1. 228 | NON sine causa, proverbio veteri^a tantopere homini commendata semper fuit cognitio suiipsius¹. Nam si turpe ignorare ducitur quaecunque ad humanae vitae rationem pertinent: multo vero foedior ignorantia nostri est, qua fit ut in capiendo de re qualibet necessaria consilio misere hallucinemur, atque adeo caecutiamus. Verum quo utilior est praeceptio, eo diligentius videndum est nobis ne ipsa praepostere utamur^b: quod philosophis quibusdam videmus accidisse. Illi enim dum hominem hortantur ut seipsum noverit, finem simul proponunt, ne dignitatem excellentiamque suam nesciat; neque aliud ipsum in se contemplari volunt, quam unde inani fiducia intumescat et superbia infletur [Gen. 1. d. 27]. || Nostri autem cognitio primum in eo sita est, ut reputantes quid nobis in creatione datum sit, et quam benigne suam erga nos gratiam continuet Deus, sciamus quanta sit naturae nostrae excellentia, siquidem integra maneret: simul tamen cogitemus, nihil nobis inesse proprium, sed precario nos tenere quicquid in nos Deus contulit, ut semper ab ipso pendeamus. Deinde ut nobis occurrat misera post Adae lapsum nostra conditio, cuius sensus, prostrata omni gloria et fiducia, nos pudore obrutos vere humiliet. Nam sicuti Deus ad imaginem suam initio nos finxit, ut mentes nostras tum ad virtutis studium, tum ad aeternae vitae meditationem erigeret: ita, ne socordia nostra obruatur tanta generis nostri nobilitas quae nos a brutis animalibus discernit, cognoscere operaepretium est, ideo nos ratione et intelligentia praeditos esse, ut sanctam et honestam vitam colendo ad 229 propositum beatae immortalitatis scopum tendamus. || Caeterum in mentem venire nequit prima illa dignitas, quin mox ex altera parte se offerat triste foeditatis et ignominiae nostrae spectaculum, ex quo in primi hominis persona ab origine nostra excidimus. Unde et nostri odium ac displicentia veraque humilitas oritur, et novum accenditur quaerendi Dei studium, in quo quisque ea bona recuperet quorum prorsus inanes et vacui deprehendimur^a.

1. Ce n’est pas sans cause que par le proverbe ancien a tousjours esté tant recommandée à l’homme la cognoissance de soy mesme. Car si nous estimons que ce soit honte d’ignorer les choses qui appartiennent à la vie humaine, la mescognoissance de nous mesmes est encores beaucoup plus deshonneste, par laquelle il advient qu’en prenant conseil de toutes choses necessaires, nous nous abusons povrement, et mesmes sommes du tout aveuglez. Mais d’autant que ce commandement est plus utile, d’autant nous fout il plus diligemment garder de ne l’entendre mal: ce que nous voyons estre advenu à d’aucuns Philosophes. Car quand ils admonnestent l’homme de se cognoistre, ils l’amenent quant et quant à ce but, de considerer sa dignité et excellence: et ne luy font rien contempler sinon dont il se puisse eslever en vaine confiance, et s’enfler en orgueil. Or la cognoissance de nous mesmes gist premierement et est située à reputer ce qui nous avoit esté donné en la creation, et combien Dieu se monstre liberal à continuer sa bonne volonté envers nous, à fin de savoir par cela quelle seroit l’excellence de nostre nature, si elle fust demourée en son entier: et aussi de bien penser que nous n’avons rien de propre, mais que tout ce que Dieu nous a eslargi, nous le tenons de gratuité, à fin de dependre tousjours de luy. Le second est, que nostre miserable condition qui est survenue par la cheute d’Adam, nous vienne devant les yeux, et que le sentiment d’icelle abbate en nous toute gloire et presomption, et en nous accablant de honte, nous humilie. Car selon que Dieu nous a du commencement formez à son image (Gen. 1:27), pour dresser noz esprits à vertu et tout bien, mesmes à la meditation de la vie celeste, il nous est expedient de cognoistre que nous sommes douez de raison et intelligence, à fin de tendre au but qui nous est proposé de l’immortalité bienheureuse, qui nous est apprestée au ciel, à fin que la noblesse en laquelle Dieu nous a eslevez, ne soit aneantie par nostre nonchallance et brutalité. Au reste, ceste premiere dignité ne nous peut venir au devant, qu’à l’opposite nous ne soyons contreins de voir un triste spectacle de nostre deformité et ignominie, d’autant que nous sommes decheuz de nostre origine en la personne d’Adam: dont procede la haine et desplaisance de nous mesmes avec vraye humilité, et aussi une affection nouvelle de chercher Dieu est enflambée, pour recouvrer en luy tous les biens desquels nous sommes trouvez vuides et despourveuz.

1. 221 There is much reason in the old adage, which so strongly recommends to man the knowledge of himself. For if it be thought disgraceful to be ignorant of whatever relates to the conduct of human life, ignorance of ourselves is much more shameful, which causes us, in deliberating on subjects of importance, to grope our way in miserable obscurity, or even in total darkness. But in proportion to the utility of this precept ought to be our caution not to make a preposterous use of it; as we see some philosophers have done. For while they exhort man to the knowledge of himself, the end they propose is, that he may not remain ignorant of his own dignity and excellence: nor do they wish him to contemplate in himself any thing but what may swell him with vain confidence, and inflate him with pride. But the knowledge of ourselves consists, first, in considering what was bestowed on us at our creation, and the favours we continually receive from the Divine benignity, 222 that we may know how great the excellence of our nature would have been, if it had retained its integrity; yet, at the same time, recollecting that we have nothing properly our own, may feel our precarious tenure of all that God has conferred on us, so as always to place our dependence upon him. Secondly, we should contemplate our miserable condition since the fall of Adam, the sense of which tends to destroy all boasting and confidence, to overwhelm us with shame, and to fill us with real humility. For as God, at the beginning, formed us after his own image, that he might elevate our minds both to the practice of virtue, and to the contemplation of eternal life, so, to prevent the great excellence of our species, which distinguishes us from the brutes, from being buried in sottish indolence, it is worthy of observation, that the design of our being endued with reason and intelligence is, that, leading a holy and virtuous life, we may aspire to the mark set before us of a blessed immortality. But we cannot think upon that primeval dignity, without having our attention immediately called to the melancholy spectacle of our disgrace and ignominy, since in the person of the first man we are fallen from our original condition. Hence arise disapprobation and abhorrence of ourselves, and real humility; and we are inflamed with fresh ardour to seek after God, to recover in him those excellences of which we find ourselves utterly destitute.

1. The knowledge of ourselves most necessary. To use it properly we must be divested of pride, and clothed with true humility, which will dispose us to consider our fall, and embrace the mercy of God in Christ.

210 It was not without reason that the ancient proverb so strongly recommended to man the knowledge of himself. For if it is deemed disgraceful to be ignorant of things pertaining to the business of life, much more disgraceful is self-ignorance, in consequence of which we miserably deceive ourselves in matters of the highest moment, and so walk blindfold. But the more useful the precept is, the more careful we must be not to use it preposterously, as we see certain philosophers have done. For they, when exhorting man to know himself, state the motive to be, that he may not be ignorant of his own excellence and dignity. They wish him to see nothing in himself but what will fill him with vain confidence, and inflate him with pride. But self-knowledge consists in this, first, When reflecting on what God gave us at our creation, and still continues graciously to give, we perceive how great the excellence of our nature would have been had its integrity remained, and, at the same time, remember that we have nothing of our own, but depend entirely on God, from whom we hold at pleasure whatever he has seen it meet to bestow; secondly, When viewing our miserable condition since Adam’s fall, all confidence and boasting are overthrown, we blush for shame, and feel truly humble. For as God at first formed us in his own image, that he might elevate our minds to the pursuit of virtue, and the contemplation of eternal life, so to prevent us from heartlessly burying those noble qualities which distinguish us from the lower animals, it is of importance to know that we were endued with reason and intelligence, in order that we might cultivate a holy and honourable life, and regard a blessed immortality as our destined aim. At the same time, it is impossible to think of our primeval dignity without being immediately reminded of the sad spectacle of our ignominy and corruption, ever since we 211fell from our original in the person of our first parent. In this way, we feel dissatisfied with ourselves, and become truly humble, while we are inflamed with new desires to seek after God, in whom each may regain those good qualities of which all are found to be utterly destitute.

1. Niet zonder oorzaak is door een oud spreekwoord altijd de mens zo sterk zelfkennis aanbevolen. Want indien het voor schandelijk gehouden wordt niet te weten de dingen, die behoren tot het menselijk leven, dan is het nog veel schandelijker, wanneer we onszelf niet kennen; want daardoor gebeurt het, dat wij in het nemen van een besluit over een of andere nodige zaak ons jammerlijk vergissen, ja zelfs verblind zijn. Maar hoe nuttiger de lering is, des te naarstiger moeten wij oppassen, dat we haar niet verkeerd gebruiken; wat, naar we zien, sommige wijsgeren overkomen is. Want wanneer die de mens vermanen om zichzelf te kennen, dan vermelden ze daarbij tevens het doel ervan, namelijk opdat hij niet onkundig zij van zijn eigen waardigheid en voortreffelijkheid; en zij willen niet, dat hij iets anders in zich waarneemt dan dingen, waar door hij van ijdel vertrouwen opzwelt en zich opblaast van trots. Onze zelfkennis is echter in de eerste plaats daarin gelegen, dat wij, nagaande wat ons bij de schepping geschonken is, en hoe goedertieren God zijn genade jegens ons bij de voortduur blijft betonen, weten, hoe groot de voortreffelijkheid van onze natuur zou zijn, als zij ongeschonden gebleven ware, maar tegelijkertijd bedenken, dat er niets van onszelf in ons is, maar dat wij uit genade hebben al wat God ons geschonken heeft, opdat wij altijd van Hem zouden afhangen. Vervolgens, dat ons voor de geest kome onze jammerlijke toestand na de val van Adam, waarvan het besef, daar alle roem en vertrouwen gefnuikt is, ons met schaamte bedekken en zo waarlijk verootmoedigen moet. Want evenals God ons in het begin naar zijn beeld gevormd heeft, opdat Hij onze gemoederen zou opwekken tot het streven naar deugd en tot overdenking van het eeuwige leven, zo is het ook, opdat door onze laksheid de zo grote adel van onze afkomst, die ons onderscheidt van de redeloze dieren, niet bedolven worde, nodig te weten, dat wij daarom met rede en verstand begaafd zijn, opdat wij, door een heilig en eerbaar leven te leiden, naar het voorgestelde doel ener gelukzalige onsterfelijkheid streven. Verder kan die eerste waardigheid ons niet voor de geest komen, of spoedig vertoont zich aan de andere zijde het droevig schouwspel van onze afzichtelijkheid en schande, waarin we verkeren sinds wij in de persoon van de eerste mens van onze oorsprong zijn afgevallen. En daaruit ontstaat een haat jegens en een mishagen in onszelf en een ware ootmoedigheid, en wordt een nieuwe ijver aangewakkerd om God te zoeken, in wie ieder die goederen moge herwinnen, waarvan wij geheel en al ledig en ontbloot bevonden worden.

1. 133Verkehrte und richtige Selbsterkenntnis

Nicht ohne Grund ist dem Menschen nach einem alten Spruche stets die Selbsterkenntnis hoch gerühmt worden. Es gilt doch bereits als schimpflich, wenn einer nicht weiß, was zu den Dingen des menschlichen Gebens gehört. Viel verwerflicher aber ist die Selbst-Unkunde: da werden wir bei jeder Entschließung in wichtiger Sache jämmerlich von Wahnideen geplagt und geradezu mit Blindheit geschlagen! So wichtig aber jene Anweisung ist, so müssen wir uns erst recht in acht nehmen, von ihr keinen verkehrten Gebrauch zu machen — und das ist, wie wir sehen, gewissen Philosophen zugestoßen! Diese nämlich ermahnen zwar den Menschen zur Selbsterkenntnis; aber sie bestimmen zugleich das Ziel solcher Bemühung so: er soll sich über seine Würde und seine bevorzugte Stellung (excellentia) im klaren sein! Der Mensch soll nach ihrem Willen nur die Selbstbetrachtung üben, die ihn zu leerem Selbstvertrauen und zum Stolz aufbläst (Gen. 1,27). Unsere Selbsterkenntnis soll aber etwas anderes in sich tragen: Zunächst sollen wir bedenken, was uns alles in der Schöpfung zuteil geworden ist und wie gütig Gott fort und fort seine Gnade über uns walten läßt; daraus sollen wir erkennen, wie groß der Vorzug unserer Natur sein müßte — wenn sie unverdorben geblieben wäre. Zugleich aber sollen wir auch erwägen, daß wir ja nichts Eigenes in uns tragen, sondern geschenkweise das besitzen, was Gott uns gab — damit wir immer an ihm hangen: Zum zweiten soll uns aber unser jämmerlicher Zustand nach Adams Fall entgegentreten; werden wir des inne, so fällt aller Ruhm, alle Selbstsicherheit dahin, und wir gelangen tief beschämt zu rechter Demut. Denn Gott hat uns im Anfang zu seinem Bilde geschaffen, um unsere Seele zum Eifer in rechtem Tun und zum Trachten nach dem ewigen Leben zu erwecken, und so müssen wir, damit nicht der Adel unseres Geschlechts, der uns von den Tieren unterscheidet, durch unsre Trägheit gar verfalle, dies erkennen: wir sind mit Vernunft (ratio) und Verstand (intelligentia) begabt, um in einem heiligen und ehrbaren Leben uns nach dem vorgesteckten Ziel der seligen Unsterblichkeit auszustrecken! Jene ursprüngliche Würde kann uns aber gar nicht in die Erinnerung treten, ohne daß sich alsbald das traurige Bild unserer Befleckung und Schande uns vor die Augen stellt, wie es geworden ist, seitdem wir in der Person des ersten Menschen unserem Ursprung entfremdet sind. Und daraus entsteht denn auch Haß und Mißfallen an uns selbst und wahre Demut — und es entbrennt ein neuer Eifer, Gott zu suchen, in dem ein jeglicher die Güter wieder erlangen soll, die wir nun ganz und gar verloren haben.

1. 349 Ware kennis van onsself berus op die kennis van ons voortreflike toestand voor en ons droewige toestand na die sondeval

350 Dit is nie sonder rede dat die mens kennis van homself volgens ’n spreekwoord van die ou tyd altyd so hoog geag het nie.³ As dit immers as ’n skande beskou word om onkundig te wees oor die dinge wat op die verloop van die mens se lewe betrekking het, dan is dit inderdaad ’n baie groter skande om onsself nie te ken nie. Die gevolg daarvan is tewens dat ons ons jammerlik misreken en dat ons selfs blind is wanneer ons dringend oor die een of ander aangeleentheid ’n besluit moet neem. Maar aangesien die beginsel om onsself te ken baie nuttig is, moet ons des te noukeuriger toesien dat ons dit nie verkeerd gebruik nie. Soos ons sien, is dit wat met sommige filosowe gebeur het. Want wanneer hulle die mens aanspoor om homself te ken, is hulle doelstelling terselfdertyd dat hy sy eie waardigheid en voortreflikheid moet ken. Hulle bedoeling is dat hy in homself niks anders moet waarneem as net die eienskappe waardeur hy van ydele selfvertroue kan opswel en van hoogmoed opgeblase kan wees nie.⁴

Kennis van onsself is egter in die eerste plek daarin geleë om, wanneer ons nadink oor die gawe wat in die skepping aan ons gegee is en met watter goedertierenheid God sy genade jeens ons laat voortduur, te weet hoe groot die voortreflikheid van ons natuur sou gewees het as dit inderdaad ongeskonde gebly het. Terselfdertyd moet ons egter daaroor nadink dat ons in onsself niks van ons eie het nie, maar dat ons oor alles wat God aan ons gegee het, onseker⁵ besit uitoefen, sodat ons altyd van Hom afhanklik is. 351 In die tweede plek is kennis van onsself daarin geleë dat ons gedagtig moet wees aan ons droewige toestand na Adam se val, sodat ons kennis daarvan al ons roem en selfvertroue kan vernietig, ons met skaamte kan bedek en ons ons waarlik kan verootmoedig. Want God het ons in die begin na sy beeld geskep⁶ om ons gedagtes enersyds tot die strewe na deugsaamheid en andersyds tot die oordenking van die ewige lewe op te wek. So moet ons ook weet dat ons daarom met rede en verstand begaaf is om, deur heilig en eerbaar te lewe, na die vooropgesette doel van ’n geluksalige onsterflikheid te strewe, sodat ons adellike afkoms wat ons van redelose diere onderskei, nie onder ons eie traagheid begrawe sou word nie.

Verder kan ons ook nie aan hierdie eerste waardigheid van die mens dink sonder dat ’n droewige beeld van ons afstootlikheid en skandelikheid terselfdertyd voor ons opdoem nie.⁷ Dit kleef ons aan sedert ons in die persoon van die eerste mens van ons oorsprong afvallig geword het. Daaruit ontstaan ’n afkeer en mishae in onsself en ware ootmoed; dan word ons tot nuwe ywer aangevuur om God te soek. In Hom kan elkeen die besittings herwin waarvan ons bevind dat dit volkome en geheel en al by ons ontbreek.

1. Не случайно древнее изречение так настойчиво советует человеку познать самого себя. Ибо если мы считаем постыдным ничего не знать о вещах, окружающих нас в жизни, то незнание самих себя много постыднее: из-за него мы, принимая решения относительно окружающих нас вещей, обманываем самих себя и даже оказываемся совершенно слепы. Раз совет познать себя столь полезен, то не должны ли мы остерегаться его неверного толкования, что, как мы видим, произошло с некоторыми философами? Ибо, призывая человека познать самого себя, они шаг за шагом подводят его к мысли о его достоинствах и превосходстве, не дают ему увидеть ничего, кроме того, что укрепляет его в тщетной самоуверенности и наполняет гордыней.

Истинное же познание самого себя заключается в постижении и оценке того, что дано нам при сотворении, а также той щедрости, с которой Бог продолжает являть нам свою благую волю. Это истинное познание необходимо для того, чтобы узнать, в чём именно состоит превосходство нашей природы, если бы она проявилась во всей своей полноте; чтобы задуматься над тем, что у нас нет ничего своего, что всё данное нам Богом мы получили даром, дабы постоянно от Него зависеть. Далее, нам следует ясно увидеть наше жалкое состояние как следствие падения Адама, чтобы осознание этого подавило в нас всякое самомнение и самодовольство и, повергнув в стыд, привело к смирению. Поскольку Бог сотворил нас по образу своему (Быт 1:27), пожелав возвысить наш дух к добродетели и всяческому благу вплоть до созерцания небесной жизни, нам полезно помнить, что нам даны разум и способность понимания, чтобы стремиться к замысленной для нас цели — блаженному бессмертию, уготованному нам на небесах,— и чтобы честь, до которой возвысил нас Бог, не была поругана нашим небрежением и испорченностью. Однако мы не сохранили это изначальное достоинство, но, напротив, наблюдаем печальное зрелище нашего уродства и ничтожества, ибо в лице Адама мы отпали от своего Источника. Отсюда проистекает и наша злоба, и наша неспособность к подлинному смирению. Но одновременно в нас загорелось новое страстное желание искать Бога, дабы вновь обрести в Нём все блага, которых мы оказались лишены.

2. | Hoc sane^b quaerendum in excutiendis nobis esse^c praescribit Dei veritas; nempe talem exigit notitiam, quae nos et ab omni propriae facultatis confidentia procul avocet, et omni gloriandi materia destitutos, ad submissionem adducat. Quam regulam tenere convenit si ad rectam et sapiendi et agendi metam pertingere libet. Neque me latet quanto plausibilior sit illa sententia quae ad reputanda^d nostra bona potius nos invitat, quam ad || inspiciendam, quae nos pudore obruere debet, miseram nostram inopiam una cum ignominia^e. || Siquidem nihil est quod magis appetat humanum ingenium quam blanditiis demulceri; atque ideo, ubi dotes suas magni fieri audit, in hanc partem nimia credulitate propendet. Quo minus mirum est, hic adeo perniciose fuisse a maxima hominum parte aberratum. Nam quum sit ingenitus universis mortalibus plusquam caecus sui amor, libentissime sibi persuadent nihil inesse sibi quod merito debeat esse odiosum. Ita sine alieno patrocinio vanissima haec opinio fidem passim obtinet, hominem sibi abunde sufficere ad bene beateque vivendum¹. Quod siqui modestius sentire volunt, utcunque aliquid Deo concedant, ne sibi arrogare omnia videantur: sic tamen partiuntur ut potissima et gloriae et fiduciae materia semper apud se resideat². || Iam si accedit oratio, quae sponte prurientem in hominis medullis 230 superbiam suis illecebris titillet, nihil est quod magis arrideat. Proinde ut unusquisque humanae naturae praestantiam benignissime suo praeconio extulit, ita magno seculorum prope omnium applausu fuit exceptus^a. Sed enim quaecunque talis est humanae excellentiae commendatio, quae hominem in se acquiescere doceat, nihil aliud quam suavitate illa sua delicias facit: et sic quidem illudit, ut qui assentiuntur, eos pessimo exitio perdat. Quorsum enim pertinet, vana omni fiducia fretos deliberare, instituere, tentare, moliri quae putamus ad rem pertinere: et defici quidem ac destitui tum sana intelligentia, tum vera virtute inter primos conatus: pergere tamen secure donec in exitium^b corruamus? Atqui non aliter succedere iis potest qui se aliquid posse propria virtute confidunt. Talibus ergo magistris, qui reputandis tantum bonis nostris nos detinent, siquis auscultet, non in sui cognitionem proficiet, sed in pessimam ignorationem abripietur.

2. C’est ce que la verité de Dieu nous ordonne de chercher en nous considerant, à savoir une cognoissance laquelle nous retire loin de toute presomption de nostre propre vertu, et nous despouille de toute matiere de gloire, pour nous amener à humilité. Laquelle reigle il nous convient suyvre si nous voulons parvenir au but de bien sentir et bien faire. Je say combien il est plus agreable à l’homme, de voir qu’on l’induise à recognoistre ses graces et louanges, qu’à entendre sa misere et povreté avec son opprobre dont il doit estre abysmé en honte. Car il n’y a rien que l’esprit humain appete plus, que d’estre amiellé de douces parolles et flatteries. Pourtant, quand il entend qu’on prise ses biens, il n’est que trop enclin à croire tout ce qui se dit à son advantage. Ainsi ce n’est pas de merveilles que la pluspart du monde a ainsi erré en cest endroit. Car comme ainsi soit que les hommes ayent un amour d’eux mesmes desordonné et aveuglé, ils se feront volontiers accroire qu’il n’y a rien en eux digne d’estre desprisé. Ainsi sans avoir autre advocat, tous reçoivent ceste vaine opinion, que l’homme est suffisant de soy mesme à bien et heureusement vivre. S’il y en a quelques uns qui vueillent plus modestement sentir, combien qu’ils concedent quelque chose à Dieu, afin qu’il ne semble qu’ils s’attribuent le tout, neantmoins ils partissent tellement entre Dieu et eux, que la principale partie de gloire et presomption leur demeure. Puis qu’ainsi est que l’homme est tant enclin de soymesme à se flatter, il n’y a rien qui luy puisse estre plus plaisant que quand on chatouille l’orgueil qui est en luy par vains allechemens. Parquoy celuy qui a le plus exalté l’excellence de la nature humaine, a tousjours esté le mieux venu. Neantmoins telle doctrine, laquelle enseigne l’homme d’acquiescer en soy mesme, ne le fait qu’abuser: et tellement abuser, que quiconque y adjouste foy, en est ruyné. Car quel profit avons-nous de concevoir une vaine fiance, pour deliberer, ordonner, tenter et entreprendre ce que nous pensons estre bon, et cependant defaillir, tant en saine intelligence, qu’en vertu d’accomplir? Defaillir, dy-je, dés le commencement, et neantmoins poursuyvre d’un cœur obstiné, jusques à ce que soyons du tout confonduz? Or il n’en peut autrement advenir à ceux qui se confient de pouvoir quelque chose par leur propre vertu. Si quelcun donc escoute telle maniere de docteurs, qui nous amusent à considerer nostre justice et vertu, il ne profitera point en la cognoissance de soy mesme, mais sera ravy en ignorance trespernicieuse.

2. This is what the truth of God directs us to seek in the examination of ourselves: it requires a knowledge that will abstract us from all confidence in our own ability, deprive us of every cause of boasting, and reduce us to submission. We must observe this rule, if we wish to reach the proper point of knowledge and action. I am aware of the superior plausibility of that opinion, which invites us rather to a consideration of our goodness, than to a view of our miserable poverty and ignominy, which ought to overwhelm us with shame. For there is nothing more desired by the human mind than soothing flatteries; and therefore, it listens with extreme credulity, to hear its excellences magnified. Wherefore it is the less wonderful that the majority of mankind have fallen into such a pernicious error. For, an immoderate self-love being innate in all men, they readily persuade themselves that there is nothing in them which justly deserves to be an object of aversion. Thus, without any extraneous support, this very false opinion, that man has in himself sufficient ability to insure his own virtue and happiness, generally prevails. But if some prefer more modest sentiments, though they concede something to God, in order to avoid the appearance of arrogating every thing to themselves, yet 223 they make such a distribution, that the principal cause of boasting and confidence always remains with them. If they hear any discourse that flatters the pride already operating spontaneously in their hearts, nothing can gratify them more. Therefore every one who in his preaching has kindly extolled the excellence of human nature, has received great applause from almost all ages. But such a commendation of human excellence as teaches man to be satisfied with himself, only enamours him of his own amiableness, and thus produces an illusion which involves those who assent to it in most dreadful perdition. For to what purpose is it for us, relying on every vain confidence, to deliberate, to determine, and to attempt things which we think tend to our advantage, and in our first efforts, to find ourselves destitute of sound understanding and true virtue, yet securely to proceed, till we fall into destruction? But this must be the fate of all who confide in the efficacy of their own virtue. Whosoever, therefore, attends to such teachers as amuse us with a mere exhibition of our virtues, will make no progress in the knowledge of himself, but will be absorbed in the most pernicious ignorance.

2. Though there is plausibility in the sentiment which stimulates us to self-admiration, the only sound sentiment is that which inclines us to true humbleness of mind. Pretexts for pride. The miserable vanity of sinful man.

In examining ourselves, the search which divine truth enjoins, and the knowledge which it demands, are such as may indispose us to every thing like confidence in our own powers, leave us devoid of all means of boasting, and so incline us to submission. This is the course which we must follow, if we would attain to the true goal, both in speculation and practice. I am not unaware how much more plausible the view is, which invites us rather to ponder on our good qualities, than to contemplate what must overwhelm us with shame—our miserable destitution and ignominy. There is nothing more acceptable to the human mind than flattery, and, accordingly, when told that its endowments are of a high order, it is apt to be excessively credulous. Hence it is not strange that the greater part of mankind have erred so egregiously in this matter. Owing to the innate self-love by which all are blinded, we most willingly persuade ourselves that we do not possess a single quality which is deserving of hatred; and hence, independent of any countenance from without, general credit is given to the very foolish idea, that man is perfectly sufficient of himself for all the purposes of a good and happy life. If any are disposed to think more modestly, and concede somewhat to God, that they may not seem to arrogate every thing as their own, still, in making the division, they apportion matters so, that the chief ground of confidence and boasting always remains with themselves. Then, if a discourse is pronounced which flatters the pride spontaneously springing up in man’s inmost heart, nothing seems more delightful. Accordingly, in every age, he who is most forward in extolling the excellence of human nature, is received with the loudest applause. But be this heralding of human excellence what it may, by teaching man to rest in himself, it does nothing more than fascinate by its sweetness, and, at the same time, so delude as to drown in perdition all who assent to it. For what avails it to proceed in vain confidence, to deliberate, resolve, plan, and attempt what we deem pertinent to the purpose, and, at the very outset, prove deficient and destitute both of sound intelligence and true virtue, though we still confidently persist till we rush headlong on destruction? But this is the best that can happen to those who put confidence in their own powers. Whosoever, therefore, gives heed to those teachers, who merely employ us in contemplating our good qualities, so far from making progress in self-knowledge, will be plunged into the most pernicious ignorance.

2. Dat wij inderdaad bij het onderzoeken van onszelf dit moeten zoeken, schrijft Gods waarheid voor: immers zij eist zulk een kennis, die ons ver wegroept van alle vertrouwen op eigen vermogen en ons, verstoken van elke stof tot roemen, leidt tot nederigheid. En die regel moet men weten, wanneer men wil komen tot de eindpaal van juist inzicht en juist handelen. En het ontgaat mij niet, hoeveel aangenamer het gevoelen is, dat ons eerder uitnodigt tot het overwegen van onze rijkdom, dan tot het bezien van onze jammerlijke armoede, die gepaard gaat met schande, en die ons met schaamte moet overdekken. Want er is niets, waar de menselijke aard meer naar streeft dan gestreeld te worden door vleierij; en wanneer hij daarom hoort, dat zijn gaven geprezen worden, helt hij met al te grote lichtgelovigheid naar die zijde over. En daarom is het des te minder te verwonderen, dat in dit opzicht door het grootste deel der mensen zo verderfelijk gedwaald is. Want daar aan alle stervelingen een door en door blinde eigenliefde ingeboren is, maken ze zichzelf zeer gaarne wijs, dat niets in hen is, dat met recht gehaat moet worden. Zo vindt zonder dat een ander haar in bescherming behoeft te nemen, deze mening allerwege geloof, dat de mens zichzelf ruimschoots voldoende is om goed en gelukkig te leven. En indien sommigen een ietwat bescheidener mening willen hebben: hoezeer ze ook aan God iets overlaten, om niet de schijn te hebben, dat ze zichzelf alles aanmatigen, maken ze de verdeling toch zo, dat de voornaamste stof tot roem en vertrouwen toch steeds bij hen berust. Indien dan daar nog woorden bijkomen, welke de trots, die uit zichzelf reeds in het binnenste van de mens tiert, door hun verlokkingen kittelen, dan is er niets, dat hem in meerdere mate toelacht. Daarom hoe milder iemand de voortreffelijkheid der menselijke natuur door lofuiting verheerlijkt heeft, met des te groter toejuiching in bijna alle tijden is hij ontvangen. Evenwel, wat zulk een aanprijzing van de menselijke uitnemendheid, die de mens in zichzelf leert berusten, ook zij, ze bewerkt niet anders dan genot door haar liefelijkheid; en zij misleidt zodanig, dat ze hen, die met haar instemmen, door een ellendig verderf ten onder brengt. Want wat betekent het, dat men op een geheel en al ijdel vertrouwen steunend overlegt, voorbereidt, probeert en op touw zet datgene, dat men meent dat van belang is, en dat men bij de eerste pogingen faalt en in de steek gelaten wordt door gezond verstand en werkelijke kracht, maar dat men dan toch onbekommerd doorgaat, totdat men ten verderve ijlt? En toch kan het niet anders gaan met hen, die vertrouwen, dat ze iets vermogen in eigen kracht. Indien dus iemand luistert naar dergelijke leermeesters, die ons slechts bezig houden met het overwegen van onze rijkdom, zal hij geen vorderingen maken in zelfkennis, maar tot de allerslechtste onwetendheid worden meegesleurd.

2. Der Mensch neigt von Natur aus zur trügerischer Bewunderung seiner selbst

Das also fordert Gottes Wahrheit als Inhalt unserer Selbstprüfung: sie verlangt eine solche Erkenntnis von uns, die uns von aller Zuversicht auf eigenes Vermögen fernhält uns jeden Grund zum Selbstruhm nimmt und so zur Demut führt. Diese Richtschnur gilt es festzuhalten, wenn wir zum rechten Maß und Ziel des Denkens und Handelns kommen wollen. Dabei weiß ich sehr wohl, wieviel angenehmer 134 jene Lehre ist, die uns einlädt, unser Gutes zu bedenken, als jene, die uns unsere jämmerliche Armut und Schande betrachten läßt und uns so mit Scham erfüllt. Denn der Menschengeist hat nichts lieber, als wenn man ihm Schmeicheleien vormacht; und wenn er hört, daß seine Fähigkeiten irgendwo hoch gerühmt werden, so neigt er sich gleich mit allzugroßer Leichtgläubigkeit auf jene Seite! Deshalb ist es auch nicht zu verwundern, daß in diesem Stück der größte Teil der Menschheit so verderbenbringend sich verirrt hat. Denn allen Sterblichen ist eine mehr als blinde Selbstliebe eingeboren, und deshalb reden sie sich bereitwilligst ein, sie trügen nichts in sich, das etwa mit Recht zu verwerfen wäre! Und so findet ohne fremden Schutz dieser eitle Wahn immer wieder Glauben, der Mensch sei sich selbst völlig genug, um gut und glücklich zu leben. Gewiß: einige wollen bescheidener urteilen und Gott einen Anteil zugestehen, damit sie nicht den Eindruck machen, als ob sie sich alles selbst zuschreiben wollten — aber da teilen sie denn doch so, daß der stärkste Grund zum Rühmen und zum Selbstvertrauen auf ihre eigene Seite zu liegen kommt! Kommt dazu dann noch solch feine Redeweise, welche den sowieso im Menschen mit Mark und Bein verwachsenen Hochmut mit ihren Lockungen kitzelt, so gibt es nichts, was ihm größere Freude machte! Und so ist auch jeder, der die Vorzüge der menschlichen Natur mit seinen Reden kräftig herausgestrichen hat, zu allen Zeiten mit gewaltigem Beifall aufgenommen worden. Aber wie groß auch jene Hervorhebung der menschlichen Hoheit sein mag, die den Menschen lehrt, sich mit sich selber zufrieden zu geben — sie macht ja nur durch ihre liebliche Gestalt solches Vergnügen, und ihre Vorspiegelungen erreichen nur dies, daß sie die, welche ihr zustimmen, am Ende ganz ins Verderben stürzt. Denn wozu kann es führen, wenn wir in eitlem Selbstvertrauen erwägen, planen, versuchen, ins Werk setzen, was wir für erforderlich halten, wenn uns dabei aber der rechte Verstand ganz und gar abgeht, wir bei den ersten Versuchen bereits rechter Kraft ermangeln — und dennoch selbstsicher fortschreiten, bis wir in den Untergang hineinrennen? Aber so muß es ja denen gehen, die meinen, sie vermöchten etwas in eigener Kraft! Leiht man jenen Lehrern das Ohr, die uns bloß damit Hinhalten, unser Gutes zu bedenken, so kommt man eben nicht zur Selbsterkenntnis, sondern verfällt in übelste Selbst-Unkenntnis!

2. Kennis van onsself moet ons van vertroue in onsself en selfroem tot ware ootmoed bring

Die waarheid van God leer ons tewens dat ons in ons selfondersoek na die volgende moet soek: dit eis naamlik van ons ’n kennis van so ’n aard dat dit ons van alle vertroue op ons eie vermoë kan wegroep, ons alle stof tot roem kan ontneem en ons tot nederigheid kan bring. Ons moet ons dus aan hierdie maatstaf hou as ons die ware doel van ons wysheid en ons optrede wil bereik. Dit is nie aan my onbekend hoeveel aangenamer die gevoel is wat ons eerder lok om oor ons seëninge na te dink as om ons jammerlike gebrek en skande, wat ons met skaamte moet bedek, in te sien nie. Want daar is niks waarna die mens se natuur meer smag as om met vleitaal gestreel te word nie. En wanneer hy hoor dat sy gawes opgehemel word, is hy daarom geneig om dit met uitermatige liggelowigheid te aanvaar. Daarom is dit nie verbasend dat die meeste mense hierin so gevaarlik afgedwaal het nie. Aangesien daar trouens in alle mense meer as net ’n blinde eieliefde aangebore is, oortuig hulle hulleself met die grootste graagte daarvan dat daar niks afkeurenswaardig in hulle is nie. Sonder aanmoediging glo mense dus oral die ydel opvatting dat die mens heeltemal selfgenoegsaam is om goed en  352 te lewe.⁸ En as daar nog mense is wat ’n meer beskeie opvatting hieroor wil huldig en iets aan God wil afstaan om nie die indruk te skep dat hulle alles vir hulleself toe-eien nie, verdeel hulle dit tog so dat die grootste stof tot roem en vertroue altyd by hulleself bly. As daar dan nog ’n lofbetuiging bykom om die hooghartigheid wat alreeds vanself in murgen been in die mens woed, met vleitaal te prikkel, is daar niks wat hom groter genot verskaf nie. Daarom is elkeen wat in sy lofrede die voortreflikheid van die mens se natuur met groot toegeeflikheid opgehemel het, feitlik in alle eeue met groot toejuiging verwelkom. Maar al is die aanprysing van die mens se uitnemendheid nog so groot dat dit hom leer om in homself ’n behae te vind, veroorsaak dit niks anders as genot deur selftevredenheid nie, en dit mislei hulle so dat dit ’n mens wat daarmee saamstem, droewig die verderf instort.

Want wat is die doel daarvan dat ons ten voile op ydel selfvertroue steun en planne bedink, aanpak, van stapel stuur en onderneem wat ons belangrik reken, net om dan by die begin daarvan moed te verloor en deur gesonde verstand en ware krag in die steek gelaat te word maar dan tog onbesorg voort te ploeter totdat ons die verderf instort? En tog kan dit nie anders gaan met mense wat vertrou dat hulle uit eie krag iets vermag nie. As iemand dus na sulke leermeesters luister wat ons slegs daarmee besig hou om oor ons eie besittings na te dink, sal hy geen vordering in selfkennis maak nie maar in die slegste onkunde weggesleur word.

2. Божественная истина требует от нас искать, честно глядя на самих себя, то есть требует такого познания, которое бы отгоняло от нас всякую мысль о собственной добродетели, лишало бы нас всякого основания для самодовольства и вело к смирению. Если мы хотим научиться правильно чувствовать, мыслить и действовать, мы должны строго следовать этому принципу. Я сознаю, насколько приятнее человеку, когда его уверяют в его достоинствах и прелестях, нежели когда говорят о его бессилии и ничтожестве, о его позорном состоянии, от сознания которого он должен был бы рухнуть в бездну стыда. Ибо для человеческого духа нет ничего приятнее меда сладких слов и лести. Ведь человек, когда оценивается его имущество, весьма склонен верить каждому слову, которое свидетельствует в его пользу. Поэтому неудивительно, что в это пагубное состояние пришло большинство людей. Пока люди будут любить себя столь необузданно и слепо, они будут верить, что всё в них весьма достойно.

Не располагая иными доводами, все принимают расхожее мнение, будто человек сам по себе способен вести добродетельную и счастливую жизнь. Если даже и находятся такие, кто способен на большую скромность и что-то уступает Богу, дабы не создалось впечатления, что они приписывают себе абсолютно всё, тем не менее и эти люди проводят разделение так, что основная доля славы и достоинства остаётся за ними. Поскольку человек очень склонен хвалить сам себя, то и со стороны других для него нет ничего приятнее пустой лести, тешащей глубоко укоренённое в нём тщеславие. Поэтому тот, кто более всех восхищается великолепием человеческой натуры, и более всех угоден людям.

Однако воззрения, которые учат человека благодушному отношению к себе, вводят его в заблуждение, причём до такой степени, что всякий придерживающийся этих воззрений терпит крах. Ибо какая нам польза от той тщетной уверенности, если, выбирая, устраивая, испытывая и совершая то, что мы считаем хорошим, мы терпим крушение, теряя при этом и здравый рассудок, и способность к действию? Причём терпим поражение в самом начале и всё-таки упорно продолжаем идти этим путём, пока не приходим к полному краху. Иначе и быть не может с теми, кто полагает, что может совершить нечто благодаря своим собственным достоинствам. Человек, слушающий тех наставников, что тешат нас живописанием нашей праведности и добродетели, ничуть не продвинется в познании самого себя, но останется в очень опасном неведении.

3. Ergo quum in hoc consentiat Dei veritas cum publico omnium mortalium sensu, secundam sapientiae partem in nostri cognitione repositam esse: in ipsa tamen cognoscendi ratione magnum est dissidium. Tunc enim homo, iudicio carnis, probe sibi exploratus videtur, quum et intelligentia et integritate sua confisus, audaciam sumit, ac sese incitat ad virtutis officia: et indicto vitiis bello^c, ad id quod pulchrum et honestum est toto studio incumbere conatur. Qui autem se ad amussim divini iudicii inspicit et examinat, nihil reperit quod animum ad bonam fiduciam erigat: ac quo penitius se excussit, eo magis^d deiicitur: donec omni fiducia prorsus abdicatus, nihil sibi ad vitam recte instituendam relinquit. || Neque tamen vult nos oblivisci Deus primae nobilitatis, quam Adae patri nostro contulerat, nempe^e || quae nos ad iustitiae bonitatisque^f studium merito expergefacere debeat. Non enim possumus aut primam nostram originem, aut quorsum conditi sumus cogitare, quin ad meditandam immortalitatem, expetendumque Dei regnum pungamur. Sed tantum abest ut animos nobis faciat ista recognitio, ut potius submissis illis, ad humilitatem prosternat^g. Quae enim illa est origo? Nempe a qua excidimus. Quis ille creationis nostrae finis? A quo penitus aversi sumus, ut miserae nostrae 231 sortis pertaesi ingemiscamus: ingemiscendo, ad perditam illam dignitatem suspiremus. Nos autem, quum dicimus nihil in se oportere hominem intueri quod ipsum animosum reddat, intelligimus nihil esse penes ipsum cuius fiducia debeat superbire. Quare si libet, quam homo sui notitiam habere debet, ita partiamur, ut primo loco, quem in finem creatus sit, et donis non contemnendis praeditus, reputet¹: qua cogitatione ad divini cultus vitaeque futurae meditationem excitetur: deinde suas facultates, vel certe facultatum inopiam expendat: qua perspecta, non secus atque in nihilum redactus, in extrema confusione iaceat. Huc tendit prior consideratio, ut quale sit officium suum agnoscat: altera, quid ad ipsum praestandum valeat. De utraque, prout series docendi poscet,^a a nobis disseretur.

3. Pourtant, combien que la verité de Dieu convient en cela avec le jugement commun de tous les hommes, que la seconde partie de nostre sagesse gist en la cognoissance de nous-mesmes: toutesfois en la maniere de nous cognoistre il y a grande contrarieté. Car selon l’opinion de la chair il semble bien ad vis que l’homme se cognoisse lors tresbien, quand en se confiant en son entendement et en sa vertu, il prend courage pour s’appliquer à faire son devoir: et renonçant à tous vices, s’efforce de faire ce qui est bon et honneste. Mais celuy qui se considere bien selon la reigle du jugement de Dieu, ne trouve rien qui puisse eslever son cœur en bonne flance: et d’autant qu’il s’examine plus profondement, d’autant est-il plus abbatu: tant qu’entierement dejetté de toute esperance, il ne se laisse rien parquoy il puisse droitement ordonner sa vie. Toutesfois Dieu ne veut pas que nous oublions nostre premiere dignité, laquelle il avoit mise en nostre pere Adam: voire entant qu’elle nous doit esveiller et pousser à suyvre honnesteté et droicture. Car nous ne pouvons penser ny à nostre premiere origine, ny à la fin à laquelle nous sommes creez, que ceste cogitation ne nous soit comme un aiguillon, pour nous stimuler et poindre à mediter et desirer l’immortalité du royaume de Dieu. Mais tant s’en faut que ceste recognoissance nous doive enfler le cœur, que plustost elle nous doit amener à humilité et modestie. Car quelle est ceste origine? assavoir de laquelle nous sommes decheuz. Quelle est la fin de nostre creation? celle de laquelle nous sommes du tout destournez: tellement qu’il ne nous reste rien, sinon qu’apres avoir reputé nostre miserable condition, nous gemissions: et en gemissant, souspirions apres nostre dignité perdue. Or quand nous disons qu’il ne faut point que l’homme regarde rien en soy qui luy esleve le cœur, nous entendons qu’il n’y a rien en luy pour-quoy il se doive enorgueillir. Pourtant s’il semble bon à chacun, divisons ainsi la cognoissance que l’homme doit avoir de soy mesme: c’est qu’en premier lieu il considere à quelle fin il a esté creé et doué des graces singulieres que Dieu luy a faites: par laquelle cogitation il soit incité à mediter la vie future, et desirer de servir à Dieu. En apres, qu’il estime ses richesses, ou plustost son indigence: laquelle cognue il soit abbatu en extreme confusion, comme s’il estoit redigé à neant. La premiere consideration tend à cela, qu’il cognoisse quel est son devoir et office: la seconde, qu’il cognoisse combien il est capable de faire ce qu’il doit. Nous dirons de l’un et de l’autre çà et là, comme le portera l’ordre de la dispute.

3. Therefore, whilst the truth of God agrees in this point with the common consent of all mankind, that the second branch of wisdom consists in the knowledge of ourselves, yet with respect to the knowledge itself there is no small disagreement. For, according to carnal apprehension, a man is thought to be well acquainted with himself, when, confiding in his own understanding and integrity, he assumes a presumptuous boldness, incites himself to the duties of virtue, and, declaring war against vice, uses his most strenuous endeavours to adhere to what is fair and honourable. But he, who inspects and examines himself by the rule of the Divine judgment, finds nothing that can raise his mind to a genuine confidence; and the more fully he has examined himself, the greater is his dejection; till, entirely discarding all confidence, he leaves himself no ability for the proper conduct of his life. Yet it is not the will of God that we should forget the primitive dignity conferred by him on our father Adam, which ought justly to awaken us to the pursuit of righteousness and goodness. For we cannot reflect on our original condition, and on the end of our creation, without being excited to meditate on immortality, and to aspire after the kingdom of God. But this reflection is so far from elating us with pride, that it rather produces humility. For what is that original condition? That from which we are fallen. What is that end of our creation? That from which we are wholly departed; so that we should lament the miseries of our present state, and in the midst of our lamentation, aspire after the dignity which we have lost. 224 Now, when we say that man should behold in himself nothing that might elate him with pride, we mean that there is nothing in him in the confidence of which he ought to be proud. Wherefore we may divide the knowledge man ought to have of himself into these two parts. First, he should consider the end of his being created and endued with such estimable gifts; a reflection which may excite him to the consideration of Divine worship, and of a future life. Secondly, he should examine his own ability, or rather his want of ability, the view of which may confound and almost annihilate him. The former consideration is adapted to acquaint him with his duty, the latter with his power to perform it. We shall treat of them both in regular order.

3. Different views taken by carnal wisdom and by conscience, which appeals to divine justice as its standard. The knowledge of ourselves, consisting of two parts, the former of which having already been discussed, the latter is here considered.

While revealed truth concurs with the general consent of mankind in teaching that the second part of wisdom consists in self-knowledge, they differ greatly as to the method by which this 212knowledge is to be acquired. In the judgment of the flesh man deems his self-knowledge complete, when, with overweening confidence in his own intelligence and integrity, he takes courage, and spurs himself on to virtuous deeds, and when, declaring war upon vice, he uses his utmost endeavour to attain to the honourable and the fair. But he who tries himself by the standard of divine justice, finds nothing to inspire him with confidence; and hence, the more thorough his self-examination, the greater his despondency. Abandoning all dependence on himself, he feels that he is utterly incapable of duly regulating his conduct. It is not the will of God, however, that we should forget the primeval dignity which he bestowed on our first parents—a dignity which may well stimulate us to the pursuit of goodness and justice. It is impossible for us to think of our first original, or the end for which we were created, without being urged to meditate on immortality, and to seek the kingdom of God. But such meditation, so far from raising our spirits, rather casts them down, and makes us humble. For what is our original? One from which we have fallen. What the end of our creation? One from which we have altogether strayed, so that, weary of our miserable lot, we groan, and groaning sigh for a dignity now lost. When we say that man should see nothing in himself which can raise his spirits, our meaning is, that he possesses nothing on which he can proudly plume himself. Hence, in considering the knowledge which man ought to have of himself, it seems proper to divide it thus, first, to consider the end for which he was created, and the qualities—by no means contemptible qualities—with which he was endued, thus urging him to meditate on divine worship and the future life; and, secondly, to consider his faculties, or rather want of faculties—a want which, when perceived, will annihilate all his confidence, and cover him with confusion. The tendency of the former view is to teach him what his duty is, of the latter, to make him aware how far he is able to perform it. We shall treat of both in their proper order.

3. Hoewel dus de waarheid Gods daarin met het algemeen besef van alle stervelingen overeenstemt, dat het tweede deel der wijsheid gelegen is in kennis van onszelf, is er toch in de manier, waarop men zichzelf leert kennen een groot verschil. Want de mens meent, naar het oordeel des vleses, dat hij dan zichzelf uitnemend heeft onderzocht, wanneer hij vertrouwend op zijn verstand en volmaaktheid stoutmoedig wordt, en zichzelf aanzet tot het doen van de plichten der deugd, en, na aan de zonden de oorlog verklaard te hebben, met alle ijver zich tracht toe te leggen op datgene, dat schoon en eerbaar is. Maar wie zichzelf beziet en onderzoekt naar de richtlijn van Gods oordeel, vindt niets, dat zijn ziel tot een goed vertrouwen zou kunnen opbeuren, en hoe dieper hij in zijn zelfonderzoek gaat, des te meer wordt hij ternedergeslagen; totdat hij van alle vertrouwen geheel en al beroofd aan zichzelf niets overlaat, waarnaar hij zijn leven juist kan richten. En toch wil God niet, dat wij de eerste adeldom vergeten, die Hij onze vader Adam geschonken had, daar die ons met recht moet opwekken tot het streven naar rechtvaardigheid en goedheid. Want wij kunnen niet denken aan onze eerste oorsprong of aan het doel van onze schepping, of wij worden geprikkeld tot nadenken over de onsterfelijkheid en tot zoeken van het Koninkrijk Gods. Maar het is er zover vandaan, dat die kennis ons moed schenkt, dat ze veeleer onze moed doet zinken en ons tot nederigheid terneerwerpt. Want wat is die oorsprong? Immers die, van welke wij afgevallen zijn? En wat is dat doel onzer schepping? Het is datgene, waarvan wij ons geheel en al afgewend hebben, om dan, vol afkeer van ons ellendig lot, te zuchten en zuchtend te smachten naar die verloren waardigheid. Wanneer wij echter zeggen, dat de mens niets in zich moet opmerken, dat hem moedig kan maken, dan verstaan wij daaronder, dat bij hem niets is, waarop vertrouwend hij trots mag zijn. Laat ons dus, indien het goeddunkt, de zelfkennis, die de mens moet hebben, zo verdelen, dat hij in de eerste plaats nagaat, tot welk doel hij geschapen is en met geenszins te verachten gaven begiftigd is, opdat hij door dat nadenken opgewekt worde tot overpeinzing van de dienst van God en van het toekomstige leven; in de tweede plaats overwege hij zijn vermogens, of tenminste zijn gebrek aan vermogens, opdat hij, wanneer hij dat ingezien heeft, en zo als tot niets geworden is, in de uiterste ontsteltenis terneer ligge. De eerste beschouwing richt zich hierop, dat hij lere kennen, wat zijn plicht is; de tweede, dat hij lere inzien, wat hij vermag tot het volbrengen van die plicht. Over beide zullen wij, alnaar de gang van het onderwijs eist, handelen.

3. Die beiden Hauptaufgaben der Selbsterkenntnis

Gewiß: Gottes Wahrheit kommt darin mit der allgemeinen Überzeugung aller Sterblichen überein, daß der zweite Teil der Weisheit in unserer Selbsterkenntnis bestehe. Aber über die Art dieser Erkenntnis besteht große Meinungsverschiedenheit. Denn der Mensch meint nach dem Urteil des Fleisches, er hätte sich dann gar wohl erforscht, wenn er im Vertrauen auf seinen Verstand und seine Unverdorbenheit kühn wird, sich dem Dienste der Tugend hingibt, den Lastern den Krieg erklärt und so versucht, mit ganzem Eifer dem Schönen und Ehrbaren nachzustreben. Wer sich aber nach dem Richtmaß des göttlichen Urteils betrachtet und prüft, der findet nichts, was seine Seele zu rechtem Selbstvertrauen ermuntern könnte, und je tiefer er sich durchforscht, desto mehr wird er zu Boden geworfen — bis er auf alles Selbstvertrauen ganz verzichtet und bei sich selber nichts mehr finden will, um sein Leben recht zu führen.

Gewiß will Gott nicht, daß wir jenen ursprünglichen Adel vergessen, den er unserem Vorvater Adam hatte zuteil werden lassen — denn der soll uns ja mit Recht zum Eifer um Gerechtigkeit und Gutsein erwecken. Wir können gar nicht an unseren Ursprung denken oder erwägen, wozu wir erschaffen sind, ohne zugleich zum Verlangen nach der Unsterblichkeit und zum Trachten nach dem Reiche Gottes gereizt zu werden. Aber solche Rückerinnerung macht uns nicht stolz, sondern wirft vielmehr allen Stolz zu Boden und macht uns demütig. Denn was ist das für ein Ursprung? Eben der — aus dem wir herausgefallen sind! Was ist das für ein Ziel unserer Erschaffung? Eben das, von dem wir nun gänzlich abgewandt sind, so daß wir in tiefer Trauer über unser jämmerliches Los seufzen und in solchem Seufzen nach 135 jener verlorenen Würde uns sehnen! Wenn wir aber sagen, der Mensch vermöge in sich selber nichts anzuschauen, das ihn stolz machen könnte, so ist unsere Meinung: beim Menschen ist nichts, auf das er sich verlassen und das ihn hochmütig machen könnte. Wenn man also so will, so wollen wir die Selbsterkenntnis, die der Mensch haben soll, folgendermaßen einteilen: Erstens soll er bedenken, zu welchem Zweck er erschaffen worden ist und was für nicht geringzuschätzende Gaben ihm zuteil geworden sind. Diese Erwägung soll ihn reizen, auf die Verehrung Gottes und das zukünftige Leben bedacht zu sein. Zweitens soll er seine Fähigkeiten, das heißt aber in Wirklichkeit: seinen Mangel an solchen, betrachten. Tut er das, so wird er sozusagen zu Nichts werden und in äußerster Verwirrung dastehen. Die erstgenannte Erwägung hat den Zweck, daß er erkenne, was seine Aufgabe (officium) sei, die zweite, daß er innewerde, was er eigentlich vermöge, um ihr gerecht zu werden. Wir werden über beide nach der durch die Lehrabsicht gebotenen Reihenfolge zu reden haben.

3. ‘n Samevatting van die twee aspekte van ware selfkennis

Hoewel God se waarheid dus met die algemene opvatting van alle sterflike wesens daarin ooreenstem dat die tweede deel van ons wysheid in kennis van onsself geleë is, is daar nogtans onder hulle groot verskil oor die wyse waarop ons die kennis opdoen. Want na die oordeel van sy vlees lyk dit vir die mens asof hy homself deeglik ondersoek het wanneer hy op sy verstand en sy eie regskapenheid vertrou. Dan skep hy moed en wek homself op tot die beoefening van deug. Dan verklaar hy oorlog teen sy gebreke, en hy poog om hom met alle ywer toe te lê op dit wat mooi en eerbaar is.

Iemand wat homself volgens die maatstaf van die oordeel van God bekyk en ondersoek, vind in homself niks om sy siel tot goeie vertroue op te 353 beur nie. Hoe dieper hy homself ondersoek, hoe meer word hy terneergeslae totdat hy alle selfvertroue geheel en al laat vaar en niks meer oor het om sy lewe reg in te rig nie.

Tog wil God nie hê dat ons ons vroeëre adel moet vergeet wat Hy aan ons vader, Adam, verleen het nie, aangesien dit ons tereg behoort op te wek om ons vir regverdigheid en goedheid te beywer. Want ons kan nie oor ons eerste oorsprong of oor die doel van ons skepping nadink sonder om ook geprikkel te word om oor onsterflikheid na te dink en die koninkryk van God te begeer nie.

Verre sy dit egter daarvan dat die kennis van ons eerste oorsprong ons sou bemoedig! Dit ontmoedig ons eerder en slaan ons tot ootmoed neer. Want wat is daardie oorsprong nou eintlik? Dit is inderdaad die een waarvan ons afvallig geword het. Wat is die doel van ons skepping? Dit is die doel wat ons heeltemal die rug toegekeer het, sodat ons vol afkeer oor ons droewige lot sug en deur ons versugtinge na daardie verlore waardigheid smag.⁹

Maar wanneer ons sê dat die mens in homself niks moet raaksien om hom te bemoedig nie, verstaan ons daaronder dat hy niks het waarop hy kan vertrou of roem nie. Laat ons dus, as u dit goedvind, die kennis wat die mens van homself moet hê, soos volg verdeel.

In die eerste plek moet die mens weet met watter doel hy geskep is en hy moet nadink oor die gawes waarmee hy toegerus is,¹⁰ sodat hy deur die oordenking daarvan tot diens van God en tot nadenke oor die lewe in die toekoms opgewek kan word.¹¹

In die tweede plek moet hy sy kragte, of eerder sy gebrek aan kragte, oorweeg. Wanneer hy dit ondersoek het en daarmee niks uitgerig het nie, moet hy uiters beskaamd wees.

Die eerste oorweging is daarop gerig dat hy moet weet wat sy plig is; die tweede daarop dat hy moet weet watter krag hy het om dit te volbring. Soos die gang van ons onderwys vereis, sal ons elkeen hiervan behandel.

Deur Adam se val het die mens sy oorspronklike gawes verloor en in die verderf ingestort (Afdeling 4-7)

3. Божественная истина и общее мнение людей сходятся в том, что одна из составляющих нашей мудрости заключается в познании самих себя. В то же время способы этого познания противоположны друг другу. С позиций телесной природы кажется очевидным, что человек успешно познаёт себя тогда, когда, доверяясь своей мыслительной способности и добродетели, находит в себе мужество исполнять свой долг и, отказавшись от пороков, стремится делать добро и поступать по совести. Но тот, кто оценивает себя по меркам божественного суждения, не обнаруживает ничего, что позволило бы его сердцу преисполниться уверенности. И чем глубже он всматривается в себя, тем в большее уныние впадает, так что, совершенно лишившись надежды, не имеет под рукой никаких средств, с помощью которых мог бы правильно устроить свою жизнь.

Однако Бог не хочет, чтобы мы забывали о своём первоначальном достоинстве, которым Он наделил нашего отца Адама,— оно должно будить нас и заставлять идти прямым и честным путём. Ибо мы не могли бы думать ни о нашем изначальном происхождении, ни о цели, ради которой мы сотворены, если бы напоминание о них не жалило нас, побуждая размышлять и страстно желать бессмертия в Царстве Божьем. Но такое познание не наполнит наше сердце гордостью, а, напротив, поведёт к смирению и скромности. Ибо каково наше происхождение? То, от которого мы отпали. Какими мы были сотворены? Такими, какими не захотели быть. И вот, нам не остаётся ничего, кроме как горько сетовать, оценив своё жалкое состояние, и, сетуя, вздыхать об утраченном достоинстве.

Когда мы говорим, что не стоит человеку видеть в себе то, что его воодушевляет, то имеем в виду, что нет в человеке ничего такого, чем он мог бы гордиться. Поэтому в познании человеком самого себя следует выделить две стороны. Прежде всего человек ищет ответ на вопрос, ради какой цели он был создан и одарён от Бога редкостными благами; эта мысль толкает его на размышления о будущей жизни и вызывает желание служить Богу. Когда же он оценит своё богатство, а вернее, свою бедность, ныне познанную, он очутится в крайнем замешательстве, будто он обращён в ничто. Тогда человек должен, во-первых, осознать, в чём заключаются его долг и обязанности; во-вторых, понять, в какой степени он способен совершить то, что обязан совершить. В соответствующем месте мы подробно поговорим и о том и о другом.

4. Quia vero non leve delictum, sed detestabile fuisse scelus oportet, quod tam severe ultus est Deus, species ipsa peccati in lapsu Adae consideranda nobis est, quae horribilem Dei vindictam accendit in totum humanum genus. Puerile est quod de gulae intemperie vulgo receptum fuit. Quasi vero summa et caput virtutum omnium in abstinentia unius tantum fructus fuerit, quum undique affluerent quaecunque expetibiles erant deliciae, atque in beata illa terrae foecunditate non tantum copia ad lautitias suppeteret, sed etiam varietas. Altius igitur spectandum, quia prohibitio ab arbore scientiae boni et mali, obedientiae examen fuit, ut parendo Adam se Dei imperio libenter subesse probaret. Nomen vero ipsum ostendit praecepti non alium fuisse finem, quam ut sua sorte contentus, se improba cupiditate altius non efferret. Promissio autem, qua vitam aeternam sperare iussus est quandiu ederet de arbore vitae: rursum horrenda mortis denuntiatio, simulac gustaret de arbore scientiae boni et mali, ad fidem eius probandam et exercendam spectabat. Hinc elicere non difficile est quibus modis in se provocaverit Adam iram Dei. Non male quidem Augustinus, dum superbiam dicit malorum omnium fuisse initium²: quia nisi hominem altius quam licebat et quam fas erat extulisset ambitio, manere poterat in suo gradu: plenior tamen definitio ex tentationis specie, quam describit Moses, sumenda est. Nam dum serpentis captione abducitur per infidelitatem mulier a verbo Dei, iam initium ruinae apparet fuisse inobedientiam. Quod etiam confirmat Paulus, unius hominis inobedientia omnes fuisse perditos docens [Rom. 5. d. 19]. Simul tamen notandum, descivisse 232 primum hominem ab imperio Dei, quod non tantum Satanae illecebris captus fuerit, sed contempta veritate, deflexerit ad mendacium. Et certe contempto Dei verbo, excutitur omnis eius reverentia: quia nec aliter consistit eius maiestas inter nos nec integer manet eius cultus, nisi dum ab eius pendemus ore. Proinde infidelitas radix defectionis fuit. Hinc autem emersit ambitio, et superbia, quibus annexa fuit ingratitudo, quod Adam plus appetendo quam concessum erat, tantam Dei liberalitatem qua ditatus erat, indigne sprevit. Haec vero prodigiosa fuit impietas, terrae filio parum videri quod ad similitudinem Dei factus esset, nisi accedat aequalitas. Si foedum et exsecrabile scelus est apostasia, qua se homo conditoris sui imperio subducit, imo petulanter excutit eius iugum, frustra extenuatur peccatum Adae. Quanquam non simplex apostasia fuit, sed cum foedis in Deum probris coniuncta, dum Satanae calumniis subscribunt quibus Deum et mendacii et invidiae et malignitatis insimulat. Denique infidelitas ambitioni ianuam aperuit: ambitio vero contumaciae fuit mater, ut homines, abiecto Dei metu, sese proiicerent quo ferebat libido. Itaque recte Bernardus ianuam salutis aperiri nobis docet, quum hodie Evangelium auribus recipimus: sicuti illis fenestris, dum Satanae patuerunt, mors admissa fuit^{a 1}. Nunquam enim repugnare Dei imperio ausus fuisset Adam nisi eius verbo incredulus. Optimum scilicet hoc erat fraenum ad omnes affectus rite temperandos, nihil melius esse quam Dei mandatis parendo, colere iustitiam: deinde ultimam foelicis vitae metam esse ab ipso diligi^b. Diaboli ergo blasphemiis abreptus, quantum in se erat exinanivit totam Dei gloriam.

4. Or pource que ce n’a point esté un delict leger, mais un crime detestable, lequel Dieu a si rigoureusement puni, nous avons icy à considerer quelle a esté ceste espece de peché en la cheute d’Adam, laquelle a provoqué et enflambé sur tout le genre humain une vengeance si horrible. Ce qui a esté receu par une opinion commune est trop puerile, que Dieu l’a ainsi puni à cause de sa friandise. Comme si le chef et le principal de toutes vertus eust esté, s’abstenir de manger d’une espece de fruit, veu que de tous costez les delices qu’il pouvoit souhaiter luy estoyent offertes: et en la fecondité qui estoit pour lors non seulement il avoit de quoy se souler à son plaisir, mais varieté pour satisfaire à tous ses appetis. Il nous faut donques regarder plus haut: c’est que la defense de toucher à l’arbre de science de bien et de mal luy estoit comme un examen d’obeissance, à fin qu’il monstrast et approuvast qu’il se submettoit volontiers au commandement de Dieu. Or le nom de l’arbre monstre qu’il n’y a eu autre fin au precepte, sinon qu’Adam en se contentant de sa condition ne s’eslevast point plus haut par quelque folle cupidité et excessive. Davantage la promesse qui luy estoit donnée de vivre à jamais pendant qu’il mangeroit de l’arbre de vie: et à l’opposite l’horrible menace, que si tost qu’il auroit gousté du fruict de science de bien et de mal, il mourroit, luy devoit servir à esprouver et exercer sa foy. Dont il est facile à recueillir en quelle façon il a provoqué l’ire de Dieu contre soy. Sainct Augustin¹ ne dit pas mal, que l’orgueil a esté commencement de tous maux, pource que si l’ambition n’eust transporté l’homme plus haut qu’il ne luy estoit licite, il pouvoit demourer en son degré. Toutesfois il nous faut prendre une definition plus pleine, de l’espece de tentation telle que Moyse la descrit. Car quand la femme par l’astuce du serpent est destournée de la parolle de Dieu à infidelité, desja il appert que le commencement de ruine a esté desobeissance: ee que sainct Paul conferme, en disant que par la desobeissance d’un homme nous sommes tous perdus (Rom. 5:19). Cependant il faut aussi noter, que l’homme s’est aussi soustraict et revolté de la sujection de Dieu, d’autant que non seulement il a esté trompé par les allechemens de Satan, mais aussi qu’en mesprisant la verité, il s’est forvoyé en mensonge. Et de fait en ne tenant conte de la parolle de Dieu, on abbat toute reverence qu’on luy doit, pource que sa majesté ne peut autrement consister entre nous, et qu’aussi on ne le peut deuement servir, sinon en se rengeant à sa parolle. Parquoy l’infidelité a esté la racine de la revolte. De là est procedée l’ambition et orgueil: ausquels deux vices l’ingratitude a esté conjointe, en ce qu’Adam appetant plus qu’il ne luy estoit ottroyé, a vilainement desdaigné la liberalité de Dieu, dont il estoit tant et plus enrichi. Ç’a esté certes une impieté monstrueuse, que celuy qui ne faisoit que sortir de terre, ne se soit contenté de ressembler à Dieu, sinon qu’il luy fust egal. Si l’apostasie ou revolte, par laquelle l’homme se soustrait de la superiorité de son createur, est un crime vilain et execrable, mesme quand il rejette son joug avec une audace effrontée, c’est en vain qu’on veut amoindrir le peché d’Adam: combien que l’homme et la femme n’ont pas esté simplement apostats, mais ont outrageusement deshonoré Dieu, en s’accordant à la calomnie de Satan: par laquelle il accusoit Dieu de mensonge, malice et chicheté. Bref, l’infidelité a ouvert la porte à ambition, et l’ambition a esté mere d’arrogance et fierté, à ce qu’Adam et Eve se jettassent hors des gons, là où leur cupidité les tiroit. Parquoy sainct Bernard dit tresbien, que la porte de salut est en noz oreilles quand nous recevons l’Evangile, comme ç’ont esté les fenestres pour recevoir la mort. Car jamais Adam n’eust osé resister à l’empire souverain de Dieu, s’il n’eust esté incredule à sa parolle: car c’estoit une assez bonne bride pour moderer et restreindre tous mauvais appetis de savoir qu’il n’y avoit rien meilleur, qu’en obtemperant aux commandemens de Dieu, s’adonner à bien faire. Estant donc transporté par les blasphemes du diable, entant qu’en luy estoit, il a aneanti toute la gloire de Dieu.

4. But, since it could not have been a trivial offence, but must have been a detestable crime, that was so severely punished by God, we must consider the nature of Adam's sin, which kindled the dreadful flame of Divine wrath against the whole human race. The vulgar opinion concerning the intemperance of gluttony is quite puerile; as though the sum and substance of all virtues consisted in an abstinence from one particular kind of fruit, when there were diffused on every side all the delights which could possibly be desired, and the happy fecundity of the earth afforded an abundance and variety of dainties. We must therefore look further, because the prohibition of the tree of knowledge of good and evil was a test of obedience, that Adam might prove his willing submission to the Divine government. And the name itself shows that the precept was given for no other purpose than that he might be contented with his condition, and not aim with criminal cupidity at any higher. But the promise which authorized him to expect eternal life, as long as he should eat of the tree of life, and, on the other hand, the dreadful denunciation of death, as soon as he should taste of the tree of knowledge of good and evil, were calculated for the probation and exercise of his faith. Hence it is easy to infer by what means Adam provoked the wrath of God against him. Augustine, indeed, properly observes, that pride was the first of all evils; because, if ambition had not elated man beyond what was lawful and right, he might have continued in his honourable situation. But we may obtain a more complete definition from the nature of the temptation as described by Moses. For as the woman, by the subtlety of the serpent, was seduced to discredit the word of God, it is evident that the fall commenced in disobedience. This is also confirmed by Paul, who states that all men were ruined by the disobedience of one.⁵⁴¹ But it is also to be observed, that when the first man rebelled against the government of God, he 225 not only was ensnared by the allurements of Satan, but despised the truth, and turned aside to falsehood. And there certainly can be no reverence of God left, where his word is contemned; for we preserve a sense of his majesty and the purity of his worship, no longer than we implicitly attend to his voice. Infidelity, therefore, was the root of that defection. But hence sprang ambition, pride, and ingratitude, since Adam, by coveting more than was granted, offered an indignity to the Divine goodness, which had so greatly enriched him. Now, it was monstrous impiety, that a son of the earth should not be satisfied with being made after the similitude of God, unless he could also be equal to him. If apostasy, which consists in revolting from the government of the Creator, and petulantly rejecting his authority, be a base and execrable crime, it is a vain attempt to extenuate the sin of Adam. Though the transgression of our first parents was not simple apostasy; they were also guilty of vile reproaches against God, in consenting to the calumnies of Satan, who accused God of falsehood, envy, and malignity. Finally, infidelity opened the gate to ambition, and ambition produced obstinacy, so that they cast off the fear of God, and precipitated themselves whithersoever they were led by their lawless desires. With propriety, therefore, Bernard teaches that the gate of salvation is opened to us, when in the present day we receive the Gospel with our ears, as death was once admitted at the same doors when they lay open to Satan. For Adam had never dared to resist the authority of God, if he had not discredited his word. This was certainly the best check for a due regulation of all the affections, that the chief good consists in the practice of righteousness, in obedience to the commands of God; and that the ultimate end of a happy life is to be beloved by him. Being seduced, therefore, by the blasphemies of the devil, he did all that was in his power towards a total annihilation of the glory of God.

4. In considering this latter part, two points to be considered; 1. How it happened that Adam involved himself and the whole human race in this dreadful calamity. This the result not of sensual intemperance, but of infidelity (the source of other heinous sins), which led to revolt from God, from whom all true happiness must 210be derived. An enumeration of the other sins produced by the infidelity of the first man.

As the act which God punished so severely must have been not a trivial fault, but a heinous crime, it will be necessary to attend to the peculiar nature of the sin which produced Adam’s fall, and provoked God to inflict such fearful vengeance on the whole human race. The common idea of sensual intemperance is childish. The sum and substance of all virtues could not consist in abstinence from a single fruit amid a general abundance of every delicacy that could be desired, the earth, with happy fertility, yielding not only abundance, but also endless variety. We must, therefore, look deeper than sensual intemperance. The prohibition to touch the tree of the knowledge of good and evil was a trial of obedience, that Adam, by observing it, might prove his willing submission to the command of God. For the very term shows the end of the precept to have been to keep him contented with his lot, and not allow him arrogantly 213to aspire beyond it. The promise,which gave him hope of eternal life as long as he should eat of the tree of life, and, on the other hand, the fearful denunciation of death the moment he should taste of the tree of the knowledge of good and evil, were meant to prove and exercise his faith. Hence it is not difficult to infer in what way Adam provoked the wrath of God. Augustine, indeed, is not far from the mark, when he says (in Psal. 19), that pride was the beginning of all evil, because, had not man’s ambition carried him higher than he was permitted, he might have continued in his first estate. A further definition, however, must be derived from the kind of temptation which Moses describes. When, by the subtlety of the devil, the woman faithlessly abandoned the command of God, her fall obviously had its origin in disobedience. This Paul confirms, when he says, that, by the disobedience of one man, all were destroyed. At the same time, it is to be observed, that the first man revolted against the authority of God, not only in allowing himself to be ensnared by the wiles of the devil, but also by despising the truth, and turning aside to lies. Assuredly, when the word of God is despised, all reverence for Him is gone. His majesty cannot be duly honoured among us, nor his worship maintained in its integrity, unless we hang as it were upon his lips. Hence infidelity was at the root of the revolt. From infidelity, again, sprang ambition and pride, together with ingratitude; because Adam, by longing for more than was allotted him, manifested contempt for the great liberality with which God had enriched him. It was surely monstrous impiety that a son of earth should deem it little to have been made in the likeness, unless he were also made the equal of God. If the apostasy by which man withdraws from the authority of his Maker, nay, petulantly shakes off his allegiance to him, is a foul and execrable crime, it is in vain to extenuate the sin of Adam. Nor was it simple apostasy. It was accompanied with foul insult to God, the guilty pair assenting to Satan’s calumnies when he charged God with malice, envy, and falsehood. In fine, infidelity opened the door to ambition, and ambition was the parent of rebellion, man casting off the fear of God, and giving free vent to his lust. Hence, Bernard truly says, that, in the present day, a door of salvation is opened to us when we receive the gospel with our ears, just as by the same entrance, when thrown open to Satan, death was admitted. Never would Adam have dared to show any repugnance to the command of God if he had not been incredulous as to his word. The strongest curb to keep all his affections under due restraint, would have been the belief that nothing was better than to cultivate righteousness by obeying the commands of God, and that the highest possible felicity was to be loved by him.¹ Man, therefore, when carried away by the blasphemies of Satan, did his very utmost to annihilate the whole glory of God.

4. Daar het niet een licht vergrijp, maar een verfoeilijke misdaad geweest moet zijn, welke God zo gestreng gestraft heeft, moeten wij nagaan wat voor soort van zonde de val van Adam geweest is, die de vreselijke wraak Gods over het ganse menselijke geslacht heeft doen ontbranden. Kinderachtig is de gedachte aan gulzigheid, die de grote massa aanvaard heeft. Alsof de hoogste en opperste aller deugden daarin gelegen zou hebben, dat hij zich onthield van slechts één vrucht, terwijl hem van alle kanten alle mogelijke genietingen, die hij maar wensen kon, toevloeiden en door die gelukkige vruchtbaarheid der aarde niet slechts de voorraad, maar ook de verscheidenheid tot overvloedig gebruik ter beschikking stond. We moeten dus de zaak dieper beschouwen, want het verbod aangaande de boom der kennis des goeds en des kwaads was een onderzoek van Adams gehoorzaamheid, opdat hij door te gehoorzamen zou bewijzen, dat hij zich gaarne schikte onder de heerschappij Gods. De naam zelf echter toont aan, dat het doel van het gebod geen ander was, dan dat hij, met zijn lot tevreden, door kwade begeerlijkheid zich niet hoger zou verheffen. De belofte echter, volgens welke hij mocht hopen op het eeuwige leven, zolang hij at van de boom des levens, en aan de andere zijde de vreselijke aankondiging van de dood, zodra hij proefde van de boom der kennis des goeds en des kwaads, had de bedoeling zijn geloof te beproeven en te oefenen. Hieruit valt niet moeilijk op te maken, op welke wijze Adam de toorn Gods jegens zich opgewekt heeft. Niet onjuist drukt Augustinus het uit, wanneer hij zegt¹, dat de hovaardij het begin geweest is van alle rampen; want indien de mens door zijn eerzucht niet hoger opgeheven was dan geoorloofd en betamelijk was, had hij in zijn staat kunnen blijven; maar toch moeten we een vollediger bepaling ontlenen aan de vorm der verzoeking, welke Mozes beschrijft. Want doordat de vrouw door de listigheid der slang door ongelovigheid van Gods Woord wordt afgeleid, blijkt reeds, dat ongehoorzaamheid het begin van de val geweest is. En dat bevestigt ook Paulus, lerend, dat door de ongehoorzaamheid van één mens allen verdorven zijn (Rom. 5:19) Maar tevens moet men opmerken, dat de eerste mens van Gods heerschappij is afgevallen niet alleen omdat hij door de verlokking van Satan gevangen is, maar ook omdat hij, met verachting der waarheid zich tot de leugen geneigd heeft. Ongetwijfeld, wanneer Gods Woord wordt veracht, wordt alle eerbied voor Hem afgeschud; want zijn majesteit houdt onder ons geen stand en zijn dienst blijft niet ongeschonden, tenzij zolang wij hangen aan zijn woord. Daarom is ongelovigheid de wortel van de afval geweest. Hieruit echter is eerzucht opgekomen en hovaardij, waarmee ondankbaarheid verbonden was, omdat Adam, meer begerend dan toegestaan was, de zo grote mildheid Gods, met welke hij verrijkt was, op onwaardige wijze geminacht heeft. Dit echter is een verbazende goddeloosheid geweest, dat het de zoon der aarde te gering scheen, dat hij naar de gelijkenis Gods geschapen was, indien daar niet bijkwam de gelijkheid aan God. Indien de afval, waardoor de mens zich onttrekt aan de heerschappij van zijn Schepper, ja zelfs brutaal zijn juk afwerpt, een schandelijke en vervloekte misdaad is, dan wordt de zonde van Adam tevergeefs verkleind. Trouwens het was niet eenvoudigweg afval, maar een afval, verbonden met schandelijke verwijten aan God, doordat ze de lasteringen van Satan aanvaardden, met welke hij God van leugen, afgunst en kwaadaardigheid beschuldigt. Eindelijk, opende de ongelovigheid de deur voor de eerzucht; de eerzucht echter was de moeder van de weerspannigheid, zodat de mensen de vrees voor God van zich deden en zichzelf wegwierpen, waarheen hun lust hen leidde. Daarom leert Bernardus terecht, dat de deur der zaligheid voor ons geopend wordt, wanneer wij tegenwoordig het evangelie met onze oren ontvangen, evenals door die vensters, toen ze voor Satan openstonden, de dood toegelaten is. Want Adam zou zich nooit tegen Gods bevel hebben durven verzetten, indien hij aan zijn Woord niet ongelovig geweest was. Dit was voorzeker de beste breidel om alle aandoeningen op juiste wijze te beteugelen, namelijk, dat er niets beter is dan, door aan Gods bevelen te gehoorzamen, rechtvaardigheid te oefenen, en verder dat de uiterste grens van een gelukkig leven is door Hem bemind te worden. Zo heeft hij dan, door des duivels Godslasteringen meegesleurd, de ganse heerlijkheid Gods, voorzover in hem was, te niet gemaakt.

4. Die Geschichte vom Sünderfall zeigt uns, was Sünde ist

Es ist nun aber notwendigerweise nicht etwa ein leichtes Vergehen, sondern ein abscheuliches Laster, das Gott so streng gestraft hat; und so müssen wir das eigentliche Wesen der Sünde, (wie es) im Falle Adams (hervorgetreten ist), untersuchen, das ja Gottes schreckliche Vergeltung über das ganze Menschengeschlecht herabgezogen hat. Kindisch ist die allgemeine Auffassung, es handle sich (bei dem Sündenfall) um Lüsternheit des Gaumens. Als ob der Hauptinhalt aller Tugend nur in der Enthaltsamkeit gegenüber der einen Frucht bestanden hätte! Und dabei strömte doch von allen Seiten in reicher Fülle alles, was ein Mensch an Freuden ersehnen kann, und bei jener seligen Fruchtbarkeit der Erde war genug Fülle und Mannigfaltigkeit da, um ein rechtes Wohlleben zu bereiten! Wir müssen den Blick höher richten. Denn das Verbot, von dem Baum der Erkenntnis des Guten und Bösen zu nehmen, war ja eine Prüfung im Gehorsam: Adam sollte durch seine Folgsamkeit beweisen, daß er gern Gottes Befehl sich unterwarf! Der Name (des Baums) selber zeigt doch, daß das Gebot keinen anderen Zweck hatte, als daß der Mensch, mit seiner Lage zufrieden, sich nicht von gottloser Begehrlichkeit zu Höherem emporreißen ließ. Und die Verheißung, die ihn auf das ewige Leben hoffen ließ, solange er vom Baume des Lebens aß, die furchtbare Androhung des Todes wiederum, sobald er etwa von dem Baum der Erkenntnis des Guten und Bösen äße — beides hatte den Zweck, seinen Glauben zu prüfen. Hieraus ist leicht ersichtlich, auf welcherlei Weise Adam Gottes Zorn über sich heraufbeschworen hat. Nicht übel erklärt das Augustin, wenn er sagt, der Hochmut sei der Ursprung alles Bösen; denn wäre der Mensch nicht in seiner Anmaßung höher gestiegen, als ihm verstattet und als es von Gott aus recht war, so hätte er in seiner (hohen) Stellung bleiben können.

Aber aus der Beschreibung der Versuchung, wie sie Mose gibt, läßt sich noch eine genauere Deutung finden. Denn da wird die Frau durch die List der Schlange im Unglauben vom Worte Gottes abgebracht — und da sehen wir schon: der Anfang des Untergangs ist der Ungehorsam. Das bestätigt auch Paulus, wenn er sagt, durch eines Menschen Ungehorsam seien alle verlorengegangen (Röm. 5,19). Zugleich aber müssen wir bemerken, daß der erste Mensch vom Gebot Gottes abgewichen ist, und das geschah nicht nur, weil er von den Lockungen des Satans umstrickt wurde, sondern auch, weil er unter Verachtung der Wahrheit sich zur Lüge wandte. Und wahrlich: wird einmal Gottes Wort verachtet, so geht jede Ehrfurcht vor Gott verloren. Denn seine Majestät hat unter uns keinen Bestand, seine Verehrung kann nicht rein bleiben — wenn wir nicht an seinem Munde hängen. Deshalb war der Unglaube die Wurzel des Abfalls. Aus ihm entstand die Anmaßung und der Hochmut, zu denen dann auch die Undankbarkeit kam, weil ja Adam, indem er mehr haben wollte, als ihm zustand, die große Freigebigkeit Gottes, die ihm zuteil geworden war, schnöde verachtete. Daran aber zeigte sich 136 die furchtbare Gottlosigkeit, daß es dem Erdensohne zu wenig erschien, zum Bilde Gottes gemacht zu sein — sofern nicht die Gleichheit (mit Gott) hinzukäme! Ein abscheulicher Frevel ist der Abfall, mit dem sich der Mensch dem Gebot seines Schöpfers entzieht, ja aufbegehrend sein Joch abschüttelt. Deshalb ist es vergebliche Mühe, die Sünde des Adam zu mildern. Und dabei handelt es sich nicht einmal um bloßen Abfall, sondern es kommen gemeine Vorwürfe gegen Gott hinzu: die Menschen unterschreiben ja die Schmähungen des Satans, der Gott Lüge, Neid und Mißgunst unterschiebt! Und endlich tut der Unglaube auch der Anmaßung Tor und Tür auf, und die Anmaßung war die Mutter der Widerspenstigkeit, so daß die Menschen alle Furcht Gottes von sich warfen und sich ganz von ihrem Gelüste leiten ließen. Deshalb ist es recht, wenn Bernhard lehrt, die Tür des Heils tue sich uns auf, wenn wir heute mit unseren Ohren das Evangelium hören, wie ja auch zu dieser Öffnung (dem Ohre), als sie sich dem Satan aufgetan habe, der Tod hineingekommen sei. Denn Adam hätte ja nie gewagt, dem Gebot Gottes ungehorsam zu sein, wenn er nicht seinem Wort gegenüber ungläubig gewesen wäre. Der beste Zügel, alle Begierden recht im Zaum zu halten, war ja doch die Überzeugung, es sei nichts besser, als Gottes Gebot zu gehorchen und so die Gerechtigkeit zu tun, und das höchste Ziel eines seligen Lebens sei, von Gott geliebt zu werden. Als aber der Mensch von den Schmähungen des Teufels hingerissen war, da machte er nach Kräften allen Ruhm Gottes zunichte.

4. 354 Adam se ongelowige ongehoorsaamheid was die bron van al die euwels wat in die mens is.¹²

Dit moet inderdaad geen ligte oortreding nie, maar ’n afstootlike misdaad gewees het wat God streng gestraf het. Daarom moet ons die soort sonde in Adam se val oorweeg wat die verskriklike wraak van God teen die hele mensdom laat ontbrand het. Die algemene opvatting dat dit aan Adam se onbeheerste gulsigheid toe te skryf is, is kinderagtig - net asof die voile totaal en kern van alle deugde daarin bestaan het dat hy homself slegs van een vrug moes onthou hoewel al die genietinge wat hy kon begeer, hom van oral af oorstroom het en die gelukkige vrugbaarheid van die aarde nie alleen ’n pragtige oorvloed nie maar ook ’n wye verskeidenheid daarvan tot sy beskikking gestel het.

Ons moet dus dieper ondersoek daarna instel, omdat die verbod van die boom van die kennis van goed en van kwaad daarop gemik was om Adam se gehoorsaamheid op die proef te stel om deur sy gehoorsaamheid te bewys dat hy hom blymoedig aan die heerskappy van God onderwerp.

Maar juis die naam van die boom dui aan dat die doel van die verbod slegs was dat hy met sy lot tevrede moes wees en hom nie met bose begeerte moes verhef nie. Die belofte waarvolgens hy gebied is om sy hoop op die ewige lewe te stel solank as wat hy van die boom van die lewe sou eet, was gemik daarop om sy geloof te bewys en te beproef.

Maar aan die ander kant weer het die verskriklike verkondiging van die dood sodra hy van die boom van die kennis van goed en van kwaad sou proe, ook ten doel gehad om sy geloof te bewys en te beproef. Dit is nie moeilik om hieruit af te lei hoe Adam die toorn van God teen hom verwek het nie. Augustinus druk dit inderdaad goed uit wanneer hy sê dat hoogmoed die begin van al die kwaad was.¹³ Want die mens sou in sy oorspronklike toestand kon bly as dit nie was dat sy eersug hom verhef het bo wat vir hom geoorloof en betaamlik was nie.

Tog moet ons hiervoor ’n vollediger omskrywing put uit die vorm van die versoeking wat Moses beskrywe. Want wanneer die vrou deur die listigheid van die slang uit ongeloof van die Woord van God weggelei word, is dit reeds duidelik dat ongehoorsaamheid die begin van die val was. Dit bevestig Paulus ook wanneer hy leer dat almal deur die 355 ongehoorsaamheid van een mens bedorwe is.¹⁴ Tog moet ons terselfdertyd daarop let dat die eerste mens van die heerskappy van God afvallig geword het, nie alleen omdat hy deur die verleiding van die Satan misleiis nie, maar ook omdat hy die waarheid verag het en hom tot die leuen gewend het. En as God se Woord verag word, word alle eerbied vir Hom sekerlik ook vernietig, want sy majesteit kan slegs onder ons bly voortbestaan en sy diens kan slegs ongeskonde bly so lank as wat ons aan sy Woord verkleef bly.

Ongelowigheid was daarom die wortel van die afvalligheid. Hieruit het egter ook eersug en hoogmoed te voorskyn gekom. Hiermee is ook ondankbaarheid verbind, omdat Adam God se weldadigheid waarmee hy verryk is, onwaardig verag het deur meer te begeer as wat aan hom toegestaan is. Dit was inderdaad sonderlinge goddeloosheid dat dit vir die aardse kind van weinig waarde gelyk het dat hy na die gelykenis van God geskep is, as hy nie ook aan God gelyk is nie. As die val waardeur die mens homself van die heerskappy van sy Skepper onttrek het, ja, sy juk moedswillig van hom afgewerp het, ’n skandelike en verfoeilike misdaad was, dan word Adam se sonde tevergeefs verklein. Tog was dit nie blote afvalligheid nie maar dit was verbind met skandelike verwyte teenoor God. Die verwyte onderskryf trouens die valse beskuldigings van die Satan waarmee hy God van leuentaal, nydigheid en kwaadwilligheid aankla.

Kortom: ongelowigheid het die deur vir eersug oopgemaak. Eersug weer was die moeder van hooghartigheid. Die gevolg daarvan was dat die mens sy vrees vir God laat vaar het en homself gewerp het waarheen sy luste hom gevoer het. Derhalwe leer Bernardus heeltemal tereg dat die deur van saligheid vir ons oopgemaak word wanneer ons vandag die evangelie hoor.¹⁵ So is die dood ook binnegelaat toe die vensters daarvan vir die Satan oop was.¹⁶ Want Adam sou nooit gewaag het om hom teen God se heerskappy te verset as dit nie was dat hy aan sy Woord ongelowig was nie.

Om al sy hartstogte te beheer sou dit inderdaad die heel beste teuel gewees het om daaraan te dink dat daar niks beter is as om God se gebooie te gehoorsaam en geregtigheid te beoefen nie; en verder dat die uiteindelike doel van ’n gelukkige lewe is om deur God bemin te word. Meegesleur deur die laster van die duiwel het die mens dus God se voile heerlikheid tot niet gemaak sover dit in sy vermoë was.

4. Итак, поскольку то был не мелкий проступок, а тяжкое преступление, строго наказанное Богом, нам следует рассмотреть, что за грех совершил Адам в своём падении — ведь он навлёк огонь мщения на весь человеческий род. Существует расхожее мнение, совершенно детское по сути, что Бог наказал Адама за его пристрастие к лакомствам, как будто тот, кто располагал всеми благами, обязан был воздерживаться от определённого рода плодов. Ведь его со всех сторон окружали бесчисленные услады, каких он только мог пожелать, а изобилие тех времён давало не только возможность насыщения и опьянения в любой момент, но и разнообразие в удовлетворении любых желаний.

Значит, нужно подняться выше: запрет притрагиваться к дереву познания добра и зла был для Адама экзаменом на послушание. Он должен был показать и доказать, что добровольно и охотно подчиняется воле Бога. Само название дерева говорит о том, что у запрета не было иной цели, кроме той, чтобы Адам довольствовался своим состоянием и не пожелал возвыситься под влиянием необузданной и безрассудной страсти. Кроме того, обещание, что он будет жить вечно, пока будет вкушать плоды от дерева жизни, и в противоположность этому страшная угроза, что, вкусив плодов от дерева познания добра и зла, он умрёт, были даны Адаму для испытания его веры и ради возможности поступать по ней. Отсюда легко заключить, каким именно образом он навлёк на себя гнев Бога. Хорошо сказал св. Августин, что в основе всех зол лежит гордыня, потому что, если бы честолюбие не влекло человека к высотам, для него заказанным, то он остался бы в своём прежнем достоинстве. Однако нам следует дать более полное определение того рода искушения, которое описал Моисей. Ибо, когда из-за коварства змея женщина пренебрегла словами Бога и оказалась неверна Ему, тогда обнаружилось, что началом падения было непослушание. Это подтверждает и св. Павел, говоря, что непослушанием одного человека все мы сделались грешниками (Рим 5:19).

Нужно, однако, заметить, что человек ослушался и взбунтовался против Бога не только потому, что был обманут Сатаной, но и потому, что презрел истину и уклонился ко лжи. Забывая о слове Бога, человек теряет почтение к Нему, ибо лишь в следовании его слову проявляется среди нас величие Бога и открывается возможность должного служения Ему. Потому-то неверность и стала семенем мятежа. Отсюда происходят тщеславие и гордыня — два порока, порождающие неблагодарность, вследствие которой Адам, вожделея к тому, что ему не было даровано, подло презрел щедрость Бога, осыпавшую его несказанными дарами. В том, что взятый из земли не желал быть подобным Богу иначе, как став равным Ему, безусловно, заключено чудовищное неверие. Отступничество и бунт, когда человек отказывается признать превосходство своего Творца, есть подлое и гнусное преступление, и, даже если он сбрасывает иго с дерзкой смелостью, напрасны старания преуменьшить грех Адама.

Тем более, что он и женщина не просто были отступниками, но оскорбили и обесчестили Бога, поверив клевете Сатаны, который обвинял Его во лжи, коварстве и скупости. Короче говоря, неверность распахнула двери честолюбию, честолюбие породило ожесточение и гордость, исполнившись которых, Адам и Ева безрассудно бросились туда, куда их влекла страсть. Поэтому прекрасно сказано св. Бернаром, что двери спасения суть в наших ушах, когда мы слушаем Евангелие, но эти же уши — окна в смерть. Адам никогда бы не осмелился воспротивиться суверенной власти Бога, если бы не усомнился в его слове. Ибо самая надёжная узда, умеряющая и сдерживающая все дурные стремления,— это знание, что нет ничего лучшего, чем делать добро, повинуясь велениям Бога. Поверив клевете дьявола, Адам уничтожил пребывавшую в нём божественную славу.

5. Sicut spiritualis Adae vita erat, manere opifici suo coniunctum et devinctum: ita alienatio ab eo fuit animae interitus. Nec mirum si genus suum pessundedit sua defectione qui totum naturae ordinem pervertit in caelo et in terra. Ingemiscunt omnes creaturae, inquit Paulus, corruptioni obnoxiae, non volentes [Rom. 8. d. 22]. Si causa quaeritur, non dubium est quin partem sustineant eius poenae quam promeritus est homo, in cuius usum conditae fuerant. Quum ergo sursum et deorsum ex eius culpa fluxerit maledictio, quae grassatur per omnes mundi plagas, nihil a ratione alienum si propagata fuerit ad totam euis sobolem. || Postquam ergo in eo obliterata fuit caelestis 233 imago, non solus sustinuit hanc poenam^a, || ut^b in locum sapientiae, virtutis, sanctitatis, veritatis, iustitiae (quibus ornamentis vestitus fuerat^c) teterrimae cederent^d pestes, caecitas^e, impotentia, impuritas, vanitas, iniustitia: || sed iisdem quoque miseriis implicuit suam progeniem, ac immersit^f. || Haec est haereditaria corruptio^g, quam peccatum originale veteres nuncuparunt, Peccati voce^h intelligentesⁱ naturae antea bonae puraeque^k depravationem^{l 1}. || Qua de re multa fuit illis concertatio^m, || quum a communiⁿ sensu nihil magis sit remotum quam ob unius culpam fieri omnes reos, et ita peccatum fieri commune. Quae videtur fuisse ratio vetustissimis Ecclesiae doctoribus cur obscure tantum perstringerent hoc caput: saltem minus dilucide quam par erat explicarent^o. Neque tamen haec timiditas efficere potuit quin surgeret Pelagius, cuius profanum commentum fuit, Adam suo tantum damno peccasse, nihil nocuisse posteris²; hac scilicet astutia Satan morbum tegendo, incurabilem reddere tentavit. || Caeterum^p quum evinceretur^q manifesto Scripturae testimonio, peccatum a primo homine transiisse in totam posteritatem^r: cavillabatur^s transiisse per imitationem, non propaginem³. Ergo boni viri in hoc elaborarunt (ac prae aliis Augustinus), ut ostenderent nos non ascita nequitia corrumpi, sed ingenitam vitiositatem ab utero 234 matris afferre¹. Quod inficiari summae impudentiae fuit. Sed Pelagianorum et Caelestianorum temeritatem non mirabitur qui ex illius sancti viri monumentis perspexerit quam fuerint in aliis omnibus^a perditae frontis bestiae. Certe non ambiguum est quod confitetur David, se in iniquitatibus genitum, et in peccato conceptum a matre [Psal. 51. b. 7]. Non arguit illic patris aut matris delicta: sed, quo Dei erga se bonitatem melius commendet, propriae perversitatis confessionem ab ipsa genitura^b repetit. Quum id Davidi peculiare non fuisse constet, sequitur communem humani^c generis sortem sub eius exemplo notari. Omnes ergo qui ab impuro semine descendimus, peccati contagione nascimur infecti: imo, antequam lucem hanc vitae aspicimus, sumus in Dei conspectu foedati et inquinati. Quis enim daret mundum de immundo? Ne unus quidem, ut est in libro Iob [Iob. 14. a. 4].

5. Or comme la vie spirituelle d’Adam estoit d’estre et demeurer conjoinct avec son createur: aussi la mort de son ame a esté d’en estre separé. Et ne se faut esbahir s’il a ruiné tout son lignage par sa revolte, ayant perverty tout ordre de nature au ciel et en la terre. Toutes creatures gemissent, dit sainct Paul, estans sujettes à corruption, et non pas de leur vouloir (Rom. 8:21). Si on cherche la cause, il n’y a doute que c’est d’autant qu’elles souffrent une partie de la peine que l’homme a merité, pour l’usage et service duquel elles ont esté faites. Puis donques que la malediction de Dieu s’est espandue haut et bas, et a la vogue par toutes les regions du monde à cause de la coulpe d’Adam, ce n’est point merveilles si elle est descoulée sur toute sa posterité. Parquoy d’autant qu’en luy l’image celeste a esté effacée, il n’a pas enduré luy seul ceste punition, qu’au lieu qu’il avoit esté doué et revestu de sagesse, vertu, verité, saincteté et justice ces pestes detestables ayent dominé en luy, aveuglement, defaillance à tout bien, immondicité, vanité et injustice: mais aussi a envelopé, voire plongé en pareilles miseres toute sa lignée. C’est la corruption hereditaire que les anciens ont nommé Peché originel, entendans par ce mot de Peché, une depravation de nature, laquelle estoit bonne et pure auparavant. Or ils ont soustenu grans combats sur ceste matiere, pource qu’il n’y a rien plus contraire au sens commun, que de faire tout le monde coulpable pour la faute d’un seul homme, et ainsi faire le peché commun. Et semble bien que les plus anciens docteurs ayent touché cest article plus obscurement, ou qu’ils l’ayent moins declairé qu’il n’estoit requis, de peur d’estre assaillis par telles disputes. Toutesfois une telle crainte n’a peu faire qu’un heretique nommé Pelage ne se soit eslevé avec ceste opinion profane, qu’Adam n’avoit fait de mal qu’à soy en pechant, et n’avoit point nuy à ses successeurs. Or Satan par ceste astuce s’est efforcé, en couvrant la maladie, de la rendre incurable. Or estant conveincu par manifestes tesmoignages de l’Escriture, que le peché estoit descendu du premier homme en toute sa posterité, il cavilloit qu’il y estoit descendu par imitation, et non point par generation. Pourtant ces saincts personnages se sont efforcez de monstrer, et sainct Augustin par dessus tous les autres, que nous ne sommes point corrompus de malice que nous attirions d’ailleurs par exemple, mais que nous apportons nostre perversité du ventre de la mere. Laquelle chose ne se peut nier sans grande impudence. Toutesfois nul ne s’esmerveillera de la temerité des Pelagiens et Celestins en cest endroit, qui aura veu par les escrits de sainct Augustin quelles bestes ils ont esté, et combien il y avoit peu de vergogne en eux. Certes ce que confesse David est indubitable: c’est qu’il a esté engendré en iniquité, et que sa mere l’a conceu en peché (Ps. 51:7). Il n’accuse point là les fautes de ses parens, mais pour mieux glorifier la bonté de Dieu envers soy, il reduit en memoire sa perversité dés sa premiere naissance. Or cela n’a pas esté particulier à David: il s’ensuit donc que la condition universelle de tous hommes est demonstrée par son exemple. Nous tous donc qui sommes produits de semence immonde, naissons souillez d’infection de peché: et mesmes devant que sortir en lumiere, nous sommes contaminez devant la face de Dieu. Car qui est-ce qui pourra faire une chose pure, qui est introduite d’immondicité? comme il est dit au livre de Job (Job 14:4).

5. As the spiritual life of Adam consisted in a union to his Maker, so an alienation from him was the death of his soul. Nor is it surprising that he ruined his posterity by his defection, which has perverted the whole order of nature in heaven and earth. “The creatures groan,” says Paul, “being made subject to vanity, not willingly.”⁵⁴² If the cause be inquired, it is undoubtedly that they sustain part of the punishment due to the demerits of man, for whose use they were created. And his guilt being the origin of that curse which extends to every part of the world, it is reasonable to conclude its propagation to all his offspring. Therefore, when the Divine image in him was obliterated, and he was punished with the loss of wisdom, strength, sanctity, truth, and 226 righteousness, with which he had been adorned, but which were succeeded by the dreadful pests of ignorance, impotence, impurity, vanity, and iniquity, he suffered not alone, but involved all his posterity with him, and plunged them into the same miseries. This is that hereditary corruption which the fathers called original sin; meaning by sin, the depravation of a nature previously good and pure; on which subject they had much contention, nothing being more remote from natural reason, than that all should be criminated on account of the guilt of one, and thus his sin become common; which seems to have been the reason why the most ancient doctors of the Church did but obscurely glance at this point, or at least explained it with less perspicuity than it required. Yet this timidity could not prevent Pelagius from arising, who profanely pretended, that the sin of Adam only ruined himself, and did not injure his descendants. By concealing the disease with this delusion, Satan attempted to render it incurable. But when it was evinced by the plain testimony of the Scripture, that sin was communicated from the first man to all his posterity, he sophistically urged that it was communicated by imitation, not by propagation. Therefore good men, and beyond all others Augustine, have laboured to demonstrate that we are not corrupted by any adventitious means, but that we derive an innate depravity from our very birth. The denial of this was an instance of consummate impudence. But the temerity of the Pelagians and Celestians will not appear surprising to him who perceives from the writings of Augustine, what a want of modesty they discover in every thing else. There is certainly no ambiguity in the confession of David, that he was shapen in iniquity, and in sin his mother conceived him.⁵⁴³ He is not there exposing the sins of his mother or of his father; but to enhance his commendations of the Divine goodness towards him, he commences the confession of his depravity from the time of his conception. As it is evident that this was not peculiar to David, it is fairly concluded, that his case exemplifies the common condition of mankind. Every descendant, therefore, from the impure source, is born infected with the contagion of sin; and even before we behold the light of life, we are in the sight of God defiled and polluted. For “who can bring a clean thing out of an unclean?” The book of Job tells us, “Not one.”⁵⁴⁴

5. The second point to be considered is, the extent to which the contagious influence of the fall extends. It extends, 1. To all the creatures, though unoffending; and, 2. To the whole posterity of Adam. Hence hereditary corruption, or original sin, and the depravation of a nature which was previously pure and good. This depravation communicated to the whole posterity of Adam, but not in the way supposed by the Pelagians and Celestians.

As Adam’s spiritual life would have consisted in remaining united and bound to his Maker, so estrangement from him was the death of his soul. Nor is it strange that he who perverted the whole order of nature in heaven and earth deteriorated his race by his revolt. “The whole creation groaneth,” saith St Paul, “being made subject to vanity, not willingly,” (Rom. 8:20, 22). If the reason is asked, there cannot be a doubt that creation bears part of the punishment deserved by man, for whose use all other creatures were made. Therefore, since through man’s fault a curse has extended above and below, over all the regions of the world, there is nothing unreasonable in its extending to all his offspring. After the heavenly image in man was effaced, he not only was himself punished by a withdrawal of the ornaments in which he had been arrayed—viz. wisdom, virtue, justice, truth, and holiness, and by the substitution in their place of those dire pests, blindness, impotence, vanity, impurity, and unrighteousness, but he involved his posterity also, and plunged them in the same wretchedness. This is the hereditary corruption to which early Christian writers gave the name of Original Sin, meaning by the term the depravation of a nature formerly good and pure. The subject gave rise to much discussion, there being nothing more remote from common apprehension, than that the fault of one should render all guilty, and so become a common sin. This seems to be the reason why the oldest doctors of the church only glance obscurely at the point, or, at least, do not explain it so clearly as it required. This timidity, however, could not prevent the rise of a Pelagius with his profane fiction—that Adam sinned only to his own hurt, but did no hurt to his posterity. Satan, by thus craftily hiding the disease, tried to render it incurable. But when it was clearly proved from Scripture that the sin of the first man passed to all his posterity, recourse was had to the cavil, that it passed by imitation, and not by propagation. The orthodoxy, therefore, and more especially Augustine, laboured to show, that we are not corrupted by acquired wickedness, but bring an innate corruption from the very womb. It was the greatest impudence to deny this. But no man will wonder at the presumption of the Pelagians and Celestians, who has learned from the writings of that holy man how extreme the effrontery of these heretics was. Surely there is no ambiguity in David’s confession, “I was shapen in iniquity; and in sin did my mother conceive me,” (Ps. 51:5). His object in the passage is not to throw blame on his parents; but the better to commend the goodness of God towards him, he properly reiterates the confession of impurity from his very birth. As it is clear, that there was no peculiarity in David’s case, it follows that it is only an instance of the common lot of the whole human race. All of us,therefore, descending from an impure seed, come into the world tainted with the contagion of sin. Nay, before we behold the light of the sun we are in God’s sight defiled and polluted. “Who can bring a clean 215thing out of an unclean? Not one,” says the Book of Job (Job 14:4).

5. Evenals het geestelijk leven van Adam hierin bestond, dat hij verbonden en verknocht bleef aan zijn Schepper, zo was de vervreemding van Hem de ondergang, zijner ziel. En het is geen wonder, dat hij zijn geslacht door zijn afval heeft te gronde gericht, daar hij de ganse orde der natuur in hemel en op aarde heeft omgekeerd. Alle schepselen zuchten, zegt Paulus (Rom. 8:22) aan het verderf onderworpen tegen hun wil. Indien men naar de oorzaak vraagt, dan is het niet twijfelachtig, of zij dragen een deel van de straf, die de mens verdiend heeft, tot wiens gebruik zij geschapen waren. Daar dus door zijn schuld de vervloeking, die door alle streken der wereld woedt, naar boven en beneden gestroomd is, is het niet onbegrijpelijk. dat zij zich voortgeplant heeft tot zijn ganse nakomelingschap. Nadat dus in hem het hemelse beeld verduisterd is, heeft hij niet alleen deze straf gedragen, dat in plaats van de wijsheid, macht, heiligheid, waarheid, rechtvaardigheid, met welke versierselen hij bekleed was geweest, gruwelijke en verderfelijke eigenschappen kwamen, namelijk blindheid, onmacht, onreinheid, ijdelheid en ongerechtigheid; maar ook heeft hij zijn nageslacht in dezelfde ellendigheden verwikkeld en gedompeld. Dit is de erfelijke verdorvenheid, die de ouden de erfzonde noemden, onder het woord zonde verstaande de misvorming van de natuur, die tevoren goed en zuiver was. En over deze zaak hebben zij veel strijd gehad, daar niets verder afligt van het algemeen gevoelen dan dat wegens de schuld van één allen schuldig worden, en de zonde zo gemeenschappelijk wordt. En dit schijnt de reden geweest te zijn, waarom de oudste leraren der kerk dit stuk slechts duister aanroerden, althans minder helder uitlegden dan passend was. En toch heeft deze vreesachtigheid niet kunnen beletten, dat Pelagius opstond, wiens onheilig verzinsel dit was: dat Adam slechts tot zijn eigen nadeel gezondigd heeft, maar geen schade heeft toegebracht aan zijn nakomelingen. Klaarblijkelijk heeft Satan gepoogd door deze listigheid de kwaal te bedekken en ongeneselijk te maken. Toen hij verder door een duidelijk getuigenis der Schrift overtuigd werd, dat de zonde van de eerste mens op zijn ganse nakomelingschap is overgegaan, vond hij deze spitsvondigheid uit, dat ze overgegaan was door navolging, niet door voortplanting. Dus hebben flinke mannen (en in de eerste plaats Augustinus) hiertoe hun best gedaan om aan te tonen, dat wij niet verdorven worden door een slechtheid, die wij krijgen, maar dat wij van de moederschoot af een ingeboren verdorvenheid meebrengen. En dit te loochenen was het toppunt van onbeschaamdheid. Maar over de vermetelheid der Pelagianen en Coelestianen zal hij zich niet verwonderen, die uit de geschriften van die heilige man heeft gezien, welk een onbeschaamde beesten zij in alle andere dingen geweest zijn. Voorzeker, het laat geen plaats tot twijfel, wat David belijdt (Ps. 51:7) dat hij in ongerechtigheid geboren is, en dat zijn moeder hem in zonde ontvangen heeft. Hij beschuldigt daar niet zijn vader of moeder van misdrijven; maar om Gods goedheid jegens hem beter te prijzen, belijdt hij, dat zijn eigen verkeerdheid hem van zijn geboorte af heeft aangekleefd. Daar het zeker is, dat dit niet een bijzonderheid van David alleen geweest is, volgt daaruit, dat het gemeenschappelijk lot van het menselijk geslacht door zijn voorbeeld wordt aangeduid. Wij allen dus, die uit onrein zaad stammen, worden geboren, verontreinigd door de besmetting der zonde, ja zelfs omdat wij dit levenslicht aanschouwen, zijn wij voor het aanschijn Gods bezoedeld en verontreinigd. Want "wie zal een reine geven uit de onreine?" Niet één, zoals in het boek Job staat (Job 14:4)

5. Die erste Sünde als Erbsünde

Wie das geistliche Leben des Adam darin bestand, daß er mit seinem Schöpfer verbunden und an ihn gebunden blieb, so bedeutete die Entfremdung von ihm das verderben der Seele. So ist es kein Wunder, daß er sein Geschlecht ins Elend stürzte — verkehrte er doch die ganze Ordnung der Natur im Himmel und auf Erden! Es seufzt die Kreatur, sagt Paulus, die ohne ihren Willen der Verderbnis unterworfen ist! (Röm. 8,22). Fragt man nach der Ursache davon, so ist es außer Zweifel, daß die Kreatur einen Teil der Strafe trägt, die der Mensch sich zugezogen hat, zu dessen Nutzen sie erschaffen war. So ist also nach allen Seiten, droben und hienieden, aus Adams Schuld der Fluch entsprungen, der auf allen Gebieten der Welt ruht — und deshalb ist es durchaus nicht widersinnig, daß er auch auf seine gesamte Nachkommenschaft übergegangen ist. Nachdem also einmal das himmlische Bild in ihm zerstört war, ist er nicht allein für seine Person damit gestraft worden, daß nun an die Stelle der Weisheit, Kraft, Heiligkeit, Wahrheit und Gerechtigkeit, die ihn einst geziert hatten, die übelsten Verderbnisse traten: Blindheit, Kraftlosigkeit, Unreinheit, Eitelkeit, Ungerechtigkeit, — sondern in eben dieses Elend hat er auch seine Nachkommenschaft verwickelt und hineingestoßen. Das ist die erbliche Verderbnis (haereditaria corruptio), die die Alten „Ursünde“ (Erbsünde, peccatum originale) genannt haben, wobei sie unter Sünde die Zerrüttung der zuvor guten und reinen Natur verstanden. Über diese Lehre war unter ihnen gewaltiger Streit; denn dem gemeinen Menschenverstand ist nichts so befremdlich, als daß wegen der Schuld eines Menschen alle schuldig sein sollten und so also die Sünde allgemein werde. Das scheint auch der Grund gewesen zu sein, weshalb die ältesten Lehrer der Kirche dieses Lehrstück bloß unklar behandelten; wenigstens haben sie es weniger deutlich entfaltet, als recht ist. Und trotzdem konnte diese Vorsicht den Pelagius nicht daran hindern, sich aufzumachen und die unfromme Auffassung vorzutragen, Adam habe nur zu seiner eigenen Verdammnis gesündigt, aber seinen Nachkommen damit keinen Schaden getan. Mit solcher Verschlagenheit wollte der Satan versuchen, die Krankheit zu verdecken und so unheilbar zu machen. Und als Pelagius dann durch das klare Zeugnis der Schrift überführt wurde (und zugeben mußte), die Sünde sei von dem ersten Menschen auf seine gesamte Nachkommenschaft übergegangen, da brachte er die spitzfindige Weisheit auf, das sei eben nur durch Nachahmung geschehen, nicht aber im Sinne der Vererbung. Da haben sich denn wackere Männer, 137 vor allem Augustin, abmühen müssen, zu zeigen, daß wir nicht etwa durch eine später angenommene Bosheit der Verderbnis verfallen, sondern von Mutterleibe an eine angeborene Sündhaftigkeit mitbringen. Das zu leugnen, war höchste Vermessenheit. Indessen wird man sich über die Verwegenheit der Pelagianer und Coelestianer nicht wundern, wenn man aus den Schriften jenes heiligen Mannes (Augustin) bemerkt, was für unverschämte Ungetüme sie in allen anderen Stücken gewesen sind. Es ist doch gewiß sonnenklar, wenn David bekennt, er sei in Sünden geboren und von seiner Mutter in Sünden empfangen worden (Ps. 51,7). Damit will er doch nicht etwa Vergehen seines Vaters oder seiner Mutter tadeln, sondern er legt, um Gottes Güte gegen ihn um so besser herauszustreichen, ein Bekenntnis seiner eigenen Verderbtheit ab, die er seit seiner Geburt zu haben behauptet. Nun steht aber anerkanntermaßen dies Zeugnis des David nicht einzig da, und so ergibt sich, daß an seinem Beispiel das allgemeine Los des Menschengeschlechts dargestellt wird. Denn wir alle, die wir aus unreinem Samen herstammen, werden, befleckt von der Ansteckung der Sünde, geboren, ja, ehe wir das Licht der Welt erblicken, sind wir vor Gottes Augen bereits verdorben und befleckt. „Kann wohl ein Reiner kommen von den Unreinen? Auch nicht einer“, heißt es im Buche Hiob (Hiob 14,4).

5. 356 Adam het sy nageslag in dieselfde bedorwenheid ingedompel. Die kerkvaders noem dit erfsonde

Adam se geestelike lewe het daarin bestaan dat hy aan sy Skepper verbind en met hom verenig was. Net so was sy vervreemding van Hom die dood van sy siel.¹⁷ Dit is ook geen wonder dat hy deur sy afvalligheid sy hele geslag ten gronde laat gaan het nie omdat hy die hele natuurorde in die hemel en op die aarde omgekeer het. Paulus sê: “Al die skepsels sug, omdat hulle aan die verderf blootgestel is sonder dat hulle dit wil”.¹⁸ As ons na die oorsaak hiervoor vra, bestaan daar geen twyfel daaroor nie dat die skepsels ’n deel dra van die straf wat die mens verdien het, tot wie se voordeel hulle geskep is. Aangesien die vloek wat deur al die wêreldstreke woed, as gevolg van sy skuld na bo en na onder gevloei het, is dit nie vreemd dat dit ook op sy hele nageslag oorgeplant is nie. Nadat die hemelse beeld dus in hom uitgewis is, het hy nie alleen die straf gedra dat in die plek van wysheid, krag, heiligheid, waarheid en geregtigheid - versiersels waarmee hy beklee was - verskriklike gruwels ingetree het nie, naamlik blindheid, magteloosheid, onreinheid, ydelheid en ongeregtigheid, maar ook het hy sy nageslag in dieselfde ellendes verwikkel en ingedompel. Dit is sy erflike bedorwenheid wat die kerkvaders erfsonde genoem het. Onder die woord sonde het hulle die bedorwenheid van die natuur, wat tevore goed en rein was, verstaan.¹⁹ Oor die saak het hulle baie gebots aangesien niks vir die algemene gevoel vreemder was as die gedagte dat almal weens die skuld van een mens skuldig is, en dat sy sonde so almal s’n word nie.

Dit is klaarblyklik die rede waarom die oudste leraars van die kerk hierdie onderwerp so duister en oppervlakkig aanraak of ten minste minder duidelik verklaar as wat paslik was. En nogtans kon hulle beskroomdheid nie verhinder dat ’n Pelagius sou verrys nie.²⁰ Sy onheilige versinsel was dat Adam slegs tot sy eie skade gesondig het en dat hy sy nageslag nie benadeel het nie.²¹ Natuurlik het die Satan gepoog om met hierdie skelmstreek die siekte te bedek en ongeneeslik te maak. Toe hy verder uit duidelike Skrifgetuienis oortuig is dat die sonde van die eerste mens na sy hele nageslag oorgegaan het,²² het hy die drogrede 357 aangevoer dat dit deur nabootsing oorgegaan het, maar nie deur voortplanting nie. Gevolglik het vroom manne - en onder hulle besonderlik Augustinus - hulle ingespan om aan te toon dat ons nie bedorwe word deur boosheid wat ons later verkry nie, maar dat ons van moederskoot af ’n aangebore bedorwenheid met ons meebring.²³ Om dit te ontken was die toppunt van verwaandheid. Maar iemand wat uit hierdie heilige man se geskrifte kon agterkom wat se liederlike diere hulle in alle ander dinge was, sal hom nie oor die onbesonnenheid van die Pelagiane en die Caelestiane verbaas nie.

Dawid se belydenis is in elk geval ondubbelsinnig, naamlik dat hy in ongeregtigheid gebore en deur sy moeder in sonde ontvang is.²⁴ Daar keur hy nie sy vader of sy moeder se sondes af nie, maar om God se goedheid teenoor hom beter te prys bely hy by herhaling sy eie verkeerdheid van sy geboorte af. Aangesien dit vasstaan dat dit nie ’n besondere eienskap net van Dawid was nie, volg daaruit dat die algemene lot van die hele mensdom in sy voorbeeld aangedui word.

Ons almal dus wat van onrein saad afkomstig is, word besmet deur die vlek van die sonde gebore. Ja, nog voordat ons die lewenslig aanskou,²⁵ is ons voor die aangesig van God reeds vuil en besoedel. “Want wie sou ’n reine uit ’n onreine gee? Nie een nie”,²⁶ soos daar in Job geskrywe staan.²⁷

5. Духовная жизнь Адама заключалась в связи с его Творцом, а духовная смерть — в отпадении от Него. Не следует удивляться, что своим мятежом он перечеркнул собственное родословие и извратил весь порядок вещей на небе и на земле. «Вся тварь совокупно стенает и мучится доныне», пишет св. Павел. «Но она покорилась... не добровольно» (Рим 8:20-22). Если поискать причину этого, то станет очевидно, что вся природа несёт на себе долю страданий, заслуженных человеком, для служения которому «тварь» была создана. И если проклятие Бога излилось потоком сверху вниз, охватив все уголки мира, то нет ничего удивительного в том, что вина Адама поразила всё его потомство. Он утратил бывший в нём небесный образ, и наказание за то, что, будучи наделён мудростью, силой, истиной, святостью и справедливостью, он попал под власть таких отвратительных пороков, как ослепление, неспособность к добру, нечистота, тщеславие и несправедливость, — наказание за это понёс не он один. Всё его потомство было обречено подобным порокам. Это та самая наследственная порча, которую древние назвали «первородным грехом», обозначив этими словами повреждение естества, которое прежде было добрым и чистым. Они много и ожесточённо спорили об этом предмете, ибо нет ничего более противного здравому смыслу, чем ответственность всего мира за вину одного человека и распространение его греха на всех. Создаётся впечатление, что самые древние учители Церкви говорили на эту тему весьма туманно или же высказывались реже, чем требовалось, из боязни слишком увлечься этими спорами.

Однако эта боязнь не помешала тому, что некий еретик по имени Пелагий выступил с известным невежественным мнением, будто Адам, согрешив, причинил зло лишь одному себе и не повредил своим потомкам. Так Сатана с помощью этой уловки, маскируя болезнь, стремился сделать её неизлечимой. Точно зная благодаря явным свидетельствам Писания, что грех от первого человека перешёл на всё его потомство, Пелагий ложно учил, что перешёл он по уподоблению, а не по происхождению. Однако св. отцы и более всех св. Августин постарались показать, что мы не просто совращены лукавством, которое, впрочем, соблазняет нас, но вынесли нашу испорченность из чрева матери. И это невозможно отрицать без большого бесстыдства. Однако никто не удивится безрассудству пелагиан и целестинцев в этом пункте, ведь из творений св. Августина явствует, насколько они были глупы и как мало было у них стыда.

Разумеется, не подлежит сомнению то, что признаёт Давид: он зачат в беззаконии, и мать родила его во грехе (Пс 50/51:7). Этим он вовсе не хочет сказать о вине своих родителей, но — прославляя доброту к нему Бога — вспоминает о своей испорченности с самого рождения. И это относится отнюдь не исключительно к Давиду: на его примере показано состояние всех людей. Все мы, происшедшие от нечистого семени, рождаемся заражёнными грехом; и в глазах Бога мы заражены им даже до своего появления на свет. Ибо как может породить что-то чистое тот, кто полон всяческой нечистоты? — как сказано в Книге Иова (Иов 14:4).

6. | Audimus^d ita in filios transmitti parentum immunditiem, ut omnes citra ullam exceptionem, sua origine sint inquinati. Huius autem pollutionis non reperietur exordium, nisi ad primum omnium parentem, tanquam ad fontem, ascendimus. || Ita certe habendum est, fuisse Adamum humanae naturae non progenitorem modo, sed quasi radicem, atque ideo in illius corruptione merito vitiatum fuisse hominum genus. Quod ex illius et Christi comparatione planum^e facit Apostolus. Quemadmodum (inquit) per unum hominem peccatum intravit in universum mundum, et per peccatum mors [Rom. 5. b. 12]: quae in omnes homines pervagata, quando omnes peccaverunt: ita per gratiam Christi^f iustitia et vita nobis restituta est². Quid hic garrient^g Pelagiani? peccatum Adae imitatione propagatum? Ergone ex Christi iustitia^h nihil aliud proficimus, nisi quod exemplum nobis est ad imitationem propositum? Quis tantum sacrilegium ferat? Quod si extra controversiam est, Christi iustitiamⁱ communicatione nostram esse, et ex ea vitam: simul conficitur, utranque ita in Adam fuisse perditam, ut in Christo recuperetur^k: peccatum vero et mortem ita per Adam obrepsisse, ut per Christum 235 aboleantur^a. || Non sunt obscura verba, iustificari multos per Christi obedientiam, quemadmodum per Adae inobedientiam peccatores fuerant constituti¹. Ideoque inter eos duos hanc esse relationem, quod hic nos suo exitio involutos secum perdidit: ille nos sua gratia in salutem restituit. In tam perspicua luce veritatis nihil longiori vel magis laboriosa probatione opus esse arbitror. Sic et in priore ad Corinthios, quum in resurrectionis fiducia vult pios confirmare, ostendit recuperari in Christo vitam, quae in Adam perdita fuerat [Cap. 15. c. 22]. Qui nos omnes in Adam mortuos esse pronuntiat, iam simul aperte quoque testatur, peccati labe esse implicitos. Neque enim ad eos perveniret damnatio qui nulla iniquitatis culpa attingerentur. Sed clarius intelligi quid velit, quam ex alterius membri relatione, non potest, ubi spem vitae restitutam in Christo docet. Satis autem scitur, illud non aliter fieri quam ubi mirifica illa communicatione iustitiae suae vim in nos Christus transfundit^b; quemadmodum alibi scribitur, Spiritum nobis vitam esse propter iustitiam [Rom. 8. b. 10]. Ergo neque aliter interpretari licet quod dicitur, nos in Adam mortuos esse^c, quam quod ipse peccando, non sibi tantum cladem ac ruinam ascivit, sed naturam quoque nostram in simile praecipitavit exitium. Neque id suo unius vitio, quod nihil ad nos pertineat: sed quoniam universum suum semen ea in quam lapsus erat vitiositate infecit. || Nec vero aliter staret illud Pauli, natura omnes esse irae filios, nisi iam in ipso utero maledicti essent [Ephes. 2. a. 3]. Naturam vero illic notari, non qualis a Deo condita est, sed ut in Adam vitiata fuit, facile colligitur: quia minime consentaneum esset, Deum fieri mortis authorem. Sic ergo se corrupit Adam, ut ab eo transierit in totam sobolem contagio. Satis etiam clare pronuntiat caelestis ipse iudex Christus omnes pravos et vitiosos nasci, ubi docet, quicquid genitum est ex carne, carnem esse [Iohan. 3. a. 6], ideoque omnibus clausam esse vitae ianuam, donec regeniti fuerint².

6. Nous oyons que la souillure des peres parvient tellement aux énfans de lignée en lignée, que tous sans exception en sont entachez dés leur origine. Or on ne trouvera nul commencement de ceste pollution, sinon qu’on monte jusques au premier pere de tous, comme à la fontaine. Certainement il nous faut avoir cela pour resolu, qu’Adam n’a pas seulement esté pere de l’humaine nature, mais comme souche ou racine: et pourtant qu’en la corruption d’iceluy, le genre humain par raison a esté corrompu. Ce que l’Apostre plus clairement demonstre, en l’accomparageant avec Christ: Tout ainsi, dit-il, que le peché est entré par un homme au monde universel, et par le peché, la mort, laquelle a esté espandue sur tous hommes, entant que tous ont peché: semblablement par la grace de Christ justice et vie nous est restituée (Rom. 5:12). Que babilleront icy les Pelagiens, que le peché a esté espars au monde par l’imitation d’Adam? N’avons-nous donc autre profit de la grace de Christ, sinon qu’elle nous est proposée en exemple pour ensuyvre? Et qui pourroit endurer tel blaspheme? Or il n’y a nulle doute que la grace de Christ ne soit nostre par communication, et que par icelle nous n’ayons vie: il s’ensuit pareillement que l’une et l’autre a esté perdue en Adam, comme nous les recouvrons en Christ: et que le peché et la mort ont esté engendrez en nous par Adam, comme ils sont abolis par Christ. Ces parolles ne sont point obscures, que plusieurs sont justifiez par l’obeissance de Christ, comme ils ont esté constituez pecheurs par la desobeissance d’Adam: et pourtant, que tout ainsi qu’Adam nous enveloppant en sa ruine a esté cause de nostre perdition, pareillement Christ nous rameine à salut par sa grace. Je ne pense point qu’il soit mestier de plus longue probation en une si claire lumiere de verité. Semblablement en la premiere aux Corinthiens, voulant confermer les fideles en l’esperance de la resurrection, dit que nous recouvrons en Christ la vie laquelle nous avions perdue en Adam (1 Cor. 15:22). Quand il prononce que nous sommes morts en Adam, il demonstre bien que nous sommes entachez de la contagion de son peché: car la damnation ne parviendroit point à nous, sinon que la coulpe nous attouchast. Mais son intention se peut encore mieux comprendre par le second membre, où il dit que l’esperance de vie est restituée par Christ. Or il est assez notoire que cela ne se fait point par autre façon, que quand Jesus Christ se communique à nous pour mettre en nous la vertu de sa justice: selon qu’il est dit en un autre passage, que son Esprit nous est vie, à cause de la justice (Rom. 8:10). Pourtant on ne peut autrement exposer ce mot, que nous sommes morts en Adam, sinon en disant que luy ne s’est pas seulement ruiné et destruit en pechant, mais qu’il a aussi tiré avec soy nostre nature en semblable perdition. Non point que la coulpe soit à luy seul, sans nous attoucher, d’autant qu’il a infecté toute sa semence de la perversité en laquelle il a trebusché. Et de fait le dire de sainct Paul, à savoir que tous de nature sont enfans d’ire (Ephes. 2:3), ne seroit pas autrement veritable, sinon que desja ils fussent maudits au ventre de la mere. Or on peut facilement recueillir, qu’en parlant de nature, on ne la nomme pas telle qu’elle a esté creée de Dieu, mais selon qu’elle a esté pervertie en Adam: car il ne seroit point convenable que Dieu fust fait autheur de la mort. Adam donc s’est tellement corrompu et infecté, que la contagion est descendue de luy sur tout son lignage. Mesmes Jesus Christ, qui est le juge devant lequel nous aurons à rendre conte, prononce assez clairement que nous naissons tous malins et vitieux, en disant que tout ce qui est né de chair est chair (Jean 3:6): et par ainsi que la porte de vie est close à tous, jusques à ce qu’ils soyent regenerez.

6. We have heard that the impurity of the parents is so transmitted to the children, that all, without a single exception, are polluted as soon as they exist. But we shall not find the origin of this pollution, unless we ascend to the first parent of us all, as to the fountain which sends forth all the streams. 227 Thus it is certain that Adam was not only the progenitor, but as it were the root of mankind, and therefore that all the race were necessarily vitiated in his corruption. The Apostle explains this by a comparison between him and Christ: “As,” says he, “by one man sin entered into the world, and death by sin, and so death passed upon all men, for that all have sinned,”⁵⁴⁵ so, by the grace of Christ, righteousness and life have been restored to us. What cavil will the Pelagians raise here? That the sin of Adam was propagated by imitation? Do we then receive no other advantage from the righteousness of Christ than the proposal of an example for our imitation? Who can bear such blasphemy? But if it cannot be controverted that the righteousness of Christ is ours by communication, and life as its consequence, it is equally evident that both were lost in Adam, in the same manner in which they were recovered in Christ, and that sin and death were introduced by Adam, in the same manner in which they are abolished by Christ. There is no obscurity in the declaration that many are made righteous by the obedience of Christ,⁵⁴⁶ as they had been made sinners by the disobedience of Adam. And, therefore, between these two persons there is this relation, that the one ruined us by involving us in his destruction, the other by his grace has restored us to salvation. Any more prolix or tedious proof of a truth supported by such clear evidence must, I think, be unnecessary. Thus also in the First Epistle to the Corinthians, with a view to confirm the pious in a confidence of the resurrection, he shows, that the life which had been lost in Adam, was recovered in Christ.⁵⁴⁷ He, who pronounces that we were all dead in Adam, does also at the same time plainly declare, that we were implicated in the guilt of his sin. For no condemnation could reach those who were perfectly clear from all charge of iniquity. But his meaning cannot be better understood than from the relation of the other member of the sentence, where he informs us that the hope of life is restored in Christ. But that is well known to be accomplished, only when Christ, by a wonderful communication, transfuses into us the virtue of his righteousness; as it is elsewhere said, “The Spirit is life, because of righteousness.”⁵⁴⁸ No other explanation therefore can be given of our being said to be dead in Adam, than that his transgression not only procured misery and ruin for himself, but also precipitated our nature into similar destruction. And that not by his personal guilt as an individual, which pertains not to us, but because he infected all his descendants with the corruption into which he had fallen. Otherwise there would be no truth in the assertion of Paul, that all are by nature children of wrath,⁵⁴⁹ 228 if they had not been already under the curse even before their birth. Now, it is easily inferred that our nature is there characterized, not as it was created by God, but as it was vitiated in Adam; because it would be unreasonable to make God the author of death. Adam, therefore, corrupted himself in such a manner, that the contagion has been communicated from him to all his offspring. And Christ himself, the heavenly Judge, declares, in the most unequivocal terms, that all are born in a state of pravity and corruption, when he teaches, that “whatsoever is born of the flesh is flesh,”⁵⁵⁰ and that, therefore, the gate of life is closed against all who have not been regenerated.

6. Depravation communicated not merely by imitation, but by propagation. This proved, 1. From the contrast drawn between Adam and Christ. Confirmation from passages of Scripture; 2 From the general declaration that we are the children of wrath.

We thus see that the impurity of parents is transmitted to their children, so that all, without exception, are originally depraved. The commencement of this depravity will not be found until we ascend to the first parent of all as the fountain head. We must, therefore, hold it for certain, that, in regard to human nature, Adam was not merely a progenitor, but, as it were, a root, and that, accordingly, by his corruption, the whole human race was deservedly vitiated.This is plain from the contrast which the Apostle draws between Adam and Christ, “Wherefore, as by one man sin entered into the world, and death by sin; and so death passed upon all men, for that all have sinned; even so might grace reign through righteousness unto eternal life by Jesus Christ our Lord,” (Rom. 5:19–21). To what quibble will the Pelagians here recur? That the sin of Adam was propagated by imitation! Is the righteousness of Christ then available to us only in so far as it is an example held forth for our imitation? Can any man tolerate such blasphemy? But if, out of all controversy, the righteousness of Christ, and thereby life, is ours by communication, it follows that both of these were lost in Adam that they might be recovered in Christ, whereas sin and death were brought in by Adam, that they might be abolished in Christ. There is no obscurity in the words, “As by one man’s disobedience many were made sinners, so by the obedience of one shall many be made righteous.” Accordingly, the relation subsisting between the two is this, As Adam, by his ruin, involved and ruined us, so Christ, by his grace, restored us to salvation. In this clear light of truth I cannot see any need of a longer or more laborious proof. Thus, too, in the First Epistle to the Corinthians, when Paul would confirm believers in the confident hope of the resurrection, he shows that the life is recovered in Christ which was lost in Adam (1 Cor. 15:22).Having already declared that all died in Adam, he now also openly testifies, that all are imbued with the taint of sin. Condemnation, indeed, could not reach those who are altogether free from blame. But his meaning cannot be made clearer than from the other member of the sentence, in which he shows that the hope of life is restored in Christ. Every one knows that the only mode in which this is done is, when by a wondrous communication Christ transfuses into us the power of his own righteousness, as it is elsewhere said, “The Spirit is life because of righteousness,” (1 Cor. 15:22). Therefore, the only explanation which can be given of the expression, “in Adam all died,” is, that he by sinning not only brought disaster and ruin upon himself, but also plunged our nature into like destruction; and that not only in one fault, in a matter not pertaining to us, but by the corruption into which he himself fell, he infected his whole seed. Paul never could have said that all are“by nature the children of wrath,” (Eph. 2:3), if 216they had not been cursed from the womb. And it is obvious that the nature there referred to is not nature such as God created, but as vitiated in Adam; for it would have been most incongruous to make God the author of death. Adam, therefore, when he corrupted himself, transmitted the contagion to all his posterity. For a heavenly Judge, even our Saviour himself, declares that all are by birth vicious and depraved, when he says that “that which is born of the flesh is fleshy” (John 3:6), and that therefore the gate of life is closed against all until they have been regenerated.

6. Wij vernemen, dat de onreinheid der ouders zó op de kinderen overgaat, dat allen, zonder enige uitzondering, in hun oorsprong besmet zijn. Van deze bevlekking echter zal men het begin niet vinden, tenzij men opklimt tot de eerste vader van allen, als tot de bron. Ongetwijfeld moet men het zo aanvaarden, dat Adam niet alleen de voortplanter van de menselijke natuur geweest is, maar ook als het ware de wortel, en dat daarom in zijn verderving terecht het geslacht der mensen geschonden is. En dat maakt de apostel duidelijk door de vergelijking van Adam met Christus: "Gelijk door één mens," zo zegt hij (Rom. 5:12) "de zonde in de ganse wereld ingekomen is, en door de zonde de dood, die tot alle mensen doorgegaan is, daar allen gezondigd hebben, zo is door de genade van Christus ons de rechtvaardigheid en het leven weergegeven." Wat zullen de Pelagianen hiertegen bazelen? Dat de zonde van Adam door navolging voortgeplant is? Hebben wij dan uit de gerechtigheid van Christus geen ander voordeel, dan dat ze ons als een voorbeeld ter navolging voorgesteld is ? Wie zou zulk een heiligschennis kunnen verdragen ? Indien het buiten kijf is, dat de gerechtigheid van Christus en het leven uit haar door mededeling onze gerechtigheid en ons leven is, dan wordt tevens uitgemaakt, dat beide zó in Adam verloren geweest zijn, als ze in Christus herwonnen worden; dat de zonde en de dood echter zó door Adam ingeslopen zijn, als ze door Christus te niet gedaan worden. De woorden zijn niet duister (Rom. 5:19) dat velen door de gehoorzaamheid van Christus gerechtvaardigd worden, gelijk zij door de ongehoorzaamheid van Adam tot zondaren waren gesteld. En dat dus tussen die twee deze betrekking is, dat Adam ons in zijn ondergang betrokken en met zich verdorven heeft, maar dat Christus ons door zijn genade tot de zaligheid heeft wedergebracht. Bij het zo heldere licht der waarheid meen ik, dat geen langer of inspannender bewijs nodig is. Zo toont hij ook in de eerste brief aan de Corinthen (1 Cor. 15:22) wanneer hij de vromen wil versterken in het vertrouwen op de opstanding, dat in Christus het leven herwonnen wordt, dat in Adam verloren was. Hij, die uitspreekt, dat wij allen in Adam gestorven zijn, betuigt ook tevens openlijk, dat wij in de smet der zonde zijn gewikkeld. Immers de verdoemenis zou niet komen over hen, die door geen enkele schuld der ongerechtigheid getroffen waren. Maar wat hij wil, kan men niet duidelijker inzien dan uit de betrekking tot het andere lid, waar hij leert dat de hoop des levens wedergegeven is in Christus. Men weet voldoende, dat dit niet anders geschiedt dan wanneer Christus door dat wondere deelgeven aan zijn gerechtigheid zijn kracht in ons overstort, zoals elders geschreven staat (Rom. 8:10) dat de geest ons het leven is om der gerechtigheid wil. Men mag dus wat er gezegd wordt, dat wij in Adam gestorven zijn, niet anders uitleggen, dan dat hij door te zondigen niet slechts zichzelf ellende en verderf berokkend heeft, maar ook onze natuur in hetzelfde ongeluk gestort heeft. En dat niet door de zonde van hem alleen die ons niets zou aangaan, maar omdat hij zijn ganse zaad bezoedeld heeft met die zondigheid, waarin hij gevallen was. En anders zou ook niet stand kunnen houden wat Paulus zegt (Ef. 2:3) dat allen van nature kinderen des toorns zijn, indien zij niet reeds in de moederschoot zelf vervloekt waren. En dat daar de natuur bedoeld wordt, niet zoals ze door God geschapen is, maar zoals ze in Adam verdorven is, kan men gemakkelijk in zien: want het zou allerminst betamelijk zijn, dat God tot de bewerker van de dood gemaakt wordt. Adam heeft zichzelf dus zo verdorven, dat de besmetting van hem op zijn ganse nakomelingschap is overgegaan. Ook duidelijk genoeg spreekt de hemelse Rechter Christus het uit, dat allen slecht en zondig geboren worden, wanneer Hij leert (Joh. 3:6) dat hetgeen uit het vlees geboren is, vlees is, en dat daarom voor allen de deur des levens gesloten is, totdat ze wedergeboren worden.

6. Die Erbsünde beruht nich auf Nachahmung

Wir hören, daß die Unreinigkeit der Voreltern derart auf die Nachfahren übergeht, daß alle ohne jede Ausnahme vom Ursprung her befleckt sind. Den Anfang dieser Befleckung kann man nur finden, wenn man zum Urvater aller Menschen als zur Quelle zurückgeht. Wir werden die Sache also sicher so anzusehen haben: Adam ist nicht nur der Ahnherr der menschlichen Natur, sondern er ist sozusagen ihre Wurzel, und deshalb ist durch seine Verderbnis billigerweise das ganze Menschengeschlecht zerrüttet worden. Das macht der Apostel klar, indem er ihn mit Christus vergleicht. „Wie durch einen Menschen die Sünde in die ganze Welt gekommen ist und durch die Sünde der Tod, und ist also der Tod zu allen Menschen durchgedrungen, dieweil sie alle gesündigt haben, so ist Gerechtigkeit und Leben uns wiedergegeben durch die Gnade Christi“ (Röm. 5,12ff.). Was wollen da die Pelagianer schwätzen? Die Sünde des Adam soll durch Nachahmung fortgepflanzt worden sein? Dann würden wir also auch die Gerechtigkeit Christi nicht anders überkommen, als weil er uns als Vorbild gesetzt wäre, dem wir nachahmen sollten. Was wäre das aber für eine unerträgliche Gotteslästerung! Es ist doch außer allem Streit, daß Christi Gerechtigkeit durch Gemeinschaft mit ihm die unsere wird und uns das Leben schenkt. Daraus folgt dann aber: beides ist in Adam verloren, um in Christus wiedergewonnen zu werden; Sünde und Tod sind durch Adam eingeschlichen, um durch Christus abgetan zu werden. Und wenn der Apostel sagt, durch Christi Gehorsam würden viele gerecht gemacht, gleichwie sie durch Adams Ungehorsam Sünder geworden sind, so ist daran nichts Unklares. Zwischen ihnen beiden besteht danach die Beziehung, daß dieser (Adam) uns in sein Verderben mit hineinzieht und also mit sich zugrunde richtet, jener (Christus) uns durch seine Gnade wieder zum Heil bringt. Die Sache tritt so deutlich in das Licht der Wahrheit, daß ich meine: sie bedarf eines längeren und mühsameren Beweises nicht. So zeigt auch Paulus im 1. Korintherbrief, wo er die Frommen in der Hoffnung auf die Auferstehung stärken will, daß wir in Christus das Leben wiedererlangen, das in Adam verloren gegangen war (1. Kor. 15,22). Dadurch, daß er sagt, wir seien in Adam alle gestorben, bezeugt er zugleich klar und offen, daß wir von der Befleckung durch die Sünde umstrickt sind. Denn die Verdammnis würde ja gar nicht zu solchen kommen, die von keinerlei Schuld der Sünde berührt wären! Aber die eigentliche Absicht des Apostels wird am deutlichsten aus der Beziehung zu dem anderen Satzglied, wo er lehrt, in Christo sei die Hoffnung auf das Leben wiederhergestellt. Dabei ist es aber eben genugsam bekannt, daß dies nicht anders geschieht als so, daß Christus in wundersamer Mitteilung die Kraft seiner Gerechtigkeit auf uns überträgt — wie es 138 an anderer Stelle auch heißt, der Geist sei für uns Leben um der Gerechtigkeit willen (Röm. 8,10). Also kann auch der Satz, daß wir in Adam alle gestorben sind, nicht anders ausgelegt werden als so: er hat uns durch sein Sündigen nicht nur in seine Niederlage und sein Verderben hineingerissen, sondern auch unsere Natur in die gleiche Verderbnis hineingestürzt. Und das hat er nicht durch sein Vergehen allein getan, als ob es mit uns nichts zu tun hätte, sondern eben dadurch, daß er all seine Nachkommenschaft mit der Verderbnis, in die er gefallen war, angesteckt hat. Auch könnte Paulus nicht sagen, alle Menschen seien von Natur Kinder des Zorns (Eph. 2,3), wenn sie nicht von Mutterleibe an unter dem Fluche stünden! Dabei ist leicht ersichtlich, daß er hier nicht die Natur meint, wie sie von Gott erschaffen wurde, sondern wie sie in Adam verdorben wurde; denn es wäre durchaus unsinnig, wollte man Gott zum Urheber des Todes machen! Adam hat sich also selbst so verderbt, daß von ihm her die Ansteckung auf die gesamte Nachkommenschaft gekommen ist! Auch verkündet Christus, der himmlische Richter, selber deutlich genug, daß alle Menschen böse und verderbt geboren werden; lehrt er doch: „Was vom Fleische geboren wird, das ist Fleisch“ (Joh. 3,6). Danach ist allen Menschen das Tor zum Leben verschlossen, bis sie wiedergeboren sind.

6. Erfsonde berus nie soos die Pelagiane sê op die nabootsing van Adam se sonde nie

Ons hoor dat die onreinheid van ouers so op hulle kinders oorgedra word dat hulle almal sonder uitsondering van hulle oorsprong af besmet is. Maar ons sal nie die begin van hierdie besmetting vind nie tensy ons na die eerste vader van almal soos na ’n fontein opklim. So moet ons dit as gewis en seker aanvaar dat Adam nie alleen die voortplanter van die menslike natuur was nie, maar as ’t ware die wortel daarvan. Daarom is die mensdom met reg in Adam se bedorwenheid bedorwe, Die apostel verduidelik dit vir ons aan die hand van ’n vergelyking tussen Adam en  Christus. Hy sê: “Soos deur een mens die sonde in die wêreld ingekom het, en deur die sonde die dood, wat tot alle mense deurgedring het,”²⁸ - 358 omdat almal gesondig het -, so is geregtigheid en die lewe deur die genade van Christus aan ons teruggegee.²⁹

Wat sal die Pelagiane hieroor babbel? Dat die sonde van Adam deur nabootsing voortgeplant is? Dat ons dan geen ander voordeel uit die geregtigheid van Christus trek as dat dit as ’n voorbeeld ter navolging aan ons voorgehou is nie? Wie sou sulke heiligskennis kon duld? As daar dan geen geskil daaroor is dat die geregtigheid van Christus en die lewe wat daaruit ontstaan, ook ons geregtigheid en ons lewe is nie, kan ons terselfdertyd die afleiding daaruit maak dat albei so in Adam verlore was dat dit weer in Christus herwin moes word. Verder kan afgelei word dat die sonde en die dood so deur Adam ingesluip het dat dit deur Christus tot niet gemaak moes word.

Die volgende woorde is nie duister nie: “Dat baie deur die gehoorsaamheid van Christus geregverdig word soos hulle deur die ongehoorsaamheid van Adam tot sondaars gestel is”.³⁰ Daar is derhalwe die volgende verhouding tussen Adam en Christus: Adam het ons in sy eie verderf verstrik en ons saam met hom bederwe; maar Christus het ons deur sy genade tot ons saligheid herstel. Ek meen nie dat ons in so ’n helder lig van die waarheid ’n langer of moeisamer bewys nodig het nie. Wanneer hy die vromes in hulle vertroue in die opstanding wil versterk, toon die apostel in die eerste brief aan die Korintiërs aan dat ons die lewe wat ons in Adam verloor het, in Christus herwin.³¹ Wanneer hy verklaar dat ons almal in Adam gesterwe het, getuig hy terselfdertyd openlik dat ons in sy sondesmet verstrik is. Want die verdoemenis sou nie mense wat deur geen skuld van hulle ongeregtigheid besmet is, te beurt geval het nie. Maar sy bedoeling kan nie duideliker begryp word as uit die verhouding hiervan tot die ander deel van die vergelyking nie, naamlik waar hy leer dat die hoop op die lewe in Christus herstel is. Dit is immers bekend genoeg dat dit slegs gebeur wanneer Christus sy geregtigheid wonderbaarlik met ons deel en sy krag oor ons uitstort. So is daar elders geskrywe dat die Gees vir ons die lewe is vanweë die geregtigheid.³² Derhalwe mag ons dit wat daar gesê word, naamlik dat ons in Adam gesterwe het, nie anders vertolk as dat hy deur te sondig nie alleen vir homself ’n ramp en verderf op die hals gehaal het nie maar dat hy ook ons natuur in ’n soortgelyke verderf gestort het. En dit nie deur sonde wat aan hom alleen behoort en ons nie aangaan nie, maar omdat hy sy hele saad met die sondigheid waarin hy geval het, besmet het. Paulus se verklaring dat 359 almal van nature kinders van die toorn is,³³ sou trouens andersins nie stand kon hou as dit nie was dat hulle alreeds van moederskoot af vervloek was nie. Ons kan geredelik aflei dat daar inderdaad na ’n natuur verwys word, nie soos wat dit deur God geskep is nie, maar soos dit in Adam bedorwe is. Dit sou immers glad nie betaamlik wees om God die oorsprong van die dood te maak nie. Adam het homself dus op so ’n wyse bederwe dat die besmetting daarvan van hom af na sy hele nageslag oorgegaan het.

Juis ons hemelse Regter, Christus self, verklaar duidelik genoeg dat alle mense sleg en sondig gebore word wanneer Hy leer dat alles wat uit die vlees gebore word, vlees is³⁴ en dat die deur van die lewe dus vir almal gesluit is totdat hulle weer gebore word.³⁵

6. Мы слышим, что порочность отцов поражает детей из поколения в поколение до такой степени, что все они без исключения заражены ею от рождения. Происхождение этой заразы можно установить, лишь обратившись к источнику — к праотцу всех людей. Нам, разумеется, следует считать твёрдо установленным, что Адам был не только отцом человеческого рода, но и как бы началом, корнем, и его падение было причиной падения всего человеческого рода. Апостол совершенно ясно показал это, сопоставляя его с Христом: «Посему, как одним человеком грех вошёл в мир, и грехом смерть, так и смерть перешла во всех человеков, потому что в нём все согрешили... Подобно и милостью Христа нам возвращены оправдание и жизнь» (Рим 5:12,18).

Что же пелагиане болтают, будто грех распространился в мире по уподоблению Адаму? Не означает ли это, что единственная польза праведности Христа в том, что она дана нам как пример для подражания? Как снести подобное кощунство?! Ведь праведность Христа, вне всякого сомнения, дана нам через приобщение, и благодаря ей мы имеем жизнь. Отсюда следует, что праведность и жизнь были утрачены в Адаме и вновь обретены во Христе, а грех и смерть вошли в нас через Адама и были упразднены Христом. Вполне ясно сказано, что многие были оправданы через послушание Христа, оставаясь грешниками через непослушание Адама. И поэтому, как Адам, вовлекая нас в своё падение, стал причиной нашей погибели, так Христос своей милостью приводит нас к спасению. Думаю, что при таком ярком свете истины отпадает необходимость в дополнительных доводах.

Сходным образом в Первом послании к коринфянам св. Павел с целью укрепить верующих в надежде спасения говорит, что во Христе мы вновь обретём жизнь, которую утратили в Адаме (1 Кор 15:22). Когда он утверждает, что в Адаме мы умерли, то тем самым указывает, что мы запятнаны грязью его греха; ибо проклятие не достигло бы нас, если бы на нас не распространялась вина. Намерение апостола становится ещё яснее из второй части стиха, где он пишет, что надежда на жизнь возрождена Христом. Достаточно очевидно, что это происходит не иначе как через общение с Иисусом Христом, когда Он влагает в нас свою праведность: как сказано в другом месте. Дух его — это жизнь для нас благодаря праведности (Рим 8:10).

Объяснить утверждение, что мы умерли в Адаме, можно, если только принять, что он, согрешив, пал и погиб не один, но увлёк в погибель человеческую природу вообще. Его вина не замкнулась в нём одном, не касаясь нас,— всё свое семя он заразил тем пороком, о который преткнулся. И поэтому слова св. Павла, что все суть по природе чада гнева (Эф 2:3), следует понимать в том смысле, что все прокляты во чреве матери.

Отсюда нетрудно понять и то, что, говоря о природе, должно подразумевать не ту природу, какой она сотворена Богом, но ту, которая испорчена в Адаме. Ибо нельзя принять, что Бог был творцом смерти. Значит, Адам настолько развратился и запятнал себя, что эта зараза перешла от него на всё его потомство. Сам Иисус Христос — Судья, которому мы должны будем дать отчёт, вполне ясно указывает на нашу лживость и порочность от рождения, говоря, что рождённое от плоти есть плоть (Ин 3:6); тем самым врата жизни закрыты для нас до тех пор, пока мы не возродимся.

7. | Neque ad eius rei intelligentiam necessaria est anxia disputatio, quae veteres non parum torsit: an filii anima ex traduce paternae animae oriatur³, quod in ea potissimum lues 236 resideat. Eo nos esse contentos oportet, Dominum, quas voluit humanae naturae collatas dotes, apud Adamum deposuisse. Ideo illum, quum acceptas perdidit, non tantum sibi perdidisse, sed nobis omnibus. Quis de animae traduce sit sollicitus, ubi audiat Adamum nobis non minus quam sibi ornamenta illa quae perdidit, accepisse? non uni homini data illa fuisse, sed universae hominis naturae attributa? Nihil ergo absurdi, si spoliato eo, natura nuda inopsque destituitur: si illo per peccatum inquinato, in naturam contagio serpit. Proinde a radice putrefacta rami putridi prodierunt, qui suam putredinem transmiserunt ad alios ex se nascentes surculos. Sic enim vitiati sunt filii in parente, ut nepotibus essent tabifici: hoc est, ita corruptionis exordium in Adam fuit, ut perpetuo defluxu, a prioribus in posteros transfundatur. || Neque enim in substantia carnis aut animae causam habet contagio: sed quia a Deo ita fuit ordinatum, ut quae primo homini dona contulerat, ille tam sibi quam suis haberet simul ac perderet. || Quod autem cavillantur Pelagiani, verisimile non esse a parentibus piis corruptionem ducere liberos, quum magis eorum puritate sanctificari debeant¹, facile refutatur. Non enim ex eorum regeneratione^a spirituali descendunt, sed generatione carnali. || Proinde, ut ait Augustinus, sive reus infidelis, sive absolutus fidelis, non absolutos uterque generat, sed reos: quia ex vitiosa natura generat [Lib. 2.^b contra Pelag. et Caelest.]². || Porro quod eorum sanctitati quodammodo communicant, specialis est populi Dei benedictio^c, quae non facit quominus prima illa et universalis gentis humanae maledictio praecedat. || Ex natura enim, reatus: sanctificatio autem ex supernaturali gratia.

7. Et n’est ja mestier pour entendre cela, de nous envelopper en ceste fascheuse dispute, laquelle a grandement tourmenté les anciens Docteurs: assavoir si l’ame du fils procede de la substance de l’ame paternelle, veu que c’est en l’ame que reside le peché originel. Il nous faut estre contens de savoir que le Seigneur avoit mis en Adam les graces et dons qu’il vouloit conferer à la nature humaine: pourtant qu’ice-luy, quand il les a perdus, ne les a point perdus seulement pour soy, mais pour nous tous. Qui est-ce qui se souciera de l’origine de l’ame, apres avoir entendu qu’Adam avoit receu les ornemens qu’il a perdus, non pas moins pour nous que pour soy, entant que Dieu ne les luy avoit point baillez comme à un seul homme en particulier, mais afin que toute sa lignée en jouist avec luy communement? Il n’y a point donc d’absurdité, si luy ayant esté despouillé, la nature humaine en a esté denuée: si luy estant souillé par le peché, l’infection en a esté espandue sur nous tous. Parquoy comme d’une racine pourrie ne procede que rameaux pourris, lesquels transportent leur pourriture en toutes les branches et feuilles qu’ils produisent: ainsi les enfans d’Adam ont esté contaminez en leur pere, et sont cause de pollution à leurs successeurs. C’est à dire, le commencement de corruption a tellement esté en Adam, qu’elle est espandue comme par un perpetuel decours des peres aux enfans. Car la souillure n’a point sa cause et fondement en la substance de la chair ou de l’ame, mais en ce que Dieu avoit ordonné que les dons qu’il avoit commis en depost au premier homme, fussent communs et à luy et aux siens pour les garder ou pour les perdre. Et est facile de refuter ce que cavillent les Pelagiens. Ils disent qu’il n’est pas vray-semblable que les enfans qui naissent de parens fideles en attirent corruption, veu qu’ils doyvent plustost estre purifiez par leur pureté. A cela nous respondons, que les enfans ne descendent point de la generation spirituelle que les serviteurs de Dieu ont du sainct Esprit, mais de la generation charnelle qu’ils ont d’Adam. Pourtant comme dit sainct Augustin, Soit un fidele qui sera encore coulpable, soit un fidele qui soit absoux, l’un et l’autre engendreront des enfans coulpables, pource qu’ils les engendrent de leur nature vicieuse.² Il est bien vray que Dieu sanctifie les enfans des fideles à cause de leurs parens, mais cela n’est point par vertu de leur nature, mais de sa grace. C’est donc une benediction spirituelle, laquelle n’empesche point que ceste premiere malediction ne soit universellement en la nature humaine, car la condamnation est de nature: mais ce que les enfans sont sanctifiez, est de grace supernaturelle.

7. Nor, to enable us to understand this subject, have we any need to enter on that tedious dispute, with which the fathers were not a little perplexed, whether the soul of a son proceeds by derivation or transmission from the soul of the father, because the soul is the principal seat of the pollution. We ought to be satisfied with this, that the Lord deposited with Adam the endowments he chose to confer on the human nature; and therefore that when he lost the favours he had received, he lost them not only for himself, but for us all. Who will be solicitous about a transmission of the soul, when he hears that Adam received the ornaments that he lost, no less for us than for himself? that they were given, not to one man only, but to the whole human nature? There is nothing absurd therefore, if, in consequence of his being spoiled of his dignities, that nature be destitute and poor; if, in consequence of his being polluted with sin, the whole nature be infected with the contagion. From a putrefied root, therefore, have sprung putrid branches, which have transmitted their putrescence to remoter ramifications. For the children were so vitiated in their parent, that they became contagious to their descendants: there was in Adam such a spring of corruption, that it is transfused from parents to children in a perpetual stream. But the cause of the contagion is not in the substance of the body or of the soul; but because it was ordained by God, that the gifts which he conferred on the first man should by him be preserved or lost both for himself and for all his posterity. But the cavil of the Pelagians, that it is improbable that children should derive corruption from pious parents, whereas they ought rather to be sanctified by their purity, is easily refuted. For they descend from their carnal generation, not from their spiritual generation. Therefore, as Augustine says, “Neither the guilty unbeliever, nor the justified believer, generates innocent, but guilty children, because the generation of both is from corrupted nature.” If they in some measure participate of the sanctity of their parents, that is the peculiar benediction of the people of God, which supersedes 229 not the first and universal curse previously denounced on the human nature. For their guilt is from nature, but their sanctification from supernatural grace.

7. Objection, that if Adam’s sin is propagated to his posterity, the soul must be derived by transmission. Answer. Another objection—viz. that children cannot derive corruption from pious parents. Answer.

To the understanding of this subject, there is no necessity for an anxious discussion (which in no small degree perplexed the ancient doctors), as to whether the soul of the child comes by transmission from the soul of the parent.¹ It should be enough for us to know that Adam was made the depository of the endowments which God was pleased to bestow on human nature, and that, therefore, when he lost what he had received, he lost not only for himself but for us all. Why feel any anxiety about the transmission of the soul, when we know that the qualities which Adam lost he received for us not less than for himself, that they were not gifts to a single man, but attributes of the whole human race? There is nothing absurd, therefore, in the view, that when he was divested, his nature was left naked and destitute that he having been defiled by sin, the pollution extends to all his seed. Thus, from a corrupt root corrupt branches proceeding, transmit their corruption to the saplings which spring from them. The children being vitiated in their parent, conveyed the taint to the grandchildren; in other words, corruption commencing in Adam, is, by perpetual descent, conveyed from those preceding to those coming after them. The cause of the contagion is neither in the substance of the flesh nor the soul, but God was pleased to ordain that those gifts which he had bestowed on the first man, that man should lose as well for his descendants as for himself. The Pelagian cavil, as to the improbability of children deriving corruption from pious parents, whereas, they ought rather to be sanctified by their purity, is easily refuted. Children come not by spiritual regeneration but carnal descent.² Accordingly, as Augustine says, “Both the condemned unbeliever and the acquitted believer beget offspring not acquitted but condemned, because the nature which begets is corrupt.”³ Moreover, though godly parents do in some measure contribute to the holiness of their offspring, this is by the blessing of God; a blessing, 217however, which does not prevent the primary and universal curse of the whole race from previously taking effect. Guilt is from nature, whereas sanctification is from supernatural grace.

7. En tot het recht verstand van deze zaak is niet nodig zich te bekommeren over de kwestie, die de ouden niet weinig gekweld heeft, of de ziel van de zoon ontstaat als een loot uit de ziel van de vader, omdat in haar vooral de besmetting zetelt. Wij moeten daarmede tevreden zijn, dat de Here de gaven, die Hij aan de menselijke natuur heeft willen toedelen, bij Adam in bewaring gegeven heeft. Dat hij dus, toen hij die ontvangen gaven verloren heeft, ze niet alleen voor zich, maar voor ons allen verloren heeft. Wie zou zich bekommerd maken over een loot van de ziel, wanneer hij hoort, dat Adam voor ons even goed als voor zichzelf de gaven, die hij verloren heeft, gekregen heeft? Dat die niet aan één mens gegeven zijn, maar aan de ganse menselijke natuur toegekend? Het is dus niets ongerijmds, wanneer, nadat hij beroofd was, de natuur naakt en berooid in de steek gelaten wordt, en wanneer, nadat hij door de zonde bezoedeld was, de besmetting tot in de natuur kruipt. Daarom zijn uit een wortel, die verrot is, verrotte takken voortgekomen, die hun verrotting overgebracht hebben op andere twijgjes, die uit hen voortkwamen. Want de kinderen zijn in de vader op die wijze verdorven, dat ze ook de kleinkinderen besmetten; dat wil zeggen, dat het begin van het bederf zo in Adam geweest is, dat het door voortdurende uitvloeiing van de vorigen op de volgenden overgegoten wordt. Immers de besmetting heeft haar oorzaak niet in de substantie van het vlees of de ziel; maar daarin, dat het door God zo geordineerd was, dat de eerste mens de gaven, die God hem geschonken had, zowel voor zichzelf als voor de zijnen zou hebben en ook zou verliezen. Wat echter de Pelagianen als uitvlucht beweren, dat het niet waarschijnlijk is, dat van vrome ouders de kinderen de verdorvenheid overnemen, daar ze veeleer door hun zuiverheid moeten geheiligd worden, is gemakkelijk te weerleggen. Want ze stammen niet af van hun geestelijke wedergeboorte, maar van vleselijke voortbrenging. Daarom brengen, zoals Augustinus zegt¹, hetzij een ongelovig schuldige, hetzij een vrijgesproken gelovige geen van beiden vrijgesprokenen voort, maar schuldigen; want ze brengen voort uit een zondige natuur. Verder, dat de kinderen in enig opzicht deel hebben aan hun heiligheid, is een bijzondere zegen van Gods volk, die niet belet, dat die eerste en algemene vervloeking van het menselijk geslacht voorafgaat. Want uit de natuur is de schuld; de heiligmaking echter uit de bovennatuurlijke genade.

7. Die Übertragung der Sünde von einer Generation zur nächsten

Um diese Dinge zu verstehen, ist nun aber jene ängstlich genaue Streitfrage nicht vonnöten, mit der sich die Alten mehr, als gut war, gequält haben, nämlich: ob die Seele des Kindes dadurch entstünde, daß die des Vaters auf das Kind überginge, da ja in der Seele vor allem die Seuche stecke! Wir müssen uns vielmehr damit zufrieden geben: der Herr hat alle Gaben, die er der menschlichen Natur verleihen wollte, dem Adam zur Bewahrung übergeben. Wenn er also verlor, was er empfangen hatte, so hat er es nicht nur für seine eigene Person, sondern für uns alle verloren, wer will sich dann noch über die Fortpflanzung der Seele Unruhe machen, wenn er doch hört, daß Adam all die Zier, die er verloren hat, ebensosehr für uns, als für sich selber empfangen hatte, daß sie eben nicht ihm allein, sondern dem ganzen Menschengeschlecht zugeteilt war? Es liegt gar nichts widersinniges darin, daß damit, daß er jener herrlichen Gaben verlustig ging, auch die Natur nackt und arm dasteht, und daß dadurch, daß er von der Sünde befleckt wurde, die Ansteckung auch in die Natur eingedrungen ist! So sind aus der faulen Wurzel faule Äste hervorgeschossen, und die haben wiederum ihre Fäulnis den anderen Sprößlingen mitgeteilt, die aus ihnen hervorgingen! So liegt die Verderbnis der Kinder schon in den Vätern, und die Kinder verderben wieder die Enkel; das bedeutet: die Verderbnis hat bei Adam den Anfang genommen und sich so in ununterbrochenem Ablauf von den Vorfahren zu den Nachfahren fortgepflanzt. Denn die Ansteckung und Befleckung hat ihren Ursprung nicht etwa im Grundwesen (substantia) des Fleisches oder der Seele, sondern darin, daß Gott es so eingerichtet hatte, daß der erste Mensch die Gaben, die er ihm zuteil werden ließ, mit den Seinigen zusammen besaß — und verlor! Nun schwatzen aber die Pelagianer, es sei nicht glaubwürdig, daß die Kinder frommer Eltern von diesen die Verderbnis empfingen, sie müßten doch vielmehr durch ihre Reinheit geheiligt werden! (Vgl. 1. Kor. 7,14). Das ist leicht zu widerlegen. Denn die Kinder gehen ja nicht aus ihrer geistlichen Wiedergeburt, sondern aus fleischlicher Zeugung hervor. Deshalb sagt auch Augustinus mit Recht: Sei es also ein ungläubiger, schuldiger Mensch oder ein gläubiger, der losgesprochen ist: beide zeugen nicht etwa Losgesprochene, sondern Schuldige, denn sie zeugen aus ihrer verderbten Natur! (Gegen die Pelagianer und Coelestianer, Buch II). Daß also die Kinder gewissermaßen an der Heiligkeit ihrer Eltern Anteil haben, das ist eine besondere Segnung des Volkes Gottes; und die hindert nicht, daß jene erste und allgemeine Verfluchung des Menschengeschlechts vorausgeht! Denn die Schuld besteht von Natur her, die Heiligung aber aus übernatürlicher Gnade.

7. Inleiding tot die begrip erfsonde

Om die onderwerp te begryp hoef ons ons nie te bekommer oor die geskil wat die kerkvaders van ouds gekwel het nie, naamlik of die siel van ’n kind as ’n spruit van die siel van sy vader ontstaan omdat die besmetting veral in die siel gevestig is.³⁶ Ons behoort tevrede te wees5 dat die Here die gawes wat Hy aan die menslike natuur wou toeken, by Adam in bewaring geplaas het. Toe Adam dus die gawes wat hy ontvang het, verloor het, het hy dit nie slegs vir homself verloor nie maar vir ons almal. Wie sou hom dan oor die oordrag van die siel bekommer wanneer hy sou hoor dat Adam die gawes wat hy verloor het, nie minder vir ons as vir homself ontvang het nie? Dit was nie net aan een mens gegee nie 360 maar is toegeken aan die mens se hele natuur. Daar is dus niks ongerymds daarin as Adam se natuur naak en ontbloot gelaat is toe hy daarvan beroof is en as die smet daarvan in sy natuur voortwoeker nadat hy deur die sonde besmet is nie. So het verrotte takke uit ’n verrotte wortel gespruit, en hulle het hulle verrotting oorgedra op die ander takkies wat daaruit ontstaan het. Want die kinders is so in hulle ouers bedorwe dat hulle ook hulle nakomelinge besmet het. Dit beteken dat die begin  van die bederf so in Adam was dat dit deur voortdurende afvloeiing van die voorouers af oor hulle nageslag uitgestort word. Want hierdie smet het nie sy oorsprong in die substansie van die vlees of die siel nie, maar dit is so deur God beskik dat die mens die gawes wat God aan die eerste mens toegeken het, vir homself sowel as vir sy nageslag sou besit en sou verloor.³⁷

Die drogredenasie van die Pelagiane dat dit onwaarskynlik is dat kinders bedorwenheid uit vroom ouers sou put terwyl hulle eerder deur hulle ouers se reinheid geheilig behoort te word,³⁸ kan maklik weerlê word.

Want hulle stam nie uit die geestelike wedergeboorte van hulle ouers nie maar uit hulle vleeslike geboorte. Daarom bring geeneen van beide, òf ’n skuldige ongelowige òf ’n verloste gelowige, verloste kinders voort nie maar skuldiges, omdat elkeen van hulle hulle kinders uit ’n bedorwe natuur voortbring - soos Augustinus sê.³⁹ Dat kinders verder op een of ander wyse in die heiligheid van hulle ouers deel het, is ’n besondere seën vir God se volk. Dit verhinder nogtans nie dat die eerste en algemene vervloeking van die mensdom daaraan voorafgaan nie. Want die mens se skuld is uit sy natuur, maar sy heiligmaking uit bonatuurlike genade.⁴⁰

7. Чтобы это понять, нет необходимости углубляться в тот ожесточенный спор, который измучил древних учителей: происходит ли душа от субстанции отцовской души, то есть души, в которой коренится первородный грех? Нам достаточно знать, что Господь вложил в Адама милости и дары, которыми Он желал удостоить человеческую природу. Поэтому, когда Адам их утратил, он лишил их не себя одного, а всех нас. Кому интересен вопрос о происхождении души, если понятно, что Адам получил утраченные им впоследствии блага не только для себя, но не в меньшей степени и для нас, ибо Бог вручил их ему не как отдельному человеку, но чтобы вместе с ним ими пользовалось всё его потомство? Поэтому неудивительно, что раз он лишился благ, то их лишилась и вся человеческая природа; раз он был заражён грехом, то зараза распространилась на всех нас. Подобно тому как из больного корня может произрасти лишь больной ствол, который переносит порчу на все идущие от него ветви и листья, так и дети Адамовы были заражены через отца и стали источником заразы для своих потомков. Начальная порча в Адаме оказалась настолько сильной, что в дальнейшем она передавалась в ходе непрерывного процесса вырождения от отцов к детям. Так что её источник и причина не в субстанции тела или души, а в том, что согласно Божьей воле дары, вручённые Богом первому человеку, являются общими для него и его потомков, дабы сберечь их или утратить.

Опровергнуть лживые утверждения пелагиан не составляет труда. Невероятно, говорят они, чтобы дети, рождающиеся от верующих родителей, наследовали от них испорченность, поскольку они, скорее, должны быть очищены их чистотой. На это мы возразим, что дети рождаются не духовным рождением, которое Божьи служители получают от Св. Духа, а плотским, которое восходит к Адаму. Поэтому св. Августин говорит: «И неверный, который виновен, и верующий, который прощён, родят виновных детей, так как родят их по своей грешной природе» (Августин. О милости Христа и первородном грехе, II, XI, 45 (MPL, XLIV, 407)). Бог освящает детей верующих ради их родителей, но не благодаря заслугам последних, а по своей милости. Это есть духовное благословение, и оно не устраняет того факта, что первоначальное проклятие нависает над человеческой природой как таковой. Ибо осуждение — по природе, освящение же детей — по сверхприродной милости.

8. | Atque^d ne haec de re incerta et incognita dicta fuerint, peccatum originale definiamus. Neque vero singulas, quae a scriptoribus positae sunt, definitiones excutere mihi propositum est^e: sed unam proferam duntaxat, quae veritati mihi videtur optime consentanea. Videtur ergo peccatum originale haereditaria naturae nostrae pravitas et corruptio, in omnes animae partes diffusa^f: quae primum facit reos irae Dei, tum 237 etiam opera in nobis profert quae Scriptura vocat opera carnis [Galat. 5. c. 19]. Atque id est proprie quod a Paulo saepius peccatum nominatur^a. || Quae vero inde emergunt opera, qualia sunt adulteria, scortationes, furta, odia,^b caedes, comessationes, fructus peccati^c secundum hanc^d rationem vocat^e: quanquam et peccata, cum^f in Scripturis passim^g, tum etiam ab ipso^h nuncupantur. || Haec itaque duo distincte observanda: nempe, quod sic omnibus naturae nostrae partibus vitiati perversique, iam ob talem duntaxat corruptionem damnati merito convictique coram Deo tenemur, cui nihil est acceptum nisi iustitia, innocentia, puritas. Neque ista est alieni delicti obligatioⁱ; quod enim dicitur, nos per Adae peccatum obnoxios esse factos Dei iudicio: non ita est accipiendum, acsi insontes ipsi et immerentes culpam delicti eius sustineremus: sed quia per eius transgressionem maledictione^k induti sumus omnes, dicitur ille nos obstrinxisse. Ab illo tamen non sola in nos poena grassata est^l, sed instillata ab ipso lues in nobis residet, cui iure poena debetur. Quare Augustinus, utcunque alienum peccatum saepe vocet (quo clarius ostendat propagine in nos derivari) simul tamen et proprium unicuique asserit [Cum alibi saepe, tum vero 3 de peccatorum merit. et rem. cap. 8.]¹. Et Apostolus ipse disertissime testatur, ideo mortem in omnes pervagatam, quod omnes peccarint [Rom. 5. b. 12], id est, involuti sint originali peccato, et eius maculis inquinati. Atque ideo infantes quoque ipsi, dum suam secum damnationem a matris utero^m afferunt, non alieno, sed suo ipsorum vitio sunt obstricti. Nam tametsi suae iniquitatis fructus nondum protulerint, habent tamen in se inclusum semen: imo tota eorum natura, quoddam est peccati semen: ideo non odiosa et abominabilis Deo esse non potest. || Unde sequitur, proprie coram Deo censeri peccatum: quia non esset reatus absque culpa. || Alterum deinde acceditⁿ, quod haec perversitas nunquam in nobis cessat, 238 sed novos assidue fructus parit: ea scilicet, quae ante descripsimus, opera carnis: non secus atque incensa fornax flammam et scintillas efflat, aut scaturigo aquam sine fine egerit. || Quare qui peccatum originale definierunt carentiam iustitiae originalis¹, quam inesse nobis oportebat^a, || quanquam id totum complectuntur quod in re est, || non tamen^b satis significanter vim atque energiam² ipsius expresserunt. Non enim natura nostra boni tantum inops et vacua est: sed malorum omnium adeo fertilis et ferax, ut otiosa esse non possit. Qui dixerunt esse concupiscentiam³, non nimis alieno verbo usi sunt, si modo adderetur^c (quod minime conceditur a plaerisque^d)⁴ quicquid in homine est, ab intellectu ad voluntatem, ab anima ad carnem usque, hac concupiscentia inquinatum refertumque esse; aut, ut brevius absolvatur, totum hominem non aliud ex seipso esse quam concupiscentiam^e.

8. Or afin que cecy ne soit dit à la vollée, il nous faut definir le peché originel. Toutesfois mon intention n’est point d’examiner toutes les definitions de ceux qui en ont escrit: mais seulement j’en donneray une, laquelle me semble estre conforme à la verité. Nous dirons donc que le peché originel est une corruption et perversité hereditaire de nostre nature, laquelle estant espandue sur toutes les parties de l’ame, nous fait coulpables premierement de l’ire de Dieu, puis apres produit en nous les œuvres que l’Escriture appelle Œuvres de la chair. Et est proprement cela que sainct Paul appelle souventesfois Peché, sans adjouster Originel. Les œuvres qui en sortent, comme sont adulteres, paillardises, larrecins, haines, meurtres et gourmandises (Gal. 5:19), il les appelle, selon ceste raison, Fruicts de peché: combien que toutes telles œuvres sont communement denommées Peché, tant par toute l’Escriture qu’en sainct Paul mesme. Il nous faudra distinctement considerer ces deux choses: c’est assavoir que nous sommes tellement corrompus en toutes les parties de nostre nature, que pour ceste corruption nous sommes à bonne cause damnables devant Dieu, auquel rien n’est agreable sinon justice, innocence et pureté. Et ne faut dire que ceste obligation soit causée de la faute d’autruy seulement, comme si nous respondions pour le péché de nostre premier pere sans avoir rien merité. Car en ce qui est dit, que par Adam nous sommes faits redevables au jugement de Dieu, ce n’est pas à dire que nous sommes innocens, et que sans avoir merité aucune peine nous portions la folle-enchere de son peché: mais pource que par sa transgression nous sommes tous enveloppez de confusion, il est dit nous avoir tous obligez. Toutesfois nous ne devons entendre qu’il nous ait constituez seulement redevables de la peine, sans nous avoir communiqué son peché. Car à la verité le peché descendu de luy reside en nous, auquel justement la peine est deue. Pourtant sainct Augustin, combien qu’il l’appelle aucunes fois Le peché d’autruy, pour monstrer plus clairement que nous l’avons de race,³ toutesfois il asseure qu’il est propre à un chacun de nous. Et mesme l’Apostre tesmoigne que la mort est venue sur tous hommes, pource que tous ont peché (Rom. 5:12): c’est à dire, que tous sont enveloppez du peché originel, et souillez des macules d’iceluy. Pour ceste cause les enfans mesmes sont enclos en ceste condamnation: non pas simplement pour le peché d’autruy, mais pour le leur propre. Car combien qu’ils n’ayent encore produit fruicts de leur iniquité, toutesfois ils en ont la semence cachee en eux. Et qui plus est, leur nature est une semence de peché: pourtant elle ne peut estre que desplaisante et abominable à Dieu. Dont il s’ensuit qu’à bon droit et proprement tel mal est reputé peché devant Dieu. Car sans coulpe nous ne serions point attirez en condemnation. L’autre poinct que nous avons à considerer, c’est que ceste perversité n’est jamais oisive en nous, mais engendre continuellement nouveaux fruicts, assavoir icelles œuvres de la chair que nous avons n’agueres descrites: tout ainsi qu’une fornaise ardente sans cesse jette flambe et estincelles, et une source jette son eau. Parquoy ceux qui ont definy le peché originel estre un defaut de justice originelle laquelle devoit estre en l’homme: combien qu’en ces parolles ils ayent comprins toute la substance, toutesfois ils n’ont suffisamment exprimé la force d’iceluy. Car nostre nature n’est pas seulement vuide et destituée de tous biens, mais elle est tellement fertile en toute espece de mal, qu’elle ne peut estre oisive. Ceux qui l’ont appelée Concupiscence, n’ont point usé d’un mot trop impertinent, moyennant qu’on adjoustast ce qui n’est concedé de plusieurs, c’est que toutes les parties de l’homme, depuis l’entendement jusques à la volonté, depuis l’ame jusques à la chair, sont souillees et du tout remplies de ceste concupiscence: ou bien, pour le faire plus court, que l’homme n’est autre chose de soymesme que concupiscence.

8. To remove all uncertainty and misunderstanding on this subject, let us define original sin. It is not my intention to discuss all the definitions given by writers; I shall only produce one, which I think perfectly consistent with the truth. Original sin, therefore, appears to be an hereditary pravity and corruption of our nature, diffused through all the parts of the soul, rendering us obnoxious to the Divine wrath, and producing in us those works which the Scripture calls “works of the flesh.”⁵⁵¹ And this is indeed what Paul frequently denominates sin. The works which proceed thence, such as adulteries, fornications, thefts, hatreds, murders, revellings, he calls in the same manner “fruits of sin;” although they are also called “sins” in many passages of Scripture, and even by himself. These two things therefore should be distinctly observed: first, that our nature being so totally vitiated and depraved, we are, on account of this very corruption, considered as convicted and justly condemned in the sight of God, to whom nothing is acceptable but righteousness, innocence, and purity. And this liableness to punishment arises not from the delinquency of another; for when it is said that the sin of Adam renders us obnoxious to the Divine judgment, it is not to be understood as if we, though innocent, were undeservedly loaded with the guilt of his sin; but, because we are all subject to a curse, in consequence of his transgression, he is therefore said to have involved us in guilt. Nevertheless we derive from him, not only the punishment, but also the pollution to which the punishment is justly due. Wherefore Augustine, though he frequently calls it the sin of another, the more clearly to indicate its transmission to us by propagation, yet, at the same time, also asserts it properly to belong to every individual. And the Apostle himself expressly declares, that “death has therefore passed upon all men, for that all have sinned;”⁵⁵² that is, have been involved in original sin, and defiled with its blemishes. And therefore infants themselves, as they bring their condemnation into the world with them, are rendered obnoxious to punishment by their own sinfulness, not by the sinfulness of another. For though they have not yet produced the fruits of their iniquity, yet they have the seed of it within them; even their whole nature is as it were a seed of sin, and therefore cannot but be odious and abominable to God. Whence it follows, that it is properly accounted sin in the sight of God, because there could be no guilt without crime. The other thing 230 to be remarked is, that this depravity never ceases in us, but is perpetually producing new fruits, those works of the flesh, which we have before described, like the emission of flame and sparks from a heated furnace, or like the streams of water from a never failing spring. Wherefore those who have defined original sin as a privation of the original righteousness, which we ought to possess, though they comprise the whole of the subject, yet have not used language sufficiently expressive of its operation and influence. For our nature is not only destitute of all good, but is so fertile in all evils that it cannot remain inactive. Those who have called it concupiscence have used an expression not improper, if it were only added, which is far from being conceded by most persons, that every thing in man, the understanding and will, the soul and body, is polluted and engrossed by this concupiscence; or, to express it more briefly, that man is of himself nothing else but concupiscence.

8. Definition of original sin. Two parts in the definition. Exposition of the latter part. Original sin exposes us to the wrath of God. It also produces in us the works of the flesh. Other definitions considered.

But lest the thing itself of which we speak be unknown or doubtful, it will be proper to define original sin. (Calvin, in Conc. Trident. 1, Dec. Sess. 5). I have no intention, however, to discuss all the definitions which different writers have adopted, but only to adduce the one which seems to me most accordant with truth. Original sin, then, may be defined a hereditary corruption and depravity of our nature, extending to all the parts of the soul, which first makes us obnoxious to the wrath of God, and then produces in us works which in Scripture are termed works of the flesh. This corruption is repeatedly designated by Paul by the term sin¹ (Gal. 5:19); while the works which proceed from it, such as adultery, fornication, theft, hatred, murder, revellings, he terms, in the same way, the fruits of sin, though in various passages of Scripture, and even by Paul himself, they are also termed sins. The two things, therefore, are to be distinctly observed—viz. that being thus perverted and corrupted in all the parts of our nature, we are, merely on account of such corruption, deservedly condemned by God, to whom nothing is acceptable but righteousness, innocence, and purity. This is not liability for another’s fault. For when it is said, that the sin of Adam has made us obnoxious to the justice of God, the meaning is not, that we, who are in ourselves innocent and blameless, are bearing his guilt, but that since by his transgression we are all placed under the curse, he is said to have brought us under obligation.² Through him, however, not only has punishment been derived, but pollution instilled, for which punishment is justly due. Hence Augustine, though he often terms it another’s sin (that he may more clearly show how it comes to us by descent), at the same time asserts that it is each individual’s own sin.³ And the Apostle most distinctly testifies, that “death passed upon all men, for that all have sinned,” (Rom. 5:12); that is, are involved in original sin, and polluted by its stain. Hence, even infants bringing their condemnation with them from their mother’s womb, suffer not for another’s, but for their own defect. For although they have not yet produced the fruits of their own unrighteousness, they have the seed implanted in them. Nay, their whole nature is, as it were, a seed-bed of sin, and therefore cannot 218but be odious and abominable to God. Hence it follows, that it is properly deemed sinful in the sight of God; for there could be no condemnation without guilt. Next comes the other point—viz. that this perversity in us never ceases, but constantly produces new fruits, in other words, those works of the flesh which we formerly described; just as a lighted furnace sends forth sparks and flames, or a fountain without ceasing pours out water. Hence, those who have defined original sin as the want of the original righteousness which we ought to have had, though they substantially comprehend the whole case, do not significantly enough express its power and energy. For our nature is not only utterly devoid of goodness, but so prolific in all kinds of evil, that it can never be idle. Those who term it concupiscence use a word not very inappropriate, provided it were added (this, however, many will by no means concede), that everything which is in man,from the intellect to the will, from the soul even to the flesh, is defiled and pervaded with this concupiscence; or, to express it more briefly, that the whole man is in himself nothing else than concupiscence.

8. Laat ons, opdat dit niet gezegd zij over een onzekere en onbekende zaak, de erfzonde bepalen. Het is echter niet mijn voornemen, om alle bepalingen, die door de schrijvers gegeven zijn, nauwkeurig te onderzoeken; maar ik zal slechts één te voorschijn brengen, die, naar het mij voorkomt, het best met de waarheid overeenstemt. De erfzonde dan schijnt te zijn een erfelijke slechtheid en verdorvenheid van onze natuur, die in alle delen der ziel verspreid is; die ons in de eerste plaats schuldig maakt aan Gods toorn, en verder ook in ons de werken voortbrengt, welke de Schrift de werken des vleses noemt (Gal. 5:19) En dit is het eigenlijk, dat door Paulus meermalen zonde genoemd wordt. Maar de werken, die daaruit voortkomen, zoals overspelen, hoererijen, dieverijen, haat, moord, brasserijen, noemt hij daarom vruchten der zonde; hoewel ze zowel op vele plaatsen in de Schrift als ook door hemzelf ook zonden genoemd worden. Deze twee moeten dus onderscheidenlijk waargenomen worden, namelijk, dat wij, daar wij zo in alle delen onzer natuur verdorven en verkeerd zijn, reeds alleen om die zodanige verdorvenheid terecht veroordeeld en schuldig verklaard zijn voor het aanschijn Gods, wie niets behaagt dan rechtvaardigheid, onschuld en zuiverheid. En dat is niet de gebondenheid voor het misdrijf van een ander. Want wanneer gezegd wordt, dat wij door de zonde van Adam schuldig geworden zijn voor het oordeel Gods, moet dat niet zo opgevat worden, alsof wij, zelf onschuldig zijnde en vrij uitgaande, de schuld van zijn misdaad droegen; maar omdat wij allen door zijn overtreding met de vloek zijn bekleed, wordt er gezegd, dat hij ons schuldig gemaakt heeft. Van hem is echter niet alleen de straf op ons overgegaan, maar ook zetelt in ons de smet, die van hem in ons gedruppeld is, en die met recht behoort gestraft te worden. Ook al noemt Augustinus¹ dit dikwijls de zonde van een ander (om duidelijker aan te tonen, dat ze door voortspruiting in ons geleid wordt), verzekert hij daarom tevens toch ook, dat ze ieders eigen zonde is. En de apostel zelf betuigt zeer nadrukkelijk (Rom. 5:12) dat de dood daarom over allen gekomen is, omdat allen gezondigd hebben, dat is, verwikkeld zijn in de erfzonde en met haar smetten bezoedeld. En daarom zijn ook de kleine kinderen, doordat ze hun eigen verdoemenis van de moederschoot met zich brengen, niet door de zonde van een ander, maar door die van henzelf schuldig. Want, ofschoon ze de vruchten van hun ongerechtigheid nog niet hebben voortgebracht, hebben zij toch het zaad daarvan in zich besloten, ja zelfs is hun gehele natuur een soort zaad van de zonde; daarom moet ze wel hatelijk en verfoeilijk zijn voor God. En daaruit volgt, dat zij voor God in eigenlijke zin voor zonde gerekend wordt, omdat er geen staat van beschuldiging zou zijn zonder schuld. Vervolgens komt het tweede punt, namelijk, dat deze verkeerdheid in ons nooit werkeloos is, maar voortdurend nieuwe vruchten voortbrengt, namelijk de werken des vleses, die wij tevoren beschreven hebben: evenals wanneer een aangestoken oven een vlam en vonken uitblaast, of een bronwel zonder ophouden water opspuit. Daarom hebben zij, die de erfzonde bepaald hebben als een gemis van de oorspronkelijke gerechtigheid, die in ons moest zijn, hoewel ze alles wat in de erfzonde is, omvatten, toch nog niet duidelijk genoeg haar kracht en werkzaamheid uitgedrukt. Want onze natuur is niet alleen beroofd en ontbloot van het goede maar ook zo rijk en vruchtbaar aan alle mogelijke kwade dingen, dat zij niet werkeloos kan zijn. Zij, die gezegd hebben, dat de erfzonde begeerlijkheid is, hebben een niet al te ongeschikt woord gebruikt, als er maar aan toegevoegd werd (wat de meesten geenszins toegeven), dat al wat in de mens is, van het verstand af tot de wil toe, van de ziel af tot het vlees toe, met deze begeerlijkheid besmet en vervuld is; of om het korter te besluiten, dat de mens uit zichzelf niets anders is dan begeerlijkheid.

8. 139Das Wesen der Erbsünde

Aber es soll hier nicht von einer undeutlichen und unbekannten Sache geredet werden, und deshalb wollen wir die Erbsünde beschreiben. Dabei habe ich jedoch nicht die Absicht, die einzelnen Beschreibungen, welche die kirchlichen Schriftsteller unternommen haben, nachzuprüfen. Ich werde nur eine einzige herausgreifen, die mir der Wahrheit am meisten zu entsprechen scheint. Es erscheint da nämlich die Erbsünde als die erbliche Zerrüttung und Verderbnis unserer Natur, die in alle Teile der Seele hineingedrungen ist; diese macht uns zunächst vor Gottes Zorn zu Schuldigen, dann aber bringt sie auch in uns die Werke hervor, die die Schrift „Werke des Fleisches“ nennt (Gal. 5,19). Das ist im eigentlichen Sinne das, was Paulus öfters „Sünde“ nennt. Die Werke indessen, die daraus hervorgehen, wie Ehebruch, Hurerei, Diebstahl, Haß, Mord, Völlerei nennt er dementsprechend „Früchte“ der Sünde; freilich werden sie weithin in der Schrift und so auch von Paulus selbst „Sünden“ genannt.

Dies beides ist also genau zu beachten: (1) Wir sind in allen Stücken unserer Natur dermaßen verderbt und verkehrt, daß wir allein wegen dieser Verderbnis vor Gott mit Recht als Verdammte und Verworfene dastehen; denn ihm ist ja nichts wohlgefällig als Gerechtigkeit, Unschuld und Reinheit. Aber das ist nun keine Verflochtenheit in fremdes Vergehen. Denn wenn es heißt, daß wir durch die Sünde Adams des göttlichen Gerichts schuldig sind, so ist das nicht so zu verstehen, als ob wir etwa unschuldig und ohne Verdienst die Schuld für sein (Adams) Vergehen tragen müßten; es ist vielmehr deshalb gesagt, er habe uns in seine Schuld verwickelt, weil wir ja durch seine Übertretung nun alle den Fluch auf uns tragen. Trotzdem ist von ihm her nicht etwa bloß die Strafe auf uns gekommen, sondern die von ihm auf uns übertragene Verderbnis wohnt nun in uns, und diese wird mit Recht bestraft. So sagt Augustinus zwar oft, es handle sich um eine „fremde“ Sünde, um nämlich klarer zu zeigen, daß sie durch Übertragung auf uns kommt. Aber trotzdem behauptet er auch, sie sei eines jeden eigene Sünde. (So unter anderem in „Von Schuld und Vergebung der Sünden“ III,8). Der Apostel selbst bezeugt ganz ausdrücklich, der Tod sei darum zu allen durchgedrungen, dieweil sie alle gesündigt haben! (Röm. 5,12). Und das heißt: weil sie alle der Erbsünde verfallen und mit ihren Flecken behaftet sind. So sind denn auch die Kindlein selber, die vom Mutterleibe an ihr Verdammungsurteil mit sich tragen, nicht in fremde, sondern in ihre eigene Sünde verstrickt. Denn obwohl sie die Früchte ihrer Sündhaftigkeit noch nicht hervorgebracht haben, so haben sie doch den Samen in sich, ja ihre ganze Natur ist gewissermaßen ein Same der Sünde, so daß sie unvermeidlich Gott verhaßt und abscheulich sein muß. Daraus folgt, daß dies im eigentlichen Sinne vor Gott als Sünde gilt: denn ohne Schuld gäbe es keinen Anklagezustand. (2) Dazu kommt dann das Zweite: Diese Verkehrtheit ist in uns niemals müßig, sondern bringt ohne Aufhören neue Früchte hervor, nämlich jene oben beschriebenen „Werke des Fleisches“ — gleichwie ein Schmelzofen, der einmal angezündet ist, nun Flammen und Funken von sich gibt, oder eine Quelle das Wasser ohne Aufhören aus sich hervorsprudelt. Wer deshalb unter der Erbsünde den Mangel an „Urgerechtigkeit“ (justitia originalis) verstehen will, die wir eigentlich haben sollten, der hat damit zwar alles zur Sache Gehörige zusammengefaßt, aber deren Kraft und Wirksamkeit nicht deutlich genug zum Ausdruck gebracht. Denn unsere Natur ist nicht etwa bloß des Guten arm und leer, sondern sie ist fruchtbar und ertragreich im Bösen, so daß sie nie müßig sein kann! Einige haben gesagt, die Erbsünde sei die „Begehrlichkeit“ (concupiscentia). Das ist an sich kein sachfremdes Wort; nur muß man — was aber von den meisten nicht im mindesten zugegeben wird — noch hinzufügen, es sei eben der ganze Mensch (quicquid in homine est), Verstand und Wille, Seele und Fleisch, von dieser Begehrlichkeit befleckt und erfüllt oder kurzum, der ganze Mensch sei von sich selbst aus nichts anderes als Begehrlichkeit!

8. Definisie en bespreking van oorspronklike sonde⁴¹

En laat ons nou oorspronklike sonde omskrywe sodat dit nie dalk lyk asof ons oor ’n onsekere en onbekende saak gepraat het nie. Ek is 361 trouens nie van voorneme om elke afsonderlike definisie wat skrywers daarvoor aangebied het, te ondersoek nie. Ek sal slegs een definisie aanbied, wat na my mening die beste met die waarheid ooreenstem. Oorspronklike sonde is dus klaarblyklik die oorerflike boosheid en bedorwenheid van ons natuur wat oor al die dele van ons siele versprei is. Dit maak ons in die eerste plek skuldig aan die toorn van God en bring ook in ons werke voort wat die Skrif werke van die vlees noem.⁴² Dit is eintlik wat so dikwels deur Paulus sonde genoem word. Die werke wat trouens daaruit voortkom, soos owerspel, ontug, diefstal, haat, moord en brassery, noem hy om hierdie rede vrugte van die sonde.⁴³ Tog word dit sowel deur die Skrif as deur Paulus oral sonde genoem. Ons moet dus noukeurig op hierdie twee fasette let, naamlik dat ons van nature in alle opsigte so bedorwe en sleg is en alreeds slegs vanweë so ’n bedorwenheid met reg verdoem en voor die aangesig van God skuldig verklaar is, omdat niks anders as net geregtigheid, onskuld en reinheid vir Hom aanvaarbaar is nie. Dit is egter nie ’n verbintenis vir ’n ander mens se oortreding nie. Want wanneer daar gesê word dat ons deur Adam se sonde skuldig geword het aan die oordeel van God, moet ons dit nie opneem asof ons self onskuldig is en sonder dat ons dit verdien, die skuld vir sy sonde dra nie. Omdat ons almal deur sy oortreding vervloek is, word daar gesê dat hy ons daarmee verbind het. Nogtans het die straf alleen nie van hom af na ons oorgekom nie, maar die smet wat deur hom in ons ingedrup is, is ook in ons gevestig, en dit moet met reg gestraf word. Hoewel Augustinus dit dikwels iemand anders se sonde noem om duideliker aan te dui dat dit deur voortplanting ook na ons toe afgelei word, verklaar hy daarom tog terselfdertyd dat dit elkeen se eie sonde is.⁴⁴ En die apostel getuig self ook baie uitdruklik dat die dood alle mense oorgekom. het omdat almal gesondig het, dit wil sê omdat hulle almal in die oorspronklike sonde verstrik is en deur die smette daarvan besoedel is.⁴⁵ Daarom is kinders ook nie deur die sonde van ’n ander nie maar deur hulle eie sonde skuldig, omdat hulle hulle eie 362 verdoemenis van moederskoot af met hulle saamneem. Want al het hulle nog nie die vrug van hulle ongeregtigheid voortgebring nie, het hulle tog die saad daarvan in hulle ingeslote. Ja, hulle hele natuur is saad van die sonde. Derhalwe moet hulle natuur ook vir God afkeurenswaardig en verfoeilik wees. Daaruit volg dat die bedorwe natuur eintlik as sonde voor God beskou word omdat dit nie aangekla sou kon word as dit nie skuld gehad het nie.

Hierby kom die tweede punt waarop ons moet let, naamlik dat hierdie verwrongenheid nooit in ons tot ’n einde kom nie maar voortdurend nuwe vrugte voortbring. Die vrug is natuurlik die werke van die vlees wat ons tevore beskrywe het. Dit is soos ’n oond wat aan die brand gesteek word en vlamme en vonke uitblaas, of soos ’n fontein wat eindeloos water uitspuit. Die mense wat die oorspronklike sonde beskryf het as die ontbering van die oorspronklike geregtigheid wat in ons behoort te wees, het daarom nie duidelik genoeg die krag en werking van die oorspronklike sonde tot uitdrukking gebring nie, hoewel die definisie alles saamvat wat die onderwerp raak.⁴⁶ Want ons natuur is nie alleen ontbloot van en sonder die goeie nie maar ook so vrugbaar en ryk aan alle kwaad dat dit nie ledig kan wees nie. Die mense wat beweer het dat oorspronklike sonde begeerte is,⁴⁷ het ’n woord gebruik wat nie te onvanpas is nie. Hulle moes slegs iets daar bygevoeg het - iets wat die meeste mense glad nie toegee nie, - naamlik dat alles wat in die mens is, van sy verstand tot sy wil, van sy siel tot sy vlees, met hierdie begeerte besmet en tot oorlopens toe vol is; of, om dit bondiger te stel: die mens in sy geheel is uit homself niks anders as begeerte nie.

8. Серьёзное рассуждение требует определения первородного греха. Однако в мои намерения не входит рассматривать все определения, которые были предложены до сих пор. Я дам одно-единственное, которое представляется мне согласным с истиной. Будем считать, что первородный грех — это наследственные порча и извращение нашей природы, которые, охватывая все части нашей души, во-первых, делают нас виновными перед Богом и, во-вторых, производят в нас то, что Писание называет «делами плоти». Именно это св. Павел неоднократно именует «грехом», не прибавляя слова «первородный». Дела, проистекающие из него — прелюбодеяние, блуд, бесчинство, ненависть, убийства и чревоугодие (Гал 5:19-21), он называет «плодами греха», поскольку совокупность подобных дел как Писание в целом, так и св. Павел в частности именуют «грехом». Эти две вещи следует чётко различать. Следует также вполне отдавать себе отчёт в том, что мы настолько развращены во всех частях своей природы, что по причине этой развращённости с полным основанием прокляты перед Богом, которому угодны лишь праведность, невинность и чистота. И не нужно говорить, что в этом нашем состоянии повинен другой, будто мы совершенно незаслуженно держим ответ за грех своего праотца. Ибо утверждение, что все мы подлежим суду по вине Адама, не означает, что сами по себе мы невинны и, не заслужив такого наказания, расплачиваемся за Адамов грех непомерной ценой. Ведь раз его преступление покрыло позором всех нас, то все мы и несём ответственность. При этом не следует думать, что по вине Адама мы лишь заслужили наказание, но не восприняли его греха. На самом деле унаследованный от него грех живёт в нас, и именно за него положено наказание. Поэтому св. Августин, хотя и использует несколько раз выражение «чужой грех», чтобы подчеркнуть его наследственную природу, тем не менее показывает, что он свойствен каждому из нас. И сам апостол свидетельствует, что смерть перешла на всех людей, потому что все согрешили (Рим 5:12). Это значит, что первородный грех охватывает всех и что все запятнаны его грязью. Поэтому под проклятие подпадают даже дети, и не за чужой грех, а за свой собственный. Ибо, хотя они ещё не принесли плодов своего нечестия, в них скрыто его семя. Более того, сама их природа есть семя греха; поэтому она неугодна и отвратительна Богу. Из этого следует, что подобное зло по праву считается грехом перед Богом. Ибо не без вины мы навлекли на себя проклятие. Другое важное соображение состоит в том, что испорченность в нас никогда не дремлет, но постоянно приносит новые плоды — те самые дела плоти, о которых мы только что говорили, подобно тому как из пылающего очага непрестанно вылетают пламя и искры, а из родника струится вода. Поэтому те, кто определил первородный грех как нарушение праведности, которая изначально была свойственна человеку, хотя и выразили этим существо дела, не отразили в полной мере силу греха. Ибо наша природа не просто осквернена и лишена добра, но она настолько скора на всяческое зло, что не может пребывать в покое. Те, кто назвал это похотью, не преувеличили, употребив весьма сильное слово. Тем самым они добавили смысл, который ускользал от многих, а именно, что все составные части человека — разум и воля, душа и тело — осквернены или вообще целиком заполнены похотью. Если сказать ещё короче, то человек есть не что иное, как сама похоть.

9. | Quamobrem dixi cunctas animae partes a peccato fuisse possessas, ex quo a fonte iustitiae descivit Adam. Neque enim appetitus tantum inferior eum illexit, sed arcem ipsam mentis occupavit nefanda impietas, et ad cor intimum penetravit superbia: ut frigidum sit ac stultum, corruptelam, quae inde manavit, ad sensuales tantum, ut vocant, motus restringere: aut fomitem vocare qui solam partem quae illis sensualitas est ad peccatum alliciat, excitet ac trahat⁵. In quo crassam inscitiam detexit Petrus Lombardus, qui sedem quaerens et vestigans dicit in carne esse, teste Paulo, non quidem proprie, sed quia in carne magis apparet⁶. Quasi vero^f tantum partem animae 239 designet Paulus, ac non totam naturam quae supernaturali gratiae opponitur. Et Paulus omnem dubitationem tollit, corruptionem docens non in una tantum parte subsidere, sed nihil a mortifera eius tabe purum esse, aut syncerum. Nam de vitiosa natura disputans, non tantum inordinatos^a, qui apparent, appetituum motus damnat, sed praecipue contendit mentem caecitati, et cor pravitati addictum esse; atque tertium illud ad Romanos caput nihil aliud est quam originalis peccati descriptio¹. Id ex renovatione clarius patet. Nam spiritus, qui veteri homini et carni opponitur, non modo gratiam notat qua corrigitur inferior pars animae vel sensualis, sed plenam omnium partium reformationem complectitur. Atque ideo Paulus non tantum crassos appetitus in nihilum redigi, sed nos spiritu mentis renovari iubet [Ephes. 4. e. 23]; sicut etiam alibi transformari nos iubet in novitate mentis [Rom. 12. a. 2]; unde sequitur, partem illam, in qua maxime refulget animae praestantia et nobilitas, non modo vulneratam esse, sed ita corruptam, ut non modo sanari, sed novam prope naturam induere opus habeat. Quatenus et mentem et cor occupet peccatum, mox videbimus. Hic tantum breviter attingere volui, totum hominem quasi diluvio a capite ad pedes sic fuisse obrutum, ut nulla pars a peccato sit immunis: ac proinde quicquid ab eo procedit in peccatum imputari; sicut dicit Paulus omnes affectus carnis, vel cogitationes, esse inimicitias adversus Deum [Rom. 8. b. 7], et ideo mortem².

9. Parquoy j’ay dit que depuis qu’Adam s’est destourné de la fontaine de justice, toutes les parties de l’ame ont esté possedées par le peché. Car ce n’a pas esté son appetit inferieur seulement, ou sensualité, qui l’a alleché à mal, mais ceste maudite impieté, dont nous avons fait mention, a occupé le plus haut et le plus excellent de son esprit, et l’orgueil est entré jusques au profond du cœur. Ainsi c’est une fantasie froide et sotte, de vouloir restreindre la corruption venue de là, aux mouvemens ou appetits qu’on appelle Sensuels, ou l’appeler Un nourrissement de feu, lequel alleche, esmeuve et tire la sensualité à peché. En quoy le maistre des Sentences a monstré une grosse ignorance et lourde. Car en cherchant le siege de ce vice, il dit qu’il est en la chair, selon sainct Paul: adjoustant sa glose, que ce n’est pas proprement, mais pource qu’il y apparoist plus. Or il est si sot de prendre ce mot de Chair pour le corps: comme si sainct Paul en l’opposant à la grace du sainct Esprit, par laquelle nous sommes regenerez, marquoit seulement une partie de l’ame, et ne comprenoit pas toute nostre nature. Et luy-mesme en oste toute difficulté, disant que le peché ne reside pas seulement en une partie, mais qu’il n’y a rien de pur et net de sa pourriture mortelle. Car en disputant de la nature vicieuse, il ne condamne pas seulement les appetits apparens, mais insiste sur tout en ce poinct, que l’entendement est du tout asservy à bestise et aveuglement, et le cœur addonné à perversité. Et tout le troisieme chapitre des Romains n’est autre chose qu’une description du peché originel. Cecy mesmes appert encore mieux par le renouvellement. Car l’esprit, qui est opposé au vieil homme et à la chair, ne signifie pas seulement la grace par laquelle la partie inferieure de l’ame ou sensuelle est corrigée, mais comprend une pleine reformation de toutes les parties. Parquoy sainct Paul ailleurs ne demande pas seulement de mettre bas et aneantir les appetits enormes, mais veut que nous soyons renouvellez de l’esprit de nostre entendement: et en l’autre passage, que nous soyons transformez en nouveauté d’esprit (Ephes. 4:23; Rom. 12:2). Dont il s’ensuit que ce qui est le plus noble et le plus à priser en nos ames, non seulement est navré et blessé, mais du tout corrompu, quelque dignité qui y reluise: en sorte qu’il n’a pas seulement mestier de gairison, mais faut qu’il vestu une nature nouvelle. Nous verrons tantost comment le peché occupe l’esprit et le cœur. Say icy voulu seulement toucher en bref, que tout l’homme est accablé comme d’un deluge depuis la teste jusques aux pieds, en sorte qu’il n’y a nulle partie de luy exempte de peché: et par ainsi que tout ce qui en procede est à bon droict condamné et imputé à peché: comme sainct Paul dit, que toutes affections de la chair sont ennemies à Dieu: et par consequent, mort (Rom. 8:7).

9. Wherefore I have asserted that sin has possessed all the powers of the soul, since Adam departed from the fountain of righteousness. For man has not only been ensnared by the inferior appetites, but abominable impiety has seized the very citadel of his mind, and pride has penetrated into the inmost recesses of his heart; so that it is weak and foolish to restrict the corruption which has proceeded thence, to what are called the sensual affections, or to call it an incentive which allures, excites, and attracts to sin, only what they style the sensual part. In this the grossest ignorance has been discovered by Peter Lombard, who, when investigating the seat of it, says that it is in the flesh, according to the testimony of Paul,⁵⁵³ not indeed exclusively, but because it principally appears in the flesh; as though Paul designated only a part of the soul, and not the whole of our nature, which is opposed to supernatural grace. Now, Paul removes every doubt by informing us that the corruption resides not in one part only, but that there is nothing pure and uncontaminated by its mortal infection. For, when arguing respecting corrupt nature, he not only condemns the inordinate motions of the appetites, but principally insists on the blindness of the mind, and the depravity of the heart;⁵⁵⁴ and the third chapter of his Epistle to the Romans is nothing but a description of original sin. This appears more evident from our renovation. For “the Spirit,” which is opposed to “the old man” and “the flesh,” not only denotes the grace, which corrects the inferior or sensual part of the soul, but comprehends a complete reformation of all its powers. And therefore Paul not only enjoins us to mortify our sensual appetites, but exhorts us to be renewed in the spirit of our mind;⁵⁵⁵ and in 231 another place he directs us to be transformed by the renewing of our mind.⁵⁵⁶ Whence it follows, that that part, which principally displays the excellence and dignity of the soul, is not only wounded, but so corrupted, that it requires not merely to be healed, but to receive a new nature. How far sin occupies both the mind and the heart, we shall presently see. My intention here was only to hint, in a brief way, that man is so totally overwhelmed, as with a deluge, that no part is free from sin; and therefore that whatever proceeds from him is accounted sin; as Paul says that all the affections or thoughts of the flesh are enmity against God, and therefore death.⁵⁵⁷

9. Exposition of the former part of the definition—viz. that hereditary depravity extends to all the faculties of the soul.

I have said, therefore, that all the parts of the soul were possessed by sin, ever since Adam revolted from the fountain of righteousness. For not only did the inferior appetites entice him, but abominable impiety seized upon the very citadel of the mind, and pride penetrated to his inmost heart (Rom. 7:12; Book 4, chap. 15, sec. 10–12), so that it is foolish and unmeaning to confine the corruption thence proceeding to what are called sensual motions, or to call it an excitement, which allures, excites, and drags the single part which they call sensuality into sin. Here Peter Lombard has displayed gross ignorance (Lomb., lib. 2 Dist. 31). When investigating the seat of corruption, he says it is in the flesh (as Paul declares), not properly, indeed, but as being more apparent in the flesh. As if Paul had meant that only a part of the soul, and not the whole nature, was opposed to supernatural grace. Paul himself leaves no room for doubt, when he says, that corruption does not dwell in one part only, but that no part is free from its deadly taint. For, speaking of corrupt nature, he not only condemns the inordinate nature of the appetites, but, in particular, declares that the understanding is subjected to blindness, and the heart to depravity (Eph. 4:17, 18). The third chapter of the Epistle to the Romans is nothing but a description of original sin; The same thing appears more clearly from the mode of renovation. For the spirit, which is contrasted with the old man, and the flesh, denotes not only the grace by which the sensual or inferior part of the soul is corrected, but includes a complete reformation of all its parts (Eph. 4:23). And, accordingly, Paul enjoins not only that gross appetites be suppressed, but that we be renewed in the spirit of our mind (Eph. 4:23), as he elsewhere tells us to be transformed by the renewing of our mind (Rom. 12:2). Hence it follows, that that part in which the dignity and excellence of the soul 219are most conspicuous, has not only been wounded, but so corrupted, that mere cure is not sufficient. There must be a new nature. How far sin has seized both on the mind and heart, we shall shortly see. Here I only wished briefly to observe, that the whole man, from the crown of the head to the sole of the foot, is so deluged, as it were, that no part remains exempt from sin, and, therefore, everything which proceeds from him is imputed as sin. Thus Paul says, that all carnal thoughts and affections are enmity against God, and consequently death (Rom. 8:7).

9. Daarom heb ik gezegd, dat alle delen der ziel door de zonde in bezit genomen zijn, sinds Adam van de bron der gerechtigheid is afgeweken. Immers niet slechts een lagere lust heeft hem verlokt, maar de schandelijke goddeloosheid heeft de burcht zijner ziel bezet en de hovaardij is tot in het binnenste van zijn hart doorgedrongen, zodat het nietszeggend en dwaas is om de verdorvenheid, die daaruit is voortgekomen, slechts tot de zinnelijke bewegingen, gelijk men die noemt, te beperken, of om haar een vuurmaker te noemen, die alleen dat deel, hetwelk zij zinnelijkeid noemen, tot de zonde zou verlokken, opwekken en trekken. Daarin heeft Petrus Lombardus zijn grove onwetendheid geopenbaard¹ die, de zetel dezer verdorvenheid zoekend en opsporend, zegt, dat hij, volgens getuigenis van Paulus, in het vlees gelegen is, wel niet in eigenlijke zin, maar omdat hij zich in het vlees meer vertoont. Alsof Paulus slechts een deel der ziel aanduidde en niet de ganse natuur, die gesteld wordt tegenover de bovennatuurlijke genade. En Paulus neemt alle twijfel weg door te leren, dat de verdorvenheid niet slechts in één deel zetelt, maar dat niets zuiver of rein is van haar doodaanbrengende besmetting. Want wanneer hij handelt over de zondige natuur, veroordeeelt hij niet slechts de ongeregelde bewegingen der begeerten, die openbaar worden, maar hij beweert vooral, dat het verstand aan blindheid en het hart aan slechtheid onderworpen is. En het derde hoofdstuk van de brief aan de Romeinen is niets anders dan een beschrijving van de erfzonde. Deze blijkt duidelijker uit de vernieuwing. Want de geest die gesteld wordt tegenover de oude mens en het vlees, duidt niet alleen aan de genade, waardoor het lagere of zinnelijke deel derziel verbeterd wordt, maar omvat de volle hervorming van alle delen. En daarom beveelt Paulus (Ef. 4:23) dat niet alleen de grove lusten, te niet gedaan, maar ook dat wij in de geest des gemoeds vernieuwd moeten worden; gelijk hij ook elders (Rom. 12:2) ons beveelt, dat we veranderd moeten worden door vernieuwing des gemoeds. En daaruit volgt, dat het deel, waarin de voortreffe lijkheid en de adel der ziel het meest schittert, niet alleen gewond is, maar zo verdorven, dat het niet alleen van node heeftgenezen te worden, maar schier een nieuwe natuur aantrekken moet. In hoe verre de zonde het verstand en het hart in beslag neemt, zullen wij later zien. Hier heb ik slechts in het kort willen aanroeren, dat de gehele mens als door een zondvloed van het hoofd tot de voeten zo overstroomd is, dat geen enkel deel vrij is van zonde; en dat daarom al wat van hem voortkomt tot zonde gerekend wordt. Zoals Paulus zegt (Rom. 8:7) dat alle aandoeningen of bedenkingen des vleses vijandschap zijn tegen God, en daarom de dood zijn.

9. 140Die Sünde zerrüttet den ganzen Menschen

Aus diesem Grunde sagte ich, die Seele sei in ihrem ganzen Bestand von der Sünde mit Beschlag belegt, seitdem sich Adam von der Quelle der Gerechtigkeit abgewandt hat. Denn es hat ihn nicht allein ein niedriges Gelüsten gereizt, sondern schändliche Gottlosigkeit hat seine Seele bis ins Tiefste in Besitz genommen, und die Hoffart ist ins innerste Herz hineingedrungen. Deshalb ist es abgeschmackt und töricht, die daraus entstandene Verderbnis bloß auf die sogenannten „sinnlichen Regungen“ (sensuales motus) zu beschränken oder sie bloß einen „Zunder“ zu nennen, der die von einigen so genannte „Sinnlichkeit“ (sensualitas) reizt, erregt und fortzieht. Petrus Lombardus hat seine grobe Unwissenheit dadurch erwiesen, daß er auf der Suche nach dem Sitz der Erbsünde zu der Ansicht kam, das sei nach Paulus das Fleisch, freilich nicht im eigentlichen Sinne, sondern weil die Erbsünde im Fleische am deutlichsten in Erscheinung trete. Als ob Paulus bloß einen Teil der Seele gemeint habe und nicht die ganze Natur, wenn er das „Fleisch“ und die übernatürliche Gnade einander gegenüberstellt! Paulus hebt auch allen Zweifel auf, indem er lehrt, daß die Verderbnis nicht etwa bloß in einen Teil ihren Sitz habe, sondern nichts von ihrer todbringenden Befleckung rein oder unberührt ist! Denn bei der Betrachtung der verderbten Natur (des Menschen) verdammt er nicht bloß die sichtbar werdenden ungeregelten Triebe, sondern er behauptet vor allem, daß die Seele der Blindheit und das Herz der Verdorbenheit verfallen sei, und das ganze dritte Kapitel des Römerbriefs ist ja nichts als eine Beschreibung der Erbsünde. Das wird wieder noch deutlicher, wenn wir (die Kehrseite) die Erneuerung ins Auge fassen. Denn der Geist, der ja dem alten Menschen, dem Fleische entgegengesetzt wird, bezeichnet nicht etwa bloß die Gnade, die den „niedrigeren“ oder „sinnlichen“ Teil der Seele in Ordnung bringt, sondern er umfaßt doch eine völlige Erneuerung des gesamten Wesens. Und deshalb gebietet Paulus nicht nur die groben Triebe zunichte zu machen, sondern uns zu erneuern im Geist unseres Gemüts (Eph. 4,23), wie er uns ja auch an anderer Stelle auffordert, uns zu ändern in Erneuerung unseres Sinnes (Röm. 12,2). Daraus geht hervor: gerade jener Teil (der Seele), an dem ihre hohe Würde und ihr Adel am meisten erstrahlt, ist nicht nur verwundet, sondern gar derart verderbt, daß es nicht bloß der Heilung, sondern geradezu der Annahme einer neuen Natur bedarf! Wie weit die Sünde Sinn und Herz in Besitz hat, das werden wir gleich sehen. Hier habe ich nur in Kürze andeuten wollen: der ganze Mensch ist von Kopf bis zu Fuß wie von einer Sintflut derart über und über (mit Sünde) bedeckt, daß kein Teil unberührt ist, und deshalb wird alles, was von ihm kommt, als Sünde gerechnet, wie denn auch Paulus sagt, alle Sinne des Fleisches und all sein Denken seien Feindschaft wider Gott (Röm. 8,7) und deshalb der Tod!

9.   Sonde het nie net die sintuiglike emosies nie maar die hele mens besmet

Daarom het ek gesê dat al die dele van die siel deur die sonde besmet is vanaf die stadium waarin Adam van die bron van geregtigheid afvallig geword het. Want dit was nie alleen ’n ondergeskikte lus wat hom verlei 363 het nie, maar ’n skandelike boosheid het die vesting van sy siel ingeneem en hoogmoed het diep binne-in sy hart ingedring, sodat dit niksseggend en dwaas sou wees om die bedorwenheid wat daaruit voortkom, slegs tot die sogenaamde sintuiglike emosies te beperk.⁴⁸ Dit sou net so dwaas wees om dit ’n vonk te noem wat slegs dié deel wat hulle die sintuiglike noem, tot sonde sou verlei, aanhits en trek.⁴⁹ Daarin het Petrus Lombardus sy growwe onkunde geopenbaar toe hy op die spore daarvan na die setel van die bedorwenheid gesoek het. Hy het verklaar dat dit volgens die getuienis van Paulus in die vlees is, nie in eintlike sin nie, maar omdat dit meer in die vlees na vore kom,⁵⁰ net asof Paulus slegs maar ’n gedeelte van die siel hier aandui en nie die hele natuur wat teenoor die bonatuurlike genade gestel word nie.

Paulus ruim alle twyfel daaroor uit die weg wanneer hy leer dat die bedorwenheid nie alleen in een deel gevestig is nie maar dat daar niks is wat vry en suiwer van die dodelike smet daarvan is nie. Want wanneer hy die bedorwe natuur bespreek, verdoem hy nie alleen die ongereelde opwelling van begeertes wat by die mens na vore kom nie, maar hy verklaar veral dat die mens se verstand aan blindheid en sy hart aan boosheid uitgelewer is.⁵¹ Die derde hoofstuk van sy brief aan die Romeine is niks anders as ’n beskrywing van die oorspronklike sonde nie.⁵² Dit blyk nog duideliker uit die vernuwing. Want die Gees wat teenoor die ou mens en die vlees gestel word, dui nie alleen op die genade waardeur die laer deel van die siel of die sintuiglike verbeter word nie, maar sluit ook die voile hervorming van al sy dele in. Daarom beveel Paulus ons dat ons nie alleen growwe begeertes tot niet moet maak nie, maar ook dat ons in die gees van ons siele nuut gemaak moet word.⁵³ So beveel hy ons ook elders dat ons deur die vernuwing van ons gees verander moet word.⁵⁴ Daaruit volg dat daardie deel waarin die uitnemendheid en adel van ons siele in die besonder skitter, nie alleen verwond is nie maar so bedorwe is dat dit nie alleen nie genees kan word nie maar met ’n bykans nuwe natuur beklee moet word. Ons sal weldra sien in hoeverre die sonde ons verstand en hart inneem. Hier wou ek slegs bondig daaraan raak dat die mens in sy geheel van sy kop tot tone soos deur ’n stortvloed begrawe is, sodat geen deel vry van die sonde is nie, en daarom moet alles wat die mens voortbring, aan sonde toegere- 364 ken word. So sê Paulus dat al die gevoelens of gedagtes van die vlees vyandskap teen God en daarom die dood is.⁵⁵

9. Вот почему я сказал, что после того, как Адам отвратился от источника праведности, все части человеческой души оказались охвачены грехом. Ибо не только исходящие изнутри вожделения, то есть чувственность, совращали его на зло, но и на высотах его разума воцарилось проклятое безбожие, о котором мы говорили выше, а его сердце до самых глубин поразила гордыня. Поэтому сводить исходящий от них порок к тем движениям души и желаниям, которые называют «чувственными», или называть его «огнём души», который соблазняет, движет и подталкивает чувственность ко греху, есть бесплодная и глупая фантазия.

Мастер сентенций обнаружил здесь глубокое и грубое невежество, когда в поисках вместилища этого порока заявил, что, согласно св. Павлу, это плоть, добавив собственное толкование: не сама по себе плоть, а нечто привнесённое в неё. Нелепо понимать слово «плоть» в значении «тело», будто Павел, противопоставляя её благодати Св. Духа, которой мы возродились, имел в виду лишь некоторую часть души, а не всю нашу природу. Между тем сам св. Павел снимает всякую двусмысленность, говоря, что грех захватил не одну какую-то часть нашего существа, но что нет в нём ничего не затронутого смертоносным тлением. Рассуждая о нашей порочной природе, он не осуждает только лишь обнаруживаемые нами вожделения, а настаивает, что наш ум целиком охвачен безумием и слепотой, а сердце отдано плотским похотям.

Вся третья глава Послания к римлянам есть не что иное, как описание первородного греха. Его сущность с ещё большей силой раскрывается в «обновлении», поскольку Дух, противостоящий ветхому человеку и плоти, означает не только милость, благодаря которой исправляется низшая, или чувственная, часть души, но и полное преобразование всех её частей. Поэтому в другом месте Павел не просто требует изничтожения непомерных вожделений, а желает, чтобы в духе мы преобразились в новое (Рим 12:2).

Отсюда следует, что всё самое благородное и высоко ценимое в нашей душе не только поражено и унижено, но, сколько бы мы ни превозносились, полностью извращено, так что возникает потребность не только в лечении, но и в обретении новой природы. В дальнейшем мы увидим, до какой степени грех охватил наши дух и сердце. Здесь же я хотел только коснуться этого предмета. Всякий человек охвачен грехом, как потопом, с головы до пят, так что ни одна его часть не остаётся сухой. И потому всё, что исходит от него, изначально проникнуто грехом и подлежит осуждению. Как сказал св. Павел, «плотские помышления суть вражда против Бога» (Рим 8:7) и, следовательно, смерть.

10. | Eant nunc qui Deum suis vitiis inscribere audent³, quia dicimus naturaliter vitiosos esse^b homines⁴. Opus Dei perperam in sua pollutione scrutantur^c, quod in illa integra adhuc et incorrupta Adae natura requirere debuerant. A carnis ergo nostrae culpa, non a Deo nostra perditio est; quando non alia ratione periimus, nisi quia degeneravimus a prima nostra conditione. Neque hic obstrepat quispiam, potuisse Deum nostrae 240 saluti melius prospicere si Adae lapsui occurrisset^*. Nam obiectio ista cum ob nimis audacem curiositatem piis mentibus abominanda est tum ad praedestinationis arcanum attinet, quod suo loco postea tractabitur¹. Quare ruinam nostram naturae depravationi imputandam meminerimus, ne in Deum ipsum naturae authorem stringamus accusationem^a. Haerere quidem exitiale illud vulnus in natura verum est: sed multum refert accesseritne aliunde, an ab origine insederit. Constat autem per peccatum inflictum fuisse. Non est igitur cur conqueramur nisi de nobis ipsis, quod diligenter annotavit scriptura. Dicit enim Ecclesiastes, Hoc scio, quod fecerit Deus hominem rectum: ipsi autem quaesierunt sibi adinventiones multas [Eccles. 7. d. 30]. Homini tantum suum exitium adscribendum apparet, quum Dei^b benignitate rectitudinem adeptus, sua ipse dementia in vanitatem delapsus sit.

10. Voyent maintenant ceux qui osent attribuer la cause de leur peché à Dieu, quand nous disons que les hommes sont naturellement vicieux, s’ils font perversement de contempler l’ouvrage de Dieu en leur pollution, lequel ils devoyent plustost chercher et sonder en la nature qu’avoit receue Adam devant qu’estre corrompu. Nostre perdition donc procede de la coulpe de nostre chair, et non pas de Dieu: attendu que nous ne sommes peris pour autre cause que pour estre declinez de nostre premiere creation. Et ne faut icy repliquer, que Dieu eust bien peu mieux pourvoir à nostre salut, s’il fust venu au devant de la cheute d’Adam: car ceste objection est si audacieuse et temeraire, qu’elle ne doit nullement entrer en l’entendement de l’homme fidele. Davantage elle appartient à la predestination de Dieu, laquelle sera cy apres traitée en son lieu. Pourtant qu’il nous souvienne d’imputer tousjours nostre ruine à la corruption de nostre nature, et non point à icelle nature qui avoit esté donnée premierement à l’homme, afin de n’accuser Dieu, comme si nostre mal venoit de luy. Il est bien vray que ceste mortelle playe de peché est fichée en nostre nature: mais ce sont choses bien diverses, qu’elle ait esté navrée dés son origine, ou qu’elle l’ait esté depuis et d’ailleurs. Or est-il certain qu’elle a esté navrée par le peché qui est survenu. Nous n’avons donc cause de nous plaindre que de nous-mesmes. Ce que l’Escriture denote diligemment: car l’Ecclesiaste dit, Je say que Dieu avoit creé l’homme bon: mais il s’est forgé plusieurs inventions mauvaises (Eccles. 7:29). Par cela il appareil qu’il faut imputer à l’homme seulement sa ruine, veu qu’il avoit eu de la grace de Dieu une droiture naturelle, et que par sa folie il est trebusché en vanité.

10. Now, let us dismiss those who dare to charge God with their corruptions, because we say that men are naturally corrupt. They err in seeking for the work of God in their own pollution, whereas they should rather seek it in the nature of Adam while yet innocent and uncorrupted. Our perdition therefore proceeds from the sinfulness of our flesh, not from God; it being only a consequence of our degenerating from our primitive condition. And let no one murmur that God might have made a better provision for our safety, by preventing the fall of Adam. For such an objection ought to be abominated, as too presumptuously curious, by all pious minds; and it also belongs to the mystery of predestination, which shall afterwards be treated in its proper place. Wherefore let us remember, that our ruin must be imputed to the corruption of our nature, that we may not bring an accusation against God himself, the author of nature. That this fatal wound is inherent in our nature, is indeed a truth; but it is an important question, whether it was in it originally, or was derived from any extraneous cause. But it is evident that it was occasioned by sin. We have therefore no reason to complain, but of ourselves; which in the Scripture is distinctly remarked. For the Preacher says, “This only have I found, that God hath made man upright; but they have sought out many inventions.”⁵⁵⁸ It is clear that the misery of man must be ascribed solely to himself, since he was favoured with rectitude by the Divine goodness, but has lapsed into vanity through his own folly.

10. From the exposition of both parts of the definition it follows that God is not the author of sin, the whole human race being corrupted by an inherent viciousness.

Let us have done, then, with those who dare to inscribe the name of God on their vices, because we say that men are born vicious. The divine workmanship, which they ought to look for in the nature of Adam, when still entire and uncorrupted, they absurdly expect to find in their depravity. The blame of our ruin rests with our own carnality, not with God, its only cause being our degeneracy from our original condition. And let no one here glamour that God might have provided better for our safety by preventing Adam’s fall. This objection, which, from the daring presumption implied in it, is odious to every pious mind, relates to the mystery of predestination, which will afterwards be considered in its own place (Tertull. de Præscript., Calvin, Lib. de Predest). Meanwhile let us remember that our ruin is attributable to our own depravity, that we may not insinuate a charge against God himself, the Author of nature. It is true that nature has received a mortal wound, but there is a great difference between a wound inflicted from without, and one inherent in our first condition. It is plain that this wound was inflicted by sin; and, therefore, we have no ground of complaint except against ourselves. This is carefully taught in Scripture. For the Preacher says, “Lo, this only have I found, that God made man upright; but they have sought out many inventions,” (Eccl. 7:29). Since man, by the kindness of God, was made upright, but by his oven infatuation fell away unto vanity, his destruction is obviously attributable only to himself (Athanas. in Orat. Cont. Idola).

10. Laat hen nu gaan, die hun zonden aan God durven toeschrijven omdat wij zeggen, dat de mensen van nature verdorven zijn. Verkeerdelijk zoeken zij in hun bevlekking Gods werk, hetwelk ze hadden moeten zoeken in de ongeschonden en onverdorven natuur van Adam. Uit de schuld van ons vlees dus, niet uit God is ons verderf; aangezien wij om geen andere reden zijn verloren gegaan, dan omdat wij van onze eerste staat zijn ontaard. En hier moet men niet tegen inbrengen, dat God voor onze zaIigheid beter had kunnen zorgen, als Hij Adams val verhinderd had. Want die tegenwerping is niet alleen wegens haar al te vermetele bemoeizucht voor vrome harten verfoeilijk, maar ook heeft zij betrekking op de verborgenheid der voorbeschikking, die later te juister plaatse zal behandeld worden. Laat ons daarom ons herinneren, dat onze val aan het bederf van onze natuur moet worden toegeschreven, opdat wij de beschuldiging niet leggen op God, de auteur der natuur. Het is wel waar, dat die dodelijke wond vastkleeft aan de natuur; maar het is van grote betekenis, of ze van elders gekomen is, dan wel van de oorsprong af in haar aanwezig geweest is. Het staat echter vast, dat ze door de zonde toegebracht is. Er is dus geen reden om te klagen, behalve over ons zelf, wat de Schrift naarstig heeft aangetekend.Want de Prediker zegt (Pred. 7:29) "Dit weet ik, dat God de mens recht gemaakt heeft, maar zij hebben zichzelf vele zonden gezocht. Het blijkt, dat aan de mens alleen zijn ondergang moet worden toegeschreven, daar hij, door Gods goedertierenheid de staat der rechtheid verkregen hebbend, door zijn eigen dwaasheid tot ijdelheid vervallen is.

10. Die Sünde ist nicht unsere Natur, sondern deren Zerrüttung

So sollen nun die Leute weggehen, die da wagen, Gott ihre Laster zuzuschreiben, weil wir ja sagten, die Menschen seien von Natur verderbt. Sie suchen fälschlicherweise Gottes Werk in seiner Befleckung — und dabei müßten sie es in der noch unberührten und unverdorbenen Natur Adams suchen! Unser Verderben stammt aus der Schuld unseres Fleisches, nicht aber von Gott! Denn wir verderben doch nur deshalb, weil wir aus unserer ursprünglichen Stellung uns entfremdet haben! Nun soll mir keiner einwenden, Gott hätte ja viel besser für unser Heil sorgen können, wenn er den Fall Adams verhindert hätte. Denn ein derartiger Einwurf ist frommen Sinnen verabscheuenswürdig, weil er von allzu vermessenem Vorwitz ist! Außerdem rührt er an das Geheimnis der Prädestination, das später an seinem Platze behandelt werden soll. Wir wollen also nur festhalten: unser Verderben ist der Zerrüttung der Natur zuzuschreiben. Das sollen wir bedenken, damit wir nicht etwa Gott, den Urheber der Natur, selber anklagen. Es ist zwar richtig, daß diese verderbliche Wunde nun der Natur anhaftet; aber es ist von großer Wichtigkeit, ob sie von außen hereingekommen oder ob sie vom Ursprung her bereits dagewesen ist. Es steht aber doch fest, daß sie durch die Sünde entstanden ist. Wir haben 141 also keinen Grund, uns über etwas anderes zu beklagen als über uns selber, wie die Schrift häufig bemerkt. So spricht der Prediger: „Das weiß ich wohl, daß Gott den Menschen aufrichtig gemacht hat; aber sie suchen sich selbst viele Künste“ (Pred. 7,30). Da wird offenkundig: Allein dem Menschen selbst ist sein Verderben zuzuschreiben; denn er hat aus Gottes Güte die Aufrichtigkeit empfangen und ist dann doch vermöge seiner eigenen Torheit in Eitelkeit verfallen.

10. Die mens self dra die skuld vir sy sonde en nie God nie

Laat die mense dan wat waag om God die skuld vir hulle sondes te gee omdat ons sê dat mense van nature bedorwe is, nou maar hulle pad gaan.⁵⁶ In hulle eie besmetlikheid soek hulle verkeerdelik na die werk van God. Hulle moes eerder in Adam se nog ongeskonde en onbedorwe natuur daarna gesoek het. Ons verderf spruit dus uit die skuld van ons vlees en nie uit God nie omdat ons om geen ander rede verlore gegaan het as omdat ons van ons eerste staat afgewyk het nie. Laat niemand nou teenstribbel dat God beter voorsorg vir ons saligheid kon getref het as Hy Adam se val sou verhinder het nie.⁵⁷ Want godvrugtige mense moet die beswaar vanweë die uitermatig vermetele wysneusigheid daarvan verafsku; andersyds het dit betrekking op die geheimenis van die predestinasie wat te geleëner tyd behandel sal word.⁵⁸ Laat ons dus daaraan gedagtig wees dat ons ons val aan die bedorwenheid van ons natuur moet toeskryf om te verhoed dat ons God as oorsaak van ons natuur sou beskuldig. Dit is inderdaad waar dat die verderflike wond daarvan aan ons natuur kleef, maar dit is baie belangrik of dit van elders af daarby gekom het en of dit van die oorsprong af daarin gevestig is. Dit staan egter vas dat die wond deur die sonde toegedlen is. Daar bestaan dus geen rede waarom ons moet kla behalwe oor onsself nie. Die Skrif het dit ook noukeurig aangeteken. Want die Prediker sê: “Dit weet ek: dat God die mens reg gemaak het; maar hulle het baie slim planne gesoek”.⁵⁹

Dit is duidelik dat die mens sy verderf slegs aan homself moet toeskryf aangesien hy deur sy eie dwaasheid in ydelheid verval het ten spyte daarvan dat hy deur die goedertierenheid van God geregtigheid gekry het.

10. Находятся люди, которые источник своего греха осмеливаются связывать с Богом. Если мы говорим, что человек порочен по своей природе, то они, толкуя это превратно, видят в собственной скверне дело Бога, в то время как им следовало бы видеть его дело в той природе, которую Адам получил до своего падения. В нашей погибели повинна наша плоть, а вовсе не Бог, ибо погибли мы по той единственной причине, что отклонились от замысла творения. Здесь ни к чему возражать, будто бы Бог мог лучше позаботиться о нашем спасении, если бы предупредил падение Адама. Это возражение настолько дерзко и безрассудно, что не должно даже приходить на ум благочестивому человеку. Это относится к области божественного Предопределения, о котором мы поговорим в дальнейшем. Поэтому, дабы не обвинять Бога, будто зло в нас произошло от Него, нам надлежит всегда винить за падение свою собственную испорченную природу, а не ту, которая изначально была дана Адаму.

Верно, что смертоносная язва греха глубоко источила нашу природу, но весь вопрос в том, была ли в ней эта язва с самого начала или же она поразила нашу природу какое-то время спустя. Очевидно, что это произошло в результате греха. Следовательно, нам не на кого жаловаться, кроме как на самих себя. Об этом совершенно ясно свидетельствует Писание. Экклезиаст говорит: «Только это я нашёл, что Бог сотворил человека правым, а люди пустились во многие помыслы» (Эккл 7:29). Поэтому представляется очевидным, что виноват в своём падении сам человек, ибо он получил от Бога по его милости естественную праведность, но по безумию своему споткнулся о тщеславие.

11. Dicimus ergo naturali^c hominem vitiositate corruptum, sed quae a natura non fluxerit. A natura fluxisse negamus, ut significemus adventitiam magis esse qualitatem quae homini acciderit, quam substantialem proprietatem quae ab initio indita fuerit. Vocamus tamen naturalem, nequis ab unoquoque prava consuetudine comparari putet, quum haereditario iure universos comprehensos teneat. Neque id sine authore facimus. Eadem enim causa nos omnes esse natura filios irae docet Apostolus [Ephes. 2. a. 3]. Quomodo creaturae omnium nobilissimae infensus esset Deus, cui placent infima quaeque^d opera sua? Sed operis sui corruptioni magis infensus est quam operi suo. Ergo si ob vitiatam humanam naturam non inscite dicitur homo naturaliter esse Deo abominabilis, non etiam inepte dicetur naturaliter pravus et vitiosus: quemadmodum non veretur Augustinus, ratione corruptae naturae, naturalia dicere peccata quae in carne nostra necessario regnant, ubi abest Dei gratia². Ita evanescit stultum Manichaeorum nugamentum, qui quum substantialem in homine malitiam imaginarentur, alterum illi conditorem affingere ausi sunt^e, ne iusto Deo viderentur mali causam et principium assignare.

11. Nous disons donques que l’homme est naturellement corrompu en perversité: mais que ceste perversité n’est point en luy de nature. Nous nions qu’elle soit de nature, afin de monstrer que c’est plustost une qualité survenue à l’homme, qu’une proprieté de sa substance, laquelle ait esté dés le commencement enracinée en luy: toutesfois nous l’appellons naturelle, afin qu’aucun ne pense qu’elle s’acquiert d’un chacun par mauvaise coustume et exemple, comme ainsi soit qu’elle nous enveloppe tous dés nostre premiere naissance. Et ne parlons pas ainsi sans autheur: car par mesme raison l’Apostre nous appelle tous Heritiers de l’ire de Dieu par nature (Ephes. 2:3). Comment Dieu seroit-il courroucé à la plus noble de ses creatures, veu que les moindres œuvres qu’il a faites luy plaisent? mais c’est que plustost il est courroucé à l’encontre de la corruption de son œuvre, que contre son œuvre. Si donc l’homme non sans cause est dit naturellement estre abominable à Dieu, à bon droit nous pourrons dire que naturellement il est vitieux et mauvais. Comme sainct Augustin ne fait point de difficulté, à cause de nostre nature corrompue, d’appeller Pechez naturels, lesquels regnent necessairement en nostre chair quand la grace de Dieu nous defaut. Par ceste distinction est refutée la folle resverie des Manichéens, lesquels imaginans une perversité essentielle en l’homme, le disoyent estre creé d’un autre que de Dieu, afin de n’attribuer à Dieu aucune origine de mal.

11. We say, therefore, that man is corrupted by a natural depravity, but which did not originate from nature. We deny that it proceeded from nature, to signify that it is rather an adventitious quality or accident, than a substantial property originally innate. Yet we call it natural, that no one may suppose it to be contracted by every individual from corrupt habit, whereas it prevails over all by hereditary right. Nor is this representation of ours without authority. For the same reason the 232 Apostle says, that we are all by nature the children of wrath.⁵⁵⁹ How could God, who is pleased with all his meanest works, be angry with the noblest of all his creatures? But he is angry rather with the corruption of his work, than with his work itself. Therefore, if, on account of the corruption of human nature, man be justly said to be naturally abominable to God, he may also be truly said to be naturally depraved and corrupt; as Augustine, in consequence of the corruption of nature, hesitates not to call those sins natural, which necessarily predominate in our flesh, where they are not prevented by the grace of God. Thus vanishes the foolish and nugatory system of the Manichæans, who, having imagined in man a substantial wickedness, presumed to invent for him a new creator, that they might not appear to assign the cause and origin of evil to a righteous God.

11. This, however, is not from nature, but is an adventitious quality. Accordingly, the dream of the Manichees as to two principles vanishes.

We say, then, that man is corrupted by a natural viciousness, but not by one which proceeded from nature. In saying that it proceeded not from nature, we mean that it was rather an adventitious event which befell man, than a substantial property assigned to him from the beginning.¹ We, however call it natural to prevent any one from supposing that each individual contracts it by depraved habit, whereas all receive it by a hereditary law. And we have authority for so calling it. For, on the same grounds the apostle says, that we are “by nature the children of wrath,” (Eph. 2:3). 220How could God, who takes pleasure in the meanest of his works be offended with the noblest of them all? The offence is not with the work itself, but the corruption of the work.Wherefore, if it is not improper to say, that, in consequence of the corruption of human nature, man is naturally hateful to God, it is not improper to say, that he is naturally vicious and depraved. Hence, in the view of our corrupt nature, Augustine hesitates not to call those sins natural which necessarily reign in the flesh wherever the grace of God is wanting. This disposes of the absurd notion of the Manichees, who, imagining that man was essentially wicked, went the length of assigning him a different Creator, that they might thus avoid the appearance of attributing the cause and origin of evil to a righteous God.

11. Wij zeggen dus, dat de mens door een natuurlijke zondigheid verdorven is, maar dan een zondigheid, die niet uit de natuur is voortgekomen. Wij loochenen, dat ze uit de natuur is voortgekomen, om te kennen te geven, dat ze veeleer een van buiten tot de mens gekomen eigenschap is, dan een tot zijn wezen behorende eigenschap, die van het begin af in hem gelegd was. Wij noemen haar echter natuurlijk, opdat niemand mene, dat ze door een ieder door een slechte gewoonte verkregen wordt, daar ze door een erfelijk recht allen gezamenlijk bevangen houdt. En dat doen wij niet zonder zegsman. Want om dezelfde oorzaak leert de apostel, dat wij allen van nature kinderen des toorns zijn. (Ef. 2:3) Hoe zou God, wie ook zijn allernederigste werken behagen, toornig zijn op het edelste schepsel van alle? Maar Hij is meer vertoornd op de verderving van zijn werk, dan op zijn werk zelf. Indien dus wegens de verdorvenheid der menselijke natuur niet onjuist gezegd wordt, dat de mens van nature voor God verfoeilijk is, zal het ook niet dwaas zijn te zeggen, dat hij van nature slecht en zondig is. Gelijk Augustinus niet schroomt ter oorzake van de verdorven natuur te spreken van natuurlijke zonden, die in ons vlees noodzakelijk heersen, wanneer Gods genade niet aanwezig is. Zo verdwijnt het dwaze gebazel der Manicheën, die, daar ze het voorstelden, dat in de mens een wezenlijke boosheid aanwezig is, het gewaagd hebben daarvoor een tweede schepper te verzinnen, om niet de schijn te hebben, dat ze aan de rechtvaardige God de oorzaak en het begin van het kwaad toeschreven.

11. „Natürliche“ Verderbnis der von Gott geschaffenen „Natur“

Wir sagen also, daß der Mensch von natürlicher Lasterhaftigkeit verdorben ist, die aber doch nicht aus der Natur herkommt! Wir leugnen ihre Herkunft aus der Natur, um damit anzuzeigen, daß sie eine (von außen) hinzukommende Eigenschaft darstellt, die dem Menschen zugestoßen ist, und nicht etwa eine ursprünglich (wesensmäßig) vorhandene Eigentümlichkeit, die ihm etwa von Anfang angeboren gewesen wäre. Dennoch bezeichnen wir sie als „natürlich“, damit niemand meine, sie komme erst jetzt bei dem einzelnen aus böser Gewohnheit auf, wo sie uns doch allesamt aus ererbtem Anspruch (haereditario iure) in Beschlag hat! Das tun wir nicht ohne Gewährsmann. Denn aus dem gleichen Grunde lehrt auch Paulus, daß wir alle „von Natur“ Kinder des Zorns sind (Eph. 2,3). Wie sollte denn Gott der edelsten unter seinen Kreaturen zürnen, wo doch selbst seine geringsten Werke sein Wohlgefallen finden? Aber er ist ja über die Zerstörung seines Werks erzürnt, nicht über sein Werk selber! So kann also durchaus mit Grund gesagt werden, daß der Mensch wegen der Verderbnis der menschlichen Natur „von Natur“ Gott widerwärtig sei, und deshalb ist es auch nicht unrichtig, wenn man es so ausdrückt, der Mensch sei „von Natur“ böse und verderbt. So trägt auch Augustin kein Bedenken, wegen der Verderbung der Natur die Sünde, welche, wo Gottes Gnade nicht da ist, notwendig in unserem Fleische das Regiment führt, „natürlich“ zu nennen. Damit kommt auch die törichte Phantasterei der Manichäer zu Fall: die bildeten sich nämlich ein, im Menschen sei eine wesenhafte Bosheit vorhanden, und wagten es dann, dem Menschen deshalb einen anderen Schöpfer anzudichten, um nicht den Anschein zu erwecken, als schrieben sie Gott, dem Gerechten, den Ursprung und Anfang des Bösen zu.

11. Die mens se natuurlike bedorwenheid het nie uit die natuur ontstaan nie

Ons sê dus dat die mens deur ’n natuurlike gebrekkigheid bederf is. Dit 365 is egter ’n bedorwenheid wat nie uit die natuur voortgekom het nie.⁶⁰ Ons verklaar dat die gebrekkigheid nie uit die natuur voortgekom het nie om aan te dui dat dit ’n bykomstige hoedanigheid is wat die mens te beurt geval het, eerder as ’n wesenlike eienskap wat van die begin af aan hom toegeken is. Ons noem dit nogtans natuurlik, sodat niemand moet reken dat iemand dit deur ’n slegte gewoonte verkry nie, aangesien dit volgens erfreg alle mense insluit. Ons doen dit ook nie sonder gesag nie. Want die apostel leer om dieselfde rede dat ons almal kinders van die toorn is.⁶¹ Hoe sou God Hom kon vertoorn oor die edelste van al sy skepsels as selfs sy geringste werk Hom behaag? Maar God vertoorn Hom eerder oor die bedorwenheid van sy werk as oor sy werk self.

As dit dus ’n verstandige verklaring is dat die mens weens sy bedorwe menslike natuur van nature vir God afstootlik is, dan sal dit ook nie dwaas wees om te sê dat hy van nature sleg en sondig is nie. So skroom Augustinus nie om die sonde wat noodwendig in ons vlees heers, omrede die mense se bedorwe natuur natuurlik te noem wanneer God se genade nie daarin aanwesig is nie.⁶²

So verdwyn die onnosele onsin van die Manicheërs, wat gewaag het om ’n ander Skepper vir die mens te versin toe hulle hulle verbeel het dat daar wesenlike kwaad in die mens aanwesig is. Hulle het dit gedoen om nie die indruk te skep dat hulle die oorsaak en begin van die kwaad aan die regverdige God toeskryf nie.⁶³

11. Итак, мы утверждаем, что человек безусловно поражён порчей, но что эта порча не проистекает из самой его природы. Мы отрицаем, что порча происходит из природы человека, и стремимся показать, что она — скорее приобретённое качество, чем свойство человеческого естества, укоренённое в нём от начала. Тем не менее мы называем это качество природным, дабы никто не подумал, будто оно приобретается отдельным человеком по причине дурного примера или обычая, тогда как на самом деле эта испорченность свойственна нам от рождения. Мы говорим это не от себя: по той же причине апостол называет всех нас восприемниками гнева Божьего по природе (Эф 2:3). Почему Бог прогневался на самое благородное своё создание, если и малейшие из тварей приятны Ему? Но прогневался Он не на своё создание, а на его искажение. Итак, если не без причины говорят о человеке, что он отвратителен Богу по естеству своему, то мы можем с полным правом заявить, что по естеству он порочен и зол. Св. Августин, имея в виду нашу испорченную природу, не поколебался назвать естественными грехами грехи, неизбежно овладевающие нашей плотью, когда не достаёт Божьей милости. Это различение позволяет отвергнуть безумную фантазию манихейцев, которые, воображая, будто испорченность присуща изначальной природе человека, утверждают, что он создан кем-то помимо Бога, ибо невозможно считать Бога источником какого-либо зла.