1. 423 | QUID ergo? (inquies) nullumne discrimen veteris et novi Testamenti relinquetur? et quid fiet tot Scripturae locis, ubi tanquam res diversissimae inter se conferuntur? Ego vero libenter recipio quae in Scriptura commemorantur differentias: sed ita ut nihil constitutae iam unitati derogent: quemadmodum videre erit ubi eas ordine tractaverimus. Sunt autem illae (quantum animadvertere mihi licuit, et meminisse possum) numero quatuor praecipuae. Quibus si quintam adiungere libeat, minime reclamo. Eas omnes sic esse dico, et ostensurum me profiteor, ut ad modum administrationis potius quam ad substantiam pertineant. Hac ratione nihil impedient quominus eaedem maneant veteris ac novi Testamenti promissiones, atque idem ipsarum promissionum fundamentum, Christus. || Porro prima est, Quod tametsi olim quoque Dominus populi sui mentes in caelestem haereditatem volebat collimare^a, arrectosque esse animos: quo tamen in spe illius melius alerentur, contemplandam sub beneficiis terrenis ac quodammodo degustandam exhibebat: nunc clarius liquidiusque revelata per Evangelium futurae vitae gratia, recta ad eius meditationem, omisso inferiori, quem^b apud Israelitas adhibebat, exercitationis modo^c, mentes nostras dirigit¹. Hoc consilium Dei^d qui non animadvertunt, non putant veterem populum altius conscendisse quam ad illa quae corpori promittebantur bona². Audiunt toties terram Chanaan nominari, velut insigne adeoque unicum Legis divinae cultoribus praemium. Audiunt nihil severius Dominum eiusdem Legis transgressoribus^e interminari, quam ab eius terrae possessione expellendos, ac dispergendos in alienas regiones. Vident in hanc fere summam recidere quaecunque vel benedictiones vel maledictiones a Mose denuntiantur. Ex iis minime dubitanter constituunt Iudaeos non sua causa, sed aliena fuisse a caeteris populis segregatos: nempe ut imaginem haberet Christiana Ecclesia, in cuius externa specie spiritualium rerum documenta cerneret³. Sed quum aliquoties Scriptura demonstret, huc terrena quibus eos prosequebatur beneficia Deum 424 ipsum^a destinasse, ut ad spem caelestium ita ipsos manu duceret: eiusmodi dispensationem non considerare, nimiae imperitiae, ne dicam hebetudinis, fuit. Cum hoc hominum genere status controversiae nobis est, quod illi possessionem terrae Chanaan Israelitis pro summa atque ultima beatitudine habitam, nobis post revelatum Christum^b caelestem haereditatem figurare docent¹. Nos contra contendimus, in terrena qua fruebantur possessione, velut in speculo^c, futuram, quam sibi in caelis praeparatam crederent, haereditatem esse intuitos.

1. Quoy donc? dira quelcun: ne restera-il nulle difference entre le vieil et nouveau Testament? Et que dirons-nous à tant de passages de l’Escriture, qui les opposent ensemble comme choses fort diverses? Je respon, que je reçoy volontiers toutes les differences que nous trouvons couchées en l’Escriture: mais à telle condition qu’elles ne deroguent rien à l’unité que nous avons desja mise, comme il sera aisé de voir quand nous les auront traitées par ordre. Or entant que j’ay peu observer en considerant diligemment l’Escriture, il y en a quatre, ausquelles si quelcun veut adjouster la cinquieme, je ne contrediray point. Je me fay fort de monstrer qu’elles appartiennent toutes, et se doyvent referer à la maniere diverse que Dieu a tenue en dispensant sa doctrine, plustost qu’à la substance. Ainsi, il n’y aura nul empeschement que les promesses du vieil et nouveau Testament ne demeurent semblables: et que Christ ne soit tenu pour fondement unique des uns et des autres. La premiere difference donc sera telle: Combien que Dieu ait voulu tousjours que son peuple eslevast son entendement en l’heritage celeste, et y eust son cœur arresté, toutesfois pour le mieux entretenir en esperance des choses invisibles, il les luy faisoit contempler sous ses benefices terriens, et quasi luy en donnoit quelque goust. Maintenant ayant plus clairement revelé la grace de la vie future par l’Evangile, il guide et conduit nos entendemens tout droit à la meditation d’icelle, sans nous exerciter aux choses inferieures, comme il faisoit les Israelites. Ceux qui ne considerent point ce conseil de Dieu, pensent que le peuple ancien n’ait jamais monté plus haut, que d’attendre ce qui appartenoit à l’aise du corps. Ils voyent que la terre de Canaan est tant souvent nommée, comme le souverain loyer pour remunerer ceux qui observeroyent la loi de Dieu: d’autrepart ils voyent que Dieu ne fait point de plus grieves menaces aux Juifs, que de les exterminer de la terre qu’il leur avoit donnée, et les espandre en nations estranges. Ils voyent finalement que les benedictions et maledictions que recite Moyse reviennent quasi toutes à ce but: de là ils concluent sans aucune doute, que Dieu avoit segregé les Juifs des autres peuples, non pas pour leur profit, mais pour le nostre, afin que l’eglise Chrestienne eust une image exterieure, en laquelle elle peust contempler les choses spirituelles. Mais comme ainsi soit que l’Escriture demonstre que Dieu par toutes les promesses terriennes qu’il leur faisoit, les a voulu conduire comme par la main en l’esperance de ses graces celestes: de ne considerer point ce moyen, c’est une trop grande rudesse, voir mesme bestise. Voila donc le poinct que nous avons à debatre contre ceste maniere de gens: c’est qu’ils disent que la terre de Canaan ayant esté estimée du peuple d’Israel pour sa beatitude souveraine, nous figure nostre heritage celeste. Nous maintenons au contraire, qu’en ceste possession terrienne dont il jouissoit, il a contemplé l’heritage futur qui luy estoit preparé au ciel.

1. 405 What, then, it will be said, will there be no difference left between the Old Testament and the New? and what becomes of all those passages of Scripture, where they are compared together as things that are very different? I readily admit the differences which are mentioned in the Scripture, but I maintain that they derogate nothing from the unity already established; as will be seen when we have discussed them in proper order. But the principal differences, as far as my observation or memory extends, are four in number; to which if any one choose to add a fifth, I shall not make the least objection. I assert, and engage to demonstrate, that all these are such as pertain rather to the mode of administration, than to the substance. In this view, they will not prevent the promises of the Old and New Testament from remaining the same, and the promises of both Testaments from having in Christ the same foundation. Now, the first difference is, that although it was always the will of the Lord that the minds of his people should be directed, and their hearts elevated, towards the celestial inheritance, yet, in order that they might be the better encouraged to hope for it, he anciently exhibited it for their contemplation and partial enjoyment under the figures of terrestrial blessings. Now, having by the gospel more clearly and explicitly revealed the grace of the future life, he leaves the inferior mode of instruction which he used with the Israelites, and directs 406 our minds to the immediate contemplation of it. Those who overlook this design of God, suppose that the ancients ascended no higher than the corporeal blessings which were promised them; they so frequently hear the land of Canaan mentioned as the eminent, and indeed the only, reward for the observers of the Divine law. They hear that God threatens the transgressors of this law with nothing more severe than being expelled from the possession of that country, and dispersed into foreign lands. They see this to be nearly the whole substance of all the blessings and of all the curses pronounced by Moses. Hence they confidently conclude, that the Jews were separated from other nations, not for their own sakes, but for ours, that the Christian Church might have an image, in whose external form they could discern examples of spiritual things. But since the Scripture frequently shows, that God himself appointed the terrestrial advantages with which he favoured them for the express purpose of leading them to the hope of celestial blessings, it argued extreme inexperience, not to say stupidity, not to consider such a dispensation. The point of controversy between us and these persons, is this: they maintain that the possession of the land of Canaan was accounted by the Israelites their supreme and ultimate blessedness, but that to us, since the revelation of Christ, it is a figure of the heavenly inheritance. We, on the contrary, contend, that in the earthly possession which they enjoyed, they contemplated, as in a mirror, the future inheritance which they believed to be prepared for them in heaven.

1. Five points of difference between the Old and the New Testaments. These belong to the mode of administration rather than the substance. First difference. In the Old Testament the heavenly inheritance is exhibited under temporal blessings; in the New, aids of this description are not employed.

387 What, then? you will say, Is there no difference between the Old and the New Testaments? What is to become of the many 388passages of Scripture in which they are contrasted as things differing most widely from each other? I readily admit the differences which are pointed out in Scripture, but still hold that they derogate in no respect from their established unity, as will be seen after we have considered them in their order. These differences (so far as I have been able to observe them and can remember) seem to be chiefly four, or, if you choose to add a fifth, I have no objections. I hold and think I will be able to show, that they all belong to the mode of administration rather than to the substance. In this way, there is nothing in them to prevent the promises of the Old and New Testament from remaining the same, Christ being the foundation of both. The first difference then is, that though, in old time, the Lord was pleased to direct the thoughts of his people, and raise their minds to the heavenly inheritance, yet, that their hope of it might be the better maintained, he held it forth, and, in a manner, gave a foretaste of it under earthly blessings, whereas the gift of future life, now more clearly and lucidly revealed by the Gospel, leads our minds directly to meditate upon it, the inferior mode of exercise formerly employed in regard to the Jews being now laid aside. Those who attend not to the divine purpose in this respect, suppose that God’s ancient people ascended no higher than the blessings which were promised to the body. They hear the land of Canaan so often named as the special, and as it were the only, reward of the Divine Law to its worshipers; they hear that the severest punishment which the Lord denounces against the transgressors of the Law is expulsion from the possession of that land and dispersion into other countries; they see that this forms almost the sum of the blessings and curses declared by Moses;and from these things they confidently conclude that the Jews were separated from other nations not on their own account, but for another reason—viz. that the Christian Church might have an emblem in whose outward shape might be seen an evidence of spiritual things. But since the Scripture sometimes demonstrates that the earthly blessings thus bestowed were intended by God himself to guide them to a heavenly hope, it shows great unskilfulness, not to say dullness, not to attend to this mode of dispensation. The ground of controversy is this: our opponents hold that the land of Canaan was considered by the Israelites as supreme and final happiness, and now, since Christ was manifested, typifies to us the heavenly inheritance; whereas we maintain that, in the earthly possession which the Israelites enjoyed, they beheld, as in a mirror, the future inheritance which they believed to be reserved for them in heaven.

1. Wat dan, zal men zeggen, zal er dan geen enkel onderscheid overblijven tussen het Oude en het Nieuwe Testament? En wat zal er dan worden van zoveel plaatsen der Schrift, waar ze als zeer verschillende zaken met elkander vergeleken worden? Ik dan aanvaard gaarne het onderscheid, dat in de Schrift vermeld wordt, maar zó, dat het niets te kort doet aan de reeds vastgestelde eenheid, zoals men zal kunnen zien, wanneer we het ordelijk behandeld zullen hebben. Dat onderscheid dan (voor zover ik het heb kunnen opmerken en mij kan herinneren) bestaat in hoofdzaak in vier stukken. Wil men er nog een vijfde aan toe voegen, dan verzet ik mij daartegen allerminst. Ik zeg, en neem op me om aan te tonen, dat deze punten zodanig zijn, dat ze eerder betrekking hebben op de wijze der bediening, dan op het wezen. Zo zullen zij niet verhinderen, dat de beloften van het Oude en het Nieuwe Testament dezelfde blijven, en dat ook het fundament van hun beloften hetzelfde blijft, namelijk Christus. Het eerste punt van onderscheid is dit, dat, ofschoon de Here ook oudtijds het hart van zijn volk wilde richten op de hemelse erfenis en wilde dat het zijn gemoed daarheen zou opheffen, Hij toch die erfenis gaf te aanschouwen en in zekere zin te smaken onder aardse zegeningen, opdat het volk beter gevoed zou worden in de hoop op haar; maar dat Hij nu, nadat de genade van het toekomstige leven door het evangelie duidelijker en helderder geopenbaard is, die lagere wijze van oefening, welke Hij bij de Israëlieten aanwendde, achterwege laat en onze harten rechtstreeks richt tot de overdenking van die genade. Wie deze raad Gods niet opmerken, menen, dat het oude volk niet hoger gestegen is dan tot die goederen, die tot nut van het lichaam beloofd werden. Zij horen, dat het land Kanaän zo dikwijls genoemd wordt als een bijzondere, ja enige beloning voor de onderhouders der Goddelijke wet. Zij horen, dat de Here met niets de overtreders van die wet ernstiger dreigt, dan dat ze uit het bezit van dat land verdreven zullen worden en verstrooid in vreemde landen. Zij zien, dat alle zegeningen en vervloekingen, die door Mozes aangekondigd worden in hoofdzaak hierop neerkomen. Daaruit maken zij, zonder ook maar enigszins te twijfelen, op, dat de Joden niet om huns zelfs wil, maar om eens anders wil van de overige volken afgescheiden zijn, namelijk opdat de Christelijke kerk ten beeld zou hebben, in welks uiterlijke gedaante zij de bewijzen der geestelijke zaken zou zien. Maar daar de Schrift enige malen aantoont, dat God zelf de aardse weldaden, waarmee Hij de Joden begiftigde, hiertoe bestemde om hen zo aan de hand te leiden tot de hoop der hemelse weldaden, getuigt het van al te grote onwetendheid, om niet te zeggen stompzinnigheid, wanneer men geen acht slaat op zulk een regeling. De stand van het geschil met deze soort van mensen is deze, dat zij leren, dat het bezit van het land Kanaän, dat de Israëlieten beschouwden als hun hoogste en uiterste gelukzaligheid, voor ons, na de komst van Christus, de hemelse erfenis afbeeldt. Wij daarentegen beweren, dat ze in de aardse bezitting, die ze genoten, als in een spiegel de toekomstige erfenis hebben aanschouwd, van welke ze geloofden, dat ze hun in de hemelen toebereid was.

1. 274Der unterschied hebt die Einheit nicht auf. Erster Unterschied: Im Alten Testament ist das Heil unter der Gestalt irdischer Güter dargestellt, im Neuen tritt es uns unmittelbar entgegen (1-3)

Nun könnte man aber sagen: Wieso, sollte gar kein Unterschied zwischen dem Alten und Neuen Testament zu finden sein? Wie kommt es denn, daß beide an so vielen Stellen der Schrift als Dinge von größter Verschiedenheit behandelt werden?

Ich mache mir die Unterscheidungen, die uns in der Schrift genannt werden, gern zu eigen. Freilich so, daß sie der festgestellten Einheit nichts abbrechen. Das wird man auch sehen, wenn wir sie der Reihe nach durchgehen. Soweit ich nun sehen und mich erinnern kann, sind da hauptsächlich vier Unterschiede zu nennen; ich habe auch nichts dagegen, wenn man noch einen fünften zufügen will. Von diesen allen ist zu sagen und auch noch zu zeigen, daß sie sich auf die Form der Darbietung beziehen und nicht auf das Wesen der Sache selber. Sie bedeuten also gar kein Hindernis dafür, daß die Verheißungen des Alten und des Neuen Bundes die gleichen bleiben und Christus stets der Grundstein dieser Verheißungen ist!

Also der erste Unterschied! Je und je hat der Herr sein Volk innerlich auf das himmlische Erbe hinlenken wollen, je und je sollte sich sein Sinnen und Trachten darauf richten! Um aber die Hoffnung des Volkes auf das Erbe zu beleben, gab er ihm seiner Zeit in irdischen Gütern die Möglichkeit, jenes Erbe bereits zu betrachten und von ihm zu kosten. Jetzt aber hat ja Gott durch das Evangelium die Gnadengabe des künftigen Lebens deutlicher und faßlicher geoffenbart — und da fallen jene früheren, geringeren Erziehungsmittel, wie er sie bei den Israeliten handhabte, fort, und er lenkt unsere Hoffnung unmittelbar auf jenes herrliche Gut! Wer diesen Plan Gottes nicht bedenkt, der glaubt dann, das alte Volk habe wirklich an nichts weiter gedacht als an jene Güter, die dem Leibe verheißen waren! Man hört von dem Lande Kanaan, dem herrlichen und gar einzigen Lohn für die, welche das Gesetz hielten. Man hört, wie der Herr für die Übertreter dieses Gesetzes keine schlimmere Drohung kennt als die Vertreibung aus dem Besitz dieses Landes und die Zerstreuung in fremde Länder. Man sieht doch auch, wie alle Segens- und Fluchworte, die uns Mose überliefert, dem ähnlich sind! Und daraus zieht man dann ohne Bedenken den Schluß, die Juden wären nicht um ihrer selbst willen, sondern um anderer willen von den übrigen Völkern abgesondert worden: nämlich damit die christliche Kirche ein Bild erhalte, in welchem ihr die geistlichen Güter in äußerlicher Gestalt vor Augen gestellt werden! Aber die Schrift lehrt doch an mehreren Stellen, daß diese irdischen Wohltaten, mit denen Gott die Seinen hier überschüttete, den Zweck hatten, sie zur Hoffnung auf die himmlischen zu leiten; und deshalb wäre es doch reichlich unklug, ja geradezu verblendet, wenn man diese Absicht übersehen wollte. Wir haben es also hier mit Menschen zu tun, die behaupten, der Besitz des Landes Kanaan, welcher bei den Israeliten als die höchste Seligkeit gegolten habe, sei nun für uns, nach der Offenbarung Christi, ein Bild für das himmlische Erbe! Wir behaupten dagegen, daß schon die Gläubigen des Alten Bundes in diesem irdischen Besitz, dessen sie sich erfreuten, wie in einem Spiegel die künftige Erbschaft erschaut haben, die ihnen nach ihrem Glauben im Himmel bereitet war!

1.

Daar is vier verskille tussen die Ou en die Nuwe Testament (Afdeling 1-10).

596 “Hoe dan”, sal jy vra, “is daar dan geen verskil tussen die Ou en die Nuwe Testament nie? Wat sal dan van soveel Skrifverwysings word waar hulle as dinge wat heeltemal van mekaar verskil, met mekaar vergelyk word?” Sover dit my aangaan, aanvaar ek met graagte die verskille wat in die Skrif vermeld word, maar so dat dit geen afbreuk doen aan die eenheid wat ons alreeds vasgestel het nie, soos te sien sal wees as ons die onderwerp ordelik behandel.

Sover ek kan sien en onthou, bestaan die onderskeid veral in vier opsigte:¹ As iemand ’n vyfde hierby sou wil voeg, verset ek my hoegenaamd nie daarteen nie. Ek verklaar en erken dat ek sal bewys dat al die verskille eerder op die wyse van bediening as op die wese daarvan betrekking het. Om hierdie rede sal die verskille geen struikelblok daarvoor vorm dat die beloftes van die Ou en die Nuwe Testament een en dieselfde bly en dat hulle een en dieselfde fondament, naamlik Christus, het nie.²

Die eerste verskil is dit: Hoewel die Here vroeër ook die verstand van sy volk op die hemelse erfenis wou rig en hulle gemoedere daartoe wou ophef, het Hy dit aan hulle getoon om dit onder hulle aardse weldade te oordink en in ’n sekere sin daaraan te proe om hulle beter in die hoop daarop te sterk. Maar nou dat die genade van die toekomstige lewe duideliker en helderder deur die evangelie geopenbaar is, laat Hy die laer wyse van oefening wat Hy onder die Jode ingespan het, agterweë en rig ons gedagtes lynreg op die oordenking daarvan. Mense wat nie op hierdie raadsplan van God let nie, meen dat die Israeliete van ouds nie hoër gestyg het as tot die seëninge wat vir hulle liggame belowe is nie.³ Hulle hoor dat die land Kanaän so dikwels genoem word as ’n uitnemende en daarom ook die enigste loon vir die onderhouers van die wet van God. Hulle hoor dat die Here die oortreders van dieselfde wet met  597  niks strenger dreig as om hulle van die inbesitneming van die land te verstoot en hulle in vreemde lande te verstrooi nie.⁴ Hulle sien dat feitlik al die seëninge en vervloekinge wat Moses verkondig, hierop neerkom. Sonder aarseling stel hulle daaruit vas dat die Jode nie ter wille van hulleself nie maar ter wille van ’n ander rede van ander volkere afgesonder is, naamlik met die doel dat die Christelike kerk ’n afbeelding sou hê om in die uitwendige gestalte daarvan die bewys van die geestelike dinge waar te neem. Aangesien die Skrif egter soms aantoon dat God self die aardse weldade wat Hy aan die Jode bewys het, verorden het, om hulle so aan die hand te lei na die hoop op die hemelse goed⁵, sou dit ’n bewys van uitermatige onkundigheid wees - om nie eens van stompsinnigheid te praat nie - om so ’n bedeling nie in ag te neem nie. Die brandpunt van ons geskil met hierdie soort mense is dat hulle leer dat die inbesitneming van die land Kanaän deur die Israeliete as die toppunt en hoogste geluksaligheid beskou is maar dat dit vir ons na die openbaring van Christus die hemelse erfenis uitbeeld.⁶ Ons opvatting is daarenteen dat hulle in die inbesitneming van die land wat hulle geniet het, die toekomstige erfdeel waarvan hulle geglo het dat dit vir hulle in die hemele voorberei is, as ’t ware in ’n spieël kon sien.

1. Так что же, спросит кто-нибудь, значит, между Ветхим и Новым Заветом не остаётся никакого различия? И что сказать о многочисленных местах Писания, которые противопоставлены как весьма разные вещи? Я отвечу, что охотно принимаю все различия, которые мы находим в Писании, но с той оговоркой, что они не нарушают доказанного нами единства. В этом будет легко убедиться, когда мы рассмотрим эти различия по порядку. Насколько я мог заметить, внимательно изучая Св. Писание, таких различий четыре, но, если кто-нибудь захочет добавить к ним пятое, я не буду возражать. Я приложу все усилия, чтобы показать, что все они относятся к способам, которыми Богу было угодно распространить своё учение, а не к его существу.

Нет никаких препятствий считать обетования Ветхого и Нового Завета схожими, а Христа - единым основанием обоих Заветов. Тогда первое различие состоит в следующем. Хотя Бог всегда желал, чтобы его народ устремлял своё разумение к небесному наследию и всем сердцем прилеплялся к нему, однако, чтобы наилучшим образом утвердить его в надежде на невидимое, Он дал ему созерцать их в виде земных благодеяний и даже привил к ним некоторый вкус. Теперь же, яснее открыв в Евангелии дар будущей жизни, Бог непосредственно направляет наши умы к размышлению о ней, не упражняя их с помощью низших предметов, как Он поступал с израильтянами.

Те, кто не понимают этого Божьего плана, полагают, что древний народ никогда не поднимался выше ожидания телесных благ. Они видят, что земля Ханаанская часто именуется высшей наградой соблюдающим Божий Закон. В то же время они видят, что самой суровой угрозой Бога евреям было изгнание их из земли, которую Он им дал, и рассеяние среди чужих народов [Лев 26:33; Втор 28;3б]. Наконец, они видят, что почти все провозглашаемые Моисеем благословения и проклятия направлены к этой цели, и без малейшего сомнения делают отсюда вывод, что Бог отделил евреев от других племён не ради их блага, а ради нашего: чтобы перед христианской Церковью стоял некий внешний образ, в котором она могла бы созерцать духовные предметы. Но поскольку Писание ясно показывает, что Бог посредством всех обещаний земного характера, которые Он дал евреям, хотел, словно за руку, привести их к упованию на небесные милости, то непонимание именно такого их характера представляет собой крайнее невежество и даже просто глупость. Вот точка зрения этих людей, которую мы собираемся опровергнуть: земля Ханаанская, которую израильский народ почитал высшим и самодостаточным благословением, является прообразом нашего небесного наследия. Мы же, напротив, считаем, что в этом своём земном обладании народ Израиля предвидел будущее наследие, которое было ему уготовано на небесах.

2. Id melius elucebit ex similitudine quam posuit Paulus ad Galatas. Comparat Iudaeorum gentem haeredi parvulo, qui ad se regendum nondum idoneus, tutoris aut^d paedagogi, cuius custodiae commissus est, ductum sequitur [Galat. 4. a. 1]². Quod autem eam ad ceremonias similitudinem potissimum^e refert, nihil obstat quominus huc quoque aptissime applicetur. Eadem ergo illis haereditas quae nobis destinata fuit: sed cuius adeundae et tractandae nondum per aetatem^f capaces forent. Eadem inter illos Ecclesia: sed cuius aetas adhuc puerilis erat. Sub hac ergo paedagogia illos continuit Dominus, ut spirituales promissiones non ita nudas et apertas illis daret, sed terrenis quodammodo adumbratas. Abraham ergo, Isaac et Iacob, eorumque posteritatem quum in spem immortalitatis cooptaret, terram Chanaan in haereditatem illis promisit: non in qua spes suas terminarent, sed cuius aspectu in spem verae illius, quae nondum apparebat, haereditatis se exercerent ac confirmarent. Ac ne hallucinari possent, dabatur superior promissio quae terram illam non supremum esse Dei beneficium testaretur. Sic Abraham in accepta terrae promissione torpere non sinitur: sed maiori promissione erigitur illius mens in Dominum^g. Audit enim, Abraham, ego protector tuus, et merces tua magna valde [Gen. 15. a. 1], Hic videmus Abrahamo proponi finem suae mercedis in Domino, ne illam quaerat fluxam ac lubricam in elementis huius mundi: sed immarcescibilem esse reputet^h. Subiungitⁱ deinde terrae promissionem^k, non alia conditione 425 quam ut sit divinae benevolentiae symbolum, ac caelestis haereditatis typus, || quem sanctis fuisse sensum, eorum voces declarant. Sic David a benedictionibus temporariis ad summam illam atque ultimam assurgit. Languet (inquit) tui desiderio cor meum et caro mea. Deus portio mea in sempiternum [Psal. 73. d. 26, et 84. a. 3]^a. Item, Dominus pars haereditatis meae et calicis mei: tu es qui conservas haereditatem meam mihi^b [Psal. 16. a. 5]. Item, Clamavi ad te Domine, dixi, Tu es spes mea, portio mea in terra vivorum [Psal. 142. b. 6]. Qui sic loqui audent, se profecto mundum et quicquid est bonorum praesentium spe sua transcendere profitentur. Hanc tamen futuri seculi beatitudinem Prophetae saepius sub typo quem a Domino acceperant, describunt: qualiter intelligendae sunt istae sententiae, Quod pii haereditate possidebunt^c terram: scelerati autem ex ea disperdentur^d [Iob 18. d. 17]^e. Quod Ierusalem omne genus divitiis abundabit, et Sion rerum omnium copia diffluet [Apud Iesaiam multis locis.]¹. Quae omnia videmus^f non in terram peregrinationis nostrae, aut in terrestrem Ierusalem proprie competere, sed in veram patriam fidelium ac caelestem illam civitatem, in qua Dominus benedictionem et vitam mandavit in perpetuum [Psal. 133.^g 3].

2. Cela sera mieux esclaircy par la similitude que met sainct Paul en l’Epistre aux Galates. Il compare le peuple des Juifs à un heritier qui est encore petit enfant, lequel n’estant point capable de se gouverner, est sous la main de son tuteur, ou de son pedagogue (Gal. 4:1). Il est bien vray qu’il traite là principalement des ceremonies: mais cela n’empesche pas que nous n’appliquions ceste sentence à nostre propos. Nous voyons donc qu’un mesme heritage leur a esté assigné comme à nous: mais qu’ils n’ont pas esté capables d’en jouir pleinement. Il y a eu une mesme Eglise entre eux, que la nostre: mais elle estoit encores comme en aage puerile. Pourtant le Seigneur les a entretenus en ceste pedagogie: c’est de ne leur donner point clairement les promesses spirituelles, mais de leur en presenter plustost quelque image et figure sous les promesses terriennes. Voulant donc recevoir Abraham, Isaac et Jacob, et toute leur race en l’esperance de l’immortalité, il leur promettoit la terre de Canaan en heritage: non pas afin que leur affection s’arrestast là, mais plustost afin que par le regard d’icelle, ils se confermassent en certain espoir du vray heritage qui ne leur apparoissoit point encore, et afin qu’ils ne s’abusassent point, il leur adjoustoit aussi une promesse plus haute, laquelle leur testifioit que ce n’estoit pas là le souverain et principal bien qu’il leur vouloit faire. Ainsi Abraham en recevant ceste promesse de posseder la terre de Canaan, ne s’amuse point à ce qu’il voit, mais est eslevé en haut par la promesse conjointe, entant qu’il luy est dit, Abraham, je suis ton protecteur, et ton loyer tres ample (Gen. 15:1). Nous voyons que la fin de son loyer luy est située en Dieu, afin qu’il n’attende point un loyer transitoire de ce monde, mais incorruptible au ciel. Nous voyons que la possession de la terre de Canaan luy est promise, non à autre condition, sinon afin qu’elle luy soit une marque de la benevolence de Dieu, et figure de l’heritage celeste. Et de fait, il appert par les sentences des fideles, qu’ils ont eu un tel sentiment. En telle maniere David estoit incité des benedictions temporelles de Dieu, à mediter sa grace souveraine, quand il disoit, Mon cœur et mon corps languissent du desir de te voir, Seigneur. Le Seigneur est mon heritage à jamais. Item, Le Seigneur est ma portion hereditaire, et tout mon bien. Item, J’ay crié au Seigneur, disait, Tu es mon espoir et mon heritage en la terre des vivais (Ps. 84:3; 73:26; 16:5; 142:6). Certes tous ceux qui osent ainsi parler, monstrent qu’ils outrepassent ce monde et toutes choses presentes. Neantmoins les Prophetes le plus souvent descrivent la beatitude du siecle futur sous l’image et figure qu’ils en avoyent receu de Dieu. Selon laquelle forme il nous faut entendre ces sentences, où il est dit, Que les justes possederont la terre en heritage, et les iniques en seront exterminez. Jerusalem abondera en richesses, et Sion en affluence de tous biens (Ps. 37:9; Job 18:17; Prov. 2:21, 22; souvent en Isaie). Nous entendons bien que cela ne compete point à ceste vie mortelle, qui est comme un pelerinage, et ne convenoit pas à la cité terrestre de Jerusalem: mais il convient au vray pays des fideles, et à la cité celeste, en laquelle Dieu a preparé benediction et vie à tousjours (Ps. 132:13–15; 133:3).

2. This will more fully appear from the similitude which Paul has used in his Epistle to the Galatians.¹⁰⁵⁰ He compares the Jewish nation to a young heir, who, being yet incapable of governing himself, follows the dictates of a tutor or a governor, to whose charge he has been committed. His application of this similitude chiefly to the ceremonies, is no objection against the propriety of its application to our present purpose. The same inheritance was destined for them as for us; but they were not of a sufficient age to be capable of entering on the possession and management of it. The Church among them was the same as among us; but it was yet in a state of childhood. Therefore the Lord kept them under this tuition, that he might give them the spiritual promises, not open and unconcealed, but veiled under terrestrial figures. Therefore, when he admitted Abraham, Isaac, and Jacob, with their posterity, to the hope of immortality, he promised them the land of Canaan as their inheritance; not that their hopes might terminate in that land, but that in the prospect of it they might 407 exercise and confirm themselves in the hope of that true inheritance which was not yet visible. And that they might not be deceived, a superior promise was given them, which proved that country not to be the highest blessing which God would bestow. Thus Abraham is not permitted to grow indolent after having received a promise of the land, but a greater promise elevates his mind to the Lord. For he hears him saying, “Abram, I am thy shield, and thy exceeding great reward.”¹⁰⁵¹ Here we see that the Lord proposes himself to Abraham as his ultimate reward, that he may not seek an uncertain and transitory one in the elements of this world, but may consider that which can never fade away. God afterwards annexes a promise of the land, merely as a symbol of his benevolence, and a type of the heavenly inheritance. And that this was the opinion of the saints, is plain from their own language. Thus David rises from temporary blessings to that consummate and ultimate felicity. “My soul longeth, yea, even fainteth, for the courts of the Lord.”¹⁰⁵² “God is my portion for ever.”¹⁰⁵³ Again: “The Lord is the portion of mine inheritance and of my cup: thou maintainest my lot.”¹⁰⁵⁴ Again: “I cried unto thee, O Lord: I said, Thou art my refuge and my portion in the land of the living.”¹⁰⁵⁵ Persons who venture to express themselves thus, certainly profess that in their hopes they rise above the world and all present blessings. Nevertheless the prophets frequently describe this blessedness of the future world under the type which the Lord had given them. In this sense we must understand the following passages: “The righteous shall inherit the land;”¹⁰⁵⁶ “But the wicked shall be cut off from the earth;”¹⁰⁵⁷ and various predictions of Isaiah, which foretell the future prosperity of Jerusalem, and the abundance that will be enjoyed in Zion. We see that all these things are inapplicable to the land of our pilgrimage, or to the earthly Jerusalem, but that they belong to the true country of the faithful, and to that celestial city, where “the Lord commanded the blessing, even life for evermore.”¹⁰⁵⁸

2. Proof of this first difference from the simile of an heir in pupillarity, as in Gal. 4:1.

This will better appear from the similitude which Paul uses in Galatians (Gal. 4:1). He compares the Jewish nation to an heir in pupillarity, who, as yet unfit to govern himself, follows the direction of a tutor or guide to whose charge he has been committed. Though this simile refers especially to ceremonies, there is nothing to prevent us from applying it most appropriately here also. The 389same inheritance was destined to them as to us, but from nonage they were incapable of entering to it, and managing it. They had the same Church, though it was still in puerility. The Lord, therefore kept them under this tutelage, giving them spiritual promises, not clear and simple, but typified by earthly objects. Hence, when he chose Abraham, Isaac, and Jacob, and their posterity, to the hope of immortality, he promised them the land of Canaan for an inheritance, not that it might be the limit of their hopes, but that the view of it might train and confirm them in the hope of that true inheritance, which, as yet, appeared not. And, to guard against delusion, they received a better promise, which attested that this earth was not the highest measure of the divine kindness. Thus, Abraham is not allowed to keep down his thoughts to the promised land: by a greater promise his views are carried upward to the Lord. He is thus addressed, “Fear not, Abram: I am thy shield, and thy exceeding great reward,” (Gen. 15:1). Here we see that the Lord is the final reward promised to Abraham that he might not seek a fleeting and evanescent reward in the elements of this world, but look to one which was incorruptible. A promise of the land is afterwards added for no other reason than that it might be a symbol of the divine benevolence, and a type of the heavenly inheritance, as the saints declare their understanding to have been. Thus David rises from temporal blessings to the last and highest of all, “My flesh and my heart faileth: but God is the strength of my heart, and my portion for ever.” “My heart and my flesh crieth out for the living God,” (Ps. 73:26; 84:2). Again, “The Lord is the portion of mine inheritance and of my cup: thou maintainest my lot,” (Ps. 16:5). Again “I cried unto thee O Lord: I said Thou art my refuge and my portion in the land of the living,” (Ps. 142:5). Those who can venture to speak thus, assuredly declare that their hope rises beyond the world and worldly blessings. This future blessedness, however, the prophets often describe under a type which the Lord had taught them. In this way are to be understood the many passages in Job (Job 18:17) and Isaiah, to the effect, That the righteous shall inherit the earth, that the wicked shall be driven out of it, that Jerusalem will abound in all kinds of riches, and Sion overflow with every species at abundance. In strict propriety, all these things obviously apply not to the land of our pilgrimage, nor to the earthly Jerusalem, but to the true country, the heavenly city of believers, in which the Lord has commanded blessing and life for evermore (Ps. 133:3).

2. Dit zal beter blijken uit de vergelijking, die Paulus gesteld heeft in zijn brief aan Galaten (Gal. 4:1) Hij vergelijkt het volk der Joden met een jeugdige erfgenaam, die, nog niet in staat om zichzelf te leiden, luistert naar de woorden van een voogd of verzorger, aan wiens hoede hij toevertrouwd is. En dat hij de vergelijking vooral betrekt op de ceremoniën, verhindert niet, dat ze ook zeer geschikt kan worden toegepast op de zaak, waarover het hier gaat. Voor hen was dus dezelfde erfenis bestemd als voor ons, maar door hun leeftijd zouden ze nog niet in staat geweest zijn die te aanvaarden en te gebruiken. Dezelfde kerk was temidden van hen, maar zij was nog jeugdig van leeftijd. Onder deze leiding hield de Here hen dus, dat Hij hun de geestelijke beloften niet zo open en bloot gaf, maar door aardse beloften enigszins afgeschetst. Toen Hij dus Abraham, Izak en Jacob en hun nakomelingen tot de hoop op de onsterfelijkheid aannam, beloofde Hij hun het land Kanaän tot een erfenis, niet opdat ze daarmee aan het eind van hun hoop zouden zijn, maar opdat ze door het aanschouwen daarvan zich zouden oefenen en versterken tot de hoop op die ware erfenis, die nog niet zichtbaar was. En opdat ze zich niet zouden kunnen ver gissen, werd hun een hogere belofte gegeven, die hun tot een getuigenis zou zijn, dat het land niet de hoogste weldaad van God was. Zo wordt aan Abraham niet toegestaan dat hij werkeloos berust in de belofte, die hij aangaande het land ontvangen heeft, maar door een grotere belofte wordt zijn geest opgeheven tot de Here. Want hij verneemt deze woorden (Gen. 15:1) "Abraham, ik ben uw beschermer, en uw loon is zeer groot." Hier zien wij, dat aan Abraham het einde van zijn loon voor ogen gesteld wordt als zijnde in de Here, opdat hij dat loon niet als een vergankelijk en onstandvastig loon zou zoeken in de dingen dezer wereld, maar zou bedenken, dat het onverderfelijk was. Dan voegt Hij daaraan toe de belofte van het land, met geen ander beding, dan dat het een teken zij van Gods goedgunstigheid, en een beeld van de hemelse erfenis. En dat dit de opvattingen der heiligen geweest is, tonen hun uitspraken aan. Zo stijgt David van de tijdelijke zegeningen, tot die hoogste en uiterste op. "Bezwijkt," zo zegt, hij (Ps. 73:27) "uit verlangen naar U, mijn hart en mijn vlees: God is mijn deel in eeuwigheid" Evenzo (Ps. 16:5) "De Here is het deel mijner erve en mijns bekers; Gij zijt het, die mijn erfenis voor mij bewaart." Evenzo (Ps. 142:6) "Tot U riep ik, o Heer; ik zeide: Gij zijt mijn hoop, mijn deel in het land der levenden." Wie zo durven te spreken, geven waarlijk te kennen, dat zij met hun verwachting uitgaan boven de wereld en alle tijdelijke goederen. Toch beschrijven de profeten deze gelukzaligheid van de toekomstige tijd meermalen onder het voorbeeld, dat ze van de Here ontvangen hadden. Zo moeten die uitspraken verstaan worden (Spr. 2:21; bij Jesaja op vele plaatsen), dat de vromen de aarde erfelijk zullen bezitten, de goddelozen echter uit haar vernietigd zullen worden; dat Jeruzalem overvloed zal hebben van rijkdommen van iedere aard, en Sion zal overvloeien van een veelheid van alle goederen. Wij zien, dat dit alles niet in eigenlijke zin past op het land onzer vreemdelingschap of op het aardse Jeruzalem, maar op het ware vaderland der gelovigen en die hemelse stad, in welke de Here de zegening heeft geboden en het leven tot in eeuwigheid (Ps. 133:3)

2. 275Die irdischen Verheißungen entsprachen dem Kindesalter der Kirche im Alten Bunde, sollten aber die Hoffnung nicht an das Irdische fesseln

Das wird aus einem Vergleich deutlicher werden können, den Paulus im Galaterbrief verwendet. Er vergleicht da das Volk der Juden mit einem jungen Erben, der noch nicht fähig ist, sich selbst zu leiten, und der deshalb der Führung eines Vormundes oder Zuchtmeisters folgt, dessen Hut er anvertraut ist (Gal. 4,1-3). Er bezieht nun diesen Vergleich in besonderer Weise auf die Zeremonien; aber wir können ihn auch unserer hier verhandelten Frage sehr gut anpassen. Die Menschen des Alten Bundes haben also das gleiche Erbe, das auch für uns bestimmt gewesen ist; aber in ihrem Alter waren sie noch nicht fähig, dieses Erbe anzutreten oder zu verwalten. Es war unter ihnen die gleiche Kirche — aber sie stand noch im Kindesalter. So hat sie der Herr unter dieser Erziehung gehalten, und dabei hat er ihnen die geistlichen Verheißungen nicht bloß und offen gegeben, sondern gewissermaßen unter irdischen Verheißungen verdeckt. Als er also Abraham, Isaak und Jakob und ihre Nachkommenschaft zur Hoffnung auf die Unsterblichkeit als Kinder annahm, da verhieß er ihnen das Land Kanaan als Erbe. Das hieß nicht, daß sie etwa mit ihrer Hoffnung an dem Lande klebenbleiben sollten, sondern wenn sie das Land ansahen, so sollten sie sich erst recht in der Hoffnung auf jenes wahre Erbe, das noch nicht erschienen war, üben und stärken. Damit dabei keine Täuschung möglich wurde, gab er ihnen noch eine höhere Verheißung, die ihnen bezeugen sollte, daß dies Land nicht sein höchstes Geschenk sei. So läßt Gott den Abraham nicht im Besitz der Verheißung, die ihm das Land zusprach, faul und sicher werden; sondern es kommt zu einer größeren Verheißung, die seinen Sinn auf den Herrn selber richtet. Er hört: „Abraham, ich bin dein Schild und dein sehr großer Lohn“ (Gen. 15,1). Hier sehen wir, wie Abraham das letzte Ziel und Stück dieses Lohnes allein in dem Herrn selber suchen soll, damit er solchen Lohn nicht in flüchtiger, unsicherer Gestalt in den Dingen dieser Welt meinte finden zu können, sondern ihn für unverweslich hielt! Und dann fügt er die Landverheißung zu, doch offenkundig zu dem Zweck, für den Abraham Sinnbild göttlichen Wohlwollens zu sein und Vorbild des himmlischen Erbes. Das haben die Gläubigen sehr wohl erkannt, wie sie selber in ihren Aussprüchen beweisen. So kommt David von den zeitlichen Segnungen zur Betrachtung des höchsten, letzten Segens. „Nach dir sehnt sich und verlanget meine Seele und mein Fleisch ... Gott ist mein Teil in Ewigkeit ...“ (Ps. 84,3; 73,26; beides nicht Luthertext). Oder wir hören: „Der Herr aber ist mein Gut und mein Teil; du erhältst mein Erbteil“ (Ps. 16,5; Calvin anders). „Herr, zu dir schreie ich und sage: Du bist meine Zuversicht und mein Teil im Lande der Lebendigen“ (Ps. 142,6). Wer so zu reden wagt, der bezeugt damit, daß er in seinem Hoffen weit über die Welt und alles irdische Gut hinausgeht. Diese künftige Seligkeit beschreiben auch die Propheten öfters unter dem Bilde, das sie von dem Herrn empfangen hatten (nämlich dem Bilde des Landes!). So zum Beispiel: ,,Die Gerechten werden im Lande wohnen, und die Frommen darin bleiben ...“ (Spr. 2,21). „Die Gottlosen aber werden aus dem Lande ausgerottet ...“ (Spr. 2,22; Hiob 18,17). Auch lesen wir an mehreren Stellen, wie Jerusalem an allen Schätzen Überfluß haben und Zion in allem reich sein werde (so etwa Jes. 35,10; 52,1ff.; 60; 62). Das kann sich ja alles nicht auf das Land unserer Wallfahrt oder im eigentlichen Sinne auf das irdische Jerusalem beziehen, sondern es betrifft notwendig die wahre Heimat der Gläubigen und jene himmlische Stadt, in welcher „der Herr Segen und Leben immer und ewiglich“ bereitet hat (Ps. 133,3).

2. Verskeie Bybelse verwysings dui op die ware vaderland van alle gelowiges en die hemelse Jerusalem, hoewel Servet en ander dit tot aardse seëninge wil beperk.

Dit sal beter aan die lig kom uit ’n vergelyking van Paulus in die brief wat hy aan die Galasiërs gerig het. Hy vergelyk die Joodse volk met ’n jong erfgenaam, wat nog nie bekwaam is om homself te regeer nie en die leiding van ’n voog of leermeester aan wie se sorg hy toevertrou is, volg.⁷ Hoewel hy dit in besonder op hulle seremonies toepas, verhinder dit ons nie om dit ook met groot gepastheid vir hierdie onderwerp te laat geld nie. Vir hulle was dus dieselfde erfdeel bestem as wat vir ons  598  bestem is. Maar vanweë hulle jonkheid was hulle nog nie in staat om dit op te volg en daarmee te handel nie.⁸ Ons het dieselfde kerk as wat hulle gehad het, maar hulle was nog in hulle kinderjare. Die Here het hulle dus onder hierdie onderwysing gehou om nie die geestelike beloftes so oop en bloot aan hulle te gee nie, maar dit in ’n sekere sin met aardse beloftes af te skadu. Toe Hy Abraham, Isak en Jakob en hulle nageslag dus in die hoop op onsterflikheid aangeneem het, het Hy Kanaän as erfdeel aan hulle belowe. Sy doel daarmee was nie om hulle hoop te beëindig nie maar om hulle deur die aanskouing daarvan in die hoop op die ware erfdeel wat toe nog nie gesien kon word nie, te oefen en te versterk. Om te verhoed dat hulle dwaal, is ’n hoër belofte aan hulle gegee om te getuig dat die land nie die hoogste weldaad van God was nie. So word Abraham nie toegelaat om in die belofte van Kanaän wat hy ontvang het, op sy louere te rus nie. Sy verstand word egter met ’n groter belofte op die Here gerig. Want hy hoor: “Abraham, Ek is jou Beskermer, en jou loon is baie groot”.⁹ Hier sien ons dat die doel van die loon vir Abraham in die Here gestel word, sodat hy nie ’n verganklike en onbestendige loon in die dinge van hierdie wêreld moes soek nie maar dat hy daaroor moes nadink dat dit ’n onverwelklike loon is. Daarop voeg Hy die belofte van Kanaän by om geen ander rede as dat dit ’n bewys van sy Goddelike goedgunstigheid sou wees nie en ’n voorbeeld van die hemelse erfdeel. Die woorde van die heiliges dui ook aan dat dit hulle gevoel was. So styg Dawid van tydelike seëninge na die hoogste en laaste seën op. Hy sê: “My hart en my vlees beswyk van verlange na U. God is my deel tot in ewigheid”.¹⁰ Net so: “Die Here is die deel van my erfenis en van my beker; dit is U wat my erfdeel vir my bewaar”.¹¹ Net so: “Ek het tot U geroep, o Here; ek het gesê: U is my hoop, my deel in die land van die lewendes”.¹²

Mense wat so durf praat, bely inderdaad dat hulle met hulle hoop bo die wêreld en al die teenswoordige goed uitstyg. Tog beskryf die profete hierdie geluksaligheid van die toekoms baie dikwels na aanleiding van ’n voorbeeld wat hulle van die Here ontvang het. So moet die volgende uitsprake verstaan word: “Want die godsaliges sal die land in besit neem, maar die goddelose sal uit die land uitgeroei word”;¹³ “Jerusalem sal aan allerlei rykdomme ’n oorvloed hê, en Sion sal van die oorvloed 599  aan alles oorloop”.¹⁴ Ons sien dat dit alles nie by ons vreemdelingskap op aarde of by die aardse Jerusalem pas nie maar wel by die ware vaderland van die gelowiges en daardie hemelse stad waarin die Here seën en lewe gebied tot in ewigheid.¹⁵

2. Это лучше всего объяснить с помощью сопоставления, которое св. Павел проводит в Послании к галатам. Он сравнивает еврейский народ с наследником, который, будучи маленьким ребёнком, не способным управлять, подчинён попечителям и домоправителям (Гал 4:1 сл.). Верно, что здесь апостол имеет в виду прежде всего ритуалы. Но это не мешает отнести его сравнение к нашей теме. Мы видим, что им и нам было дано одно и то же наследство, однако они были ещё не способны воспользоваться им в полной мере. Евреи имели ту же Церковь, что и мы, но она находилась ещё в детском возрасте. Поэтому Господь и применил к ним эту педагогику: Он не дал им духовных обетований в явном виде, а представил их в образах и картинах, в форме обетований земных. Желая вселить в Авраама, Исаака и Иакова и весь их род надежду на бессмертие, Бог обещал им в наследство землю Ханаанскую, но не затем, чтобы их устремления ею и ограничились, а затем, чтобы взирая на неё, они утвердились в уповании на истинное наследие, которое им не было ещё явлено. И дабы они не заблуждались, Бог добавил более возвышенное обетование, которое свидетельствовало, что не эта земля - высшее и главное благо, которое Он желал им дать. Поэтому Авраам, принимая обетование о земле Ханаанской, не радуется тому, что видит, но поднимается выше благодаря ещё одному обетованию, выраженному в словах Бога: «Я твой щит; награда твоя весьма велика» (Быт 15:1). Мы понимаем, что его награда была заключена в Боге, дабы он ожидал не временной награды в этом мире, а нетленной награды на небесах. Мы понимаем, что владение землёй Ханаанской обещано ему лишь при условии, что она будет для него знаком Божьего благоволения и образом небесного наследия.

И в самом деле, в речах верующих это чувство обнаруживается со всей очевидностью. Земные благословения Бога побудили Давида к размышлениям о высшей милости, и он говорит: «Моё сердце и моё тело томятся от желания видеть Тебя, Господи. Господь - моё вечное наследство» (Пс 83/84:3). А также: «Господь есть часть наследия моего и чаши моей» (Пс 15/16:5). И ещё: «Я воззвал к Тебе, Господи, я сказал: Ты - прибежище моё и часть моя на земле живых» (Пс 141/142:5). Очевидно, что все, кто осмеливается так говорить, показывают тем самым, что они устремляются за пределы этого мира и видимых вещей. В то же время пророки чаще всего описывают блаженство будущего века в образах, которые дал им сам Бог. Именно в этом смысле нам нужно понимать их высказывания о том, что праведники наследуют землю, а беззаконники истребятся с земли (Пс 36/37:9; Иов 18:17; Прит 2:21-22). Иерусалим будет преизобиловать богатством, и Сион - всяческими благами (часто у Исайи). Мы хорошо понимаем, что это не относится ни к смертной жизни, которая подобна странствию, ни к земному городу Иерусалиму. Это сказано об истинной родине верующих и о небесном граде, в котором Господь уготовил благословение и жизнь навеки (Пс 132:3).

3. Haec ratio est cur maioris quam nunc deceat, aestimasse mortalem vitam eiusque benedictiones^h sancti legantur sub Veteri testamento. Tametsi enim probe noverant non esse in ea tanquam in cursus sui meta consistendum: quia tamen recognoscebant, quae illic ad eos pro teneritudinis ipsorum modulo exercendos, gratiae suae lineamenta Dominus impresserat, maiori eius suavitate afficiebantur quam si ipsam per se considerassent. Quemadmodum autem Dominus, benevolentiam suam erga fideles praesentibus bonis testando, spiritualem foelicitatem eiusmodi typis ac symbolis tunc adumbrabat, ita e converso dabat in poenis corporeis, in reprobos iudicii sui documenta. Itaque ut Dei beneficia in rebus terrenis magis conspicua erant, ita poenae. Hanc inter poenas et praemia analogiam ac convenientiam (ut sic loquar) dum imperiti non expendunt, mirantur tantam in Deo varietatem, ut qui ad quaelibet hominis delicta saevis horrendisque suppliciis vindicanda 426 olim subitus, nunc velut posito pristinae iracundiae affectu, et mitius et rarius multo puniat: et parum abest quin ob id diversos Veteris et Novi testamenti deos imaginentur¹, quod etiam Manichaeis accidit^{a 2}. Verum talibus scrupulis facile expediemur si animum referemus ad istam quam notavi Dei^b dispensationem, quod tum futurae ac aeternae foelicitatis gratiam terrestribus beneficiis, tum spiritualis mortis gravitatem corporeis poenis significare et figurare pro eo tempore voluit, quo testamentum suum quodammodo adhuc involutum Israelitico populo tradebat.

3. C’est la raison pourquoy les saincts au vieil Testament ont plus estimé ceste vie mortelle que nous ne devons aujourdhuy faire. Car combien qu’ils cogneussent tres-bien qu’ils ne se devoyent point arrester à icelle, comme à leur dernier but: neantmoins pource qu’ils reputoyent d’autrepart que Dieu leur figuroit en icelle sa grace, pour les confermer en espoir selon leur petitesse, ils y avoyent plus grande affection que s’ils l’eussent considerée en ellemesme. Or comme le Seigneur en testifiant sa benevolence envers les fideles, par benefices terriens leur figuroit la beatitude spirituelle à laquelle ils devoyent tendre, aussi d’autrepart, les peines corporelles qu’il envoyoit sur les malfaiteurs estoyent enseignes de son jugement futur sur les reprouvez. Parquoy comme les benefices de Dieu estoyent lors plus manifestes en choses temporelles, aussi estoyent les vengeances. Les ignorans ne considerans point ceste similitude et convenance entre les peines et remunerations qui ont esté de ce temps-là, s’esmerveillent comment il y a une telle varieté en Dieu: c’est puis qu’il a esté si prompt et subit anciennement à se venger rigoureusement des hommes, incontinent qu’ils l’avoyent offensé: comment à present, comme ayant moderé sa colere, il punist plus doucement et peu souvent. Et peu s’en faut que pour cela ils n’imaginent divers dieux du vieil et nouveau Testament: ce que mesme est devenu aux Manichéens. Mais il nous sera aisé de nous delivrer de tous ces scrupules, si nous pensons à la dispensation de Dieu, que nous avons notée: assavoir que pour le temps auquel il bailloit son alliance au peuple d’Israel aucunement enveloppée, il a voulu signifier et figurer d’une part la beatitude eternelle, qu’il leur promettoit sous ces benefices terriens: et de l’autre l’horrible damnation que devoyent attendre les iniques sous peines corporelles.

3. This is the reason why the saints, under the Old Testament, are represented as holding this mortal life with its blessings in higher estimation than becomes us now. For although they well knew that they ought not to rest in it as the end of their course, yet when they recollected what characters of his grace the Lord had impressed on it, in order to instruct them in a manner suitable to their tender state, they felt a greater degree of pleasure in it than if they had considered it merely in itself. But as the Lord, in declaring his benevolence 408 to the faithful by present blessings, gave them, under these types and symbols, a figurative exhibition of spiritual felicity, so, on the other hand, in corporal punishments he exemplified his judgment against the reprobate. Therefore, as the favours of God were more conspicuous in earthly things, so also were his punishments. Injudicious persons, not considering this analogy and harmony (so to speak) between the punishments and rewards, wonder at so great a variety in God, that in ancient times he was ready to avenge all the transgressions of men by the immediate infliction of severe and dreadful punishments, but now, as if he had laid aside his ancient wrath, punishes with far less severity and frequency; and on this account they almost adopt the notion of the Manichæans, that the God of the Old Testament is a different being from the God of the New. But we shall easily get rid of such difficulties, if we direct our attention to that dispensation of God, which I have observed; namely, that during that period, in which he gave the Israelites his covenant involved in some degree of obscurity, he intended to signify and prefigure the grace of future and eternal felicity by terrestrial blessings, and the grievousness of spiritual death by corporal punishments.

3. This the reason why the Patriarchs, under the Law, set a higher value on this life and the blessings of it, and dreaded the punishments, these being even more striking. Why severe and sudden punishments existed under the Law.

Hence the reason why the saints under the Old Testament set a higher value on this mortal life and its blessings than would now be meet. For, though they well knew, that in their race they were not to halt at it as the goal, yet, perceiving that the Lord, in accommodation to their feebleness, had there imprinted the lineaments of his favour, it gave them greater delight than it could have done if considered only in itself. For, as the Lord, in testifying his good will 390towards believers by means of present blessings, then exhibited spiritual felicity under types and emblems, so, on the other hand, by temporal punishments he gave proofs of his judgment against the reprobate. Hence, by earthly objects, the favour of the Lord was displayed, as well as his punishment inflicted. The unskilful, not considering this analogy and correspondence (if I may so speak) between rewards and punishments, wonder that there is so much variance in God, that those who, in old time, were suddenly visited for their faults with severe and dreadful punishments, he now punishes much more rarely and less severely, as if he had laid aside his former anger, and, for this reason, they can scarcely help imagining, like the Manichees, that the God of the Old Testament was different from that of the New. But we shall easily disencumber ourselves of such doubts if we attend to that mode of divine administration to which I have adverted—that God was pleased to indicate and typify both the gift of future and eternal felicity by terrestrial blessings, as well as the dreadful nature of spiritual death by bodily punishments, at that time when he delivered his covenant to the Israelites as under a kind of veil.

3. Dit is de reden, waarom men leest, dat de heiligen onder het Oude Testament het aardse leven en zijn zegeningen hoger geacht hebben dan nu zou betamen. Want hoewel ze zeer goed wisten, dat ze daarbij niet als bij de eindpaal van hun loop moesten blijven staan, bekenden zij toch, dat de Here om hen naar de mate hunner zwakheid te oefenen, daarin enige schetslijnen zijner genade had getekend, en daarom was dat leven hun liefelijker, dan wanneer ze het op zichzelf beschouwd hadden. En evenals de Here, door zijn goedgunstigheid jegens de gelovigen door tijdelijke goederen te betuigen, toen geestelijke gelukzaligheid door dergelijke voorbeelden en tekenen aftekende, gaf Hij aan de andere kant ook in de lichamelijke straffen de bewijzen van zijn oordeel tegen de verworpenen. Zoals dus Gods weldaden in de aardse zaken duidelijker te zien waren, zo was het ook met de straffen. En terwijl onervaren mensen deze overeenstemming en analogie (om zo te zeggen) niet in het oog houden, verwonderden zij zich over zo grote veranderlijkheid in God, daar Hij, terwijl Hij vroeger zo snel was om allerlei zonden des mensen met strenge en vreselijke straffen te wreken, nu als het ware zijn vroegere toorn heeft afgelegd en veel zachter en minder vaak straft: en het scheelt niet veel of zij beelden zich hierom in, dat het Oude en het Nieuwe Testament verschillende goden gehad hebben, wat ook de Manicheërs overkomen is. Maar uit zulke moeilijkheden zullen we gemakkelijk bevrijd worden, wanneer wij acht geven op de leiding Gods, waarover ik sprak, namelijk dat Hij voor die tijd, waarin Hij zijn verbond nog enigermate omhuld aan het Israëlitische volk overgaf, de genade van de toekomstige en eeuwige gelukzaligheid door aardse weldaden en de zwaarte van de geestelijke dood door lichamelijke straffen heeft willen aanduiden en afbeelden.

3. Leibliche Wohltaten und leibliche Strafen als Abbilder

Das ist auch der Grund, weshalb nach dem Bericht der Schrift die Heiligen unter dem Alten Bunde das irdische, sterbliche Leben und die ihm zuteil werdenden Segnungen höher geschätzt haben, als das heute recht wäre. Sie wußten zwar durchaus, daß dieses Leben nicht das Ende ihres Laufs sei; aber sie erkannten doch die Spuren der Gnade Gottes, die er ihm eingedrückt hatte, um sie nach dem Maß ihrer Schwachheit recht zu erziehen, und so wurde ihnen das irdische Leben viel lieblicher, als 276 wenn sie es nur an und für sich betrachtet hätten. Wie aber der Herr sein Wohlwollen gegen die Gläubigen mit irdischen Gütern bezeugte und also die geistliche Seligkeit mit solchen Vorbildern und Zeichen schattenhaft ausdrückte, so benutzte er auch leibliche Strafen, um sein Gericht über die Gottlosen offenbar zu machen. Wie also Gottes Wohltaten (zu dieser Zeit) mehr in irdischen Dingen sichtbar wurden, so auch seine Strafen. Unkundige Leute haben für diese innere Beziehung und sozusagen diesen Zusammenklang von Strafe und Lohn kein Verständnis, und deshalb wundern sie sich, wie Gott so verschieden sich erweisen könnte, da er doch einst jede Übertretung des Menschen mit strengem und schrecklichem Gericht zu ahnden drohte, heute aber scheinbar seinen früheren Zorn abgelegt hat und viel milder und seltener straft! Es fehlt dann kaum noch, daß man geradezu von zwei verschiedenen Göttern, dem „Gott des Alten Testaments“ und dem „Gott des Neuen Testaments“ träumt, wie das ja die Manichäer getan haben. Aus solchen törichten Bedenklichkeiten können wir nur herauskommen, wenn wir jene weise Anordnung Gottes beachten, von der ich sprach. Er hat eben in jener Zeit, als er seinen Bund gewissermaßen umhüllt dem israelitischen Volke kundtat, seine Gnade und damit die künftige, ewige Seligkeit durch irdische Wohltaten, und anderseits den Ernst des geistlichen Todes durch leibliche Strafen andeuten und abbilden wollen.

3. God het sy verbond bedek aan die Israeliete geleer en die genade van die ewige geluksaligheid met aardse seëninge en die erns van die geestelike dood met liggaamlike straf aangetoon.

Dit is die rede waarom ons lees dat die heiliges onder die Ou Testament die sterflike lewe en die seëninge daarvan van groter waarde geskat het as wat ons nou doen. Want hulle het goed geweet dat hulle nie in die lewe soos by die wenpaal van hulle wedloop moes vassteek nie. Omdat hulle egter spore van die genade van God waargeneem het wat die Here daarop afgedruk het om hulle na die geringe maat van hulle swakheid daarin te oefen, is hulle aangenamer beînvloed as wanneer hulle self daaroor sou nagedink het. Om egter met daadwerklike seëninge van sy goedgesindheid jeens die gelowiges te getuig het die Here hulle geestelike geluksaligheid met sulke voorbeelde en simbole afgeskadu.

So het Hy aan die ander kant met liggaamlike strawwe bewys gelewer van sy oordeel oor die wat verwerp is. Namate sy weldade duideliker in die aardse dinge gesien kon word, kon sy strawwe ook duideliker waargeneem word.

Wanneer onkundige mense hierdie analogie en, om dit so te stel, ooreenkoms tussen sy strawwe en sy belonings nie in aanmerking neem nie, verbaas hulle hulle oor so ’n groot veranderlikheid in God as iemand wat eenmaal vinnig was om elke oortreding van die mens met wrede en verskriklike strawwe te wreek, maar sy vroeëre begeerte om wraak te neem laat vaar het en nou sagsinniger en baie selde straf uitoefen. Dit skeel weinig of hulle verbeel hulle daarom dat die Ou en die Nuwe Testament verskillende gode gehad het,¹⁶ soos ook met die Manicheërs gebeur het.¹⁷ Ons sal ons egter maklik uit sulke probleme  loswoel as ons die beskikking van God waarop ek gewys het, in gedagte hou, naamlik dat Hy ter wille van daardie tyd waarop Hy sy verbond nog bedektelik aan die Israeliete geleer het, die genade van die toekomstige en ewige geluksaligheid met weldade op aarde en die erns van die geestelike dood met liggaamlike strawwe wou aantoon en uitbeeld.

3. Вот почему святые Ветхого Завета более ценили здешнюю жизнь, нежели это подобает нам сегодня. Ибо, хотя они отлично знали, что не должны смотреть на неё как на конечную цель, но, памятуя, что Бог ввиду их немощи дал им её как образ своей милости, дабы утвердить в надежде, испытывали к этой жизни более сильную привязанность, чем если бы они воспринимали её саму по себе. Ибо Господь, являя верующим своё благоволение в земных дарах, давал им прообраз духовного блаженства, к которому они должны стремиться. С другой стороны, телесные муки, насылавшиеся Им на злодеев, были указанием на грядущий Божий суд над отверженными. Тем самым как благодеяния Бога, так и его мщение были более наглядны в вещах земных.

Несведущие люди, не понимающие этого уподобления наказаний и наград, восходящего к древним временам, удивляются непостоянству Бога: если в древности Он был так скор на суровое мщение, которое наступало сразу же после того, как люди оскорбляли Его, то почему теперь, словно умерив свой гнев, Он наказывает мягче и реже? И они почти уже готовы вообразить себе разных богов - Ветхого и Нового Завета. Именно это случилось с манихеями. Но нам будет легко избавиться от этих трудностей, если мы вспомним об уже отмеченном нами способе Божьего научения: во времена, когда Бог заключил союз с народом Израиля в несколько прикровенной форме, Он пожелал под видом земных благ обозначить и прообразовать обетованное Им вечное блаженство, а под видом телесных мук - страшное проклятие, ожидающее нечестивых.

4. Alterum Veteris et Novi testamenti discrimen statuitur in figuris, quod illud absente veritate, imaginem tantum et pro corpore umbram ostentabat: hoc praesentem veritatem et corpus solidum exhibet. Atque huius fere fit mentio ubicunque Veteri testamento novum opponitur: fusior tamen est eius tractatio in epistola ad Hebraeos quam alibi usquam³. Illic disputat Apostolus adversus eos qui Legis Mosaicae observationes aboleri posse non putabant nisi ut secum traherent religionis totius ruinam. Quo hunc errorem refutet, assumit quod de Christi sacerdotio praedictum apud Prophetam fuerat⁴; nam quum aeternum illi deferatur sacerdotium, certum est aboleri sacerdotium illud ubi alii aliis successores quotidie substituebantur⁵. Praevalere autem novi istius sacerdotis institutionem probat, quod iuramento stabilitur⁶. Subiungit postea, in ea sacerdotii translatione verti etiam Testamenti mutationem⁷. Atque id necessarium fuisse ratione confirmat, quoniam ea erat Legis imbecillitas quae nihil adducere ad perfectionem posset⁸. Tum deinde prosequitur quae illa fuerit^c imbecillitas, nempe^d quod externas carnis iustitias habuerit quae cultores suos non possent secundum conscientiam perfectos reddere⁹, quod pecudum victimis, nec peccata delere, nec veram sanctitatem conciliare poterat. Concludit ergo, umbram fuisse in ipsa futurorum bonorum, non vivam rerum effigiem^{e 10}: ideoque non aliud habuisse officii nisi ut introductio esset in spem meliorem quae in Evangelio exhibetur¹¹ [Psal. 110. b. 4; Heb. 427 7. b. 11. c. 19, et 9. c. 9, et 10. a. 1]. Hic videndum est qua parte foedus Legale cum foedere Evangelico, Christi ministerium cum Mosaico conferatur. Nam si ad promissionum substantiam pertineret comparatio, magnum extaret inter duo Testamenta dissidium: sed quum status quaestionis alio nos ducat, eo tendendum est ut verum reperiamus. Foedus ergo quod aeternum et nunquam interiturum semel sancivit, in medio statuamus. Illius complementum, unde tandem habet ut statum ratumque sit, Christus est. Talis confirmatio dum expectatur, ceremonias Dominus per Mosen praescribit, quae sunt velut solennia confirmationis symbola^a. Id in contentionem veniebat, cederene oporteret Christo quae in Lege ordinatae erant ceremoniae. Hae vero tametsi foederis duntaxat accidentia erant, vel certe accessiones ac annexa, et (ut vulgus loquitur) accessoria: quia tamen instrumenta erant illius administrandi, foederis nomen habent; qualiter et aliis Sacramentis dari solet. Proinde, in summa, Vetus testamentum hoc loco appellatur solennis confirmandi foederis ratio, ceremoniis et sacrificiis comprehensa. || In ea quoniam nihil solidum subest, nisi ulterius transeatur, oportuisse antiquari et abrogari contendit Apostolus, ut Christo potioris Testamenti sponsori ac mediatori locus daretur, per quem aeterna sanctificatio electis semel acquisita est: et transgressiones obliteratae, quae sub Lege manebant. Quod si malis, ita accipe: vetus fuisse Domini Testamentum, quod umbratili et inefficaci ceremoniarum observatione involutum tradebatur; ideoque temporarium fuisse, quia veluti in suspenso erat, donec firma et substantiali confirmatione subniteretur. Tum vero demum novum aeternumque factum fuisse, postquam Christi sanguine consecratum stabilitumque fuit. Unde calicem, quem discipulis in Coena porrigit Christus, Novi testamenti calicem vocat in suo sanguine [Matt. 26. c. 28]: ut significet, tum vere Dei Testamento suam constare veritatem, per quam^b novum fit et aeternum dum sanguine suo obsignatur^c.

4. La seconde difference du vieil et nouveau Testament gist aux figures. C’est que le vieil Testament, du temps que la verité estoit encore absente la representoit par images, et a eu l’ombre au lieu du corps. Le Nouveau contient la verité presente et la substance: et à icelle se doyvent reduire quasi tous les passages, ausquels le vieil Testament est opposé au Nouveau par comparaison: combien qu’il n’y ait point de passages où cela soit plus amplement traité qu’en l’Epistre aux Hebrieux. L’Apostre dispute là contre ceux qui pensoyent toute la religion estre ruinée, si on abolissoit les ceremonies de Moyse. Pour refuter cest erreur, il prend en premier lieu ce qui avoit esté dit par le Prophete touchant la sacrificature de Jesus Christ. Car puis que le Pere l’a constitué Sacrificateur eternel (Ps. 110:4), il est certain que la sacrificature Levitique est ostée, en laquelle les uns succedoyent aux autres. Or que ceste prestrise nouvelle soit plus excellente que l’autre, il le prouve, entant qu’elle est establie par serment. Il adjouste puis apres, que quand la prestrise a esté ainsi transferée, il y a eu translation d’alliance. Davantage, il remonstre que cela aussi estoit necessaire, veu qu’il y avoit telle imbecillité en la Loy, qu’elle ne pouvoit mener à perfection (Hebr. 7:18, 19). Consequemment il poursuit quelle estoit ceste imbecillité, c’est pource qu’elle avoit des justices exterieures, lesquelles ne pouvoyent rendre leurs observateurs parfaits selon la conscience: veu que le sang des bestes brutes ne peut pas effacer les pechez, n’acquerir vraye saincteté (Hebr. 9:9). Il conclud donc qu’il y a eu en la Loy une ombre des biens futurs, non pas une vive presence, laquelle nous est donnée en l’Evangile (Hebr. 10:1). Nous avons icy à considerer en quel endroit c’est qu’il confere l’alliance Legale avec l’alliance Evangelique: l’office de Moyse avec celuy de Christ. Car si ceste comparaison se rapportoit à la substance des promesses, il y auroit une grande repugnance entre les deux Testamens: mais puis que nous voyons que l’Apostre tend ailleurs, il nous faut suyvre son intention pour bien trouver la verité. Mettons donc au milieu l’alliance de Dieu, laquelle il a une fois faite pour avoir sa durée à tousjours. L’accomplissement auquel elle est ratifiée et confermée, c’est Jesus Christ: cependant qu’il le falloit attendre, le Seigneur a ordonné par Moyse des ceremonies lesquelles en fussent signes et representations. Cela donc estoit en controversie: assavoir s’il falloit que les ceremonies commandées en la Loy cessassent pour donner lieu à Jesus Christ. Or combien qu’elles ne fussent qu’accidens ou accessoires du vieil Testament: toutesfois pource qu’elles estoyent instrumens par lesquels Dieu entretenoit son peuple en la doctrine d’iceluy, elles en portent le nom: comme l’Escriture a coustume d’attribuer aux Sacremens le nom des choses qu’ils representent. Parquoy en somme le vieil Testament est icy nommé la maniere solennelle dont le Testament du Seigneur estoit confermé aux Juifs, laquelle estoit comprinse en sacrifices et autres ceremonies. Pource qu’en icelles il n’y a rien de ferme ne solide, si on ne passe outre, l’Apostre maintient qu’elles devoyent avoir fin et estre abroguées pour ceder à Jesus Christ, lequel est pleige et Mediateur d’une meilleure alliance (Hebr. 7:22): par lequel eternelle sanctification a une fois esté acquise aux eleus, et les transgressions abolies, lesquelles demouroyent en l’ancien Testament. Ou bien si quelcun ayme mieux, nous mettrons ceste diffinition, que le vieil Testament a esté la doctrine que Dieu a baillée au peuple Judaique, enveloppée d’observation de ceremonies, lesquelles n’avoyent point d’efficace ne de fermeté; à ceste cause qu’il a esté temporel, pource qu’il estoit comme en suspens jusques à ce qu’il fust appuyé sur son accomplissement, et confermé en sa substance: mais que lors il a esté fait nouveau et eternel, quand il a esté consacré et establi au sang de Christ. Pour laquelle cause Christ appelle le calice qu’il donnoit à ses disciples en la Cene, Calice du nouveau Testament (Matth. 26:28): pour denoter que l’alliance de Dieu est seellée en son sang, lors la verité en est accomplie: et ainsi est faite alliance nouvelle et eternelle.

4. Another difference between the Old Testament and the New consists in figures, because the former, in the absence of the truth, displayed merely an image and shadow instead of the body; but the latter exhibits the present truth and the substantial body.¹⁰⁵⁹ And this is generally mentioned wherever the New Testament is opposed to the Old, but is treated more at large in the Epistle to the Hebrews than in any other place.¹⁰⁶⁰ The apostle is there disputing against those who supposed that the observance of the Mosaic law could not be abolished, without being followed by the total ruin of religion. To refute this error, he adduces the prediction of the psalmist concerning the priesthood of Christ;¹⁰⁶¹ for since he has an eternal priesthood committed to him, we may argue the certain abolition of that priesthood, in which new priests daily succeeded each other.¹⁰⁶² But he proves the superiority of the appointment of this new Priest, because it is confirmed with an oath.¹⁰⁶³ He afterwards adds that this transfer of the priesthood implies also a change of the covenant.¹⁰⁶⁴ And he proves that this change was necessary, because such was the imbecility of the law, that it could bring nothing to perfection.¹⁰⁶⁵ Then he proceeds to state the nature of this imbecility; namely, that the law prescribed external righteousnesses, consisting in carnal ordinances, which could not make the observers 409 of them “perfect as pertaining to the conscience,” that by animal victims it could neither expiate sins nor procure true holiness.¹⁰⁶⁶ He concludes, therefore, that it contained “a shadow of good things to come, but not the very image of the things;”¹⁰⁶⁷ and that consequently it had no other office, but to serve as an introduction to “a better hope,”¹⁰⁶⁸ which is exhibited in the gospel. Here we have to inquire in what respect the Legal covenant is compared with the Evangelical, the ministry of Christ with the ministry of Moses. For if the comparison related to the substance of the promises, there would be a great discordance between the two testaments; but as the state of the question leads us to a different point, we must attend to the scope of the apostle, in order to discover the truth. Let us, then, bring forward the covenant, which God has once made, which is eternal, and never to be abolished. The accomplishment, whence it derives its establishment and ratification, is Christ. While such a confirmation was waited for, the Lord by Moses prescribed ceremonies, to serve as solemn symbols of the confirmation. It came to be a subject of contention, whether the ceremonies ordained in the law ought to cease and give place to Christ. Now, though these ceremonies were only accidents or concomitants of the covenant, yet being the instruments of its administration, they bear the name of the covenant; as it is common to give to other sacraments the names of the things they represent. In a word, therefore, what is here called the Old Testament is a solemn method of confirming the covenant, consisting of ceremonies and sacrifices. Since it contains nothing substantial, unless we proceed further, the apostle contends that it ought to be repealed and abrogated, in order to make way for Christ, the Surety and Mediator of a better testament,¹⁰⁶⁹ by whom eternal sanctification has been at once procured for the elect, and those transgressions obliterated, which remained under the law. Or, if you prefer it, take the following statement of it; that the Old Testament of the Lord was that which was delivered to the Jews, involved in a shadowy and inefficacious observance of ceremonies, and that it was therefore temporary, because it remained as it were in suspense, till it was supported by a firm and substantial confirmation; but that it was made new and eternal, when it was consecrated and established by the blood of Christ. Whence Christ calls the cup which he gives to his disciples in the supper, “the cup of the New Testament in his blood;”¹⁰⁷⁰ to signify that when the testament of God is sealed with his blood, the truth of it is then accomplished, and thus it is made new and eternal.

4. A second difference. The Old Testament typified Christ under ceremonies. The New exhibits the immediate truth and the whole body. The scope of the Epistle to the Hebrews in explaining this difference. Definition of the Old Testament.

Another distinction between the Old and New Testaments is in the types, the former exhibiting only the image of truth, while the reality was absent, the shadow instead of the substance, the latter exhibiting both the full truth and the entire body. Mention is usually made of this, whenever the New Testament is contrasted with the Old,¹ but it is nowhere so fully treated as in the Epistle to the Hebrews (chap. 7–10). The Apostle is there arguing against those who thought that the observances of the Mosaic Law could not be abolished without producing the total ruin of religion. In order to refute this error, he adverts to what the Psalmist had foretold concerning the priesthood of Christ (Ps. 110:4). seeing that an eternal priesthood is assigned to him, it is clear that the priesthood in which there was a daily succession of priests is abolished. And he proves that the institution of this new Priest must prevail, because confirmed by an oath. He afterwards adds, that a change of the priest necessarily led to a change of the covenant. And the necessity of this he confirms by the reason, that the weakness of the law was such, that it could make nothing perfect. He then goes on to show in what this weakness consists, namely, that it had external carnal observances which could not render the worshipers perfect in respect of conscience, because its sacrifices of beasts could neither take away sins nor procure true holiness. He therefore concludes that it was a shadow of good things to come, and not the very image of the things, 391and accordingly had no other office than to be an introduction to the better hope which is exhibited in the Gospel.

Here we may see in what respect the legal is compared with the evangelical covenant, the ministry of Christ with that of Moses. If the comparison referred to the substance of the promises, there would be a great repugnance between the two covenants; but since the nature of the case leads to a different view, we must follow it in order to discover the truth. Let us, therefore bring forward the covenant which God once ratified as eternal and unending. Its completion,whereby it is fixed and ratified, is Christ. Till such completion takes place, the Lord, by Moses, prescribes ceremonies which are, as it were formal symbols of confirmation. The point brought under discussion was, Whether or not the ceremonies ordained in the Law behaved to give way to Christ. Although these were merely accidents of the covenant, or at least additions and appendages, and, as they are commonly called, accessories, yet because they were the means of administering it, the name of covenant is applied to them, just as is done in the case of other sacraments.¹ Hence, in general, the Old Testament is the name given to the solemn method of confirming the covenant comprehended under ceremonies and sacrifices. Since there is nothing substantial in it, until we look beyond it, the Apostle contends that it behaved to be annulled and become antiquated (Heb. 7:22), to make room for Christ, the surety and mediator of a better covenant, by whom the eternal sanctification of the elect was once purchased, and the transgressions which remained under the Law wiped away. But if you prefer it, take it thus: the covenant of the Lord was old, because veiled by the shadowy and ineffectual observance of ceremonies; and it was therefore temporary, being, as it were in suspense until it received a firm and substantial confirmation. Then only did it become new and eternal when it was consecrated and established in the blood of Christ. Hence the Saviour, in giving the cup to his disciples in the last supper, calls it the cup of the new testament in his blood; intimating, that the covenant of God was truly realised, made new, and eternal, when it was sealed with his blood.

4. Het tweede onderscheid tussen het Oude en het Nieuwe Testament is gelegen in de figuren, dat het Oude Testament bij afwezigheid der werkelijkheid, slechts een beeld in plaats van het lichaam een schaduw deed zien, en het Nieuwe Testament de aanwezige werkelijkheid en het ware lichaam vertoont. En van dit onderscheid wordt melding gemaakt bijna overal waar het Nieuwe Testament tegenover het Oude geplaatst wordt; maar uitvoeriger dan ergens elders wordt het behandeld in de brief aan de Hebreën. Daar strijdt de apostel tegen hen, die meenden, dat de onderhouding van de Mozaïsche wet niet kon worden afgeschaft, zonder dat zulks de ineenstorting van de ganse godsdienst ten gevolge zou hebben. Om deze dwaling te weerleggen, maakt hij gebruik van wat aangaande het priesterschap van Christus bij de profeet voorzegd was (Ps. 110:4; Heb.7:11,19; 9:9; 10:1) Want daar Hem een eeuwig priesterschap opgedragen wordt, is het zeker, dat het priesterschap, waarbij dagelijks de een als opvolger van de ander gesteld werd, wordt afgeschaft. Dat echter de instelling van die nieuwe priester van meer betekenis is, bewijst hij daardoor, dat ze door een eed bevestigd wordt. Later voegt hij er aan toe, dat in die overdraging van het priesterschap ook de verandering van het Testament plaats had. En dat dit noodzakelijk was, bewijst hij op goede grond, namelijk deze, dat de wet zo zwak was, dat ze niets tot volmaaktheid kon brengen. Dan gaat hij na, van welke aard die zwakheid geweest is, namelijk dat ze uiterlijke rechtvaardigingen des vleses gehad heeft, welke haar dienaren niet naar hun geweten volmaakt konden maken, omdat zij door de offeranden der beesten de zonden niet kon uitwissen en niet de ware heiligheid kon toebrengen. Hij besluit dus, dat in de wet de schaduw geweest is der toekomstige goederen, niet het levende beeld der dingen zelf; en dat ze daarom geen andere taak gehad heeft, dan een binnenleiding te zijn tot de betere hoop, die in het evangelie aan het licht gebracht wordt. Hier moet men opmerken in welk opzicht het verbond der wet met het verbond des evangelies, de dienst van Christus met die van Mozes vergeleken wordt. Want indien de vergelijking betrekking had op het wezen der beloften, zou er een grote strijdigheid ontstaan tussen de twee Testamenten; maar aangezien de stand van het vraagpunt ons in een andere richting leidt, moeten we ons ook daarheen begeven om de waarheid te vinden. Laat ons dus op de voorgrond stellen, dat het een verbond is, hetwelk Hij eenmaal bevestigd heeft als een eeuwig en onvergankelijk verbond. De vervulling van dat verbond, waardoor het eindelijk zijn vastheid en bekrachtiging krijgt, is Christus. Terwijl er op zulk een bevestiging gewacht wordt, schrijft de Here door middel van Mozes de ceremoniën voor, die als het ware de gebruikelijke tekenen van de bevestiging zijn. En dit werd nu het punt van geschil, of de ceremoniën die in de wet verordend waren, voor Christus moesten wijken. En ofschoon deze ceremoniën slechts bijkomstigheden van het verbond waren, of althans toevoegsels en aanhangsels en (zoals men gewoonlijk zegt) bijgevoegde zaken, dragen ze toch, omdat zij de instrumenten waren tot het bedienen van het verbond, de naam verbond, zoals die ook aan de andere sacramenten pleegt gegeven te worden. Daarom, om kort te gaan, wordt op deze plaats het Oude Testament genoemd de gebruikelijke wijze om het verbond te bevestigen, die bestaat in het verrichten van ceremoniën en het brengen van offers. En aangezien in die wijze niets grondigs is, tenzij men verder gaat, zegt de apostel, dat ze moest worden waargenomen en afgeschaft, opdat er plaats gemaakt zou worden voor Christus, de Borg en Middelaar van een beter Testament, door wie voor de uitverkorenen een eeuwige heiligmaking eenmaal verworven is en de overtredingen, die onder de wet bleven, zijn uitgewist. Of, wilt ge liever, aanvaard het dan zo: dat het oude verbond geweest is dat Testament des Heren, dat overgegeven werd, ingehuld in de schaduwachtige en ondoeltreffende onderhouding der ceremoniën, en dat het daarom tijdelijk geweest is, omdat het als het ware in het onbesliste bleef, totdat het kwam te steunen op een vaste en wezenlijke bevestiging. Maar dat het toen eerst nieuw en eeuwig gemaakt is, nadat het door het bloed van Christus geheiligd en bevestigd is. Daarom noemt Christus de drinkbeker, die Hij aan de discipelen bij het Avondmaal toereikt de drinkbeker des Nieuwen Testaments in zijn bloed (Matt. 26:28) om te kennen te geven, dat dan eerst werkelijk het Testament Gods zijn waarheid heeft, waardoor het nieuw en eeuwig wordt, wanneer het met zijn bloed wordt bezegeld.

4. Zweiter Unterschied: Abbild und Wirklichkeit (4-6). Der Sinn dieses Unterschieds

Der zweite Unterschied zwischen dem Alten und dem Neuen Testament besteht in den andeutenden Darstellungen, die das Alte Testament enthält. Das Alte Testament bringt, da die Wahrheit, die Erfüllung noch fehlt, bloß ein Bild, es zeigt uns also an Stelle des Körpers einen Schatten; das Neue dagegen enthüllt uns die gegenwärtige Wahrheit und den Körper selbst wesenhaft. Diese Verschiedenheit wird fast bei jeder Darlegung des Unterschieds zwischen den beiden Testamenten hervorgehoben; klarer als irgendwo sonst findet sie sich im Hebräerbrief. Der Apostel hat da einen harten Streit gegen Leute zu führen, die da meinten, wenn man die Beobachtung des mosaischen Gesetzes abschaffte, so würde zugleich alle rechte Verehrung Gottes in schwerste Zerrüttung geraten. Um diesen Irrtum zu widerlegen, greift der Apostel zunächst auf die Weissagungen der Propheten über Christi Priestertum zurück; denn wenn ihm ein ewiges Priestertum zukommt, so ist es mit seiner Erscheinung um jenes Priestertum geschehen, in dem ein Priester auf den andern folgte (Hebr. 7,23). Dieses neue Priesteramt geht also unbedingt vor; das beweist der Apostel aus dem Eid, mit dem es Gott bekräftigt hat (Hebr. 7,21). Er führt dann weiter aus, mit dieser Veränderung des Priestertums sei auch der Bund verändert worden (Hebr. 8,6-13). Diese Veränderung erweist er dann als notwendig, weil ja das Gesetz zu kraftlos war, um zur rechten Vollkommenheit zu führen! (Hebr. 7,19). Dann geht er der Frage nach, worin denn diese Kraftlosigkeit des Gesetzes bestanden habe: er findet sie darin, daß es bloß äußere, fleischliche Gerechtigkeitsordnungen bot; diese aber vermochten den, der sie erfüllte, nicht nach dem Gewissen vollkommen zu machen, weil man ja mit Tieropfern die Sünde nicht abtun und auch keine wirkliche Heiligkeit erlangen konnte! Daraus ergibt sich dann der Schluß: das Gesetz trug nur einen Schatten der zukünftigen Dinge in sich, nicht aber das wirkliche Bild! (Hebr. 10,1). Damit hat also das Gesetz nur die Aufgabe gehabt, Einführung und Hinleitung zu jener besseren Hoffnung zu sein, die uns im Evangelium offenbart wird! (Hebr. 7,19; vgl. Ps. 110,4; Hebr. 7,11; 9,9; 10,1; diese Zitate zum Ganzen!).

Hier gewinnen wir nun den rechten Maßstab zum Vergleich des Bundes unter dem Gesetz mit dem Bunde unter dem Evangelium, des Amtes Christi mit dem Amte des Mose! Würde der Vergleich die Verheißungen selber in ihrer Sache treffen, so bestünde offenbar ein gewaltiger Zwiespalt zwischen den beiden Testamenten; aber unsere Untersuchung führte uns ja bereits auf einen anderen Weg, und wir müssen ihr folgen, um die Wahrheit zu finden. Wir stellen also den Bund 277 in die Mitte, den Gott für die Ewigkeit gemacht hat und nicht untergehen lassen wird. Seine Erfüllung, durch die er also erst volle Gewähr und Bestätigung erhält, ist Christus. Solange nun diese Bestätigung erwartet wird, schreibt der Herr durch Mose die Zeremonien vor, die gewissermaßen feierliche Zeichen dieser Bestätigung sind. Da kam es aber zu der strittigen Frage, ob diese Zeremonien, die im Gesetz verordnet waren, Christus zu weichen hätten. Nun waren diese Zeremonien gewiß bloß hinzugekommene Bestandteile, ja vielmehr gar Zusätze und Anhänge zum Gesetz oder, wie man gemeiniglich sagt: Zugaben; aber sie waren nun doch auch Werkzeuge zum Vollzug des Bundes und trugen deshalb den Namen „Bund“, wie man ihn auch sonstigen feierlichen Handlungen zuzuschreiben pflegt. Also — um es zusammenzufassen —: unter dem Alten Testament verstehen wir hier den feierlichen Vollzug jener Bestätigung des Bundes, wie er durch Zeremonien und Opfer geschah. Darin liegt nun aber nichts Zuverlässiges oder Vollkommenes, wenn man nicht weiter schreitet, und deshalb behauptet der Apostel: Dieser Vollzug muß veralten und abgeschafft werden, damit Christus als dem Bürgen und Mittler Raum geschafft wird, ihm, der für die Erwählten einmal eine ewige Heiligung vollbracht und alle Übertretungen ausgelöscht hat, die unter dem Gesetz geblieben waren! Man kann es sich aber auch so klarmachen: „Alt“ war dieser Bund des Herrn deshalb, weil er in die schattenhafte und an sich unwirksame Ausübung von Zeremonien gehüllt war. Deshalb war er auch bloß zeitlich und gewissermaßen in der Schwebe, bis er durch gewisse und klare Bestätigung rechten Bestand erhielt! Dann aber hat ihn der Herr neu und ewig gemacht, geheiligt und gegründet im Blute Christi. Deshalb sagte Christus auch, als er im Abendmahl seinen Jüngern den Kelch reichte: „Dies ist der Kelch, das neue Testament in meinem Blut ...“ (Luk. 22,20). Damit wollte er doch wohl sagen, erst dann gewinne der Bund Gottes wirklich Bestand und Wahrheit, die ihn zu einem neuen und ewigen Bunde macht, wenn er mit seinem Blute versiegelt sei.

4. 600 Die tweede onderskeid: 'n verbond wat God eenmaal bekragtig het, is ewig,  maar Christus is die vervulling daarvan.

’n Tweede onderskeid tussen die Ou en Nuwe Testament is geleë in die beelde, omdat die Ou Testament in afwesigheid van die waarheid slegs ’n afbeelding en ’n skadu in die plek van die geheel vertoon het. Die Nuwe Testament openbaar die aanwesigheid van die waarheid en die geheel in sy volheid.¹⁸ Hierdie onderskeid word feitlik oral vermeld waar die Nuwe Testament teenoor die Ou Testament gestel word. Tog is daar in die brief aan die Hebreërs ’n breedvoeriger behandeling van die onderwerp as elders.¹⁹ Daar voer die apostel ’n betoog teen die mense wat gemeen het dat die onderhouding van die Mosaîese wet nie afgeskaf kon word sonder om die hele godsdiens in duie te laat stort nie. Om hierdie dwaling te weerlê gebruik hy die profesie in verband met die priesterskap van Christus.²⁰ Aangesien ’n ewige priesterskap aan Hom toegewys word, word die priesterskap gewis en seker tot niet gemaak wanneer elke dag ander opvolgers in die plek van die priesters aangestel word.²¹ Die instelling van hierdie nuwe priesterskap bewys dat dit kragtiger as die ander is, omdat dit deur ’n eed bekragtig word.²² Daarna voeg hy by dat die oordrag van die priesterskap ook op ’n verandering van die verbond neerkom.²³ Hy verklaar met goeie rede dat dit ook noodsaaklik was, omdat die wet so swak was dat dit nie tot volmaaktheid kon lei nie.²⁴ Daarop behandel hy die swakheid van die wet, naamlik dat dit uitwendige geregtigheid van die vlees ingehou het wat die onderhouers daarvan nie in hulle gewetens volmaak kon maak nie, omdat hulle nie in staat was om met die offerande van diere hulle sondes uit te wis en ware heiligheid te bewerk nie. Hy kom dus tot die slotsom dat daarin ’n skadu van die toekomstige dinge was en nie ’n lewendige beeld van die werklikhede nie²⁵ en dat dit daarom geen ander funksie gehad het as om bloot ’n inleiding tot dié beter verwagting te wees wat in die evangelie geopenbaar is nie.

Hier moet ons oplet in watter opsig die verbond van die wet met die verbond van die evangelie en die amp van Christus met dié van Moses vergelyk word. Want as die vergelyking op die wese van die beloftes van 601  toepassing sou wees, sou daar groot tweespalt tussen die twee Testamente ontstaan het. Aangesien die weerlegging hiervan²⁶ ons egter in ’n ander rigting lei, moet ons ons ook daarop toespits om die waarheid te vind.

Laat ons dus aan die orde stel dat ’n verbond wat God eenmaal bekragtig het, ewig is en nooit sal vergaan nie. Christus maak die vervulling daarvan vas en seker. Terwyl die bekragtiging daarvan dus nog afgewag word, skryf die Here deur Moses aan hulle seremonies voor wat as plegtige tekens ter bevestiging daarvan dien. ’n Geskil het daaroor ontstaan of die seremonies wat in die wet verorden is, voor Christus moes swig. Hoewel die seremonies slegs bykomstighede van die verbond was of in elk geval toevoegsels en aanhangsels of, soos algemeen gesê word, byvoegings, word hulle tog ook die verbond genoem, omdat hulle die instrumente was om die verbond te bedien. So word die ander sakramente gewoonlik ook ’n verbond genoem. Samevattend word die plegtige wyse waarop die verbond met seremonies en offerandes bevestig word, hier dus die Ou Testament genoem. Omdat daarin egter geen vastheid is tensy ’n mens hoër gaan nie, verklaar die apostel dat dit verouder en herroep is om plek te maak vir Christus as Borg en Middelaar van ’n beter verbond²⁷, (Christus) deur wie die ewige heiligmaking net een maal vir die uitverkorenes verkry is en die oortredings wat nog onder die wet oorgebly het, uitgewis is.

As jy wil, kan jy dit ook soos volg opneem: dat die ou verbond die Testament van die Here was wat in die skaduagtige²⁸ en kragtelose onderhouding van seremonies gehul was; dat dit daarom tydelik was omdat dit as ’t ware opgeskort was totdat dit deur vaste en wesenlike bevestiging ondersteun sou word; dat dit toe inderdaad uiteindelik nuut en ewig geword het nadat dit deur die bloed van Christus geheilig en bekragtig is. Daarom noem Christus die beker wat Hy in die nagmaal aan sy dissipels reik, die beker van die Nuwe Testament in sy bloed²⁹ om aan te toon dat die verbond van God dan eers waarlik bewaarheid en daardeur nuut en ewig word wanneer dit deur sy bloed beseël word.

4. Второе различие между Ветхим и Новым Заветом заключается в использовании образов. Ветхий Завет - поскольку в те времена совершенная истина ещё не была явлена - представлял её в образах, как тень вместо тела. Новый Завет содержит полную явленную истину. К ней сводятся почти все фрагменты, в которых Ветхий Завет путём сравнения противопоставляется Новому. Наиболее развёрнуто такое сравнение проводится в Послании к евреям. Апостол спорит там с теми, кто считает, будто в результате отказа от предписанных Моисеем ритуалов будет ниспровергнута вся религия вообще. Чтобы опровергнуть это заблуждение, он прежде всего обращается к словам пророка о священстве Иисуса Христа. Ибо, поскольку Отец поставил Его вечным Священником, то очевидно, что тем самым отменяется левитическое священство, при котором одни сменяли других. Это новое священство превосходит старое, потому что оно установлено с клятвой. Апостол добавляет, что передача священства повлекла за собой и передачу завета (alliance). Далее он показывает, что это было необходимо по причине немощи прежней заповеди, так как она не могла вести к совершенству. Апостол объясняет, в чём заключалась эта немощь: в ней имелось в виду внешнее благочестие, которое не способно сделать соблюдающих его совершенными по совести, ибо кровь животных не может ни изгладить грехи, ни привести к подлинной святости. Апостол заключает, что в Законе имелась тень будущих благ, а не живое их присутствие, которое дано нам в Евангелии (Пс 109/110:4; Евр 7:11,19; 9:9; 10:1).

Здесь следует чётко уяснить, в каком аспекте сопоставляются завет Закона и завет Евангелия, служение Моисея и служение Христа. Ибо если противопоставлять сущность обетований, то два Завета окажутся несовместимыми. Но поскольку мы видим, что апостол движется в другом направлении, то, чтобы прийти к истине, нам остаётся лишь последовать за ним. В центр мы поставим союз, заключённый Богом однажды, дабы он длился вечно. Его исполнение, через которое он подтверждён и закреплён,- это Иисус Христос. Но, поскольку этого исполнения ещё предстояло ожидать, Господь через Моисея установил ритуалы, которые стали его символами и прообразами.

Это обстоятельство вызвало споры относительно того, должны ли предписанные Законом ритуалы прекратиться, чтобы уступить место Иисусу Христу. Ибо, хотя они были дополнением или внешним выражением Ветхого Завета, но всё же, будучи орудиями, с помощью которых Бог удерживал свой народ в своём учении, ритуалы и обряды тоже носят имя Ветхого Завета: в Писании священнодействиям обычно присваиваются имена вещей, которые они отображают. Поэтому Ветхим Заветом именуются здесь торжественные действия, посредством которых у евреев был утверждён Завет Господа и которые включали жертвоприношения и другие церемонии. А поскольку в них нет ничего незыблемого, если не смотреть дальше них, то апостол утверждает, что они должны быть отменены, чтобы уступить место Иисусу Христу, который есть Поручитель и Посредник лучшего завета (Евр 7:22). Через Него избранные получают вечное освящение и устраняются преступления против Закона, о которых говорит Ветхий Завет.

Если угодно, мы можем предложить такое определение: Ветхий Завет был учением, которое Бог дал иудейскому народу в виде предписаний относительно обычаев и ритуалов, не обладавших действенностью и незыблемостью. По этой причине он был временным, как бы не определённым и не окончательным, до тех пор пока не получил безусловного подтверждения в своей сущности. С этого момента он стал новым и вечным, ибо был освящён и утверждён кровью Христа. Поэтому Христос и называет Чашу, которую Он подал своим ученикам на Тайной Вечери, Чашею нового завета (Мф 26:28): когда союз с Богом запечатлён в его крови, тогда он истинно совершился и стал новым и вечным заветом.

5. Hinc liquet quo sensu dixerit Apostolus, Legis paedagogia deductos fuisse Iudaeos ad Christum antequam ipse in carne exhiberetur [Galat. 3. d. 24, et 4. a. 1]. Illos quoque filios et haeredes Dei fuisse fatetur: sed qui propter pueritiam sub paedagogi custodia habendi essent. Conveniebat enim, sole 428 iustitiae nondum exorto, nec tantum esse revelationis fulgorem, nec tantam intelligendi perspicaciam. Sic ergo verbi sui lucem illis Dominus dispensavit, ut eam eminus adhuc et obscure cernerent. Ideo hanc intelligentiae tenuitatem pueritiae vocabulo Paulus notat, quam elementis huius mundi et externis observatiunculis, tanquam regulis puerilis disciplinae, voluit Dominus exerceri, donec effulgeret Christus: per quem fidelis populi cognitionem adolescere oportebat^a. Hanc distinctionem signavit Christus ipse, quum diceret, Legem et Prophetas fuisse usque ad Iohannem [Matth. 11. b. 13]: ex eo evangelizari regnum Dei¹. Quid Lex et Prophetae sui temporis hominibus prodiderunt? nempe gustum praebebant eius sapientiae quae olim ad liquidum manifestanda erat, et procul emicantem praemonstrabant. Ubi autem digito potest ostendi Christus, reseratum est regnum Dei. In ipso enim expositi sunt thesauri omnes sapientiae et intelligentiae [Coloss. 2. b. 9]², quibus prope ad ipsa caeli adyta penetratur.

5. De là il appert en quel sens sainct Paul dit, que les Juifs ont esté conduits à Christ par la doctrine puerile de la Loy, devant que luy fust manifesté en chair (Gal. 3:24). Il confesse bien qu’ils ont esté sous la charge d’un pedagogue (Gal. 4:1). Car c’estoit une chose bien convenable, que devant que le Soleil de justice fust levé, il n’y eust pas si grande clairté de revelation, ne si claire intelligence. Le Seigneur donc leur a tellement dispensé la lumiere de sa parolle, qu’ils ne la voyoyent encore que de loin et en obscurité. Pourtant sainct Paul voulant noter une telle petitesse d’intelligence, a usé du mot d’Enfance, disant que le Seigneur les a voulu instruire en cest aage-là par ceremonies, comme par rudimens ou elemens convenans à l’aage puerile, jusques à ce que Christ fust manifesté pour accroistre la cognoissance des siens, les confermant en telle sorte qu’ils ne fussent plus en enfance. C’est la distinction que Jesus Christ a mise, en disant que la Loy et les Prophetes ont este jusques à Jean Baptiste (Matth. 11:13): que depuis, le royaume de Dieu a esté publié. Qu’est-ce que Moyse et les Prophetes ont enseigné en leur temps? Ils ont donné quelque goust et saveur de la sagesse qui devoit estre une fois revelée: et l’ont monstrée de loin: mais quand Jesus Christ peut estre monstré au doigt, le regne de Dieu lors est ouvert; car en luy sont cachez tous les thresors de sagesse et doctrine (Col. 2:3), pour monter quasi jusques au plus haut du ciel.

5. 410 Hence it appears in what sense the apostle said, that the Jews were conducted to Christ by the tuition of the law, before he was manifested in the flesh.¹⁰⁷¹ He confesses also that they were children and heirs of God, but such as, on account of their age, required to be kept under the care of a tutor.¹⁰⁷² For it was reasonable that before the Sun of Righteousness was risen, there should be neither such a full blaze of revelation, nor such great clearness of understanding. Therefore the Lord dispensed the light of his word to them in such a manner, that they had yet only a distant and obscure prospect of it. Paul describes this slenderness of understanding as a state of childhood, which it was the Lord's will to exercise in the elements of this world and in external observances, as rules of puerile discipline, till the manifestation of Christ, by whom the knowledge of the faithful was to grow to maturity. Christ himself alluded to this distinction, when he said, “The law and the prophets were until John: since that time the kingdom of God is preached.”¹⁰⁷³ What discoveries did Moses and the prophets make to their contemporaries? They afforded them some taste of that wisdom which was in after times to be clearly manifested, and gave them a distant prospect of its future splendour. But when Christ could be plainly pointed out, the kingdom of God was revealed. For in him are discovered “all the treasures of wisdom and knowledge,”¹⁰⁷⁴ by which we penetrate almost into the furthest recesses of heaven.

5. Hence the Law our Schoolmaster to bring us unto Christ.

It is now clear in what sense the Apostle said (Gal. 3:24; 4:1), that by the tutelage of the Law the Jews were conducted to Christ, before he was exhibited in the flesh. He confesses that they were sons and heirs of God, though, on account of nonage, they were placed under the guardianship of a tutor. It was fit, the Sun of Righteousness not yet having risen, that there should neither be so much light of revelation nor such clear understanding. The Lord dispensed the light of his word, so that they could behold it at a distance, and 392obscurely. Accordingly, this slender measure of intelligence is designated by Paul by the term childhood, which the Lord was pleased to train by the elements of this world, and external observances, until Christ should appear. Through him the knowledge of believers was to be matured. This distinction was noted by our Saviour himself when he said that the Law and the Prophets were until John, that from that time the gospel of the kingdom was preached (Mt. 11:13). What did the Law and the Prophets deliver to the men of their time? They gave a foretaste of that wisdom which was one day to be clearly manifested, and showed it afar off. But where Christ can be pointed to with the finger, there the kingdom of God is manifested. In him are contained all the treasures of wisdom and understanding, and by these we penetrate almost to the very shrine of heaven.

5. Hieruit blijkt in welke zin de apostel zeide (Gal. 3:24; 4:1) dat de Joden onder het tuchtmeesterschap der wet tot Christus geleid zijn, voordat Hij zelf in het vlees geopenbaard werd. Hij bekent, dat ook zij zonen en erfgenamen van God geweest zijn, maar die wegens hun jeugdigheid onder de hoede van een tuchtmeester moesten staan. Want het was niet passend, dat er, toen de Zon der gerechtigheid nog niet opgegaan was, zulk een glans der openbaring en zulk een kracht van inzicht zou zijn. De Here heeft hun dus zo het licht van zijn Woord geschonken, dat zij het nog uit de verte en in 't duister zagen. Daarom duidt Paulus deze geringheid van inzicht aan met het woord kindsheid, daar de Here wilde, dat ze door de dingen dezer wereld en door uiterlijke onderhoudingen als door de regelen van de tucht der kinderen, geoefend werd, totdat Christus zou verschijnen, door wie de kennis van het gelovige, volk behoorde op te groeien. Deze onderscheiding heeft Christus zelf aangewezen, toen Hij zeide (Matt. 11:13) dat de wet en de profeten geweest waren tot op Johannes; en dat van die tijd af het Koninkrijk Gods wordt verkondigd. Wat hebben dan de wet en de profeten aan de mensen van hun tijd toegebracht? Zij schonken de smaak van die wijsheid, die eens helder geopenbaard moest worden, en zij toonden haar als van verre schitterend. Maar wanneer Christus met de vinger kan aangewezen worden, dan is het Koninkrijk Gods ontsloten. Want in Hem zijn alle schatten der wijsheid en des verstands ten toon gespreid (Col. 2:3) waardoor men bijna tot de verborgenheden des hemels doordringt.

5. Kindheit und Mannesalter der Kirche

Hier ergibt sich nun ganz deutlich, was der Apostel meint, wenn er schreibt, die Juden seien unter der Zuchtmeisterschaft des Gesetzes auf Christus zugeführt worden, als dieser noch nicht im Fleische offenbar geworden war (Gal. 3,24; 4,1). Er erkennt damit an, daß auch sie Söhne und Erben Gottes waren. Aber sie mußten wegen ihrer Jugend noch unter der Hut eines Zuchtmeisters stehen. Denn solange die Sonne der Gerechtigkeit noch nicht aufgegangen war, konnte ja der Schein der Offenbarung, konnte die Klarheit des Erkennens noch nicht so stark sein! Der Herr hat ihnen eben das Licht seines Wortes so zugemessen, daß sie es noch recht dunkel und bloß von ferne erschauten. Diese dürftige Erkenntnis nennt nun Paulus „Kindheit“: Gott wollte die Gläubigen in diesem Zustande in den Anfangsgründen dieser Welt und im Halten äußerlicher Vorschriften, also gewissermaßen nach der Art des Neulingsunterrichts, üben, bis Christus in seinem Glanze hervorstrahlte; durch ihn sollte die Erkenntnis der Gläubigen zum Mannesalter heranwachsen (Anklang an Eph. 4,13). Diese Unterscheidung hat Christus selbst ausgesprochen; wir hören einerseits: „Das Gesetz und die Propheten haben geweissagt bis auf Johannes“ (Matth. 11,13) — und dann zeigt er anderseits, wie seit Johannes das Reich Gottes gepredigt wird! Was haben aber Gesetz und Propheten den Menschen ihrer Zeit vermittelt? Sie haben ihnen offenbar einen Vorgeschmack jener Weisheit gegeben, die einst rein und klar offenbart werden sollte, und sie haben auf sie gedeutet wie auf ein in der Ferne aufglänzendes Licht. Wo man aber mit dem Finger auf Christus selbst weisen kann, da ist das Reich Gottes erschlossen. Denn „in ihm liegen verborgen alle Schätze der Weisheit und der Erkenntnis“ (Kol. 2,3) durch die wir nahe zu den verborgenen Herrlichkeiten des Himmels gelangen!

5. Die Jode het die wet as leermeester gehad totdat Christus as die son van geregtigheid sou kom.

Hieruit blyk duidelik wat die apostel bedoel het toe hy gesê het dat die Jode deur die onderwysing van die wet tot Christus gelei is nog voordat 602 Hy in die vlees geopenbaar is. Hy erken dat hulle ook kinders en erfgename van God was maar dat hulle weens hulle jonkheid onder die toesig van ’n leermeester gehou moes word.³⁰ Dit was immers nie betaamlik dat daar toe al so ’n groot glans van die openbaring en so ’n groot duidelikheid van die kennis sou wees terwyl die son van geregtigheid nog nie opgekom het nie.³¹ Die Here het dus die lig van sy Woord op so ’n wyse aan hulle uitgedeel dat hulle Hom nog net van ver af en vaag kon sien. Daarom dui Paulus die geringheid van hulle kennis met die woord kindwees aan, omdat dit die Here se wil was dat hulle deur die elemente van hierdie wêreld en deur uiterlike onderhoudings soos deur ’m reël van die onderwerping van kinders geoefen moes word totdat Christus, deur wie die gelowiges se kennis tot wasdom moes kom, met glans sou verskyn.³² Christus het self hierdie onderskeid aangetoon toe Hy gesê het dat die wet en die profete tot by Johannes was en dat die koninkryk van God van die tyd af verkondig word.³³ Maar wat het die wet en die profete aan die mense van hulle tyd getoon? Hulle het hulle naamlik ’n voorsmaak van die wysheid gegee wat eenmaal duidelik geopenbaar moes word, en hulle het Christus vooraf aan hulle getoon as een wat in die verte glinster. Toe Christus egter met die vinger aangewys kon word, is die koninkryk van God weer oopgesluit. Want in Hom is al die skatte van wysheid en kennis waarmee ’n mens byna tot die voorhowe van die hemel kan deurdring, geopen.³⁴

5. Отсюда ясно, какой смысл вкладывает св. Павел в слова, что евреи были ведомы ко Христу через как бы детское научение Закона, прежде чем Он сам явился во плоти (Гал 3:24; 4:1). Он полностью признаёт, что они были детьми и наследниками Бога. Будучи детьми, они были под присмотром педагога. Ведь вполне естественно, что прежде чем взошло Солнце правды, не было ни столь яркого света Откровения, ни столь ясного понимания. И тогда Господь излил на них свет своего Слова, который они видели лишь издали и посреди мрака. Поэтому св. Павел, подчёркивая незрелость их разума, употребляет слово «детство» и говорит, что Господь пожелал учить их в этом возрасте посредством ритуалов и церемоний, преподавая им элементарные знания, соответствующие детскому возрасту, пока не был явлен Христос, чтобы расширить познания своих верных и вывести их из детского состояния. Это различие Иисус Христос выразил словами, что пророки и Закон - до Иоанна Крестителя (Мф 11:13) и что отныне благовествуется Царство Божье. О чём же учили Моисей и пророки в своё время? Они привили людям вкус и стремление к мудрости, которая должна была быть открыта, и показали ее издали. Но когда на Иисуса Христа стало можно указывать пальцем, Царство Божье уже было открыто. Ибо в Иисусе сокрыты все сокровища мудрости и учения (Кол 2:3), способные возвысить людей почти до самых высоких небес.

6. Nec obstat quod nemo fere in Christiana Ecclesia reperiri queat qui fidei praestantia sit cum Abraham componendus: quod ea vi Spiritus excelluerint Prophetae, qua hodieque orbem universum illuminant. Non enim quid in paucos gratiae contulerit Dominus, hic quaeritur: sed quam in populo docendo ordinariam^b dispensationem sequutus sit^c: qualis apud illos ipsos Prophetas, qui peculiari supra alios cognitione praediti fuerunt, habetur. Nam et obscura, ceu de rebus longinquis, et typis inclusa est eorum praedicatio. Ad haec, utcunque mirifica in illis notitia emineret, quum tamen ad communem populi paedagogiam submittere se necesse habuerint, in puerorum grege ipsi quoque censentur. Postremo nunquam tanta ullis tunc contigit perspicientia, quae non seculi obscuritatem aliqua ex parte resiperet^d. Unde illud Christi, Multi Reges et Prophetae desiderarunt videre quae vos videtis, et non viderunt: et audire quae vos auditis, nec audierunt. Itaque vestri oculi beati, quia vident: et aures quia audiunt [Matt. 13. b. 17; Luc. 10. e. 24]³. Et sane hac praerogativa Christi praesentiam pollere aequum fuit, ut ab ea dilucidior emergeret caelestium mysteriorum revelatio. || Quo etiam pertinet quod ante citavimus ex 429 priore Petri epistola, fuisse illis patefactum, nostro maxime seculo utilem esse eorum operam [1. Pet. 1. b. 12]¹.

6. Or à cela ne contrevient point, qu’à grand’ peine en trouveroit-on un en l’Eglise Chrestienne qui soit digne d’estre accomparé à Abraham en fermeté de foy. Item, que les Prophetes ont eu une si grande intelligence, qu’elle suffit encores de present à illuminer le monde. Car nous ne regardons pas icy quelles graces nostre Seigneur a conferées à d’aucuns, mais quel ordre il a tenu pour lors: lequel apparoist mesme en la doctrine des Prophetes, combien qu’ils ayent eu un singulier privilege par dessus les autres. Car leur predication est obscure, comme de chose lointaine, et est enclose en figures. Davantage quelques revelations qu’ils eussent receues, toutesfois pource qu’il leur estoit necessaire de se submettre à la pedagogie commune de tout le peuple, ils estoyent comprins au nombre des enfans, aussi bien que les antres. Finalement il n’y a jamais eu de ce tempeslà si claire intelligence, laquelle ne sentist aucunement l’obscurité du temps. C’est la cauae pourquoy Jesus Christ disoit, Plusieurs Rois et Prophetes ont desiré de voir les choses que vous voyez, et ne les ont point veues: d’ouyr les choses que vous oyez, et ne les ont point ouyes. Et pourtant bien-heureux sont voz yeux de les voir, et voz oreilles de les ouyr (Matth. 13:17; Luc 10:24). Et de fait, c’estoit bien raison que la presence de Jesus Christ eust ce privilege d’apporter plus ample intelligence des mysteres celestes au monde, qu’il n’y avoit eu auparavant. A quoy tend ce que nous avons allegué cy dessus de la premiere Epistre de sainct Pierre: c’est qu’il leur a esté notifié que leur labeur estoit principalement utile à nostre temps (1 Pierre 1:6, 10–12).

6. Nor is it any objection to our argument, that scarcely a person can be found in the Christian Church, who is to be compared with Abraham in the excellency of his faith; or that the prophets were distinguished by such energy of the Spirit as, even at this day, is sufficient to illuminate the whole world. For our present inquiry is, not what grace the Lord has conferred on a few, but what is the ordinary method which he has pursued in the instruction of his people; such as is found even among the prophets themselves, who were endued with peculiar knowledge above others. For their preaching is obscure, as relating to things very distant, and is comprehended in types. Besides, notwithstanding their wonderful eminence in knowledge, yet because they were under a necessity of submitting to the same tuition as the rest of the people, they are considered as sustaining the character of children as well as others. Finally, none of them possessed knowledge so clear as not to partake more or less of the obscurity of the age. Whence this observation of Christ: “Many prophets and kings have desired to see those things which ye see, and have 411 not seen them; and to hear those things which ye hear, and have not heard them.”¹⁰⁷⁵ “Blessed are your eyes, for they see; and your ears, for they hear.”¹⁰⁷⁶ And, indeed, it is reasonable that the presence of Christ should be distinguished by the prerogative of introducing a clearer revelation of the mysteries of heaven. To the same purpose also is the passage, which we have before cited from the First Epistle of Peter, that it was revealed to them, that the principal advantage of their labours would be experienced in our times.¹⁰⁷⁷

6. Notwithstanding, among those under the Law, some of the strongest examples of faith are exhibited, their equals being scarcely to be found in the Christian Church. The ordinary method of the divine dispensation to be here attended to. These excellent individuals placed under the Law, and aided by ceremonies, that they might behold and hail Christ afar off.

There is nothing contrary to this in the fact, that in the Christian Church scarcely one is to be found who, in excellence of faith, can be compared to Abraham, and that the Prophets were so distinguished by the power of the Spirit, that even in the present day they give light to the whole world. For the question here is, not what grace the Lord conferred upon a few, but what was the ordinary method which he followed in teaching the people, and which even was employed in the case of those very prophets who were endued with special knowledge above others. For their preaching was both obscure as relating to distant objects, and was included in types. Moreover, however wonderful the knowledge displayed in them, as they were under the necessity of submitting to the tutelage common to all the people, they must also be ranked among children. Lastly, none of them ever had such a degree of discernment as not to savour somewhat of the obscurity of the age.Whence the words of our Saviour, “Many kings and prophets have desired to see the things which you see, and have not seen them, and to hear the things which ye hear, and have not heard them. Blessed are your eyes, for they see, and your ears, for they hear,” (Mt. 13:17). And it was right that the presence of Christ should have this distinguishing feature, that by means of it the revelation of heavenly mysteries should be made more transparent. To the same effect is the passage which we formerly quoted from the First Epistle of Peter, that to them it was revealed that their labour should be useful not so much to themselves as to our age.

6. En hieraan doet niets af de omstandigheid, dat er schier niemand in de Christelijke kerk gevonden kan worden, die in uitnemendheid des geloofs met Abraham mag vergeleken worden, en dat de profeten door die kracht des Geestes hebben uitgeblonken, waardoor ze ook heden nog de ganse wereld verlichten. Want de vraag is thans niet, hoeveel genade de Here aan weinigen geschonken heeft, maar welke gewone regel Hij gevolgd heeft in het onderwijzen van het volk, die ook aangetroffen wordt juist bij die profeten, die met een bijzondere kennis boven de anderen waren toegerust. Want hun prediking is duister, als over verafgelegen zaken, en zij is in figuren vervat. Bovendien, welk een wonderbare kennis in hen ook aan de dag kwam, zij worden toch ook zelf, daar ze toch ook zichzelf noodwendig hebben moeten onderwerpen aan de gewone onderwijzing van het volk, tot de schare der kinderen gerekend. Tenslotte, nooit is aan één hunner zulk een inzicht te beurt gevallen dat niet in enig opzicht smaakte naar de duisternis van de tijd. Daarom zegt Christus dit (Matt. 13:17; Luc.10:24) "Vele koningen en profeten hebben begeerd te zien de dingen, die gij ziet, en hebben ze niet gezien, en te horen de dingen, die gij hoort, en hebben ze niet gehoord. En ongetwijfeld was het billijk, dat de tegenwoordigheid van Christus dit voorrecht had, dat door haar de openbaring van de hemelse verborgenheid helderder aan de dag trad. En daarop ziet ook, wat wij tevoren aanhaalden uit de eerste brief van Petrus (1 Petr. 1:12) dat hun geopenbaard is, dat hun dienst vooral voor onze tijd nuttig was.

6. 278Auch die größten Glaubensmänner sind innerhalb der Grenzen des Alten Bundes geblieben

Dieser Tatsache tut auch die Einsicht keinen Abbruch, daß in der christlichen Kirche kaum jemand zu finden ist, der an Kraft und Tiefe des Glaubens mit Abraham zu vergleichen wäre, und daß den Propheten eine Kraft und Gewalt gegeben war, die noch heute den ganzen Erdkreis in strahlendes Licht hüllt! Denn es handelt sich hier nicht darum, wieviel Gnade Gott einzelnen zuteil werden ließ, sondern welche Regel und Ordnung er bei der Unterweisung seines Volkes befolgt hat. Und diese Betrachtung findet auch auf die Propheten Anwendung, die sich an Erkenntnis vor den anderen auszeichneten. Denn ihre Verkündigung ist dunkel, als ob es sich um ganz ferne Dinge handelte, auch ist sie unter allerlei Bildern verhüllt! Wie wundersam tief ihre Erkenntnis auch sein mochte — sie mußten sich ja doch der am Volke allgemein geschehenden Erziehung mit unterstellen und anpassen und gerieten dadurch in eine Reihe mit den Unmündigen. Und schließlich: sie haben keine einzige Einsicht gehabt, die nicht an irgendeiner Stelle etwas von der Dunkelheit der Zeit merken ließe. Deshalb lehrt Christus: „Viele Könige und Propheten haben begehrt, zu sehen, was ihr seht, und haben’s nicht gesehen, und zu hören, was ihr hört, und haben’s nicht gehört ...“ „Darum selig sind eure Augen, daß sie sehen, und eure Ohren, daß sie hören!“ (Matth. 13,17.16; Luk. 10,24.23). Christi Gegenwart hat billigerweise den Vorzug in höchstem Maße mit sich gebracht, daß nun die Offenbarung der himmlischen Geheimnisse leuchtender hervorbrach! Hierhin gehört auch das bereits angeführte Wort aus dem ersten Petrusbrief, wonach den Propheten die Offenbarung zuteil wurde, aber doch so, daß ihr Dienst sich vor allem unserem Zeitalter als nützlich erweist (1. Petr. 1,12).

6. Die profete het weliswaar in die kennis van die openbaring uitgemunt, maar selfs hulle word as kinders gereken.

Die feit dat daar feitlik niemand in die Christelike kerk gevind kan word wat ten opsigte van die uitnemendheid van sy geloof met Abraham vergelyk kan word nie, en dat die profete so in geestelike krag uitgemunt het dat hulle vandag nog die hele wêreld daarmee verlig, is vir ons geen struikelblok nie. Ons ondersoek handel trouens nie hier oor die gawes wat die Here aan ’n klein handjievol mense gegee het nie, maar oor die gewone beskikking daarvan wat Hy in die onderwysing van sy volk gevolg het, soos ons juis by die profete aantref, wat bo ander met sonderlinge kennis toegerus was. Want hulle prediking is vaag; dit handel as ’t ware oor verafgeleë sake en is in beelde gehul. Hoewel 603  hulle wonderbaarlike kennis hierby bo ander uitgemunt het, word hulle nogtans self as kinders gereken, aangesien hulle genoodsaak was om hulle na die gewone onderwysing van die volk te skik. Ten slotte het daar in die tyd niemand so ’n groot kennis te beurt geval dat dit nie nog na die vaagheid van hulle tyd gesmaak het nie. Daarom sê Christus:

“Baie konings en profete het begeer om te sien wat julle sien, en het dit nie gesien nie; en om te hoor wat julle hoor, en het dit nie gehoor nie.

Julle oë is dus gelukkig omdat hulle sien, en julle ore omdat hulle hoor”.³⁵ Dit was in elk geval reg dat die teenwoordigheid van Christus hierdie voorreg sou hê dat die openbaring van die geheimenisse van die hemel duideliker daaruit te voorskyn kon kom. Die verwysing wat ons tevore uit die eerste brief van Petrus aangehaal het, het dieselfde strekking, naamlik dat aan die profete geopenbaar was dat hulle arbeid besonderlik vir ons tyd voordelig sou wees.³⁶

6. Это не противоречит тому, что в христианской Церкви можно лишь с большим трудом найти человека, который был бы достоин сравнения с Авраамом в твёрдости веры. А также тому, что пророки обладали таким разумением, которого и сейчас хватило бы для просвещения мира. Но здесь мы говорим не о том, какие милости подал Господь тем или иным людям, а о порядке, которого Он придерживался. Этот порядок проявляется также и в учении пророков, хотя они и обладали особыми привилегиями, возвышавшими их над прочими людьми. Ибо их пророчества темны, как если бы они относились к весьма далёким предметам, и заключены в зримые образы. Кроме того, какие бы откровения пророки ни получали свыше, им было необходимо следовать единой для всего народа педагогике и они тоже были в числе детей, как и прочие. Наконец, в те времена не было достаточно ясного разумения и постоянно чувствовалась темнота эпохи. По этой причине Иисус Христос говорил: «Многие пророки и цари желали видеть, чтб вы видите, и не видели, и слышать, что вы слышите, и не слышали» (Лк 10:24; Мф 13:17). И поэтому «ваши же блаженны очи, что видят, и уши ваши, что слышат» (Мф 13:16). И верно, присутствие на земле Иисуса Христа дало этому миру более полное уразумение небесных тайн, которого раньше не было. Об этом говорится и в процитированном нами выше Первом послании св. Петра (1 Пет 1:10-12), что труд пророков особенно полезен в наше время.

7. | Venio^a ad tertium discrimen, quod ex Ieremia sumitur, cuius sunt verba, Ecce dies venient, dicit Dominus, et feriam domui Israel et domui Iuda foedus novum: non secundum pactum quod pepigi cum Patribus vestris, in die qua apprehendi manum eorum ut educerem eos e terra Aegypti, pactum quod irritum fecerunt, quanvis dominarer eis^b: sed hoc erit pactum quod feriam cum domo Israel, Ponam Legem meam in visceribus eorum, cordibus eorum inscribam eam, et propitiabor iniquitati eorum. Et non docebit unusquisque proximum suum, vir fratrem suum^c. Omnes enim cognoscent me a minimo usque ad maximum [Ierem. 31. f. 31]². Ex quibus occasionem accepit Apostolus comparationis huius inter Legem et Evangelium statuendae, ut illam vocaret literalem, hoc, spiritualem doctrinam: illam diceret fuisse deformatam in tabulis lapideis, hoc fuisse cordibus inscriptum: illam esse praedicationem mortis, hoc vitae: illam damnationis, hoc iustitiae: illam evacuari, hoc permanere^d [2. Cor. 3. b. 6]³. Quum Apostolo propositum fuerit mentem Prophetae enarrare, verba unius expendere satis fuerit, ut assequamur utriusque sensum. Quanquam est aliquid inter eos dissimile. Odiosius enim loquitur de Lege Apostolus quam Propheta; neque id simplici Legis respectu: sed quod erant nebulones quidam Legis κακόζηλοι^e, qui perverso ceremoniarum studio, Evangelii claritatem obscurabant: de Legis natura secundum eorum errorem ac stultam affectionem disputat. Ergo id peculiare in Paulo observare operaepretium erit. Uterque vero quia Vetus ac Novum testamentum per contentionem inter se componit^f, nihil in Lege considerat nisi quod proprium eius est. Exempli gratia: Lex, misericordiae promissiones passim continet: sed quia sunt aliunde ascitae, non veniunt in Legis rationem quum de pura eius natura sermo habetur. Hoc illi tantum^g tribuunt ut praecipiat quae recta sunt, scelera prohibeat, praemium edicat^h cultoribus iustitiae, 430 poenam transgressoribus minetur: cordis interim^a pravitatem, quae cunctis hominibus naturalis inest, non immutet aut emendet.

7. Venons maintenant à la troisieme difference, laquelle est prise de Jeremie, duquel les parolles sont: Voicy les jours viendront, dit le Seigneur, que je feray une alliance nouvelle avec la maison d’Israel et de Juda: non pas selon celle que j’ai faite avec voz Peres, au jour que je les prins par la main pour les retirer de la terre d’Egypte: car ils l’ont cassée et aneantie, combien qu’ils fussent en ma seigneurie: mais l’alliance que je feray avec la maison d’Israel sera telle: J’escriray ma Loy en leurs entrailles, et l’engraveray en leur cœur, et leur seray propice à remettre leurs offenses. Lors un chacun n’enseignera point son prochain: car tous me cognoistront depuis le plus grand jusques au plus petit (Jer. 31:31–34). De ce passage, sainct Paul a pris occasion de faire la comparaison entre la Loy et l’Evangile, eu appellant la Loy, Doctrine literale, predication de mort et de damnation, escrite en Tables de pierre: l’Evangile, Doctrine spirituelle de vie et de justice, engravée aux cœurs (2 Cor. 3:6, 7). Davantage, que la Loy doit estre abolie, et que l’Evangile sera tousjours permanent. Veu que l’intention de sainct Paul a esté d’exposerie sens du Prophete, il nous suffira de considerer les parolles de l’un, pour les considerer tous deux: combien qu’ils different aucunement ensemble. Car l’Apostre parle plus odieusement de la Loy que le Prophete. Ce qu’il fait, non pas regardant simplement la nature d’icelle: mais pource qu’il y avoit d’aucuns brouillons qui par un zele desordonné qu’ils avoyent aux ceremonies, s’efforçoyent d’obscurcir la clairté de l’Evangile, il est contraint d’en disputer selon leur erreur et folle affection. Il nous faut donc noter cela de particulier en sainct Paul. Quant est de la convenance qu’il a avec Jeremie, pource que l’un et l’autre opposoit le vieil Testament au nouveau, ils ne considerent rien tous deux en la Loy, sinon ce qui est du propre d’icelle. Exemple: La Loy contient çà et là promesses de la misericorde de Dieu: mais pource qu’elles sont prinses d’ailleurs, elles ne viennent point en conte, quand il est question de la nature de la Loy; seulement ils luy attribuent de commander les choses qui sout bonnes et justes, defendre toute meschanceté, promettre remuneration aux observateurs de justice, menacer les pecheurs de la vengeance de Dieu sans qu’elle puisse changer ou corriger la perversité qui est naturellement en tous hommes.

7. I come now to the third difference, which is taken from Jeremiah, whose words are these: “Behold, the days come, saith the Lord, that I will make a new covenant with the house of Israel, and with the house of Judah; not according to the covenant that I made with their fathers in the day that I took them by the hand to bring them out of the land of Egypt; which my covenant they brake, although I was a husband to them, saith the Lord; but this shall be the covenant that I will make with the house of Israel. After those days, saith the Lord, I will put my law in their inward parts, and write it in their hearts; and will be their God, and they shall be my people. And they shall teach no more every man his neighbour, and every man his brother, saying, Know the Lord; for they shall all know me, from the least of them unto the greatest of them, saith the Lord; for I will forgive their iniquity, and I will remember their sin no more.”¹⁰⁷⁸ From this passage the apostle took occasion to institute the following comparison between the law and the gospel: he calls the former a literal, the latter a spiritual doctrine; the former, he says, was engraven on tables of stone, but the latter is inscribed on the heart;¹⁰⁷⁹ the former was the preaching of death, but the latter of life; the former was the ministration of condemnation, but the latter of righteousness; the former is abolished, but the latter remains. As the design of the apostle was to express the sense of the prophet, it will be sufficient for us to consider the language of one of them, in order to discover the meaning of both. There is, however, some difference between them. For the apostle speaks of the law in less honourable terms than the prophet does; and that not simply with respect to the law itself, but, because there were some disturbers, who were full of improper zeal for the law, and by their perverse attachment to the ceremonies obscured the glory of the gospel, he disputes concerning the nature of the law with reference to their error and foolish affection for it. This peculiarity in Paul, therefore, will be worthy of our observation. 412 Both of them, as they contrast the Old and New Testaments with each other, consider nothing in the law, but what properly belongs to it. For example, the law contains frequent promises of mercy; but as they are borrowed from another dispensation, they are not considered as part of the law, when the mere nature of the law is the subject of discussion. All that they attribute to it is, that it enjoins what is right, and prohibits crimes; that it proclaims a reward for the followers of righteousness, and denounces punishments against transgressors; but that it neither changes nor corrects the depravity of heart which is natural to all men.

7. Third difference. The Old Testament is literal, the New spiritual. This difference considered first generally.

I proceed to the third distinction, which is thus expressed by Jeremiah: “Behold, the days come, saith the Lord, that I will make a new covenant with the house of Israel, and with the house of Judah; not according to the covenant that I made with their fathers, in the day that I took them by the hand, to bring them out of the land of Egypt; (which my covenant they brake, although I was an husband unto them, saith the Lord); but this shall be the covenant that I will make with the house of Israel; After those days, saith the Lord, I 392will put my law in their inward parts, and write it in their hearts; and will be their God, and they shall be my people. And they shall teach no more every man his neighbour, and every man his brother, saying, know the Lord: for they shall all know me, from the least of them unto the greatest of them,” (Jer. 31:31–34). From these words, the Apostle took occasion to institute a comparison between the Law and the Gospel, calling the one a doctrine of the letter, the other a doctrine of the spirit; describing the one as formed on tables of stone, the other on tables of the heart; the one the preaching of death, the other of life; the one of condemnation, the other of justification; the one made void, the other permanent (2 Cor. 3:5, 6). The object of the Apostle being to explain the meaning of the Prophet, the worlds of the one furnish us with the means of ascertaining what was understood by both. And yet there is some difference between them. For the Apostle speaks of the Law more disparagingly than the Prophet. This he does not simply in respect of the Law itself, but because there were some false zealots of the Law who, by a perverse zeal for ceremonies, obscured the clearness of the Gospel, he treats of the nature of the Law with reference to their error and foolish affection. It will, therefore, be proper to attend to this peculiarity in Paul. Both, however, as they are contrasting the Old and New Testament, consider nothing in the Law but what is peculiar to it. For example, the Law everywhere¹ contains promises of mercy; but as these are adventitious to it, they do not enter into the account of the Law as considered only in its own nature. All which is attributed to it is, that it commands what is right, prohibits crimes, holds forth rewards to the cultivators of righteousness, and threatens transgressors with punishment, while at the same time it neither changes nor amends that depravity of heart which is naturally inherent in all.

7. Ik kom tot het derde onderscheid, dat aan Jeremia ontleend wordt, die aldus spreekt (Jer. 31:31) "Zie, de dagen komen, spreekt de Here, dat Ik met het huis van Israël en met het huis van Juda een nieuw verbond zal maken; niet naar het verbond, dat Ik met uw vaderen gemaakt heb, ten dage als Ik hun hand aangreep om hen uit Egypteland uit te voeren, welk verbond zij vernietigd hebben, ofschoon Ik over hen heerste; maar dit zal het verbond zijn, dat ik met het huis van Israël maken zal: Ik zal mijn wet in hun binnenste geven, en zal die in hun hart schrijven, en Ik zal hun ongerechtigheid vergeven, en zij zullen niet een iegelijk zijn naaste, en een iegelijk zijn broeder leren: want zij zullen Mij allen kennen van de kleinste tot de grootste." Aan deze woorden heeft de apostel de gelegenheid ontleend (2 Cor. 3:6) om deze vergelijking te maken tussen de wet en het evangelie, dat hij de wet een letterlijke en het evangelie een geesteljke leer noemde, dat hij zeide, dat de eerste in stenen tafelen gedrukt was, maar het laatste ingeschreven in de harten, dat de wet een prediking des doods was, het evangelie des levens, de wet der vervloeking, het evangelie der gerechtigheid; dat de wet te niet gedaan wordt, maar het evangelie blijft. Daar het nu het voornemen van de apostel was om de bedoeling van de profeet uit te leggen, zal het voldoende zijn de woorden van één te overwegen, om de bedoeling van beiden te leren kennen. Hoewel, er is ook tussen hen enig verschil. Want de apostel spreekt hatelijker over de wet dan de profeet. En dat niet alleen achtslaand op de wet, maar omdat er sommige deugnieten waren met misplaatste ijver voor de wet, die door een verkeerde ijver voor de ceremoniën de helderheid van het evangelie verduisterden; hij geeft dus een uiteenzetting van de aard der wet met het oog op hun dwaling en dwaze gezindheid. Op dit bijzondere zal men dus bij Paulus moeten letten. Maar wat beiden betreft: omdat zij het Oude en het Nieuwe Testament bij wijze van vergelijking naast elkaar stellen, beschouwen ze in de wet slechts datgene, wat haar eigen is. Bijvoorbeeld: de wet bevat overal beloften der barmhartigheid; maar omdat die van elders aangebracht zijn, worden ze niet onder de wet gerekend, wanneer er over haar blote natuur gesproken wordt. Dit slechts kennen zij aan de wet toe, dat ze voorschrijft wat recht is, de zonden verbiedt, beloning toezegt aan de dienaren der gerechtigheid en de overtreders met straf dreigt; maar dat ze intussen de boosheid des harten, die in alle mensen van nature aanwezig is, niet verandert of verbetert.

7. Dritter Unterschied: Buchstabe und Geist (7-8). Biblischer Ursprung und Sinn dieses Unterschieds

Damit komme ich zur dritten Verschiedenheit. Sie ergibt sich aus einem Wort des Jeremia: „Siehe, es kommt die Zeit, spricht der Herr, da will ich mit dem Hause Israel und mit dem Hause Juda einen neuen Bund machen; nicht wie der Bund gewesen ist, den ich mit ihren Vätern gemacht habe, da ich sie bei der Hand nahm, daß ich sie aus Ägyptenland führte, welchen Bund sie nicht gehalten haben, und ich sie zwingen mußte, spricht der Herr. Sondern das soll der Bund sein, den ich mit dem Hause Israel machen will nach dieser Zeit, spricht der Herr: Ich will mein Gesetz in ihr Herz geben und in ihren Sinn schreiben ... und wird keiner den anderen noch ein Bruder den anderen lehren ... sondern sie sollen mich alle kennen, beide, klein und groß ... denn ich will ihnen ihre Missetat vergeben ...“ (Jer. 31,31-34; Calvin dreht die Reihenfolge teilweise um). Diese Worte haben dem Apostel zu einem Vergleich zwischen Gesetz und Evangelium Anlaß gegeben: er nennt das Gesetz eine Lehre des Buchstabens, das Evangelium eine Lehre des Geistes; das Gesetz, sagt er, sei auf steinerne Tafeln geschrieben, das Evangelium ins Herz eingegraben; das Gesetz gilt so als Predigt des Todes, das Evangelium als Predigt des Lebens, das Gesetz Predigt die Verdammnis, das Evangelium die Gerechtigkeit, das Gesetz hört auf, das Evangelium bleibt! (2. Kor. 3,6-11). Der Apostel will zunächst deutlich aussprechen, was der Prophet meinte; und deshalb könnte es genügen, einen von beiden zu hören, um beider Ansicht kennenzulernen. Aber es besteht doch auch ein gewisser Unterschied zwischen ihnen. Denn der Apostel spricht schärfer gegen das Gesetz als der Prophet. Das geschieht nicht einfach des Gesetzes selber wegen, sondern weil es damals unverständige Verteidiger des Gesetzes gab, die durch ihr verkehrtes Trachten nach äußeren Gebräuchen den Sinn des Evangeliums verfinsterten! Unter Berücksichtigung ihres Irrtums und ihres törichten Bemühens um das Gesetz setzt er sich mit ihnen über das Wesen dieses Gesetzes auseinander. Diese Eigenart der Worte des Apostels darf nicht übersehen werden. Aber es halten ja doch beide (der Prophet und der Apostel) das Alte und das Neue Testament gegeneinander, und beide sehen am Gesetz nur das an, was ihm wirklich eigen ist. Ich will ein Beispiel nennen: das Gesetz enthält zwischendurch eine ganze Reihe von Verheißungen göttlicher Barmherzigkeit; aber die stammen aus einer anderen Quelle 279 und kommen nicht in Betracht, wenn man vom eigentlichen Wesen des Gesetzes reden will! Deshalb schreiben sie beide, der Prophet wie der Apostel, dem Gesetz selbst nur dies zu: es verordnet das Rechte, verbietet das Unrecht, verheißt denen, die Gerechtigkeit tun, den Lohn und droht den Übertretern mit Strafe — die Verkehrtheit des Herzens aber, die doch von Natur in allen Menschen steckt, läßt es unterdessen unverändert und unausgefegt!

7. Die derde verskil: “Daar sal ’n dag kom waarop Ek met die huis van Israel en die huis van Juda ’n nuwe verbond sal maak

Nou kom ek by die derde verskil. Ons haal dit uit Jeremia, wie se woorde soos volg is: “Kyk, die dae sal kom, sê die Here, waarop Ek met die huis van Israel en die huis van Juda ’n nuwe verbond sal sluit, nie volgens die verbond wat Ek met julle vaders gemaak het toe Ek hulle hand gegryp het om hulle uit Egipteland uit te lei nie, die verbond wat hulle verbreek het, alhoewel Ek Gebieder oor hulle was. Maar dit is die verbond wat Ek met die huis van Israel sal sluit: Ek sal my wet in hulle binneste gee en dit op hulle harte skrywe en Ek sal hulle ongeregtigheid vergewe. En hulle sal nie meer elkeen sy naaste en elkeen sy broer leer nie. Want hulle sal My almal ken, van die kleinste tot die grootste”.³⁷

Na aanleiding van hierdie woorde/neem die apostel die geleentheid te baat om die wet en die evangelie te vergelyk, sodat hy die wet die leer van die letter en die evangelie die leer van die Gees noem.³⁸ Hy sê dat eersgenoemde op tafels van klip afgedruk is, maar dat laasgenoemde in ons harte ingegrif is. Die wet is die verkondiging van die dood, dié evangelie dié van die lewe; die wet dié van die verdoemenis, die 604 evangelie dié van geregtigheid. Die wet gaan tot niet, maar die evangelie bly vir ewig. Aangesien dit die apostel se doel was om die bedoeling van die profeet weer te gee, sou dit genoeg gewees het om net een van hulle se woorde te oorweeg om albei se bedoeling te begryp. Tog is daar ’n mate van verskil tussen hulle. Want die apostel praat met groter afkeer van die wet as die profeet - en dit nie bloot ten opsigte van die wet nie. Daar was immers sekere niksnutte, oordrywers van die wet,³⁹ wat hulle verkeerdelik vir die seremonies beywer en die duidelikheid van die evangelie verduister het. Sy redenasie oor die aard van die wet is dus gerig teen hulle dwaling en dwasè opvatting. Dit sal dus die moeite loon om by Paulus op hierdie besonderheid te let.

Omdat beide Paulus en Jeremia die Ou en die Nuwe Testament by wyse van teenstelling met mekaar vergelyk, is elkeen van hulle slegs op dit wat in die wet daaraan eie is, bedag. Byvoorbeeld: Die wet bevat oral beloftes van God se barmhartigheid, maar omdat dit van elders daarin opgeneem is, word dit nie in aanmerking geneem wanneer daar suiwer net oor die aard van die wet gepraat word nie. Hulle skryf aan die wet slegs toe om te gebied wat reg is, om oortredings te verbied, ’n loon toe te sê aan die wat geregtigheid beoefen, om dié wat dit oortree, met straf te dreig. Intussen verander en verbeter dit nie die boosheid van die mens se hart wat van nature by alle mense aanwesig is nie.

7. Перейдём теперь к третьему различию, к которому нас подводят слова Иеремии: «Вот наступают дни, говорит Господь, когда Я заключу с домом Израиля и с домом Иуды новый завет, не такой завет, какой Я заключил с отцами их в тот день, когда взял их за руку, чтобы вывести их из земли Египетской; тот завет Мой они нарушили, хотя Я оставался в союзе с ними, говорит Господь. Но вот завет, который Я заключу с домом Израилевым ... вложу закон Мой во внутренность их, и на сердцах их напишу его... И уже не будут учить друг друга... ибо все сами будут знать Меня, от малого до большого, говорит Господь, потому что Я прощу беззакония их» (Иер 31:31 сл.).

Этот отрывок св. Павел использует для сопоставления Закона и Евангелия, называя Закон, букву провозвестием смерти и осуждения, начертанным на камнях. А Евангелие, духовное учение жизни и праведности, написано на скрижалях сердца. Поэтому Закон должен быть отменён, а Евангелие будет пребывать вечно (2 Кор 3:6 сл.). Поскольку св. Павел намеревался объяснить смысл слов пророка, нам достаточно рассмотреть слова одного, чтобы понять обоих, пусть даже они несколько отличаются друг от друга. Ибо апостол говорит о Законе неприязненнее, чем пророк. Это относится не к существу Закона, а к тому, что в нём содержались неясности, с помощью которых ревнители Закона, чрезмерно привязанные к ритуалам, пытались затемнить свет Евангелия. И св. Павел вынужден опровергать их заблуждения и противостоять неуёмной привязанности к обрядам. Это специфическое обстоятельство нам нужно постоянно иметь в виду. Что касается согласия Павла и Иеремии, поскольку тот и другой противопоставляли Ветхий Завет Новому, то они рассматривали лишь самое существенное в Законе. В нём, например, неоднократно говорится об обетованиях Божьей милости, но поскольку упоминания о ней довольно отрывочны, то они не принимаются в расчёт, когда речь идёт о самой природе Закона. Самым существенным в нём пророк и апостол считают предписания хорошего и справедливого, запрещение дурного, обещание награды праведникам, угрозы грешникам отмщением Бога. Но Закон не может изменить или исправить естественную испорченность всех людей.

8. Nunc membratim Apostoli collationem explicemus. Vetus testamentum literale est: quia^b sine Spiritus efficacia promulgatum^c: Novum, spirituale: quod Dominus hominum cordibus spiritualiter insculpsit. Ideo secunda antithesis est veluti primae declaratio. Vetus mortiferum est: quia nihil potest quam maledictione involvere universum hominum genus: Novum est vitae organum: quia a maledictione liberatos in gratiam cum Deo restituit^d; illud damnationis ministerium est: quia reos peragit iniustitiae omnes filios Adam; hoc, iustitiae: quia Dei misericordiam revelat, per quam iustificamur. Postrema antithesis ad Legis^e ceremonias referenda. Quia illud^f rerum absentium imaginem habebat^g, interire ac evanescere tempore oportuit. Evangelium, quia ipsum corpus exhibet, firmam perpetuamque retinet stabilitatem. Vocat quidem Ieremias et leges morales, infirmum ac fragile foedus: sed alia ratione, quod^h scilicet ingrati populi subita defectione mox abruptum fueritⁱ; sed quia eiusmodi violatio est a culpa populi, in Testamentum proprie non conferetur. Ceremoniae vero, quoniam sua ipsarum infirmitate Christi adventu fuerunt dissolutae, causam infirmitatis^k intra se habebant. Porro differentia illa Literae et Spiritus non sic accipienda est acsi nullo cum fructu Legem suam Iudaeis Dominus tulisset, nullo eorum ad se converso: sed per comparationem posita est, ad commendandam gratiae affluentiam, qua Evangelii praedicationem idem legislator, quasi novam personam induens^l, honoravit^m. Nam si eorum multitudinem recensemus quos ex populis omnibusⁿ per Evangelii praedicationem Spiritu suo regeneratos in Ecclesiae suae communionem^o collegit, paucissimos ac pene nullos dicemus qui olim in Israele^p cordis affectu atque ex animo foedus Domini amplexi 431 sint: qui tamen multi fuerunt, si suopte numero sine comparatione censeantur^a.

8. Maintenant exposons membre à membre la comparaison que met l’Apostre: Le vieil Testament, selon son dict, est literal, pource qu’il a esté publié sous l’efficace du sainct Esprit: Le nouveau est spirituel pource que le Seigneur l’a engravé au cœur des siens. Pourtant la seconde opposition qu’il fait, est pour declairer la premiere: c’est que le vieil Testament est mortel, d’autant qu’il ne peut sinon envelopper en malediction tout le genre humain: le nouveau est instrument de vie, pource qu’en nous delivrant de malediction, il nous remet en la grace de Dieu. A une mesme fin tend ce qu’il dit apres, que le premier est ministere de damnation: pource qu’il monstre tous les enfans d’Adam estre coulpables d’iniquité: le second est ministere de justice, pource qu’il nous revele la misericorde de Dieu, en laquelle nous sommes justifiez. Le dernier membre se doit rapporter aux ceremonies: car pource qu’elles estoyent images des choses absentes, il a fallu qu’elles se soyent esvanouyes avec le temps: pource que l’Evangile contient le corps, sa fermeté dure à tousjours. Jeremie appelle bien aussi la Loy morale une alliance infirme et fragile: mais c’est pour autre raison, assavoir pource que par l’ingratitude du peuple elle a esté incontinent rompue et cassée: mais pource que cette violation vient d’un vice de dehors, il ne se doit point proprement attribuer à la Loy. Aussi pource que les ceremonies par leur propre infirmité ont esté abroguées à l’advenement de Christ, elles contiennent en soy la cause de leur abrogation. Or ceste difference qui est mise de la lettre et de l’esprit, ne se doit pas entendre comme si le Seigneur eust anciennement baillé sa Loy aux Juifs sans fruit ny utilité, ne convertissant personne à soy: mais cela est dit par comparaison, pour plus magnifier l’affluence de grace, de laquelle il a pleu au mesme Legislateur, comme s’il se fust revestu d’une nouvelle personne, orner la predication de l’Evangile, pour honnorer le regne de son Christ. Car si nous reputons la multitude laquelle il a recueillie de diverses nations par la predication de son Evangile, en la regenerant par son Esprit, nous trouverons que le nombre de ceux qui ont receu la doctrine de la Loy en vraye affection de cœur, estoit si petit au pris, qu’il n’y a point de comparaison; combien qu’à la verité si on regarde le peuple d’Israel sans considerer l’Eglise Chrestienne, il y a eu lors beaucoup de vrais fideles.

8. Now, let us explain the comparison of the apostle in all its branches. In the first place, the Old Testament is literal, because it was promulgated without the efficacy of the Spirit; the New is spiritual, because the Lord has engraven it in a spiritual manner on the hearts of men. The second contrast, therefore, serves as an elucidation of the first. The Old Testament is the revelation of death, because it can only involve all mankind in a curse; the New is the instrument of life, because it delivers us from the curse, and restores us to favour with God. The former is the ministry of condemnation, because it convicts all the children of Adam of unrighteousness; the latter is the ministry of righteousness, because it reveals the mercy of God, by which we are made righteous. The last contrast must be referred to the legal ceremonies. The law having an image of things that were at a distance, it was necessary that in time it should be abolished and disappear. The gospel, exhibiting the body itself, retains a firm and perpetual stability. Jeremiah calls even the moral law a weak and frail covenant, but for another reason; namely, because it was soon broken by the sudden defection of an ungrateful people. But as such a violation arises from the fault of the people, it cannot be properly attributed to the Testament. The ceremonies, however, which at the advent of Christ were abolished by their own weakness, contained in themselves the cause of their abrogation. Now, this difference between the “letter” and the “spirit” is not to be understood as if the Lord had given his law to the Jews without any beneficial result, without one of them being converted to him; but it is used in a way of comparison, to display the plenitude of grace with which the same Legislator, assuming as it were a new character, has honoured the preaching of the gospel. For if we survey the multitude of those, from among all nations, whom, by the influence of his Spirit in the preaching of the gospel, the Lord has regenerated and gathered into communion with his Church, we shall say that those of the ancient Israelites, who cordially and sincerely embraced the covenant 413 of the Lord, were extremely few; though, if estimated by themselves without any comparison, they amounted to a considerable number.

8. Next treated specially, on a careful examination of the Apostle’s text. A threefold antithesis. The Old Testament is literal, deadly, temporary. The New is spiritual, quickening, eternal. Difference between the letter and the spirit.

Let us now explain the Apostle’s contrast step by step. The Old Testament is literal, because promulgated without the efficacy of the Spirit: the New spiritual, because the Lord has engraven it on the heart. The second antithesis is a kind of exposition of the first. The Old is deadly, because it can do nothing but involve the whole human race in a curse; the New is the instrument of life, because those who are freed from the curse it restores to favour with God.The former is the ministry of condemnation, because it charges the whole sons of Adam with transgression; the latter the ministry of righteousness, because it unfolds the mercy of God, by which we are justified. The last antithesis must be referred to the Ceremonial Law. Being a shadow of things to come, it behaved in time to perish and vanish away; whereas the Gospel, inasmuch as it exhibits the very body, is firmly established for ever. Jeremiah indeed calls the Moral Law also a weak and fragile covenant; but for another 394reason—namely, because it was immediately broken by the sudden defection of an ungrateful people; but as the blame of such violation is in the people themselves, it is not properly alleged against the covenant. The ceremonies, again, inasmuch as through their very weakness they were dissolved by the advent of Christ, had the cause of weakness from within. Moreover, the difference between the spirit and the letter must not be understood as if the Lord had delivered his Law to the Jews without any good result; i.e. as if none had been converted to him. It is used comparatively to commend the riches of the grace with which the same Lawgivers assuming, as it were a new characters honoured the preaching of the Gospel. When we consider the multitude of those whom, by the preaching of the Gospel, he has regenerated by his, Spirit, and gathered out of all nations into the communion of his Church, we may say that those of ancient Israel who, with sincere and heartfelt affections embraced the covenant of the Lord, were few or none, though the number is great when they are considered in themselves without comparison.

8. Laat ons nu van stuk tot stuk de vergelijking van de apostel uitleggen. Het Oude Testament is letterlijk, omdat het zonder krachtdadigheid des Geestes is afgekondigd; het Nieuwe geestelijk, omdat de Here het op geestelijke wijze in de harten der mensen ingegrift heeft. Daarom is de tweede tegenstelling als het ware de verklaring van de eerste. Het Oude is dood brengend, omdat het niet anders kan dan het ganse menselijke geslacht brengen onder de vloek; het Nieuwe is het werktuig des levens, omdat het de mensen bevrijdt van de vloek en met God verzoent. Het ene is de bediening der vervloeking, omdat het alle kinderen Adams schuldig stelt aan ongerechtigheid, het andere is de bediening der gerechtigheid, omdat het Gods barmhartigheid openbaart, door welke wij gerechtvaardigd worden. De laatste stelling heeft betrekking op de ceremoniën der wet. Omdat het Oude Testament het beeld had van dingen, die niet tegenwoordig waren, moest het met de tijd ondergaan en verdwijnen. Maar omdat het evangelie het lichaam zelf vertoont, behoudt het een krachtige en onvergankelijke standvastigheid. Jeremia noemt ook wel deze wetten een zwak en broos verbond, maar dat doet hij om een andere reden, namelijk omdat het door de plotseling opkomende afval van het ondankbare volk weldra verbroken is. Maar omdat een dergelijke schending voortkomt uit de schuld van het volk, mag men ze eigenlijk niet aan het Testament toeschrijven. De ceremoniën echter, aangezien ze door hun eigen zwakheid door de komst van Christus ontbonden zijn, hadden de oorzaak der zwakheid in zichzelf. Verder moet dat onderscheid tussen letter en geest niet zo opgevat worden, alsof de Here zijn wet zonder vrucht aan de Joden gegeven had, namelijk zonder dat iemand zich tot Hem bekeerde; maar het is bij wijze van vergelijking gesteld, om de overvloedigheid der genade aan te prijzen, waarmede dezelfde Wetgever, als het ware optredend als een nieuw persoon de prediking van het evangelie heeft vereerd. Want indien wij nagaan de menigte van hen, die Hij uit alle volkeren door de prediking van het evangelie wedergeboren en tot de gemeenschap zijner kerk verzameld heeft, dan zullen we moeten zeggen, dat zij, die oudtijds in Israël met genegenheid des harten en oprecht het verbond des Heren hebben omhelsd, zeer weinigen en nagenoeg geen in aantal zijn; maar toch zijn het er veel geweest, wanneer men ze naar hun eigen getal, zonder vergelijking, telt.

8. Der Unterschied im einzelnen nach 2. Kor. 3

Wir wollen jetzt dem Vergleich des Apostels einzeln nachgehen. Das Alte Testament ist eine Buchstabenlehre; denn es ist ohne die Machtwirkung des Heiligen Geistes verkündet worden. Das Neue Testament ist geistlich: denn der Herr hat es durch den Geist den Menschen ins Herz eingegraben! Der zweite Gegensatz ist eine Erklärung des ersten: das Alte Testament bringt den Tod — denn es vermag ja nichts anderes, als über die ganze Menschheit den Fluch zu bringen! —, das Neue Testament aber ist das Werkzeug des Lebens: denn es macht uns vom Fluche frei und bringt Gottes Gnade über uns. Dementsprechend ist das Alte Testament ein Dienst der Verdammnis — denn es überführt ja alle Kinder des Adam der Ungerechtigkeit und klagt sie an! —, das Neue Testament dagegen ist das Amt der Gerechtigkeit: denn es offenbart ja Gottes Barmherzigkeit, durch die wir gerechtfertigt werden! Der letzte Gegensatz (Vergänglichkeit — Ewigkeit, 2. Kor. 3,11) bezieht sich dagegen auf die Zeremonien im Gesetz. Denn da bot sich ja nur ein Bild von Dingen, die noch nicht da waren — und deshalb mußte das alles mit der Zeit vergehen und schwinden. Das Evangelium dagegen stellt uns die Sache, den Leib, selbst vor Augen und behält deshalb unverrückbar seinen Bestand! Zwar nennt Jeremia auch das sittliche Gesetz (leges morales) einen schwachen und gebrechlichen Bund; aber das geschieht aus einem anderen Grunde: nämlich weil durch den plötzlichen Abfall des undankbaren Volkes dies Gesetz so bald zerbrochen worden war; weil es sich aber dabei eben um eine schuldhafte Gesetzesübertretung des Volkes handelte, so bezieht sich diese Bemerkung nicht auf den Alten Bund selbst. Die Zeremonien dagegen, die um ihrer Kraftlosigkeit willen mit dem Kommen Christi von selber aufhörten, hatten den Grund zu dieser Kraftlosigkeit in sich selber.

Die Unterscheidung von Buchstaben und Geist darf man endlich nicht so verstehen, als ob der Herr den Juden sein Gesetz ganz ohne Frucht gegeben hätte, also keiner zu ihm bekehrt worden wäre, vielmehr dient dieser Gegensatz (Buchstabe — Geist) einem Vergleich: er soll den Reichtum der Gnade preisen, mit welcher der gleiche Gesetzgeber, gewissermaßen als eine neue Person, die Predigt des Evangeliums ausgezeichnet hat. Wenn wir nämlich die Zahl derer ermessen, die Gott aus allen Völkern durch seinen Geist wiedergeboren und durch die Predigt seines Evangeliums seiner Kirche eingeordnet hat, so werden wir allerdings sagen: es waren ganz wenige Menschen, ja fast gar keine, die einst in Israel den Bund des Herrn von ganzem Herzen angenommen haben — und doch sind es viele, wenn man ihre bloße Zahl ins Auge faßt und Vergleiche unterläßt!

8. ’n Verklaring van Paulus se vergelyking tussen die Ou en Nuwe Testament

Laat ons nou die apostel se vergelyking stuk vir stuk verduidelik. Die Ou Testament is letterlik, want dit is sonder die kragdadige werking van die Gees afgekondig. Die Nuwe Testament is geestelik, want die Here het dit geestelik in die harte van die mense ingegrif.⁴⁰ Die tweede teenstelling is daarom bykans ’n verklaring van die eerste.

Die Ou Testament bring die dood mee, omdat dit nie anders kan as om die hele mensdom aan die vloek te onderwerp nie. Die Nuwe Testament is ’n instrument van die lewe, omdat dit die mense wat van die vloek verlos is, met God versoen.⁴¹ Die Ou Testament is die bediening van die vloek, omdat dit al die kinders van Adam van ongeregtigheid aankla, maar die Nuwe Testament is die bediening van geregtigheid, omdat dit God se barmhartigheid openbaar, waardeur ons regverdig gemaak word.⁴²

605 Die laaste teenstelling is van toepassing op die seremoniële wet. Die Ou Testament het immers net ’n beeld van die dinge wat nie aanwesig is nie, en dit moes met die loop van tyd tot niet gaan en verdwyn. Maar omdat die evangelie die werklikheid openbaar, bly dit vir ewig onwrikbaar.⁴³ Jeremia noem die sedewet wel ’n swak en brose verbond, maar om ’n ander rede, naamlik omdat dit as gevolg van die skielike afvalligheid van ’n ondankbare volk verbreek is.⁴⁴ Omdat so ’n skending egter deur die toedoen van die volk ontstaan het, mag dit eintlik nie aan die verbond toegeskryf word nie. Maar omdat die seremonies weens hulle eie swakheid deur die koms van Christus tot niet gemaak is, was die oorsaak van hulle swakheid⁴⁵ in hulleself ingesluit.

Voorts moet ons die verskil tussen die letter en die Gees nie so opneem asof die Here sy wet tevergeefs vir die Jode sou gegee het sonder dat een van hulle hom tot Hom bekeer het nie. Maar dit is by wyse van vergelyking gestel om die oorvloed van sy genade aan te prys waarmee dieselfde Wetgewer asof Hy ’n nuwe rol vertolk, die verkondiging van die evangelie geëer het.⁴⁶ Want as ons nadink oor die menigte mense wat Hy uit alle volkere deur die verkondiging van die evangelie deur sy Gees wederbaar het en in die gemeenskap van sy kerk versamel het, sal ons sê dat daar ’n baie geringe getal, ja, byna geen mense was wat vroeër in Israel die verbond van Here nie met opregte geneigdheid en van harte omhels het nie? Tog was hulle groot in getal as hulle afsonderlik en sonder vergelyking met ander gereken sou word.

8. Теперь рассмотрим проводимое апостолом противопоставление пункт за пунктом. По его словам, Ветхий Завет - это буква, так как он возвещён вне действия Св. Духа. Новый Завет духовен, ибо Господь запечатлел его в сердцах своих верных. В силу этого второе противопоставление разъясняет первое: Ветхий Завет смертоносен, он поражает проклятием весь человеческий род. Новый Завет - орудие жизни, так как он, освобождая от проклятия, вверяет нас Божьей милости. Тот же смысл имеет и сказанное далее: первый Завет есть служение осуждения, так как он показывает, что все дети Адама виновны в нечестии; второй есть служение оправдания, ибо открывает нам Божье милосердие, которым мы оправданы. Последний пункт противопоставления относится к церемониям и обрядам. Они были образами вещей невидимых и поэтому со временем должны были исчезнуть. Ибо Евангелие - это истинное тело и прочно утверждено навсегда. Иеремия тоже называет нравственный Закон немощным и хрупким, но по другой причине: он был сразу же нарушен и уничтожен неблагодарностью народа. Но так как нарушение произошло вследствие пороков, внешних по отношению к нему, то это нарушение нельзя относить к самому Закону. Обряды же, поскольку с пришествием Христа они были устранены вследствие их тщеты, заключают причину устранения в самих себе.

Это различие между буквой и духом нельзя понимать в том смысле, что данный прежде Господом Закон остался без пользы и без плода для евреев, никого не обратив к Богу. Это сказано для сравнения, чтобы явственнее возвеличить приток Божьей милости, которой самому Законодателю, словно Он стал новой Личностью, было угодно украсить проповедь Евангелия, чтобы прославить царство Христа своего. Ибо если мы посмотрим на множество людей, которых Он проповедью своего Евангелия собрал из всех народов и возродил своим Духом, то обнаружим, что число тех, кто всем сердцем принял учение Закона, было так мало, что его с этим множеством просто невозможно сравнивать. Хотя на самом деле, если взять израильский народ вне сравнения с Христианской Церковью, то в те времена было много истинно верующих.

9. Ex tertio discrimine quartum emergit. Vetus enim testamentum Scriptura vocat servitutis, quod timorem in animis generet: novum autem, libertatis, quod in fiduciam ac securitatem eosdem erigat. Sic Paulus ad Romanos octavo^b, Non accepistis, inquit, Spiritum servitutis iterum ad timorem: sed Spiritum adoptionis, per quem clamamus, Abba, Pater [Rom. 8. c. 15]¹. Huc pertinet quod habetur ad Hebraeos, non accessisse nunc fideles ad corporeum montem, et incensum ignem, ac turbinem, et caliginem, et procellam, ubi nihil audiatur, aut videatur, nisi quod terrore mentes percellat: adeo ut ipse quoque Moses expavescat, ubi vox terribilis insonat, quam audire omnes deprecentur^c: sed accessisse ad montem Sion, et civitatem Dei viventis, Ierusalem caelestem,^d etc. [Heb. 12. e. 18]². Quod autem in sententia quam ex epist. ad Rom.^e adduximus, breviter tangit Paulus, fusius explanat ad Galatas, quum ad allegoriam trahit duos Abrahae filios, in hunc modum, Quod Agar serva typus sit montis Sinai, ubi Legem accepit populus Israel: Sara libera, figura sit caelestis Ierusalem, a^f qua fluit Evangelium. Quod quemadmodum semen Agar servum nascitur, quod ad haereditatem nunquam perveniat, Sarae liberum, cui haereditas debeatur: ita per Legem addicamur in servitutem, per solum Evangelium in libertatem regeneremur [Galat. 4. c. 22]³. Huc autem summa redit, Vetus testamentum pavorem ac trepidationem incussisse conscientiis: novi beneficio fieri ut in laetitiam solvantur. Illud iugo servitutis conscientias astrictas tenuisse, huius liberalitate in libertatem manumitti. || Quod si ex populo Israelitico sancti Patres obiiciuntur, quos quum eodem fidei Spiritu nobiscum praeditos fuisse constet, sequitur eiusdem et libertatis et laetitiae fuisse participes: respondemus, neutrum a Lege fuisse^g: sed quum se per Legem et servili conditione premi, et conscientiae inquietudine fatigari sentirent, ad Evangelii subsidium confugisse: ideoque peculiarem novi Testamenti fructum fuisse, 432 quod praeter communem Veteris testamenti legem^a illis malis exempti fuerunt. Deinde negabimus ita libertatis et securitatis spiritu fuisse donatos, ut non experti sint aliqua ex parte et timorem a Lege et servitutem. Utcunque enim illa quam per Evangelii gratiam assequuti erant, praerogativa fruerentur, erant tamen iisdem observationum vinculis et oneribus cum vulgo obnoxii. Quum ergo ad eas ceremonias sollicite observandas adigerentur, quae paedagogiae servituti similis symbola erant, et chirographa quibus se peccati reos faterentur, ab obligatione non solverent: iure prae nobis sub servitutis ac timoris Testamento fuisse dicuntur, dum respicitur communis illa dispensatio, qua tunc cum Israelitico populo Dominus agebat.

9. La quatrieme difference depend et sort de la tierce: car l’Escriture appelle le vieil Testament, Alliance de servitude, pource qu’il engendre crainte et terreur aux cœurs des hommes: le nouveau, de liberté, pource qu’il les conferme en seureté et fiance. En ceste maniere parle sainct Paul en l’Epistre aux Romains, en disant, Vous n’avez point receu derechef l’Esprit de servitude en crainte: mais l’Esprit d’adoption par lequel nous crions Abba, Pere (Rom. 8:15). C’est aussi ce que veut signifier l’autheur de l’epistre aux Hebrieux, quand il dit que les fideles ne sont point venus maintenant à la montagne visible de Sinai, où on ne voye que feu, tonnerre, tempeste, esclairs: comme le peuple d’Israel n’y voyoit rien qui ne luy causast horreur et estonnement, en telle sorte que Moyse mesme en estoit espovanté: et que Dieu ne parle point à eux d’une voix terrible, comme il faisoit lors: mais qu’ils sont venus en la montagne celeste de Sion, et en Jerusalem cité de Dieu vivant, pour estre en la compagnie des Anges (Hebr. 12:18–22), etc. Ceste sentence, laquelle est brievement touchée au lieu que nous avons allegué de l’Epistre aux Romains, est plus amplement exposée en l’Epistre aux Galatiens, où sainct Paul fait une allegorie des deux enfans d’Abraham en ceste maniere: c’est que Hagar chambriere est figure de la montagne de Sinai, où le peuple d’Israel a receu la Loy: Sara maistresse, est figure de Jerusalem, dont procede l’Evangile. Comme la lignée de Hagar est serve et ne peut venir à l’heritage: au contraire la lignée de Sara est libre, et doit venir à heriter, ainsi que la Loy ne peut engendrer en nous que servitude, qu’il n’y a que l’Evangile qui nous regenere en liberté (Gal. 4:22). La somme revient là, que le vieil Testament a esté pour estonner les consciences et que par le nouveau joye et liesse leur est donnée: que le premier a tenu les consciences estraintes et enserrées au joug de servitude, le second les delivre et affranchist en liberté. Si on objecte les Peres de l’ancien Testament, en allegant que puis qu’ils ont eu un mesme Esprit de foy que nous, il s’ ensuyt qu’ils ont esté participans d’une mesme liberté et joye: à cela nous respondons qu’ils n’ont eu ne l’un ne l’autre par le benefice de la Loy, mais plustost se voyans estre par icelle tenus captifs en servitude et trouble de conscience, ils ont eu leur recours en l’Evangile. Dont il appert que ç’a esté un fruit particulier du nouveau Testament, qu’ils ont esté exempts de ceste misere. Davantage, nous nierons qu’ils ayent eu si grande liberté ou asseurance, qu’ils n’ayent gousté aucunement la crainte et servitude que la Loy causoit. Car combien qu’ils jouissent du privilege qu’ils avoyent obtenu par l’Evangile, si estoyent-ils sujets communement avec les autres à toutes les observations, charges et liens qui estoyent pour lors. Puis donc qu’ainsi est qu’ils estoyent contraints d’observer les ceremonies lesquelles estoyent comme enseignes de la pedagogie, que sainct Paul dit estre semblable à servitude, pareillement scedules par lesquelles ils se confessoyent estre coulpables devant Dieu, sans s’acquitter de leurs dettes: c’est à bon droit qu’au pris de nous ils sont dits avoir esté sous le Testament de servitude, quand on regarde l’ordre et maniere de faire que tenoit lors le Seigneur envers le peuple d’Israel.

9. The fourth difference arises out of the third. For the Scripture calls the Old Testament a covenant of bondage, because it produces fear in the mind; but the New it describes as a covenant of liberty, because it leads the heart to confidence and security. Thus Paul, in the eighth chapter of his Epistle to the Romans, says, “Ye have not received the spirit of bondage again to fear; but ye have received the Spirit of adoption, whereby we cry, Abba, Father.”¹⁰⁸⁰ To the same purpose is that passage in the Epistle to the Hebrews, that the faithful now “are not come unto the mount that might be touched, and that burned with fire, nor unto blackness, and darkness, and tempest,” where nothing can be either heard or seen, but what must strike terror into the mind; so that even Moses himself is exceedingly afraid at the sound of the terrible voice, which they all pray that they may hear no more; but that now the faithful “are come unto mount Sion, and unto the city of the living God, the heavenly Jerusalem,”¹⁰⁸¹ &c. What Paul briefly touches in the passage which we have adduced from the Epistle to the Romans, he explains more at large in his Epistle to the Galatians, when he allegorizes the two sons of Abraham in the following manner—that Agar, the bond-woman, is a type of mount Sinai, where the people of Israel received the law; that Sarah, the free-woman, is a figure of the celestial Jerusalem, whence proceeds the gospel. That as the son of Agar is born in bondage, and can never attain to the inheritance, and the son of Sarah is born free, and has a right to the inheritance,¹⁰⁸² so by the law we were devoted to slavery, but by the gospel alone are regenerated to liberty. Now, the whole may be summed up thus—that the Old Testament filled men's consciences with fear and trembling; but that by the benefit of the New Testament, they are delivered, and enabled to rejoice. The former kept their consciences under a yoke of severe bondage; but by the liberality of the latter they are emancipated and admitted to liberty. If any one object to us the case of the holy fathers of the Israelitish people, that as they were clearly possessed of the same spirit of faith as we are, they must consequently have been partakers of the same liberty and joy, we reply, that neither of these originated from the law; but that, when they felt themselves, by means of the law, oppressed with their servile condition, and wearied with disquietude of conscience, they fled for refuge to the gospel; and that therefore it was a peculiar advantage 414 of the New Testament, that they enjoyed an exception from the common law of the Old Testament, and were exempted from those evils. Besides, we shall deny that they were favoured with the spirit of liberty and security, to such a degree as not to experience from the law some measure both of fear and of servitude. For notwithstanding their enjoyment of that privilege, which they obtained by the grace of the gospel, yet they were subject to the same observances and burdens as the people in general. As they were obliged, therefore, to a diligent observance of these ceremonies, which were emblems of the state of pupilage similar to bondage, and the hand-writing, by which they confessed themselves guilty of sin, did not release them from the obligation, they may justly be said, in comparison with us, to have been under a testament of bondage and fear, when we consider the common mode of procedure which the Lord then pursued with the Israelitish nation.

9. Fourth difference. The Old Testament belongs to bondage, the New to liberty. This confirmed by three passages of Scripture. Two objections answered.

Out of the third distinction a fourth arises. In Scripture, the term bondage is applied to the Old Testaments because it begets fear, and the term freedom to the New, because productive of confidence and security. Thus Paul says to the Romans, “Ye have not received the spirit of bondage again to fear; but ye have received the Spirit of adoption whereby we cry, Abba, Father,” (Rom. 8:15). To the same effect is the passage in the Hebrews, “For ye are not come unto the mount that might be touched, and that burned with fire, nor unto blackness, and darkness, and tempest, and the sound of a trumpet, and the voice of words; which voice they that heard entreated that the word should not be spoken to them any more: (for they could not endure that which was commanded, And if so much as a beast touch the mountain, it shall be stoned, or thrust through with a dart: and so terrible was the sight, that Moses said, I exceedingly fear and quake); but ye are come unto mount Sion, and unto the city of the living God, the heavenly Jerusalem,” &c. (Heb. 12:18–22). What Paul briefly touches on in the passage which we have quoted from the Romans, he explains more fully in the Epistles to the Galatians, where he makes an allegory of the two sons of Abraham in this way: “Agar is mount Sinai in Arabia, and answereth to Jerusalem which now is, and is in bondage with her children. But Jerusalem which is above is free, which is the mother of us all,” (Gal. 4:25,26). As the offspring of Agar was born in slavery, and could never attain to the inheritances while that of Sara was free and entitled to the inheritance, so by the Law we are subjected to slavery, and by the Gospel alone regenerated into liberty. The sum of the matter comes to this: The Old Testament filled the conscience with fear and trembling—The New inspires it with gladness. By the former the conscience is held in bondage, by the latter it is manumitted and made free. If it be objected,that the holy fathers among the Israelites, 395as they were endued with the same spirit of faith, must also have been partakers of the same liberty and joy, we answer, that neither was derived from the Law; but feeling that by the Law they were oppressed like slaves, and vexed with a disquieted conscience, they fled for refuge to the gospel; and, accordingly, the peculiar advantage of the Gospel was, that, contrary to the common rule of the Old Testament, it exempted those who were under it from those evils. Then, again, we deny that they did possess the spirit of liberty and security in such a degree as not to experience some measure of fear and bondage. For however they might enjoy the privilege which they had obtained through the grace of the Gospel, they were under the same bonds and burdens of observances as the rest of their nation. Therefore, seeing they were obliged to the anxious observance of ceremonies (which were the symbols of a tutelage bordering on slavery, and handwritings by which they acknowledged their guilt, but did not escape from it), they are justly said to have been, comparatively, under a covenant of fear and bondage, in respect of that common dispensation under which the Jewish people were then placed.

9. Uit het derde onderscheid komt het vierde voort. Want de Schrift noemt het Oude Testament een Testament der dienstbaarheid, omdat het in de harten vrees verwekt; het Nieuwe echter een Testament der vrijheid, omdat het hen opricht tot vertrouwen en onbekommerdheid. Zo zegt Paulus tot de Romeinen (Rom. 8:15) "Gij hebt niet ontvangen de Geest der dienstbaarheid wederom tot vreze, maar de Geest der aanneming tot kinderen, door welke wij roepen: Abba, Vader." Hierop slaat wat men leest in de brief aan de Hebreën (Heb. 12:18) dat de gelovigen niet gekomen zijn tot de tastelijke berg en het brandende vuur, en donkerheid en duisternis en onweder, waar niets gehoord of gezien wordt dan wat de harten treft met vrees, zo dat ook Mozes zelf bevreesd wordt, wanneer de vreselijke stem weerklinkt, welke allen bidden, dat ze niet behoeven te horen, maar dat ze, gekomen zijn tot de berg Sion, en de stad des levenden Gods, het hemelse Jeruzalem enz. Wat echter Paulus in het woord, dat we uit de brief aan de Romeinen aanhaalden, in 't kort aanroert zet hij uitvoeriger uiteen in de brief aan de Galaten (Gal. 4:22) wanneer hij de twee zonen van Abraham allegorisch beschouwt aldus, dat Hagar, de dienstbare, het voorbeeld is van de berg Sinaï, waar het volk Israël de wet ontvangen heeft, en dat Sara, de vrije een figuur is van het hemelse Jeruzalem, vanwaar het evangelie komt. En evenals het zaad van Hagar dienstbaar geboren wordt, en nooit tot de erfenis komt, maar het zaad van Sara vrij, en recht heeft op de erfenis, dat zo ook wij door de wet tot dienstbaarheid gebracht worden, maar alleen door het evangelie tot vrijheid wedergeboren worden. Hierop komt de hoofdzaak neer, dat het Oude Testament de consciëntiën vrees en angst heeft aangejaagd, maar dat ze door de weldaad van het Nieuwe Testament daarvan bevrijd worden tot vreugde. Dat het ene de consciëntiën onder het juk der dienstbaarheid gebonden heeft gehouden, maar dat ze door de mildheid van het andere worden vrijgelaten. En indien daar tegen gewezen wordt op de heilige vaderen uit het Israëlitische volk, dat ze, daar vaststaat, dat ze met dezelfde Geest des geloofs waren toegerust als wij, dientengevolge ook deelgenoten geweest zijn aan dezelfde vrijheid en blijdschap, dan antwoorden wij, dat geen van beide uit de wet is voortgekomen, maar dat zij, daar ze gevoelden, dat ze door de wet met een staat van dienstbaarheid gedrukt en met ongerustheid der consciëntie vermoeid werden, hun toevlucht genomen hebben tot de hulp van het evangelie; en dat het daarom een bijzondere vrucht van het Nieuwe Testament geweest is, dat ze buiten de gemeenschappelijke wet van het Oude Testament van die rampen zijn bevrijd. Vervolgens zullen we ontkennen, dat ze zo met de geest der vrijheid en onbekommerdheid zijn begiftigd geweest, dat ze niet in enig opzicht de vrees en de dienstbaarheid van de wet ondervonden hebben. Want ook al genoten ze die voorrechten, die ze door de genade van het evangelie verkregen hadden, zo waren ze toch onderworpen aan dezelfde banden en lasten der onderhandelingen als het gewone volk. Daar ze dus genoopt werden tot de nauwkeurige onderhouding van die ceremoniën, die de tekenen waren van de tucht, welke gelijk was aan dienstbaarheid, en de handschriften, waardoor zij erkenden schuldig te zijn aan de zonde, maar zich niet van de verbintenis konden losmaken, wordt terecht gezegd, dat ze, vergeleken met ons, onder het Testament der dienstbaarheid en der vrees geweest zijn, wanneer men het oog houdt op die algemene bedeling, waarmee toen de Here met het Israëlitische volk handelde.

9. Vierter Unterschied: Knechtschaft und Freiheit

Aus jener dritten Unterscheidung ergibt sich von selbst die vierte. Die Schrift nennt das Alte Testament ein Testament der Knechtschaft, weil es ja im Herzen Furcht erzeugt; das Neue Testament heißt demgegenüber ein Testament der Freiheit, weil es uns innerlich zuversichtlich und gewiß macht. So schreibt Paulus im achten Kapitel des Römerbriefs: „Denn ihr habt nicht einen knechtischen Geist empfangen, daß ihr euch abermals fürchten müßtet; sondern ihr habt einen kindlichen Geist empfangen, durch welchen wir rufen: ‚Abba, lieber Vater!’“ (Röm. 8,15). Hierher gehört auch, was wir im Hebräerbrief lesen: „Ihr seid nicht gekommen zu dem (leiblichen) Berge, ... der mit Feuer brannte, noch zu dem Dunkel und Finsternis und Ungewitter“, wo ja alles, was man sah und hörte, nur Furcht und Grausen einjagte, so daß auch Mose sich entsetzte, als jene schreckliche Stimme ertönte, die allen 280 entsetzlich war zu hören, — „sondern ihr seid gekommen zu dem Berge Zion und zu der Stadt des lebendigen Gottes, dem himmlischen Jerusalem ...“ (Hebr. 12,18-22). Der Gesichtspunkt, den wir Paulus eben im Römerbrief kurz vorbringen hörten, wird von ihm im Galaterbrief mit größerer Ausführlichkeit entfaltet. Er deutet dort das Wesen der beiden Söhne Abrahams in sinnbildlicher Weise an. Hagar ist unfrei, ist eine Magd, und sie dient zum Bilde des Berges Sinai, wo Israel das Gesetz empfing! Sara ist demgegenüber die Freie und gilt als Bild des himmlischen Jerusalem, von dem das Evangelium herkommt! Denn wie die Nachkommenschaft der Hagar unfrei geboren wird, weil sie eben nie Anteil am Erbe gewinnt, die Kinder der Sara aber frei geboren werden, weil ihnen das Erbteil zukommt — so werden wir durch das Gesetz der Knechtschaft unterworfen und allein durch das Evangelium zur Freiheit neu geboren! (Gal. 4,22-31). Der Sinn dieser bildlichen Ausdeutung ist der: Das Alte Testament hat dem Gewissen Schrecken und Furcht gebracht; das Neue Testament bringt uns Gottes Wohltat und erfüllt das Herz mit Freude! So hat also das Alte Testament die Gewissen im Joche der Knechtschaft gehalten, während uns das Neue durch Großmut frei macht! Nun könnte man mir aber aus dem Volke Israel die heiligen Väter entgegenhalten, die doch ganz gewiß denselben Geist des Glaubens empfangen haben wie wir, und deshalb notwendig auch an der gleichen Freiheit und Freude Anteil gehabt haben müssen. Ich antworte darauf: Das stammt aber beides nicht aus dem Gesetz; diese Männer haben es erfahren, wie sie das Gesetz und ihre Stellung unter der Knechtschaft drückte, wie das Gewissen sie mit seiner Unruhe peinigte — und da haben sie sich unter den Schutz des Evangeliums geflüchtet; so war es also im eigentlichen Sinne eine Frucht des Neuen Testaments, wenn sie ohne das Gesetz des Alten Bundes von solcher Not frei wurden! Außerdem haben sie nach meiner Anschauung den Geist der Freiheit und Gewißheit nicht, in dem Sinne empfangen, daß sie nun etwa gar keine Furcht oder Knechtung vom Gesetz her erlebt hätten! Ob sie auch wohl jenes herrliche Vorrecht genossen, das sie durch die im Evangelium uns entgegentretende Gnade empfangen hatten, so waren sie doch den gleichen Bindungen und Lasten in der Ausübung äußerer Zeremonien unterworfen wie andere Leute auch. So waren sie also verpflichtet, die äußeren Ordnungen gründlich einzuhalten, die doch Zeichen einer Zucht waren, die der Knechtschaft ähnlich sah, Handschriften, in denen sie sich als Sünder bekannten — und die sie nicht zu tilgen vermochten! Wenn man sie deshalb mit uns vergleicht und wenn man die allgemeine Ordnung beachtet, die der Herr damals seinem Volke Israel gegenüber anwandte, so muß man mit Recht sagen, daß auch diese heiligen Väter noch unter dem Testament der Knechtschaft und der Furcht gestanden haben.

9. Die vierde verskil: Die Ou Testament is die slaweverbond en die Nuwe Testament die verbond van vryheid.

Die vierde verskil kom uit die derde voort. Die Skrif noem die Ou Testament immers die verbond van slawerny omdat dit vrees inboesem. Dit noem egter die Nuwe Testament die verbond van vryheid omdat dit hulle tot vertroue en veiligheid opwek. So sê Paulus in die agtste hoofstuk van sy brief aan die Romeine: “Want julle het nie ’n gees van slawerny ontvang om weer te vrees nie, maar die Gees van aanneming, deur wie ons roep: Abba, Vader!”⁴⁷ Dit wat ons in die brief aan die Hebreërs lees, het dieselfde strekking, naamlik dat die gelowiges nie 606 nou by ’n tasbare berg gekom het en ’n brandende vuur en ’n storm en duisternis en onweer waar niks gehoor of gesien kan word nie behalwe dit wat ons gemoedere met vrees neervel - sodat selfs Moses ook verskrik word wanneer die verskriklike stem weerklink wat almal smeek om nie te hoor nie, maar dat hulle by die berg Sion gekom het en die stad van die lewende God, die hemelse Jerusalem, ensovoorts.⁴⁸ Die opvatting wat Paulus in ons aanhaling uit die brief aan die Romeine bondig aanroer, verduidelik hy uitvoeriger in sy brief aan die Galasiërs wanneer hy die twee seuns van Abraham soos volg allegoriseer: dat sy diensmaagd, Hagar, ’n voorbeeld is van die berg Sinai waar Israel die wet ontvang het.⁴⁹ Sara, ’n vry vrou, is die vergestalting van die hemelse Jerusalem, waaruit die evangelie voortgevloei het. Soos die nakomelinge van Hagar in slawerny gebore word en nooit die erfenis verkry nie, so is Sara se nakomelinge vry en is die erfdeel aan hulle verskuldig. Daarom, sê hy, word ons ook deur die wet aan slawerny uitgelewer maar deur die evangelie alleen in vryheid weergebore. Dit kom samevattend hierop neer: Die Ou Testament het hulle gewetens met vrees en bewing vervul; uit die weldaad van die Nuwe Testament het gevolg dat hulle tot blydskap daarvan verlos word. Die Ou Testament het hulle gewetens onder die juk van slawerny vasgebind gehou, maar deur die milddadigheid van die Nuwe Testament word hulle vrygemaak.

As die beswaar geopper word dat die heilige vaders van die Israeliete in dieselfde vryheid en blydskap gedeel het aangesien dit vasstaan dat aan hulle soos aan ons dieselfde Gees van die geloof gegee was, is my antwoord daarop dat nie een van die twee (vryheid of blydskap) uit die wet gekom het nie. Aangesien hulle egter agtergekom het dat hulle deur die wet en hulle toestand van slawerny terneergedruk en deur die onrustigheid van hulle gewetens vermoei word, het hulle hulle toevlug tot die evangelie as hulpmiddel geneem. Daarom was dit die besondere vrug van die Nuwe Testament dat hulle benewens van die algemene wet van die Ou Testament ook van daardie euwels verlos is. Verder sal ons ontken dat so ’n gees van vryheid en onbesorgdheid aan hulle gegee is dat hulle nie die vrees en slawerny wat uit die wet ontstaan het, nog ten dele ervaar het nie. Want hoewel hulle die voorregte wat hulle deur die genade van die evangelie verkry het, geniet het, was hulle tog saam met die gewone mense aan dieselfde bande en die laste van die onderhouding daarvan onderworpe. Hulle is dus gedwing om die seremonies sorgvuldig te onderhou, omdat dit vir hulle tekens was van die onderwy- 607 sing van hulle slawerny⁵⁰ en soos skuldbriewe⁵¹ waardeur hulle bely het dat hulle aan die sonde skuldig is en nie van die verpligting vrygeskeld is nie. Wanneer ons ons oë rig op die algemene beskikking waarmee die Here toe met die Israeliete gehandel het, word daar met reg gesê dat hulle in vergelyking met ons onder die verbond van slawerny en vrees was.

9. Четвёртое различие связано с третьим и вытекает из него. Св. Писание называет Ветхий Завет союзом рабства, так как он порождает в сердцах людей страх и трепет. Новый Завет - союз свободы, ибо он утверждает их в уверенности и доверии. Об этом говорит св. Павел в Послании к римлянам: «Вы не приняли духа рабства, чтобы опять жить в страхе, но приняли Духа усыновления, Которым взываем: "Авва, Отче!"» (Рим 8:15). То же самое имеет в виду автор Послания к евреям, когда говорит, что верующие приступили ныне не к видимой горе Синай, пылающей огнём, где гром, буря, молнии, как это видел народ Израиля, когда всё внушало ему ужас до такой степени, что и сам Моисей убоялся. А теперь Бог не говорит с нами страшным голосом, как прежде, но мы приступили к небесной «горе Сиону и ко граду Бога живого, к небесному Иерусалиму и тьмам Ангелов» (Евр 12:18 сл.).

Мысль, которой мы коснулись, цитируя Послание к римлянам, более широко развёрнута в Послании к галатам, где св. Павел строит аллегорию, рассказывая о двух сыновьях Авраама следующим образом: Агарь, служанка,- образ горы Синай, где народ Израиля получил Закон; Сара, госпожа,- образ Иерусалима, откуда произошло Евангелие. Потомство Агари - рабское и не может наследовать, потомство Сары - свободное и должно получить наследство. Итак, Закон приводит нас в рабство, а Евангелие возрождает в свободе (Гал 4:22 сл.). Итог сказанного состоит в том, что Ветхий Завет был дан для устрашения совести, а Новый несёт радость и веселие. Первый держал совесть в оковах под игом рабства, второй облегчает и освобождает её.

Если нам возразят, что отцы Ветхого Завета, обладая тем же духом веры, что и мы, были, следовательно, причастны к той же радости и свободе, то мы ответим, что они имели их не вследствие благого действия Закона - ибо сознавали, что он удерживает в рабстве и тревожит совесть,- но потому, что их прибежищем было Евангелие. К тому же мы отрицаем, что они обладали такой свободой и уверенностью, что их вовсе не коснулись страх и рабство, причиняемые Законом. Ибо, хотя они и пользовались преимуществами, полученными через Евангелие, но, как и прочие люди, были отягощены всеми установленными тогда предписаниями, бременами и путами. Поэтому, видя, что они были вынуждены строго соблюдать ритуалы, присущие педагогике, которую св. Павел уподобил рабству, и напоминавшие долговые расписки, в которых они признавали свою виновность перед Богом, не будучи в состоянии расплатиться с долгами, можно с полным правом сказать, что, в отличие от нас, они находились под бременем Завета рабства. Так обстоит дело, если взглянуть на порядок и способ действий, которые тогда избрал Господь в отношении народа Израиля.

10. Tres quas posteriores retulimus comparationes sunt Legis et Evangelii; quare in illis Lex, Veteris testamenti, Evangelium, novi nomine signatur. Prima latius extenditur: comprehendit enim sub se et quae ante Legem editae sunt promissiones^b. Quod autem ipsas sub veteris Testamenti nomine censendas Augustinus negavit, optime in eo sensit; nec aliud voluit quam quod docemus: siquidem ad illas Ieremiae et Pauli sententias respiciebat, ubi Vetus testamentum a verbo gratiae et misericordiae discernitur. Istud quoque scitissime eodem loco subiungit, pertinere ab initio mundi ad Novum testamentum filios promissionis, regeneratos a Deo, qui fide per dilectionem operante obedierunt mandatis. Idque^c in spe non carnalium, terrenorum, temporalium, sed spiritualium, caelestium, aeternorum bonorum, praecipue credentes in Mediatorem: per quem non dubitarunt et Spiritum sibi administrari, ut benefacerent, et ignosci, quoties peccarent [Lib. 3 ad Bonif. cap. 4^d]¹. Id enim ipsum est quod asserere in animo fuit, Eiusdem nobiscum benedictionis in aeternam salutem consortes fuisse omnes sanctos, quos ab exordio mundi peculiariter a Deo selectos Scriptura commemorat. Inter nostram ergo et illius partitionem hoc interest, quod nostra (secundum illam Christi sententiam, Lex et Prophetae usque ad Iohannem [Mat. 11. b. 13], ex eo regnum Dei evangelizatur²) inter Evangelii claritatem, et obscuriorem quae praecesserat verbi dispensationem distinguit; altera simpliciter Legis debilitatem secernit ab Evangelii firmitudine. Atque hic quoque de sanctis^e Patribus annotandum est, ita sub veteri Testamento 433 vixisse, ut non illic restiterint, sed aspirarint semper ad novum, adeoque certam eius communionem amplexi sint. Qui enim praesentibus^a umbris contenti, mentem ad Christum non extenderunt, eos caecitatis ac maledictionis damnat Apostolus. Ut enim reliqua taceamus, quaenam maior caecitas fingi possit, quam a pecude mactata peccati expiationem sperare? quam in externa aquae irrigatione, animae purgationem quaerere? quam frigidis Deum ceremoniis, perinde atque illis valde oblectetur, velle placare? Ad istas enim omnes absurditates delabuntur qui sine Christi respectu in Legis observationibus haerent.

10. Les trois comparaisons dernieres sont de la Loy et de l’Evangile. Parquoy en icelles, sous le nom du vieil Testament il nous faut entendre la Loy, comme par le nouveau Testament est signifié l’Evangile. La premiere que nous avons mise s’estendoit plus loin: car elle comprenoit en soy aussi bien l’estat des Peres anciens qui a esté devant la Loy. Or ce que sainct Augustin nie, que les promesses de ce temps-là soyent comprinses sous l’ancien Testament,⁹² son opinion est en cela bonne. Et n’a voulu autre chose dire, que ce que nous enseignons. Car il regardoit à ces sentences que nous avons alleguées de Jeremie et de sainct Paul, ausquelles le vieil Testament est opposé à la doctrine de grace et de misericorde. C’est aussi tresbien parlé à luy, quand il adjouste que tous les fideles qui ont esté regenerez de Dieu dés le commencement du monde, et ont suyvi sa volonté en foy et en charité, appartiennent au nouveau Testament: et qu’ils ont eu leur esperance fichée, non pas en biens charnels, terriens et temporels: mais spirituels, celestes et eternels. Singulierement qu’ils ont creu au Mediateur, par lequel ils ne doutoyent pas que le sainct Esprit ne leur fust donné pour bien vivre, et qu’ils n’obtinssent pardon toutes fois et quantes qu’ils auroyent peché. C’est ce que j’ay voulu pretendre: assavoir que tous les saincts, lesquels nous lisons en l’Escriture avoir esté esleus de Dieu depuis le commencement du monde, ont esté participans avec nous des mesmes benedictions qui nous sont données en salut eternel. Il y a seulement ceste difference entre la division que j’ay mise et celle de sainct Augustin: que j’ay voulu distinguer entre la clairté de l’Evangile, et l’obscurité qui avoit esté auparavant, suyvant ceste sentence de Christ, où il dit que la Loy et les Prophetes ont esté jusqu’à Jean Baptiste et que de la le Royaume de Dieu a commencé à estre presché (Matth. 11:13). Luy s’est contenté de distinguer entre l’infirmité de la Loy et la fermeté de l’Evangile. Il nous faut aussi noter cela des anciens Peres, qu’ils ont tellement vescu sous l’ancien Testament, qu’ils ne s’y sont point arrestez, mais ont tousjours aspiré au nouveau: et mesme y ont participé en vraye affection de cœur. Car tous ceux qui se contentans des ombres exterieures, n’ont point eslevé leur entendement à Christ, sont condamnez d’aveuglement et de malediction par l’Apostre. Et de fait, quel aveuglement plus grand pourroit-on imaginer, que d’esperer purgation de ses pechez de la mort d’une beste brute? ou chercher le lavement de son ame en l’aspersion corporelle d’eau? que de vouloir appaiser Dieu en ceremonies qui sont de nulle importance, comme s’il s’y delectoit beaucoup? encore que nous nous taisions de beaucoup d’autres choses semblables. Or tous ceux qui sans regarder Christ, s’amusent en observations exterieures de la Loy, tombent en telle absurdité.

10. The three last comparisons which we have mentioned are between the law and the gospel. In these, therefore, “the Old Testament” denotes the law; and “the New Testament,” the gospel. The first comparison extends further, for it comprehends also the promises, which were given before the law. When Augustine denied that they ought to be considered as part of the Old Testament, he gave a very proper opinion, and intended the same that we now teach; for he had in view those passages of Jeremiah and Paul, in which the Old Testament is distinguished from the word of grace and mercy. He very judiciously adds also in the same place, that the children of the promise, from the beginning of the world, who have been regenerated by God, and, under the influence of faith working by love, have obeyed his commands, belong to the New Testament; and that, in hope, not of carnal, terrestrial, and temporal things, but of spiritual, celestial, and eternal blessings; especially believing in the Mediator, through whom they doubted not that the Spirit was dispensed to them to enable them to do their duty, and that whenever they sinned they were pardoned. For this is the very same thing which I meant to assert: That all the saints, whom, from the beginning of the world, the Scripture mentions as having been peculiarly chosen by God, have been partakers of the same blessing with us to eternal salvation. Between our distinction and that of Augustine there is this difference—that ours (according to this declaration of Christ, “the law and the prophets were until John; since that time the kingdom of God is preached;”)¹⁰⁸³ distinguishes between the clearness of the gospel and the more obscure dispensation of the word which preceded it; whilst the other merely 415 discriminates the weakness of the law from the stability of the gospel. Here it must also be remarked concerning the holy fathers, that though they lived under the Old Testament, they did not rest satisfied with it, but always aspired after the New, and thus enjoyed a certain participation of it. For all those who contented themselves with present shadows, and did not extend their views to Christ, are condemned by the apostle as blind and under the curse. For, to say nothing on other points, what greater ignorance can be imagined than to hope for an expiation of sin by the sacrifice of an animal? than to seek for the purification of the soul by an external ablution with water? than to wish to appease God with frigid ceremonies, as though they afforded him great pleasure? For all these absurdities are chargeable on those who adhere to the observances of the law, without any reference to Christ.

10. Distinction between the three last differences and the first. Confirmation of the above from Augustine. Condition of the patriarchs under the Old Testament.

The three last contrasts to which we have adverted (sec. 4, 7, 9), are between the Law and the Gospel, and hence in these the Law is designated by the name of the Old, and the Gospel by that of the New Testament. The first is of wider extent (sec. 1), comprehending under it the promises which were given even before the Law. When Augustine maintained that these were not to be included under the name of the Old Testament (August. ad Bonifac. lib. 3 c. 14), he took a most correct view, and meant nothing different from what we have now taught; for he had in view those passages of Jeremiah and Paul in which the Old Testament is distinguished from the word of grace and mercy. In the same passage, Augustine, with great shrewdness remarks, that from the beginning of the world the sons of promise, the divinely regenerated, who, through faith working by love, obeyed the commandments, belonged to the New Testament; entertaining the hope not of carnal, earthly,temporal, but spiritual, heavenly, and eternal blessings, believing especially in a Mediator, by whom they doubted not both that the Spirit was administered to them, enabling them to do good, and pardon imparted as often as they sinned. The thing which he thus intended to assert was, that all the saints mentioned in Scripture, from the beginning of the world, as having been specially selected by God, were equally with us partakers of the blessing of eternal salvation. The only difference between our division and that of Augustine is, that ours (in accordance with the words of our Saviour, “All the prophets and the law prophesied until John,” Mt. 11:13) distinguishes between the gospel light and that more obscure dispensation of the word which preceded it, while the other division simply distinguishes between the weakness of the Law and the strength of the Gospel. And here also, with regard to the holy 396fathers, it is to be observed, that though they lived under the Old Testament, they did not stop there, but always aspired to the New, and so entered into sure fellowship with it. Those who, contented with existing shadows, did not carry their thoughts to Christ, the Apostle charges with blindness and malediction. To say nothing of other matters, what greater blindness can be imagined, than to hope for the expiation of sin from the sacrifice of a beast, or to seek mental purification in external washing with water, or to attempt to appease God with cold ceremonies, as if he were greatly delighted with them? Such are the absurdities into which those fall who cling to legal observances, without respect to Christ.

10. De drie laatst vermelde vergelijkingen zijn tussen de wet en het evangelie; daarom wordt daarin de wet met de naam van Oud, het evangelie met die van Nieuw Testament aangeduid. Het eerste onderscheid strekt zich verder uit; want het bevat in zich ook de beloften, die voor de wet gedaan zijn. En dat Augustinus gezegd heeft¹, dat deze beloften niet onder de naam van het Oude Testament mogen gerekend worden, dat heeft hij zeer juist ingezien, en hij heeft niet anders gewild dan wat wij leren; immers hij had op het oog die uitspraken van Jeremia en Paulus, waarin het Oude Testament onderscheiden wordt van het woord der genade en barmhartigheid. Ook dit voegt hij op dezelfde plaats zeer juist er aan toe, dat van het begin der wereld af tot het Nieuwe Testament behoren de kinderen der belofte, die door God wedergeboren zijn en die met het geloof dat door de liefde werkt, aan de geboden gehoorzaam geweest zijn. En dat in de hoop niet op vleselijke, aardse en tijdelijke, maar op geestelijke, hemelse en eeuwige goederen, voornamelijk gelovende in de Middelaar, door wie, naar zij niet betwijfelden, hun de Geest gegeven werd om goed te doen en hun vergiffenis geschonken werd, zo dikwijls als ze zondigden. Want juist dit was ik van plan te beweren, dat alle heiligen, die door God, volgens het verhaal der Schrift, van het begin der wereld af in het bijzonder uitverkoren zijn, met ons mede deelgenoten geweest zijn aan dezelfde zegening tot eeuwige zaligheid. Tussen onze verdeling en de zijne is dus dit verschil, dat de onze, naar het woord van Christus: "de wet en de profeten zijn tot Johannes, van die tijd af wordt het woord Gods verkondigd" (Matt. 11:13) onderscheid maakt tussen de helderheid van het evangelie en de meer duistere uitdeling des woords, die voorafgegaan was; en dat zijn verdeling eenvoudigweg de zwakheid der wet van de kracht des evangelies onderscheidt. En hier moet men ook aangaande de heilige vaderen opmerken dat ze zo onder het Oude Testament geleefd hebben, dat ze daarbij niet bleven staan; maar dat ze altijd naar het Nieuwe gestreefd hebben en zo de vaste gemeenschap daaraan hebben omhelsd. Want hen, die, met de tegenwoordige schaduwen tevreden, hun hart niet tot Christus hebben uitgestrekt, verklaart de apostel schuldig aan blindheid en vervloeking. Want om van het overige te zwijgen: welke grotere blindheid zou men kunnen bedenken, dan van het geslachte vee verzoening van de zonde te verwachten? dan in de uiterlijke besprenging met water zuivering der ziel te zoeken? dan God met kille ceremoniën te willen verzoenen, alsof Hij daarin groot vermaak schepte? Want tot al die ongerijmdheden vervallen zij, die zonder het oog te houden op Christus, blijven hangen aan de waarnemingen der wet.

10. Gesetz und Evangelium (Rückblick auf das Bisherige)

Die drei zuletzt genannten Vergleichungen betrafen Gesetz und Evangelium; in ihnen wird also das Gesetz als Altes, das Evangelium als Neues Testament bezeichnet. Nur die allererste Unterscheidung ist umfassender: sie umfaßt auch die vor dem Gesetz gegebenen Verheißungen! Diese Verheißungen selbst will nun Augustin unter keinen Umständen zum Alten Testament gerechnet wissen; und er hat darin völlig recht. Denn er hat damit nur zeigen wollen, was auch wir lehren: hat er doch ebenfalls jene Aussprüche des Jeremia und des Paulus vor Augen, in denen das Alte Testament von dem Wort der Gnade und Barmherzigkeit unterschieden wird! Sehr durchdacht ist es auch, wenn er an derselben Stelle noch hinzusetzt: seit Anbeginn der Welt gehörten alle Kinder der Verheißung, alle, die Gott wiedergeboren hat, alle, die im Glauben, der in der Liebe tätig ist, den Geboten gehorcht haben, zum neuen Bunde! Dabei hofften sie nicht auf fleischliche, irdische, zeitliche Dinge, sondern auf geistliche, himmlische, ewige Güter. Vor allem aber glaubten sie an den Mittler; und sie wußten gewiß, daß er ihnen den Geist darreichte, um Gutes zu tun, und daß er ihnen Vergebung gewährte, 281 wenn sie sündigten! (An Bonifacius III,4). Eben dies hatte auch ich zu beweisen die Absicht: Alle Heiligen, die Gott seit Anbeginn der Welt erwählt hat, wie die Schrift uns berichtet, sind auch des gleichen Segens zu ihrem ewigen Heil teilhaftig geworden wie wir. Nun sagt aber Christus: „Das Gesetz und die Propheten haben geweissagt bis auf Johannes“ (Matth. 11,13), und seitdem wird das Reich Gottes gepredigt. So besteht nun zwischen meiner Darstellung dieser Verschiedenheit und der des Augustin ein Unterschied: ich unterscheide zwischen der Klarheit des Evangeliums und der dunkleren Verlautbarung des Wortes in der vergangenen Zeit; Augustin dagegen unterscheidet einfach das Gesetz in seiner Kraftlosigkeit vom Evangelium mit seiner Kraft und Sicherheit.

Freilich muß hier doch auch gesagt werden: die heiligen Väter haben ihr Leben unter dem Alten Testament so geführt, daß sie nicht daran hängenblieben, sondern sich stets nach dem Neuen ausgestreckt und daran sogar wirklich Anteil gehabt haben! Denn der Apostel spricht ja das Verdammungsurteil über die, welche sich mit den gegenwärtigen Schatten zufrieden gaben und sich nicht innerlich auf Christus hin ausrichteten. Und das ist ja auch so: lassen wir selbst alles andere beiseite, so gibt es doch nichts Törichteres, als von der Schlachtung eines Stücks Vieh Sühne für die Sünde zu erhoffen, von der äußeren Besprengung mit Wasser eine Reinigung der Seele zu erwarten oder mit törichten Zeremonien Gottes Wohlgefallen zu suchen, als ob er daran gerade seine Freude hätte! Zu lauter solchem Unfug kommt man, wenn man ohne den Blick auf Christus an der äußerlichen Beobachtung des Gesetzes hängenbleibt!

10. Die verskille tussen hierdie vertolking en Augustinus se verklaring daarvan

Die drie laaste vergelykings wat ons hierbo weergegee het, geld die wet en die evangelie. Daarom word die wet daarin met die woorde “Ou Testament” en die evangelie met die woorde “Nuwe Testament” aangedui. Die eerste vergelyking strek veel breër, want dit sluit ook die beloftes in wat voor die wet gegee is. Die feit dat Augustinus verklaar het dat die beloftes nie onder die woorde “Ou Testament” gereken moet word nie - daaroor het hy ’n baie goeie opvatting gehad.⁵² Sy bedoeling was niks anders as wat ons leer nie. Hy het sy oë tewens op die uitsprake van Jeremia en Paulus gerig waarin die Ou Testament van die woord van genade en barmhartigheid onderskei word. In dieselfde bespreking voeg hy ook baie verstandig by dat die kinders van die belofte⁵³ van die begin van die wêreld af by die nuwe verbond behoort en dat dié mense deur God weergebore is wat met die geloof wat deur die liefde werk,⁵⁴ sy gebooie gehoorsaam het. Dit het hulle nie gedoen in die hoop op vleeslike, wêreldse en tydelike goed nie maar in die hoop op die geestelike, die hemelse en die ewige goed, omdat hulle in besonder in die Middelaar geglo het, deur wie hulle nie getwyfel het nie dat die Gees aan hulle beskikbaar gestel word om goed te doen en dat hulle vergewe word so dikwels as wat hulle gesondig het. Want dit is juis wat ek van voorneme was om te verklaar, naamlik dat al die heiliges van wie die Skrif vertel dat hulle in besonder van die begin van die wêreld af deur God tot die ewige saligheid uitverkies is, in dieselfde seën as ons gedeel het.

Die verskil tussen ons verdeling en Augustinus s’n is dus daarin geleë dat ons verdeling tussen die duidelikheid van die evangelie en die duisterder bedeling van die Woord wat daaraan voorafgegaan het, 608 onderskeid maak volgens die bekende uitspraak van Christus dat die wet en die profete tot by Johannes was en dat die koninkryk van God van dié tyd af verkondig word.⁵⁵ Syne onderskei doodeenvoudig net die swakheid van die wet van die standvastigheid van die evangelie.

Hier moet ons in verband met die heilige aartsvaders ook daarop let dat hulle op so ’n wyse onder die ou verbond gelewe het dat hulle nie bloot daarby berus het nie maar altyd na die nuwe verbond gestrewe het en daarom die sekere deelname daarin omhels het. Want die apostel verdoem die wat saam met dié van hulle tyd met die skadu’s tevrede was, en hulle gedagtes vanweë hulle blindheid en vervloeking nie tot Christus uitgestrek het nie.⁵⁶ Om maar oor ander dinge te swyg: kan ’n groter blindheid bedink word as om sondeversoening te verwag van ’n dier wat geslag is? Om reiniging van ’n siel in die uitwendige besprinkeling met water te soek? Om God se guns te wil wen met koue seremonies net asof Hy groot behae daarin het? Want al die mense wat sonder om Christus in aanmerking te neem, aan die onderhouding van die wet verknog is, verval in sulke onsinnighede.

10. Три последние сопоставления относятся к Закону и Евангелию. Поэтому в них под Ветхим Заветом следует понимать Закон, а под Новым - Евангелие. Первое проведённое нами сопоставление идёт дальше - в нём рассматривается положение древних отцов до Закона. Св. Августин отрицает, что восходящие к тому времени обетования содержались именно в Ветхом Завете, и его точка зрения верна. Он не имел в виду ничего другого, кроме того, чему учим мы. Ведь он обращался к тем же высказываниям Иеремии и св. Павла, которые мы процитировали и где Ветхий Завет противопоставлен учению о милости и милосердии. Ещё у него очень хорошо сказано о том, что все верующие, возрождённые Богом от начала мира и следовавшие его воле в вере и любви, принадлежат Новому Завету и что они полагали свою надежду не в плотских, земных и временных благах, но в благах духовных, небесных и вечных. И в особенности, что они уверовали в Посредника, через которого - в чём они не сомневались - им дан Святой Дух для утверждения в доброй жизни и даровано прощение всякого греха. Это именно то, что утверждаю я: все святые, которые, как мы читаем в Писании, были избраны Богом от начала мира, были вместе с нами причастниками тех благословений, которые даны нам для вечного спасения. Между разделением, проводимым св. Августином, и моим есть только одно различие: я подчёркиваю свет и ясность Евангелия в отличие от запутанности сказанного прежде него - в соответствии со словами Христа о том, что Закон и пророки до Иоанна, а с сего времени Царство Божие благовествуется (Лк 16:16). Августин же ограничивался различием между немощью Закона и силой Евангелия.

Относительно древних отцов необходимо ещё отметить, что, живя под бременем Ветхого Завета, они не останавливались на нём, но постоянно стремились к Новому и даже участвовали в нём искренним влечением сердца. Ибо все те, кто, удовлетворяясь внешней тенью, не возвышали свой ум до Христа, осуждены апостолом на слепоту и проклятие. И в самом деле, можно ли представить себе большее ослепление, чем надеяться на очищение от грехов путём убийства животного? Или искать омовения души в окроплении водой своего тела? Или желать умиротворить Бога ритуалами, не имеющими никакого значения, как будто Он услаждается ими? Мы уже не говорим о множестве других подобных вещей. В этом нелепом положении оказываются все те, кто, невзирая на Христа, попусту тратят силы на соблюдение Закона.

11. Quintum, quod adiungere licet, discrimen, in eo iacet, quod ad Christi usque adventum gentem unam segregaverat Dominus, in qua foedus gratiae suae contineret¹. Quando distribuebat Altissimus gentes, quando dividebat filios Adam, inquit Moses, in possessionem illi cessit populus suus: Iacob funiculus haereditatis eius [Deut. 32. b. 8]². Alibi sic populum alloquitur, En Domini Dei tui est caelum et terra, et omnia quae in ea sunt. Patribus tamen tuis tantummodo^b adhaesit, amavit eos ut eligeret semen eorum post eos: nempe vos ipsos^c, e cunctis gentibus [Ibid. 10. c. 14]³. Populum ergo illum, veluti solus ad se ex hominibus pertineret, nominis sui cognitione dignatus est solum: foedus suum quasi in eius sinu deposuit: praesentiam sui numinis illi manifestavit: omnibus praerogativis eum honoravit. Sed (ut reliqua omittamus beneficia) quod unum hic agitur, illum verbi sui communione sibi devinxit, ut eius appellaretur et haberetur Deus. Interea gentes alias, quasi nihil secum haberent rei aut commercii, in vanitate ambulare sinebat [Act. 14. c. 16]: nec ut earum exitio mederetur, quod unicum erat remedium afferebat, verbi scilicet sui praedicationem. Itaque Israel tunc filius Domino delicatus: alii extranei; ille cognitus, et in fidem tutelamque susceptus: alii tenebris suis relicti; ille a Deo sanctificatus: alii profani; ille Dei praesentia honoratus: alii omni propinquitate exclusi. At ubi venit plenitudo temporis [Galat. 4. a. 4], instaurandis omnibus destinata, exhibitusque est ille Dei et hominum^d conciliator: diruta maceria quae tandiu misericordiam Dei intra Israelis fines conclusam tenuerat, annuntiata pax est iis qui procul erant, non secus atque iis qui prope coniuncti, ut Deo simul reconciliati, 434 in unum populum^a coalescerent [Ephes. 2. c. 14]¹. Quare nulla iam Graeci aut Iudaei, circuncisionis vel praeputii ratio: sed omnia in omnibus Christus [Galat. 6. d. 15]^b, cui datae sunt gentes in haereditatem, et termini terrae in peculium [Psal. 2. c. 8]: ut sine discrimine dominetur a mari usque ad mare, et a fluminibus usque ad ultimos orbis fines^c [Psal. 72. b. 8, et alibi².].

11. La cinquieme difference que nous avons dite pouvoir estre adjoustée, gist en ce que jusques à l’advenement de Christ, Dieu avait segregé un peuple, auquel il avoit commis l’alliance de sa grace. Quand le Dieu tout puissant distribuoit les peuples, dit Moyse, quand il divisoit les enfans d’Adam, son peuple luy est escheu en partage: Jacob a esté son heritage (Deut. 32:8, 9). En un autre lieu il parle ainsi au peuple, Voicy le ciel et la terre, et toutes choses qui y sont contenues appartiennent à ton Dieu. Et neantmoins il s’est conjoint avec tes Peres, et les a aymez, pour eslire leur semence apres eux d’entre tous les autres peuples (Deut. 10:14, 15). Nostre Seigneur donc a fait cest honneur à ce peuple-là seul, de se donner à cognoistre à luy, comme s’il luy eust plus appartenu que les autres. Il luy a commis son alliance: il a manifesté la presence de sa divinité au milieu de luy, et l’a exalté en tous autres privileges. Mais laissons là les autres benefices qu’il luy a faits: contentons-nous donc de celuy dont il est question, c’est qu’en luy communiquant sa parolle, il s’est conjoint à luy pour estre appellé et estimé son Dieu. Cependant il laissoit cheminer toutes les autres nations en vanité et erreur (Act. 14:16), comme si elles n’avoyent nulle accointance avec luy, et ne leur donnoit point le remede par lequel il leur pouvoit subvenir: assavoir la predication de sa parolle. Parquoy Israel lors estoit nommé le fils delicat de Dieu: tous les autres estoyent tenus pour estrangiers. Il estoit dit estre cogneu de Dieu, et receu en sa sauve-garde et tutele: les autres estre delaissez en leurs tenebres. Il estoit dit estre sanctifié à Dieu: les autres profanes. Il estoit dit avoir esté honnoré par la presence de Dieu: les autres en estre exclus. Mais quand la plenitude du temps est venue, laquelle avoit esté ordonnée pour reparer toutes choses: quand, dije, le Mediateur de Dieu et des hommes a esté manifesté ayant rompu la paroy qui avoit long temps tenu la misericorde de Dieu enclose en un peuple (Galat. 4:4; Ephes. 2:14): il a fait que la paix a esté annoncée à ceux qui estoyent loin, aussi bien qu’à ceux qui estoyent pres: afin qu’estant tous ensemble reconciliez à Dieu, ils fussent unis en un corps. Pourtant il n’y a plus de consideration de Juif ne de Grec, de Circoncision ne de Prepuce: mais Christ est tout en tous, auquel tous peuples de la terre ont esté donnez en heritage, et les fins du monde en seigneurie: afin que sans distinction il domine depuis une mer jusques à l’autre, depuis Orient jusques en Occident (Galat. 6:15; Ps. 2:8; 72:8, et ailleurs).

11. The fifth difference, which we may add, consists in this—that till the advent of Christ, the Lord selected one nation, to which he would limit the covenant of his grace. Moses says, “When the Most High divided to the nations their inheritance, when he separated the sons of Adam,—the Lord's portion is his people; Jacob is the lot of his inheritance.”¹⁰⁸⁴ In another place he thus addresses the people: “Behold, the heaven, and the heaven of heavens is the Lord's thy God, the earth also, with all that therein is. Only the Lord had a delight in thy fathers to love them, and he chose their seed after them, even you above all people.”¹⁰⁸⁵ Therefore he favoured that people with the exclusive knowledge of his name, as though they alone of all mankind belonged to him; he deposited his covenant as it were in their bosom; to them he manifested the presence of his power; he honoured them with every privilege. But to omit the rest of his benefits, the only one that relates to our present argument is, that he united them to himself by the communication of his word, in order that he might be denominated and esteemed their God. In the mean time he suffered other nations, as though they had no business or intercourse with him, to walk in vanity;¹⁰⁸⁶ nor did he employ means to prevent their destruction by sending them the only remedy—the preaching of his word. The Israelitish nation, therefore, were then as darling sons; others were strangers: they were known to him, and received under his faithful protection; others were left to their own darkness: they were sanctified by God; others were profane: they were honoured with the Divine presence; others were excluded from approaching it. But when the fulness of the time was come,¹⁰⁸⁷ appointed for the restoration of all things,¹⁰⁸⁸ and 416 the Reconciler of God and men was manifested,¹⁰⁸⁹ the barrier was demolished, which had so long confined the Divine mercy within the limits of the Jewish church, and peace was announced to them who were at a distance, and to them who were near, that being both reconciled to God, they might coalesce into one people. Wherefore “there is neither Greek nor Jew, circumcision nor uncircumcision, but Christ is all and in all;”¹⁰⁹⁰ “to whom the heathen are given for his inheritance, and the uttermost parts of the earth for his possession;”¹⁰⁹¹ that he may have a universal “dominion from sea to sea, and from the river unto the ends of the earth.”¹⁰⁹²

11. Fifth difference. The Old Testament belonged to one people only, the New to all.

The fifth distinction which we have to add consists in this, that until the advent of Christ, the Lord set apart one nation, to which he confined the covenant of his grace. Moses says, “When the Most High divided to the nations their inheritance, when he separated the sons of Adam, he set the bounds of the people according to the number of the children of Israel. For the Lord’s portion is his people; Jacob is the lot of his inheritance,” (Deut. 32:8, 9). In another passage he thus addresses the people: “Behold, the heaven and the heaven of heavens is the Lord’s thy God, the earth also, with all that therein is. Only the Lord had a delight in thy fathers to love them, and he chose their seed, after them, even you, above all people, as it is this day,” (Deut. 10:14, 15). That people, therefore, as if they had been the only part of mankind belonging to him he favoured exclusively with the knowledge of his name, depositing his covenant, as it were, in their bosom, manifesting to them the presence of his divinity and honouring them with all privileges. But to say nothing of other favours, the only one here considered is his binding them to him by the communion of his word, so that he was called and regarded as their God. Meanwhile, other nations, as if they had had no kind of intercourse with him, he allowed to wander in vanity not even supplying them with the only means of preventing their destructions—viz. the preaching of his word. Israel was thus the Lord’s favourite child the others were aliens. Israel was known and admitted to trust and guardianship, the others left in darkness; Israel was made holy, the others were profane; Israel was honoured with the presence of God, the others kept far aloof from him. But on the fulness of the time destined to renew all things, when the Mediator between God and man was manifested the middle wall of partition, which had long kept the divine mercy within the confines of Israel, was broken down,peace was preached to them who were afar off, as well as to those who were nigh, that being, together reconciled to God, they might unite as one people. Wherefore, there is now no respect of Jew or Greek, of circumcision or uncircumcision, but Christ is all and in all. To him the heathen have been given for his inheritance, and the uttermost parts of the earth for his possession (Ps. 2:8), that he may rule 397without distinction “from sea to sea, and from the river unto the ends of the earth,”(Ps. 72:8).

11. Het vijfde onderscheid, dat we hieraan toe kunnen voegen, is hierin gelegen, dat tot op de komst van Christus de Here één volk had afgezonderd om daarin het verbond zijner genade besloten te houden. Toen de Allerhoogste de volkeren verdeelde, en toen Hij de kinderen Adams vaneen scheidde, zegt Mozes (Deut. 32:8) is zijn volk Hem tot een eigendom geworden: Jacob is het snoer zijner erve. Elders (Deut. 10:14) spreekt hij het volk aldus toe: "Ziet, des Heren, uws Gods is de hemel, de aarde en al wat daarin is; maar aan uw vaderen alleen heeft Hij lust gehad. Hij heeft hen bemind, om hun zaad na hen te verkiezen, namelijk uzelf, uit alle volkeren.'' Hij heeft dus alleen dat volk, alsof het alleen uit alle mensen betrekking had op Hem, de kennis van zijn naam waardig gekeurd; Hij heeft zijn verbond als het ware in zijn binnenste gelegd, de tegenwoordigheid zijner Goddelijkheid hem geopenbaard en het met alle voorrechten geëerd. Maar (om de overige weldaden voorbij te gaan) waar het hier om gaat: Hij heeft het door de gemeenschap zijns woords aan zich verbonden, zodat Hij de God van dat volk genoemd werd en als zodanig beschouwd werd. Intussen liet Hij de andere volkeren, alsof ze met Hem niets te maken hadden, of in generlei betrekking met Hem stonden, in ijdelheid wandelen (Hand. 14:16) en het enige middel om hen van hun verderf te genezen, namelijk de prediking van zijn Woord, schonk Hij hen niet. En zo was Israël toen des Heren troetelkind; en de anderen waren buitenstaanders. Israël was gekend en in Gods trouw en bescherming opgenomen; de anderen waren aan hun duisternis overgelaten. Israël was door God geheiligd, de anderen waren onheilig. Israël was geëerd door Gods tegenwoordigheid de anderen van alle nabijheid uitgesloten. Maar toen de volheid des tijds gekomen was (Gal. 4:4) die bestemd was tot wederoprichting van alle dingen en de Verzoener van God en de mensen geopenbaard was, is de scheidsmuur verbroken, die zo lange tijd de barmhartigheid Gods binnen het gebied van Israël besloten had gehouden, en is de vrede verkondigd hun, die verre waren evenzeer als hun die nabij waren; opdat ze, tegelijk met God verzoend tot één volk zouden saamgroeien (Ef. 2:14) Daarom wordt er niet meer gelet op Griek of Jood, op besnijdenis of voorhuid, maar Christus is alles in allen (Gal. 6:15) aan wie de heidenen gegeven zijn tot erfdeel en de einden der aarde tot een eigendom; opdat Hij zonder onderscheid heerse van de zee tot aan de zee, en van de rivieren tot aan de uiterste einden der aarde (Ps. 2:8; 72:8 enz.).

11. Fünfter Unterschied: Volk und Welt (11-12). Die Grenze ist in Christus niedergerissen

Man kann noch eine fünfte Unterscheidungsart zufügen; sie beruht darauf, daß der Herr bis zum Kommen Christi nur ein einziges Volk abgesondert und erwählt hat, um seinen Gnadenbund gleichsam darin einzuschließen. „Da der Allerhöchste die Völker verteilte, als er zerstreute der Menschen Kinder“, so hören wir bei Mose, „... da nahm er Israel zu seinem Teil, und Jakob ist sein Erbe“ (Deut. 32,8f.; nicht Luthertext). An anderer Stelle redet er das Volk an: „Siehe, der Himmel und aller Himmel Himmel, die Erde und alles, was darinnen ist, das ist des Herrn, deines Gottes. Dennoch hat er allein zu deinen Vätern Lust gehabt, daß er sie liebte, und hat ihren Samen erwählt nach ihnen, euch, aus allen Völkern ...“ (Deut. 10,14f.). Diesem Volk allein also hat er die Kenntnis seines Namens zuteil werden lassen, als ob es allein unter allen Menschen ihm gehörte, seinen Bund hat er ihm gewissermaßen in den Schoß gelegt, seine göttliche Majestät hat er ihm gegenwärtig offenbart, mit allerlei Vorrechten hat er es geschmückt. Ich will aller anderen Wohltaten schweigen und nur das erwähnen, was hier am wichtigsten ist: er hat diesem Volke sein Wort gegeben und es so in seine Gemeinschaft gezogen, so daß er also sein Gott hieß, als sein Gott galt! Unterdessen ließ er alle anderen Völker in Eitelkeit ihre eigenen Wege gehen (Apg. 14,16) — als ob sie nichts mit ihm zu tun hätten! Ihnen bot er auch nicht das einzige Mittel zur Rettung aus solchem Elende: nämlich die Predigt seines Wortes! So war dazumal Israel sein geliebter Sohn, die anderen waren Fremde; es war ihm bekannt und unter seinen Schutz und Schirm genommen, die anderen blieben in ihrer Finsternis; es war von Gott geheiligt, die anderen waren gottfern (profani); es war der Gegenwart Gottes gewürdigt, den anderen war jede Annäherung verschlossen! Aber als „die Zeit erfüllet war“, daß alle zurechtgebracht werden sollten, und er, der Versöhner zwischen Gott und den Menschen, offenbar wurde, da wurde die Scheidewand niedergerissen, die Gottes Barmherzigkeit so lange auf Israel begrenzt hatte, da wurde Friede verkündigt denen, die fern waren, wie auch denen, die nahe waren, so daß sie nun, beide mit Gott versöhnt, auch untereinander zu einem geistlichen Volke zusammenwüchsen! (Eph. 2,14-17). So gilt denn hier weder Jude noch Grieche 282 (Gal. 3,28), weder Beschneidung noch Nichtbeschnittensein (Gal. 6,15), sondern „alles und in allen Christus!“ (Kol. 3,11). Denn ihm sind alle Völker zum Erbe gegeben, die Enden der Erde zum Eigentum (Ps. 2,8), daß er ohne Unterschied herrsche von Meer zu Meer, von den Wassern bis zum äußersten Ende der Welt! (Ps. 72,8 u.a. — z.B. Sach. 9,10).

11. ’n Vyfde verskil: Die Here het vir Hom tot by die koms van Christus net een verbondsvolk afgesonder.

Die vyfde verskil wat ons kan byvoeg, is daarin geleë dat die Here tot by die koms van Christus een volk afgesonder het om sy genadeverbond in die volk te behou.⁵⁷ “Toe die Allerhoogste volkere verdeel het, toe Hy die kinders van Adam van mekaar geskei het”, sê Moses, “was sy volk die Here se besitting, en Jakob was die maatstaf van sy erfdeel.”⁵⁸ Elders spreek hy die Israeliete so aan: “Kyk, aan die Here jou God behoort die hemel en die aarde en alles wat daarin is. Tog het Hy net in julle vaders ’n welgevalle gehad en hulle liefgehad om hulle nageslag na hulle, naamlik julle, uit al die volkere uit te verkies”.⁵⁹ Hy het dus daardie volk alleen waardig geag om sy Naam te ken, asof net die volk uit al die mense aan Hom behoort het; Hy het sy verbond in die boesem van die volk geplaas; Hy het die teenwoordigheid van sy mag aan hulle geopenbaar en hulle met alle voorregte vereer.

Maar - om al sy ander weldade weg te laat - omdat dit hier net om een 609 spek gaan: deur die gemeenskap van sy Woord het Hy hulle aan Hom verbind sodat Hy hulle God genoem is en as hulle God beskou is. Intussen het Hy die ander volkere in ’n waan laat wandel asof hulle niks met Hom te doen gehad het en asof daar geen omgang tussen hulle was nie.⁶⁰ Ook het Hy nie die enigste middel waarmee Hy hulle verderf kon voorkom, aan hulle voorsien nie, naamlik die verkondiging van sy Woord. So was Israel toe vir die Here ’n kind soos sy oogappel, en die ander volkere was vir Hom soos vreemdelinge. Hy het Israel geken en hulle in vertroue en beskerming opgeneem; die res het Hy aan die duisternis oorgelaat. Die volk is deur God heilig gemaak; die ander volke was onheilig. Israel is deur die teenwoordigheid van God vereer; die ander volkere was van sy nabyheid uitgesluit.

Maar toe die volheid van die tyd gekom het,⁶¹ wat bestem was om alles te herstel, en die Versoener van God en die mense geopenbaar is, is die muur wat so lank die barmhartigheid van God tot Israel beperk het, afgebreek,⁶² en vrede is verkondig vir die wat ver weg was, sowel as vir die wat nou aan Hom verbonde was, om terselfdertyd met God versoen te word en tot een volk te groei.⁶³ Daarom word Griek of Jood⁶⁴ of besnydenis of onbesnedenheid⁶⁵ nou nie meer in aanmerking geneem nie, maar Christus is alles in almal.⁶⁶ Aan Hom is die nasies as erfdeel gegee en die eindes van die aarde as besitting,⁶⁷ sodat Hy sonder onderskeid van die een see tot die ander kan heers en van die riviere tot by die uiteindes van die wêreld.⁶⁸

11. Пятое различие, о котором мы говорили, что оно может быть добавлено к рассмотренным четырём, заключается в том, что до пришествия Христа Бог отделил один-единственный народ, с которым Он своею милостью заключил союз. «Когда Всевышний,- говорит Моисей,- давал уделы народам и расселял сынов человеческих, тогда поставил пределы народов по числу сынов Израилевых. Ибо часть Господа народ Его; Иаков наследственный удел Его» (Втор 32:8-9). В другом месте он так говорит народу: «Вот у Господа, Бога твоего, небо и небеса небес, земля и всё, что на ней; но только отцов твоих принял Господь и возлюбил их, и избрал вас, семя их после них, из всех народов» (Втор 10:14-15). Итак, наш Господь одному этому народу оказал честь познать Его, как будто он принадлежал Господу более других. Он заключил с ним союз. Он явил свою божественность в среде его и возвысил другими привилегиями. Оставим в стороне все прочие оказанные ему благодеяния и ограничимся той, о которой идёт речь: передав ему своё слово, Господь соединился с ним, чтобы называться его Богом и чтобы этот народ поклонялся Ему. Всем прочим народам Он попустил ходить своими путями в тщете и заблуждении, как будто они не имели с Ним никакой сколько-нибудь тесной связи (Деян 14:16), и не дал им целебного средства, которое могло бы им помочь,- проповеди слова своего. Поэтому Израиль назывался тогда возлюбленным сыном Божьим. Все прочие народы были Ему чужими. Израильский народ был признан Богом и встал под его защиту и покровительство, остальные народы были оставлены во мраке. О нём сказано, что он посвящён Богу, другие же народы именовались языческими. Он был почтён присутствием Бога, другие были лишены его.

Но когда пришла полнота времени (Гал 4:4), когда это состояние должно было быть исправлено и когда, говорю я, явился Посредник между Богом и людьми, разрушив преграду, которая долгое время заключала милость Божью внутри одного народа, то Он возвестил мир дальним, как и ближним, дабы, примирённые с Богом, они стали одним телом (Эф 2:14 сл.). Поэтому нет больше ни еврея, ни грека, ни обрезания, ни необрезания, «но всё и во всём Христос» (Кол 3:11; Гал 6:15). Все народы земли отданы Ему в наследие и пределы земли - во владение (Пс 2:8), чтобы без всякого разделения царствовал Он от моря до моря, от востока до запада (Пс 71/72:8 и др.).

12. Gentium igitur vocatio, insignis est tessera, qua supra Vetus testamentum Novi excellentia illustratur. Plurimis quidem et clarissimis Prophetarum oraculis testata ante fuerat: sed ita ut in regnum Messiae eius complementum reiiceretur. Ac ne Christus quidem statim a primo suae praedicationis exordio ad eam progressus fecit: sed eo usque distulit donec absolutis omnibus redemptionis nostrae numeris, ac finito humiliationis suae tempore, acciperet a Patre nomen quod est supra omne nomen, coram quo omne genu flecteretur [Philip. 2. b. 9]. Unde mulieri Chananaeae, hac opportunitate nondum expleta^d, negat se missum nisi ad oves perditas domus Israel [Matt. 15. c. 24]: nec Apostolos in prima missione patitur eosdem limites superare. In viam Gentium, inquit, ne abieritis, et in civitates Samaritanorum ne ingrediamini: sed ite potius ad oves perditas domus Israel [Matth. 10. a. 5]. Utcunque autem tot testimoniis prodita foret, ubi tamen Apostolis auspicanda fuit, sic nova et insolens illis visa est, ut tanquam prodigium aliquod exhorrerent. Trepide sane nec sine recusatione tandem aggressi sunt. Nec mirum: videbatur enim rationi minime consentaneum, ut Dominus, qui tot seculis Israelem a reliquis gentibus selegerat, quasi repente mutato consilio delectum illum tolleret. Vaticiniis quidem id praedictum erat: sed non poterant vaticiniis adeo attenti esse, ut rei novitate, quae se oculis ingerebat^e, nihil moverentur. Neque satis ad eos permovendos^f valebant quae iam olim futurae Gentium vocationis specimina Deus ediderat. Siquidem praeterquam quod paucissimos vocaverat, illos ipsos inserebat quodammodo in familiam Abrahae, ut populo suo accederent: ista vero publica vocatione non modo Iudaeis aequabantur Gentes, sed velut in demortuorum^g locum subire eas apparebat. 435 || Adde quod nunquam aequati fuerant Iudaeis extranei, quoscunque Deus ante in corpus Ecclesiae asciverat. Itaque non abs re Paulus mysterium hoc tantopere praedicat absconditum a seculis et generationibus, et quod etiam Angelis mirabile esse dicit [Colos. 1. d. 26]¹.

12. Pourtant la vocation des Gentils est encore une marque notable, par laquelle est demonstrée l’excellence du nouveau Testament par dessus le vieil. Elle avoit bien esté predite et testifiée anciennement par plusieurs propheties: mais c’estoit en telle sorte que l’accomplissement en estoit remis à la venue du Messias. Mesme Jesus Christ au commencement de sa predication n’a pas voulu faire ouverture aux Gentils: mais a differé leur vocation jusques à ce que s’estant acquitté de tout ce qui appartenoit à nostre redemption, et ayant passé le temps de son humilité, il eust receu du Pere un Nom qui est par dessus tous noms: afin que tout genouil se fleschist devant luy (Phil. 2:9). C’est la cause pour quoy il disoit à la Cananée, qu’il n’estoit point venu sinon pour les brebis perdues de la maison d’Israel, et que lors qu’il envoya premier ses Apostres, il leur defendit de passer ces limites: N’allez point vers les Gentils, et n’entrez point aux villes des Samaritains: mais allez plustost aux brebis perdues de la maison d’Israel (Matth. 15:24; 10:5); car la saison que nous avons dite n’estoit pas encore venue. Qui plus est, combien que la vocation des Gentils eust esté demonstrée par tant de tesmoignages, toutesfois quand il a fallu commencer, elle semblait si nouvelle et estrange aux Apostres, qu’ils la craignoyent comme un prodige. Certes ils s’y sont employez avec grande difficulté; et n’est point de merveille: car il ne sembloit advis que ce fust chose raisonnable, que Dieu qui avoit de si long temps segregé Israel des autres nations, subitement, comme ayant changé de propos, ostast une telle distinction. Cela avoit bien esté predit par les Prophetes: mais ils ne pouvoyent pas estre si attentifs à escouter les Propheties, que la nouveauté ne les esmeust bien fort. Les exemples que Dieu avoit auparavant donnez pour monstrer ce qu’il devoit faire, n’estoyent point suffisans pour les delivrer des scrupules. Car il avoit appellé bien peu de Gentils à son Eglise: et davantage en les appellant il les avoit incorporez par la Circoncision au peuple d’Israel, à ce qu’ils fussent comme de la famille d’Abraham. Or par la vocation publique des Gentils, qui a esté faite apres l’ascension de Jesus Christ, non seulement ils ont esté eslevez en mesme degré d’honneur que les Juifs, mais qui plus est, ils ont esté substituez en leur lieu. Il y a encore outre-plus, que jamais les estrangers que Dieu avoit incorporez, n’avoyent esté egalez aux Juifs. Et pourtant sainct Paul ne magnifie pas tant sans cause ce mystere, lequel il dit avoir esté caché en tous aages, et mesmes estre admirable aux Anges (Col. 1:26).

12. The vocation of the Gentiles, therefore, is an eminent illustration of the superior excellence of the New Testament above the Old. It had, indeed, before been most explicitly announced in numerous predictions of the prophets; but so as that the completion of it was deferred to the kingdom of the Messiah. And even Christ himself made no advances towards it at the first commencement of his preaching, but deferred it till he should have completed all the parts of our redemption, finished the time of his humiliation, and received from the Father “a name which is above every name, before which every knee shall bow.”¹⁰⁹³ Wherefore, when this season was not yet arrived, he said to a Canaanitish woman, “I am not sent but unto the lost sheep of the house of Israel:”¹⁰⁹⁴ nor did he permit the apostles, in his first mission of them, to exceed these limits. “Go not,” says he, “into the way of the Gentiles, and into any city of the Samaritans enter ye not; but go rather to the lost sheep of the house of Israel.”¹⁰⁹⁵ And though this calling of the Gentiles was announced by so many testimonies, yet when the apostles were about to enter upon it, it appeared to them so novel and strange, that they dreaded it, as if it had been a prodigy: indeed it was with trepidation and reluctance that they at length engaged in it. Nor is this surprising; for it seemed not at all reasonable, that the Lord, who for so many ages had separated the Israelites from the rest of the nations, should, as it were, suddenly change his design, and annihilate this distinction. It had indeed been predicted in the prophecies; but they could not pay such great attention to the prophecies, as to be wholly unmoved with the novelty of the circumstance, which forced itself on their observation. Nor were the specimens, which the Lord had formerly given, of the future vocation of the Gentiles, sufficient to influence them. For besides his having called only very few of them, he had even incorporated them into the family of Abraham, 417 that they might be added to his people; but by that public vocation, the Gentiles were not only raised to an equality with the Jews, but appeared to succeed to their places as though they had been dead. Besides, of all the strangers whom God had before incorporated into the Church, none were ever placed on an equality with the Jews. Therefore it is not without reason that Paul so celebrates this “mystery which was hidden from ages and from generations,”¹⁰⁹⁶ and which he represents as an object of admiration even to angels.¹⁰⁹⁷

12. The second part of the chapter depending on the preceding section. Of the calling of the Gentiles. Why the calling of the Gentiles scented to the Apostles so strange and new.

The calling of the Gentiles, therefore, is a distinguishing feature illustrative of the superiority of the New over the Old Testament. This, it is true, had been previously declared by the prophets, in passages both numerous and clear, but still the fulfilment of it was deferred to the reign of the Messiah. Even Christ did not acknowledge it at the very outset of his ministry, but delayed it until having completed the whole work of redemption in all its parts, and finished the period of his humiliation, he received from the Father “a name which is above every name, that at the name of Jesus every knee should bow,” (Phil. 2:9, 10). Hence the period being not yet completed, he declared to the woman of Canaan, “I am not sent but unto the lost sheep of the house of Israel,” (Mt. 15:24). Nor in his first commission to the Apostles does he permit them to pass the same limits, “Go not into the way of the Gentiles, and into any city of the Samaritans enter ye not: but go rather to the lost sheep of the house of Israel,” (Mt. 10:5, 6). However plainly the thing may have been declared in numerous passages, when it was announced to the Apostles, it seemed to them so new and extraordinary, that they were horrified at it as something monstrous. At length, when they did act upon it, it was timorously, and not without reluctance. Nor is this strange; for it seemed by no means in accordance with reason, that the Lord, who for so many ages had selected Israel from the rest of the nations should suddenly, as it were, change his purpose, and abandon his choice. Prophecy, indeed, had foretold it, but they could not be so attentive to prophecies, as not to be somewhat startled by the novel spectacle thus presented to their eye. It was not enough that God had in old times given specimens of the future calling of the Gentiles. Those whom he had so called were very few in number, and, moreover, he in a manner adopted them into the family of Abraham,before allowing them to approach his people. But by this public call, the Gentiles were not only made equal to the Jews, but seemed to be substituted into their place, as if the Jews had been dead.¹ We may add, that any strangers whom God had formerly admitted into the body of the Church, had never been put on the same footing with the Jews. Wherefore, it is not without cause that Paul describes it as the mystery which has been hid from ages and from generations, but now is made manifest to his saints (Col. 1:26).

12. De roeping der heidenen is dus een buitengewoon teken, waardoor de uitnemendheid van het Nieuwe Testament boven het Oude wordt in 't licht gesteld. Wel was die roeping door zeer vele en zeer duidelijke uitspraken der profeten tevoren betuigd, maar zó, dat de vervulling ervan werd verschoven tot de tijd van het Koninkrijk van de Messias. En zelfs Christus is niet terstond van het begin zijner prediking af tot haar voortgegaan; maar Hij heeft haar zolang uitgesteld totdat Hij, na onze verlossing in alle delen volbracht te hebben en de tijd zijner vernedering voleindigd te hebben, van de Vader een Naam ontving die is boven alle naam, voor welke alle knie zich zou buigen (Filip. 2:9) Daarom zei Hij tot de Kananese vrouw, daar deze tijd nog niet vervuld was, dat Hij slechts gezonden was tot de verloren schapen van het huis Israëls (Matt.15:24) en Hij staat ook de apostelen bij de eerste uitzending niet toe, dat ze deze grenzen te buiten gaan (Matt. 10:5) "Gij zult niet henengaan," zegt Hij, "op de weg der heidenen, en gij zult niet ingaan in de steden der Samaritanen; maar gaat veel meer heen tot de verloren schapen van het huis Israëls." Maar hoewel die roeping door zoveel getuigenissen bekend gemaakt was, scheen zij toch, toen de apostelen er een begin aan moesten maken, hun zo nieuw en ongewoon, dat ze er voor huiverden als voor iets onnatuurlijks. Met beving en niet zonder weigering hebben zij haar eindelijk ter hand genomen. En geen wonder: immers het scheen hun allerminst in overeenstemming met de rede, dat de Here, die zoveel eeuwen lang Israël van de overige volkeren afgezonderd had, alsof Hij plotseling van plan veranderd was, die verkiezing wegnam. Het was wel door de profetieën voorzegd; maar zij konden niet zozeer op de profetieën opmerkzaam zijn, dat ze niet geroerd werden door de nieuwheid der zaak, die zich aan hun ogen voordeed. En de voorbeelden, die de Here reeds oudtijds van de toekomstige roeping der heidenen gegeven had, waren niet krachtig genoeg om hen daartoe te bewegen. Immers behalve dat Hij slechts zeer weinigen geroepen had, placht Hij die in zekere zin in het huis van Abraham in te voegen, opdat ze zouden gaan behoren tot zijn volk; maar door die openbare roeping werden de heidenen niet alleen aan de Joden gelijkgesteld maar het scheen ook, dat ze als het ware traden in de plaats van de gestorvenen. Hier komt nog bij, dat de vreemden, die God tevoren in het lichaam der kerk had aangenomen, nooit met de Joden gelijkgesteld waren. En daarom verkondigt Paulus niet zonder oorzaak zozeer, dat dit een verborgenheid is, verborgen voor alle tijden en geslachten, en die, zoals hij zegt, zelfs voor de engelen wonderlijk is.

12. Die Berufung der Heiden

Die Berufung der Heiden ist also ein herrliches Zeichen, das die Überlegenheit des Neuen Testaments über das Alte deutlich macht. Sie war gewiß schon von den Propheten in vielen und herrlichen Offenbarungssprüchen bezeugt; aber die Erfüllung fiel dabei stets in das Messiasreich! Sogar Christus selber ist nicht gleich zu Anfang seiner Verkündigung dazu geschritten; sondern er hat das aufgeschoben bis dahin, wo er unsere Erlösung vollkommen vollbracht hatte, nämlich wo die Zeit seiner Erniedrigung zu Ende war und er vom Vater jenen „Namen“ empfangen hatte, der „über alle Namen ist, vor dem sich beugen sollen aller ... Knie ...“ (Phil. 2,9). Als diese Gnadenzeit noch nicht da war, gab er dem kanaanäischen Weibe die Auskunft: „Ich bin nicht gesandt denn nur zu den verlorenen Schafen aus dem Hause Israel“ (Matth. 15,24). Auch die Apostel erhalten bei ihrer ersten Aussendung den ausdrücklichen Befehl, nicht über Israels Grenzen hinauszugehen! (Matth. 10,5f.). „Gehet nicht auf der Heiden Straße und ziehet nicht in der Samariter Städte, sondern gehet hin zu den verlorenen Schafen aus dem Hause Israel!“

Mochten aber auch noch so viele Stellen in der Schrift von der Berufung der Heiden reden, so kam sie doch den Aposteln, als sie durch ihre Arbeit den Anfang nehmen sollte, ganz neu und ungewohnt vor, ja sie entsetzten sich davor wie vor etwas Schrecklichem! Schließlich haben sie ihren Auftrag in Angriff genommen, doch nur furchtsam und widerstrebend. Das kann uns nicht wundernehmen: es schien wirklich recht widersinnig, daß der Herr, der Israel so lange Jahrhunderte hindurch von den anderen Völkern abgesondert hatte, nun plötzlich seinen Plan gewandelt haben und die von ihm selbst getroffene Wahl ändern sollte! Es war das gewiß in Weissagungen vorhergesagt — aber so sehr konnten sie nicht auf diese blicken, daß ihnen die Sache selbst in ihrer Neuheit, wie sie sich ihnen vor Augen stellte, nichts mehr ausgemacht hätte. Auch die Beispiele, die Gott für die künftige Berufung der Heiden bereits gegeben hatte, waren doch nicht ausreichend, um sie mit der Sache zu befreunden. Denn einmal waren es ja nur ganz wenige, die Gott bereits berufen hatte — und dann hatte er sie ja auch gewissermaßen in Abrahams Geschlecht eingefügt, so daß sie zu seinem Volke hinzukamen! Diese neue Berufung aber geschah frei öffentlich, und sie stellte die Heiden den Juden gleich, ja es schien, als wären die Juden alle miteinander verstorben und die Heiden an ihre Stelle getreten! Nun muß man bedenken, daß auch jene wenigen Fremden, die Gott ehedem in seine Kirche aufgenommen hatte, ja keineswegs den Juden gleichgestellt waren. Es ist gewiß nicht unrichtig, wenn Paulus dies ein Geheimnis nennt und als solches so eifrig verkündigt, ein Geheimnis, das Jahrhunderten und Generationen verborgen war und das, wie er sagt, selbst den Engeln ein Wunder ist! (Kol. 1,26; vgl. 1. Petr. 1,12).

12. Die roeping van die heidene toon die uitnemendheid van die Nuwe Testament bo die Oue.

Die roeping van die heidene is dus ’n buitengewone teken waardeur die uitnemendheid van die Nuwe Testament bo die Ou Testament aangedui word. Dit is tevore wel in baie en duidelike uitsprake van die profete getuig maar op so ’n wyse dat die vervulling daarvan tot by die koninkryk van die Messias opgeskort is. En selfs Christus het by die begin van sy prediking nie dadelik daartoe oorgegaan nie maar dit uitgestel totdat Hy ons verlossing ten voile volbring, die tyd van sy vernedering beëindig, 610 en van sy Vader die Naam ontvang het wat bo elke Naam is, waarvoor elke knie moes buig.⁶⁹ Daarom sê Hy aan die Kananese vrou dat die tyd nog nie volbring is nie, maar dat Hy slegs na die verlore skape van die huis van Israel gestuur is.⁷⁰ In hulle eerste sending laat Hy die Apostels ook nie toe om hierdie perk te oorskry nie. Hy sê: “Moenie gaan op die pad na die heidene nie, en moenie ingaan in die stede van die Samaritane nie, maar gaan liewers na die verlore skape van die huis van Israël”.⁷¹ Hoewel dit egter deur soveel getuienisse bekend gemaak is, het dit nogtans vir die apostels so nuut en ongewoon gelyk toe hulle daarmee moes begin dat hulle daarvan teruggedeins het asof dit ’n wonderteken was. Uiteindelik het hulle dit met bewing aangepak en nie sonder verset nie.⁷² Dit is nie verbasend nie, want dit het glad nie redelik gelyk dat die Here, wat Israel soveel eeue lank van ander volkere afgesonder het, sy uitverkore volk ter syde gestel het asof Hy plotseling sy besluit verander het nie. Dit is wel deur profesieë voorspel, maar hulle kon nie so aandagtig op die profesieë let sonder dat hulle deur die nuutheid van die saak wat voor hulle oë opgedoem het, beînvloed is nie.

Die voorbeelde van die toekomstige roeping van die heidene, wat God lank tevore reeds gegee het, was ook nie kragtig genoeg om hulle te beînvloed nie. Behalwe dat Hy maar net ’n baie geringe getal geroep het, het Hy hulle juis in die huis van Abraham ingelyf om by sy volk te kom.⁷³ Deur die openlike roeping is die heidene nie alleen op gelyke voet met die Jode gestel nie, maar dit het ook gelyk asof hulle in die plek van die afgestorwe Jode gekom het. Hierbenewens is die vreemdelinge wat God tevore in die liggaam van sy kerk opgeneem het, nooit met die Jode gelykgestel nie.⁷⁴ Gevolglik verkondig Paulus nie sonder rede met soveel moeite dat dit ’n geheimenis is wat vir alle tye en geslagte verborge is nie, en hy sê dat dit selfs vir die engele wonderlik is.⁷⁵

12. В силу этого призвание язычников - ещё одно существенное отличие, показывающее превосходство Нового Завета над Ветхим. В древности оно было предсказано и засвидетельствовано во многих пророчествах, но его исполнение было отсрочено до пришествия Мессии. Даже Иисус Христос в начале своей проповеди не пожелал открыть двери язычникам, но отложил это до того времени, когда, исполнив всё, что было необходимо для нашего искупления, и пройдя через унижение, получил от Отца имя выше всякого имени, дабы пред Ним преклонилось всякое колено (Флп 2:9-10). Вот почему Он сказал хананеянке, что послан только к погибшим овцам дома Израилева (Мф 15:24). И когда Он посылал на проповедь своих первых апостолов, то запретил им преступать определённые границы: «На путь к язычникам не ходите и в город Самарянский не входите; а идите наипаче к погибшим овцам дома Израилева» (Мф 10:5-6).

Более того, хотя призвание язычников было засвидетельствовано столькими пророчествами, но, когда надо было начинать, эта задача показалась апостолам такой новой и странной, что они испугались её, словно какого-то неимоверного чуда. Несомненно, они выполняли её, преодолевая огромные трудности. И это неудивительно, потому что казалось необъяснимым, что Бог, так долго отделявший Израиль от других народов, вдруг, словно изменив свои намерения, устранил это разделение. Это было предсказано пророками, однако апостолы, видимо, прислушивались к ним не слишком внимательно, так что новизна предприятия сильно встревожила их. Примеры того, что они должны делать, прежде данные Богом, были недостаточны, чтобы избавить их от сомнений. Ибо Господь привлёк к своей Церкви малое число язычников, но, даже присоединяя их к ней, Он через обрезание включал их в состав народа Израиля, так что они становились как бы потомками Авраама. Тогда как посредством публичного призвания язычников, которое совершилось после вознесения Иисуса Христа, они не только были возвышены в чести до евреев, но, что гораздо важнее, заменили их на их месте. Более того, чужестранцы, которых Бог включил в Церковь, никогда не были уравнены с евреями. Поэтому не без основания св. Павел с вдохновением говорит об этой тайне, что она была сокрыта во все века и удивительна даже Ангелам (Кол 1:26).

13. | His quatuor aut quinque membris totam Veteris et Novi testamenti differentiam, quantum ad simplicem docendi rationem sufficit, puto bene ac fideliter^a explicatam. Verum quia nonnulli hanc in gubernanda Ecclesia varietatem, diversum in docendo modum, tantam rituum ac ceremoniarum conversionem pro magna absurditate iactant²: iis quoque respondendum est, antequam ad alia transeamus. Fieri autem id breviter potest, quia non tam firmae sunt obiectionis ut accurata refutatione opus habeant. Non est, inquiunt, consentaneum, ut Deus, qui perpetuo sibi constat, tantam mutationem passus sit, ut quod semel iusserat et commendaverat, postea improbaret. Respondeo, non propterea mutabilem iudicari Deum debere quod diversis seculis diversas formas accommodaverit, prout cuique expedire noverat. Si alia hyeme officia, alia aestate familiae suae agricola praescribit, non propterea illum inconstantiae arguemus, aut deviare putabimus a recta agriculturae regula, quae cum perpetuo naturae ordine coniuncta est. Similiter siquis paterfamilias^b aliter suos liberos in pueritia, aliter in adolescentia, aliter in iuventute erudiat, regat, tractet: non propterea dicemus ipsum levem esse, aut a sua sententia discedere. Quid ergo inconstantiae notam Deo inurimus, quod temporum diversitatem aptis et congruentibus notis distinxerit? Posterior similitudo penitus satisfacere nobis debet. Iudaeos pueris similes facit Paulus, Christianos adolescentibus³. Quid in hoc Dei regimine est inordinati, quod illos in rudimentis detinuit quae pro aetatis modulo ipsis congruebant: nos firmiore et quasi viriliore disciplina instituit? Ergo in eo elucet Dei constantia quod eandem omnibus seculis doctrinam tradidit: quem ab initio praecepit nominis sui cultum, in eo requirendo perseverat. Quod externam formam et modum mutavit, in 436 eo non se ostendit mutationi obnoxium: sed hominum captui, qui varius ac mutabilis est, eatenus se attemperavit.

13. Je pense avoir deuement et fidelement comprins en ces quatre ou cinq membres toute la difference du vieil et nouveau Testament, autant qu’il en estoit mestier pour en donner une doctrine simple et pure. Mais pource que d’aucuns alleguent pour une grande absurdité, la diversité qui est entre le gouvernement de l’Eglise Chrestienne et celuy de l’Eglise d’Israel: item, la diverse façon d’enseigner, et le changement des ceremonies: il leur faut donner quelque response devant que passer outre: ce qui se peut faire brievement, d’autant que leurs objections ne sont pas si fortes ne si urgentes, qu’il faille mettre grand’ peine à les refuter. Ce n’est pas, disent-ils, une chose convenable, que Dieu, qui doit estre tousjours semblable à soymesme, ait ainsi changé de propos, que ce qu’il avoit une fois commandé, il l’ait reprouvé puis apres. Je respon que Dieu ne doit point estre estimé muable en ce qu’il a accommodé diverses façons à divers temps, selon qu’il cognoissoit estre expedient Si un laboureur ordonne à ses serviteurs autres ouvrages en hyver qu’en esté, nous ne l’arguerons pas toutesfois par cela d’inconstance: et ne dirons pas qu’il se desvoye de la droite voye d’agriculture, laquelle depend de l’ordre perpetuel de nature. Semblablement si un homme instruit, gouverne et traite ses enfans autrement en leur jeunesse qu’en leur enfance: puis qu’il change encore de façon quand ils seront venus en aage d’homme, nous ne dirons pas pourtant qu’il soit legier ou variable. Pourquoy donc noterons-nous Dieu d’inconstance, de ce qu’il a distingué la diversité des temps par certaines marques, les quelles il cognoissoit estre convenables et propres? La similitude seconde nous doit bien contenter. Sainct Paul fait les Juifs semblables à petits enfans: les Chrestiens à jeunes gens (Gal. 4:1, 3 s.). Quel inconvenient ou desordre y a-il en ce regime, que Dieu a exercé les Juifs en rudimens propres à leur temps, comme à temps d’enfance, et que maintenant il nous instruit en une doctrine plus haute, et comme plus virile? Ainsi la constance de Dieu se demonstre en cela, qu’il a ordonné une mesme doctrine à tous siecles. Le service qu’il a requis dés le commencement, il continue encore maintenant à le requerir. Touchant de ce qu’il a changé la forme et maniere exterieure, en cela il ne s’est point demonstré sujet à mutation: mais il s’est bien voulu accommoder jusques là à la capacité des hommes, laquelle est muable.

13. In these four or five points, I think I have given a correct and faithful statement of the whole of the difference between the Old and the New Testament, as far as is sufficient for a simple system of doctrine. But because some persons represent this variety in the government of the Church, these different modes of instruction, and such a considerable alteration of rites and ceremonies, as a great absurdity, we must reply to them, before we proceed to other subjects. And this may be done in a brief manner, since the objections are not so strong as to require a laborious refutation. It is not reasonable, they say, that God, who is perpetually consistent with himself, should undergo so great a change as afterwards to disallow what he had once enjoined and commanded. I reply, that God ought not therefore to be deemed mutable, because he has accommodated different forms to different ages, as he knew would be suitable for each. If the husbandman prescribes different employments to his family in the winter, from those which he allots them in the summer, we must not therefore accuse him of inconstancy, or impute to him a deviation from the proper rules of agriculture, which are connected with the perpetual course of nature. Thus, also, if a father instructs, governs, and manages his children one way in infancy, another in childhood, and another in youth, we must not therefore charge him with being inconstant, or forsaking his own designs. Why, then, do we stigmatize God with the character of inconstancy, because he has made an apt and suitable distinction between different times? The last similitude ought fully to satisfy us. Paul compares the Jews to children, and Christians to youths.¹⁰⁹⁸ What impropriety is there in this part of the government of God, that he detained them in the rudiments which were suitable to them on account of their age, but has placed us under a stronger and more manly discipline? It is a proof, therefore, of the constancy of God, that he has delivered the same doctrine in all ages, and perseveres in requiring the same worship of his name which he commanded from the 418 beginning. By changing the external form and mode, he has discovered no mutability in himself, but has so far accommodated himself to the capacity of men, which is various and mutable.

13. The last part of the chapter. Two objections considered. 1. God being immutable, cannot consistently disapprove what he once ordered. Answer confirmed by a passage of Scripture.

The whole difference between the Old and New Testaments has, I think, been fully and faithfully explained, under these four or five heads in so far as requisite for ordinary instruction. But since this variety in governing the Church, this diversity in the mode 398of teaching, this great change in rites and ceremonies, is regarded by some as an absurdity, we must reply to them before passing to other matters. And this can be done briefly, because the objections are not so strong¹ as to require a very careful refutation. It is unreasonable they say, to suppose that God who is always consistent With himself permitted such a change as afterwards to disapprove what he had once ordered and commended. I answer, that God ought not to be deemed mutable, because he adapts different forms to different ages, as he knows to be expedient for each. If the husband man prescribes one set of duties to his household in winter, and another in summer, we do not therefore charge him with fickleness or think he deviates from the rules of good husbandry which depends on the regular course of nature. In like manner, if a father of a family, in educating, governing, and managing his children, pursues one course in boyhood another in adolescence and another in manhood we do not therefore say that he is fickle, or abandons his opinions. Why, then do we charge God with inconstancy when he makes fit and congruous arrangements for diversities of times? The latter similitude ought to be completely satisfactory. Paul likens the Jews to children, and Christians to grown men (Gal. 4:1). What irregularity is there in the Divine arrangement, which confined them to the rudiments which were suitable to their age, and trains us by a firmer and more manly discipline? The constancy of God is conspicuous in this, that he delivered the same doctrine to all ages, and persists in requiring that worship of his name which he commanded at the beginning. His changing the external form and manner does not show that he is liable to change. In so far he has only accommodated himself to the mutable and diversified capacities of man.

13. In deze vier of vijf stukken geloof ik, dat het gehele onderscheid tussen het Oude en het Nieuwe Testament, voorzoveel voldoende is tot een eenvoudige manier van onderwijzen, goed en getrouw is uitgelegd. Maar omdat sommigen deze afwisseling in het bestuur der kerk, deze verschillende manier van onderwijzen en deze zo grote verandering in gebruiken en ceremoniën voor een grote ongerijmdheid uitmaken, moeten we ook hen beantwoorden, voordat we tot andere dingen overgaan. En dat kan in 't kort geschieden, omdat de tegenwerpingen niet zo krachtig zijn, dat ze een nauwgezette wederlegging van node hebben. Het is niet passend, zo zeggen zij, dat God, die voortdurend zichzelf gelijk blijft, een zo grote verandering zou ondervonden hebben, dat Hij, wat Hij eenmaal bevolen en aangeprezen had, later zou afkeuren. Ik antwoord, dat men niet daarom moet oordelen, dat God veranderlijk is, omdat Hij aan verschillende tijden verschillende vormen heeft aangepast, al naar Hij wist dat voor iedere tijd nuttig was. Indien een boer aan zijn gezin des winters andere plichten voorschrijft dan des zomers, zullen wij hem daarom niet van onstandvastigheid beschuldigen, of menen, dat hij afwijkt van de juiste regel van de landbouw, die met de onafgebroken orde der natuur verbonden is. Evenzo wanneer een huisvader zijn kinderen anders in hun jeugd, anders in hun jongelingsjaren en weer anders in hun latere leeftijd opvoedt, regeert en behandelt, dan zullen wij daarom niet zeggen, dat hij wispelturig is, of van zijn opvatting afwijkt. Waarom drukken wij dan op God het brandmerk der onstandvastigheid, omdat Hij het verschil der tijden door geschikte en passende kenmerken heeft onderscheiden? De laatste vergelijking moet ons geheel en al voldoening schenken. Paulus vergelijkt de Joden bij kinderen, de Christenen bij jongelingen (Gal. 4:1,3, e.v.). Wat voor ongeordends is er in deze bestuurswijze van God, dat Hij de Joden bij de eerste beginselen gehouden heeft, die naar de mate van hun leeftijd voor hen passend waren, en dat Hij ons een krachtiger en als het ware mannelijker onderwijs geeft? Daarin dus komt Gods standvastigheid uit, dat Hij aan alle tijden dezelfde leer geschonken heeft, en dat Hij volhardt in het eisen van die dienst zijns Naams, die Hij van het begin af heeft bevolen. Dat Hij de uiterlijke vorm en wijze veranderd heeft, daarin betoont Hij niet, dat Hij aan verandering onderworpen is; maar in dat opzicht heeft Hij zich aangepast aan het begrip der mensen, dat aan verschil en verandering onderhevig is.

13. Warum überhaupt die Unterschiede?

Mit diesen vier oder fünf Stücken hoffe ich den ganzen Unterschied zwischen dem Alten und dem Neuen Testament entfaltet zu haben, soweit es die Schlichtheit der Lehre erfordert. Aber es gibt Leute, die es für einen großen Widersinn erklären, daß Gott seine Kirche auf so verschiedene Weise gelenkt, so mehrfältig gelehrt und ihr eine so große Unterschiedlichkeit der äußeren Gebräuche gegeben habe. Bevor wir weitergehen, müssen diese Leute eine Antwort haben. Das kann recht kurz vor sich gehen; denn ihre Einwendungen sind nicht so wesentlich, daß eine gründliche Widerlegung nötig wäre. Man sagt also: Es ist nicht einzusehen, warum denn Gott, der sich doch stets gleichbleibt, eine derartige Veränderung erfahren haben könnte, daß er, was er einmal befohlen und angeordnet hatte, nun später verworfen hätte. 283 Ich antworte: Wenn Gott zu verschiedenen Zeiten verschiedene Einrichtungen getroffen hat, je nachdem er es für heilsam hielt, so kann man ihn deshalb keineswegs für veränderlich erklären. Wenn ein Bauer seinem Gesinde im Winter andere Aufgaben erteilt als im Sommer, so können wir ihn deswegen doch nicht für wankelmütig erklären; auch dürfen wir ihm keine Abweichung von den Grundsätzen des Ackerbaus vorwerfen, der doch gerade mit dem regelmäßigen Ablauf der Natur (cum perpetuo naturae ordine) zusammenhängt. Und ähnlich: wenn ein Vater seine Kinder in der Kindheit, im Jugendalter und in der reiferen Jugendzeit je anders erzieht, regiert und behandelt, so kann man ihn doch deshalb nicht für leichtsinnig oder wankelmütig halten! Wie sollen wir aber dann Gott Unbeständigkeit vorwerfen, weil er die Verschiedenheit der Zeiten auch in entsprechender Weise äußerlich hat zur Geltung kommen lassen? Ich will zum Schluß noch ein letztes Gleichnis nennen — das muß uns dann genug sein! Paulus vergleicht nämlich die Juden mit unmündigen Kindern, die Christen mit reiferen Jünglingen (Gal. 4,1ff.). Was soll dann aber Unordentliches daran sein, wenn Gott in seiner Regierung die Juden mit den Anfangsgründen befaßte, die dem Maß ihres Alters entsprachen, und wenn er anderseits uns schon in kräftigerer, sozusagen männlicherer Lehre unterwies? Gottes Beständigkeit kommt also darin zum Vorschein, daß er Menschen aller Zeiten die gleiche Lehre hat verkündigen lassen: die Verehrung seiner göttlichen Majestät, die er einst im Anfang vorgeschrieben hat, verlangt er fort und fort! Daß er dabei jedoch verschiedene äußere Gestalt und Art anwendet, ist keineswegs ein Beweis dafür, daß er der Veränderlichkeit unterworfen wäre; nein, er hat sich in etwa nach dem Verständnis des Menschen, das ja verschieden und veränderlich ist, gerichtet!

13. God is onveranderlik en sy raadsplan ewig.

Ek meen dat die hele verskil tussen die Ou en die Nuwe Testament met hierdie vier of vyf dele goed en getrou verduidelik is sover dit aan die 611 eise van ’n eenvoudige onderwysmetode voldoen. Maar omdat sommige mense oor hierdie veranderlikhëid in die regering van die kerk, oor die verskillende maniere van onderrig en oor so ’n ommekeer in die rites en seremonies ’n hele mondvol groot onsinnigheid kwytraak, moet ons hulle eers antwoord voordat ons na ander onderwerpe oorgaan. Dit kan egter bondig gedoen word, omdat hulle besware nie op sulke stewige gronde staan dat hulle ’n noukeurige weerlegging nodig het nie.⁷⁶ Hulle sê: “Dit is onvanpas dat God, wat ewig onveranderlik is, so ’n groot verandering sou duld dat Hy iets wat Hy eenmaal beveel en opgedra het, later sou afkeur”. My antwoord daarop is dat ons God nie as ’n veranderlike God moet beoordeel omdat Hy verskillende vorms van onderwysing by verskillende tye aangepas het namate Hy geweet het dat dit vir elke tyd tot voordeel is nie. As ’n boer in die winter ander werk as in die somer aan sy huisgesin opdra, sal ons hom tog nie daarom van onbestendigheid beskuldig of meen dat hy van die regte boerderyreëls, wat met die ewige natuurorde verbind is, afwyk nie. Net so as ’n vader sy kinders in hulle kinderjare anders opvoed, regeer en behandel as in hulle adolessensie of jongelingsjare, sal ons tog nie daarom sê dat hy ligsinnig is of van sy voorneme afwyk nie. Waarom brandmerk ons God dan met onstandvastigheid omdat Hy die verskil in tye met gepaste tekens wat daarmee ooreenstem, onderskei het? Die laaste vergelyking behoort ons ten voile te bevredig. Paulus vergelyk die Jode met kinders en die Christene met adolossente.⁷⁷ Watter ordeloosheid is daar dan in die bestiering van God dat Hy die Jode onder die eerste beginsels gehou het, omdat dit na die maat van hulle ouderdom by hulle gepas het, maar dat Hy ons met ’n vaster en as ’t ware kragtiger onderwysing onderrig?

God se standvastigheid blyk juis daaruit dat Hy deur die loop van al die eeue dieselfde leer oorgedra het en dat Hy in sy eis van die godsdiens wat Hy van die begin af gebied het, volhard. Dat Hy die uitwendige voorkoms en wyse van sy onderwysing verander het, daarin het Hy nie getoon dat Hy aan verandering onderhewig is nie, maar Hy het Homself net na die mens se veranderlike en onbestendige bevatlikheid geskik.

13. Полагаю, что в этих четырёх или пяти пунктах должным-образом и полностью отражено различие между Ветхим и Новым Заветом - так, как это необходимо, чтобы сформулировать простое и ясное учение об этом предмете. Однако поскольку некоторые считают нелепостью различие между управлением Христианской Церковью и Церковью Израиля, между способами научения в них, обрядами и ритуалами, то, прежде чем перейти к другим вопросам, необходимо дать им достойный ответ. Он может быть очень кратким, так как их возражения не отличаются силой и убедительностью и опровергнуть их не составляет труда.

Немыслимо, говорят они, чтобы Бог, который всегда должен быть тождествен самому Себе, менял таким образом свои намерения, невозможно, чтобы Он отменил однажды Им заповеданное. Я отвечаю, что Бога нельзя считать меняющимся, основываясь на том, что Он к определённым временам приспосабливает определённые способы действия так, как считает полезным. Если крестьянин приказывает своим работникам выполнять зимою другие работы, чем летом, мы не назовём это непостоянством и не скажем, что он отклоняется от правильного способа ведения хозяйства. Ведь этот способ зависит от неизменного порядка в природе. Сходным образом, если образованный человек относится к своим детям в юности иначе, чем в детстве, и снова меняет своё отношение к ним, когда они становятся взрослыми, то мы не скажем, что он легкомыслен и переменчив. Так почему же нам приписывать Богу непостоянство из-за того, что Он отметил разные времена разными подходами, каковые считал наиболее подходящими для них?

Нас должно полностью убедить ещё одно сходство. Св. Павел уподобляет евреев детям, а христиан - юношам. Какое же может быть искажение или беспорядок в том порядке, который Бог установил Для евреев, обучая их в своё время, как в детстве, элементарным вещам, тогда как теперь Он преподаёт нам более возвышенное учение, рассчитанное на более зрелых людей? Постоянство Бога проявляется в том, что Он дал одно учение на все времена. Служения, которого Он требовал вначале, Он требует и сейчас. Изменение же его формы и внешнего выражения говорит не о том, что подвержен изменениям сам предмет, а о том, что Богу угодно приспосабливаться к меняющимся способностям людей.

14. Atqui unde (inquiunt) ista diversitas nisi quia talem esse Deus voluit? nonne tam bene ab initio quam post Christi adventum perspicuis verbis citra ullas figuras revelare potuit vitam aeternam, paucis et claris sacramentis suos erudire, Spiritum sanctum largiri, gratiam suam per orbem universum diffundere? Hoc vero perinde est acsi cum Deo litigarent quod mundum tam sero creaverit, quum posset ab initio: quod alternas vices inter hyemem et aestatem, inter diem et noctem esse voluerit. Nos vero (quod sentire omnes pii debent) quicquid a Deo factum est, sapienter et iuste factum ne dubitemus: etiamsi causam saepe nesciamus cur ita fieri oportuerit. Hoc enim esset nimium nobis arrogare, non concedere Deo ut consilii sui rationes habeat quae nos lateant. At mirum est (inquiunt) quod nunc pecudum victimas, et totum illum sacerdotii Levitici apparatum respuat et abominetur, quibus olim oblectabatur. Quasi vero Deum externa ista et caduca oblectent, aut ullo modo afficiant. Iam dictum est¹, nihil horum fecisse sua causa, sed omnia pro hominum salute dispensasse. Si medicus iuvenem optima ratione a morbo curet, in eodem postea iam sene alio curationis genere utatur: num ideo dicemus ipsum medendi rationem repudiare quae antea placuerat? Imo quum in illa constanter perstet, rationem aetatis habet. Sic Christum aliis signis et absentem figurari, et venturum praenuntiari^a oportuit: aliis nunc exhibitum repraesentari^b decet. Quod ad vocationem Dei latius per omnes populos in adventu Christi^c sparsam quam ante fuerat, et gratias Spiritus largius effusas^d, quis, obsecro, aequum esse neget ut in manu et arbitrio Dei sit libera gratiarum suarum dispensatio, ut quas velit nationes illuminet? quibus velit locis verbi sui praedicationem excitet? qualem et quantum velit doctrinae suae profectum et successum largiatur? nominis sui notitiam, quibus velit seculis, auferat e mundo, propter ipsius ingratitudinem: quando iterum velit, propter suam misericordiam restituat? Videmus ergo nimis indignas esse calumnias, quibus impii homines hac parte simplicium animos exagitant, ut vel Dei iustitiam vel Scripturae fidem in dubium vocent.

14. Mais ils repliquent encore: Dont vient ceste diversité, sinon que Dieu a voulu qu’elle fust telle? Ne pouvoit-il pas bien tant auparavant l’advenement de Christ qu’apres, reveler la vie eternelle en parolles claires et sans aucune figure? Ne pouvoit-il pas instruire les siens en Sacremens evidens. Ne pouvoit-il pas eslargir son sainct Esprit en telle abondance? Ne pouvoit-il pas espandre sa grace par tout le monde? Or tout cela est autant comme s’ils plaidoyent contre Dieu, de ce qu’il a creé le monde si tard, comme ainsi soit qu’il l’eust peu faire dés le commencement: aussi de ce qu’il a mis difference entre les saisons de l’année, comme entre l’hyver et l’esté: item, entre le jour et la nuict. Quant à nous, faisons ce que doyvent faire tous vrais fideles, c’est de ne douter que tout ce que Dieu a fait, ne soit bien fait et sagement: encore que nous ne sachions pas la cause pourquoy. Car ce seroit une trop folle arrogance à nous de ne point conceder à Dieu, qu’il sache les raisons de ses œuvres, lesquelles nous soyent cachées. Mais c’est merveilles, disent-ils, que Dieu rejette maintenant les sacrifices des bestes et toute la pompe de la prestrise Levitique, qu’il a autre fois eu à plaisir. Voire comme si Dieu se delectoit de ces choses exterieures et caduques, ou comme si jamais il s’y fust arresté. Nous avons desja dit qu’il n’a rien fait de tout cela à cause de soymesme: mais qu’il a ordonné le tout pour le salut des hommes. Si un medecin usoit de quelque remede pour guairir un jeune homme, et puis que l’ayant à penser en sa vieillesse il usast d’une autre façon, dirions-nous pourtant qu’il reprouvast la forme qu’il avoit desja tenue, ou qu’elle luy despleust? Au contraire, il respondra qu’il a tousjours une mesme reigle, mais qu’il a regard à l’aage. Ainsi a il esté expedient que Jesus Christ estant encore absent fust figuré par divers signes pour annoncer sa venue, que ne sont pas ceux qui nous representent maintenant qu’il est venu. Touchant de la vocation de Dieu et de sa grace qui a esté espandue plus amplement qu’elle n’avoit esté auparavant, et que l’alliance de salut a esté faite avec tout le monde, laquelle n’estoit donnée qu’au peuple d’Israel: je vous prie, qui est-ce qui contredira que ce ne soit raison que Dieu dispense librement ses graces, et selon son bon plaisir? qu’il puisse illuminer les peuples qu’il voudra? qu’il face prescher sa parolle où bon luy semblera? qu’il en face sortir tel fruit, et si grand et si petit qu’il voudra: que quand il luy plaist il se puisse donner à cognoistre au monde par sa misericorde, et retirer sa cognoissance qu’il avoit donnée, à cause de l’ingratitude des hommes? Nous voyons donc que ce sont trop vileines calomnies, que toutes les objections dont les infideles usent pour troubler les simples, afin de mettre en doute la justice de Dieu, ou la verité de l’Escriture.

14. But they inquire whence this diversity proceeded, except from the will of God. Could he not, as well from the beginning as since the advent of Christ, give a revelation of eternal life in clear language without any figures, instruct his people by a few plain sacraments, bestow his Holy Spirit, and diffuse his grace through all the world? This is just the same as if they were to quarrel with God, because he created the world at so late a period, whereas he might have done it before; or because he has appointed the alternate vicissitudes of summer and winter, of day and night. But let us not doubt what ought to be believed by all pious men, that whatever is done by God is done wisely and righteously; although we frequently know nothing of the causes which render such transactions necessary. For it would be arrogating too much to ourselves, not to permit God to keep the reasons of his decrees concealed from us. But it is surprising, say they, that he now rejects and abominates the sacrifices of cattle, and all the apparatus of the Levitical priesthood, with which he used to be delighted; as though truly these external and transitory things could afford pleasure to God, or affect him in any way whatever. It has already been observed, that he did none of these things on his own account, but appointed them all for the salvation of men. If a physician cure a young man of any disease by a very excellent method, and afterwards adopt a different mode of cure with the same person when advanced in years, shall we therefore say that he rejects the method of cure which he before approved? We will rather say, that he perseveres in the same system, and considers the difference of age. Thus it was necessary, before the appearance of Christ, that he should be prefigured, and his future advent announced by one kind of emblems; since he has been manifested, it is right that he should be represented by others. But with respect to the Divine vocation, now more widely extended among all nations since the advent of Christ than it was before, and with regard to the more copious effusion of the graces of the Spirit, who can deny, that it is reasonable and just for God to retain under his own power and will the free dispensation of his favours; that he may illuminate what nations he pleases; that wherever he pleases he may introduce the preaching of his word; that he may give to his instruction whatever kind and degree of profit and success he pleases; that wherever he pleases, in any age, he may punish the ingratitude of the world by depriving them of the knowledge of his name, 419 and when he pleases restore it on account of his mercy? We see, therefore, the absurdity of the cavils with which impious men disturb the minds of the simple on this subject, to call in question either the righteousness of God or the truth of the Scripture.

14. Objections. 2. God could at first have transacted with the Jews as he now does with Christians. Answer, showing the absurdity of this objection. Another answer founded on a just consideration of the divine will and the dispensation of grace.

But it is said, Whence this diversity, save that God chose to make it? Would it not have been as easy for him from the first, as after the advent of Christ, to reveal eternal life in clear terms without any figures, to instruct his people by a few clear sacraments, to bestow his Holy Spirit, and diffuse his grace over the whole globe? This is very much the same as to bring a charge against God, because he created the world at so late a period, when he could have done it at the first, or because he appointed the alternate changes of summer and winter, of clay and night. With the feeling common to every pious mind, let us not doubt that every thing which God has done has been done wisely and justly, although we may be ignorant of the cause which required that it should be so done. We should arrogate too much to ourselves were we not to concede to God that he may have reasons for his counsel, which we are unable to discern. It is strange, they say, that he now repudiates and abominates the sacrifices of beasts, and the whole apparatus of 399that Levitical priesthood in which he formerly delighted. As if those external and transient matters could delight God, or affect him in any way!¹ It has already been observed, that he appointed none of these things on his own account, but instituted them all for the salvation of men. If a physician, adopting the best method, effects a cure upon a youth, and afterwards, when the same individual has grown old, and is again subject to the same disease, employs a different method of cure, can it be said that he repudiates the method which he formerly approved? Nay, continuing to approve of it, he only adapts himself to the different periods of life. In like manner, it was necessary in representing Christ in his absence, and predicting his future advent, to employ a different set of signs from those which are employed, now that his actual manifestation is exhibited. It is true, that since the advent of Christ, the calling of God is more widely addressed to all nations, and the graces of the Spirit more liberally bestowed than they had previously been. But who, I ask, can deny the right of God to have the free and uncontrolled disposal of his gifts, to select the nations which he may be pleased to illuminate, the places which he may be pleased to illustrate by the preaching of his word, and the mode and measure of progress and success which he may be pleased to give to his doctrine,—to punish the world for its ingratitude by withdrawing the knowledge of his name for certain ages, and again, when he so pleases, to restore it in mercy? We see, then, that in the calumnies which the ungodly employ in this matter, to perplex the minds of the simple, there is nothing that ought to throw doubt either on the justice of God or the veracity of Scripture.

14. Maar, zo zeggen ze, vanwaar is die verscheidenheid anders dan omdat God haar zo gewild heeft? Had Hij niet even goed van het begin af als na Christus' komst met duidelijke woorden zonder enige figuren het eeuwige leven kunnen openbaren, met weinige en klare sacramenten de zijnen kunnen onderwijzen, de Heilige Geest schenken en zijn genade over de ganse wereld uitgieten? Maar dit is hetzelfde alsof ze met God twistten, omdat Hij de wereld zo laat geschapen heeft, terwijl Hij het toch van den beginne had kunnen doen; en omdat Hij gewild heeft, dat er wisseling zou zijn tussen winter en zomer, tussen dag en nacht. Laat ons echter er niet aan twijfelen (wat alle vromen behoren te gevoelen), dat al wat door God gedaan is, wijs en rechtvaardig gedaan is, ook al weten wij dikwijls de oorzaak niet, waarom het zo moest geschieden. Want dit zou betekenen, dat wij onszelf al te veel aanmatigden, wanneer wij God niet toestonden, dat Hij redenen heeft voor zijn raad, die voor ons verborgen zijn. Maar het is wonderlijk, zeggen zij, dat Hij nu de offeranden der beesten en die gehele uitrusting van het Levitische priesterschap versmaadt en verfoeit, waarin Hij vroeger behagen schepte. Alsof die uiterlijke en vergankelijke dingen God zouden vermaken, of op enige wijze indruk op Hem zouden maken. Reeds is gezegd, dat Hij geen van deze dingen, om zichzelfs wil gedaan heeft, maar dat Hij alles beschikt heeft tot de zaligheid der mensen. Indien een geneesheer een jonge man op zeer goede wijze van een ziekte geneest, en op dezelfde later, wanneer hij oud geworden is, een andere geneeswijze toepast, dan zullen wij toch niet zeggen, dat hij de geneeswijze verwerpt, die hem vroeger aangestaan had? Ja, hoewel hij daarbij standvastig volhardt, houdt hij rekening met de leeftijd. Zo moest Christus door andere tekenen als afwezig afgebeeld en als op komst zijnde van te voren worden verkondigd: en door andere tekenen moet Hij nu als verschenen worden voorgesteld. En wat betreft het feit, dat de roeping Gods wijder onder alle volkeren in de komst van Christus is verspreid dan tevoren, en dat de genadegaven van de Geest overvloediger zijn uitgestort: wie, vraag ik u, zou loochenen, dat het billijk is, dat de vrije uitdeling zijner genadegaven in Gods macht en oordeel staat, om de volkeren te verlichten, die Hij wil? om de prediking van zijn Woord te verwekken op de plaatsen, die Hij wil? om de vordering en de voortgang van zijn leer te schenken zodanig en zo groot als Hij wil? om de kennis van zijn Naam uit de wereld, wegens haar ondankbaarheid, weg te nemen in de tijden, die Hij wil? en wanneer Hij wil, haar door zijn barmhartigheid weer te herstellen? Wij zien dus, dat de smaad al te onwaardig is, waarmee goddeloze mensen in dit stuk de gemoederen van eenvoudige lieden verontrusten, opdat ze òf Gods rechtvaardigheid, òf de waarheid der Schrift in twijfel zouden trekken.

14.

Aber man fragt weiter: Woher denn diese Verschiedenartigkeit? Gott muß sie doch so gewollt haben! Und konnte er nicht seit Anbeginn der Welt wie auch nach dem Kommen Christi das ewige Leben in klaren Worten ohne alle bildlichen Darstellungen offenbaren, die Seinen mit wenigen und klaren Sakramenten erziehen, den Heiligen Geist den Menschen zuteil werden und seine Gnade über alle Welt kommen lassen? Das ist aber genau so, als wenn man mit Gott rechten wollte, warum er die Welt so spät geschaffen habe, obwohl er es doch gleich zu Anfang hätte tun können, und warum er einen regelmäßigen Wechsel zwischen Winter und Sommer, Tag und Nacht festgesetzt hat. Wir aber — das müssen alle Frommen so empfinden — dürfen nicht daran zweifeln, daß alles, was Gott getan hat, weise und gerecht geschehen ist, auch wenn wir oft nicht den Grund wissen, weshalb es so geschehen mußte. Denn es hieße doch wohl, uns allzuviel anzumaßen, wenn wir Gott das Recht abstreiten wollten, bei seinem Ratschluß seine besonderen Gründe zu haben, die uns verborgen sind.

Man fragt aber noch weiter: Es ist doch verwunderlich, daß er heutzutage Tieropfer und den ganzen Apparat des levitischen Priestertums verwirft und mit Abscheu von sich weist, an denen er sich doch einst erfreut hat! Als ob diese hinfälligen und kraftlosen Äußerlichkeiten Gott hätten erfreuen oder ihn überhaupt nur berühren können! Es wurde uns ja schon deutlich, daß er das alles nicht um seiner selbst willen gemacht, sondern zum Heil der Menschen angeordnet hat. Hat der Arzt einen Menschen als Jüngling tadellos geheilt und verwendet er dann bei demselben Menschen, wenn er alt geworden ist, andere Mittel und Wege zur Heilung, so werden wir doch nicht sagen, er hätte die Heilweise verworfen, die er einst verwendet! Nein, gerade weil er beständig bei der gleichen Heilweise bleibt, so berücksichtigt er das Lebensalter des Kranken! So mußte Christus, als er noch nicht da war, mit besonderen Zeichen vorgebildet und als der Kommende angekündigt werden — und diese Zeichen waren andere als die, die ihn heute, da er offenbar geworden ist, darstellen müssen. Freilich, heute, nach dem Kommen Christi, geht Gottes Ruf weiter, als es zuvor geschah, er ergeht ja über alle Völker hin; die Gnade seines Heiligen Geistes ist nun reicher ausgegossen als einst; aber ich frage doch: will man 284 denn leugnen, daß es billigerweise in Gottes Hand und Ermessen steht, wie er seine Gnade austeilen und zu welchen Völkern er sie dringen lassen will? Soll nicht er die Entscheidung darüber haben, an welchen Orten er die Predigt seines Wortes geschehen lassen und wie viel Fortschreiten und Erfolg er ihr gewähren will? Hat er nicht das Recht, der Welt in ihrer Undankbarkeit zu jeder Zeit, da er will, die Kenntnis seines Namens zu entziehen, sie aber auch, wann er will, nach seiner Barmherzigkeit wieder zu gewähren? Wir sehen: es sind also unwürdige Schmähungen, mit denen die Gottlosen in diesem Stück das Gewissen schlichter Leute beunruhigen um Gottes Gerechtigkeit und auch die Vertrauenswürdigkeit der Schrift in Zweifel zu ziehen.

14. 14. God het vrye beskikking oor sy genadegawes.

“Maar”, vra hulle, “vanwaar kom dan die veranderlikheid, behalwe dat God dit so gewil het? Hy kon mos net sowel die ewige lewe van die begin af as na die koms van Christus met duidelike woorde sonder omhaal van beelde geopenbaar het; Hy kon hulle met ’n paar duidelike 612 sakramente onderwys het; Hy kon sy Heilige Gees aan hulle geskenk het; Hy kon sy genade oor die hele wêreld uitgestort het, of hoe?”

Dit is niks anders as om met God daaroor te twis dat Hy die wêreld eers so laat geskep het, aangesien Hy dit tog in die begin kon gedoen het nie; en dat dit sy wil was dat daar afwisseling tussen winter en somer, tussen dag en nag moes wees. Soos alle godvrugtiges behoort te voel, moet ons ook nie twyfel nie dat alles wat deur God gemaak is, wys en regverdig deur Hom gemaak is, selfs al sou ons nie weet waarom dit so gemaak moes word nie. Want ons sou darem te aanmatigend wees om nie aan God toe te gee dat Hy wel redes vir sy raadsplan het wat vir ons verborge is nie.

“Maar dit is tog wonderlik”, sê hulle, “dat Hy nou die diereoffers en die hele instelling van die Levitiese priesteramp verwerp en daarin ’n mishae het, terwyl dit Hom vroeër behaag het.”

Net asof daardie uitwendige en verganklike dinge God behaag of Hom op enige wyse beînvloed! Ons het reeds gesê⁷⁸ dat Hy nie een van hierdie dinge ter wille van Homself gedoen het nie, maar dat Hy dit alles ter wille van die mens se heil beskik het. As ’n dokter ’n jong man met ’n baie goeie middel van ’n kwaal genees maar later, as die jong man oud geword het, ’n ander soort genesing vir dieselfde kwaal gebruik, sal ons dan daarom sê dat hy die geneesmiddel wat hom vroeër geval het, nou verwerp? Nee, wanneer hy bestendig daarmee volhou, neem hy ook sy ouderdom in ag. So moes Christus in sy afwesigheid met ander tekens afgebeeld word, en daar moes verkondig word dat Hy sal kom, maar nou dat Hy geopenbaar is, is dit gepas dat Hy met ander tekens weergegee word. Wat die roeping van God betref wat in die koms van Christus wyer as tevore onder alle volke versprei is, en dat die genade van sy Gees oorvloediger uitgestort is - wie, vra ek jou, sou ontken dat dit reg is dat die vrye beskikking oor sy genadegawes in die hande en goeddunke van God is, om die volkere vir wie Hy wil, daarmee te verlig? Om die verkondiging van sy Woord op die plekke waar Hy wil, aan te wakker?

Om aan sy leer soveel en sulke groot vordering en voorspoed te verleen as wat Hy wil? Om die kennis van sy Naam uit die wêreld weg te neem in tye waarop Hy dit wil vanweë die wêreld se ondankbaarheid wil doen?

Om dit vanweë sy barmhartigheid in ere te herstel wanneer Hy dit weer wil?

Ons sien dus dat hulle aantygings uiters onwaardig is omdat sulke goddelose mense die gemoedere van eenvoudiges hiermee opsweep om die geregtigheid van God of die betroubaarheid van die Skrif in twyfel te trek.

14. Но они всё ещё возражают и задают вопрос: откуда происходит это различие, если не от желания Бога? Разве Он не мог, как до пришествия Христа, так и после, открывать истину о вечной жизни ясными словами, без всяких образов? Разве не мог Он научить своих верных посредством явных священнодействий, излить своего Духа в изобилии, распространить свою милость на весь мир? Всё это похоже на то, как если бы они обвиняли Бога в том, что Он сотворил мир слишком поздно, а мог сделать это в самом начале, что Он установил времена года, различие зимы и лета, дня и ночи. Что же до нас, то мы будем делать то, что должны делать все истинно верующие,- не сомневаться, что всё соделанное Богом хорошо и мудро, даже если мы не знаем причины того или иного дела. Было бы слишком безумной наглостью не признавать, что Бог знает причины своих дел, которые сокрыты от нас.

Но всё же странно, говорят они, что Бог теперь отвергает принесение в жертву животных и великолепие левитического священства, которое прежде было ему угодно. Как будто Бога услаждали эти внешние и преходящие вещи, как будто Он когда-нибудь их ценил! Мы уже говорили, что Бог предписал все эти вещи не сами по себе, но установил их ради спасения людей. Если врач применяет какое-либо средство для лечения молодого человека, а когда тот состарится, воспользуется другим, то скажем ли Мы, что он отверг ранее избранный метод или разочаровался в нём? Он ответит, что всегда следует одному методу, но учитывает возраст. Так вот, было полезно, чтобы  Иисус Христос, ещё не пришедший на землю, с целью провозвестия его пришествия был представлен посредством различных символов - иных, чем те, которые даны нам теперь, когда Он пришёл. Что же касается призвания и милости Бога, распространившихся шире, чем прежде, и союза спасения, заключённого Им со всем миром, то кто осмелится возразить, что Бог по праву свободно раздаёт свои милости, следуя своей воле? Что Он просвещает те народы, какие хочет? Велит проповедовать своё Слово там, где Ему угодно? Даёт созреть такому плоду, большому или малому, какого желает? Дает познать Себя миру своею милостью, когда Ему угодно, и отбирает данное Им знание по причине неблагодарности людей? Итак, мы видим, насколько лживы и порочны все возражения, которыми пользуются неверующие, чтобы смутить простых людей и заставить их усомниться в справедливости  Бога и истине Писания.