquities, like a cloud intervening between us and him, had entirely alienated us from the kingdom of heaven, no one that could not approach to God could be a mediator for the restoration of peace. But who could have approached to him? Could any one of the children of Adam? They, with their parent, all dreaded the Divine presence. Could any one of the angels? They also stood in need of a head, by a connection with whom they might be confirmed in a perfect and unvarying adherence to their God. What, then, could be done? Our situation was truly deplorable, unless the Divine majesty itself would descend to us; for we could not ascend to it. Thus it was necessary that the Son of God should become Immanuel, that is, God with us; and this in order that there might be a mutual union and coalition between his Divinity and the nature of man; for otherwise the proximity could not be sufficiently near, nor could the affinity be sufficiently strong, to authorize us to hope that God would dwell with us. So great was the discordance between our pollution and the perfect purity of God. Although man had remained immaculately innocent, yet his condition would have been too mean for him to approach to God without a Mediator. What, then, can he do, after having been plunged by his fatal fall into death and hell, defiled with so many blemishes, putrefying in his own corruption, and, in a word, overwhelmed with every curse? It is not without reason, therefore, that Paul, when about to exhibit Christ in the character of a Mediator, expressly speaks of him 420 as a man. “There is one Mediator,” he says, “between God and man, the man Christ Jesus.”¹⁰⁹⁹ He might have called him God, or might indeed have omitted the appellation of man, as well as that of God; but because the Spirit, who spake by him, knew our infirmity, he has provided a very suitable remedy against it, by placing the Son of God familiarly among us, as though he were one of us. Therefore, that no one may distress himself where he is to seek the Mediator, or in what way he may approach him, the apostle, by denominating him a man, apprizes us that he is near, and even close to us, since he is our own flesh. He certainly intends the same as is stated in another place more at large—“that we have not a high priest which cannot be touched with the feeling of our infirmities, but was in all points tempted like as we are, yet without sin.”¹¹⁰⁰

1. Necessary, not absolutely, but by divine decree, that the Mediator should be God, and become man. Neither man nor angel, though pure, could have sufficed. The Son of God behoved to come down. Man in innocence could not penetrate to God without a Mediator, much less could he after the fall.

400 It deeply concerned us, that he who was to be our Mediator should be very God and very man. If the necessity be inquired into, it was not what is commonly termed simple or absolute, but flowed from the divine decree on which the salvation of man depended. What was best for us, our most merciful Father determined. Our iniquities, like a cloud intervening between Him and us, having utterly alienated us from the kingdom of heaven, none but a person reaching to him could be the medium of restoring peace. But who could thus reach to him? Could any of the sons of Adam? All of them, with their parents, shuddered at the sight of God. Could any of the angels? They had need of a head, by connection with which they might adhere to their God entirely and inseparably. What then? The case was certainly desperate, if the Godhead itself did not descend to us, it being impossible for us to ascend. Thus the Son of God behoved to become our Emmanuel, the God with us;and in such a way, that by mutual union his divinity and our nature might be combined; 401otherwise, neither was the proximity near enough, nor the affinity strong enough, to give us hope that God would dwell with us; so great was the repugnance between our pollution and the spotless purity of God. Had man remained free from all taint, he was of too humble a condition to penetrate to God without a Mediator. What, then, must it have been, when by fatal ruin he was plunged into death and hell,defiled by so many stains, made loathsome by corruption; in fine, overwhelmed with every curse? It is not without cause, therefore, that Paul, when he would set forth Christ as the Mediator, distinctly declares him to be man. There is, says he, “one Mediator between God and man, the man Christ Jesus,” (1 Tim. 2:5). He might have called him God, or at least, omitting to call him God he might also have omitted to call him man; but because the Spirit, speaking by his mouth, knew our infirmity, he opportunely provides for it by the most appropriate remedy, setting the Son of God familiarly before us as one of ourselves. That no one, therefore, may feel perplexed where to seek the Mediator, or by what means to reach him, the Spirit, by calling him man, reminds us that he is near, nay, contiguous to us, inasmuch as he is our flesh. And, indeed, he intimates the same thing in another place, where he explains at greater length that he is not a high priest who “cannot be touched with the feeling of our infirmities; but was in all points tempted like as we are, yet without sin,” (Heb. 4:15).

1. Verder was het voor ons van groot belang, dat Hij, die onze Middelaar zou zijn, een waaràchtig God en een waaràchtig mens was. Indien men vraagt naar de noodzakelijkheid: zij was niet een eenvoudige (zoals men dat pleegt te noemen) of absolute noodzakelijkheid; maar zij vloeide voort uit het hemelse besluit, van hetwelk de zaligheid der mensen afhing. Verder stelde de goedertieren Vader vast datgene, wat voor ons het beste was. Want daar onze ongerechtigheden, die als een wolk stonden tussen ons en Hem, ons van het Koninkrijk der hemelen geheel hadden vervreemd, kon niemand de tolk zijn tot het herstel van de vrede, dan wie tot Hem kon komen. Maar wie zou tot Hem hebben kunnen komen? Eén van de kinderen Adams? Maar die allen huiverden met hun vader er voor God te aanschouwen. Eén van de engelen?. Maar ook die hadden immers een Hoofd nodig, door wiens verbinding zij vast en onlosmakelijk met hun God zouden verbonden zijn. Wat dan? Voorzeker de zaak stond hope]oos, indien niet de Majesteit Gods tot ons nederdaalde, daar wij niet tot Hem vermochten op te klimmen. Zo moest de Zoon Gods ons tot een Immanuël worden, dat is: God met ons; en dat wel met deze bepaling, dat zijn Godheid en de menselijke natuur door een wederkerige verbinding met elkaar zouden saamgroeien. Anders zou geen nabuurschap dicht bij genoeg en geen verwantschap sterk genoeg zijn, dat wij daaraan de hoop mochten ontlenen, dat God met ons woonde. Een zo groot verschil was er tussen onze vuilheid en de hoogste reinheid Gods. Ook al was de mens, vrij van alle smet, in reinheid staande gebleven, dan was toch zijn staat te nederig geweest, dan dat hij zonder Middelaar tot God had kunnen doordringen. Wat dan, nu hij door zijn dodelijke val in dood en hel verzonken, met zoveel vlekken verontreinigd, door zijn verdorvenheid stinkende, kortom door allerlei vloek overdekt was? Wanneer Paulus dan ook Christus als de Middelaar wil voor ogen stellen, vermeldt hij niet zonder reden uitdrukkelijk, dat Hij een mens is. "Er is," zo zegt hij (1 Tim. 2:5) "één Middelaar Gods en der mensen, de mens Jezus Christus." Hij had Hem God kunnen noemen: hij had althans zowel de naam mens als de naam God kunnen weglaten; maar omdat de Geest, die door zijn mond sprak, onze zwakheid kende, heeft Hij, om daaraan op geschikte wijze tegemoet te komen, een zeer passend middel gebruikt, de Zoon Gods als één der onzen op gemeenzame wijze in het midden stellend. Opdat dus niemand zich kwelle met de vraag, waar die Middelaar gezocht moet worden, of hoe men tot Hem moet komen, noemt Hij Hem een mens en wijst er ons daardoor op, dat Hij nabij ons is, ja zelfs ons zeer na bestaat, aangezien Hij ons vlees is. Hij geeft ongetwijfeld het zelfde te kennen, wat elders met meer woorden uitgelegd wordt, dat wij geen Hogepriester hebben, die niet kan medelijden hebben met onze zwakheden, daar Hij in alle dingen, gelijk als wij, is verzocht geweest, doch zonder zonde (Heb. 4:15)

1. 285Nur der konnte die Kluft zwischen Gott und uns überwinden, der wahrer Gott und wahrer Mensch war

Es war von größter Wichtigkeit für uns, daß der, welcher unser Mittler sein sollte, wirklich wahrer Gott und wahrer Mensch wäre. Das beruht nun freilich nicht, wie man sagt, auf einer „einfachen“ oder „absoluten“ Notwendigkeit, sondern es ergibt sich aus dem himmlischen Ratschluß, von dem das Heil der Menschen abhing. Der Vater hat eben in seiner Freundlichkeit beschlossen, was nach seiner Festsetzung für uns das Beste war! Denn unsere Ungerechtigkeit stand ja wie eine Wolke zwischen uns und ihm, sie entfremdete uns gänzlich vom Himmelreich, und deshalb konnte uns keiner wieder Frieden schaffen als der, der vollen Zutritt zu ihm hatte. Von wem aber sollte das gelten? Wer vermochte das unter den Kindern Adams? Sie zitterten doch alle mit ihrem Urvater zusammen vor Gottes Blick! Vielleicht einer von den Engeln? Aber sie hatten selber ein Haupt nötig, um fest und unzertrennlich mit ihrem Gott in Gemeinschaft zu stehen! Wie sollte es nun werden? Es wäre wahrhaft jämmerlich um uns bestellt gewesen, wenn nicht Gottes Majestät selber zu uns herniedergekommen wäre — denn hinaufsteigen konnten wir ja eben nicht! So mußte der Sohn Gottes für uns zum Immanuel werden, das heißt „Gott mit uns!“, und zwar so, daß seine Gottheit und die menschliche Natur sich aufs innigste miteinander vereinten. Auf keine andere Weise konnte Gott uns ganz nahekommen, auf keine andere Art eine feste innere Verbundenheit und damit die zuversichtliche Hoffnung entstehen, daß er wahrhaft unter uns wohne! So unausgleichbar war der Abstand zwischen uns in unserer Befleckung und Gott in seiner herrlichen Reinheit! Freilich: hätte auch der Mensch sich von allem Sündenunflat frei gehalten, wäre er rein geblieben, so wäre er dennoch zu niedrig gewesen, um mit Gott ohne den Mittler in Gemeinschaft zu kommen! Was sollte aber dann erst aus ihm werden, als er durch fürchterlichen Zusammenbruch in Tod und Hölle versunken, mit soviel Schande befleckt, in seiner Verderbnis bereits stinkend und gänzlich dem Fluch verfallen war? Es ist deshalb nicht unrichtig, wenn Paulus, um Christus als den Mittler zu bezeichnen, ihn ausdrücklich einen Menschen nennt. „Es ist ... ein Mittler zwischen Gott und den Menschen, nämlich der Mensch Jesus Christus!“ (1. Tim. 2,5). Er konnte auch sagen „der Gott ...“, konnte auch beide Bezeichnungen, Gott und Mensch, weglassen; aber der Heilige Geist, der durch seinen Mund redet, kennt unsere Schwachheit, wollte uns schnell Hilfe bringen und wandte dazu das beste Mittel an: er stellte Gottes Sohn vertraut in unsere Mitte wie einen unseresgleichen! Nun soll sich keiner mehr quälen und fragen, wo man denn diesen Mittler finden könnte oder auf was für einem Wege zu ihm zu gelangen sei: der Geist nennt ihn einen Menschen und zeigt uns damit, daß er uns nahe, ja, daß er unseresgleichen ist, denn er ist ja unser Fleisch und Blut! Das gleiche finden wir an anderer Stelle noch deutlicher entfaltet: „Denn wir haben nicht einen Hohenpriester, der nicht könnte Mitleiden haben mit unseren Schwachheiten, sondern der versucht ist allenthalben, doch ohne Sünde“ (Hebr. 4,15).

1. Ons Middelaar moes waarlik God en waarlik mens wees.

613 Nou was dit vir ons van groot belang dat Hy wat ons Middelaar sou wees, sowel ware God as ware mens moes wees.¹ As ons vra waarom dit noodsaaklik was, is die antwoord dat dit nie, soos algemeen gesê word, ’n eenvoudige of absolute noodsaaklikheid was nie² maar dat dit uit God se hemelse besluit kom waarvan die mens se saligheid afhanklik was. Verder het die barmhartige Vader die besluit geneem wat tot ons beswil dien.

Aangesien ons ongeregtighede ons soos ’n wolk wat tussen ons en Hom lê, volkome van die koninkryk van die hemele vervreem het,³ kon niemand as middelaar optree om die vrede te herstel nie behalwe een wat Hom kon bereik het. Wie sou Hom dan kon bereik? Een van Adam se kinders? Hulle was tog almal saam met hulle vader verskrik by die aanskouing van God!⁴ ’n Engel dan? Maar hulle het dan ’n hoof nodig gehad deur wie hulle met God verbind kon word en ten voile en onafskeidbaar aan Hom kon hang.⁵

Hoe dan nou? Ons saak sou waarlik verlore gewees het as die majesteit van God self nie na ons neergedaal het terwyl ons nie die vermoë gehad het om tot Hom op te styg nie. Die Seun van God moes dus vir ons Immanuel word, dit is God met ons,⁶ en dit wel deur hierdie wet om sy Goddelikheid en die mens se natuur met ’n onderlinge verbondenheid met mekaar te verenig. Andersins sou sy nabyheid nie naby genoeg en ons verwantskap nie sterk genoeg gewees het dat ons na aanleiding daarvan die verwagting sou kon koester dat God by ons woon nie. So 614  groot was die verskil tussen ons eie vuilheid en die hoogste reinheid van God. Al sou die mens onbevlek in sy oorspronklike toestand gebly het, was hy nogtans te gering om sonder ’n Middelaar tot God deur te dring.

Hoe sou hy dit dan nog kon doen nadat hy deur sy verderflike val in die dood en die hel versink het, nadat hy deur soveel smette verontreinig is en deur sy eie bedorwenheid afstootlik geword het - kortom: deur elke vorm van vervloeking begrawe is? Wanneer Paulus Christus dus as Middelaar aan ons wil voorhou, verklaar hy nie sonder rede uitdruklik dat Hy ’n mens was nie. Hy sê: “Daar is een Middelaar tussen God en die mense, die Mens Jesus Christus”.⁷ Hy kon gesê het “God”; of hy kon die woord “mens” soos die woord “God” in elk geval weggelaat het. Omdat die Gees egter deur sy mond praat en Hy ons swakheid geken het, het Hy ’n baie gepaste middel aangewend om ons op paslike wyse tegemoet te kom, naamlik om die Seun van God soos een van ons in ons midde bekend te stel. Sodat niemand hom dus hoef te kwel oor die plek waar hy sy Middelaar moet soek, of oor die weg waarlangs hy Hom moet bereik nie, noem Hy Hom “mens” en Hy leer ons dat Hy naby ons is, ja, selfs binne ons bereik is, want Hy is ons vlees. Hy dui in elk geval aan wat elders met baie woorde verduidelik word, naamlik dat ons nie ’n Hoëpriester het wat nie met ons swakhede medelye kan hê nie, maar een wat soos ons deur alles versoek is met uitsondering van slegs die sonde.⁸

1. Для нас очень важно уяснить, что Тот, кто должен был стать Посредником, был подлинным Богом и подлинным человеком. Если кто-либо спросит, почему возникла такая необходимость, то надо ответить, что она не была абсолютной (как часто утверждают), но что скорее её причина заключена в предвечном решении Бога, от которого зависело спасение людей. Отец всякой милости и всякой доброты постановил то, что полагал для нас наиболее полезным. Поскольку между нами и Им встало наше нечестие, препятствуя нам прийти к Нему, то мы оказались совершенно отчуждены от Царства Небесного и никто не в состоянии примирить нас с Богом, если не будет близок Ему. Кто же до такой степени приближался к Богу? Есть ли таковой среди детей Адама? Все они вместе со своим отцом вострепетали бы при лицезрении Божьего величия [Быт 3:8]. Мог ли это сделать какой-либо Ангел? Но Ангелы нуждаются в главе, через посредство которого они могли бы навсегда соединиться с Богом. Так что не остаётся никакого средства и мы оказались бы в отчаянном положении, если бы Божье величие само не снизошло к нам. Ведь мы не в силах возвыситься до него. Поэтому потребовалось, чтобы Сын Божий стал Эммануилом, что означает «с нами Бог». Причём при условии, чтобы божественная и человеческая природы соединились - иначе не было бы достаточно тесной и прочной близости, которая позволяла бы надеяться, что Бог пребывает с нами. Ибо наша грязь и Его чистота абсолютно несовместимы. Даже когда человек сохранял непорочность, он был слишком низок, чтобы достичь Бога. Насколько же меньшими стали его возможности подняться на такую высоту, когда он вследствие своего смертельного падения погрузился в ужас смерти и ада, запятнал себя грязью, стал источать зловоние тления, впал в немыслимые беды!

Поэтому св. Павел, называя Иисуса Христа Посредником, с полным основанием называет Его также и человеком: «Един и посредник между Богом и человеками, человек Христос Иисус» (1 Тим 2:5). Он мог назвать Его Богом или опустить слово «человек», как и слово «Бог». Но поскольку Св. Дух, говоривший устами апостола, знал нашу немощь, Он воспользовался этим средством, чтобы пойти дальше: поставить Сына Божьего в один ряд с нами, чтобы приблизить нас к Нему. Дабы никто не мучился сомнениями, где искать Посредника и на каких путях можно Его отыскать, то, называя Его человеком, Св. Дух указывает, что Он близок к нам, что Он, обладая нашей плотью, породнён с нами крепчайшими узами. Короче говоря, он указывает на то, что более подробно объяснено в другом месте: мы имеем не такого священника, который не может сострадать нам в наших немощах, но который искушён во всём подобно людям, за исключением того, что не несёт на Себе ни малейшего пятна греха (Евр 4:15).

2. | Id etiam clarius fiet si reputemus quam non vulgare fuerit quod Mediatori praestandum erat, nempe sic in Dei gratiam nos restituere, || ut faceret ex filiis hominum illius filios^q: ex haeredibus gehennae, regni caelestis^r haeredes. Quis hoc poterat, nisi Filius Dei fieret idem filius hominis^s, et sic nostrum acciperet ut transferret ad nos suum^t? et^u quod suum erat natura, nostrum faceret gratia? Hac ergo arrha freti nos esse filios Dei confidimus^v, quia naturalis Dei Filius sibi corpus de^w corpore nostro, carnem ex^x carne nostra, ossa 439 ex ossibus aptavit^a, ut idem nobiscum esset; quod nobis proprium erat, suscipere gravatus non est^b, ut vicissim ad nos pertineret quod proprium ipse habebat: atque^c ita in commune ipse nobiscum et filius Dei esset et filius hominis. || Hinc sancta illa fraternitas, quam ore suo commendat, ubi dicit, Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum [Iohan. 20. d. 17]. || Hac ratione certa nobis est regni caelestis haereditas, quia unicus Dei Filius, cuius in solidum propria erat^d, || nos sibi fratres adoptavit; quia^e si fratres, ergo et haereditatis consortes^f [Rom. 8. c. 17]. Adhaec apprime utile fuit hac etiam de causa^g verum esse Deum et hominem qui redemptor noster futurus esset. Eius erat mortem absorbere: quis hoc poterat nisi vita? Eius erat peccatum vincere: quis hoc poterat nisi ipsa iustitia? || Eius erat mundi et aeris potestates profligare^h: quis hoc poterat nisi virtus et mundo et aere superior? || Porro penes quem vita est, aut iustitia, aut caeli imperium etⁱ potestas, nisi penes solum Deum? || Sese ergo clementissimus Deus in persona unigeniti^k Redemptorem nostrum fecit, dum nos redemptos voluit^l.

2. Cecy sera encore mieux entendu, si nous reputons de quelle importance a esté l’office du Mediateur: assavoir de nous restituer tellement en la grace de Dieu, que nous soyons faits ses enfans, et heritiers de son royaume: au lieu qu’estans lignée maudite d’Adam, nous estions heritiers de la gehenne d’enfer. Qui eust peu faire cela, si le Fils de Dieu mesme n’eust esté fait homme, et qu’il prinst tellement du nostre, qu’il communiquast ce qui estoit sien, voire faisant nostre par grace ce qui estoit sien de nature? Ayans donc ceste arre, que le Fils naturel de Dieu a prins un corps commun avec nous, et a esté fait chair de nostre chair, et os de nos os, nous avons certaine confiance que nous sommes enfans de Dieu son Pere, veu que luy n’a point desdaigné de prendre ce qui nous estoit propre, pour estre fait un avec nous, et nous faire compagnons avec soy de ce qui luy estoit propre: et par ce moyen d’estre pareillement avec nous Fils de Dieu et Fils d’homme. De là vient ceste saincte fraternité, de laquelle il nous enseigne disant, Je monte à mon Pere et à vostre Pere, mon Dieu et vostre Dieu (Jean 20:17). Voila comment nous sommes asseurez de l’heritage celeste: c’est que le fils unique de Dieu, auquel l’heritage universel appartient, nous a adoptez pour ses freres, et par consequent faits heritiers avec luy (Rom. 8:17). Davantage, il estoit tant et plus utile, qui celuy qui devoit estre nostre redempteur, fust vray Dieu et homme, pource qu’il falloit qu’il engloutist la mort: et qui en fust venu à bout, sinon la vie? C’estoit a luy de vaincre le peché: et qui est ce qui le pouvoit faire sinon la justice? C’estoit à luy de destruire les puissances du monde et de l’air: et qui eust peu acquerir telle victoire, sinon celuy qui est la vertu surmontant toute hautesse? Or où gist la vie, la justice, et l’empire du ciel, sinon en Dieu? C’est luy donc, qui selon sa clemence infinie s’est fait nostre en la personne de son Fils unique, en nous voulant racheter.

2. This will still more fully appear, if we consider, that it was no mean part which the Mediator had to perform; namely, to restore us to the Divine favour, so as, of children of men, to make us children of God; of heirs of hell, to make us heirs of the kingdom of heaven. Who could accomplish this, unless the Son of God should become also the Son of man, and thus receive to himself what belongs to us, and transfer to us that which is his, and make that which is his by nature ours by grace? Depending, therefore, on this pledge, we have confidence that we are the children from God, because he, who is the Son of God by nature, has provided himself a body from our body, flesh from our flesh, bones from our bones,¹¹⁰¹ that he might be the same with us: he refused not to assume that which was peculiar to us, that we also might obtain that which he had peculiar to him; and that so in common with us he might be both the Son of God and the Son of man. Hence arises that holy fraternity, which he mentions with his own mouth in the following words: “I ascend unto my Father, and your Father; and to my God, and your God.”¹¹⁰² On this account we have a certainty of the inheritance of the kingdom of heaven, because the only Son of God, to whom it exclusively belonged, has adopted us as his brethren; and if we are his brethren, we are consequently co-heirs to the inheritance.¹¹⁰³ Moreover it was highly necessary also for this reason, that he who was to be our Redeemer should be truly both God and man. It was his office to swallow up death; who could do this, but he who was life itself? It was his to overcome sin; who could accomplish this, but righteousness itself? It was his to put to flight the powers of the world and of the air; who could do this, but a power superior both to 421 the world and to the air? Now, who possesses life or righteousness, or the empire and power of heaven, but God alone? Therefore the most merciful God, when he determined on our redemption, became himself our Redeemer in the person of his only begotten Son!

2. A second reason why the Mediator behoved to be God and man—viz. that he had to convert those who were heirs of hell into children of God.

This will become still clearer if we reflect, that the work to be performed by the Mediator was of no common description: being to restore us to the divine favour, so as to make us, instead of sons of men, sons of God; instead of heirs of hell, heirs of a heavenly kingdom. Who could do this unless the Son of God should also become the Son of man, and so receive what is ours as to transfer to us what is his, making that which is his by nature to become ours by grace?Relying on this earnest, we trust that we are the sons of God, because the natural Son of God assumed to himself a body of our body, flesh of our flesh, bones of our bones, that he might be one with us; he declined not to take what was peculiar to us, that he might in his turn extend to us what was peculiarly his own, and thus might be in common with us both Son of God and Son of man. Hence that holy brotherhood which he commends with his own lips, when he says, “I ascend to my Father, and your Father, to my God, and your God,” (John 20:17). In this way, we have a sure inheritance in the heavenly kingdom, because the only Son of God, to whom it entirely belonged, has adopted us as his brethren; and if brethren, then partners with him in the inheritance (Rom. 8:17). Moreover, it was especially necessary for this cause also that he who was to be our Redeemer should be truly God and man. It was his to swallow up death: who but Life could do so? It was his to conquer sin: who could do so save Righteousness itself? It was his to put to flight the powers of the air and the world: who could do so but the mighty power superior 402to both? But who possesses life and righteousness, and the dominion and government of heaven, but God alone? Therefore, God, in his infinite mercy, having determined to redeem us, became himself our Redeemer in the person of his only begotten Son.

2. Dit zal ook duidelijker worden, wanneer wij nagaan, hoe ongemeen het werk was, dat de Middelaar moest verrichten, namelijk ons zo te herstellen in de genade Gods, dat Hij ons van kinderen der mensen maakte tot kinderen Gods, en van erfgenamen der hel tot erfgenamen van het hemelse Koninkrijk. Wie zou dit hebben gekund, indien niet de Zoon Gods tevens zoon des mensen werd, en het onze zo aannam, dat Hij het zijne op ons overbracht, en wat van nature het zijne was, door genade tot het onze maakte? Op dit pand dus steunend, vertrouwen wij, dat wij kinderen Gods zijn, omdat de natuurlijke Zoon Gods een lichaam van ons lichaam, vlees van ons vlees, beenderen van onze beenderen heeft aangenomen, om dezelfde te zijn als wij. Hij heeft geen bezwaar gemaakt om op zich te nemen, wat ons eigen was, opdat wederkerig wat Hem zelf eigen was betrekking zou hebben op ons, en Hij zo gemeenschappelijk met ons zowel Zoon Gods als zoon des mensen zou zijn. Vanhier die heilige broederschap, die Hij ons met zijn mond aanprijst, wanneer Hij zegt: "Ik vaar op tot mijn Vader en uw Vader, tot mijn God en uw God" (Joh. 20:17) Zo is voor ons de erfenis van het hemels Koninkrijk verzekerd, omdat de enige Zoon Gods, wiens eigendom het geheel en al was, ons tot zijn broeders heeft aangenomen, en indien wij broeders zijn, dan zijn we dus ook medeërfgenamen (Rom. 8:17) Daartoe was het in de eerste plaats ook om deze reden nuttig, dat Hij, die onze Verlosser zou zijn, waarachtig God en mens was. Hij moest de dood verslinden: wie zou dat gekund hebben, dan Hij, die het leven is? Hij moest de zonde overwinnen; wie zou dat gekund hebben, dan Hij, die de gerechtigheid zelf is? Hij moest de machten der wereld en der lucht vernietigen: wie zou dat gekund hebben dan Hij, die de kracht is, welke wereld en lucht te boven gaat? Verder, bij wie is het leven, of de gerechtigheid, of de heerschappij en de macht des hemels anders dan bij God alleen? Zichzelf heeft dus de goedertieren God in de Persoon des Eniggeborenen tot onze Verlosser gemaakt, toen Hij ons verlost wilde hebben.

2. Der Mittler mußte wahrer Mensch und wahrer Gott sein

Das wird uns noch deutlicher werden, wenn wir über die ungewöhnliche Aufgabe des Mittlers nachdenken. Sollte er uns doch dergestalt bei Gott in Gnade bringen, daß wir aus Menschenkindern zu Gottes Kindern würden, aus Erben der Hölle zu Erben des Himmelreichs. Wer sollte aber dies fertigbringen — sofern nicht der Sohn Gottes auch zum Sohn des Menschen wurde, dabei annahm, was unsere Art ist, und uns zuteil werden ließ, was ihm gehörte, wenn er uns nicht, was ihm von Natur zukam, in Gnaden übermachte? Auf dies Unterpfand verlassen 286 wir uns und vertrauen zuversichtlich, daß wir nun Gottes Kinder sind, da ja Gottes natürlicher Sohn einen Leib von unserem Leib, Fleisch von unserem Fleisch, Gebein von unserem Gebein angenommen hat, um uns in allen Stücken gleich zu sein! Er hat sich nicht gescheut, anzunehmen, was uns eigen war, damit wiederum auch uns eigen würde, was ihm zugehört — so daß er jetzt mit uns ganz zusammengehört als Gottes Sohn und Menschensohn. Daher denn diese heilige Bruderschaft, die er selbst mit eigenem Wort so hoch erhebt: „Ich gehe zu meinem Vater und zu eurem Vater, zu meinem Gott und zu eurem Gott“ (Joh. 20,17). Auf diese Weise sind wir des Himmelreichs als unseres Erbes gewiß, weil ja Gottes einiger Sohn, dem dieses Erbe als sicherer Besitz zukommt, uns zu Brüdern angenommen hat; sind wir aber seine Brüder, so sind wir auch Mitgenossen seines Erbes (Röm. 8,17).

Aber noch aus einem anderen Grunde mußte der, der uns erlösen sollte, wahrer Gott und wahrer Mensch sein. Denn er sollte ja den Tod überwinden — und wer sollte das vermögen als das Leben? Er sollte die Sünde niederwerfen — und wer sollte das ausrichten als die Gerechtigkeit selber? Die Mächte der Welt, die in der Luft herrschen, sollte er stürzen — und wer sollte das können als eine Kraft, die stärker war als die Welt und alle Gewalten? Bei wem aber ist nun das Leben, bei wem die Gerechtigkeit, bei wem die Herrschaft und Gewalt über alle Himmel — als bei Gott allein? So hat sich Gott in seiner großen Barmherzigkeit selber in der Gestalt seines eingeborenen Sohnes zu unserem Erlöser gemacht, um uns von der Sünde frei zu machen.

2. God het uit goedertierenheid Homself in die Persoon van sy eniggebore Seun ons Verlosser gemaak.⁹

Dit sal nog duideliker word as ons daaroor nadink dat dit nie maar ’n alledaagse taak was wat ons Middelaar moes volbring nie, naamlik om ons in God se genade te herstel; om van ons as kinders van mense sy kinders te maak; om van ons as erfgename van die hel erfgename van die koninkryk van die hemele te maak. Wie kon dit doen as die Seun van God nie Seun van die mens geword het en so dit wat aan ons behoort het, aangeneem het om dit wat aan Hom behoort het, aan ons oor te dra, en dit wat van nature aan Hom behoort het, deur die genade tot ons eiendom te maak nie? Ons steun dus op hierdie pand en vertrou dat ons kinders van God is, omdat die natuurlike Seun van God vir Hom ’n liggaam uit ons liggaam, vlees uit ons vlees en been uit ons gebeente aangeneem het om dieselfde as ons te wees.¹⁰ Hy het geen beswaar gehad om dit wat 615  ons eie was, op Hom te neem, sodat dit wat sy eie was, weer ons kon toekom nie, en dat Hy in so ’n gemeenskap met ons sou wees as Seun van God en as Seun van die mens. Hieruit spruit die heilige broederskap wat Hy met sy eie mond by ons aanprys wanneer Hy sê: “Ek vaar op na my Vader en na julle Vader, na my God en na julle God”.¹¹ Om hierdie rede is ons seker van ons erfdeel in die koninkryk van die hemele, omdat die enige Seun van God, wie se besitting dit ten voile was, ons as sy broers aangeneem het. As ons dan sy broers is, is ons ook deelgenote in sy erfdeel.¹² Hierbenewens was dit besonder voordelig dat Hy ook om hierdie rede waarlik God en waarlik mens moes wees om ons Verlosser te wees.¹³ Hy moes die dood tot niet maak. Wie kon dit doen behalwe Hy wat die lewe is? Hy moes die sonde oorwin. Wie kon dit doen behalwe Hy wat self die geregtigheid is? Hy moes die magte van die wêreld en die lug verslaan. Wie kon dit doen behalwe ’n krag wat groter as die wêreld en die lug is? In wie se hande is die lewe, die geregtigheid, die heerskappy van die hemel en die mag anders as net in die hande van God? So het God dus in sy goedertierenheid Homself in die Persoon van sy eniggebore Seun ons Verlosser gemaak toe Hy ons wou verlos.¹⁴

2. Это станет понятнее, если мы рассмотрим, насколько важным было дело Посредника - восстановить нас в милости Бога, дабы мы сделались его детьми и наследниками его Царства, тогда как, принадлежа к проклятому роду Адама, мы были наследниками геенны огненной. Кто мог бы совершить подобное, если бы сам Сын Божий не стал человеком, если бы, не приняв наше, Он не передал нам своё, сделав нашим по благодати то, что принадлежало Ему по природе? Имея залогом то, что Сын Божий принял наше тело и стал плотью от плоти нашей и костью от кости нашей, мы получаем твёрдую уверенность, что мы - дети Бога-Отца. Ведь Он не счёл нечестием принять наше, чтобы соединиться с нами и сделать нас причастниками того, что принадлежит Ему, и тем самым быть вместе с нами Сыном Божьим и Сыном человеческим. Отсюда проистекает то святое братство, о котором возвещает нам Иисус: «Восхожу к Отцу Моему и к Отцу вашему, и к Богу моему и Богу вашему» (Ин 20:17). Вот почему мы уверены в небесном наследии: единственный Сын Божий, которому принадлежит всё наследство, принял нас как своих братьев и, следовательно, сделал нас своими сонаследниками (Рим 8:17). Более того, поскольку Тот, кто должен был стать нашим Искупителем, должен был сокрушить смерть, то Ему надлежало быть и истинным Богом и истинным человеком. Ибо кто ещё может умертвить смерть, если не сама жизнь? Ему надлежало победить грех. А кто ещё способен это сделать, если не сама праведность? Ему надлежало уничтожить чужую власть над миром и воздухом. А кто ещё мог одержать эту победу, если не Тот, чья сила превосходит всякую силу? Где источник жизни, праведности, справедливости, державы неба, если не в Боге? И именно Он, по своему бесконечному милосердию, желая нас спасти, стал нашим Искупителем в лице своего единородного Сына.

3. Alterum hoc nostrae cum Deo reconciliationis^m caput erat, ut homo, qui sua seⁿ inobedientia perdiderat, remedii loco obedientiam opponeret^o, iudicio^p Dei satisfaceret,^q poenas peccati persolveret. Prodiit ergo verus homo Dominus noster, Adae personam induit, nomen assumpsit, ut eius vices subiret Patri obediendo^r, ut carnem nostram in satisfactionis pretium^s iusto Dei iudicio^t sisteret: ac^u in eadem carne^v poenam quam meriti eramus^w persolveret. || Quum denique mortem nec solus Deus sentire, nec solus homo superare posset, humanam 440 naturam^a cum divina^b sociavit, ut alterius imbecillitatem morti subiiceret, ad expianda peccata^c: alterius virtute luctam cum morte suscipiens, nobis victoriam acquireret^d. || Qui ergo Christum sua aut divinitate, aut humanitate spoliant, eius quidem vel imminuunt maiestatem et gloriam^e, vel bonitatem obscurant. Sed non minus altera ex parte hominibus sunt iniurii, quorum fidem ita^f labefactant et evertunt: quae nisi hoc fundamento nixa^g stare non potest. || Adde quod sperandus fuit redemptor ille Abrahae Davidisque filius, quem in Lege et Prophetis Deus promiserat; unde alterum fructum colligunt piae mentes, quod ipsa originis specie^h ad Davidem et Abraham perductae, certius agnoscunt hunc esse Christum qui tot oraculis celebratus fuit. Sed illud quod nuper exposui, praecipue tenendum est, communem naturam pignus esse nostrae cum Filio Dei societatis: carne nostra vestitum debellasse mortem cum peccato, ut nostra esset victoria et triumphus noster: carnem quam a nobis accepit, obtulisse in sacrificium, ut facta expiatione reatum nostrum deleret, et placaret iustam Patris iram.

3. L’autre partie de nostre reconciliation avec Dieu, estoit que l’homme qui s’estoit ruiné et perdu par sa desobeissance, apportast à l’opposite pour remede une obeissance, laquelle satisfist au jugement de Dieu, en payant ce qui estoit deu pour son peché. Ainsi nostre Seigneur Jesus est apparu ayant vestu la personne d’Adam, et prins son nom pour se mettre en son lieu, afin d’obeir au Pere, et presenter au juste jugement d’iceluy son corps pour prix de satisfaction, et souffrir la peine que nous avions meritée, en la chair en laquelle la faute avoit esté commise. En somme, d’autant que Dieu seul ne pouvoit sentir la mort, et l’homme ne la pouvoit veincre, il a conjoint la nature humaine avec la sienne, pour assujettir l’infirmité de la premiere à la mort, et ainsi nous purger et acquitter de nos forfaits: et pour nous acquerir victoire en vertu de la seconde en soustenant les combats de la mort pour nous. Parquoy ceux qui despouillent Jesus Christ ou de sa divinité, ou de son humanité, diminuent bien sa majesté et gloire, et obscurcissent sa bonté et grace: mais d’autrepart ils ne font pas moins d’injure aux hommes, desquels ils renversent la foy, laquelle ne peut consister, qu’estant appuyée sur ce fondement. Il y a aussi davantage, qu’il a fallu que les fidetes attendissent pour leur redempteur ce fils d’Abraham et de David, que Dieu leur avoit promis en sa Loy, et aux Prophetes. Dont les ames fideles recueillent un autre fruit: c’est que par le discours de l’origine estans conduits jusques à David et à Abraham, elle cognoissent mieux et plus certainement que nostre Seigneur Jesus est ce Christ, qui avoit été tant renommé et celebré entre les Prophetes. Mais sur tout il nous convient retenir ce que j’ay dit nagueres, que le Fils de Dieu nous a donné un bon gage de la societé que nous avons avec luy, par la nature qu’il a commune avec nous; et qu’estant vestu de nostre chair, il a desconfit la mort avec le peché, afin que la victoire et le triomphe fust nostre, et qu’il a offert en sacrifice ceste chair qu’il avoit prinse de nous, afin qu’ayant purgé les pechez, i effaçast nostre condamnation, et appaisast l’ire de Dieu son Pere.

3. Another branch of our reconciliation with God was this—that man, who had ruined himself by his own disobedience, should remedy his condition by obedience, should satisfy the justice of God, and suffer the punishment of his sin. Our Lord then made his appearance as a real man; he put on the character of Adam, and assumed his name, to act as his substitute in his obedience to the Father, to lay down our flesh as the price of satisfaction to the justice of God; and to suffer the punishment which we had deserved, in the same nature in which the offence had been committed. As it would have been impossible, therefore, for one who was only God to suffer death, or for one who was a mere man to overcome it, he associated the human nature with the Divine, that he might submit the weakness of the former to death, as an atonement for sins; and that with the power of the latter he might contend with death, and obtain a victory on our behalf. Those who despoil Christ, therefore, either of his Divinity or his humanity, either diminish his majesty and glory, or obscure his goodness. Nor are they, on the other hand, less injurious to men, whose faith they weaken and subvert; since it cannot stand any longer than it rests upon this foundation. Moreover, the Redeemer to be expected was that Son of Abraham and David, whom God had promised in the law and the prophets. Hence the minds of the faithful derive another advantage, because from the circumstance of his ancestry being traced to David and to Abraham, they have an additional assurance that this is the Christ, who was celebrated in so many prophecies. But we should particularly remember, what I have just stated—that our common nature is a pledge of our fellowship with the Son of God; that, clothed in our flesh, he vanquished sin and death, in order that the victory and triumph might be ours; that the flesh which he received from us he offered up as a sacrifice, in order to expiate and obliterate our guilt, and appease the just wrath of the Father.

3. Third reason, that in our flesh he might yield a perfect obedience, satisfy the divine justice, and pay the penalty of sin. Fourth reason, regarding the consolation and confirmation of the whole Church.

Another principal part of our reconciliation with God was, that man, who had lost himself by his disobedience, should, by way of remedy, oppose to it obedience, satisfy the justice of God, and pay the penalty of sin. Therefore, our Lord came forth very man, adopted the person of Adam, and assumed his name, that he might in his stead obey the Father; that he might present our flesh as the price of satisfaction to the just judgment of God, and in the same flesh pay the penalty which we had incurred. Finally, since as God only he could not suffer, and as man only could not overcome death, he united the human nature with the divine, that he might subject the weakness of the one to death as an expiation of sin, and by the power of the other, maintaining a struggle with death, might gain us the victory. Those, therefore, who rob Christ of divinity or humanity either detract from his majesty and glory, or obscure his goodness. On the other hand, they are no less injurious to men, undermining and subverting their faith, which, unless it rest on this foundation, cannot stand. Moreover, the expected Redeemer was that son of Abraham and David whom God had promised in the Law and in the Prophets. Here believers have another advantage. Tracing up his origin in regular series to David and Abraham, they more distinctly recognise him as the Messiah celebrated by so many oracles. But special attention must be paid to what I lately explained, namely, that a common nature is the pledge of our union with the Son of God; that, clothed with our flesh, he warred to death with sin that he might be our triumphant conqueror; that the flesh which he received of us he offered in sacrifice, in order that by making expiation he might wipe away our guilt, and appease the just anger of his Father.

3. Het andere hoofdpunt van deze onze verzoening met God was dit, dat de mens, die zichzelf door zijn ongehoorzaamheid verdorven had, als middel daartegenover zijn gehoorzaamheid moest stellen, aan Gods oordeel genoeg moest doen en de straffen voor de zonde moest betalen. Zo is dus onze Here verschenen als waarachtig mens, heeft de persoon van Adam aangedaan, zijn naam aangenomen, om in zijn plaats de Vader gehoorzaam te zijn, om ons vlees tot een prijs der voldoening voor het rechtvaardig oordeel Gods te stellen, en in dat vlees de straf, die wij verdiend hadden, te betalen. Kortom, daar Hij, als Hij alleen God was, de dood niet kon ondergaan, en als Hij alleen mens was, hem niet kon overwinnen, heeft Hij de menselijke natuur met de Goddelijke verenigd, om de zwakheid van de ene natuur aan de dood te onderwerpen, en ter verzoening der zonden door de kracht der andere natuur met de dood de strijd aan te binden en voor ons de overwinning te behalen. Wie dus Christus of van zijn Godheid, of van zijn mensheid beroven, die verminderen of zijn majesteit en heerlijkheid, of verduisteren zijn goedheid. Maar aan de andere kant zijn zij niet minder onrechtvaardig tegenover de mensen, wier geloof zij op die manier aan het wankelen brengen en ter neder werpen, hetwelk slechts staande kan blijven, wanneer het op dit fundament steunt. Daar komt bij, dat als Verlosser te verwachten was die Zoon van Abraham en David, die God in de wet en de profeten beloofd had. En daaruit ontvangen vrome harten een tweede vrucht, namelijk dat ze juist door het aanschouwen van deze afkomst, gevoerd worden tot David en Abraham, en zo des te zekerder bekennen, dat Hij de Christus is, die in zoveel profetieën verkondigd was. Maar vooral moet vastgehouden worden, wat ik kort tevoren uiteengezet heb, namelijk, dat de gemeenschappelijke natuur het pand is van onze gemeenschap met de Zoon Gods; dat Hij, met ons vlees bekleed, de dood en de zonde overwonnen heeft, opdat de overwinning en de triumf ons zouden zijn; dat Hij het vlees, hetwelk Hij van ons ontvangen heeft, tot een offer heeft gegeven, opdat Hij, na verzoening te hebben aangebracht, onze schuld zou delgen en de rechtvaardige toorn Gods zou doen ophouden.

3. Nur der konnte an unserer Statt den Gehorsam leisten, der wanrer Gott und wahrer Mensch war

Das zweite wesentliche Erfordernis für unsere Versöhnung mit Gott bestand darin, daß der Mensch, der durch seinen eigenen Ungehorsam verlorengegangen war, dafür vollkommenen Gehorsam leistete, dem Urteil Gottes Genüge tat und die Strafe für seine Sünde voll und ganz trug. Da trat unser Herr selber als wahrer Mensch ins Mittel, nahm die Gestalt Adams an, legte sich seinen Namen bei, um an seiner Statt dem Vater den schuldigen Gehorsam darzubringen, um unser Fleisch als Versöhnung vor Gottes gerechtes Gericht hinzustellen und in diesem Fleische die Strafe zu leiden, die wir verdient hatten! Aber er konnte den Tod ja allein als Gott nicht wirklich schmecken, konnte ihn anderseits als Mensch nicht überwinden — und deshalb vereinigte er in sich die menschliche Natur mit der göttlichen; so unterlag er nach der Schwachheit der menschlichen Natur dem Tode, um unsere Sünden zu sühnen — und so konnte er nach der Kraft der göttlichen Natur den Kampf gegen den Tod führen, um für uns den Sieg zu erringen! Wer also Christus seiner Gottheit oder auch seiner Menschheit berauben will, der mindert entweder seine Majestät und seine Ehre, oder er verdunkelt seine Güte gegen uns. Aber ebenso groß ist dann auch anderseits das Unrecht, das man dem Menschen zufügt: man erschüttert und verkehrt seinen Glauben, der nur auf diesem Grunde sicher stehen kann.

Zudem sollte auch als Erlöser jener Sohn Abrahams und Davids erwartet werden, den Gott im Gesetz und in den Propheten verheißen hatte; die Frommen können daraus, daß schon sein Herkommen augenscheinlich bis auf David und Abraham zurückgeht, als weitere Frucht die Gewißheit nehmen: dies ist der Christus, der uns in so vielen Weissagungen gepriesen wird! Vor allem aber müssen wir festhalten, was ich bereits auseinandergesetzt habe: Christi Wesen, das Gott und Mensch gemeinsam umfaßt, ist die Bürgschaft für unsere Gemeinschaft mit ihm als dem Sohne Gottes, in unserem Fleisch hat er Tod und Sünde niedergeworfen, so daß wir den Sieg haben, wir den Triumph führen dürfen; unser Fleisch hat er angenommen und es zum Opfer dargebracht, um unsere Schuld durch sein Sühnopfer zunichte zu machen und Gottes gerechten Zorn gegen uns zu versöhnen!

3. Die tweede hoofpunt van ons verlossing: Christus se gehoorsaamheid moes in die plek van ons eie ongehoorsaamheid gestel word.

Die tweede hoofpunt van ons versoening met God was dat die mens wat homself deur sy eie ongehoorsaamheid verlore laat gaan het as teenmiddel sy gehoorsaamheid daarteenoor moes stel, aan die oordeel van God moes voldoen en die straf vir sy sonde moes betaal. Gevolglik het ons Here as ware mens verskyn, die persoon en naam van Adam aangeneem om in sy plek aan die Vader gehoorsaam te wees, om ons vlees as prys vir ons voldoening voor die regverdige oordeel van God te stel en om in dieselfde vlees die straf wat ons verdien het, te betaal. Kortom: aangesien Hy as God alleen die dood nie kon voel nie, en as mens alleen dit nie kon oorwin nie, het Hy sy menslike natuur met sy Goddelike natuurverenig om met die swakheid van die een die dood te ondergaan om vir ons sondes versoening te doen en met die krag van die ander met die dood te worstel en vir ons die oorwinning te verkry.¹⁵ Die mense wat Christus dus van òf sy Goddelikheid of sy menslikheid 616 beroof, verminder wel sy majesteit en sy heerlikheid, of hulle verduister sy goedertierenheid. Maar aan die ander kant doen hulle die mense self nie minder onreg aan nie, omdat hulle hulle geloof so verswak en vernietig, terwyl dit net staande kan bly as dit op hierdie fondament steun. Hierby kom nog dat die seun van Abraham en Dawid, wat God in die wet en die profete belowe het, as Verlosser verwag moes word. Daaruit pluk godvrugtige gemoedere ook die verdere vrug dat hulle deur sy geslagsregister, wat na Dawid en Abraham teruggevoer word, Hom baie gewis as die Gesalfde kan herken wat in soveel profesieë verkondig is.

Maar ons moet dit wat ek so pas verduidelik het, veral onthou, naamlik dat ons gemeenskaplike natuur die borg is van ons gemeenskap met die Seun van God; dat Hy met ons vlees beklee was en die dood en die sonde oorwin het om ons oorwinning en triomf te wees; dat Hy die vlees wat Hy van ons aangeneem het, geoffer het om vir ons versoening te doen, ons skuld uit te wis en die regverdige toorn van die Vader tot bedaring te bring.

Besware teen die leer (Afdeling 4-7)

3. Другая часть нашего примирения с Богом состояла в том, чтобы человек, погибший вследствие своего непослушания, прибегнул к противоположному средству - к послушанию, которое бы удовлетворило Божий суд, и заплатил за свой грех то, что должен. Потому и явился Господь наш Иисус, приняв имя и облик Адама, дабы заместить его Собою, подчиниться Отцу и предоставить на его праведный суд своё тело как цену умилостивления, претерпеть казнь, которую заслужили мы, во плоти, в которой совершён грех. Поскольку же Бог не может испытать смерть, а человек - победить её, Он соединил человеческую природу со своею, дабы через смертность первой очистить и освободить нас от наших злодеяний, а силою второй достичь ради нас победы над смертью. Поэтому те, кто отнимает у Иисуса Христа либо божественную, либо человеческую природу, унижают его величие и славу, затемняют его доброту и милость. С другой стороны, они не в меньшей степени оскорбляют людей, извращая их веру, которая может утвердиться только на этом основании.

Более того, было необходимо, чтобы верующие ожидали своего Искупителя в лице потомка Авраама и Давида, которым Бог обещал Его в Законе и Пророках. Поэтому верующие души получают ещё один плод: возводя его родословную к Давиду и Аврааму, они лучше и увереннее осознают, что Господь наш Иисус есть тот самый Христос, который возвещён и прославлен пророками. Но прежде всего нам следует помнить то, о чём я уже говорил: что Сын Божий дал нам верный залог союза с Ним, заключающийся в общности его и нашей природы. Воплотившись, Он победил смерть вместе с грехом так, что эта победа стала нашей. Он предложил в жертву плоть, которую принял от нас, чтобы, изгладив грехи, отменить наше осуждение и умиротворить гнев Бога - Отца своего.

4. His ut par est considerandis qui sedulo attentus erit, vagas speculationes facile negliget quae leves spiritus et novitatis cupidos ad se rapiunt: cuius generis est, Christum, etiamsi ad redimendum humanum genus non fuisset opus remedio, futurum tamen fuisse hominem¹. Fateor equidem, in primo creationis ordine et integro naturae statu praefectum Angelis et hominibus fuisse caput; qua ratione dicitur a Paulo primogenitus omnis creaturae [Colos. 1. b. 15]; sed quum tota Scriptura clamet vestitum fuisse carne, ut fieret redemptor, aliam causam vel alium finem imaginari nimiae temeritatis est. Quorsum ab initio promissus fuerit Christus satis notum est: ut scilicet instauraret collapsum mundum, et perditis hominibus succurreret. Itaque sub Lege proposita fuit eius imago in sacrificiis, ut sperarent fideles Deum sibi propitium fore, postquam expiatis peccatis reconciliatus foret. Certe quum seculis omnibus, 441 etiam Lege nondum promulgata, nunquam sine sanguine promissus fuerit Mediator, colligimus, aeterno Dei consilio purgandis hominum sordibus fuisse destinatum: quia piaculi signum est sanguinem fundi. Sic de eo concionati sunt Prophetae, ut reconciliatorem Dei et hominum fore promitterent. Sufficiet pro omnibus unum illud in primis celebre Iesaiae testimonium, ubi praedicit percutiendum esse Dei manu propter scelera populi, ut castigatio pacis esset super eum: et Sacerdotem fore, qui se in victimam offeret: ex plagis eius fore aliis sanitatem: et quia omnes errarunt et instar ovium fuerunt dispersi, placuisse Deo illum affligere, ut omnium iniquitates ferret [Iesa. 53. b. 4. 5]¹. Ubi ad opem miseris peccatoribus ferendam Christum divinitus proprie addici audimus, quisquis has metas transilit, stultae curiositati nimis indulget. Iam ubi prodiit ipse, hanc adventus sui causam esse asseruit, ut placato Deo nos a morte in vitam colligeret. Idem testati sunt de eo Apostoli. Sic Iohannes, antequam doceat Sermonem factum esse carnem², defectionem hominis narrat [Iohan. 1. c. 9^a]³. Sed ipse ante omnes audiendus est de officio suo disserens, Sic Deus dilexit mundum, inquit, ut Filium suum unigenitum daret^b: ut quisquis credit in eum non pereat, sed habeat vitam aeternam [Ibidem 3. b. 16]. Item, Venit hora ut mortui audiant vocem Filii Dei, et qui audierint vivant [Ibidem 5. d. 25]. Ego sum resurrectio et vita; qui credit in me, quanvis sit mortuus, vivet [Ibidem 11. c. 25]. Item, Filius hominis venit ad servandum quod perierat [Matth. 18. b. 11]. Item, Sanis non opus est medico [Ibidem 9. b. 12]. Nullus esset finis si omnia referre vellem. Uno quidem consensu ad hunc fontem nos revocant Apostoli: et certe nisi ad reconciliandum Deum venisset, concideret honor sacerdotii, quando ad deprecandum medius statuitur inter Deum et homines Sacerdos [Heb. 5. a. 1]; non esset iustitia nostra, quia pro nobis victima factus est, ut nobis peccata Deus non imputet [2. Cor. 5. d. 19]. Denique omnibus elogiis, quibus eum ornat Scriptura, spoliabitur. Concidet etiam illud Pauli, Quod impossibile erat Legi, Deum misisse Filium suum, ut in similitudine carnis peccati pro nobis satisfaceret^c [Rom. 8. a. 3]. 442 Nec stabit quod alibi docet, in hoc speculo apparuisse Dei bonitatem, et immensum amorem erga homines, dum Christus datus est redemptor [Tit. 2. c. 11]. Denique non alium finem ubique assignat Scriptura cur carnem nostram suscipere voluerit Dei Filius et hoc etiam mandatum a patre acceperit, nisi ut victima fieret ad Patrem nobis placandum. Ita scriptum est, atque ita oportuit Christum pati [Luc. 24. d. 26], et praedicari in nomine eius poenitentiam^{a 1}. Propterea diligit me pater, quia animam meam pono pro ovibus: hoc mandatum dedit mihi [Iohan. 10. d. 17]², Sicut exaltavit Moses serpentem in deserto, ita oportet exaltari Filium hominis [Ibidem 3. b. 14]. Alibi, Pater serva me ex hac hora: sed propterea veni in hanc horam. Pater glorifica filium [Ibidem 12. d. 27. 28]. Ubi clare finem assumptae carnis assignat, ut victima et piaculum fiat abolendis peccatis. Eadem ratione pronuntiat Zacharias, secundum promissionem datam patribus venisse: ut illuminet qui in umbra mortis sedebant [Luc. 1. g. 79]. Haec omnia meminerimus de Filio Dei praedicari, in quo alibi Paulus omnes scientiae et sapientiae thesauros absconditos esse testatur [Colos. 2. a. 3], et praeter quem nihil se scire gloriatur [1. Cor. 2. a. 2].

4. Celuy qui sera attentif à considerer ces choses, selon qu’elles en sont dignes, mesprisera aisément les speculations extravagantes, lesquelles transportent beaucoup d’esprits volages et trop convoiteux de nouveauté. Telle est la question qu’aucuns esmeuvent: c’est, encore que le genre humain n’eust point eu besoin d’estre racheté, que Jesus Christ n’eust point laissé d’estre fait homme. Je confesse bien qu’en l’estat premier de la creation, et en l’integrité de nature desja il estoit ordonné chef sur les hommes et les Anges: pour laquelle raison sainct Paul l’appelle Premier-né entre toutes creatures (Col. 1:15). Mais puis que l’Escriture prononce haut et clair qu’il a esté vestu de nostre chair, pour estre fait redempteur, c’est une temerité trop grande d’imaginer autre cause ou autre fin. C’est chose toute notoire pourquoy il a esté promis, dés le commencement: assavoir pour restaurer le monde qui estoit cheu en ruine, et secourir aux hommes qui estoyent perdus. Et pourtant son image a esté proposée sous la Loy aux sacrifices, afin que les fideles esperassent que Dieu leur seroit propice, estant reconcilié par la purgation des pechez. Certes puis qu’en tous siecles, mesmes devant que la Loy fust publiée, jamais le Mediateur n’a esté promis qu’avec sang, nous avons à recueillir de là, qu’il estoit destiné par le conseil eternel de Dieu à nettoyer les macules des hommes, d’autant que c’est un signe de reparation d’offense, qu’espandre le sang. Et les Prophetes n’ont pas autrement parlé de luy, qu’en promettant qu’il viendroit pour reconcilier Dieu et les hommes. Ce qui nous suffira de prouver pour ceste heure, par ce tesmoignage d’Isaie, qui est solennel entre les autres: où il est dit, qu’il sera frappé de la main de Dieu pour les crimes du peuple: que le chastiement de nostre paix sera sur luy: qu’il sera Sacrificateur pour s’offrir en hostie: qu’il nous guairira par ses playes: que tous ont erré et se sont esgarez comme brebis errantes: et qu’il a pleu à Dieu de l’affliger, afin qu’il portast les iniquitez de tous (Is. 53:4). Quand nous oyons que Jesus Christ est proprement ordonné par decret inviolable du ciel pour secourir aux povres pecheurs, concluons que tous ceux qui passent ces bornes, laschent par trop la bride à leur folle curiosité. Luy aussi estant apparu au monde a declairé que la cause de son advenement estoit de nous recueillir de mort à vie, nous ayant appointez avec Dieu. Les Apostres ont testifié le mesme. Voila pourquoy sainct Jean devant que dire que la Parolle a esté faite chair, parie de la revolte et cheute de l’homme (Jean 1:9, 10). Mais il n’y a rien meilleur que d’ouir Jesus Christ luy-mesme traitant de son office, comme quand il dit: Dieu a tant aymé le monde qu’il n’a point espargné son Fils unique, mais l’a livré à la mort, afin que tous ceux qui croiront en luy ne perissent point, mais ayent la vie eternelle (Jean 3:16). Item, L’heure est venue que les morts orront la voix du Fils de Dieu: et ceux qui l’auront ouye, vivront (Jean 5:25). Item, Je suis la resurrection et la vie: qui croit en moy, estant mort vivra (Jean 11:25). Item, Le Fils de l’homme est venu pour sauver ce qui estoit peri (Matth. 18:11). Item, Ceux qui sont sains n’ont que faire de medecin (Matth. 9:12). Ce ne seroit jamais fait, si je vouloye recueillir tous les passages servans à ce propos. Certes les Apostres d’un commun accord nous ameinent tous à ce principe. Et de fait, s’il n’estoit venu pour nous reconcilier à Dieu, sa dignité sacerdotale tomberoit bas, veu que le Sacrificateur est interposé entre Dieu et les hommes, pour obtenir pardon des pechez (Hebr. 5:1). Il ne seroit point nostre justice, veu qu’il a esté fait hostie pour nous, à fin que Dieu ne nous impute point nos fautes (2 Cor. 5:19): bref, il seroit desnué de tous les tiltres dont l’Escriture l’honnore. Le dire de sainct Paul aussi seroit renversé, que Dieu a envoyé son Fils, pour faire ce qui estoit impossible à la Loy: c’est qu’en similitude de chair pecheresse il portast nos pechez (Rom. 8:3). Ce qu’il dit aussi en un autre passage n’auroit point de lieu: c’est que la grande bonté de Dieu et amour envers les hommes a esté cogneue, quand il nous a donné son Fils pour redempteur. En somme l’Escriture n’assigne autre fin pour laquelle Jesus Christ ait voulu prendre nostre chair, et ait esté envoyé du Pere, sinon afin d’estre fait sacrifice d’appointement (Tite. 2:14). Il a esté ainsi escrit, et a fallu que Jesus Christ souffrist, et qu’on preschast repentance en son nom (Luc 24:26), dit-il en sainct Luc: et en sainct Jean de mesme, Le Pere m’aime, d’autant que je mets ma vie pour mes brebis. Le Pere le m’a ainsi commandé. Item, Comme Moyse a eslevé le serpent au desert, aussi faut-il que le Fils de l’homme soit exalté. Item, Pere, sauve moy de ceste heure: mais pour cette cause y suis-je venu. Pere, glorifie ton Fils (Jean 10:17; 3:14; 12:27, 28). Or en ces passages il marque notamment pour quelle fin il a pris chair humaine: c’est d’estre fait sacrifice et satisfaction pour abolir les pechez. Par mesme raison Zacharie dit en son cantique, qu’il est venu suyvant la promesse donnée aux Peres, pour esclairer ceux qui estoyent assis en tenebres de mort (Luc 1:79). Qu’il nous souvienne que toutes ces choses sont preschées du Fils de Dieu, auquel sainct Paul dit que tous thresors de sagesse et intelligence sont cachez: et outre lequel il se glorifie ne rien savoir (Col. 2:3; 1 Cor. 2:2).

4. The persons who consider these things, with the diligent attention which they deserve, will easily disregard vague speculations which attract minds that are inconstant and fond of novelty. Such is the notion, that Christ would have become man, even though the human race had needed no redemption. I grant, indeed, that at the original creation, and in the state of integrity, he was exalted as head over angels and men; for which reason Paul calls him “the first-born of every 422 creature;”¹¹⁰⁴ but since the whole Scriptures proclaim, that he was clothed in flesh in order to become a Redeemer, it argues excessive temerity to imagine another cause or another end for it. The end for which Christ was promised from the beginning, is sufficiently known; it was to restore a fallen world, and to succour ruined men. Therefore under the law his image was exhibited in sacrifices, to inspire the faithful with a hope that God would be propitious to them, after he should be reconciled by the expiation of their sins. And as, in all ages, even before the promulgation of the law, the Mediator was never promised without blood, we conclude that he was destined by the eternal decree of God to purify the pollution of men; because the effusion of blood is an emblem of expiation. The prophets proclaimed and foretold him, as the future reconciler of God and men. As a sufficient specimen of all, we refer to that very celebrated testimony of Isaiah, where he predicts, that he should be smitten of God for the transgressions of the people, that the chastisement of their peace might be upon him; and that he should be a priest to offer up himself as a victim; that by his stripes others should be healed; and that because all men had gone astray, and been dispersed like sheep, it had pleased the Lord to afflict him and to lay on him the iniquities of all.¹¹⁰⁵ As we are informed that Christ is particularly appointed by God for the relief of miserable sinners, all who pass these bounds are guilty of indulging a foolish curiosity. When he himself appeared in the world, he declared the design of his advent to be, to appease God and restore us from death to life. The apostles testified the same. Thus John, before he informs us that the Word was made flesh, mentions the defection of man.¹¹⁰⁶ But our principal attention is due to Christ himself speaking of his own office. He says, “God so loved the world, that he gave his only begotten Son, that whosoever believeth in him should not perish, but have everlasting life.”¹¹⁰⁷ Again: “The hour is coming, and now is, when the dead shall hear the voice of the Son of God; and they that hear shall live.”¹¹⁰⁸ “I am the resurrection and the life; he that believeth in me, though he were dead, yet shall he live.”¹¹⁰⁹ Again: “The Son of man is come to save that which was lost.”¹¹¹⁰ Again: “They that be whole need not a physician.”¹¹¹¹ There would be no end, if I meant to quote all the passages. The apostles with one consent call us back to this principle; for certainly, if he had not come to reconcile God, the honour of his priesthood would have been lost, for a priest is appointed as a Mediator to intercede between God and 423 men:¹¹¹² he could not have been our righteousness, because he was made a sacrifice for us, that God might not impute sins to us.¹¹¹³ Finally, he would have been despoiled of all the noble characters under which he is celebrated in the Scripture. This assertion of Paul would have no foundation: “What the law could not do, God, sending his own Son in the likeness of sinful flesh, and for sin, condemned sin in the flesh.”¹¹¹⁴ Nor would there be any truth in what he teaches in another place, that “the kindness and love of God our Saviour towards man appeared”¹¹¹⁵ in the gift of Christ as a Redeemer. To conclude, the Scripture no where assigns any other end, for which the Son of God should choose to become incarnate, and should also receive this command from the Father, than that he might be made a sacrifice to appease the Father on our account. “Thus it is written, and thus it behoved Christ to suffer; and that repentance should be preached in his name.”¹¹¹⁶ “Therefore doth my Father love me, because I lay down my life. This commandment have I received of my Father.”¹¹¹⁷ “As Moses lifted up the serpent in the wilderness, even so must the Son of man be lifted up.”¹¹¹⁸ Again: “Father, save me from this hour; but for this cause came I unto this hour.”¹¹¹⁹ “Father, glorify thy Son.”¹¹²⁰ Where he clearly assigns, as the end of his assumption of human nature, that it was to be an expiatory sacrifice for the abolition of sins. For the same reason, Zacharias pronounces that he is come, according to the promise given to the fathers, “to give light to them that sit in the shadow of death.”¹¹²¹ Let us remember that all these things are spoken of the Son of God, “in whom,” according to the testimony of Paul, “are hidden all the treasures of wisdom and knowledge,”¹¹²² and besides whom he glories in knowing nothing.¹¹²³

4. First objection against the orthodox doctrine: Answer to it. Conformation from the sacrifices of the Law, the testimony of the Prophets, Apostles, Evangelists, and even Christ himself.

He who considers these things with due attention, will easily disregard vague speculations, which attract giddy minds and lovers of novelty. One speculation of this class is, that Christ, even though there had been no need of his interposition to redeem the human race, would still have become man. I admit that in the first ordering of creation, while the state of nature was entire, he was appointed head of angels and men; for which reason Paul designates him “the first-born of every creature,” (Col. 1:15). But since the whole Scripture proclaims that he was clothed with flesh in order to become a Redeemer, it is presumptuous to imagine any other cause or end. We know well why Christ was at first promised—viz. that he might renew a fallen world, and succour lost man. Hence under the Law he was typified by sacrifices, to inspire believers with the hope that God would be propitious to them after he was reconciled by the expiation of their sins. Since from the earliest age, even before the Law was promulgated, there was never any promise of a Mediator without 403blood, we justly infer that he was destined in the eternal counsel of God to purge the pollution of man, the shedding of blood being the symbol of expiation. Thus, too, the prophets, in discoursing of him, foretold that he would be the Mediator between God and man. It is sufficient to refer to the very remarkable prophecy of Isaiah (Is. 53:4, 5), in which he foretells that he was “smitten for our iniquities;” that “the chastisement of our peace was upon him;” that as a priest “he was made an offering for sin;” “that by his stripes we are healed;” that as all “like lost sheep have gone astray,” “it pleased the Lord to bruise him, and put him to grief,” that he might “bear our iniquities.” After hearing that Christ was divinely appointed to bring relief to miserable sinners, whose overleaps these limits gives too much indulgence to a foolish curiosity.

Then when he actually appeared, he declared the cause of his advent to be, that by appeasing God he might bring us from death unto life. To the same effect was the testimony of the Apostles concerning him (John 1:9; 10:14). Thus John, before teaching that the Word was made flesh, narrates the fall of man. But above all, let us listen to our Saviour himself when discoursing of his office: “God so loved the world, that he gave his only begotten Son, that whosoever believeth in him should not perish, but have everlasting life.” Again, “The hour is coming, and now is, when the dead shall hear the voice of the Son of God: and they that hear shall live.” “I am the resurrection and the life: he that believeth in me, though he were dead, yet shall he live.” “The Son of man is come to save that which was lost.” Again, “They that be whole need not a physician.”¹ I should never have done were I to quote all the passages. Indeed, the Apostles, with one consent, lead us back to this fountain; and assuredly, if he had not come to reconcile God, the honour of his priesthood would fall, seeing it was his office as priest to stand between God and men, and “offer both gifts and sacrifices for sins,” (Heb. 5:1); nor could he be our righteousness, as having been made a propitiation for us in order that God might not impute to us our sins (2 Cor.5:19). In short, he would be stript of all the titles with which Scripture invests him. Nor could Paul’s doctrine stand “What the law could not do, in that it was weak through the flesh, God sending his own Son in the likeness of sinful flesh, and for sin, condemned sin in the flesh,” (Rom. 8:3). Nor what he states in another passage: “The grace of God that bringeth salvation has appeared to all men,” (Tit. 2:11). In fine, the only end which the Scripture uniformly assigns for the Son of God voluntarily assuming our nature, and even receiving it as a command from the Father, is, that he might propitiate the Father to us by becoming a victim. “Thus it is written, and thus it behoved Christ to suffer;”—“and that repentance and remission of sins should be preached in his name.” 404“Therefore does my Father love me, because I lay down my life, that I might take it again.”—“This commandment have I received of my Father.” “As Moses lifted up the serpent in the wilderness, even so must the Son of man be lifted up.” “Father, save me from this hour: but for this cause came I unto this hour. Father, glorify thy name.”¹ Here he distinctly assigns as the reason for assuming our nature, that he might become a propitiatory victim to take away sin. For the same reason Zacharias declares (Luke 1:79), that he came “to perform the mercy promised to our fathers,” “to give light to them that sit in darkness, and in the shadow of death.” Let us remember that all these things are affirmed of the Son of God, in whom, as Paul elsewhere declares, were “hid all the treasures of wisdom and knowledge,” and save whom it was his determination “not to know any thing,” (Col. 2:3; 1 Cor. 2:2).

4. Wie zich naarstig bezighoudt met dit alles naar behoren te overdenken, zal gemakkelijk ter zijde stellen de ongebonden bespiegelingen, waardoor onvaste en op iets nieuws beluste geesten worden aangetrokken. Zo deze opvatting, dat Christus, ook indien er geen middel nodig was geweest tot verlossing van het menselijke geslacht, toch mens geworden zou zijn. Ik erken wel, dat Hij in de eerste orde der schepping en in de ongeschonden staat der natuur het Hoofd geweest is der engelen en mensen, waarom Hij door Paulus (Col. 1:15) de Eerstgeborene aller creatuur genoemd wordt, maar, aangezien de gehele Schrift roept, dat Hij met ons vlees bekleed is om een Verlosser te worden, getuigt het van al te grote lichtvaardigheid een andere oorzaak of een andere bedoeling uit te denken. Waartoe Christus van den beginne beloofd geweest is, is voldoende bekend, namelijk opdat Hij de gevallen wereld zou vernieuwen en de verloren mensen te hulp zou komen. Daarom was zijn beeld onder de wet voorgesteld in de offeranden, opdat de gelovigen zouden hopen, dat God hun genadig zou zijn, nadat Hij door uitdelging der zonden verzoend zou zijn. Voorzeker, daar nooit te eniger tijd, ook toen de wet nog niet afgekondigd was, de Middelaar beloofd is zonder bloedvergieting, maken wij daaruit op, dat Hij door de eeuwige raad Gods bestemd is geweest tot het afwassen van de onreinheid der mensen, want bloedvergieten is het teken van verzoening. De profeten hebben zo van Hem gepredikt, dat zij beloofden, dat Hij een Verzoener zou zijn van God en de mensen. Voor allen zal voldoende zijn dat ene beroemde getuigenis van Jesaja (Jes. 53:4,5) waar deze voorzegt, dat Hij geslagen zou worden door Gods hand om de misdaden des volks, dat de straf, die ons de vrede aanbrengt, op Hem zou zijn, en dat Hij de Priester zou zijn, die zich zou opofferen, dat uit zijn slagen anderen genezing zou worden, en omdat allen gedwaald hebben en als schapen verstrooid waren, het Gode behaagd heeft, Hem te treffen, opdat Hij aller ongerechtigheden zou dragen. Waar wij dus horen, dat Christus van Godswege in het bijzonder aangewezen wordt om hulp te brengen aan ongelukkige zondaren, geeft een ieder, die deze perken te buiten gaat, teveel toe aan dwaze nieuwsgierigheid. Verder, toen Hij zelf verschenen was, heeft Hij verklaard, dat dit de reden van zijn komst was, dat Hij God zou verzoenen en ons van de dood tot het leven brengen. Hetzelfde hebben de apostelen van Hem betuigd. Zo verhaalt Johannes, voordat hij leert, dat het Woord vlees geworden is, de afval des mensen (Joh. 1:9,10) Maar vooral moeten we Hemzelf over zijn ambt horen spreken."Alzo lief heeft God de wereld gehad," zegt Hij (Joh. 3:16) "dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een iegelijk, die in Hem gelooft niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe." Evenzo (Joh. 5:25) "De ure komt, dat de doden zullen horen de stem des Zoons Gods, en die ze gehoord hebben, zullen leven." "Ik ben de opstanding en het leven; die in Mij gelooft, zal leven, al ware hij ook gestorven" (Joh. 11:25) Evenzo: "De Zoon des mensen is gekomen om zalig te maken dat verloren was" (Matt. 18:11) Evenzo: "Die gezond zijn hebben de medicijnmeester niet van node" (Matt. 9:12) Er zou geen eind aan zijn, als ik alles wilde aanhalen. Eenparig roepen de apostelen ons tot deze bron, en ongetwijfeld, wanneer Hij niet gekomen was om God te verzoenen, zou de eer van het priesterschap te niet gaan, want een priester wordt gesteld in het midden tussen God en de mensen om te bidden (Heb. 5:1) Hij zou onze gerechtigheid niet zijn; want Hij is voor ons een slachtoffer geworden, opdat God ons onze zonden niet zou toerekenen (2 Cor. 5:19) Kortom Hij zou beroofd worden van alle titels, waarmee de Schrift Hem siert. Ook dit woord van Paulus zou te niet gaan, dat, wat der wet onmogelijk was, God heeft gedaan door zijn Zoon te zenden, opdat Hij in gelijkheid des zondigen vleses, voor ons zou voldoen (Rom. 8:3) En ook zou geen stand houden, wat hij elders leert (Tit. 2:11) dat Gods goedheid en onmetelijke liefde jegens de mensen hierin gezien is, dat Christus als Verlosser gegeven is. Kortom de Schrift wijst overal geen ander doel aan, waarom de Zoon Gods ons vlees heeft willen aannemen en ook het bevel daartoe van de Vader ontvangen heeft, dan opdat Hij een offer zou worden om de Vader met ons te verzoenen. Zo is er geschreven en zo moest de Christus lijden en in zijn naam bekering gepredikt worden (Luc. 24:26) "Daarom heeft mij de Vader lief, omdat ik mijn leven afleg voor de schapen; dit gebod heeft Hij mij gegeven" (Joh. 10:17) "Gelijk Mozes de slang in de woestijn verhoogd heeft, alzo moet de Zoon des mensen verhoogd worden" (Joh. 3:14) Elders: "Vader, verlos mij uit deze ure! Maar hierom ben ik in deze ure gekomen: Vader, verheerlijk Uw Zoon" (Joh. 12:27,28) Waar Hij duidelijk het doel aanwijst van de aanneming des vleses, namelijk opdat Hij een offerande en verzoening zou worden tot vernietiging der zonden. Daarom betuigt Zacharias (Luc. 1:79) dat Hij, overeenkomstig de belofte, de vaderen gegeven, gekomen is, om te verlichten, die zaten in de schaduw des doods. Laat ons bedenken, dat dit alles gezegd is over de Zoon Gods, in wie, naar Paulus elders betuigt, alle schatten van kennis en wijsheid verborgen zijn, en buiten wie hij roemt niets te weten (Col. 2:3;1 Cor.2:2)

4. 287Der Zweck der Fleischwerdung Christi war allein die Erlösung

Wer diese Stücke mit der gebührenden Aufmerksamkeit ins Auge faßt, der wird leicht mit den grundlosen Spekulationen fertig werden, wie sie von leichtfertigen und neuerungssüchtigen Leuten aufgebracht werden. Dazu gehört vor allem die Behauptung, Christus wäre auch dann Mensch geworden, wenn es eines Mittels zur Erlösung der Menschheit nicht bedurft hätte. Ich gebe zwar zu: schon bei der Ordnung der ersten Schöpfung, also im unverdorbenen Zustande, wurde er den Engeln und Menschen zum Haupt gesetzt: er heißt deshalb ja auch bei Paulus „der Erstgeborene vor allen Kreaturen“ (Kol. 1,15). Aber die ganze Schrift sagt doch deutlich genug aus, daß er unser Fleisch angenommen hat, um unser Erlöser zu werden, und deshalb wäre es höchste Vermessenheit, sich einen anderen Grund und einen anderen Zweck dazu zu ersinnen. Es ist doch bekannt, wohin all die Verheißungen zielten, die seit dem Anbeginn von Christus zeugten: er sollte die zerfallene Welt wiederherstellen und den Menschen in ihrer Verlorenheit zu Hilfe kommen. Deshalb wurde sein Bild unter dem Gesetz in den Opfern angedeutet, damit die Gläubigen hofften, Gott werde ihnen gnädig sein, nachdem die Sünde gesühnt und er mit ihnen versöhnt wäre! Zu allen Zeiten, schon vor der Verkündung des Gesetzes, geschieht nie eine Verheißung des Mittlers ohne Blut; und daraus müssen wir schließen, daß der Mittler nach Gottes ewigem Ratschluß dazu verordnet gewesen ist, unsere Sünden abzuwaschen; denn das Blutvergießen ist ja ein Zeichen der Sühne. Die Propheten haben ebenfalls so von ihm gepredigt, daß er in ihrer Verheißung als Versöhner zwischen Gott und den Menschen erschien. Zum Beweise mag hier vor allem das berühmte Zeugnis des Jesaja genügen: er verheißt, der Mittler solle „um unserer Missetat willen“ durch Gottes Hand „zerschlagen“ werden, die „Strafe liege auf ihm“, „auf daß wir Frieden hätten“, er werde der Priester sein, der sich selbst zum Opfer darbringe, „und durch seine Wunden“ sollten andere „heil werden“; weil wir alle „in der Irre gingen wie Schafe“, so habe es Gott wohlgefallen, ihn zu schlagen, daß er unser aller Strafe trüge ... (Jes. 53,4-6). Da hören wir es ja, daß ihn Gott eben dazu berufen hat, armen Sündern in ihrem Jammer Hilfe zu bringen; wer über diese Grenze hinausgeht, der läßt seinem Vorwitz zu sehr die Zügel schießen!

Als er dann selber hervortrat, da hat er selbst als Grund für sein Kommen betont, er wolle Gott mit uns versöhnen und uns dadurch vom Tode zum Leben führen. Das gleiche haben auch die Apostel von ihm bezeugt. So redet Johannes zunächst von der Sünde des Menschen und dann erst von der Fleischwerdung des Wortes! (Joh. 1,9-11; Joh. 1,14). Aber vor allem müssen wir ihn ja selber hören, wie er von seinem Amte sagt: „Also hat Gott die Welt geliebet, daß er seinen eingeborenen Sohn gab, auf daß alle, die an ihn glauben, nicht verloren werden, sondern das ewige Leben haben“ (Joh. 3,16). „Es kommt die Stunde, daß die Toten werden die Stimme des Sohnes Gottes hören, und die sie hören, die werden leben“ (Joh 5,25). „Ich bin die Auferstehung und das Leben; wer an mich glaubet, der wird leben, und ob er gleich stürbe ...“ (Joh. 11,25). „Des Menschen Sohn ist gekommen, selig zu machen, was verloren ist ...“ (Matth. 18,11). „Die Gesunden bedürfen des Arztes nicht ...“ (Matth. 9,12). Es wäre kein Ende, wenn ich alles aufzählen wollte!

In voller Einstimmigkeit führen uns auch die Apostel zu der gleichen Quelle. Und es ist auch so: wäre er nicht gekommen, um uns mit Gott zu versöhnen, so käme ihm nicht die Ehre des Priesteramtes zu, denn der Priester stand zur Fürbitte zwischen Gott und den Menschen (Hebr. 5,1); er wäre dann auch nicht unsere Gerechtigkeit; denn dies gilt von ihm nur, weil er ja ein Opfer für uns wurde, damit uns Gott unsere Sünde nicht zurechnete (2. Kor. 5,19). Kurz, er ginge dann aller hohen Würden, die ihm die Schrift beilegt, verlustig. Auch fiele das Pauluswort dahin: „Was dem Gesetz unmöglich war, das tat Gott, und sandte seinen Sohn in der Gestalt des sündlichen Fleisches ... und verdammte die Sünde im Fleisch“ (Röm. 8,3; 288 Calvin übersetzt etwas anders). Auch das andere Wort müßte dann fortfallen, wonach in diesem Spiegel, nämlich darin, daß Gott uns Christus als Erlöser gegeben hat, „erschienen sei die heilsame Gnade Gottes“ und seine unendliche Liebe ,,allen Menschen“! (Tit. 2,11). Kurz, die Schrift nennt nirgendwo einen anderen Zweck der Fleischwerdung des Sohnes und des Auftrags, den er vom Vater empfangen hat, als den, daß er das Opfer werde, um den Vater mit uns zu versöhnen. „Also ist’s geschrieben, und also mußte Christus leiden ... und predigen lassen in seinem Namen Buße ...“ (Luk. 24,46f.). „Deshalb liebt mich mein Vater, weil ich mein Leben lasse“ „für die Schafe“; „solch Gebot habe ich empfangen von meinem Vater“ (Joh. 10,17f., Anklang von 10,12). „Wie Mose in der Wüste eine Schlange erhöhet hat, also muß des Menschen Sohn auch erhöhet werden“ (Joh. 3,14). Und dann wieder: „Vater, hilf mir aus dieser Stunde. Doch dazu bin ich in diese Stunde gekommen: Vater, verkläre deinen Namen ...“ (Joh. 12,27f.). An diesen Stellen bezeichnet er es selbst deutlich als Zweck der Fleischwerdung: er soll das Opfer und Sühnemittel sein, um unsere Sünde abzutun. Aus diesem Grunde verkündigt auch Zacharias, er sei nach der Verheißung gekommen, die einst den Vätern gegeben wurde, „auf daß er erscheine denen, die da sitzen in (Finsternis und) Schatten des Todes ...“ (Luk. 1,79). Und dies alles wird — das dürfen wir nicht vergessen! — von dem Sohne Gottes gesagt, in welchem nach einem anderen Pauluswort „verborgen liegen alle Schätze der Weisheit und der Erkenntnis Gottes“ (Kol. 2,3), und von dem sich Paulus rühmt, er kenne niemand denn ihn allein (1. Kor. 2,2)!

4. Christus is van die begin af belowe om die vervalle wêreld te herstel en verlore mense te hulp te kom.

Iemand wat na behore nougeset aandag aan die oorweging van hierdie dinge gee, sal maklik die leë spekulasies in die wind slaan wat ligsinnige en nuuskierige geeste meesleur. ’n Voorbeeld van hulle spekulasie is dat Christus nogtans ’n mens sou wees al sou die mens nie ’n middel nodig gehad het om hom te verlos nie.¹⁶ Ek erken wel dat Hy heel in die begin van die skepping, toe die natuur nog ongeskonde was, as Hoof oor die engele en mense gestel is. Daarom word Hy deur Paulus die Eersgeborene van die hele skepping genoem.¹⁷ Aangesien die hele 617 Skrif egter luid uitroep dat Hy met ons vlees beklee is om Verlosser te word, is dit ’n kenmerk van uitermatige onbesonnenheid om ’n ander oorsaak of ’n ander doel hiervoor te versin. Die doel waarvoor Christus van die begin af belowe is, is bekend genoeg, naamlik om die vervalle wêreld te herstel en verlore mense te hulp te kom. Sy beeld was gevolglik onder die wet in offerandes voorgehou, sodat die gelowiges kon hoop dat God hulle goedgesind sou wees nadat Hy deur die uitwissing van hulle sondes versoen sou wees. Aangesien die Middelaar in elk geval in al die eeue, selfs toe die wet nog nie afgekondig was nie,  nooit sonder bloedvergieting belowe is nie, lei ons daaruit af dat Hy in die ewige raadsplan van God bestem was om die mens se onreinheid te reinig, want bloedvergieting is ’n teken van versoening.¹⁸ Die profete het byvoorbeeld van Hom verkondig en belowe dat Hy die Versoener van God en die mense sou wees. In plaas van al die uitsprake daaroor sal die gevierde verklaring van Jesaja in besonder genoeg wees. Hy profeteer daar dat Hy ter wille van die oortreding van sy volk deur die hand van God geslaan moes word sodat die straf vir ons vrede op Hom sou wees en dat Hy die Hoëpriester sal wees wat Homself as offerdier sou offer,¹⁹ sodat ander deur sy slae genees sou word. Omdat almal gedwaal het en verstrooi was soos skape, het dit God behaag om Hom te verbrysel om almal se ongeregtighede te dra. Wanneer ons verneem dat Christus eintlik deur God daarop aangewese was om hulp aan ellendige sondaars te bied, is dit duidelik dat elkeen wat hierdie perke oorskry, te veel aan sy dwase nuuskierigheid toegee.

Toe Hy alreeds verskyn het, het Hy verklaar dat die rede vir sy koms was om God te versoen en ons uit die dood tot die lewe te versamel. Die apostels het dieselfde getuienis van Hom gelewer. Voordat Johannes byvoorbeeld leer dat die Woord vlees geword het, vertel hy van die mens se val.²⁰ Maar ons moet veral na hom luister wanneer hy oor sy eie amp praat. Hy sê: “So lief het God die wêreld gehad dat Hy sy eniggebore Seun gegee het, sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore sou gaan nie maar die ewige lewe mag hê”.²¹ Net so: “Daar kom ’n uur wanneer die dooies die stem van die Seun van God sal hoor, en die wat daaraan gehoor gee, sal lewe”.²² “Ek is die opstanding en die lewe. Wie in My glo, sal lewe al het hy ook gesterwe”.²³ Net so: “Die Seun van die mens het gekom om te red wat verlore is”.²⁴ Net so: “Die wat gesond is, het nie 618 ’n dokter nodig nie”.²⁵ As ek al die getuienis sou aanhaal, sou daar geen einde aan wees nie. Die apostels roep ons eenstemmig na hierdie bron terug. In elk geval, as Hy nie gekom het om ons met God te versoen nie, sou die eer van sy priesterskap in duie gestort het, omdat ’n priester tussen God en die mense gestel word om vir hulle te bid.²⁶ Hy sou ook nie ons geregtigheid gewees het nie, want Hy het vir ons ’n slagoffer geword sodat God ons sondes ons nie sou toereken nie.²⁷ Kortom: Hy sal van al die lof waarin die Skrif Hom tooi, beroof word.

Ook Paulus se verklaring dat God dit wat vir die wet onmoontlik was, gedoen het deur sy eie Seun te stuur om in die gelykheid van die sondige vlees vir ons te voldoen, sal in duie stort.²⁸ Dit wat hy elders leer, sal ook nie stand kan hou nie, naamlik dat die goedertierenheid en onmeetlike liefde van God jeens die mense in hierdie skouspel verskyn het toe Christus as Verlosser aan ons gegee is.²⁹

Kortom: die Skrif voer oral geen ander doel aan waarom die Seun van God ons vlees wou aanneem en ook die bevel van sy Vader ontvang het as net dat Hy ’n offer sou word om ons met die Vader te versoen nie. So is daar geskrywe en so moes Christus ly en berou in sy Naam verkondig word.³⁰ “Daarom het die Vader My lief omdat ek my lewe ter wille van die skape neerlê; hierdie bevel het Ek van my Vader ontvang”.³¹ “Soos Moses die slang in die woestyn verhoog het, so moet die Seun van die mens verhoog word”.³² Elders staan daar: “Vader, red my uit hierdie uur! Maar hierom het Ek in hierdie uur gekom. Vader, verheerlik u Seun”.³³ Daar dui Hy duidelik op die doel van die aanneming van die vlees, naamlik om ’n offer en versoening te word om ons sondes te vernietig. Om dieselfde rede verklaar Sagaria dat Hy gekom het volgens die belofte wat aan die Vaders gegee is, om te skyn oor die wat in die skaduwee van die dood gesit het.³⁴ Ons moet onthou dat al hierdie dinge oor die Seun van God verkondig word. Paulus getuig elders dat al die skatte van kennis en wysheid in Hom verborge is,³⁵ en hy roem dat hy buiten Hom niks weet nie.³⁶

4. Всякий, кто отнесётся к этому предмету со вниманием, которого он заслуживает, легко опровергнет сумасбродные спекуляции, в которые пускаются многие легкомысленные умы, жаждущие новизны. Вот вопрос, который их занимает: если бы человеческий род не нуждался в искуплении, то Иисус Христос всё равно бы вочеловечился. Я признаю, что и в первоначальном состоянии творения, когда природа была неповреждённой, Он уже был поставлен главой над людьми и Ангелами. По этой причине св. Павел называет Иисуса Христа рождённым прежде всякой твари (Кол 1:15). Но, поскольку в Писании ясно и чётко сказано, что Он воплотился, дабы стать Искупителем, то воображать себе другую причину и другую цель - чересчур самонадеянно. Хорошо известно, почему его пришествие было обещано с самого начала: чтобы восставить падший мир и помочь погибшим людям. Образ его потому был дан в Законе в виде жертвоприношений, чтобы верующие не теряли надежду, что Бог проявит свою благосклонность, примирившись с ними через очищение от грехов. Поскольку во все века, даже ещё до объявления Закона, обетование Посредника было связано с кровью, то отсюда нам следует заключить, что вечным Божьим планом Он был назначен очистить людей от грязи грехов, ибо пролитие крови - знак искупления вины. И пророки говорили о Нем не иначе, как возвещая, что Он придёт, чтобы примирить Бога и людей. Сейчас нам достаточно удостоверить это свидетельством Исайи - самым торжественным среди прочих. Там сказано, что Он будет поражаем Богом за преступления людей, что наказание ради примирения будет на Нём, что Он станет Священником, дабы предложить Себя в жертву, что Он исцелит нас своими ранами, что все мы блуждали, как потерявшиеся овцы и что Богу было угодно мучить Его, чтобы Он взял на Себя наше нечестие (Ис 53:4 сл.). Если мы слышим, что на Иисуса Христа непререкаемой волей Неба была возложена миссия помочь бедным грешникам, то сделаем отсюда вывод, что все те, кто преступает эти границы, слишком самонадеянно освобождают от узды своё безрассудное любопытство.

Сам Иисус, придя на землю, объявил, что смысл его пришествия в том, чтобы привести нас от смерти в жизнь, примирив с Богом. Апостолы свидетельствуют о том же. Вот почему св. Иоанн, прежде чем сказать, что Слово стало плотью, говорит о мятеже и падении человека (Ин 1:9-10). Но лучше всего послушать самого Иисуса Христа: «Так возлюбил Бог мир, что отдал Сына Своего единородного, дабы всякий, верующий в Него, не погиб, но имел жизнь вечную» (Ин 3:16). А также: «Наступает время..., когда мёртвые услышат глас Сына Божия и услышавши оживут» (Ин 5:25). А также: «Сын Человеческий пришёл взыскать и спасти погибшее» (Мф 18:11). И ещё: «Не здоровые имеют нужду во враче, но больные» (Мф 9:12). Я бы никогда не закончил, если бы захотел привести все отрывки, относящиеся к нашей теме. Апостолы в полном согласии и вне всякого сомнения подводят нас к изложенному принципу. В самом деле, если бы Иисус Христос пришёл не ради примирения нас с Богом, то было бы умалено его священническое достоинство. Священник поставлен между Богом и людьми для того, чтобы они могли получить прощение грехов (Евр 5:1). Священника бы не было, если бы мы были праведны, ибо Он стал жертвой за нас, чтобы Бог не вменил нам наших преступлений (2 Кор 5:19). Короче говоря, Он был бы лишён всех титулований, которыми величает Его Св. Писание. Потеряли бы смысл и слова св. Павла о том, что Бог послал Сына своего, чтобы совершить то, перед чем Закон был бессилен, - в подобии греховной плоти взять на Себя наши грехи (Рим 8:3). Не произошло бы того, о чём сказано в другом месте, что великая благость Бога и его любовь к людям открылись тогда, когда Он дал нам Искупителем Сына своего (Тит 2:14).

Итак, Писание не указывает никакой иной цели, ради которой Иисус Христос пожелал воплотиться и был послан нам Отцом, кроме той, чтобы стать жертвой примирения. Написано также, что Иисусу Христу надлежало пострадать, а апостолам надлежало проповедовать покаяние во имя его, как говорит об этом св. Лука (Лк 24:26,46-47). Подобное читаем и у св. Иоанна: «Потому любит Меня Отец, что Я отдаю жизнь Мою [за овец]... сию заповедь получил Я от Отца Моего» (Ин 10:17-18). У него же: «Как Моисей вознёс змию в пустыне, так должно вознесену быть Сыну Человеческому» (Ин 3:14). А также: «Отче! избавь Меня от часа сего! Но на сей час Я и пришёл. Отче! прославь Сына твоего» (Ин 12:27-28). Этими словами Иисус совершенно ясно показывает, ради какой цели принял Он человеческую плоть: чтобы стать жертвой и удовлетворением за грехи и тем самым устранить их. По этой же причине Захария восклицает в своём гимне, что Он пришёл во исполнение обетований, данных отцам, чтобы просветить сидящих во тьме и тени смертной (Лк 1:79). Вспомним же, что всё это было предречено о Сыне Божьем, о котором св. Павел говорит, что в Нём сокрыты все сокровища мудрости и ведения (Кол 2:3), и вне которого он предпочитает ничего не знать (1 Кор 2:2).

5. Siquis excipiat, horum nihil obstare quominus idem Christus, qui damnatos redemit, testari etiam potuerit suum erga salvos et incolumes amorem, eorum carnem induendo³: brevis responsio est, quum pronuntiet Spiritus, aeterno Dei decreto coniuncta simul haec duo fuisse, ut fieret nobis redemptor Christus, et eiusdem naturae particeps, fas non esse longius inquirere. Nam quem titillat plus aliquid sciendi cupiditas, immutabili Dei ordinatione non contentus, ostendit etiam ne hoc quidem Christo, qui nobis in pretium redemptionis datus est, se contentum esse. Nec vero Paulus solum recitat quorsum missus fuerit, sed ad sublime praedestinationis mysterium conscendens, omnem humani ingenii lasciviam et pruritum opportune compescit. Elegit nos in Christo Pater ante mundi creationem ut adoptaret in filios secundum propositum voluntatis suae, et acceptos habuit in Filio dilecto, in quo habemus redemptionem per sanguinem eius [Ephes. 1. a. 4. 5]⁴. Hic certe non praesupponitur Adae lapsus quasi tempore superior: sed quid ante secula statuerit Deus ostenditur, quum mederi vellet humani generis miseriae. Si rursum obiiciat adversarius, consilium hoc Dei pependisse ex hominis ruina quam 443 praevidebat: mihi satis superque est, impia audacia ad fingendum novum Christum prorumpere, quicunque sibi de Christo plus inquirere permittunt vel scire appetunt, quam Deus arcano suo decreto praedestinavit. Ac merito Paulus, ubi de proprio Christi officio ita disseruit, precatur Ephesiis spiritum intelligentiae, ut comprehendant quae sit longitudo, sublimitas, latitudo et profunditas: nempe charitas Christi quae omnem scientiam supereminet [Ephes. 3. c. 16. 17. 18]¹: acsi data opera cancellos mentibus nostris circundaret, ne a gratia reconciliationis tantillum declinent quoties fit Christi mentio. Quare quum fidelis hic sermo sit, teste Paulo, Christum venisse ut peccatores salvos faceret [1. Tim. 1. c. 15]: in eo libenter acquiesco. Et quum alibi doceat idem Apostolus gratiam quae nunc per Evangelium manifestata est, datam nobis fuisse in Christo ante tempora secularia [2. Tim. 1. c. 9]: ad finem usque constanter in ea manendum statuo. Huic modestiae inique obstrepit Osiander, qui hanc quaestionem a paucis ante leviter motam², rursus hoc tempore infoeliciter agitavit. Confidentiae eos insimulat qui Filium Dei negant appariturum in carne fuisse, si non cecidisset Adam: quia nullo Scripturae testimonio commentum hoc repudietur³. Quasi vero perversae curiositati frenum non iniiciat Paulus, ubi de redemptione per Christum parta loquutus, mox iubet stultas quaestiones fugere [Tit. 3. c. 9]. Eousque erupit quorundam vaesania, dum praepostere acuti videri appetunt, ut quaererent an naturam asini assumere potuerit Dei filius⁴. Hoc portentum, quod pii omnes tanquam detestabile merito exhorrent, hoc praetextu excuset Osiander quod nusquam diserte in scriptura refellitur. Quasi vero dum nihil pretiosum aut dignum cognitu Paulus ducit praeter Christum crucifixum [1. Cor. 2. a. 2], asinum salutis authorem admittat. Ergo qui alibi Christum praedicat aeterno Patris consilio in caput fuisse ordinatum ut omnia colligeret [Ephes. 1. d. 22], nihilo magis alium agnoscet cui nullae redimendi partes iniunctae sint.

5. Si quelcun replique que tout cela n’empesche point que Jesus Christ, qui a racheté ceux qui estoyent damnez, n’ait peu aussi testifier son amour envers ceux qui fussent demeurez sains et entiers en vestant leur nature: la response est brieve, puis que le sainct Esprit prononce que par le conseil eternel de Dieu ces deux choses ont esté conjointes ensemble, qu’il fust fait nostre redempteur et participant de nostre nature, qu’il n’est licite de nous enquerir plus outre. Car si quelcun ne se contentant point du decret immuable de Dieu, est chatouillé de convoitise d’en savoir plus outre, il monstre par cela qu’il ne se contente non plus de Jesus Christ, en ce qu’il nous a esté donné pour pris de redemption. Mesmes sainct Paul ne recite pas seulement pourquoy il nous a esté envoyé: mais en traittant de ce haut mystere de la predestination, il bride en cest endroit tous fols appetis, et toute outrecuydance de l’esprit humain, en disant que le Pere nous a esleus devant la creation du monde, pour nous adopter au nombre de ses enfans, selon le propos de sa volonté, et qu’il nous a eu agreables au nom de son Fils bien aimé, auquel nous avons redemption par son sang (Ephes. 1:4–7). Certes il ne presuppose point icy la cheute d’Adam comme ayant precedé en temps, mais il monstre ce que Dieu a determiné devant tous siecles en voulant remedier à la misere du genre humain. Si quelcun derechef objecte qu’un tel conseil de Dieu est provenu de la ruine de l’homme, laquelle il prevoyoit, ce m’est bien assez que tous ceux qui se donnent congé de chercher en Christ, ou appetent de savoir de luy plus que Dieu n’en a predestiné en son conseil secret, s’avancent et se desbordent d’une audace trop enorme à forger un nouveau Christ. Et c’est à bon droit que sainct Paul, apres avoir parlé du vray office de Jesus Christ, prie qu’il donne Esprit d’intelligence aux siens pour leur faire comprendre quelle est la longueur, hautesse, largeur et profondeur: assavoir la charité de Christ, laquelle est par dessus toute science (Ephes. 3:16–19): comme si de propos deliberé il barroit noz esprits entre des treillis, pour les empescher de decliner tant peu que ce soit çà et là quand il est fait mention de Christ: mais les exhorter à se tenir à la grace de reconciliation qu’il nous a apportée. Et puis que le mesme Apostre testifie ailleurs que c’est une parolle fidele et arrestée que Jesus Christ est venu pour sauver les pecheurs (1 Tim. 1:15), je m’y repose volontiers. Puis aussi qu’il enseigne que la grace laquelle nous est manifestée en l’Evangile nous a esté donnée en Jesus Christ devant tous temps et siecles (2 Tim. 1:9), je conclu qu’il nous convient demeurer constamment en icelle jusqu’à la fin. Osiander sans raison renverse ceste modestie; car combien que ceste question eust esté esmeue jadis de quelques uns, il s’y est tellement escarmouché, qu’il en a mal-heureusement troublé l’Eglise. Il argue de presomption ceux qui disent, que si Adam ne fust trebusché, le Fils de Dieu ne fust point apparu en chair: pource qu’il n’y a point certain tesmoignage de l’Escriture qui reprouve une telle fantasie. Voire, comme si sainct Paul n’eust point bridé ceste perverse curiosité, quand apres avoir parlé de la redemption acquise par Jesus Christ, incontinent il commande de fuir toutes folles questions (Tite 3:8, 9). La rage d’aucuns s’est desbordée jusques là, qu’estans poussez d’un appetit pervers d’estre reputez pour gens aigus, ils ont disputé si le Fils de Dieu pouvoit prendre la nature d’un asne. Si Osiander veut excuser ceste question (laquelle toutes gens craignans Dieu à bon droit ont en horreur comme un monstre detestable) et la veut excuser sous ceste couverture, qu’elle n’est point condamnée notamment: je respon que sainct Paul, n’estimant rien digne d’estre cognu outre Jesus Christ crucifié (1 Cor. 2:2), n’aurait garde de recevoir un asne pour autheur de salut. Parquoy, d’autant qu’ailleurs il enseigne que Jesus Christ a esté par le conseil eternel du Pere ordonné chef pour recueillir toutes choses (Ephes. 1:22): par mesme raison jamais ne recognoistra un Christ, qui n’ait eu charge ni office de racheter.

5. If any one object, that it is not evinced by any of these things, that the same Christ, who has redeemed men from condemnation, could not have testified his love to them by assuming their nature, if they had remained in a state of integrity and safety,—we briefly reply, that since the Spirit declares these two things, Christ's becoming our Redeemer, and his participation of the same nature, to have been connected by the eternal decree of God, it is not right to make any further inquiry. For he who feels an eager desire to know something more, not being content with the immutable appointment of God, shows himself also not to be contented with this Christ, who has been given to us as the price of our redemption. 424 Paul not only tells us the end of his mission, but ascending to the sublime mystery of predestination, very properly represses all the licentiousness and prurience of the human mind, by declaring, that “the Father hath chosen us in Christ before the foundation of the world, and predestinated us to the adoption of children according to the good pleasure of his will, and made us accepted in his beloved Son, in whom we have redemption through his blood.”¹¹²⁴ Here the fall of Adam is certainly not presupposed, as of anterior date; but we have a discovery of what was decreed by God before all ages, when he determined to remedy the misery of mankind. If any adversary object again, that this design of God depended on the fall of man, which he foresaw, it is abundantly sufficient for me, that every man is proceeding with impious presumption to imagine to himself a new Christ, whoever he be that permits himself to inquire, or wishes to know, concerning Christ, any more than God has predestinated in his secret decree. And justly does Paul, after having been thus treating of the peculiar office of Christ, implore, on behalf of the Ephesians, the spirit of understanding, “that they may be able to comprehend what is the breadth, and length, and depth, and height; and to know the love of Christ, which passeth knowledge;”¹¹²⁵ as though he would labour to surround our minds with barriers, that wherever mention is made of Christ, they may not decline in the smallest degree from the grace of reconciliation. Wherefore, since “this is” testified by Paul to be “a faithful saying, that Christ Jesus came into the world to save sinners,”¹¹²⁶ I gladly acquiesce in it. And since the same apostle in another place informs us, that “the grace, which is now made manifest by the gospel, was given us in Christ Jesus before the world began,”¹¹²⁷ I conclude that I ought to persevere in the same doctrine with constancy to the end. This modesty is unreasonably censured by Osiander, who in the present age has unhappily agitated this question, which a few persons had slightly touched before. He alleges a charge of presumption against those who deny that the Son of God would have appeared in the flesh, if Adam had never fallen, because this tenet is contradicted by no testimony of Scripture; as if Paul laid no restraint on such perverse curiosity, when, after having spoken of the accomplishment of our redemption by Christ, he immediately adds this injunction: “Avoid foolish questions.”¹¹²⁸ The frenzy of some, that have been desirous of appearing prodigiously acute, has proceeded to such a length as to question whether the Son of God could assume the nature of an ass. 425 This monstrous supposition, which all pious persons justly abhor and detest, Osiander excuses under this pretext, that it is nowhere in Scripture expressly condemned; as if, when Paul esteems nothing valuable or worthy of being known but Christ crucified, he would admit an ass to be the author of salvation! Therefore he who in another place declares that Christ was appointed by the eternal decree of the Father as “the head over all,”¹¹²⁹ would never acknowledge any other who had not been appointed to the office of a Redeemer.

5. Second objection: Answer: Answer confirmed. Third objection: Answer. Fourth objection by Osiander: Answer.

Should any one object, that in this there is nothing to prevent the same Christ who redeemed us when condemned from also testifying his love to us when safe by assuming our nature, we have the brief answer, that when the Spirit declares that by the eternal decree of God the two things were connected together—viz. that Christ should be our Redeemer, and, at the same time, a partaker of our nature, it is unlawful to inquire further. He who is tickled with a desire of knowing something more, not contented with the immutable ordination of God, shows also that he is not even contented with that Christ who has been given us as the price of redemption. And, indeed, Paul not only declares for what end he was sent, but rising to the sublime mystery of predestination, seasonably represses all the wantonness and prurience of the human mind. “He has chosen us in him before the foundation of the world, that we should be holy and without blame before him in love:having predestinated us unto the adoption of children by Jesus Christ to himself, according to the good pleasure of his will, to the praise of the glory of his grace, wherein he has made us accepted in the Beloved: In whom we have redemption through his blood,” (Eph. 1:4–7). Here certainly the fall of Adam is not presupposed as anterior in point of time, but our attention is directed to what God predetermined before all ages, when he was pleased to provide a cure for the misery of the human race. If, again, it is objected that this counsel of God depended on the fall of man, which he foresaw, to me it is sufficient and more to reply, that those who propose to inquire, or desire to know more of Christ than God predestinated by his secret decree, are presuming with impious audacity to invent a new Christ. Paul, when discoursing of the proper office of Christ, justly prays for the Ephesians that God would strengthen them “by his Spirit in the inner man,” that they might “be able to comprehend with all saints what is the breadth and length, and depth and height; and to know the love of Christ 405which passeth knowledge,” (Eph. 3:16, 18); as if he intended of set purpose to set barriers around our minds, and prevent them from declining one iota from the gift of reconciliation whenever mention is made of Christ. Wherefore, seeing it is as Paul declares it to be, “a faithful saying, and worthy of all acceptation, that Christ Jesus came into the world to save sinners,” (1 Tim.1:15), in it I willingly acquiesce. And since the same Apostle elsewhere declares that the grace which is now manifested by the Gospel “was given us in Christ Jesus before the world began,” (2 Tim. 1:9), I am resolved to adhere to it firmly even to the end. This moderation is unjustly vituperated by Osiander, who has unhappily, in the present day, again agitated this question, which a few had formerly raised. He brings a charge of overweening confidence against those who deny that the Son of God would have appeared in the flesh if Adam had not fallen, because this notion is not repudiated by any passage of Scripture. As if Paul did not lay a curb on perverse curiosity when after speaking of the redemption obtained by Christ, he bids us “avoid foolish questions,” (Tit. 3:9). To such insanity have some proceeded in their preposterous eagerness to seem acute, that they have made it a question whether the Son of God might not have assumed the nature of an ass. This blasphemy, at which all pious minds justly shudder with detestation, Osiander excuses by the pretext that it is no where distinctly refuted in Scripture; as if Paul, when he counted nothing valuable or worth knowing “save Jesus Christ and him crucified,” (I Cor. 2:2), were admitting, that the author of salvation is an ass. He who elsewhere declares that Christ was by the eternal counsel of the Father appointed “head over all things to the church,” would never have acknowledged another to whom no office of redemption had been assigned.

5. Indien iemand hiertegen inbrengt, dat niets verhindert, dat diezelfde Christus, die de verdoemden verlost, ook zijn liefde jegens gelukzaligen, die dat altijd gebleven waren, zou hebben kunnen betuigen door hun vlees aan te doen, dan is mijn bondig antwoord dit, dat, aangezien de Geest uitspreekt, dat volgens Gods eeuwig besluit deze twee saamgevoegd zijn, dat Christus onze Verlosser zou zijn en dezelfde natuur deelachtig, het niet geoorloofd is verder te onderzoeken. Want wie geprikkeld wordt door de begeerte om iets meer te weten, niet tevreden met de onveranderlijke ordening Gods, toont ook, dat hij zelfs niet met deze Christus, die ons tot een prijs der verlossing gegeven is, tevreden is. En Paulus deelt niet alleen mee, waartoe Hij gezonden is, maar hij stijgt ook op tot de verheven verborgenheid der verkiezing en bedwingt zo alle ongebondenheid en belustheid van het menselijk vernuft op geschikte wijze. De Vader heeft ons in Christus uitverkoren voor de schepping der wereld, opdat Hij ons tot kinderen zou aannemen naar het voornemen van zijn wil, en heeft ons gehad tot aangenomenen in zijn geliefde Zoon, in wie wij de verlossing hebben door zijn bloed (Ef. 1:4) Hier wordt ongetwijfeld Adams val niet voorgesteld als in tijd voorafgaande; maar hier wordt getoond, wat God vastgesteld heeft vóór de tijden, toen Hij de ellenden van het menselijke geslacht wilde genezen. Indien de tegenstander ons weer tegenwerpt, dat dit raadsbesluit Gods hing aan de val des mensen, die Hij voorzag, dan is het voor mij meer dan genoeg er op te wijzen, dat in goddeloze vermetelheid al diegenen er toe komen om een nieuwe Christus te verzinnen, die zich veroorloven aangaande Christus meer te onderzoeken of meer omtrent Hem begeren te weten, dan God in zijn verborgen besluit voorbestemd heeft. En nadat Paulus over het eigen ambt van Christus zo gesproken heeft, bidt hij terecht voor de Efeziërs (Ef. 3:16 e.v.) om de Geest des verstands, opdat zij mogen begrijpen, welke de lengte, de hoogte, de breedte en de diepte zij; namelijk de liefde van Christus, die alle kennis te boven gaat: alsof hij met opzet onze geest met een omheining omgaf, opdat hij geen duimbreedte zou afwijken van de genade der verzoening, zo dikwijls er van Christus melding wordt gemaakt. En daarom, dewijl dit, volgens getuigenis van Paulus (1 Tim. 1:15) een getrouw woord is, dat Christus gekomen is om zondaren zalig te maken, zo berust ik gaarne daarin. En daar dezelfde apostel elders leert, dat de genade, die nu door het evangelie geopenbaard is, ons gegeven is in Christus voor de tijden der eeuwen (2 Tim. 1:9) stel ik vast, dat men daarin tot het einde toe standvastig moet blijven. Tegen deze ingetogenheid gaat Osiander ten onrechte in, die deze kwestie, welke vroeger slechts door weinigen oppervlakkig is aangeroerd, in deze tijd wederom op ongelukkige wijze ter sprake heeft gebracht. Hij beschuldigt hen van onbeschaamdheid, die loochenen, dat de Zoon Gods in het vlees zou zijn verschenen, als Adam niet gevallen was, omdat dit verzinsel door geen enkel getuigenis der Schrift wordt verworpen. Alsof Paulus de verkeerde nieuwsgierigheid niet de breidel aanlegde, wanneer hij, na over de verlossing door Christus gesproken te hebben, onmiddellijk daarna beveelt deze dwaze vragen te vermijden (Tit. 3:9) Sommiger dwaasheid is zover gegaan, terwijl zij verkeerdelijk scherpzinnig willen schijnen, dat zij de vraag stelden, of de Zoon Gods de natuur van een ezel had kunnen aannemen. Deze monsterachtige gedachte, waarvan alle vromen terecht als van iets verfoeilijks een afschuw hebben, verontschuldigt Osiander met deze vergelijking, dat het nergens uitdrukkelijk in de Schrift weerlegd wordt. Alsof Paulus, terwijl hij niets kostbaar of waardig acht om te weten dan Christus en die gekruisigd (1 Cor. 2:2) een ezel zou toelaten als de bewerker der zaligheid. Hij dus, die elders verkondigt, dat Christus door de eeuwige raad des Vaders tot een Hoofd verordineerd is om alles tot één te vergaderen, zal geen ander erkennen, aan wie de taak der verlossing niet is opgelegd.

5. Wäre Christus auch Mensch geworden, wenn Adam nicht gesündigt hätte?

Nun könnte jemand einwenden, Christus sei nun zwar tatsächlich der Erlöser für uns Verdammte; aber wenn wir gesund und unbefleckt geblieben wären, so hätte er uns doch auch dann seine Liebe erweisen können, indem er unser Fleisch angenommen hätte ... Darauf kann ich kurz antworten: Wenn uns der Heilige Geist kundmacht, daß in Gottes ewigem Rat dies beides zusammen bestanden hat, Christus solle uns erlösen und zwar unter Teilhaben an unserer Natur, dann ist es uns nicht erlaubt, weiter zu fragen! Denn wer sich von seiner Begierde aufstacheln läßt, noch mehr wissen zu wollen, der beweist damit, daß er mit Gottes unabänderlichem Ratschluß nicht zufrieden ist und sich eben deshalb nicht mit dem Christus zufrieden geben will, der uns zum Erlöser gesetzt ist! Paulus zeigt ja auch nicht nur, wozu Christus gesandt sei, sondern er dringt bis in das tiefste Geheimnis der Prädestination hinein und macht damit aller menschlichen Keckheit und allem Vorwitz ein Ende. „Wie er uns denn erwählt hat durch denselben, ehe der Welt Grund gelegt war ... und er hat uns verordnet zur Kindschaft gegen ihn selbst durch Jesum Christum nach dem Wohlgefallen seines Willens ... und hat uns angenehm gemacht in dem Geliebten, an welchem wir haben die Erlösung durch sein Blut ...“ (Eph. 1,4-7). Hier wird offenbar der Fall Adams nicht als ein bereits zuvor geschehenes Ereignis vorausgesetzt, sondern es wird uns vor Augen gestellt, was Gott von Ewigkeit her verordnet hat, da er beschloß, der Menschheit in ihrem Jammer zu Hilfe zu kommen! Wenn dann aber einer der Widersacher einwendet, dieser Ratschluß Gottes sei eben in dem Sinne vom Falle des Menschen abhängig gewesen, daß Gott ihn doch selber vorhersah, so will ich nur darauf hinweisen: wer über Christus mehr zu fragen sich erlaubt oder mehr wissen will, als Gott in seinem geheimen Ratschluß festgesetzt hat, der macht sich in gottloser Vermessenheit einen neuen Christus! Es ist voll und ganz berechtigt, daß Paulus, wo er in diesem Sinne von dem eigentlichen Amte Christi redet, den Ephesern den Geist der Einsicht wünscht, „auf daß ihr begreifen möget ... welches da sei die Breite und die Länge und die Tiefe und die Höhe, auch erkennen die Liebe Christi, die doch alle Erkenntnis übertrifft“ (Eph. 3,16.18f.). Es ist, als wollte Paulus unserem Geiste einen Zaun setzen, damit wir beim Nachdenken über Christus nicht das geringste Stück von der Versöhnungsgnade abweichen! Denn es ist ja nach 289 Paulus „gewißlich wahr und ein teuer wertes Wort, daß Christus Jesus gekommen ist in die Welt, die Sünder selig zu machen ...“ (1. Tim. 1,15). Dabei will ich gern bleiben. An anderer Stelle lehrt der gleiche Apostel, daß die Gnade, die uns jetzt durch das Evangelium kundgetan ist, uns in Christus bereits „vor der Zeit der Welt“ gegeben ist (2. Tim. 1,9); dabei, denke ich, müssen wir bis ans Ende verharren!

Gegen diese bescheidene Zurückhaltung begehrt nun Osiander heftig auf; er hat diese Frage, die vor ihm auch von anderen schon leichtsinnig aufgebracht worden war, zu unserer Zeit wieder übel ins Rollen gebracht. Er wirft allen Leuten Vermessenheit vor, die nicht zugeben wollen, daß Christus auch dann im Fleische erschienen wäre, wenn Adam nicht gefallen wäre — und zwar, weil diese letztere Phantasterei durch keine Stelle der Schrift widerlegt würde! Als ob nun Paulus solchem verdrehten Vorwitz keinen Zügel anlegte, wenn er zunächst von der in Christus geschehenen Erlösung redet — und dann gleich darauf warnt. „Der törichten Fragen aber ... entschlage dich!“ (Tit. 3,9). Der tolle Wahn ist bei einigen derart wild hervorgebrochen, daß sie nun — in der verkehrten Absicht, möglichst scharfsinnig zu erscheinen! — die Frage aufgeworfen haben, ob denn der Sohn Gottes auch die Natur eines Esels hätte annehmen können! Diese Ungeheuerlichkeit, die jeder fromme Mensch greulich und furchtbar finden wird, entschuldigt Osiander mit dem Vorwand, das würde doch in der Schrift nie ausdrücklich verworfen! Als ob Paulus, wenn er uns sagt, er wisse nichts Köstlicheres und Wissenswerteres als „Christum, den Gekreuzigten“ (1. Kor. 2,2), auch einen Esel als Urheber unseres Heils zuließe! Er, der von Christus sagt: „Gott hat alle Dinge unter seine Füße getan und hat ihn gesetzt zum Haupte ... über alles“ (Eph. 1,22) — er wird doch keinen anderen als den Christus anerkennen als den, der das Amt der Erlösung erfüllen sollte und konnte!

5. 619 ‘n Weerlegging van Osiander se beswaar teen die opvatting dat Christus nie gebore sou word as Adam nie gesondig het nie.

As iemand die beswaar sou opper dat niks hiervan verhinder dat dieselfde Christus wat die verdoemde mense verlos het, ook sy liefde kon betuig teenoor die wat reeds verlos en ongeskonde was deur hulle vlees aan te neem nie,³⁷ is my antwoord kortliks soos volg: Aangesien die Gees verklaar dat hierdie twee aspekte, dat Christus ons Verlosser moes word en dat Hy in dieselfde natuur as ons moes deel, in die ewige raadsplan van God so verbind is, mag ons dit nie verder ondersoek nie.

Want as die begeerte om nog meer te wete te kom iemand prikkel en hy nie met die onveranderlike verordening van God tevrede is nie, toon hy dat hy ook nie tevrede is met hierdie Christus wat as losprys vir ons gegee is nie. Paulus vertel trouens nie alleen waarom Hy gestuur is nie, maar hy styg ook op tot die hoë geheimenis van die predestinasie en lê al die buitensporigheid en nuuskierigheid van die mens se verstand paslik aan bande. Hy sê: “Die Vader het ons in Christus voor die skepping van die wêreld uitverkies om ons volgens die welbehae van sy wil as sy kinders aan te neem, en Hy het ons in sy geliefde Seun aangeneem, in wie ons die verlossing deur sy bloed het”.³⁸ Hier word die val van Adam in elk geval nie vooraf gestel asof dit die tyd voorafgaan nie, maar hier word aangetoon wat God voor die tyd verorden het, toe Hy die ellende van die mensdom wou heel.³⁹

As ’n teenstander hierteen die beswaar opper dat hierdie raadsplan van God van die val van die mens wat Hy voorsien het, afhanklik was, is dit vir my meer as genoeg dat al die mense met goddelose vermetelheid uitbars om ’n nuwe Christus te versin wat hulle veroorloof om meer oor Christus te vra of strewe om meer van Hom te weet as wat God in sy verborge besluit verorden het. Wanneer Paulus oor die eintlike amp van Christus praat, bid hy tereg vir die Efesiërs om ’n Gees van verstand sodat hulle kon begryp wat die lengte, die hoogte, die breedte en diepte daarvan is, naamlik die liefde van Christus, wat alle kennis te bowe gaan.⁴⁰ Dit is asof hy hom daarop toelê om ons verstand met ’n traliewerk te omhein, sodat dit selfs nie eens in die geringste mate van die genade 620 van die versoening sou afwyk wanneer Christus vermeld word nie. Aangesien dit volgens Paulus se getuienis ’n betroubare woord is dat Christus gekom het om sondaars te red,⁴¹ berus ek met graagte daarby.

En aangesien dieselfde apostel elders leer dat die genade wat nou deur die evangelie geopenbaar is, van ewigheid af in Christus aan ons gegee is,⁴² stel ek dat ons tot die einde toe standvastig daarin moet bly.

Osiander verhef sy stem ten onregte teen so ’n beheerstheid. Hy het hierdie vraagstuk, wat tevore deur ’n paar mense oppervlakkig aangeroer is, in ons tyd ongelukkig weer opgerakel.⁴³ Hy beskuldig die mense wat sê dat die Seun van God nie in die vlees sou verskyn het as Adam nie tot ’n val gekom het nie, van oormoedigheid, omdat hierdie verdigsel deur geen Skrifgetuienis weerlê word nie. Net asof Paulus so ’n verwronge nuuskierigheid nie beteuel wanneer hy oor die verlossing deur Christus praat en dadelik daarna beveel dat ons sulke dwase vraagstukke moet ontwyk nie!⁴⁴ Terwyl sommige mense hulle aanmatig om skerpsinnig te lyk, het hulle waansinnigheid so uitgebars dat hulle kon vra of die Seun van God ’n esel se natuur kon aanneem. Hierdie gedrog, waarvan alle godvrugtiges tereg as ’n afstootlike monster terugdeins, verontskuldig Osiander onder hierdie dekmantel dat dit nêrens uitdruklik in die Skrif weerlê word nie. Net asof Paulus toegee dat ’n esel die bewerker van saligheid kan wees terwyl hy geen kennis kosbaar of waardig ag nie behalwe die gekruisigde Christus.⁴⁵ Aangesien hy elders verkondig dat Christus volgens die ewige raadsplan van die Vader as Hoof verorden is om alles te versamel,⁴⁶ sal hy dus geen ander Verlosser erken aan wie die amp van verlossing opgedra is nie.

5. Возможно, кто-нибудь возразит, что всё это не противоречит тому, что Иисус Христос, искупивший подлежащих проклятию, мог также, приняв человеческую природу, явить этим свою любовь к людям, оставшимся святыми и непорочными. Ответ на это возражение будет краток, ибо сам Св. Дух возвещает, что в вечном божественном плане эти две вещи были объединены, то есть Иисус Христос должен был стать нашим Искупителем и одновременно причастным нашей природе. Дальше любопытствовать непозволительно. И если кто-то, не довольствуясь непреложным решением Бога, сгорает от желания узнать больше, то тем самым он показывает, что не довольствуется также Иисусом Христом - тем, что Он стал для нас ценой искупления. Ибо сам св. Павел не только объясняет, для чего Он был послан, но, трактуя о возвышенной тайне предопределения, удерживает в узде безумные аппетиты и блуждания человеческого ума. Он говорит, что Отец избрал нас прежде создания мира, чтобы усыновить Себе согласно Своей воле, и что мы стали любезны Ему во имя Его возлюбленного Сына, в котором мы имеем искупление Его кровью (Эф 1:4-6). Здесь апостол, безусловно, не имеет в виду падение Адама как некий предшествующий момент времени, а показывает то, что Бог определил прежде всех веков, желая исцелить человеческий род.

Если кто-то опять возразит, что подобный божественный план проистекает из предвиденного Богом падения человека, то мне довольно того, что люди, позволяющие себе искать во Христе или жаждущие знать о Нём больше предопределённого Богом в Его сокровенном замысле, заходят слишком далеко и берут на себя дерзость измысливать нового Христа. Поэтому св. Павел, сказав об истинной миссии Иисуса Христа, молит Бога дать своим верным разумение, чтобы они постигли, что есть долгота, высота, широта и глубина, и уразумели любовь Христову, которая превыше всякого знания (Эф 3:16-19). Св. Павел как бы воздвигает преграды перед нашим разумом, чтобы тот ни на малость не уклонялся в сторону, когда говорится о Христе, но твёрдо хранил милость примирения, которую Он с Собой принёс. И поскольку этот же апостол в другом месте свидетельствует, что верно и должно быть принято слово, что Иисус Христос пришёл в мир спасти грешников (1 Тим 1:15), то я вполне успокаиваюсь. Далее он учит, что милость, явленная нам в Евангелии, дана нам в Иисусе Христе прежде всех времён и веков (2 Тим 1:9). Отсюда я заключаю, что нам подобает оставаться в ней до конца.

Осиандер безосновательно отвергает подобную умеренность. Прежде этим вопросом задавались лишь немногие, он же настолько загорелся им, что, к несчастью, смутил всю Церковь. Он высокомерно обвиняет тех, кто говорит, что если бы Адам не пал, то Сын Божий не явился бы во плоти, поскольку в Писании нет ясного свидетельства, опровергающего подобную фантазию. Как будто св. Павел не удерживает нас от этого извращённого любопытства, когда, сказав об искуплении, достигнутом через Иисуса Христа, он сразу же велит удаляться от глупых споров (Тит 3:9). Некоторые входят в раж до такой степени, что, движимые неудержимым желанием прослыть остроумными, спорят о том, мог ли Сын Божий принять природу осла. Если Осиандер готов извинить подобный вопрос (который все богобоязненные люди с полным основанием считают чудовищным и омерзительным), причём под тем предлогом, что он нигде буквально не запрещён, то я отвечу, что св. Павел не почитающий ничего достойным знания, кроме распятого Христа (1 Кор 2:2), не мог бы допустить, что совершителем спасения является осёл. А поскольку в другом месте он учит, что согласно предвечному замыслу Иисус Христос был поставлен Отцом выше всего, главою Церкви (Эф 1:22), то он никогда бы не признал «Христом» никого, кто не исполнил бы миссии искупления.

6. Quod autem iactat principium prorsus frivolum est. Hominem vult creatum esse ad imaginem Dei, quia formatus 444 fuerit ad exemplar futuri Christi, ut illum referret quem iam Pater carne vestire decreverat¹. Unde colligit, si nunquam excidisset Adam a prima sua et integra origine, Christum tamen futurum fuisse hominem². Quam istud et nugatorium sit et contortum, per se intelligunt omnes sano iudicio praediti; interea^a primum se vidisse putat quid esset imago Dei³, quod scilicet non solum in dotibus eximiis, quibus ornatus fuerat, relucebat Dei gloria, sed essentialiter in eo habitabat Deus⁴. Ego vero ut concedam imaginem Dei Adam gestasse quatenus Deo coniunctus erat (quae vera est ac summa dignitatis perfectio) Dei tamen similitudinem non alibi quaerendam esse contendo quam in illis praestantiae notis quibus Adam Deus insigniverat prae aliis animantibus^b. Ac Christum quidem iam tunc fuisse imaginem Dei uno consensu fatentur omnes: et proinde quicquid excellentiae insculptum ipsi Adae fuit, inde manasse quod per unigenitum filium ad opificis sui gloriam accederet. Ad imaginem ergo Dei conditus est homo [Gen. 1. d. 27], in quo suam gloriam creator ipse conspici quasi in speculo voluit. In hunc gradum honoris evectus fuit unigeniti filii beneficio, sed addo filium ipsum tam Angelis quam hominibus commune fuisse caput: ita ut quae in hominem collata fuerat dignitas, ad Angelos quoque pertineret. Neque enim dum audimus vocari filios Dei [Psal. 82. a. 6], consentaneum esset negare inditum illis fuisse aliquid quo patrem referrent. Quod si tam in Angelis quam in hominibus repraesentari suam gloriam et in utraque natura conspicuam esse voluit, inscite nugatur Osiander, Angelos fuisse tunc posthabitos hominibus, quia non gestarent Christi figuram⁵. Neque enim praesenti Dei intuitu assidue fruerentur, nisi ei essent similes; nec aliter docet Paulus renovari homines ad imaginem Dei [Colos. 3. b. 10], quam si Angelis socientur, ut simul inter se cohaereant sub uno capite. Denique, si Christo creditur, haec ultima erit nostra foelicitas, ubi in caelos erimus recepti, conformes esse Angelis⁶. Quod si inferre Osiandro licet, primarium imaginis Dei exemplar fuisse in Christo homine⁷, eodem iure contendet quispiam Christum oportuisse fieri Angelicae naturae consortem, quia ad illos quoque pertineat imago Dei.

6. Le principe duquel il fait ses triomphes est du tout frivole: c’est que l’homme a esté creé à l’image de Dieu, d’autant qu’il a esté formé au patron de Christ, afin de le representer en la nature humaine, de laquelle desja le Pere avoit decreté le revestir. Osiander conclud de là, qu’encore que jamais Adam ne fust tombé et decheu de sa premiere origine, le Christ n’eust pas toutesfois laissé d’estre homme. Toutes gens de sain jugement cognoissent d’eux mesmes combien cela est froid et contraint, et tiré par les cheveux, comme l’on dit. Cependant cest homme farcy d’orgueil cuide avoir cognu le premier que c’est que l’Image de Dieu, assavoir que la gloire de Dieu reluisoit en Adam, non seulement és dons excellens, desquels il estoit orné, mais aussi que Dieu habitoit essentiellement en luy. Or combien que je luy accorde qu’Adam ait porté l’image de Dieu, entant qu’il estoit conjoint avec luy (qui est la vraye et souveraine perfection de dignité) toutesfois je dy que l’image de Dieu ne se doit chercher sinon aux marques d’excellence, dont Adam a esté anobly par dessus tous animaux. Tous confessent bien d’un accord que Jesus Christ estoit desja lors l’image de Dieu: et par ainsi que tout ce qui a esté imprimé d’excellence en Adam, est procedé de ceste source qu’il approchoit de la gloire de son createur par le moyen du Fils unique. Pourtant l’homme a esté creé à l’image de celuy qui l’a formé (Gen. 1:27), et par consequent a esté comme un miroir auquel la gloire de Dieu resplendissoit: et a esté eslevé en tel degré d’honneur par la grace du Fils unique. Mais il convient adjouster quant et quant, que ce Fils a esté chef eu commun tant aux Anges qu’aux hommes: tellement que la dignité donnée à l’homme appartenoit aussi bien aux Anges. Car quand nous oyons que l’Escriture les nomme fils de Dieu (Ps. 82:6), il ne seroit pas convenable de nier qu’ils n’ayent des marques imprimées pour representer leur Pere. Or si Dieu a voulu demonstrer sa gloire tant aux Anges qu’aux hommes, et a voulu qu’elle fust evidente en toutes les deux natures, Osiander badine trop sottement, laissant les Anges derriere, comme s’ils ne portoyent point la figure de Jesus Christ: car ils ne jouiroyent pas continuellement de sa presence et de son regard, s’ils ne luy estoyent semblables. Et de fait sainct Paul (Col. 3:10) n’enseigne que les hommes soyent autrement renouvellez à l’image de Dieu, que pour estre compagnons des Anges, afin d’adherer les uns aux autres sous un mesme chef. Bref, si nous adjoustons foy à Jesus Christ, nostre derniere felicité sera, apres estre recueillis au ciel, d’estre conformes aux Anges. Que si on permet à Osiander de dire que le premier et principal patron de l’image de Dieu a esté en ceste nature humaine que devoit prendre Jesus Christ, on pourra aussi conclurre à l’opposite, qu’il devoit aussi bien prendre la forme des Anges, puis que l’image de Dieu leur appartient.

6. But the principle which he boasts is altogether frivolous. He maintains that man was created in the image of God, because he was formed in the similitude of the future Messiah, that he might resemble him whom the Father had already decreed to clothe with flesh. Whence he concludes that if Adam had never fallen from his primitive integrity, Christ would nevertheless have become man. How nugatory and forced this is, all who possess a sound judgment readily perceive. But he supposes that he has been the first to discover wherein the Divine image consisted; namely, that the glory of God not only shone in those eminent talents with which man was endued, but that God himself essentially resided in him. Now, though I admit that Adam bore the Divine image, inasmuch as he was united to God, which is the true and consummate perfection of dignity, yet I contend that the similitude of God is to be sought only in those characters of excellence, with which God distinguished Adam above the other creatures. And that Christ was even then the image of God, is universally allowed; and therefore whatever excellence was impressed on Adam proceeded from this circumstance, that he approached to the glory of his Maker by means of his only begotten Son. Man, therefore, was made in the image of God, and was designed to be a mirror to display the glory of his Creator. He was exalted to this degree of honour by the favour of the only begotten Son; but I add, that this Son was a common head to angels as well as to men; so that the angels also were entitled to the same dignity which was conferred on man. And when we hear them called the “children of God,”¹¹³⁰ it would be unreasonable to deny that they have some resemblance to their Father. But if he designed his glory to be represented in angels as well as in men, and to be equally conspicuous in the angelic as in the human nature, Osiander betrays his ignorance and folly in saying that men were preferred to angels, because the latter did not bear the image of Christ. For they could not constantly enjoy the present contemplation of God, unless they were like him. And 426 Paul teaches us that men are no otherwise renewed after the image of God, than that if they be associated with angels, they may be united together under one head.¹¹³¹ Finally, if we give credit to Christ, our ultimate felicity, when we shall be received into heaven, will consist in being conformed to the angels. But if Osiander may infer, that the primary exemplar of the Divine image was taken from the human nature of Christ, with the same justice may any other person contend, that Christ must have been a partaker of the nature of angels, because they likewise possess the image of God.

6. Fifth objection, forming the basis of Osiander’s errors on this subject: Answer. Nature of the divine image in Adam. Christ the head of angels and men.

The principle on which Osiander founds is altogether frivolous. He will have it that man was created in the image of God, inasmuch as he was formed on the model of the future Messiah, in order to resemble him whom the Father had already determined to clothe with flesh. Hence he infers, that though Adam had never fallen from his first and pure original, Christ would still have been man. How silly and distorted this view is, all men of sound judgment at once discern;still he thinks he was the first to see what the image of God was, namely, that not only did the divine glory shine forth in the excellent endowments with which he was adorned, but God dwelt in him essentially. But while I grant that Adam bore the image of God, inasmuch as he was united to God (this being the true and highest perfection of dignity), yet I maintain, that the likeness of God is to be sought for only in those marks of superiority with which God has distinguished Adam above the other animals. And likewise, with one consent, acknowledge that Christ was even then the image of God, and, accordingly, whatever excellence was engraven on Adam had its origin in this, that by means of the only begotten Son he approximated 406to the glory of his Maker. Man, therefore, was created in the image of God (Gen. 1:27), and in him the Creator was pleased to behold, as in a mirror, his own glory. To this degree of honour he was exalted by the kindness of the only begotten Son. But I add,that as the Son was the common head both of men and angels, so the dignity which was conferred on man belonged to the angels also. For when we hear them called the sons of God (Ps. 82:6), it would be incongruous to deny that they were endued with some quality in which they resembled the Father. But if he was pleased that his glory should be represented in men and angels, and made manifest in both natures, it is ignorant trifling in Osiander to say, that angels were postponed to men, because they did not bear the image of Christ. They could not constantly enjoy the immediate presence of God if they were not like to him; nor does Paul teach (Col. 3:10) that men are renewed in the image of God in any other way than by being associated with angels, that they may be united together under one head. In fine, if we believe Christ, our felicity will be perfected when we shall have been received into the heavens, and made like the angels. But if Osiander is entitled to infer that the primary type of the image of God was in the man Christ, on the same ground may any one maintain that Christ behoved to partake of the angelic nature, seeing that angels also possess the image of God.

6. Het beginsel, waarvan Osiander uitgaat, is geheel waardeloos. Hij wil, dat de mens geschapen is naar het beeld Gods, omdat hij gevormd is naar het voorbeeld van de toekomstige Christus, opdat hij gelijk zou zijn aan Hem, die de Vader reeds besloten had met vlees te bekleden. En daaruit maakt hij op, dat, indien Adam nooit van zijn eerste en ongeschonden oorsprong zou afgeweken zijn, Christus toch mens geweest zou zijn. Hoe zot en verdraaid dat is, begrijpen allen, die toegerust zijn met gezond oordeel, zelf reeds. Ondertussen meent hij, dat hij het eerst gezien heeft, wat het beeld Gods was, namelijk dat Gods heerlijkheid niet alleen uitblonk in de uitnemende gaven, waarmee de mens versierd was, maar dat God wezenlijk in hem woonde. Ik echter, ofschoon ik toegeef, dat Adam het beeld Gods gedragen heeft, voorzover hij met God verbonden was (wat de ware en hoogste volmaaktheid der waardigheid is), beweer toch, dat de gelijkheid met God nergens elders gezocht moet worden, dan in die tekenen der voortreffelijkheid, waarmee God Adam boven de andere levende wezens had gesierd. En dat Christus reeds toen het beeld Gods geweest is, erkennen allen eenparig: en dat daarom alle uitnemendheid, die in Adam zelf ingegraveerd was, daaruit voortgekomen is, dat hij door de eniggeboren Zoon tot de heerlijkheid van zijn Schepper naderde. Naar het beeld Gods is dus de mens geschapen, in wie de Schepper zelf zijn heerlijkheid als in een spiegel heeft willen laten zien. Tot deze trap van eer is hij gestegen door de weldaad van de eniggeboren Zoon, maar ik voeg hier aan toe, dat de Zoon zelf het gemeenschappelijk Hoofd geweest is, zowel van de engelen als van de mensen, zodat de waardigheid, die de mens gegeven was, ook betrekking had op de engelen. Immers, als wij horen, dat zij de kinderen Gods genoemd worden (Ps. 82:6) gaat het niet aan te loochenen, dat hun iets geschonken is, waardoor zij gelijkenis hebben met de Vader. En indien Hij gewild heeft, dat zijn heerlijkheid zowel in de engelen als in de mensen aanwezig was en in deze beide naturen gezien werd, bazelt Osiander onverstandig, wanneer hij zegt, dat de engelen toen achtergesteld waren bij de mensen, omdat zij de gedaante van Christus niet droegen. Immers zij zouden niet het werkelijk aanschouwen Gods voortdurend genieten, als zij Hem niet gelijk waren. En Paulus leert (Col. 3:10) dat de mensen niet anders vernieuwd worden naar het beeld Gods, dan wanneer ze metgezellen worden der engelen, om onderling verenigd te worden onder één Hoofd. Kortom, als men Christus gelooft, zal dit ons uiterst geluk zijn, wanneer we in de hemelen zullen zijn opgenomen, om gelijkvormig te zijn aan de engelen. Indien Osiander mag beweren, dat het voornaamste voorbeeld van Gods beeld geweest is in de mens Christus, dan kan men met hetzelfde recht beweren, dat Christus de natuur der engelen mede deelachtig had behoren te zijn, omdat het beeld Gods zich ook tot hen uitstrekt.

6. Osianders Lehre vom Ebenbilde Gottes

Der Grund aber, auf den Osiander pocht, ist ganz nichtswürdig. Er behauptet: der Mensch ist zum Bilde Gottes geschaffen, und das heißt, er wurde dem Bilde des künftigen Christus nachgebildet: er sollte also bereits dem ähnlich sein, der nach dem Ratschluß des Vaters einst Fleischesgestalt annehmen sollte! Daraus zieht er nun den Schluß: selbst wenn also Adam nie aus seinem ursprünglichen, unbefleckten Schöpfungsstande herausgefallen wäre, so wäre Christus doch Mensch geworden! Wie lächerlich und ungereimt diese Behauptung ist, wird jedermann erkennen, der vernünftig denken kann. Trotzdem behauptet Osiander, er hätte als erster richtig herausbekommen, was eigentlich das „Ebenbild Gottes“ (imago Dei) sei: es wäre nämlich keineswegs bloß darin zu suchen, daß Gottes Herrlichkeit in den großartigen Gaben, die dem Menschen zuteil geworden waren, hervorleuchtete, sondern Gott hätte eben seinem Wesen nach in ihm gewohnt!

Ich gebe nun zu: Adam hat das Bild Gottes nur insoweit an sich getragen, als er mit Gott verbunden war — denn das ist die wahre und höchste Würde. Aber ich behaupte anderseits, daß die Ähnlichkeit mit Gott nur in jenen herrlichen Merkmalen zu suchen ist, mit denen Gott den Adam vor allen anderen Kreaturen ausgezeichnet hatte! Daß ferner Christus auch damals schon Gottes Ebenbild gewesen sei, ist einhellige Überzeugung aller; und deshalb kommt alles, was dem Adam selber an Hoheit geschenkt war, einzig daher, daß er durch den eingeborenen Sohn der Herrlichkeit seines Schöpfers teilhaftig wurde. Der Mensch ist also wirklich nach Gottes Ebenbild geschaffen: der Schöpfer selber wollte in ihm wie in einem Spiegel seine Herrlichkeit sichtbar werden lassen. Daß er zu einer so hohen Würde gelangte, geschah um des eingeborenen Sohnes willen. Aber ich setze doch hinzu: dieser Sohn war doch selbst auch das Haupt der Engel wie das der Menschen, so daß also die Würde, die dem Menschen zuteil wurde, auch auf die Engel sich erstreckte. Denn diese sind, wie wir hören, „Söhne Gottes“ (Ps. 82,6) — und dann ist es widersinnig, 290 nicht anzunehmen, daß auch ihnen etwas innewohnte, in dem sie dem Vater glichen! Gott wollte also seine Herrlichkeit in den Engeln wie in den Menschen zur Darstellung bringen, wollte sie in beider Natur sichtbar machen — und deshalb ist es ein dummes Geschwätz, wenn Osiander behauptet, die Engel seien damals von geringerer Würde gewesen als der Mensch, weil sie ja nicht Christi Bild getragen hätten. Aber (so muß man darauf antworten) sie würden sich doch nicht immerfort des gegenwärtigen Anblicks Gottes erfreuen, wenn sie ihm nicht ähnlich wären; und Paulus kennt ja selbst keinen anderen Weg zur Erneuerung des Ebenbildes Gottes in den Menschen (Kol. 3,10), als daß sie in die Gemeinschaft der Engel aufgenommen und zugleich untereinander unter einem Haupte verbunden werden. Ja, wenn wir den Worten Christi glauben wollen, so wird unsere höchste Seligkeit, wenn wir in den Himmel aufgenommen sind, darin bestehen, daß wir den Engeln gleichartig sind (Matth. 22,30). Wollte man also dem Osiander zugestehen, Gottes ursprüngliches Ebenbild sei der Mensch Christus gewesen, so könnte ein anderer mit dem gleichen Recht behaupten, Christus hätte auch die Natur der Engel annehmen müssen, weil ja auch sie des Ebenbildes Gottes teilhaftig gewesen sind!

6. ’n Verwerping van Osiander se opvatting in verband met die mens as beeld van God

Die beginsel waarop Osiander roem, is heeltemal waardeloos. Sy opvatting is dat die mens na die beeld van God geskep is omdat hy dan na die voorbeeld van die toekomstige Christus gevorm sou wees, sodat die mens Hom kon uitbeeld wat die Vader reeds besluit het om met vlees te beklee. Daaruit maak hy die afleiding dat, as Adam nooit van sy eerste ongeskonde oorsprong afvallig sou geword het nie, Christus tog 621 ’n mens sou gewees het. Almal wat gesonde oordeel het, kan verstaan hoe onsinnig en verwronge sy opvatting is. Intussen dink hy dat hy eerste gesien het wat die beeld van God nou eintlik is, naamlik dat die heerlikheid van God nie alleen in die uitnemende gawes waarmee die mens versier was, geskitter het nie maar dat God ook wesenlik in hom gewoon het.

Sover dit my aangaan: hoewel ek toegee dat Adam die beeld van God gedra het in soverre as wat hy met God verbind was - wat die ware en hoogste volmaaktheid van sy waardigheid was -, hou ek tog vol dat die gelykenis van God nie elders gesoek moet word as in die kenmerke van uitnemendheid waarmee God Adam van ander lewende wesens onderskei het nie. Almal erken eendragtig dat Christus weliswaar destyds reeds die beeld van God was en dat al die voortreflikheid wat op Adam afgestempel was, daaruit voortgekom het dat hy deur die eniggebore Seun tot die heerlikheid van sy Skepper kon nader. Die mens is dus na die beeld van God geskep,⁴⁷ omdat die Skepper sy eie heerlikheid soos in ’n spieël in hom wou laat sien. Hy is deur die weldaad van die eniggebore Seun tot hierdie ereposisie verhef, maar ek voeg by dat die Seun self gemeenskaplike Hoof oor die engele en die mense was, sodat die aansien wat aan die mens gegee is, ook op die engele van toepassing was. Want wanneer ons verneem dat hulle kinders van God genoem word,⁴⁸ sou dit onbetaamlik wees om te ontken dat aan hulle nie iets gegee is waardeur hulle die Vader uitbeeld nie. Maar as dit sy wil was dat sy heerlikheid in engele sowel as in mense weergegee en in albei sy nature raakgesien moes word, praat Osiander onverstandig en onsinnig wanneer hy sê dat die engele toe minder as die mense geag is omdat hulle dan nog nie die gestalte van Christus sou gedra het nie. Want hulle sou dan nog nie die werklike aanskoue van God voortdurend kon geniet het nie, tensy hulle soos Hy was. Net so leer Paulus dat die mens weer nuut gemaak word na die beeld van God⁴⁹ wanneer hulle met die engele verenig word sodat hulle saam onder een Hoof aan mekaar verbind kan wees.⁵⁰

Kortom: As ons in Christus glo, sal dit ons hoogste geluksaligheid wees wanneer ons in die hemele opgeneem en aan die engele gelykvormig is.⁵¹ Maar as Osiander daaruit die afleiding mag maak dat die belangrikste voorbeeld van die beeld van God in Christus as mens was, sal enigiemand met dieselfde reg kan volhou dat Christus die natuur van 622 die engele moes deel, omdat die beeld van God ook op hulle van toepassing is.

6. Принцип, который Осиандер кладёт в основу своих побед, весьма шаток: человек был сотворён по образу Божьему якобы вследствие того, что он был уподоблен Христу, дабы представлять Его в человеческой природе, в которую Отец уже постановил облечь Его. Отсюда Осиандер делает вывод, что если бы Адам и не отпал от своего Источника, Христос всё равно стал бы человеком. Все здравомыслящие люди понимают, насколько это рассуждение искусственно, неумно и, как говорится, притянуто за уши. Тем не менее этот надутый гордостью писатель полагает, что он первый постиг, что такое «образ Божий»: то есть что божественная слава сияла в Адаме не только как бесценный дар, которым он был украшен, но также потому, что Бог сущностно обитал в нём. Хотя я вполне согласен с тем, что Адам носил в себе образ Божий, поскольку был связан с Богом (что составляет высшее и совершеннейшее его достоинство), я утверждаю, что этот образ следует искать лишь в признаках превосходства, которыми Адам был облагорожен и возвышен над животными.

Существует общее согласие относительно того, что Иисус Христос уже тогда был образом Божьим и поэтому лежавшая на Адаме печать превосходства происходит именно из этого Источника, благодаря которому он приближался к божественной славе через Сына Божьего. Следовательно, человек был сотворён по образу Того, кто его создал (Быт 1:27), и в силу этого стал как бы зеркалом, в котором сияла слава Господа. Адам был возвышен до этой чести милостью единородного Сына Божьего. Но снова и снова нужно повторить, что Сын Божий был главою Ангелов и людей, так что достоинство, данное человеку, принадлежит также и Ангелам. Если Св. Писание называет их детьми Божьими, то невозможно отрицать, что в них были запечатлены знаки, отображающие их Отца. Поскольку Бог пожелал явить свою славу как в Ангелах, так и в людях, и запечатлеть её в обеих природах, то весьма неумно для Осиандера ставить их позади людей, так как они якобы не несли в себе образа Иисуса Христа. Ибо они не наслаждались бы постоянно его присутствием и ликом, если бы не были подобны Ему. На самом же деле люди, как учит св. Павел, обновятся по образу Божьему, чтобы вместе с Ангелами собраться под единым Главой. Короче, если мы верим Иисусу Христу, то наше окончательное блаженство будет заключено в том, что, собравшись на небесах, мы станем подобны Ангелам (Мф 22:30). А если принять вслед за Осиандером. что первым и главным проявлением Божьего образа была человеческая природа, которую должен был принять Иисус Христос, то отсюда, напротив, следует, что Он должен был принять и ангельскую природу, поскольку Ангелам принадлежит образ Божий.

7. Non est igitur cur metuat Osiander^c Deum posse mendacem deprehendi nisi in eius mente prius fuisset de Filio incarnando 445 decretum fixum et immutabile¹: quia si non collapsa fuisset Adae integritas, similis fuisset Deo cum Angelis: neque tamen propterea necesse fuisset Filium Dei fieri vel hominem vel Angelum. Frustra etiam absurdum illud metuit, nisi immutabili Dei consilio ante creatum hominem Christus fuisset nasciturus, non ut redemptor, sed ut primus homo, ne a sua praerogativa excideret: quando iam nonnisi per accidens natus esset, ut scilicet instauret perditum genus humanum: ut inde inferat, creatum igitur fuisse ad imaginem Adae². Cur enim horrebit quod tam aperte docet Scriptura, similem nobis fuisse factum per omnia, excepto peccato [Heb. 4. d. 15]? unde et Lucas filium Adae in genealogia censere non dubitat [Luc. 3. g. 38]. Scire etiam velim cur a Paulo Christus vocetur secundus Adam [1. Cor. 15. f. 47], nisi quia destinata ei fuit humana conditio, ut ex ruina erigeret Adae posteros. Nam si creationem ordine illa praecessit, dicendus fuit primus Adam. Secure affirmat Osiander, quia iam Christus homo praecognitus erat in mente Dei, homines ad hoc exemplar fuisse formatos³. Paulus autem secundum Adam nominans, inter primam hominis originem et restitutionem quam per Christum consequimur, mediam statuit defectionem, ex qua naturae in pristinum ordinem reformandae necessitas; unde sequitur, eandem Filio Dei nascendi fuisse causam, ut homo fieret. Interea male et insulse ratiocinatur Osiander, Adam, quandiu integer stetisset, futurum imaginem fuisse suiipsius, non Christi⁴. Respondeo ex opposito, quia etsi nunquam induisset carnem Dei Filius, fulgebat nihilominus et in corpore et in anima eius^a imago Dei: in cuius radiis semper apparuit, Christum esse vere caput, et primatum tenere in omnibus. Atque ita solvitur futilis argutia, quam ventilat Osiander, carituros fuisse Angelos hoc capite nisi Deo propositum fuisset Filium suum carne vestire, etiam citra Adae culpam⁵. Nimis enim inconsiderate arripit quod nemo sanus concedet, Christo non competere primatum in Angelos, ut fruantur eo principe^b, nisi quatenus est homo⁶. Atqui facile elicitur ex Pauli verbis, quatenus aeternus est Dei sermo, primogenitum esse omnis creaturae [Colos. 1. b. 15], non quod creatus sit, vel numerari inter creaturas debeat: sed quia integer mundi status, qualis ab initio fuit summa pulchritudine insignis, non aliud principium habuit: deinde 446 quatenus homo factus est, primogenitum esse ex mortuis [Colos. 1. c. 18]. Utrunque enim uno et brevi contextu considerandum proponit Apostolus, per Filium creata fuisse omnia, ut Angelis dominetur [Ibidem c. 16]: et hominem esse factum ut redemptor esse inciperet¹. Eiusdem inscitiae est quod homines dicit carituros fuisse Christo rege, nisi homo fuisset². Quasi vero non potuerit constare regnum Dei, si aeternus Dei Filius, licet non indutus humana carne, Angelis et hominibus in societatem caelestis gloriae suae et vitae collectis, primatum ipse tenuisset. Sed in hoc falso principio semper hallucinatur, vel sibi praestigias facit, Ecclesiam fuisse ἀκέφαλον futuram, nisi apparuisset in carne Christus³. Quasi vero, sicuti eo capite fruebantur Angeli, non etiam divina sua virtute praeesse hominibus potuerit, et arcana virtute Spiritus sui vegetare ipsos et fovere, instar corporis sui, donec in caelum collecti eadem cum Angelis vita fruerentur. Quas hactenus refutavi naenias, pro firmissimis oraculis ducit Osiander, nempe ut suarum speculationum dulcedine inebriatus, ridiculos paeanas de nihilo efflare solet. Unum vero postea dicit⁴ longe firmius se afferre, prophetiam Adae scilicet, qui uxore sua conspecta dixit, Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea [Gen. 2. d. 23]. Unde autem prophetiam esse evincit? nempe quia eundem sermonem Christus apud Matthaeum Deo tribuit. Quasi vero quicquid per homines loquutus est Deus, vaticinium aliquod contineat. Vaticinia in singulis Legis praeceptis quaerat Osiander, quae a Deo authore profecta esse constat^a. Adde quod^b rudis et terrenus fuisset Christus in literali sensu subsistens⁵. Quia non de mystica unione qua Ecclesiam dignatus est disserit, sed tantum de fide coniugali: ob hanc causam Deum pronuntiasse docet, virum et uxorem fore carnem unam, ne insolubile illud vinculum quisquam divortio violare tentet. Haec simplicitas si Osiandro sordet, Christum reprehendat, quia discipulos ad mysterium non traduxerit, Patris dictum subtilius interpretando^c. Nec vero eius delirio suffragatur Paulus, qui ubi dixit 447 nos esse carnem de carne Christi, mox adiungit, magnum hoc esse mysterium [Ephes. 5. g. 30]¹. Neque enim quo sensu hoc protulerit Adam referre voluit, sed sub figura et similitudine coniugii sacram coniunctionem proponere, quae nos unum cum Christo facit; et hoc verba sonant: quia se de Christo et Ecclesia hoc dicere admonens, correctionis loco a lege coniugii discernit spiritualem Christi et Ecclesiae coniunctionem. Quare facile evanescit haec futilitas. Nec vero mihi necesse arbitror similes quisquilias discutere: quia ex brevissima hac refutatione deprehendetur omnium vanitas. Haec quidem sobrietas filiis Dei solide pascendis^a abunde sufficiet, quum venit plenitudo temporum, missum fuisse Filium Dei factum ex muliere, factum sub Lege, ut eos qui sub Lege erant redimeret [Galat. 4. a. 4].

7. Il ne faut point donques qu’Osiander craigne, comme il pretend, que Dieu soit trouvé menteur, si desja il n’eust eu en son Esprit le decret immuable de faire son Fils homme. Car encore que l’estat de l’homme n’eust pas esté ruiné, il n’eust pas laissé d’estre semblable à Dieu avec les Anges: et toutesfois il n’eust pas esté necessaire que le Fils de Dieu devinst homme ou Ange. C’est aussi en vain qu’il craind ceste absurdité, s’il n’eust point esté determiné par le conseil immuable de Dieu devant qu’Adam fust creé, que Jesus Christ deust naistre homme, non pas comme redempteur, mais comme le premier des hommes, que son honneur en cela ne soit amoindry, veu qu’il ne seroit nay que par accident pour restaurer le genre humain qui estoit perdu: et ainsi, qu’il auroit esté creé à l’image d’Adam. Car pourquoy aura-il en horreur ce que l’Escriture enseigne tant ouvertement, c’est qu’il a esté fait du tout semblable à nous, excepté peché (Hebr. 4:15)? Dont sainct Luc ne fait nulle difficulté de le nommer en la genealogie qu’il recite, Fils d’Adam (Luc 3:38). Je voudroye bien aussi savoir pourquoy il est appellé le second Adam en sainct Paul (1 Cor. 15:45), sinon d’autant que le Pere celeste l’a assujetti à la condition des hommes, pour retirer les successeurs d’Adam de la ruine où ils estoyent plongez. Car si le conseil de Dieu, de luy donner forme humaine avoit precedé en ordre la creation, il devroit estre appellé le premier Adam. Il ne couste rien à Osiander d’affermer, entant que Jesus Christ estoit predestiné en l’Esprit de Dieu d’estre fait homme, que tous ont esté formez en ce patron. Sainct Paul au contraire, nommant Jesus Christ, Second Adam, met au milieu de l’origine premiere et de la restitution que nous obtenons par Christ, la ruine et confusion qui est advenue, fondant la venue de Jesus Christ sur la necessité de nous reduire en nostre estat. Dont il s’ensuit que ç’a esté la cause de faire prendre chair humaine au Fils de Dieu. Osiander argue aussi mal et sottement, en disant que si Adam eust persisté en son integrité, il eust esté image de soy mesme, et non pas de Jesus Christ. Car combien que le Fils de Dieu n’eust jamais pris chair, l’image de Dieu n’eust pas laissé de reluire en noz corps et en noz ames: et comme par les rayons d’icelle il eust tousjours apparu que Jesus Christ estoit vrayement chef, ayant la primauté entre les hommes. Par ce moyen sa subtilité frivole est solue: c’est que les Anges eussent esté privez de ce chef, si Dieu n’eust determiné en soy de faire son Fils homme, mesmes sans que le peché d’Adam l’eust requis. Car il prend trop inconsiderément ce que nul de sens rassis ne luy ottroyera: assavoir que Jesus Christ n’ait point de preeminence sur les Anges sinon d’autant qu’il est homme: veu qu’au contraire il est facile de tirer des parolles de sainct Paul, qu’entant qu’il est la Parolle eternelle de Dieu, il est aussi premier nay de toutes creatures (Col. 1:15): non pas qu’il ait esté creé, ne qu’il doive estre nombré entre les creatures, mais pource que l’estat du monde, en ceste beauté qu’il a eu tant excellente, n’a pas eu d’autre principe. Or entant qu’il a esté fait homme, il est appelle premier nay des morts (Col. 1:16, 18). L’Apostre comprend l’un et l’autre en bref, et le nous donne à considerer, quand il dit que toutes choses ont esté creées par le Fils, afin qu’il dominast sur les Anges: et qu’il a esté fait homme, afin de venir faire office de redempteur. C’est une pareille sottise à Osiander, de dire que les hommes n’eussent point eu Jesus Christ pour Roy, s’il n’eust esté homme. Voire, comme s’il n’y eust eu nul regne ny empire de Dieu, quand le Fils unique, combien qu’il ne fust point vestu de chair humaine, ayant recueilly les hommes et les Anges sous soy, eust presidé sus eux en sa gloire. Mais il se trompe tousjours, ou plustost s’ensorcelle en ceste resverie: c’est que l’Eglise eust esté sans teste, si Jesus Christ ne fust apparu en chair. Voire, comme s’il n’eust peu avoir sa preeminence sur les hommes pour les gouverner par sa vertu divine, et leur donner vigueur par la force secrete de son Esprit: voire les nourrir comme son corps, tout ainsi qu’il s’est fait sentir chef aux Anges, jusqu’à ce qu’il les amenast à la jouissance d’une mesme vie que les Anges ont. Osiander estime que ses badinages que j’ay refuté jusqu’icy, sont comme oracles infaillibles, selon qu’il a accoustumé, estant enivré de ses speculations, de faire ses triomphes d’un rien: mais en la fin il. se vante d’avoir un argument insoluble et ferme par dessus tous les autres, assavoir la Prophetie d’Adam, lequel ayant veu Eve sa femme dit, Voicy maintenant os de mes os, et chair de ma chair (Gen. 2:23). Mais d’où prouvera-il que c’est une Prophetie? Il respondra possible, que Jesus Christ en sainct Matthieu attribue ceste sentence à Dieu. Voire, comme si tout ce que Dieu prononce par les hommes contenoit quelque prophetie pour l’advenir. Par ce moyen il faudroit qu’en chacun precepte de la Loy il y eust prophetie, veu que tous ont esté donnez de Dieu. Mais il y auroit bien pis, si nous voulions croire ce fantastique: car Jesus Christ eust esté un expositeur terrestre, s’amusant au sens literal, veu qu’il ne traite point de l’union mystique qu’il a avec son Eglise, mais allegue le passage pour monstrer quelle foy et loyauté doit le mary à sa femme, puis que Dieu a prononcé que l’homme et la femme ne seroyent qu’un: et par ce moyen il monstre qu’il n’est licite à nul d’attenter de rompre par divorce ce lien indissoluble. Si Osiander mesprise ceste simplicité, qu’il reprenne Jesus Christ, de ce qu’il n’a point abreuvé ses disciples de ceste belle allegorie que luy nous met en avant: et par ainsi n’a pas interpreté assez subtilement le dire de son Pere. Ce qu’il ameine de sainct Paul ne sert de rien à sa fantasie. Car sainct Paul apres avoir dit que nous sommes chair de la chair de Christ, s’escrie que c’est un grand mystere (Ephes. 5:30, 32). Et ainsi il ne veut point reciter en quel sens Adam a proferé ceste sentence: mais sous la similitude du mariage il nous veut induire à considerer ceste conjonction sacrée, laquelle nous fait estre un avec Jesus Christ: mesme les mots expriment cela. Car l’Apostre en protestant qu’il parle de Christ et de l’Eglise, met une espece de correction, pour discerner le mariage d’avec l’union spirituelle de Jesus Christ avec son Eglise, et ainsi tout le babil d’Osiander s’esvanouit de soy mesme. Parquoy il ne sera point necessaire de remuer plus tel bagage, veu que la vanité en est assez descouverte par ceste brieve refutation. Quoy qu’il en soit, ceste sobrieté suffira à contenter les enfans de Dieu: c’est que quand la plenitude des temps est venue, Dieu a envoyé son Fils nay de femme, assujetty à la Loy, afin de racheter ceux qui estoyent sous la Loy (Gal. 4:4).

7. Osiander, then, has no reason to fear, that God might possibly be proved a liar, unless the decree concerning the incarnation of his Son had been previously and immutably fixed in his mind. Because, though Adam had not fallen from his integrity, yet he would have resembled God just as the angels do; and yet it would not have been necessary on that account for the Son of God to become either a man or an angel. Nor has he any cause to fear this absurdity, that if God had not immutably decreed, before the creation of man, that Christ should be born, not as a Redeemer, but as the first man, he might lose his prerogative; whereas now he would not have become incarnate but for an accidental cause, that is, to restore mankind from ruin; so that he might thence infer, that Christ was created after the image of Adam. For why should he dread, what the Scripture so plainly teaches, that he was made like us in all things, sin excepted?¹¹³² whence also Luke hesitates not in his genealogy to call him “the son of Adam.”¹¹³³ I would also wish to know why Paul styles Christ “the second Adam,”¹¹³⁴ but because he was destined to become man, in order to extricate the posterity of Adam from ruin. If he sustained that capacity before the creation, he ought to have been called “the first Adam.” Osiander boldly affirms, that because Christ was already foreknown as man in the Divine mind, therefore men were formed in his likeness. But Paul, by denominating him “the second Adam,” places the fall, whence arises the necessity of restoring our nature to its primitive condition, in an intermediate point between the first original of mankind and the restitution which we obtain through Christ; whence it follows that the fall was the cause of the incarnation of the Son of God. Now, Osiander argues unreasonably and impertinently, that while Adam retained his integrity, he would be the image of himself, and not of Christ. On the contrary, I reply, that although the Son of God had never been incarnate, both the body and the soul of man would equally have displayed the image of God; in whose 427 radiance it always appeared, that Christ was truly the head, possessing the supremacy over all. And thus we destroy that futile subtilty raised by Osiander, that the angels would have been destitute of this head, unless God had decreed to clothe his Son with flesh, even without any transgression of Adam. For he too inconsiderately takes for granted, what no wise man will concede, that Christ has no supremacy over angels, and that he is not their Prince, except in his human nature. But we may easily conclude, from the language of Paul, that, as the eternal Word of God, he is “the first-born of every creature;”¹¹³⁵ not that he was created, or ought to be numbered among creatures, but because the holy state of the world, adorned as it was at the beginning with consummate beauty, had no other author; and that afterwards, as man, he was “the first begotten from the dead.” For in one short passage he proposes to our consideration both these points—that all things were created by the Son, that he might have dominion over angels; and that he was made man, that he might become our Redeemer.¹¹³⁶ Another proof of Osiander's ignorance is his assertion, that men would not have had Christ for their King, if he had not been incarnate; as though the kingdom of God could not subsist, if the eternal Son of God, without being invested with humanity, uniting angels and men in the participation of his glorious life, had himself held the supreme dominion! But he is always deceived, or rather bewilders himself, in this false principle, that the Church would have been destitute of a head, if Christ had not been manifested in the flesh; as if, while he was head over angels, he could not likewise by his Divine power preside over men, and by the secret energy of his Spirit animate and support them, like his own body, till they should be exalted to heaven, and enjoy the life of angels! These impertinencies, which I have thus far refuted, Osiander esteems as incontrovertible oracles. Inebriated by the charms of his own speculations, he is accustomed to express himself in the language of ridiculous triumph, without any sufficient cause. But he quotes one passage more, which he asserts to be conclusive beyond all the rest; that is, the prophecy of Adam, who, when he saw his wife, said, “This is now bone of my bone, and flesh of my flesh.”¹¹³⁷ But how does he prove this to be a prophecy? Because Christ, according to Matthew, attributes the same language to God; as though every thing that God has spoken by men contained some prophecy! Then Osiander may seek for prophecies in each of the precepts of the law, of which it is evident God was the author. Besides, Christ would have been a low and grovelling expositor, if he had confined himself to the literal 428 sense. Because he is treating, not of the mystical union, with which he has honoured his Church, but only of conjugal fidelity; he informs us, that God had pronounced a husband and wife to be one flesh, that no one might attempt by a divorce to violate that indissoluble bond. If Osiander be displeased with this simplicity, let him censure Christ, because he did not conduct his disciples to a mystery, by a more subtile interpretation of the language of the Father. Nor does his delirious imagination obtain any support from Paul, who, after having said that “we are members of Christ's flesh,” immediately adds, “this is a great mystery.”¹¹³⁸ For the apostle's design was, not to explain the sense in which Adam spoke, but, under the figure and similitude of marriage, to display the sacred union which makes us one with Christ. And this is implied in his very words; for when he apprizes us that he is speaking of Christ and the Church, he introduces a kind of correction to distinguish between the law of marriage and the spiritual union of Christ and the Church. Wherefore this futile notion appears destitute of any solid foundation. Nor do I think there will be any necessity for me to discuss similar subtilties; since the vanity of them all will be discovered from the foregoing very brief refutation. But this sober declaration will be amply sufficient for the solid satisfaction of the children of God; that “when the fulness of the time was come, God sent forth his Son, made of a woman, made under the law, to redeem them that were under the law.”¹¹³⁹

7. Sixth objection: Answer. Seventh objection: Answer. Eighth objection: Answer. Ninth objection: Answer. Tenth objection: Answer. Eleventh objection: Answer. Twelfth objection: Answer. The sum of the doctrine.

Osiander has no reason to fear that God would be found a liar, if the decree to incarnate the Son was not previously immutably fixed in his mind. Even had Adam not lost his integrity, he would, with the angels, have been like to God; and yet it would not therefore have been necessary that the Son of God should become either a man or an angel. In vain does he entertain the absurd fear, that unless it had been determined by the immutable counsel of God, before man was created, that Christ should be born, not as the Redeemer, but as the first man, he might lose his precedence, since he would not have been born, except for an accidental circumstance, namely, that he might restore the lost race of man; and in this way would have been created in the image of Adam. For why should he be alarmed at what the Scripture plainly teaches, that “he was in all points tempted like as we are, yet without sin?” (Heb. 4:15). Hence Luke, also, hesitates not to reckon him in his genealogy as a son of Adam (Luke 3:38). I should like to know why Christ is termed by Paul the second Adam (1 Cor. 15:47), unless it be that a human condition was decreed him, for the purpose of raising up the ruined posterity of Adam. For if in point of order, that condition was antecedent to creation, he ought to have been called the first Adam. Osiander confidently affirms, that because Christ was in the purpose of God foreknown as man, men were formed after him as their model. But Paul,by calling him the second Adam, gives that revolt which made it necessary to restore nature to its primitive condition an intermediate place between its original formation and the restitution which we 407obtain by Christ: hence it follows, that it was this restitution which made the Son of God be born, and thereby become man. Moreover, Osiander argues ill and absurdly, that as long as Adam maintained his integrity, he would have been the image of himself, and not of Christ. I maintain, on the contrary, that although the Son of God had never become incarnate, nevertheless the image of God was conspicuous in Adam, both in his body and his soul; in the rays of this image it always appeared that Christ was truly head, and had in all things the pre-eminence. In this way we dispose of the futile sophism put forth by Osiander, that the angels would have been without this head, had not God purposed to clothe his Son with flesh, even independent of the sin of Adam. He inconsiderately assumes what no rational person will grant, that Christ could have had no supremacy over the angels, so that they might enjoy him as their prince, unless in so far as he was man. But it is easy to infer from the words of Paul (Col. 1:15), that inasmuch as he is the eternal Word of God, he is the first-born of every creature, not because he is created, or is to be reckoned among the creatures, but because the entire structure of the world, such as it was from the beginning, when adorned with exquisite beauty had no other beginning; then, inasmuch as he was made man, he is the first-born from the dead. For in one short passage (Col. 1:16–18), the Apostle calls our attention to both views: that by the Son all things were created, so that he has dominion over angels; and that he became man, in order that he might begin to be a Redeemer. Owing to the same ignorance, Osiander says that men would not have had Christ for their king unless he had been a man; as if the kingdom of God could not have been established by his eternal Son, though not clothed with human flesh, holding the supremacy while angels and men were gathered together to participate in his celestial life and glory. But he is always deluded, or imposes upon himself by this false principle, that the church would have been akefalon—without a head—had not Christ appeared in the flesh. In the same way as angels enjoyed him for their head, could he not by his divine energy preside over men, and by the secret virtue of his Spirit quicken and cherish them as his body, until they were gathered into heaven to enjoy the same life with the angels? The absurdities which I have been refuting, Osiander regards as infallible oracles. Taking an intoxicating delight in his own speculations, his wont is to extract ridiculous plans out of nothing. He afterwards says that he has a much stronger passage to produce, namely, the prophecy of Adam, who, when the woman was brought to him, said, “This is now bone of my bone, and flesh of my flesh,” (Gen. 2:23). But how does he prove it to be a prophecy? Because in Matthew Christ attributes the same expression to God! as if every thing which God has spoken by man contained a prophecy. On the same principle, as the law proceeded from God, let Osiander in each precept find a prophecy. Add, that our Saviour’s exposition would have been harsh and grovelling, 408had he confined himself to the literal meaning. He was not referring to the mystical union with which he has honoured the Church, but only to conjugal fidelity, and states, that the reason why God declared man and wife to be one flesh, was to prevent any one from violating that indissoluble tie by divorce. If this simple meaning is too low for Osiander, let him censure Christ for not leading his disciples to the hidden sense, by interpreting his Father’s words with more subtlety. Paul gives no countenance to Osiander’s dream, when, after saying that “we are members of his body, of his flesh, and of his bones,”he immediately adds, “This is a great mystery,” (Eph. 5:30–32). For he meant not to refer to the sense in which Adam used the words, but sets forth, under the figure and similitude of marriage, the sacred union which makes us one with Christ. His words have this meaning; for reminding us that he is speaking of Christ and the Church, he, by way of correction, distinguishes between the marriage tie and the spiritual union of Christ with his Church. Wherefore, this subtlety vanishes at once. Ideem it unnecessary to discuss similar absurdities: for from this very brief refutation, the vanity of them all will be discovered. Abundantly sufficient for the solid nurture of the children of God is this sober truth, that “when the fulness of the time was come, God sent forth his Son, made of a woman, made under the law, to redeem them who were under the law,” (Gal. 4:4, 5).

7. Er is dus geen reden, waarom Osiander zou vrezen, dat bevonden kan worden, dat God leugenachtig zou zijn, indien niet eerst in zijn geest een vast en onveranderlijk besluit was geweest aangaande de vleeswording van zijn Zoon. Want indien Adam niet gevallen was uit de staat der volmaaktheid, zou hij met de engelen aan God gelijk geweest zijn; en toch zou het daarom niet nodig geweest zijn, dat de Zoon Gods een mens of een engel werd. Zonder reden vreest hij ook voor dit ongerijmde, dat Christus zijn voorrecht zou verliezen, indien niet in de onveranderlijke raad Gods voor de schepping van de mens had vastgestaan, dat Hij zou geboren worden, niet als Verlosser, maar als de eerste mens; want dan zou Hij slechts bij geval geboren zijn, namelijk om het verloren menselijk geslacht weder op te richten; op grond waarvan hij dan kan beweren, dat Christus dan geschapen zou zijn naar het beeld van Adam. Want waarom zou hij een afschrik hebben voor wat de Schrift zo duidelijk leert (Heb. 4:15) dat Christus ons in alles gelijk geworden is uitgenomen de zonde? Waarom ook Lucas niet aarzelt Hem in zijn geslachtsregister een zoon van Adam te noemen (Luc. 3:38) Ik zou ook wel eens willen weten, waarom Christus door Paulus (1 Cor. 15:47) de tweede Adam genoemd wordt, anders dan omdat voor Hem de menselijke staat verordineerd was, opdat Hij de nakomelingen van Adam uit de val zou opheffen. Want indien deze verordinering in tijdsorde aan de schepping voorafgegaan is, had Hij de eerste Adam genoemd moeten worden. Osiander beweert rondweg, dat, omdat Christus reeds te voren als mens bekend was in Gods geest, de mensen naar dit voorbeeld gevormd zijn. Wanneer echter Paulus Hem de tweede Adam noemt, stelt hij tussen de eerste oorsprong van de mens en de wederoprichting, die wij door Christus verkrijgen, de val, waaruit de noodzakelijkheid om de natuur in haar vroegere staat te herstellen, voortkwam. En daaruit volgt, dat dezelfde noodzakelijkheid de oorzaak was voor Gods Zoon om geboren te worden, opdat Hij mens zou worden. Intussen redeneert Osiander op slechte en domme wijze aldus, dat Adam, zolang hij in de staat der rechtheid zou zijn gebleven, een beeld geweest zou zijn van zichzelf, niet van Christus. Ik antwoord daartegen: ook al zou Gods Zoon nooit in het vlees gekomen zijn, dan schitterde niettemin het beeld Gods in het lichaam en de ziel van Adam; en uit de stralen van dat beeld is altijd gebleken, dat Christus waarlijk het Hoofd is en dat Hij in alles de eerste en hoogste plaats heeft. En zo wordt de nietswaardige scherpzinnigheid weerlegd, waarvan Osiander blijk geeft, als hij zegt, dat de engelen dat Hoofd ontbeerd zouden hebben, indien het niet Gods voornemen was geweest, zijn Zoon in het vlees te doen komen, ook zonder dat Adam gezondigd had. Want al te onberaden neemt hij aan, wat niemand, die gezond verstand heeft, zal toestemmen, dat aan Christus het opperste gezag over de engelen, zodat ze Hem als hun Vorst genieten, niet toekomt, dan voorzover Hij mens is. Maar toch kan men gemakkelijk uit Paulus' woorden (Col. 1:15) opmaken, dat Christus, voorzover Hij het eeuwige Woord Gods is, de Eerstgeborene is aller creatuur, niet omdat Hij geschapen is, of onder de schepselen gerekend moet worden, maar omdat de volmaakte staat der wereld, zoals die van den beginne geweest is, toegerust met de hoogste schoonheid, geen ander beginsel heeft dan Hem, vervolgens, dat Hij, voorzover Hij mens geworden is, de Eerstgeborene is uit de doden. Want beide stelt de apostel (Col. 1:16,18) voor ter beschouwing in één kort tekstverband, namelijk dat door de Zoon alle dingen geschapen zijn, opdat Hij over de engelen zou heersen, en dat Hij mens geworden is, opdat Hij Verlosser zou beginnen te zijn. Van dezelfde onwetendheid getuigt het, dat hij zegt, dat de mensen Christus niet tot Koning gehad zouden hebben, als Hij geen mens geweest was. Alsof het Rijk Gods niet had kunnen bestaan, indien de eeuwige Zoon Gods, ook al was Hij niet met het menselijk vlees bekleed, de engelen en mensen tot het deelgenootschap aan zijn hemelse heerlijkheid en aan het leven vergaderd en zelf het Hoofdschap bekleed had. Maar met dit vals beginsel bedriegt en begoochelt hij altijd zichzelf, dat de kerk zonder Hoofd geweest zou zijn, als Christus niet in het vlees verschenen was. Alsof Hij, evenals de engelen Hem tot een Hoofd hadden, ook niet door zijn Goddelijke kracht de mensen had kunnen regeren, en door de verborgen kracht zijns Geestes hen, als zijn lichaam, voeden en onderhouden, totdat zij, in de hemel verzameld, hetzelfde leven zouden genieten met de engelen. De wonderlijke uitspraken, die ik tot nog toe weerlegd heb, houdt Osiander voor vaststaande Godsspraken; zoals hij, door de liefelijkheid van zijn bespiegelingen dronken, belachelijke lofzangen over dingen, die niets zijn, pleegt uit te galmen. Maar later zegt hij, dat hij één veel sterker bewijs aanvoert, namelijk de profetie van Adam, die, toen hij zijn vrouw aanschouwde, zeide: "Deze is ditmaal been van mijne beenderen en vlees van mijn vlees" (Gen. 2:23) Maar waaruit bewijst hij, dat dit een profetie is? Omdat Christus bij Mattheüs dezelfde woorden aan God toekent. Alsof, al wat God door middel van mensen gesproken heeft, een profetie bevatte! Osiander moge in ieder gebod der wet een profetie zoeken, want het staat vast, dat die van God afkomstig zijn. Bovendien zou Christus onkundig en aards geweest zijn, doordat Hij blijft staan bij de letterlijke betekenis. Want Hij spreekt niet over de verborgen vereniging, tot welke Hij de kerk heeft waardig geacht, maar slechts over de huwelijkstrouw; daarom leert Hij, dat God heeft uitgesproken, dat man en vrouw tot één vlees zouden zijn, opdat niemand die onlosmakelijke band door scheiding zou pogen te schenden. Indien deze eenvoudigheid Osiander te min is, moet hij Christus berispen, omdat Hij zijn discipelen niet tot die verborgenheid heeft geleid, door de woorden zijns Vaders diepzinniger uit te leggen. En ook Paulus biedt geen steun aan zijn waanzin; want nadat die gezegd heeft, dat wij vlees zijn van Christus' vlees, laat hij terstond volgen, dat dit een grote verborgenheid is (Ef. 5:30) Immers hij wilde niet verhalen in welke betekenis Adam dit heeft uitgesproken, maar hij wilde onder de gedaante van het huwelijk de heilige verbintenis voor ogen stellen die ons één maakt met Christus. En dit blijkt uit zijn woorden, want terwijl hij er op wijst, dat hij dit zegt van Christus en de kerk, onderscheidt hij bij wijze van verbetering van de wet des huwelijks de geestelijke verbintenis van Christus en de kerk. En daardoor vervliegt deze beuzelpraat van Osiander gemakkelijk. En ik acht het niet nodig dergelijke praatjes verder te bespreken, want uit deze zeer korte weerlegging zal men de ijdelheid van alle andere kunnen inzien. Om de kinderen Gods geheel en al te bevredigen zal deze ingetogenheid ruimschoots voldoende zijn, dat, toen de volheid der tijden gekomen was, de Zoon Gods gezonden is, geworden uit een vrouw, geworden onder de wet, opdat Hij degenen, die onder de wet waren, verlossen zou (Gal. 4:4)

7.

Osiander braucht wahrhaftig keine Angst zu haben, man mache Gott notwendig zum Lügner, wenn er nicht schon vorher die feste und unbewegliche Absicht in sich getragen hätte, Christus müsse Fleisch werden. Denn wenn Adams Gerechtigkeit nicht zusammengebrochen wäre, so wäre Adam Gott ähnlich geblieben wie ja auch die Engel, und es wäre doch deshalb keineswegs nötig gewesen, daß Gottes Sohn Mensch oder Engel geworden wäre. Ganz unsinnig ist auch die Befürchtung Osianders, Christus müßte seiner hervorragenden Würde verlustig gehen, wenn nicht schon vor der Schöpfung des Menschen Gott den festen Plan gehabt hätte, daß er einst geboren werden sollte — und zwar nicht als Erlöser, sondern als der „erste Mensch“. Denn — so folgert Osiander weiter — wenn die Fleischwerdung Christi von bestimmten Umständen abhängig gewesen wäre, nämlich von der Notwendigkeit, die verlorene Menschheit wieder zurechtzubringen — so wäre ja Christus nach dem Bilde Adams geschaffen! Weshalb geht Osiander denn so ängstlich an der klaren und offenen Erklärung der Schrift vorbei, Christus sei uns in allem gleich geworden, nur ohne Sünde? (Hebr. 4,15). Trägt doch auch Lukas kein Bedenken, den Herrn nach der Geschlechterfolge als Sohn Adams zu bezeichnen! (Luk. 3,38). Ich möchte doch gern wissen, warum in aller Welt denn Paulus Christus als den „zweiten“ Adam bezeichnet! (1. Kor. 15,47). Das kann doch gar keinen anderen Grund gehabt haben, als daß er eben für das wirkliche menschliche Dasein bestimmt war, um die Nachkommen des Adam aus ihrem Elende herauszureißen! Hätte der Plan der Menschwerdung der Ordnung nach eher bestanden als die Schöpfung, so müßte ja Christus der erste Adam heißen! Da behauptet nun Osiander frisch und frech, Christus als Mensch sei ja doch im Denken Gottes schon zuvor bekannt gewesen — und Gott habe die Menschen nun nach diesem Urbild geschaffen! Aber Paulus nennt Christus doch den „zweiten“ Adam; er stellt also zwischen die ursprüngliche Erschaffung des Menschen und die Wiederherstellung, wie wir sie in Christus erlangen, den Fall mitten hinein: aus ihm erst kommt es zu der Notwendigkeit, die Natur in den früheren Stand zurückzubringen, und er ist also auch der Grund, daß der Sohn Gottes geboren werden sollte, daß er also ein Mensch wurde! Osiander schließt aber aus dieser Erwägung unsinnigerweise, dann wäre ja Adam vor seinem Fall sein eigenes Bild und nicht Christi Bild gewesen! Ich antworte darauf genau umgekehrt: selbst wenn der Sohn Gottes nie Fleisch angenommen hätte, so hätte dennoch aus dem Adam nach Leib und Seele stets Gottes Ebenbild hervorgeleuchtet — und gerade der Glanz dieses Ebenbildes würde je und je gezeigt haben, daß Christus in Wahrheit das Haupt ist und in allem den Vorrang hat!

291 So löst sich auch die leere Spitzfindigkeit des Osiander von selber auf, wonach die Engel Christus nicht hätten zum Haupte haben können, wenn nicht Gott die Absicht gehabt hätte, ihn Fleisch werden zu lassen, und zwar ohne Verschulden des Adam. Denn dabei stellt er in seiner Unbedachtsamkeit einen Satz auf, den kein vernünftiger Mensch ihm zugeben wird: nämlich Christus komme die Herrschaft über die Engel nur insofern zu, und darum könnten die Engel den Genuß seiner Herrschaft nur infofern haben, als er Mensch ist! Und dabei ergibt sich das Richtige doch ganz klar aus den Worten des Paulus im Kolosserbrief: danach ist Christus der „Erstgeborene vor allen Kreaturen“ als das ewige Wort Gottes (Kol. 1,15), nicht etwa, weil er erschaffen wäre oder zu den Kreaturen zählte, sondern weil der unverdorbene Zustand der Welt in seiner ursprünglichen, wundersamen Herrlichkeit keinen anderen Ursprung hatte als ihn; sofern er dagegen Mensch geworden ist, nennt ihn Paulus den „Erstgeborenen von den Toten“ (Kol. 1,18). So gibt uns der Apostel in diesem einen kurzen Zusammenhang beides zu bedenken. Einmal: es ist alles durch den Sohn geschaffen, so daß er auch über die Engel Herr ist (so besonders 1,16) — und zum zweiten: er ist Mensch geworden, um der Erlöser zu werden.

Dieselbe Unwissenheit verrät Osiander mit der Behauptung, auch den Menschen ginge Christus als König verloren, wenn er nicht Mensch geworden wäre! Als ob Gottes Reich nicht hätte bestehen können, wenn der ewige Sohn Gottes, auch ohne Annahme des menschlichen Fleisches, Engel und Menschen zum Teilhaben an seiner Herrlichkeit und seinem Leben versammelt und so selber die Herrschaft innegehabt hätte! Aber Osiander phantasiert und gaukelt stets mit dem unsinnigen Grundsatz herum, als ob die Kirche ohne Haupt geblieben sein müßte, wenn Christus nicht im Fleische erschienen wäre. Als ob er nicht, wie die Engel an ihm ihr Haupt hatten, auch den Menschen hätte Führer und Haupt sein und sie mit der verborgenen Kraft seines Geistes hätte erhalten und schützen können als seinen Leib, bis sie, in den Himmel aufgenommen, das gleiche Leben genießen könnten wie die Engel!

Das Geschwätz, das ich nun zurückgewiesen habe, hält nun aber Osiander für gewisseste göttliche Offenbarung und stimmt dann auch gewöhnlich, von seinen herrlichen Phantastereien berauscht, gewaltige Kampfgesänge über nichts dazu an! Aber einen noch weit zuverlässigeren Beweis meint er in den angeblich prophetischen Worten des Adam zu finden, die dieser beim Anblick seines Weibes ausrief: „Das ist doch Bein von meinem Bein und Fleisch von meinem Fleisch!“ (Gen. 2,23). Woher aber will Osiander beweisen, daß diese Worte wirklich eine Weissagung sind? Vielleicht daher, daß sie Christus im Matthäusevangelium Gott in den Mund legt! Als ob nun alles, was Gott je durch Menschen geredet hat, eine Weissagung enthalten müßte! Osiander soll doch einmal in den einzelnen Geboten des Gesetzes Weissagungen aufsuchen — und dabei stammt das Gesetz doch sicher aus Gottes Mund! Christus wäre dann ja auch ein grober und irdisch gesinnter Ausleger gewesen, der „bloß“ am wörtlichen Sinne klebengeblieben wäre! Er redet ja nicht von der verborgenen Einung, deren er die Kirche gewürdigt hat, sondern von der ehelichen Treue; und er erklärt, Gott habe gesagt, daß Mann und Weib ein Fleisch seien, damit keiner es wage, dieses unlösliche Band durch Scheidung zu verletzen. Wenn diese schlichte Erklärung dem Osiander nicht gefallen will, so mag er sich über Christus beschweren, weil er seine Jünger nicht in das rechte Geheimnis eingeführt und des Vaters Wort nicht tiefsinniger ausgedeutet habe! Aber auch Paulus kann nicht als Eideshelfer für solchen Unsinn in Anspruch genommen werden: er sagt zwar, wir seien Fleisch vom Fleische Christi — aber er fügt gleich hinzu: „Das Geheimnis ist groß“ (Eph. 5,30ff.). Er hat auch gar nicht die Absicht, zu erläutern, in welchem Sinn Adam jenes Wort gesprochen hat, sondern er will unter dem Bilde, dem Gleichnis der Ehe jene heilige Verbundenheit zeigen, die uns mit 292 Christus eint. Das beweisen auch die Worte: „Ich rede von Christus und der Gemeinde“ (5,32); er will also die geistliche Vereinigung Christi mit seiner Gemeinde, zu besserer Erklärung von der Ordnung des Ehestandes unterscheiden. Deshalb verschwindet auch dies unnütze Geschwätz des Osiander von selbst. Ich glaube auch: es ist nicht nötig, hier noch weitere Albernheiten mitzuteilen; denn diese kurze Widerlegung der einen macht die Torheit der anderen auch schon offenbar. Den Kinder Gottes, die feste Nahrung suchen, wird dies schlichte, klare Wort voll und ganz genügen: „Als aber die Zeit erfüllet ward, sandte Gott seinen Sohn, geboren von einem Weibe und unter das Gesetz getan, auf daß er die, so unter dem Gesetz waren, erlöste ...“ (Gal. 4,4).

7. ’n Verdere weerlegging van Osiander se leer dat Christus na die beeld van Adam geskep is

Osiander het dus nie rede om te vrees dat God as ’n leuenaar betrap sou word as Hy nie vooraf vas en onveranderlik oor die vleeswording van die Seun besluit het nie. Want as Adam nie van sy ongeskonde toestand afvallig sou geword het nie, sou hy en die engele soos God gewees het.

Tog sou dit nie daarom noodsaaklik gewees het dat die Seun van God ’n mens of ’n engel moes word nie. Hy vrees ook verniet dat Christus sy voorreg sou verloor as Hy nie volgens die onveranderlike raadsplan van God voor die skepping van die mens gebore sou word nie - nie as Verlosser nie maar as die eerste mens, want dan sou Hy bloot toevallig gebore word om naamlik die verlore mensdom te herstel. Die gevolg is dat hy daaruit aflei dat Christus dus na die beeld van Adam geskep is. Waarom sal hy skrikbevange vir die duidelike leer van die Skrif terugdeins? Volgens die Skrif is Christus in alle opsigte aan ons gelyk gemaak met uitsondering van die sonde.⁵² Daarom aarsel Lukas nie om Hom in sy geslagsregister as seun van Adam in te voeg nie.⁵³ Ek sou graag wil weet waarom Christus deur Paulus die tweede Adam genoem word⁵⁴ as dit nie was dat die menslike staat vir Hom bestem was om die nageslag van Adam uit hulle val op te rig nie. Want as hierdie besluit in orde aan die skepping voorafgegaan het, moet Hy die eerste Adam genoem word.⁵⁵

Osiander verklaar onbesorg dat die mens na Christus se voorbeeld gemaak is, omdat Hy reeds vooraf in die gedagtes van God bekend was. Wanneer Paulus Hom egter die tweede Adam noem, stel hy die val, waaruit die noodsaaklikheid spruit om die natuur in sy eertydse staat te herstel, tussen die eerste oorsprong van die mens en die herstel wat ons deur Christus verkry. Daaruit volg dat die rede waarom die Seun van God gebore moes word, dieselfde is, naamlik dat Hy mens moes word. Intussen redeneer Osiander swak en onsinnig dat Adam so lank as wat hy in sy ongeskonde staat sou bly staan het, die beeld van homself sou gehad het en nie die van Christus nie. My antwoord daarop is dat die beeld van God nie minder in liggaam en gees in Adam geskitter het nie, al sou die Seun van God nooit ons vlees aangeneem het nie. In die strale 623 daarvan was dit altyd duidelik dat Christus waarlik die Hoof is en die oppergesag oor alle dinge het. So word Osiander se ydele skerpsinnigheid weerlê waarvolgens hy voorgee dat die engele nie ’n Hoof sou gehad het as God nie van voorneme was om sy Seun met vlees te beklee nie, selfs al sou dit sonder Adam se skuld gewees het. Want hy gryp te ondeurdag iets aan wat geen mens met gesonde verstand hom sou toegee nie, naamlik dat die oppergesag oor die engele Christus nie toekom sodat hulle Hom as hulle vors kan geniet nie, behalwe in soverre Hy mens is.

Tog word uit die woorde van Paulus maklik afgelei dat, in soverre Hy die ewige Woord van God is, Christus die Eersgeborene vap die hele skepping is,⁵⁶ nie omdat Hy geskep sou wees of onder die skepsels gereken moet word nie maar omdat die ongeskonde staat van die wêreld soos wat dit van die begin af in die grootste skoonheid uitgemunt het, geen ander begin gehad het nie; en verder dat Hy die Eersgeborene uit die dooies is in soverre as wat Hy mens geword het.⁵⁷ Want die apostel stel albei die aspekte bondig in samehang ter oorweging teenoor mekaar, naamlik dat alle dinge deur die Seun geskep is, sodat Hy oor die engele sou heers,⁵⁸ en dat Hy mens geword het om Verlosser te begin wees.⁵⁹ Dit is kenmerkend van Osiander se onverstandigheid dat hy sê dat die mens Christus nie as Koning sou gehad het as Hy nie mens was nie. Net asof die koninkryk van God nie sou kon bestaan as die ewige Seun van God die oppergesag sou gehad het al sou Hy nie die vlees van ’n mens aangeneem het nie, nadat Hy mense en engele versamel het om in sy hemelse heerlikheid en sy lewe te deel nie. Maar hy dwaal en  bedrieg homself altyd met hierdie valse beginsel dat die kerk dan sonder ’n Hoof⁶⁰ sou gewees het as Christus nie in die vlees sou verskyn het nie. Net asof Hy nie, soos die engele Hom as hulle Hoof geniet het, ook met sy Goddelike mag oor mense kon heers en hulle soos sy eie liggaam met die verborge krag van sy Gees kon voed en koester totdat hulle in die hemel versamel is en dieselfde lewe as die engele kon geniet nie!

Al hierdie treurmares wat ek tot dusver weerlê het, beskou Osiander as onomstootlike profesieë, net asof hy deur die soetheid van sy spekulasies beskonke geword het en sy belaglike lofliedere uitgeblaas oor iets wat geen waarde het nie. Later sê hy inderdaad dat hy ’n baie vaster bewys sal aanvoer, naamlik die profesie van Adam toe hy sy vrou gesien en gesê het: “Dit is nou been van my bene en vlees van my vlees”.⁶¹ Maar waaruit bewys hy dat dit ’n profesie was? Daaruit dat Christus in 624 Mattheüs dieselfde woorde aan God toeskryf. Net asof alles wat God deur mense gespreek het, die een of ander profesie inhou. Laat Osiander maar die profesieë in elkeen van die gebooie van die wet afsonderlik ondersoek, omdat daar geen twyfel daaroor is dat dit uit God ontstaan het nie! Bowendien sou Christus grof en aards gewees het as Hy net op die letterlike betekenis sou aandring. Want Hy praat nie van die mistieke vereniging wat Hy die kerk waardig geag het nie, maar slegs van huwelikstrou. Hy leer dat God om hierdie rede verklaar het dat die man en vrou een vlees sal wees, sodat niemand sou waag om die onlosmaaklike band daarvan deur egskeiding te skend nie.⁶² As die eenvoud hiervan Osiander nie aanstaan nie, moet hy Christus teregwys, omdat Hy sy dissipels hierdie geheimenis nie geleer het deur die woorde van sy Vader baie noukeuriger te verklaar nie. Paulus bied trouens geen ondersteuning vir sy waansin nie. Wanneer hy sê dat ons vlees is van Christus se vlees, voeg hy dadelik by dat dit ’n groot verborgenheid is.⁶³ Want hy wou nie weergee in watter betekenis Adam dit gesê het nie, maar hy wou onder die gedaante en ooreenkoms van die huwelik die heilige verbondenheid voorhou wat ons een met Christus maak. Dit is die betekenis wat sy woorde weergee want wanneer hy ons vermaan dat hy dit van Christus en sy kerk sê, onderskei hy by wyse van verbetering die geestelike verbondenheid van Christus en die kerk van die huwelikswet. So verdwyn Osiander se onsinnigheid.

Ek dink nie dat dit nodig is dat ek sy ander dergelike onsin hoef te ondersoek nie, want uit hierdie bondige weerlegging kan die ydelheid van al sy ander bewerings ook aan die kaak gestel word; Hierdie nugterheid sal wel heeltemal genoeg wees om die kinders van God ten voile te voed naamlik dat die Seun van God gestuur is, toe die volheid van die tyd gekom het, gebore uit ’n vrou, gebore onder die wet, om die wat onder die wet was, los te koop.⁶⁴

7. Так что у Осиандера нет причин опасаться, как он утверждает, будто Бог оказался бы лжецом, если бы не принял в Духе непреложного решения сделать своего Сына человеком. Ибо, если бы человек не пал, он был бы подобен Богу, как и Ангелы, и тогда не было бы необходимости, чтобы Сын Божий становился человеком или Ангелом. Также напрасно опасается он и такой нелепости, что если бы непреложным Божьим решением до сотворения Адама не было определено, что Иисус Христос должен родиться человеком - не как Искупитель, а как первенец из людей,- то тем самым его честь была бы умалена, так как Он был бы создан по образу Адама. Но почему Осиандер ужасается тому, о чём совершенно ясно свидетельствует Писание: что Иисус Христос во всём подобен нам, кроме греха (Евр 4:15)? А св. Лука в приводимой им родословной без колебаний называет Его Сыном Адама (Лк 3:38). Хотелось бы также знать, почему св. Павел именует Его вторым Адамом (1 Кор 15:45), если не потому, что небесный Отец повелел Ему принять человеческую природу с целью вызволить потомков Адама из бездны погибели, в которую они упали. Если бы решение Бога дать Сыну человеческое обличье предшествовало акту творения, то Его следовало бы назвать первым Адамом.

Осиандеру ничего не стоит заявить, что, поскольку Иисусу Христу Духом Божьим было предназначено стать человеком, то все созданы по его образу. Напротив, св. Павел, называя Иисуса Христа вторым Адамом, ставит в центр нашего происхождения и произведённого Христом восстановления погибель и смятение, которые произошли позже, и тем самым основывает пришествие Христа на необходимости вернуть нас в первоначальное состояние. Отсюда следует, что именно в этом коренится причина, по которой надлежало воплотиться Сыну Божьему.

Столь же слабы и глупы аргументы Осиандера в его рассуждении о том, что если бы Адам остался в безгрешном состоянии, то он был бы образом самого себя, а не Иисуса Христа. Однако в этом случае, несмотря на то что Сын Божий никогда бы не воплотился, образ Божий всё равно сиял бы в наших телах и душах и его лучи всё равно указывали бы, что Иисус Христос - истинный Глава, первенствующий среди людей. Тем самым мы разбиваем легковесный софизм Осиандера, будто Ангелы были бы лишены Главы, если бы Бог не определил, что Его Сын вочеловечится независимо от грехопадения Адама. Ибо он слишком неразумно принимает то, с чем не может согласиться ни один здравомыслящий человек: что Иисус Христос имеет преимущество перед Ангелами только потому, что Он вочеловечился. Как раз наоборот, и нетрудно отыскать у св. Павла слова о том, что, будучи вечным Словом Божьим, Он рождён прежде всякой твари (Кол 1:15). Не в том смысле, что Он был сотворён или должен быть включён в число творений, но потому, что образ мира, столь превосходный в своей первозданной красоте, не имел бы начала. А поскольку Сын Божий стал человеком, Он именуется первенцем из мёртвых (Кол 1:18). И о том и о другом апостол говорит очень кратко, но он обращает наше внимание на обе эти вещи: что Сыном создано всё, дабы Он первенствовал над Ангелами; и что Он вочеловечился, дабы исполнить дело искупления.

Ещё одна глупость Осиандера состоит в его утверждении, будто люди не имели бы в Иисусе Христе Царя, если бы Он не был человеком. Словно не было бы у Бога ни Царства, ни державы, когда Сын Его, пусть даже не воплотившись, всё равно собрал бы под своим главенством людей и Ангелов и первенствовал бы над ними в своей славе. Но Осиандер опять ошибается или, вернее, самообольщается своими фантазиями: если бы Христос не вочеловечился, говорит он, то Церковь не имела бы Главы. Как будто бы Он не мог главенствовать над людьми и управлять ими своей божественной властью, укреплять их сокровенной силой своего Духа, питать их как своё тело, то есть поступать с ними так же, как Он главенствует над Ангелами, чтобы привести людей к блаженству ангельской жизни!

Всю эту трескотню, которую я легко опроверг, Осиандер почитает откровением непогрешимого оракула, ибо, опьянённый своими умозрениями, привык одерживать победы на пустом месте. А в конце он хвалится будто бы надёжным и неопровержимым аргументом, перевешивающим все прочие, - пророчеством Адама, который, увидев жену свою Еву, воскликнул: «Вот, это кость от костей моих и плоть от плоти моей» (Быт 2:23). Но откуда следует, что это - пророчество? Возможно, он ответит, что Иисус у Матфея приписывает эти слова Богу. Но это всё равно что сказать, что всё произносимое Богом через уста людей заключает некое пророчество о будущем. Тогда, значит, пророчество содержится в каждом предписании Закона, поскольку все они даны Богом. Было бы очень плохо, если бы поверили этой фантазии, потому что тогда Иисус Христос превратился бы в сугубо земного толкователя, играющего буквальным смыслом слов. Но здесь Он вовсе не имеет в виду мистический союз, соединяющий Его со всею Церковью [Мф 19:4-6]. Он приводит этот возглас, чтобы показать, до какой степени муж должен быть верен и близок своей жене, ибо Бог сказал, что муж и жена - одна плоть. Тем самым он указывает, насколько непозволительно пытаться путём развода разорвать эту нерушимую связь.

Если для Осиандера это слишком мелко и просто, то пусть он хотя бы не приписывает Иисусу Христу попыток запутать своих учеников пустыми аллегориями и чересчур изощрённо толковать слова своего Отца. А то, что он цитирует из св. Павла, нисколько не подтверждает его фантазий. Ибо Павел после слов о том, что мы - плоть от плоти Христа, восклицает, что это - великая тайна (Эф 5:30 сл.). Он не желает рассуждать о том, какой смысл вложил Адам в свой возглас, но, прибегая к образу брака, хочет заставить нас задуматься о той священной связи которая делает нас одним телом с Иисусом Христом. Об этом прямо сказано в Послании к эфесянам. Апостол, заявляя, что он говорит по отношению ко Христу и Церкви, как бы вносит поправку, чтобы провести различие между земным браком и духовным союзом Иисуса Христа с его Церковью. И тут вся болтовня Осиандера обращается в ничто. Поэтому не стоит больше рыться в этом хламе, никчёмность которого вполне раскрыта в нашем кратком опровержении. Во всяком случае, дети Божьи удовлетворятся такими сдержанными словами: «Когда пришла полнота времени, Бог послал Сына Своего Единородного, Который родился от жены, подчинился закону, чтобы искупить подзаконных» (Гал 4:4-5).