1. 1 | NUNC videndum quomodo ad nos perveniant, quae Pater Filio unigenito contulit bona, non in privatum usum, sed ut inopes egenosque locupletaret. Ac primo habendum est, quandiu extra nos est Christus, et ab eo sumus separati, quicquid in salutem humani generis passus est ac fecit, nobis esse inutile nulliusque momenti. Ergo ut nobiscum quae a Patre accepit communicet, nostrum fieri et in nobis habitare oportet. Ideo et caput nostrum vocatur [Ephes. 4. d. 15], et primogenitus inter multos fratres [Rom. 8. f. 29]: nos etiam vicissim dicimur in ipsum inseri [Rom. 11. b. 17], et eum induere [Galat. 3. d. 27^a]: quia nihil ad nos (ut dixi) quaecunque possidet, donec cum ipso in unum coalescimus. Etsi autem verum est, hoc fide nos consequi: quando tamen videmus non omnes promiscue amplecti Christi communicationem, quae per Evangelium offertur, altius conscendere ipsa ratio nos docet, ac de arcana Spiritus efficacia inquirere, qua fit ut Christo bonisque eius omnibus fruamur. Disserui ante de aeterna Spiritus deitate et essentia¹: nunc speciali hoc capite contenti simus, Christum ita in aqua et sanguine venisse, ut de eo testificetur Spiritus², ne salus per hunc parta nobis effluat. Quemadmodum enim tres citantur in caelo testes, Pater, Sermo et Spiritus: ita etiam tres in terra, aqua, sanguis et Spiritus [1. Ioh. 5. b. 7. 8]. Neque frustra repetitur Spiritus testimonium, quod sentimus cordibus nostris sigilli vice insculptum esse. Unde fit ut ablutionem et sacrificium Christi obsignet. Qua ratione etiam dicit Petrus fideles electos esse in sanctificatione Spiritus, in obedientiam et aspersionem sanguinis Christi [1. Petr. 1. a. 2]. Quibus verbis admonet, ne 2 irrita sit sacri illius sanguinis effusio, arcana Spiritus irrigatione animas nostras eo purgari. Qua ratione etiam Paulus, de purgatione et iustificatione verba faciens, dicit nos fieri utriusque compotes in nomine Iesu Christi et Spiritu Dei nostri¹. Huc summa redit, Spiritum sanctum vinculum esse, quo nos sibi efficaciter devincit Christus. Quo etiam pertinent quae proximo libro de eius unctione docuimus².

1. Nous avons maintenant à voir, comment les biens que Dieu le Pere a mis en son Fils parviennent à nous: veu que le Fils ne les a pas receu pour son utilité privée, mais pour en subvenir aux povres et indigens. Premierement il est à noter, cependant que nous sommes hors de Christ (Ephes. 4:15), et separez d’avec luy, que tout ce qu’il a fait ou souffert pour le salut du genre humain, nous est inutile et de nulle importance. Il faut donques, pour nous communiquer les biens desquels le Pere l’a enrichi et rempli, qu’il soit fait nostre et habite en nous. Pour ceste cause il est nommé Nostre chef, et Premier nay entre plusieurs freres: et il est dit aussi d’autrepart, que nous sommes entez en luy et le vestons (Rom. 8:28; 11:17; Gal. 3:27): pource que rien de ce qu’il possede ne nous appartient, comme nous avons dit, jusques à ce que nous soyons faits un avec luy. Or combien que nous obtenions cela par foy, neantmoins puis que nous voyons que tous indifferemment n’embrassent pas ceste communication de Jesus Christ, laquelle est offerte p ar l’Evangile: la raison nous induit à monter plus haut, pour nous enquerir de la vertu et operation secrette du sainct Esprit, laquelle est cause que nous jouissons de Christ et de tous ses biens. J’ay traitté assez amplement cy dessus de la deité et essence eternelle du sainct Esprit: ainsi que les lecteurs se contentent d’avoir cest article suyvant declairé pour ceste heure: c’est que Jesus Christ est tellement venu en eau et en sang, que l’Esprit aussi testifle quant et quant de luy, afin que le salut qu’il nous a acquis ne s’escoule point pour ne nous profiter de rien. Car comme sainct Jean nous allegue trois tesmoins au ciel, le Pere, la Parolle, et l’Esprit: aussi il en produit trois en terre, l’eau, le sang, et l’Esprit (1 Jean 5:7, 8). Et ce n’est point en vain que le tesmoignage de l’Esprit est reiteré, lequel nous sentons estre engravé en nos cœurs au lieu de seau: voire pour seeller le lavement et le sacrifice qui sont à la mort du Fils de Dieu. Pour laquelle raison aussi sainct Pierre dit, que les fideles sont eleuz par la sanctification de l’Esprit, en l’obeissance et aspersion du sang de Christ (1 Pierre 1:2). Par lesquels mots il nous declaire que nos ames sont purgées par l’arrousement incomprehensible de l’Esprit, du sacré sang qui a esté espandu une fois: afin que cela n’ait esté fait en vain. Et c’est aussi pourquoy sainct Paul, traittant de nostre purgation et justice, dit (1 Cor. 6:11) que nous obtenons tous les deux au nom de Jesus Christ et en l’Esprit de nostre Dieu. La somme revient là, que le sainct Esprit est comme le lien par lequel le Fils de Dieu nous unit à soy avec efficace. A quoy se rapporte tout ce que nous avons deduit au livre precedent, de son onction.

1. 484 We are now to examine how we obtain the enjoyment of those blessings which the Father has conferred on his only begotten Son, not for his own private use, but to enrich the poor and needy. And first it must be remarked, that as long as there is a separation between Christ and us, all that he suffered and performed for the salvation of mankind is useless and unavailing to us. To communicate to us what he received from his Father, he must, therefore, become ours, and dwell within us. On this account he is called our “Head,”¹³⁸⁹ and “the 485 first-born among many brethren;”¹³⁹⁰ and we, on the other hand, are said to be “grafted into him,”¹³⁹¹ and to “put him on;”¹³⁹² for, as I have observed, whatever he possesses is nothing to us, till we are united to him. But though it be true that we obtain this by faith, yet, since we see that the communication of Christ, offered in the gospel, is not promiscuously embraced by all, reason itself teaches us to proceed further, and to inquire into the secret energy of the Spirit, by which we are introduced to the enjoyment of Christ and all his benefits. I have already treated of the eternal Deity and essence of the Spirit; let us now confine ourselves to this particular point: Christ came thus by water and blood, that the Spirit may testify concerning him, in order that the salvation procured by him may not be lost to us. For as “there are three that bear record in heaven, the Father, the Word, and the Spirit,” so also “there are three on earth, the spirit, the water, and the blood.”¹³⁹³ Nor is this a useless repetition of the testimony of the Spirit, which we perceive to be engraven like a seal on our hearts, so that it seals the ablution and sacrifice of Christ. For which reason Peter also says, that believers are “elect through sanctification of the Spirit unto obedience, and sprinkling of the blood of Jesus Christ.”¹³⁹⁴ This passage suggests to us, that our souls are purified by the secret ablution of the Spirit, that the effusion of that sacred blood may not be in vain. For the same reason also Paul, when speaking of purification and justification, says, we enjoy both “in the name of the Lord Jesus, and by the Spirit of our God.”¹³⁹⁵ The sum of all is this—that the Holy Spirit is the bond by which Christ efficaciously unites us to himself. And what we have advanced in the last book concerning his unction, tends to establish the same truth.

1. The Holy Spirit the bond which unites us with Christ. This the result of faith produced by the secret operation of the Holy Spirit. This obvious from Scripture.

462 We must now see in what way we become possessed of the blessings which God has bestowed on his only-begotten Son, not for 463private use, but to enrich the poor and needy. And the first thing to be attended to is, that so long as we are without Christ and separated from him, nothing which he suffered and did for the salvation of the human race is of the least benefit to us. To communicate to us the blessings which he received from the Father, he must become ours and dwell in us. Accordingly, he is called our Head, and the first-born among many brethren, while, on the other hand, we are said to be ingrafted into him and clothed with him,¹ all which he possesses being, as I have said, nothing to us until we become one with him. And although it is true that we obtain this by faith, yet since we see that all do not indiscriminately embrace the offer of Christ which is made by the gospel, the very nature of the case teaches us to ascend higher, and inquire into the secret efficacy of the Spirit, to which it is owing that we enjoy Christ and all his blessings. I have already treated of the eternal essence and divinity of the Spirit (Book 1 chap. 13 sect. 14,15); let us at present attend to the special point, that Christ came by water and blood, as the Spirit testifies concerning him, that we might not lose the benefits of the salvation which he has purchased. For as there are said to be three witnesses in heaven, the Father, the Word, and the Spirit, so there are also three on the earth, namely, water, blood, and Spirit. It is not without cause that the testimony of the Spirit is twice mentioned, a testimony which is engraven on our hearts by way of seal, and thus seals the cleansing and sacrifice of Christ. For which reason, also, Peter says, that believers are “elect” “through sanctification of the Spirit, unto obedience and sprinkling of the blood of Jesus Christ,” (1 Pet. 1:2). By these words he reminds us, that if the shedding of his sacred blood is not to be in vain, our souls must be washed in it by the secret cleansing of the Holy Spirit. For which reason, also, Paul, speaking of cleansing and purification, says, “but ye are washed, but ye are sanctified, but ye are justified in the name of the Lord Jesus and by the Spirit of our God,” (1 Cor. 6:11). The whole comes to this that the Holy Spirit is the bond by which Christ effectually binds us to himself. Here we may refer to what was said in the last Book concerning his anointing.

1. Nu moeten we zien, hoe tot ons komen de goederen, die de Vader zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, niet tot zijn persoonlijk gebruik, maar opdat Hij de armen en behoeftigen zou rijk maken. En in de eerste plaats moeten wij weten, dat al wat Christus tot zaligheid van het menselijke geslacht geleden en gedaan heeft, voor ons zonder nut en van geen gewicht is, zo lang Christus buiten ons is en wij van Hem gescheiden zijn. Dus moet Hij, om ons te kunnen meedelen wat Hij van de Vader ontvangen heeft, de onze worden en in ons wonen. Daarom wordt Hij ons Hoofd genoemd, en de Eerstgeborene onder vele broederen (Ef. 4:15; Rom.8:29) van ons wordt ook, aan de andere kant, gezegd, dat wij in Hem worden ingeënt, en dat wij Hem aandoen (Rom. 11:17; Gal.3:27) want, zoals ik gezegd heb, al wat Hij bezit staat in geen betrekking tot ons, totdat wij met Hem tot één saamgroeien. En ofschoon het waar is, dat wij dit door het geloof verkrijgen, leert toch, daar wij zien, dat niet allen zonder onderscheid de gemeenschap met Christus, die door het evangelie aangeboden wordt, omhelzen, de rede ons hoger te stijgen en onderzoek te doen naar de verborgen werking des Geestes, door welke het geschiedt, dat wij Christus en al zijn goederen genieten. Tevoren heb ik gehandeld over de eeuwige Godheid en het Wezen van de Geest; nu zullen wij ons bepalen tot dit bijzonder hoofdstuk, dat Christus zo in water en bloed gekomen is, dat de Geest van Hem getuigt, opdat de zaligheid, door Hem verkregen, ons niet ontga. Want gelijk er gesproken wordt van drie getuigen in de hemel, de Vader, het Woord en de Geest, zo worden er ook drie genoemd op aarde, het water, het bloed en de Geest (1 Joh. 5:7,8) En niet tevergeefs wordt het getuigenis des Geestes herhaald, van hetwelk wij gevoelen, dat het als een zegel in ons hart ingedrukt is. Daardoor komt het, dat het de afwassing en de offerande van Christus verzegelt. Daarom zegt ook Petrus (1 Petr. 1:2) dat de gelovigen uitverkoren zijn in de heiligmaking des Geestes, tot gehoorzaamheid en besprenging des bloeds van Christus. Met welke woorden hij ons er op wijst, dat, opdat de vergieting van dat heilige bloed niet vergeefs zij, door de verborgen besprenging des Geestes onze zielen er door gereinigd worden. Daarom zegt ook Paulus, sprekend van de reiniging en rechtvaardigmaking, dat wij beide deelachtig worden in de naam van Jezus Christus en door de Geest onzes Gods. Hierop komt de hoofdzaak neer, dat de Heilige Geest de band is, waardoor Christus ons krachtdadig aan zich verbindt. Daarop heeft ook betrekking, wat wij in het vorige boek over zijn zalving geleerd hebben.

1. 337Der Heilige Geist als das Band, das uns mit Christus verbindet

Jetzt müssen wir zusehen, wie denn jene Güter, die der Vater seinem eingeborenen Sohne anvertraut hat, zu uns kommen; denn er hat sie ihm ja nicht zum eigenen Gebrauch gegeben, sondern er soll damit die Bedürftigen und Armen reich machen. Da muß man zunächst festhalten: solange Christus außer uns bleibt und wir von ihm getrennt sind, ist alles, was er zum Heil der Menschheit gelitten und getan hat, für uns ohne Nutzen und gar ohne jeden Belang! Soll er uns also zuteil werden lassen, was er vom Vater empfangen hat, so muß er unser Eigentum werden und in uns Wohnung nehmen. Deshalb heißt er auch unser „Haupt“ (Eph. 4,15) und „der Erstgeborene unter vielen Brüdern“ (Röm. 8,29), deshalb heißt es auf der anderen Seite von uns, daß wir in ihn eingefügt werden (Röm. 11,17) und ihn „anziehen“ (Gal. 3,27); denn ich wiederhole, daß alles, was er besitzt, uns solange nichts angeht, als wir nicht mit ihm in eins zusammenwachsen. Es ist freilich wahr, daß wir dies durch den Glauben erreichen; aber wir sehen doch auch, daß nicht alle unterschiedslos die Gemeinschaft mit Christus ergreifen, die uns im Evangelium angeboten wird, und deshalb lehrt uns die Vernunft selbst, tiefer einzudringen und die Frage nach der verborgenen Wirksamkeit des Heiligen Geistes zu stellen; denn durch sie kommt es dazu, daß wir Christus und alle seine Güter genießen. Von der ewigen Gottheit und Wesenheit des Heiligen Geistes habe ich bereits gesprochen; wir müssen uns in diesem besonderen Lehrstück mit der Feststellung begnügen: Christus ist dergestalt in Wasser und Blut gekommen, daß der Heilige Geist von ihm zeugt, damit das Heil, das der Herr uns errungen hat, an uns nicht wirkungslos bleibe (1. Joh. 5,6). Denn wie uns drei Zeugen im Himmel genannt werden: der Vater, das Wort und der Geist, so auch drei auf Erden: Wasser, Blut und Geist (1. Joh. 5,7f.). Da kommt also das Zeugnis des Geistes beidemal vor, und das ist nicht umsonst geschehen; denn wir erfahren, daß es wie ein Siegel in unser Herz eingedrückt ist. So geschieht es, daß es uns die Abwaschung unserer Sünden und das Opfer Christi versiegelt. In diesem Sinne sagt auch Petrus, die Gläubigen seien erwählt „durch die Heiligung des Geistes, zum Gehorsam und zur Besprengung mit dem Blut Jesu Christi“ (1. Petr. 1,2). Mit diesen Worten will er uns lehren, daß unsere Seelen, damit Christus sein heiliges Blut nicht vergebens vergossen habe, durch die verborgene Besprengung, die der Geist an uns übt, mit diesem Blute gereinigt werden. Auch Paulus sagt deshalb an einer Stelle, wo er von der Reinigung und der Rechtfertigung redet, dies beides werde uns zuteil „durch den Namen Jesu Christi und durch den Geist unseres Gottes“ (1. Kor. 6,11). Ich fasse zusammen: der Heilige Geist ist das Band, durch das uns Christus wirksam mit sich verbindet. Hierhin gehört auch das, was ich im vorigen Buche über Christi Salbung gelehrt habe (II,15,2).

1. Die Heilige Gees is die band wat ons Christus deelagtig maak

699 Nou moet ons ondersoek instel na die wyse waarop die seëninge wat die Vader aan sy eniggebore Seun gegee het - nie vir sy persoonlike voordeel nie maar om hulpelose en behoeftige mense ryk te maak² - by ons uitkom. En in die eerste plek moet ons weet dat alles wat Christus vir die saligheid van die mensdom gely en gedoen het, vir ons nutteloos en van geen waarde is solank ons sonder Hom is en solank ons van Hom geskei is nie.³ Om dus die dinge wat Hy van sy Vader ontvang het, met ons te deel moes Hy ons eie word en in ons inwoon. Daarom word Hy enersyds ons Hoof⁴ en andersyds ook die Eersgeborene onder baie 700 broers genoem.⁵ Op ons beurt word van ons gesê dat ons in Hom ingelyf word⁶ en dat ons ons met Hom beklee.⁷ Soos ek trouens gesê het, gaan alles wat syne is, ons niks aan nie, totdat ons met Hom saamgroei. Hoewel dit waar is dat ons dit deur die geloof bereik, leer ons rede ons tog juis om hoër uit te styg en die verborge werking van die Gees te ondersoek omdat ons sien dat nie almal sonder onderskeid die deelname in Christus wat hulle deur die evangelie aangebied word, aanneem nie. Dit is tog deur die werking van die Gees dat ons Christus en al sy seëninge kan geniet.⁸

Ek het tevore alreeds oor die ewige Godheid en Wese van die Gees gepraat.⁹ Nou moet ons dit in hierdie besondere hoofstuk vir lief neem dat Christus so in water en bloed gekom het dat die Gees van Hom kan getuig¹⁰ om te voorkom dat die saligheid wat ons deur Hom verkry het, ons ontglip. Want soos daar in die hemel drie getuies opgeroep word, naamlik Vader, Woord en Gees, so is daar ook drie getuies op die aarde, naamlik water, bloed en Gees.¹¹ Daar word ook nie verniet by herhaling vermeld dat die getuienis van die Gees wat ons ervaar, soos ’n seël in ons harte afgedruk is nie. Dit verseël dus die afwassing deur en die offer van Christus. Daarom sê Petrus ook dat die gelowiges uitverkies is in die heiligmaking deur die Gees en in die gehoorsaamheid en besprinkeling met die bloed van Christus.¹² Met hierdie woorde wys hy ons daarop dat ons siele deur die verborge besprinkeling van die Gees gereinig word sodat die uitstorting van sy heilige bloed nie tevergeefs sou wees nie.

701 Wanneer Paulus oor ons reiniging en regverdigmaking praat, sê hy daarom ook dat ons in die Naam van Jesus Christus en in die Gees van ons God albei deelagtig word.¹³ Dit kom kortliks hierop neer: Die Heilige Gees is die band waarmee Christus ons kragdadig aan Hom verbind. Dit wat ons in verband met sy salwing in die laaste boek geleer het, het ook hierdie strekking.¹⁴

1. Теперь нам предстоит рассмотреть, каким образом приходят к нам те блага, которые Бог-Отец даровал в Своём Сыне. Ведь Сын получил их не для Себя, но чтобы помочь бедным и немощным. Прежде всего нужно отметить, что пока мы пребываем вне Христа и отделены от Него, всё, что Он совершил и претерпел ради спасения человеческого рода, для нас бесполезно и лишено всякого значения. Следовательно, дабы приобщиться к благам, которыми Отец обогатил и наполнил Его, необходимо, чтобы Он стал нашим и обитал в нас. Поэтому Иисус Христос назван нашим Главой (Еф 4:15) и «первородным между многими братиями» (Рим 8:29). В то же время говорится, что мы укоренены в Нём (Рим 11:17) и облеклись во Христа (Гал 3:27), так как ничто из того, чем Он обладает, не принадлежит нам до тех пор, пока, как сказано, мы не соединимся с Ним. Всё это мы приобретаем через веру. Тем не менее, поскольку мы видим, что в общение со Христом, которое предложено в Евангелии, вступают не все без какого бы то ни было различия, разум требует пойти дальше и уяснить силу и тайное действие Св. Духа. Это причина того, что мы обретаем Христа и все исходящие от Него блага.

Выше я довольно подробно говорил о божественности и вечной сущности Св. Духа. Поэтому сейчас читателям будет достаточно следующего утверждения: Иисус Христос пришёл «водою и кровью» [1 Ин 5:6-7] и о Нём свидетельствует Дух, дабы спасение, которое Он приобрел для нас, не было утрачено, не принеся никакой пользы. Св. Иоанн указывает нам трёх свидетелей на небе: Отца, Слово и Духа - и трёх на земле: воду, кровь и духа (1 Ин 5:7-8). Не случайно о свидетельстве Духа сказано дважды: мы ощущаем Его запечатлённым в наших сердцах точно печатью очищения и жертвы, которые заключаются в смерти Сына Божьего. Поэтому и св. Пётр говорит, что верующие суть избранные через освящение от Духа к послушанию и окроплению кровью Христа (1 Пет 1:1-2). Этим он объявляет нам, что наши души очищены неизъяснимым омовением Духа, чтобы однажды пролитая святая кровь не была пролита напрасно. Именно поэтому св. Павел, говоря о нашем очищении и оправдании, указывает, что то и другое мы получили именем Иисуса Христа и Духом Бога нашего (1 Кор 6:11). Отсюда следует, что Св. Дух - это как бы связующее звено, посредством которого Сын Божий действенным образом соединяет нас с Собою. Сюда относится всё то, к чему мы пришли, рассуждая о помазании Иисуса Христа в предыдущей книге.

2. Verum, quo res apprime digna cognitu certius liqueat, tenendum est Christum peculiari modo Spiritu sancto venisse instructum: nempe ut a mundo nos segregaret, ac in spem colligeret aeternae haereditatis. Hinc Spiritus sanctificationis dicitur³: quia non virtute tantum generali, quae conspicitur tam in humano genere quam in reliquis animantibus, nos vegetat et fovet, sed radix ac semen est caelestis vitae in nobis. Itaque hoc maxime elogio Christi regnum commendant Prophetae, quod uberior Spiritus affluentia tunc floreret. Insignis prae aliis est Ioelis locus, Effundam in illa die de Spiritu meo super omnem carnem [Ioel. 2. g. 28]⁴. Etsi enim videtur dona Spiritus restringere Propheta ad munus prophetandi, sub figura tamen significat, Deum illustratione Spiritus sui facturum sibi discipulos qui prius expertes et vacui fuerant caelestis doctrinae. Porro quia Deus Pater propter Filium suum Spiritu sancto nos donat, et tamen apud eum totam plenitudinem deposuit, ut suae liberalitatis minister esset ac dispensator: nunc Patris, nunc Filii Spiritus vocatur. Vos (inquit Paulus) non estis in carne, sed in Spiritu: si quidem Spiritus Dei habitat in vobis; quod siquis Spiritum Christi non habet, hic non est eius [Rom. 8. b. 9]. Inde vero spem facit plenae renovationis, quod is qui suscitavit Christum a mortuis, vivificabit mortalia corpora nostra propter Spiritum eius habitantem in nobis [Ibidem, c. 11]. Nihil enim absurdi est, Patri adscribi donorum suorum laudem quorum est author: et tamen Christo, apud quem deposita sunt Spiritus dona quae suis largiatur^a, easdem adscribi partes. Ideo cunctos sitientes ad se invitat ut bibant [Iohan. 7. f. 37]. Et Paulus docet singulis distribui Spiritum pro mensura donationis Christi [Ephes. 4. b. 7]. Ac sciendum est, Spiritum Christi dici, non modo quatenus aeternus sermo Dei est eodem Spiritu cum Patre coniunctus: sed secundum Mediatoris quoque personam: quia nisi hac virtute praeditus, frustra ad nos venisset. Quo 3 sensu vocatur secundus Adam e caelo datus in Spiritum vivificantem [1. Cor. 15. f. 45]; ubi Paulus singularem quam suis vitam inspirat Filius Dei, ut secum unum sint, comparat cum vita animali quae reprobis etiam communis est. Similiter ubi optat Christi gratiam et Dei charitatem fidelibus, simul annectit communicationem Spiritus [2. Cor. 13. c. 13^a], sine qua nec paternum Dei favorem, nec Christi beneficentiam quisquam gustabit. Sicut etiam alibi dicit, Charitas Dei effusa est in corda nostra per Spiritum sanctum qui datus est nobis [Rom. 5. a. 5].

2. Mais afin que cecy, selon qu’il est singulierement digne d’estre cogneu soit mieux liquidé, sachons que Jesus Christ est venu rempli du sainct Esprit d’une façon speciale: assavoir pour nous separer du monde, et nous recueillir en l’esperance de l’heritage eternel. Et c’est pourquoy il est nommé l’Esprit de sanctification: pource que non seulement il nous donne vigueur, et nous entretient de sa vertu generale qu’on apperçoit tant en tout le genre humain qu’aux autres animaux: mais il nous est racine et semence de la vie celeste. Et pourtant les Prophetes magnifient le regne de Jesus Christ par ce tiltre, qu’il devoit apporter une plus grande et ample largesse du sainct Esprit. Le passage de Joel est notable par dessus les autres: J’espandray en ce jour-là de mon Esprit sur toute chair, dit le Seigneur (Joel 2:28), etc. Car combien qu’il semble restraindre les dons de l’Esprit à l’office de prophetie, si est-ce que sous figure il signifie que Dieu par la clarté de son Esprit se formera des disciples, de ceux qui estoyent au paravant idiots, et n’ayans nul goust ne saveur de la doctrine celeste. Or pource que Dieu le Pere nous elargit de son Esprit en faveur de son Fils, et neantmoins en a mis en luy toute la plenitude, afin de le faire ministre et dispensateur de sa liberalité envers nous; pour ces deux raisons l’Esprit est appellé maintenant du Pere, maintenant du Fils. Vous n’estes plus en chair (dit sainct Paul) mais en esprit: d’autant que l’Esprit de Dieu habite en vous (Rom. 8:9). Or celuy qui n’a point l’Esprit de Christ, n’est point à luy. Et en nous voulant asseurer de nostre plenier renouvellement, il dit que celuy qui a ressuscité Jesus Christ des morts, vivifiera nos corps mortels à cause de son Esprit qui habite en nous (Rom. 8:11). Car il n’y a nulle absurdité, d’attribuer au Pere la louange de ses dons, desquels il est autheur: et cependant dire le semblable de Jesus Christ, puis que ces mesmes dons luy ont esté commis en depost, pour en elargir aux siens comme il luy plaira. Voyla pourquoy il convie à soy tous ceux qui ont soif, afin qu’ils boyvent (Jean 7:37). Et sainct Paul dit que l’Esprit est distribué à chacun des membres selon la mesure de la donation de Christ (Ephes. 4:7). Davantage il est à noter, qu’il est nommé Esprit de Christ: non pas en tant que le Fils eternel de Dieu en son essence divine est conjoint en un mesme Esprit avec le Pere, mais aussi quant à la personne de Mediateur: pource que sa venue seroit frustratoire, s’il n’estoit descendu à nous muni de telle vertu. En ce sens il est nommé le second Adam, estant procedé du ciel en Esprit vivifiant (1 Cor. 15:45). Car sainct Paul compare la vie speciale, que Jesus Christ inspire à ses fideles, pour les unir à soy, avec la vie sensuelle, qui est aussi bien commune aux reprouvez. Semblablement quand il prie que la charité de Dieu, et la grace de Christ soit sur les fideles (2 Cor. 13:13), il adjouste la communication de l’Esprit, sans laquelle jamais nul ne goustera ny la faveur paternelle de Dieu, ny les benefices de Christ. Comme nous lisons en l’autre passage, que la charité de Dieu est espandue en nos cœurs, par le sainct Esprit qui nous est donné (Rom. 5:5).

2. But as a further confirmation of this point, which is highly worthy of being understood, we must remember that Christ was endued with the Holy Spirit in a peculiar manner; in order to separate us from the world, and introduce us into the hope of an eternal inheritance. Hence the Spirit is called “the Spirit of holiness;”¹³⁹⁶ not only because he animates and supports us by that general power which is displayed in mankind, and in all other creatures, but because he is the seed and root of a heavenly life within us. The principal topic, therefore, dwelt on by the prophets in celebrating the kingdom of Christ, is, that there would then be a more exuberant effusion of the Spirit. The most remarkable passage is that of Joel: “I will pour out my Spirit upon all flesh in those 486 days.”¹³⁹⁷ For, though the prophet seems to restrict the gifts of the Spirit to the exercise of the prophetic function, yet he signifies, in a figurative way, that God, by the illumination of his Spirit, will make those his disciples, who before were total strangers to the heavenly doctrine. Besides, as God the Father gives us his Holy Spirit for the sake of his Son, and yet has deposited “all fulness” with his Son, that he might be the minister and dispenser of his own goodness,—the Holy Spirit is sometimes called the Spirit of the Father, and sometimes the Spirit of the Son. “Ye (says Paul) are not in the flesh, but in the Spirit, if so be that the Spirit of God dwell in you. Now, if any man have not the Spirit of Christ, he is none of his.”¹³⁹⁸ And thence he inspires a hope of complete renovation, for “he that raised up Christ from the dead, shall also quicken your mortal bodies by his Spirit that dwelleth in you.”¹³⁹⁹ For there is no absurdity in ascribing to the Father the praise of his own gifts, of which he is the author; and also ascribing the same glory to Christ, with whom the gifts of the Spirit are deposited, to be given to his people. Therefore he invites all who thirst to come to him and drink.¹⁴⁰⁰ And Paul teaches us, that “unto every one of us is given grace according to the measure of the gift of Christ.”¹⁴⁰¹ And it must be remarked, that he is called the Spirit of Christ, not only because the eternal Word of God is united with the same Spirit as the Father, but also with respect to his character of Mediator; for, if he had not been endued with this power, his advent to us would have been altogether in vain. In which sense he is called “the second Adam, the Lord from heaven, a quickening Spirit;”¹⁴⁰² where Paul compares the peculiar life with which the Son of God inspires his people, that they may be one with him, to that animal life which is equally common to the reprobate. So, where he wishes to the faithful “the grace of Christ, and the love of God,” he adds also “the communion of the Spirit,”¹⁴⁰³ without which there can be no enjoyment of the paternal favour of God, or the beneficence of Christ. As he says also in another place, “the love of God is shed abroad in our hearts by the Holy Ghost, which is given unto us.”¹⁴⁰⁴

2. In Christ the Mediator the gifts of the Holy Spirit are to be seen in all their fulness. To what end. Why the Holy Spirit is called the Spirit of the Father and the Son.

But in order to have a clearer view of this most important subjects we must remember that Christ came provided with the Holy Spirit after a peculiar manner, namely, that he might separate us from the world, and unite us in the hope of an eternal inheritance. Hence the Spirit is called the Spirit of sanctification, because he quickens and cherishes us, not merely by the general energy which is seen in the human race, as well as other animals, but because he is the seed and root of heavenly life in us. Accordingly, one of the highest commendations which the prophets give to the kingdom of Christ is, that under it the Spirit would be poured out in richer abundance. One 464of the most remarkable passages is that of Joel, “It shall come to pass afterward, that I will pour out my Spirit upon all flesh,” (Joel 2:28). For although the prophet seems to confine the gifts of the Spirit to the office of prophesying, he yet intimates under a figure, that God will, by the illumination of his Spirit, provide himself with disciples who had previously been altogether ignorant of heavenly doctrine. Moreover, as it is for the sake of his Son that God bestows the Holy Spirit upon us, and yet has deposited him in all his fulness with the Son, to be the minister and dispenser of his liberality, he is called at one time the Spirit of the Father, at another the Spirit of the Son: “Ye are not in the flesh but in the Spirit, if so be that the Spirit of God dwell in you.Now, if any man have not the Spirit of Christ, he is none of his,” (Rom. 8:9); and hence he encourages us to hope for complete renovation: “If the Spirit of him that raised up Jesus from the dead dwell in you, he that raised up Christ from the dead shall also quicken your mortal bodies by his Spirit that dwelleth in you,” (Rom. 8:11). There is no inconsistency in ascribing the glory of those gifts to the Father, inasmuch as he is the author of them, and, at the same time, ascribing them to Christ, with whom they have been deposited, that he may bestow them on his people. Hence he invites all the thirsty to come unto him and drink (John 7:37). And Paul teaches, that “unto every one of us is given grace, according to the measure of the gift of Christ,” (Eph. 4:7). And we must remember, that the Spirit is called the Spirit of Christ, not only inasmuch as the eternal Word of God is with the Father united with the Spirit, but also in respect of his office of Mediator; because, had he not been endued with the energy of the Spirit, he had come to us in vain. In this sense he is called the “last Adam,” and said to have been sent from heaven “a quickening Spirit,” (1 Cor. 15:45), where Paul contrasts the special life which Christ breathes into his people, that they may be one with him with the animal life which is common even to the reprobate. In like manner, when he prays that believers may have “the grace of our Lord Jesus Christ, and the love of God,” he at the same time adds, “the communion of the Holy Ghost,” without which no man shall ever taste the paternal favor of God, or the benefits of Christ. Thus, also, in another passage he says, “The love of God is shed abroad in our hearts by the Holy Ghost, which is given unto us,” (Rom. 5:5).

2. Maar, opdat een zaak, die bovenal waardig is gekend te worden, des te zekerder blijke, moeten wij weten, dat Christus gekomen is, op een bijzondere wijze toegerust met de Heilige Geest, en wel opdat Hij ons van de wereld zou afzonderen en ons zou verzamelen tot de hoop op de eeuwige erfenis. Daarom wordt Hij de Geest der heiligmaking genoemd, omdat Hij ons niet slechts door een algemene kracht, die zowel in het menselijk geslacht als in de overige levende wezens gezien wordt, onderhoudt en voedt, maar omdat Hij de wortel en het zaad is van het hemelse leven in ons. Daarom prijzen de profeten het Koninkrijk van Christus het meest aan met deze lof, dat de overvloed des Geestes dan rijkelijker zou bloeien. Merkwaardig boven de andere is de plaats bij Joël (Joël2:28) "Ik zal te dien dage van mijn Geest uitgieten over alle vlees." Want ofschoon de profeet de gaven des Geestes schijnt te beperken tot het ambt van profeteren, geeft het toch figuurlijk te kennen, dat God door de verlichting zijns Geestes zich tot discipelen zal maken hen, die tevoren de hemelse leer niet deelachtig waren geweest en haar niet gehad hadden. Verder, omdat God de Vader om zijns Zoons wil ons met de Heilige Geest begiftigt, en toch bij Hem de ganse volheid heeft weggelegd, opdat Hij de bedienaar en de uitdeler zijner mildheid zou zijn, wordt Hij nu eens de Geest des Vaders, dan weer des Zoons genoemd. "Gijlieden," zegt Paulus (Rom. 8:9) "zijt niet in het vlees, maar in de Geest, zo anders de Geest Gods in u woont; maar zo iemand de Geest van Christus niet heeft, die komt Hem niet toe." En daarop wekt hij de hoop op een volle vernieuwing, namelijk dat Hij, die Christus van de doden heeft opgewekt, onze sterfelijke lichamen zal levend maken door zijn Geest, die in ons woont ( Rom. 8:11) Want het is niet ongerijmd, dat aan de Vader toegeschreven wordt de lof zijner gaven, van welke Hij de Schenker is, en dat toch aan Christus, bij wie weggelegd zijn de gaven des Geestes, die Hij de zijnen geeft, dezelfde rol wordt toegeschreven. Daarom nodigt Hij alle dorstigen tot zich, opdat ze drinken (Joh. 7:37) En Paulus leert (Ef. 4:7) dat aan elkeen de Geest gegeven wordt naar de maat der gave van Christus. En men moet weten, dat Hij de Geest van Christus genoemd wordt, niet alleen inzoverre Hij het eeuwige Woord Gods is, door dezelfde Geest met de Vader verbonden, maar ook naar de Persoon des Middelaars: want indien Hij niet met deze kracht was toegerust geweest, zou Hij tevergeefs tot ons gekomen zijn. In die zin wordt Hij genoemd (1 Cor. 15:45) de tweede Adam, uit de hemel gegeven tot een levendmakende Geest. Alwaar Paulus het bijzondere leven, dat de Zoon Gods de zijnen ingeeft, opdat ze één met Hem zijn, vergelijkt met het natuurlijke leven, dat ook de verworpenen gemeen is. Evenzo wanneer hij (2 Cor. 13:13) de gelovigen de genade van Christus en de liefde Gods toewenst, knoopt hij daaraan vast de gemeenschap des Geestes, zonder welke niemand Gods Vaderlijke gunst noch Christus' weldadigheid smaken zal. Gelijk hij ook elders (Rom. 5:5) zegt: "De liefde Gods is in onze harten uitgestort door de Heilige Geest, die ons is gegeven."

2. 338Des Vaters Geist - Christi Geist

Damit nun dieser Sachverhalt, der ganz besonders wert ist, erkannt zu werden, um so deutlicher offenbar werde, müssen wir vor allem festhalten, daß Christus bei seinem Kommen in ganz besonderer Weise mit dem Heiligen Geiste ausgerüstet war: er sollte uns dadurch von der Welt absondern und zur Hoffnung auf das ewige Erbe sammeln. Daher heißt der Geist der „Geist der Heiligung“, weil er uns nicht bloß mit der allgemein wirkenden Kraft, wie sie an der Menschheit und auch an der ganzen übrigen Kreatur in Erscheinung tritt, belebt und erhalt, sondern weil er die Wurzel und der Same des himmlischen Lebens in uns ist. Deshalb rühmen die Propheten an dem Reiche Christi ganz besonders dies, daß dann der Heilige Geist sich in reicherer Fülle ergießen sollte. Vor allem bemerkenswert ist der Joelspruch. „An jenem Tage will ich von meinem Geist ausgießen über alles Fleisch“ (Joel 3,1; nicht Luthertext). Da scheint freilich der Prophet unter den Gaben des Geistes allein das Amt der Prophetie zu begreifen, aber unter diesem Bilde gibt er doch zu verstehen, daß Gott solche Menschen, die zuvor ohne jede Kunde und unberührt von der himmlischen Lehre waren, durch die Erleuchtung seines Geistes zu seinen Jüngern machen würde.

Weil uns übrigens Gott, der Vater, um seines Sohnes willen mit dem Heiligen Geiste beschenkt und ihm doch zugleich alle Fülle anvertraut hat, so daß er also seine Güte und Freundlichkeit verwaltet und austeilt, - so heißt er bald der Geist des Vaters, bald der des Sohnes. „Ihr aber“, sagt Paulus, „seid nicht fleischlich, sondern geistlich, so anders Gottes Geist in euch wohnt. Wer aber Christi Geist nicht hat, der ist nicht sein“ (Röm. 8,9). Alsdann aber erweckt er in uns die Hoffnung auf völlige Erneuerung: „Derselbe, der Christum von den Toten auferweckt hat, der wird auch eure sterblichen Leiber lebendig machen um deswillen, daß sein Geist in euch wohnt“ (Röm. 8,11). Es liegt nämlich wirklich nichts Widersinniges darin, daß einerseits dem Vater das Lob für seine Gaben zukommt, deren Urheber er ja tatsächlich ist, und daß anderseits auch Christus daran der gleiche Anteil gegeben wird, weil bei ihm ja die Gaben des Geistes niedergelegt sind und er sie den Seinen zuteil werden läßt. So lädt er alle, die da dürsten, zu sich ein, daß sie trinken (Joh. 7,37). Und nach der Lehre des Paulus wird an jeden Einzelnen der Geist ausgeteilt „nach dem Maß der Gabe Christi“ (Eph. 4,7). Er heißt aber - das müssen wir uns vergegenwärtigen - Christi Geist nicht nur, insofern er als das ewige Wort Gottes in eben diesem Geiste mit dem Vater verbunden ist, sondern auch nach der Person des Mittlers; denn Christus wäre ja ohne Ausrüstung mit dieser Kraft vergebens zu uns gekommen. In diesem Sinne heißt Christus auch der zweite Adam, der uns vom Himmel gegeben ist „zum Geist, der da lebendig macht“ (1. Kor. 15,45). Hier vergleicht Paulus das besondere Leben, das der Sohn Gottes den Seinen einhaucht, damit sie mit ihm eins seien, mit dem natürlichen Leben, an dem auch die Verworfenen teilhaben. In gleicher Weise wünscht er den Gläubigen zunächst „die Gnade unseres Herrn Jesu Christi und die Liebe Gottes“, schließt aber dann sofort an: „und die Gemeinschaft des Heiligen Geistes“ (2. Kor. 13,13); denn ohne diese wird keiner Gottes väterliche Güte und Christi Wohltat schmecken. Auch an anderer Stelle sagt Paulus: „Die Liebe Gottes ist ausgegossen in unser Herz durch den Heiligen Geist, welcher uns gegeben ist“ (Röm. 5,5).

2. Die Gees word die ‘Gees van beiligmaking’ genoem, omdat Hy die saad van die hemelse lewe in ons is

Omdat dit ’n onderwerp is wat ons kennisname besonderlik verdien, moet dit bo alle twyfel duidelik wees. Daarom moet ons weet dat Christus op ’n besondere manier met die Heilige Gees toegerus is toe Hy gekom het. Die doel daarvan was naamlik dat die Heilige Gees ons van die wêreld moes afsonder en in die verwagting op ’n ewige erfenis moes versamel. Om hierdie rede word Hy die Gees van beiligmaking genoem,¹⁵ omdat Hy ons nie slegs met die algemene krag wat in die geval van die mensdom sowel as ander lewende wesens waargeneem kan word, voed en koester nie maar omdat Hy ook die wortel en saad van die hemelse lewe in ons is. Daarom loof die profete die koninkryk van Christus besonderlik met die lofbetuiging dat die oorvloed van die Gees dan ryker sal blom. ’n Aanhaling uit Joël staan bo ander uit. Hy sê: “Op dié dag sal Ek uit my Gees oor alle vlees uitgiet”.¹⁶ Want al lyk dit asof die profeet die gawes van die Gees tot die gawe van profesie beperk, gee hy tog met die beeld te kenne dat God deur die verligting van sy Gees vir Homself dissipels sal maak van mense wat tevore glad geen deel in die hemelse leer gehad het nie.

Verder het God die Vader die Heilige Gees ter wille van sy Seun aan ons gegee en nogtans die volheid daarvan volkome by Hom gelaat om self Bedienaar en Uitdeler van sy eie milddadigheid te wees. Daarom word Hy nou die Gees van die Vader en dan weer die Gees van die Seun ge- 702 noem.¹⁷ Paulus sê: “Julle is nie in die vlees nie maar in die Gees, want die Gees van God woon in julle. Maar as iemand die Gees van Christus nie het nie, behoort hy nie aan Hom nie.”¹⁸ Daarmee skep hy inderdaad die hoop op voile vernuwing, omdat Hy wat Christus uit die dood opgewek het, ons sterflike liggame lewend sal maak vanweë sy Gees wat in ons woon.¹⁹ Daar sit niks ongerymds daarin dat ons die lof vir sy gawes aan die Vader toeskryf nie omdat Hy die oorsprong daarvan is. Tog skryf ons aan Christus by wie die gawes van die Gees gelaat is om dit aan die wat aan Hom behoort, uit te deel,²⁰ dieselfde werking toe. Daarom nooi Hy almal wat dors het na Hom toe om te drink.²¹ Paulus leer ook dat die Gees aan elkeen na die maat van die gawe van Christus uitgedeel word.²² Ons moet ook weet dat Hy die Gees van Christus genoem word, nie alleen in soverre Hy die ewige Woord van God is wat deur dieselfde Gees met die Vader verbind is nie, maar ook na sy Persoon as Middelaar. As Hy trouens nie met hierdie krag bedeeld was nie, sou Hy tevergeefs na ons toe gekom het. In hierdie sin word Hy ook die tweede Adam genoem omdat Hy as ’n lewendmakende Gees uit die hemel aan ons gegee is.²³ Paulus vergelyk hier die sonderlinge lewe wat die Seun van God in die wat aan Hom behoort²⁴ ingee, sodat hulle een met Hom kan wees, met die gewone lewe²⁵ waaraan verworpenes ook 703 deel het. Wanneer hy byvoorbeeld die gelowiges die genade van Christus en die liefde van God toebid, verbind hy terselfdertyd die gemeenskap van die Heilige Gees daarmee.²⁶ Daarsonder sal niemand die vaderlike guns van God, nog die weldadigheid van Christus smaak nie. Elders sê hy byvoorbeeld: “Die liefde van God is in ons harte uitgestort deur die Heilige Gees wat aan ons gegee is”.²⁷

2. Чтобы лучше уяснить этот необычайно важный для нас вопрос, необходимо вспомнить, что Иисус Христос пришёл, исполненный Св. Духа особым образом - чтобы отделить нас от мира и собрать в надежде на вечное наследие. Он потому назван освящающим Духом, что не только даёт нам жизненные силы и поддерживает нас Своею силой, проявляющейся как во всём человеческом роде, так и в других живых существах, но и потому, что является для нас корнем и семенем небесной жизни. Пророки прославляют под этим именем Царство Иисуса Христа как раз по той причине, что Он должен принести нам величайшие щедроты Св. Духа. Особенно примечательны здесь слова Иоиля: «Излию от Духа Моего на всякую плоть ... в те дни излию от Духа Моего» (Иоил 2:28-29). Хотя кажется, что Господь ограничивает дары Духа только пророческим служением, этот образ следует понимать в том смысле, что светом Своего Духа Бог соделает учеников из людей, прежде невежественных и не имевших ни влечения, ни способностей к небесному учению.

Поскольку Бог-Отец уделил нам от Своего Духа ради Сына Своего, но при этом вложил в Него всю Его полноту, дабы сделать Его служителем и дарителем Божьих щедрот, проявившихся по отношению к нам, то по этим двум причинам Дух именуется то Духом Отца, то Духом Сына. «Вы не по плоти живёте, а по духу, - говорит св. Павел, если только Дух Божий живёт в вас. Если же кто Духа Христова не имеет, тот и не Его» (Рим 8:9). Стремясь убедить нас в полноте нашего обновления, он добавляет, что Воскресивший Христа из мёртвых оживит и наши смертные тела Духом Своим, живущим в нас (Рим 8:11). Нет никакого противоречия в том, чтобы воздавать хвалу Отцу за Его дары, которых Он и Создатель, и одновременно прославлять за них Иисуса Христа, потому что эти дары даны в Его распоряжение и Он раздаёт их своим верным, как Ему угодно. Поэтому Иисус и призывает к Себе всех жаждущих, чтобы они шли к Нему и пили (Ин 7:37). Св. Павел говорит, что Дух даётся каждому по мере дара Христова (Еф 4:7).

Следует заметить, что Он именуется Духом Христовым не только потому, что предвечный Сын Бога в Своей Божественной сущности соединён Им с Отцом, но и в связи с самой личностью Посредника: Его пришествие не было бы действенным, если бы Он снизошёл к нам, не обладая этой силой. Поэтому Он и назван вторым Адамом - снисшедшим с небес животворящим Духом (1 Кор 15:45). Св. Павел противопоставляет ту особую жизнь, которую Иисус Христос влагает в своих - верующих, дабы соединить их с Собою, плотской жизни отверженных. Подобно этому, когда он просит о том, чтобы любовь Божия и благодать Христова излились на верующих, он добавляет «и общение Святого Духа», без чего никто не вкусит ни отеческой милости Бога, ни Христовых благ. Как мы и читаем в другом месте, «любовь Божия излилась в сердца наши Духом Святым, данным нам» (Рим 5:5).

3. Atque hic notare expediet quibus elogiis Spiritum insigniat Scriptura, ubi de exordio totaque instauratione salutis nostrae agitur. Primo vocatur Spiritus adoptionis: quia nobis testis est gratuitae Dei benevolentiae qua nos Deus Pater in dilecto unigenito complexus est, ut nobis esset in Patrem, nosque ad precandi fiduciam animat, imo verba dictat, ut intrepide clamemus Abba Pater^b [Rom. 8. c. 15; Galat. 4. a. 6]. || 4 Eadem ratione dicitur arrhabo et sigillum nostrae haereditatis [2. Cor. 1. d. 22^a]^b: || quia in mundo peregrinantes, et mortuis similes e caelo ita vivificat ut certi simus sub fideli Dei custodia salutem nostram in tuto esse; unde et vita esse dicitur propter iustitiam [Rom. 8. b. 10]. || Quoniam vero arcana sua irrigatione ad germina iustitiae proferenda nos foecundat^c, vocatur saepius aqua, ut apud Iesaiam^d, || Omnes sitientes venite ad aquas [Jesa. 55. a. 1]. Item, Effundam Spiritum meum^e super sitientem et flumina super aridam [Jesa. 44. a. 3]^f. || Quibus respondet Christi sententia quam nuper adduxi¹, Siquis sitit, veniat ad me^g [Iohan. 7. f. 37]. || Quanquam interdum a purgandi mundandique energia sic nuncupatur, ut apud Ezechielem, ubi Dominus aquas mundas promittit quibus populum suum a sordibus abluet^h [Ezec. 36. e. 25]. Quoniam veroⁱ gratiae suae liquore perfusos in^k vitae vigorem restituit ac^l fovet, inde^m nomen obtinet olei et unctionis [1. Iohan. 2. c. 20. 27]. || Rursum quiaⁿ concupiscentiae nostrae vitia assidue excoquendo et exurendo, corda nostra incendit amore Dei et studio pietatis^o, || ab hoc quoque^p effectu merito ignis appellatur [Luc. 3. d. 16]. || Denique nobis describitur quasi fons [Iohan. 4. b. 14], unde ad nos manant caelestes omnes divitiae: vel Dei manus [Act. 11. c. 21], qua suam potentiam exercet: || quia virtutis suae afflatu^q divinam nobis vitam sic inspirat ut non iam^r agamur ipsi^s a nobis, sed eius actione ac motu regamur^t: || ut^u siqua sunt in nobis bona^v, fructus sint^w gratiae ipsius^x: nostrae vero sine ipso dotes, mentis 5 sint^a tenebrae cordisque perversitas^b. || Hoc quidem iam clare expositum est, donec intentae sint in Spiritum mentes nostrae, Christum iacere quodammodo otiosum: quia frigide eum extra nos, adeoque procul a nobis speculamur. Scimus autem non aliis prodesse nisi quorum est caput [Ephes. 4. d. 15] et primogenitus inter fratres [Rom. 8. f. 29], qui denique eum induerunt [Galat. 3. d. 27]. Facit sola haec coniunctio, ne inutiliter, quoad nos, cum Salvatoris nomine venerit. Quo spectat sacrum illud coniugium quo efficimur caro de carne eius, et ossa ex ossibus [Ephes. 5. g. 30], adeoque unum cum ipso: solo autem Spiritu unit se nobiscum. Eiusdem Spiritus gratia et virtute efficimur illius membra, ut nos sub se contineat, vicissimque illum possideamus^c.

3. Il nous servira icy de noter quels tiltres l’Escriture attribue à l’Esprit, quand il est question du commencement et de tout le cours de la restauration de nostre salut. Premierement il est nommé Esprit d’adoption (Rom. 8:15; Gal. 4:6), pource qu’il nous est tesmoin de la benevolence gratuite en laquelle le Pere celeste nous reçoit en faveur de son Fils: et en nous testifiant que nous sommes enfans de Dieu, il nous donne fiance et courage à prier: mesmes il nous met les parolles en la bouche, à ce que nous puissions hardiment crier, Abba, pere. Par une mesme raison il est appelle L’arre et le seau de nostre heritage (2 Cor. 1:22), pour ce qu’il nous vivifie du ciel, combien que nous soyons pelerins en ce monde, et semblables à povres trespassez: et nous certifie que nostre salut estant en la garde de Dieu, est bien asseuré de tout danger. De là mesme vient l’autre tiltre, qu’il est nommé Vie, à cause de la justice (Rom. 8:10). Or pource qu’en nous arrousant de sa grace invisible il nous rend fertiles à produire fruicts de justice, comme la pluye engresse la terre de son humeur, voyla pourquoy il est souvent nommé Eau, comme en Isaie, Vous tous qui avez soif, venez aux eaux. Item, J’espandray de mon Esprit sur celle qui a soif, et feray couler les rivieres sur la terre seche (Is. 53:1; 44:3). A quoy respond la sentence de Jesus Christ, que j’ay n’agueres alleguée, Si quelcun a soif, qu’il vienne à moy (Jean 7:37). Combien qu’il est aucunefois marqué de ce nom, pour la force qu’il a de purger et nettoyer: comme en Ezechiel, où Dieu promet des eaux pures pour laver toutes les souilleures de son peuple (Ezech. 36:25).Or pource qu’en nous arrousant de la liqueur de sa grace, il nous restaure en vigueur et nous refocille; de cest effect aussi le nom d’Huylle et d’Onction luy est donné (1 Jean 2:20, 27). D’autrepart, pource qu’en nous recuysant, et bruslant nos concupiscences vicieuses, qui sont comme superfluitez et ordures, il enflambe nos cœurs en l’amour de Dieu, et en affection de le servir: pour ceste raison il est à bon droit intitulé Feu (Luc 3:16). En somme, il nous est proposé comme la seule fontaine dont toutes richesses celestes decoulent sur nous, ou bien comme la main de Dieu par laquelle il exerce sa vertu (Jean 4:14). Car c’est par son inspiration que nous sommes regenerez en vie celeste, afin de n’estro plus poussez ou conduits de nous, mais estre gouvernez par son mouvement et operation: tellement que s’il y a quelque bien en nous, ce n’est seulement que du fruict de sa grace: et sans luy tout le beau lustre de vertu que nous avons n’est rien, pource qu’il n’y a qu’aveuglement d’esprit et perversité de cœur. Cela a bien esté desja clerement exposé, que Jesus Christ nous est comme oisif, jusqu’à ce que nous le conjoignions avec son Esprit pour nous y adresser: pource que sans ce bien nous ne faisons que regarder Jesus Christ de loin et hors nous, voire d’une froide speculation. Or nous savons qu’il ne profite sinon à ceux desquels il est chef et frere premier nay, mesmes qui sont vestus de luy (Ephes. 4:15, Rom. 8:29; Gal. 3:27). Ceste seule conjonction fait qu’il ne soit point venu vain et inutile, quant à nous, avec le nom de Sauveur. A ce mesme but tend le mariage sacré, par lequel nous sommes faits chair de sa chair et os de ses os, voire un avec luy (Ephes. 5:30). Or il ne s’unit avec nous que par son Esprit, et par la grace et vertu d’iceluy il nous fait ses membres, pour nous retenir à soy, et pour estre mutuellement possedé de nous.

3. And here it will be proper to notice the titles by which the Scripture distinguishes the Spirit, where it treats of the commencement, progress, and completion of our salvation. First, he is called the “Spirit of adoption,”¹⁴⁰⁵ because he witnesses to us the gratuitous benevolence of God, with which God the Father has embraced us in his beloved and only begotten 487 Son, that he might be a father to us; and animates us to pray with confidence, and even dictates expressions, so that we may boldly cry, “Abba, Father.” For the same reason, he is said to be “the earnest” and “seal” of our inheritance; because, while we are pilgrims and strangers in the world, and as persons dead, he infuses into us such life from heaven, that we are certain of our salvation being secured by the Divine faithfulness and care.¹⁴⁰⁶ Whence he is also said to be “life,” because of righteousness.¹⁴⁰⁷ Since by his secret showers he makes us fertile in producing the fruits of righteousness, he is frequently called “water;” as in Isaiah: “Ho, every one that thirsteth, come ye to the waters.”¹⁴⁰⁸ Again: “I will pour water upon him that is thirsty, and floods upon the dry ground.”¹⁴⁰⁹ To which corresponds the invitation of Christ, just quoted: “If any man thirst, let him come unto me.”¹⁴¹⁰ He sometimes, however, receives this appellation from his purifying and cleansing energy; as in Ezekiel, where the Lord promises to sprinkle clean water on his people, to cleanse them from their impurities.¹⁴¹¹ Because he restores to life and vigour, and continually supports, those whom he has anointed with the oil of his grape, he thence obtains the name of “unction.”¹⁴¹² Because he daily consumes the vices of our concupiscence, and inflames our hearts with the love of God and the pursuit of piety,—from these effects he is justly called “fire.”¹⁴¹³ Lastly, he is described to us as a “fountain,” whence we receive all the emanation of heavenly riches; and as “the hand of God,” by which he exerts his power; because by the breath of his power he inspires us with Divine life, so that we are not now actuated from ourselves, but directed by his agency and influence; so that if there be any good in us, it is the fruit of his grace, whereas our characters without him are darkness of mind and perverseness of heart. It has, indeed, already been clearly stated, that till our minds are fixed on the Spirit, Christ remains of no value to us; because we look at him as an object of cold speculation without us, and therefore at a great distance from us. But we know that he benefits none but those who have him for their “head” and “elder brother,” and who have “put him on.”¹⁴¹⁴ This union alone renders his advent in the character of a Saviour available to us. We learn the same truth from that sacred marriage, by which we are made flesh of his flesh and bone of his bone, and therefore one with him.¹⁴¹⁵ It is only by his Spirit that he unites himself with us; and by the grace and power of the same 488 Spirit we are made his members; that he may keep us under himself, and we may mutually enjoy him.

3. Titles of the Spirit,—1. The Spirit of adoption. 2. An earnest and seal. 3. Water. 4. Life. 5. Oil and unction. 6. Fire. 7. A fountain. 8. The word of God. Use of these titles.

Here it will be proper to point out the titles which the Scripture bestows on the Spirit, when it treats of the commencement and entire renewal of our salvation. First, he is called the “Spirit of adoption,” because he is witness to us of the free favor with which God the Father embraced us in his well-beloved and only-begotten Son, so as to become our Fathers and give us boldness of access to him; nays he dictates the very words, so that we can boldly cry, “Abba,Father.” For the same reason, he is said to have “sealed us, and given the earnest of the Spirit in our hearts,” because, as 465pilgrims in the world, and persons in a manner dead, he so quickens us from above as to assure us that our salvation is safe in the keeping of a faithful God. Hence, also, the Spirit is said to be “life because of righteousness.” But since it is his secret irrigation that makes us bud forth and produce the fruits of righteousness, he is repeatedly described aswater. Thus in Isaiah “Ho, every one that thirsteth, come ye to the waters.” Again, “I will pour water upon him that is thirsty, and floods upon the dry ground.” Corresponding to this are the words of our Savior, to which I lately referred, “If any man thirst, let him come unto me and drink.” Sometimes, indeed, he receives this name from his energy in cleansing and purifying, as in Ezekiel, where the Lord promises, “Then will I sprinkle you with clean water, and ye shall be clean.” As those sprinkled with the Spirit are restored to the full vigor of life, he hence obtains the names of “Oil” and “Unction.” On the other hand, as he is constantly employed in subduing and destroying the vices of our concupiscence, and inflaming our hearts with the love of God and piety, he hence receives the name of Fire. In fine, he is described to us as a Fountain, whence all heavenly riches flow to us; or as the Hand by which God exerts his power, because by his divine inspiration he so breathes divine life into us, that we are no longer acted upon by ourselves, but ruled by his motion and agency, so that everything good in us is the fruit of his grace, while our own endowments without him are mere darkness of mind and perverseness of heart. Already, indeed, it has been clearly shown, that until our minds are intent on the Spirit, Christ is in a manner unemployed, because we view him coldly without us, and so at a distance from us. Now we know that he is of no avail save only to those to whom he is a head and the first-born among the brethren, to those, in fine, who are clothed with him.¹ To this union alone it is owing that, in regard to us, the Savior has not come in vain. To this is to be referred that sacred marriage, by which we become bone of his bone, and flesh of his flesh, and so one with him (Eph. 5:30), for it is by the Spirit alone that he unites himself to us. By the same grace and energy of the Spirit we become his members, so that he keeps us under him, and we in our turn possess him.

3. En hier zal het dienstig zijn op te merken met welke namen de Schrift de Geest siert, waar sprake is van de aanvang en de ganse vernieuwing onzer zaligheid. In de eerste plaats wordt Hij genoemd de Geest der aanneming tot kinderen (Rom. 8:15; Gal.4:6) omdat Hij ons een getuige is van de onverdiende goedgunstigheid Gods, waardoor God de Vader ons in zijn eniggeboren Zoon omhelsd heeft, opdat Hij ons zou zijn tot een Vader, en omdat Hij ons moed schenkt om met vertrouwen te bidden, ja zelfs de woorden zegt, opdat wij zonder vrees roepen: Abba, Vader. Om dezelfde reden wordt Hij genoemd een pand en zegel onzer erfenis (2 Cor. 1:22) omdat Hij ons, die in de wereld in vreemdelingschap verkeren en gelijk zijn aan doden, uit de hemel zo levend maakt, dat wij verzekerd zijn, dat onder de trouwe hoede Gods onze zaligheid veilig is; daarom wordt Hij ook leven genoemd om der gerechtigheid wil (Rom. 8:10) En omdat Hij door zijn verborgen besprenging ons vruchtbaar maakt om spruiten der gerechtigheid voort te brengen, wordt Hij meermalen water genoemd, gelijk bij Jesaja (Jes. 55:1) "O, alle gij dorstigen, komt tot de wateren." Evenzo (Jes. 44:3) "Ik zal mijn Geest gieten op de dorstige en stromen op het droge." En daarmee stemt overeen de uitspraak van Christus, die ik kort te voren aanhaalde: "Zo iemand dorst, die kome tot Mij" (Joh. 7:37) Hoewel Hij somtijds zo genoemd wordt naar zijn kracht om te reinigen en te zuiveren, gelijk bij Ezechiël (Eze. 36:25) waar de Here zuivere wateren belooft, om daarmee zijn volk van onreinheid te wassen. En omdat Hij hen, die met het vocht zijner genade overgoten zijn, in de kracht des levens herstelt en hen onderhoudt, verkrijgt Hij de naam olie en zalving (1 Joh. 2:20,27) Wederom, omdat Hij, de zonden onzer begeerte voortdurend uitzuiverend en uitbrandend, onze harten doet ontvlammen tot liefde tot God en ijver tot vroomheid, wordt Hij naar deze uitwerking terecht vuur genoemd (Luc. 3:16) Eindelijk wordt Hij ons beschreven als de fontein (Joh. 4:14) waaruit tot ons stromen alle hemelse rijkdommen: of als de hand Gods, waardoor Hij zijn macht uitoefent (Hand. 11:21) want door de inblazing zijner kracht geeft Hij in ons het Goddelijke leven zo, dat wij niet meer door ons zelf gedreven worden, maar door zijn handelen en bewegen geregeerd worden, zodat de goederen, die in ons zijn, vruchten zijn van zijn genade, maar onze gaven zonder Hem duisternis des verstands en verkeerdheid des harten zijn. Dit nu is reeds duidelijk uiteengezet, dat Christus in zekere zin werkeloos ternederligt, totdat onze harten gericht zijn op de Geest; want voor dien aanschouwen wij Christus slechts onverschillig buiten ons en daarom ver van ons. En wij weten, dat Hij slechts hun tot voordeel is, van wie Hij het Hoofd is en de Eerstgeborene onder de broeders, en eindelijk hun, die Hem aangedaan hebben. Alleen deze vereniging maakt, dat Hij niet zonder nut, wat ons aangaat, met de naam van Zaligmaker gekomen is. En daarop ziet dat heilig huwelijk, waardoor wij vlees worden van zijn vlees en beenderen van zijn beenderen (Ef. 5:30) en daarom één met Hem: en alleen door de Geest verenigt Hij zich met ons. Door de genade en de kracht van dezelfde Geest worden wij tot zijn leden gemaakt, zodat Hij ons onder zich heeft en wij wederkerig Hem bezitten.

3. Die Bezeichnungen des Heiligen Geistes in der Schrift

Hier wird es nun dienlich sein, die Bezeichnungen zu vermerken, mit denen die Schrift den Heiligen Geist auszeichnet, wo von dem Anfang und auch von der ganzen Wiederherstellung unseres Heils die Rede ist.

Er heißt da zunächst der „Geist der (Aufnahme in die) Kindschaft“; denn er ist uns der Zeuge des gnädigen Wohlwollens Gottes, mit dem uns Gott, der Vater, in seinem geliebten, eingeborenen Sohne umfaßt hat, um uns zum Vater zu werden; er erweckt und belebt in uns auch die Freudigkeit zum Gebet, ja er gibt 339 uns selbst die Worte ein, so daß wir ohne Furcht rufen: „Abba, Vater!“ (Röm. 8,15; Gal. 4,6).

Aus dem gleichen Grunde nennt ihn die Schrift das Unterpfand und Siegel unseres Erbes (2. Kor. 1,22); denn er macht uns, die wir in dieser Welt als Pilger wandern und gleich Toten sind, vom Himmel her lebendig, so daß wir gewiß sind: unser Heil ist unter Gottes treuer Wacht sicher geborgen; deshalb heißt er auch „Leben um der Gerechtigkeit willen“ (Röm. 8,10).

Aber er macht uns ja auch durch seine verborgene Besprengung fruchtbar, um Triebe der Gerechtigkeit hervorzubringen: darum heißt er mehrfach „Wasser“, wie z.B. bei Jesaja: „Wohlan, alle, die ihr durstig seid, kommet her zum Wasser!“ (Jes. 55,1); ebenso: „Denn ich will meinen Geist ausgießen auf das Durstige und Ströme auf das Dürre“ (Jes. 44,3; nicht Luthertext). Dem entspricht auch das oben bereits angeführte Wort Christi: „Wen da dürstet, der komme zu mir:“ (Joh. 7,37). Daß der Heilige Geist als Wasser bezeichnet wird, kommt freilich zuweilen auch von seiner säubernden und reinigenden Kraft; so bei Ezechiel, wo der Herr „reines Wasser“ verheißt, um damit sein Volk von seinen „Unreinigkeiten“ zu „waschen“ (Ez. 36,25).

Weil der Heilige Geist aber weiterhin die Menschen, die er mit der erquickenden Kraft seiner Gnade durchflutet hat, zu kräftigem Leben erneuert und darin erhält, so hat er auch den Namen „Öl“ oder „Salbung“ inne (1. Joh. 2,20.27).

Auf der anderen Seite aber brennt und fegt er unsere sündigen Begierden beständig aus und entflammt wiederum unser Herz zur Liebe zu Gott und zum Trachten nach der Gottesfurcht: auf Grund dieser Wirkung heißt er mit Recht ein „Feuer“ (Luk. 3,16).

Und schließlich wird er uns als „Quelle“ (Joh. 4,14) beschrieben, aus der uns alle himmlischen Reichtümer zuströmen, oder auch als die „ Hand Gottes“ (Apg. 11,21), durch die Gott seine Macht ausübt; denn wenn er uns mit seiner Kraft anhaucht, dann wirkt er göttliches Leben in uns, so daß wir nun nicht mehr von uns selber uns treiben lassen, sondern von seiner Führung und seinem Antrieb regiert werden: so ist alles Gute an uns Frucht seiner Gnade, ohne ihn aber sind unsere eigenen Gaben bloß Verstandesfinsternis und Herzensverkehrtheit!

Jetzt haben wir zwar schon deutlich dargelegt, daß Christus sozusagen nutzlos für uns daliegt, bis unser Sinn sich auf seinen Geist richtet; denn es ist eine abgeschmackte Sache, wenn wir uns Christus in eitlem Spekulieren außerhalb, ja ferne von uns vorstellen! Er ist im Gegenteil, wie wir wissen, nur für die von Segen, deren „Haupt“ er ist (Eph. 4,15), für die er „der Erstgeborene unter vielen Brüdern“ ist (Röm. 8,29), kurz, die ihn „angezogen“ haben! (Gal. 3,27). Allein diese Verbindung mit ihm bringt es zustande, daß er, was uns betrifft, nicht umsonst unter dem Namen des Retters gekommen ist. Das ist auch der Sinn jener heiligen Ehe, durch die wir Fleisch von seinem Fleisch und Bein von seinem Bein (Eph. 5,30), ja, mit ihm gänzlich eins werden. Aber er vollzieht diese Einung mit uns einzig und allein durch den Heiligen Geist. Die Gnade und Kraft dieses Geistes macht uns auch zu seinen Gliedern, so daß er uns unter seiner Leitung zusammenhält und wir wiederum ihn besitzen!

3. Name waarmee die Skrif die Heilige Gees teken

Waar dit hier oor die begin en die hele herstel van ons saligheid handel, betaam dit ons om te let op die lofbetuigings waarmee die Skrif die Heilige Gees teken.

Ten eerste word Hy die Gees van aanneming genoem. Hy is trouens vir ons ’n getuie van die onverdiende welwillendheid van God waardeur God die Vader ons in sy geliefde eniggebore Seun omhels het, sodat Hy vir ons ’n Vader kan wees en ons kan opwek om met vertroue tot Hom te bid. Ja, Hy sê selfs die woorde aan ons voor, sodat ons onbevrees kan uitroep: “Abba, Vader!”²⁸ Om dieselfde rede word daar  gesê dat Hy ’n pand en seël van ons erfenis is.²⁹ Terwyl ons immers vreemdelinge op die wêreld en net soos dooies is, maak Hy ons uit die hemel op so ’n wyse lewend dat ons daarvan verseker kan wees dat ons saligheid deur die troue beskerming van God vas en seker is. Daarom word daar ook gesê dat Hy die lewe ter wille van geregtigheid is.³⁰ Omdat Hy ons deur sy verborge besprinkeling³¹ inderdaad vrugbaar maak om spruite van geregtigheid voort te bring,³² word Hy baie dikwels water genoem, soos by Jesaja: “Almal wat dors het, kom na die waters”.³³ Net so sê hy: “Ek sal my Gees giet op die dorstige en strome oor die droë land”.³⁴ Daarmee strook Christus se uitspraak wat ek ’n rukkie tevore 704 aangehaal het.³⁵ Hy sê: “As iemand dors het, laat hy na My toe kom.”³⁶ Tog word Hy soms vanweë sy krag om te reinig en te suiwer ook so genoem, byvoorbeeld in Esegiël, waar die Here skoon water belowe om die vuilheid van sy volk af te was.³⁷ Hy word ook olie en salwing genoem,³⁸ omdat Hy die wat Hy met ’n stroom van sy genade oorgiet, inderdaad weer in lewenskrag herstel en koester.

Omdat Hy verder voortdurend die ondeugde van begeerte in ons verteer en verbrand, en ons harte met die liefde vir God en ywer vir godsvrug laat ontbrand,³⁹ word Hy as gevolg van hierdie werk tereg ook vuur genoem.⁴⁰

Kortom: Hy word vir ons geteken as ’n fontein⁴¹ waaruit alle hemelse rykdomme na ons toe vloei, of as die hand van God⁴² waardeur Hy sy mag uitoefen omdat Hy deur die aanblasing van sy krag op so ’n wyse ’n goddelike lewe in ons inblaas dat ons nie meer deur onsself aangedryf word nie maar deur sy werking en beweging geregeer word, sodat, as daar nog iets goeds in ons is, dit die vrug van sy genade is en ons eie gawes sonder Hom duisternis van ons verstand en verwrongenheid van ons hart is.⁴³ Ons het trouens alreeds duidelik uiteengesit dat Christus in ’n sekere sin niks doen nie totdat ons gemoedere op sy Gees gerig is, want ons sien Hom buite ons dof en daarom ver van ons af.⁴⁴ Ons weet egter dat Hy slegs die mense bevoordeel wie se Hoof Hy is⁴⁵ en vir wie Hy die Eersgeborene onder sy broers is⁴⁶ - kortom, die wat hulle met Hom beklee het.⁴⁷ Hierdie band alleen verseker dat, so ver dit ons aangaan, Hy nie nutteloos as Saligmaker gekom het nie. Daardie heilige huwe- 705 lik⁴⁸ waardeur ons vlees van sy vlees en beendere van sy beendere⁴⁹ en daarom een met Hom word,⁵⁰ het dieselfde strekking. Hy word egter slegs deur die Gees een met ons. Deur die genade en krag van dieselfde Gees word ons sy ledemate, sodat Hy ons onder Hom insluit en ons op ons beurt Hom besit.

3. Здесь полезно вспомнить, какие наименования и атрибуты даются Св. Духу в Писании, когда речь заходит о начале и обо всём движении к восстановлению нашего спасения и о его осуществлении. Прежде всего Он именуется Духом усыновления, потому что свидетельствует нам о получаемом даром благоволении, в котором небесный Отец принимает нас в Своём возлюбленном Сыне и, удостоверяя, что мы - дети Божьи, вселяет в нас доверие и дерзновение в молитве. Он даже вкладывает в наши уста слова, указывающие, к Кому мы можем безбоязненно взывать: «Авва, Отче» (Гал 4:6). По той же причине Он зовётся залогом и печатью нашего наследия (2 Кор 1:22), ибо животворит нас с небес, хотя мы - странники в этом мире и подобны мёртвым. Он удостоверяет, что нашему спасению, на страже которого стоит Бог, не угрожает никакая опасность. Отсюда другое именование - «жизнь по причине праведности» (Рим 8:10).

Иисус делает нас способными приносить плоды праведности, изливая на нас невидимую благодать, подобно тому как дождь орошает землю своею влагой. Вот почему Он нередко именуется «водой», как, например, у Исайи: «Жаждущие! идите все к водам» (Ис 55:1). А также: «Я изолью воды на жаждущее и потоки на иссохшее» (Ис 44:3). С этим перекликается упоминавшееся нами речение Иисуса Христа: «Кто жаждет, иди ко Мне и пей» (Ин 7:37). Иногда это именование связано с очистительной силой Духа, как у Иезекииля, где Бог обещает окропить Свой народ чистой водою, чтобы он очистился от всех скверн (Иез 36:25). А поскольку, орошая нас влагой Своей благодати, Он восстанавливает наши силы, укрепляет и оздоровляет нас, то Ему дается также имя «елея» и «помазания» (1 Ин 2:20, 27). С другой стороны, так как Дух, прокаливая и сжигая наши порочные похоти, подобно отбросам и всякому сору, воспламеняет наши сердца любовью к Богу и желанием служить Ему, Он с полным основанием именуется «огнём» (Лк 3:16). В конечном счете, Дух предстаёт перед нами как единственный источник (Ин 4:14), откуда изливаются на нас все небесные богатства, и как рука Господня, посредством которой Бог являет Свою силу (Деян 11:21). Ибо мы Его духновением возрождаемся к небесной жизни, дабы нас более не подталкивали и не вели за собой собственные желания, но чтобы мы были ведомы Его дыханием и действием, так что если есть в нас что-то доброе, то это лишь плод Его благодати: без Него весь блеск наших добродетелей - ничто, лишь ослепление духа и извращённость сердца.

Мы уже ясно показали, что пока мы не познали Иисуса Христа через Его Духа, чтобы воззвать к Нему, Он не действует в нас. Без этого блага мы только смотрим на Него издалека, как на нечто внешнее, то есть предаёмся холодному созерцанию. Мы знаем, что Иисус Христос приносит пользу лишь тем, для кого Он - глава и первородный среди братьев (Еф 4:15; Рим 8:29), более того - тем, кто облёкся в Него (Гал 3:27). Только через такое соединение Его пришествие под именем Спасителя не напрасно и не бесплодно для нас. К той же цели устремлено и священное супружество, посредством которого мы становимся плотью от плоти Его, и костями от костей Его, то есть едиными с Ним. Но Он соединяется с нами только через Своего Духа, благодатью и силой которого Он делает нас членами Своего тела (Еф 5:30), чтобы хранить нас подле Себя и чтобы мы в свою очередь обладали Им.

4. Verum quia fides praecipuum est eius opus, ad eam magna ex parte referuntur quae ad vim eius et operationem exprimendam passim occurrunt: quia nonnisi per eam nos in Evangelii lumen adducit, sicuti docet Iohannes^d, datam esse praerogativam credentibus in Christum ut sint filii Dei, qui non ex carne et sanguine, sed ex Deo nati sunt [Iohan. 1. b. 13]¹; ubi Deum opponens carni et sanguini, supernaturale esse donum asserit, quod fide recipiant Christum qui alioqui suae incredulitati dediti manerent. Cui simile est illud Christi responsum, Caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in caelis est [Matt. 16. c. 17]; quae nunc breviter attingo: quia iam alibi copiose tractavi². Simile etiam est illud Pauli, Obsignatos fuisse Ephesios^e Spiritu promissionis sancto [Ephes. 1. c. 13]. Ostendit enim internum esse doctorem, cuius opera in mentes nostras penetrat salutis promissio, quae alioqui aerem duntaxat vel aures nostras feriret. Similiter ubi Thessalonicenses dicit electos a Deo in sanctificatione Spiritus et fide veritatis [2. Thes. 2. d. 13]: quo contextu breviter admonet fidem ipsam non aliunde prodire quam a Spiritu. Quod apertius explicat Iohannes, Nos scimus quod manet in nobis e Spiritu quem nobis dedit [1. Joh. 3. d. 24]. Item, Ex hoc cognoscimus in eo nos manere, et ipsum in nobis, quod dedit nobis ex Spiritu suo [Ibidem, 4. c. 13]. 6 Itaque discipulis suis, ut capaces essent caelestis sapientiae, promisit Christus Spiritum veritatis, quem mundus non potest capere [Iohan. 14. b. 17]. Et hoc illi proprium munus attribuit, suggerere^a quae ipse ore docuerat; quia frustra caecis lux se offerret nisi Spiritus ille intelligentiae aperiret mentis oculos: || ut rite clavem vocare queas^b qua caelestis regni thesauri nobis reserantur, eiusque illuminationem mentis nostrae aciem ad videndum^c. || Ideo Paulus tantopere commendat ministerium Spiritus [2. Corin. 3. b. 6]:^d quia sine profectu clamarent doctores nisi Christus ipse interior magister suo Spiritu ad se traheret^e qui dati sunt a Patre [Johan. 6. a. 44^f]¹. Ergo sicut in Christi persona reperiri diximus perfectam salutem: ita, ut fiamus eius participes, baptizat nos in Spiritu sancto et igni [Luc. 3. d. 16], illuminans nos in Evangelii sui fidem, atque ita regenerans ut simus novae creaturae: et profanis sordibus purgatos in sancta Deo templa consecrat.^g

4. Mais pource que la foy est son principal chef d’œuvre, la pluspart de ce que nous lisons en l’Escriture touchant sa vertu et operation, se rapporte à icelle foy, par laquelle il nous amené à la clarté de l’Evangile: comme dit sainct Jean, que ceste dignité est donnée à tous ceux qui croyent en Christ, d’estre faits enfans de Dieu, lesquels ne sont point naiz de chair et de sang, mais de Dieu (Jean 1:13). Car en opposant Dieu a la chair et au sang, il monstre que c’est un don celeste et supernaturel, que les esleuz reçoyvent Jesus Christ par foy, lesquels autrement demoureroyent adonnez à leur incredulité. La response que fit Jesus Christ à Pierre, convient à cecy: La chair et le sang ne le t’ont point revelé, mais mon Pere qui est au ciel (Matth. 16:17). J’attouche brievement ces choses, pource qu’elles ont esté deduites ailleurs tout au long. Le dire aussi de sainct Paul s’accorde tresbien à ce propos: c’est que les fideles sont seellez ou cachetez du sainct Esprit de la promesse (Ephes. 1:13). Car il signifie qu’il est le maistre interieur, par le moyen duquel la promesse de salut entre en nous, et transperce nos ames: et qu’autrement elle ne feroit que batre l’air, ou sonner à noz oreilles. Pareillement quand il dit que les Thessaloniciens ont esté esleuz de Dieu en sanctification de l’Esprit, et en la foy de la verité (2 Thess. 2:13): par un tel fil et conjonction il nous advertit que la foy ne peut parvenir d’ailleurs que de l’Esprit; ce que sainct Jean explique ailleurs plus ouvertement, parlant ainsi: Nous savons qu’il demeure en nous par l’Esprit qu’il nous a donné. Item, Voicy dont nous savons que nous demeurons en luy, et luy en nous: c’est qu’il nous a donné de son Esprit (1 Jean 3:24; 4:13). Parquoy le Seigneur Jesus pour rendre ses disciples capables de la sagesse celeste, leur promet l’Esprit de verité, lequel le monde ne peut comprendre (Jean 14:17): et luy attribue cest office comme propre, de leur suggerer et faire cognoistre ce qu’il leur avoit desja enseigné: comme aussi de fait la clarté se presenteroit en vain aux aveugles, si cest Esprit d’intelligence n’ouvroit les yeux de l’entendement: en sorte qu’à juste cause on le peut appeler La clef, par laquelle les tresors du royaume des cieux nous sont ouverts: et son illumination peut estre nommée La veue de nos ames. Voila pourquoy sainct Paul magnifie tant le ministere de l’Esprit (2 Cor. 3:6–8): ce qui vaut autant à dire comme la predication ayant avec soy la vivacité spirituelle: pource que les Docteurs ne profiteroyent rien à crier, si Jesus Christ le souverain maistre ne besongnoit au dedans pour attirer ceux qui luy sont donnez du Pere. Parquoy, comme nous avons dit que toute perfection de salut se trouve en Jesus Christ, aussi luy, afin de nous en faire participans, nous baptise au sainct Esprit et en feu (Luc 3:16), nous illuminant en la foy de son Evangile, et nous regenerant, tellement que nous soyons nouvelles creatures: finalement nous purgeant de toutes nos pollutions et ordures, pour estre consacrez de Dieu en saincts temples.

4. But faith, being his principal work, is the object principally referred to in the most frequent expressions of his power and operation; because it is the only medium by which he leads us into the light of the gospel; according to the declaration of John, that “Christ gave power (or privilege) to become the sons of God to them that believed on his name; which were born, not of blood, nor of the will of the flesh, nor of the will of man, but of God;”¹⁴¹⁶ where, opposing God to flesh and blood, he asserts the reception of Christ by faith, by those who would otherwise remain unbelievers, to be a supernatural gift. Similar to which is this answer of Christ: “Flesh and blood hath not revealed it unto thee, but my Father, which is in heaven;”¹⁴¹⁷ which I now merely mention because I have elsewhere treated it at large. Similar also is the assertion of Paul, that the Ephesians “were sealed with that Holy Spirit of promise.”¹⁴¹⁸ For this shows, that there is an eternal teacher, by whose agency the promise of salvation, which otherwise would only strike the air, or at most our ears, penetrates into our minds. Similar also is his remark, that the Thessalonians were “chosen by God through sanctification of the Spirit, and belief of the truth;”¹⁴¹⁹ by which connection, he briefly suggests, that faith itself proceeds only from the Spirit. John expresses this in plainer terms: “We know that he abideth in us, by the Spirit which he hath given us.”¹⁴²⁰ Again: “Hereby know we that we dwell in him, and he in us, because he hath given us of his Spirit.”¹⁴²¹ Therefore Christ promised to send to his disciples “the Spirit of truth, whom the world cannot receive,”¹⁴²² that they might be capable of attaining heavenly wisdom. He ascribes to him the peculiar office of suggesting to their minds all the oral instructions which he had given them. For in vain would the light present itself to the blind, unless this Spirit of understanding would open their mental eyes; so that he may be justly called the key with which the treasures of the kingdom of heaven are unlocked to us; and his illumination constitutes our mental eyes to behold them. It is therefore that Paul so highly commends the ministry of the Spirit;¹⁴²³ because the instructions of preachers would produce no benefit, did not Christ himself, the internal teacher, by his Spirit, draw to him those who were given him by the Father.¹⁴²⁴ Therefore, as we have stated, that complete salvation is found in the person of Christ, so, to make us 489 partakers of it, he “baptizes us with the Holy Spirit and with fire,”¹⁴²⁵ enlightening us into the faith of his Gospel, regenerating us so that we become new creatures, and, purging us from profane impurities, consecrates us as holy temples to God.

4. Faith being the special work of the Holy Spirit, the power and efficacy of the Holy Spirit usually ascribed to it.

But as faith is his principal work, all those passages which express his power and operations are, in a great measure, referred to it, as it is, only by faith that he brings us to the light of the Gospel, as John teaches, that to those who believe in Christ is given the privilege “to become the sons of God, even to them that believe in his name, which were born not of blood, nor of the will of the flesh, nor of the will of man, but of God,” (John 1:12). OpposingGod to flesh and blood, he declares it to be a supernatural gift, that those 466who would otherwise remain in unbelief, receive Christ by faith. Similar to this is our Savior’s reply to Peter, “Flesh and blood has not revealed it unto thee, but my Father which is in heaven,” (Matt. 16:17). These things I now briefly advert to, as I have fully considered them elsewhere. To the same effect Paul says to the Ephesians, “Ye were sealed with that Holy Spirit of promise,” (Eph. 1:13); thus showing that he is the internal teacher, by whose agency the promise of salvation, which would otherwise only strike the air or our ears, penetrates into our minds. In like manner, he says to the Thessalonians, “God has from the beginning chosen you to salvation, through sanctification of the Spirit and belief of the truth,” (2 Thess. 2:13); by this passage briefly reminding us, that faith itself is produced only by the Spirit. This John explains more distinctly, “We know that he abideth in us,by the Spirit which he has given us;” again, “Hereby know we that we dwell in him and he in us, because he has given us of his Spirit,” (1 John 3:24; 4:13). Accordingly to make his disciples capable of heavenly wisdom, Christ promised them “the Spirit of truth, whom the world cannot receive,” (John 14:17). And he assigns it to him, as his proper office, to bring to remembrance the things which he had verbally taught; for in vain were light offered to the blind, did not that Spirit of understanding open the intellectual eye; so that he himself may be properly termed the key by which the treasures of the heavenly kingdom are unlocked, and his illumination, the eye of the mind by which we are enabled to see: hence Paul so highly commends the ministry of the Spirit¹ (2 Cor. 3:6), since teachers would cry aloud to no purpose, did not Christ, the internal teacher, by means of his Spirit, draw to himself those who are given him of the Father. Therefore, as we have said that salvation is perfected in the person of Christ, so, in order to make us partakers of it, he baptizes us “with the Holy Spirit and with fire,” (Luke 3:16), enlightening us into the faith of his Gospel, and so regenerating us to be new creatures. Thus cleansed from all pollution,he dedicates us as holy temples to the Lord.

4. Maar daar het geloof zijn voornaamste werk is, wordt daarop voor een groot deel betrokken, wat men op vele plaatsen leest om zijn kracht en werking uit te drukken: want slechts door het geloof leidt Hij ons tot het licht des evangelies, zoals Johannes de Doper¹ leert, dat degenen, die in Christus geloven, het voorrecht geschonken is, dat ze kinderen Gods zijn, die niet uit vlees en bloed, maar uit God geboren zijn (Joh. 1:12) En doordat hij daar God stelt tegenover vlees en bloed, verzekert hij, dat het een bovennatuurlijke gave is, dat zij, die anders in hun ongelovigheid zouden blijven, door het geloof Christus aannemen. En daarmee stemt overeen het antwoord van Christus (Matt. 16:17) "Vlees en bloed heeft u dat niet geopenbaard, maar mijn Vader, die in de hemelen is." En dit roer ik nu in 't kort aan, omdat ik het reeds elders uitvoerig behandeld heb. Ook stemt daarmee overeen het woord van Paulus, dat de Efeziërs verzegeld waren met de Heilige Geest der belofte (Ef. 1:13) Want hij toont aan, dat Hij een inwendig leraar is, door wiens werkzaamheid de belofte der zaligheid in onze harten doordringt, welke anders slechts de lucht of onze oren zou treffen. Evenzo wanneer hij zegt, dat de Thessalonicenzen door God verkoren zijn in heiligmaking des Geestes en geloof der waarheid (2 The. 2:13) door welk tekstverband hij in het kort er op wijst, dat het geloof zelf van nergens elders komt dan van de Geest. En Johannes legt dat openlijker uit: "Wij weten dat Hij in ons blijft uit de Geest, die Hij ons gegeven heeft." Evenzo: "Hieraan kennen wij, dat wij in Hem blijven, en Hij in ons, omdat Hij ons van zijn Geest gegeven heeft" (1 Joh. 3:24; 4:13) Daarom heeft Christus aan zijn discipelen, opdat ze de hemelse wijsheid zouden kunnen vatten, de Geest der waarheid beloofd, die de wereld niet vatten kan (Joh. 14:17) En Hij kent Hem dit bijzondere ambt toe, om in te geven, wat Hij zelf met zijn mond geleerd had; want tevergeefs zou het licht zich de blinden aanbieden, indien niet die Geest des verstands de ogen des verstands opende, zodat men Hem terecht de sleutel zou kunnen noemen, waardoor de schatten van het hemelse Koninkrijk ons ontsloten worden, en zijn verlichting de blik onzes verstands om te zien. Daarom prijst Paulus zozeer de dienst des Geestes aan (2 Cor. 3:6) want zonder resultaat zouden de leraars roepen, indien niet Christus, de inwendige leermeester, zelf door zijn Geest tot zich trok hen, die Hem door de Vader gegeven zijn. Dus gelijk wij gezegd hebben, dat in de Persoon van Christus de volkomen zaligheid gevonden wordt, zo doopt Hij ons, opdat wij zijns deelachtig zouden worden, in de Heilige Geest en met vuur (Luc. 3:16) ons verlichtend tot het geloof zijns evangelies, en zo ons wederbarend, dat wij nieuwe schepselen zijn, en terwijl we gereinigd zijn van onze onheilige vuilheid, wijdt Hij ons Gode tot heilige tempelen.

4. Der Glaube als Wirkung des Heiligen Geistes

Das vornehmste Werk des Heiligen Geistes aber ist der Glaube; auf ihn muß daher auch ein großer Teil der Aussagen bezogen werden, die uns da und dort zur Beschreibung seiner Kraft und seines Wirkens begegnen. Denn er führt uns allein durch den Glauben an das Licht des Evangeliums heran, wie ja Johannes lehrt, daß denen, die an Christus glauben, das Vorrecht geschenkt ist, Gottes Kinder zu werden, die nicht aus Fleisch und Blut, „sondern aus Gott geboren sind“ (Joh. 1,12. 13). Hier wird Gott Fleisch und Blut gegenübergestellt und damit klar behauptet, daß es ein übernatürliches Geschenk ist, wenn Menschen, die sonst ihrem Unglauben verfallen geblieben wären, Christus im Glauben annehmen. Ähnlich ist auch die 340 Antwort, die Christus dem Petrus gab: „Fleisch und Blut hat dir das nicht offenbart, sondern mein Vater im Himmel“ (Matth. 16,17). Ich berühre das hier nur kurz, weil ich an anderer Stelle bereits ausführlicher davon gesprochen habe (II,2,18ff.). Ähnlich ist übrigens auch das Wort des Paulus, der von den Ephesern sagt: „Ihr seid versiegelt worden mit dem Heiligen Geist der Verheißung“ (Eph. 1,13). Der Heilige Geist ist nach diesem Wort der inwendige Lehrer, durch dessen Wirken die Verheißung des Heils in unser Gemüt eindringt - sonst würde sie allein die Luft oder das Ohr treffen! Wenn Paulus von den Thessalonichern sagt, Gott habe sie erwählt „in der Heiligung des Geistes und im Glauben der Wahrheit“ (2. Thess. 2,13), so macht er uns in diesem Textzusammenhang darauf aufmerksam, daß der Glaube selbst allein durch den Geist gewirkt wird. Deutlicher finden wir das bei Johannes ausgesprochen: „Und daran erkennen wir, daß er in uns bleibt, an dem Geist, den er uns gegeben hat“ (1. Joh. 3,24), und dementsprechend: „Daran erkennen wir, daß wir in ihm bleiben und er in uns, daß er uns von seinem Geist gegeben hat“ (1. Joh. 4,13). Deshalb hat Christus seinen Jüngern, damit sie die himmlische Weisheit zu fassen vermöchten, den „Geist der Wahrheit“ verheißen, „welchen die Welt nicht kann empfangen“ (Joh. 14,17). Und er schreibt dem Geiste als sein eigentliches Amt dies zu, den Jüngern das einzugeben, was er sie selbst mit seinem Munde gelehrt hatte. Denn sie wären ja blind, und das Licht würde ihnen vergebens scheinen, wenn nicht dieser Geist der Erkenntnis die Augen ihres Gemüts auftäte; man kann ihn deshalb sehr wohl einen Schlüssel nennen, der uns die Schätze des Himmelreichs erschließt (vgl. Offb. Joh. 3,7), seine erleuchtende Wirkung kann man durchaus als die Sehkraft unseres Gemüts bezeichnen. Aus diesem Grunde rühmt Paulus das „Amt des Geistes“ so hoch (2. Kor. 3,6); denn alle Lehrer würden umsonst ihren Ruf erschallen lassen, wenn nicht Christus selbst als inwendiger Lehrmeister durch seinen Geist die Menschen zu sich zöge, die ihm der Vater gegeben hat! (Joh. 6,44; 12,32; 17,6). Wie wir sagten, daß sich in Christi Person die vollkommene Gerechtigkeit findet, so „tauft“ er uns also auch „mit dem Heiligen Geiste und mit Feuer“, damit wir seiner teilhaftig werden (Luk. 3,16); er erleuchtet uns, daß wir seinem Evangelium glauben, er schenkt uns die Wiedergeburt zu neuem Leben, so daß wir neue Kreaturen werden (vgl. 2. Kor. 5,17); er reinigt uns von allem unheiligen Schmutz und weiht uns Gott zu heiligen Tempeln! (vgl. 1. Kor. 3,16.17; 2. Kor. 6,16; Eph. 2,21).

4. Geloof is die belangrikste werk van die Gees

Geloof is inderdaad die belangrikste werk van die Gees. Daarom word ’n groot deel van die verwysings wat oral in die Skrif voorkom om die Gees se krag en werking uit te druk, na die geloof teruggevoer. Die Gees lei ons trouens net deur die geloof na die lig van die evangelie.⁵¹ Johannes die Doper leer byvoorbeeld dat die voorreg aan die wat in Christus glo, gegee is om kinders van God te wees; dié wat nie uit vlees en bloed nie maar uit God gebore is.⁵² Hy stel God teenoor vlees en bloed en verklaar dat dit ’n bonatuurlike gawe is, omdat mense wat andersins aan hulle ongeloof uitgelewer sou bly, Christus deur die geloof aanneem. Christus se bekende antwoord strook hiermee. Hy sê: “Vlees en bloed het dit nie aan jou geopenbaar nie maar my Vader wat in die hemel is”.⁵³ Ek roer dit nou maar bondig aan, omdat ek dit alreeds elders breedvoerig behandel het.⁵⁴ Paulus se verklaring is op ’n haar na dieselfde. Hy sê dat die Efesiërs deur die Heilige Gees van die belofte verseël is.⁵⁵ Hy toon tewens aan dat die Heilige Gees ’n inwendige Leermeester is deur wie se werk die belofte van saligheid tot binne-in ons verstand indring, terwyl dit andersins slegs maar teen die lug of teen ons ore sou vasslaan.⁵⁶ Net so wanneer hy sê dat die Tessalonisensers in die heiligmaking van die Gees en in die geloof van die waarheid deur God uitverkies is.⁵⁷ In hierdie samehang wys hy ons bondig daarop dat geloof self nie ’n ander oorsprong as die Gees het nie.

706 Johannes maak dit nog duideliker: “Uit die Gees wat Hy aan ons gegee het, weet ons dat Hy in ons bly”.⁵⁸ Net so sê hy: “Hieruit weet ons dat ons in Hom bly en Hy in ons omdat Hy van sy Gees aan ons gegee het”.⁵⁹ Christus het derhalwe aan sy dissipels 'n Gees van waarheid belowe wat die wêreld nie kon ontvang om hulle vir die hemelse wysheid ontvanklik te maak nie.⁶⁰

Hy het dit ook as ’n besondere amp aan die Gees gegee om al die woorde wat Hy met sy eie mond geleer het, te voorsien. Die lig sou trouens tevergeefs aan blindes verskyn het as die Gees van die verstand⁶¹ nie die oë van hulle verstand⁶² oopgemaak het nie. Gevolglik kan ’n mens Hom met reg ’n sleutel noem waardeur die skatte van die koninkryk van die hemel en skerpsinnigheid van ons verstand vir ons ontsluit word om sy verligting te sien⁶³ Daarom swaai Paulus die bediening van die Gees soveel lof toe,⁶⁴ want leraars sou mense sonder vordering geroep het as Christus, wat self die innerlike Leermeester is, nie die wat deur die Vader aan Hom gegee is, met sy Gees na Hom toe getrek het nie.⁶⁵ Soos ons dus gesê het, kan volmaakte saligheid in die Persoon van Christus gevind word. Om ons dus in Hom te laat deel doop Hy ons net so in die Heilige Gees en in vuur,⁶⁶ terwyl Hy ons verlig om in sy evangelie te glo en ons weergebore laat word, sodat ons nuwe skepsels⁶⁷ kan wees. Hy reinig ons van al ons wêreldse vuilheid en wy ons as heilige tempels aan God.⁶⁸

4. Но поскольку главное дело Духа - вера, то большая часть того, что мы читаем о Нём в Писании, касается Его силы и действия по отношению к вере, посредством которой Он подводит нас к свету Евангелия. Как говорит св. Иоанн, всем верующим во Христа даётся честь быть детьми Божьими, которые родились не от плоти и крови, но от Бога (Ин 1:12-13). Противопоставляя Бога плоти и крови, он указывает, что принятие избранными Иисуса Христа через веру - сверхъестественный небесный дар, - иначе бы они оставались в плену своего неверия. Об этом свидетельствует и ответ Иисуса Христа Петру: «Не плоть и кровь открыли тебе это, но Отец Мой, сущий на небесах» (Мф 16:17). Я лишь бегло касаюсь этих предметов, так как они подробно рассматривались в другом месте. С этим вполне согласуются и слова св. Павла о том, что уверовавшие запечатлены Святым Духом обетования (Еф 1:13). Это означает, что Он есть внутренний наставник, благодаря которому обетование спасения входит внутрь нас и проникает в наши души, и что в противном случае оно было бы лишь сотрясанием воздуха и звоном в ушах. Подобно этому, когда апостол говорит, что фессалоникийцы избраны Богом через освящение Духом и веру истине (2 Фес 2:13), то, развивая эту мысль, мы убеждаемся, что вера происходит только от Духа. Более непосредственно заявляет об этом св. Иоанн, который говорит: «Что Он [Иисус Христос] пребывает в нас, узнаём по духу, который Он дал нам» (1 Ин 3:24). А также: «Что мы пребываем в Нём и Он в нас, узнаём из того, что Он дал нам от Духа Своего» (1 Ин 4:13).

Поэтому Господь Иисус, желая сделать Своих учеников способными к восприятию небесной мудрости, обещает им «Духа истины, Которого мир не может принять» (Ин 14:17), и объявляет, что миссия Духа - напомнить всё и сделать понятным всё, чему их учил Иисус. Свет бесполезен для слепых, если этот Дух понимания не откроет глаза разума. Его по праву можно назвать ключом, которым открываются для нас сокровища Царства Небесного, а просвещение Им может быть названо зрением души. Вот почему св. Павел так прославляет служение Духа (2 Кор 3:6). В его словах заключено также поучение о животворящем действии Духа, поскольку никакие учители ни в чём бы не преуспели, если бы суверенный наставник Иисус Христос не действовал изнутри, чтобы привлечь тех, кого дал Ему Отец. Как мы говорили, совершенное спасение обретается в Иисусе Христе и Он, дабы соделать нас причастниками спасения, крестит нас Духом Святым и огнём (Лк 3:16), просвещая верой в Своё Евангелие и возрождая нас, так что мы становимся новыми творениями. Наконец, Он очищает нас от всякой грязи и скверны и посвящает Отцу как святые храмы.