Institutio christianae religionis (1559), Barth/Niesel, 1926-52 | Institution de la religion chrestienne (1560) | Institutes of the Christian Religion, John Allen (1813) | Institutes of the Christian Religion, Henry Beveridge (1845) | Institutie of onderwijzing in de christelijke religie, A. Sizoo (1931) | Unterricht in der christlichen Religion, Otto Weber (1936-38) | Institusie van die Christelike Godsdiens (1984) | Наставление в христианской вере (1997-99) |
CAP. I. |
Chapitre I. |
Chapter I. |
Chapter 1. |
Hoofdstuk I. |
Erstes Kapitel. |
HOOFSTUK 1. |
Глава I. |
| Dei notitiam et nostri res esse coniunctas, et quomodo inter se cohaereant. |
Comment la cognoissance de Dieu et de nous sont choses conjointes, et du moyen et liaison |
45 The Connexion between the Knowledge of God and the Knowledge of Ourselves. |
The Knowledge of God and of Ourselves Mutually Connected. —Nature of the Connection. |
Dat de kennis van God en de kennis van onszelf ten nauwste aan elkander verbonden zijn en hoe zij onderling samenhangen. |
Die Erkenntnis Gottes und die Selbsterkenntnis stehen in Beziehung zueinander; das Wesen dieses Zusammenhangs soll hier gezeigt werden |
KENNIS VAN GOD EN KENNIS VAN ONSSELF IS VERWANTE SAKE: DIE WYSE WAAROP DIT MET MEKAAR SAAMHANG |
О ВЗАИМОСВЯЗИ НАШЕГО ЗНАНИЯ О БОГЕ И О САМИХ СЕБЕ, А ТАКЖЕ О ТОМ, КАК ОСУЩЕСТВЛЯЕТСЯ ЭТА ВЗАИМОСВЯЗЬ |
1. 31 | TOTA fere sapientiae nostrae summa, quae vera demum ac solida sapientia censeri debeat, duabus partibus constat, Dei cognitioneb et nostri1.|| Caeterum quum multis inter se vinculis connexae sint, || utra tamenc alteram praecedat, etd ex se pariat, non facile est discernere. || Nam primo, se nemo aspicere potest quin ad Dei in quo vivit et movetur,2 intuitum sensus suos protinus convertat: quia minime obscurum est, dotes quibus pollemus, nequaquam a nobis esse: imo ne id quidem ipsum quod sumus, aliud esse quam in uno Deo subsistentiam. Deinde ab his bonis, quae guttatim e caelo ad nos stillant, tanquam a rivulis ad fontem deducimur. Iam vero ex nostra tenuitate melius apparet illa, quae in Deo residet bonorum infinitas. Praesertim miserabilis haec ruina, in quam nos deiecit primi hominis defectio, sursum oculos cogit attollere, non modo ut inde ieiuni et famelici petamus quod nobis deest, sed metu expergefacti, humilitatem discamus. || Nam ut in homine reperitur quidam miseriarum omniume mundus, || ac ex quo spoliati sumus divino ornatu, pudenda nuditas immensam probrorum congeriem detegit: propriae infoelicitatis conscientia unumquenque pungi necesse est, ut in aliquam saltem Dei notitiam veniatf. || Ita ex ignorantiaeg, vanitatis, inopiae, infirmitatish, pravitatis denique et corruptionis propriae sensu recognoscimus, non alibi quam in Domino sitam esse veram sapientiae lucem, solidam virtutem, bonorum32 omnium perfectam affluentiam, iustitiae puritatema; atque adeo malis nostris ad consideranda Dei bonab excitamur: nec ante ad illum serio aspirare possumus, quam coeperimus nobisipsisc displicere. Quis enim hominum non libenter in se requiescat? quis etiam non requiescit, quandiu sibi est incognitus, hoc est, suis dotibus est contentus, et inscius suae miseriae vel immemord? Proinde unusquisque sui agnitione non tantum instigatur ad quaerendum Deum, sed etiam ad reperiendum quasi manu ducitur. |
1. Toute la somme presque de nostre sagesse, laquelle, à tout conter, merite d’estre reputée vraye et entiere sagesse, est située en deux parties: c’est qu’en cognoissant Dieu, chacun de nous aussi se cognoisse. Au reste, combien qu’elles soyent unies l’une à l’autre par beaucoup de liens, si n’est-il pas toutesfois aisé à discerner laquelle va devant et produit l’autre. Car en premier lieu, nul ne se peut contempler, qu’incontinent il ne tourne ses sens au regard de Dieu, auquel il vit et a sa vigueur: pource qu’il n’est pas obscur que les dons où gist toute nostre dignité ne sont nullement de nous: mesmes que noz forces et fermeté ne sont autre chose que de subsister et estre appuyez en Dieu. Davantage, par les biens qui distillent du ciel sur nous goutte à goutte, nous sommes conduits comme par petits ruisseaux à la fontaine. Pareillement de ceste petite et maigre portion, l’infinité de tous bien qui reside en Dieu apparoist tant mieux: singulierement cette malheureuse ruine en laquelle nous sommes trebuschez par la revolte du premier homme, nous contraint de lever les yeux en haut, non seulement pour desirer de là les biens qui nous defaillent, comme povres gens vuides et affamez, mais aussi pour estre esveillez de crainte, et par ce moyen apprendre que c’est d’humilité. Car comme on trouve en l’homme un monde de toutes miseres, depuis que nous avons esté despouillex des ornemens du ciel, nostre nudité descouvre avec grand honte un si grand tas de tout opprobre, que nous en sommes tous confus: d’autre costé, il est necessaire que la conscience nous poigne en particulier de nostre mal-heu-reté: pour approcher au moins à quelque cognoissance de Dieu. Parquoy du sentiment de nostre ignorance, vanité, disette, infirmité, voire, qui plus est, perversité et corruption, nous sommes induits à cognoistre qu’il n’y a nulle part ailleurs qu’en Dieu vraye clarté de sagesse, ferme vertu, droite affluence de tous biens, pureté de justice, tant y a que nous sommes esmeus par noz miseres à considerer les biens de Dieu: et ne pouvons aspirer et tendre à luy à bon escient, qu’ayant commencé à nous desplaire du tout. Car qui sera l’homme qui ne prenne plaisir a se reposer en soy, et mesmes qui de fait n’y repose pendant qu’il ne se cognoist point: assavoir quand il se glorifie és dons de Dieu, comme en riches et nobles paremens, ignorant sa misere, ou l’ayant mise en oubli? Parquoy la cognoissance de nousmesmes non seulement aiguillonne chacun à cognoistre Dieu, mais aussi doit estre mené par icelle comme par la main à le trouver. |
1. 46 True and substantial wisdom principally consists of two parts, the knowledge of God, and the knowledge of ourselves. But, while these two branches of knowledge are so intimately connected, which of them precedes and produces the other, is not easy to discover. For, in the first place, no man can take a survey of himself but he must immediately turn to the contemplation of God, in whom he “lives and moves;”61 since it is evident that the talents which we possess are not from ourselves, and that our very existence is nothing but a subsistence in God alone. These bounties, distilling to us by drops from heaven, form, as it were, so many streams conducting us to the fountain-head. Our poverty conduces to a clearer display of the infinite fulness of God. Especially, the miserable ruin, into which we have been plunged by the defection of the first man, compels us to raise our eyes towards heaven, not only as hungry and famished, to seek thence a supply for our wants, 47 but, aroused with fear, to learn humility. For, since man is subject to a world of miseries, and has been spoiled of his divine array, this melancholy exposure discovers an immense mass of deformity: every one, therefore, must be so impressed with a consciousness of his own infelicity, as to arrive at some knowledge of God. Thus a sense of our ignorance, vanity, poverty, infirmity, depravity, and corruption, leads us to perceive and acknowledge that in the Lord alone are to be found true wisdom, solid strength, perfect goodness, and unspotted righteousness; and so, by our imperfections, we are excited to a consideration of the perfections of God. Nor can we really aspire toward him, till we have begun to be displeased with ourselves. For who would not gladly rest satisfied with himself? where is the man not actually absorbed in self-complacency, while he remains unacquainted with his true situation, or content with his own endowments, and ignorant or forgetful of his own misery? The knowledge of ourselves, therefore, is not only an incitement to seek after God, but likewise a considerable assistance towards finding him. |
1. The sum of true wisdom—viz. the knowledge of God and of ourselves. Effects of the latter. 37 Our wisdom, in so far as it ought to be deemed true and solid Wisdom, consists almost entirely of two parts: the knowledge of God and of ourselves. But as these are connected together by many ties, it is not easy to determine which of the two precedes and gives birth to the other. For, in the first place, no man can survey himself without forthwith turning his thoughts towards the God in whom he lives and moves; because it is perfectly obvious, that the endowments which we possess cannot possibly be from ourselves; nay, that our very being is nothing else than subsistence in God alone. In the second place, those blessings which unceasingly distil to us from heaven, are like streams conducting us to the fountain. Here, again, the infinitude of good which resides in God becomes more apparent from our poverty. In particular, the miserable ruin into which the revolt of the first man has plunged us, compels us to turn our eyes upwards; not only that while hungry and famishing we may thence ask what we want, but being aroused by fear may learn 38humility. For as there exists in man something like a world of misery, and ever since we were stript of the divine attire our naked shame discloses an immense series of disgraceful properties every man, being stung by the consciousness of his own unhappiness, in this way necessarily obtains at least some knowledge of God. Thus, our feeling of ignorance, vanity, want, weakness, in short, depravity and corruption, reminds us (see Calvin on John 4:10), that in the Lord, and none but He, dwell the true light of wisdom, solid virtue, exuberant goodness. We are accordingly urged by our own evil things to consider the good things of God; and, indeed, we cannot aspire to Him in earnest until we have begun to be displeased with ourselves. For what man is not disposed to rest in himself? Who, in fact, does not thus rest, so long as he is unknown to himself; that is, so long as he is contented with his own endowments, and unconscious or unmindful of his misery? Every person, therefore, on coming to the knowledge of himself, is not only urged to seek God, but is also led as by the hand to find him. |
1. Nagenoeg de ganse hoofdinhoud van onze wijsheid, die verdient voor de ware en hechte wijsheid gehouden te worden, bestaat uit twee delen, de kennis van God en de kennis van onszelf. Maar hoewel deze twee door vele banden onderling verbonden zijn, is het toch niet gemakkelijk te onderscheiden, welke van beiden aan de andere voorafgaat en haar uit zichzelf voortbrengt. Want eerstens kan niemand zichzelf bezien, of hij richt terstond zijn zinnen tot de aanschouwing van God, in wie hij leeft en zich beweegt (Hand. 17:28) immers het is aller minst verborgen, dat de gaven, waardoor wij iets betekenen, geenszins van onszelf afkomstig zijn, ja zelfs dat ons zijn zelf niet anders is dan een zijn in de enige God. Vervolgens worden wij van deze goederen, die droppelgewijs uit de hemel tot ons neerdruppen, als van de beekjes tot de bronwel geleid. Verder blijkt uit onze armoede des te beter die oneindige rijkdom van goederen, welke in God is. Voornamelijk noopt onze jammerlijke gevallen staat, in welke ons de val van de eerste mens geworpen heeft, ons de ogen opwaarts te heffen, niet alleen opdat wij, nooddruftig en hongerig, vandaar zouden begeren wat ons ontbreekt, maar ook opdat wij, door vrees wakker geschud, ootmoed zouden leren. Want daar in de mens een wereld van alle ellenden gevonden wordt en, sinds wij beroofd zijn van het Goddelijke sierkleed, onze smadelijke naaktheid een onmetelijke hoop schandelijkheden aan de dag brengt, moet een ieder door het bewustzijn van zijn eigen ongelukkige staat er toe geprikkeld worden, om althans tot enige kennis van God te geraken. Zo komen wij door de waarneming van onze eigen onwetendheid, ijdelheid, armoede, zwakheid, slechtheid en verdorvenheid tot het inzicht, dat nergens elders dan in de Here gelegen is het ware licht der wijsheid, de onwrikbare deugd, de volmaakte toe vloed van alle goeds en de zuiverheid der gerechtigheid, ja zelfs worden wij door al wat slecht is in ons opgewekt tot het beschouwen van het goede Gods; en wij kunnen niet eerder in ernst ons opheffen tot Hem, dan nadat wij begonnen zijn onszelf te mishagen. Want wie der mensen zou niet gaarne rusten in zichzelf? Wie ook rust niet in zichzelf, zolang hij aan zichzelf onbekend is, dat wil zeggen, zich met zijn eigen gaven vergenoegd en onwetend is van zijn eigen ellende of aan haar niet denkt? Zo wordt een ieder door kennis van zichzelf niet alleen aangezet tot het zoeken van God, maar ook als het ware aan de hand er toe geleid om Hem te vinden. |
1. Ohne Selbsterkenntnis keine Gotteserkenntnis 1All unsere Weisheit, sofern sie wirklich den Namen Weisheit verdient und wahr und zuverlässig ist, umfaßt im Grunde eigentlich zweierlei: die Erkenntnis Gottes und unsere Selbsterkenntnis. Diese beiden aber hängen vielfältig zusammen, und darum ist es nun doch nicht so einfach zu sagen, welche denn an erster Stelle steht und die andere aus sich heraus bewirkt. Es kann nämlich erstens kein Mensch sich selbst betrachten, ohne sogleich seine Sinne darauf zu richten, Gott anzuschauen, in dem er doch „lebt und webt“ (Apg. 17,28). Denn all die Gaben, die unseren Besitz ausmachen, haben wir ja offenkundig gar nicht von uns selber. Ja, selbst unser Dasein als Menschen besteht doch nur darin, daß wir unser Wesen in dem einigen Gott haben (nihil aliud ... quam in uno Deo subsistentia)! Und zweitens kommen ja diese Gaben wie Regentropfen vom Himmel zu uns hernieder, und sie leiten uns wie Bächlein zur Quelle hin. Noch viel deutlicher aber wird gerade in unserer Armut der unermeßliche Reichtum aller Güter erkennbar, der in Gott wohnt. Besonders zwingt uns der jämmerliche Zerfall, in den uns der Abfall des ersten Menschen hineingestürzt hat, unsere Augen emporzurichten: hungrig und verschmachtend sollen wir von Gott erflehen, was uns fehlt, aber zugleich auch in Furcht und Erschrecken lernen, demütig zu sein. Denn der Mensch birgt ja in jeder Hinsicht eine Welt von Elend in sich, und seitdem wir der göttlichen Zier verlustig gegangen sind, macht eine beschämende Blöße unendlich viel Schande offenbar. Ist es aber so, dann muß ja notwendig jeder Mensch vom Bewußtsein seines heillosen Zustandes wenigstens zu irgendeinem Wissen um Gott getrieben werden: Wir empfinden unsere Unwissenheit, Eitelkeit, Armut, Schwachheit, unsere Bosheit und Verderbnis - und so kommen wir zu der Erkenntnis, daß nur in dem Herrn das wahre Licht der Weisheit, wirkliche Kraft und Tugend, unermeßlicher Reichtum an allem Gut und reine Gerechtigkeit zu finden ist. So bringt uns gerade unser Elend dahin, Gottes Güter zu betrachten, und wir kommen erst dann dazu, uns ernstlich nach ihm auszustrecken, wenn wir angefangen haben, uns selber zu mißfallen. Denn (von Natur) hat jeder Mensch viel mehr Freude daran, sich auf sich selber zu verlassen, und das gelingt ihm auch durchaus - solange er sich selber noch nicht kennt, also mit seinen Fähigkeiten zufrieden ist und nichts von seinem Elende weiß oder wissen will. Wer sich also selbst erkennt, der wird dadurch nicht nur angeregt, Gott zu suchen, sondern gewissermaßen mit der Hand geleitet, ihn zu finden. |
1. Ons hulpeloosheid dwing ons tot die kennis van God 113 Byna die voile eindtotaal van ons wysheid,3 wat ons as die ware en grondige wysheid moet beskou, bestaan uit twee dele: kennis van God en kennis van onsself.4 Hoewel die twee aspekte met baie bande aan mekaar verbind is, is dit tog nie maklik om te onderskei watter een van die twee aan die ander voorafgaan en hom voortbring nie. Want in die eerste plek kan niemand homself aanskou sonder om dadelik sy sintuie 114 tot die aanskouing van God, in wie hy lewe en beweeg,5 te wend nie. Dit is trouens helderklaar dat die gawes waarin ons kragtig is, hoegenaamd nie uit ons self ontstaan het nie. Ja, selfs ons bestaan is niks anders as ’n bestaan in die enige God nie. Verder word ons deur hierdie seëninge wat soos druppels uit die hemel op ons dou, soos van strome af na die bron gelei. Die grensloosheid van die gawes wat in God is, blyk nog duideliker uit ons eie onbeholpenheid. Veral die jammerlike val waarin die afvalligheid van die eerste mens ons gewerp het, noop ons om weer ons oë na Hom toe op te hef. Aangesien ons uitgeteer en verhonger is, moet ons nie alleen van hierdie bron af vra wat ons ontbreek nie, maar ootmoed6 aanleer wanneer ons deur vrees vir Hom tot inkeer gebring is. Want soos daar in die mens ’n hele wêreld ellendes aan te tref is, so ontbloot ons skandelike naaktheid sedert die tyd waarop ons van ons Goddelike sieraad ontneem is, ons eindelose stapel skanddade. So moet elkeen ook deur ’n bewustheid van sy eie rampsaligheid gepynig word om ten minste tot ’n mate van kennis van God te kom. So kom ons na aanleiding van die gevoel van ons onkunde, ons ydelheid, ons hulpeloosheid, swakheid, boosheid en bedorwenheid tot die insig dat die ware lig van die wysheid, die onwrikbare krag, die volmaakte oorvloed van alle seëninge en die suiwerheid van die geregtigheid nêrens anders as net in die Here alleen geleë is nie. Deur ons eie kwaad word ons so opgewek om die seëninge van God te oordink. Ons kan egter nie in erns tot Hom nader voordat ons begin om ’n mishae in onsself te hê nie. Want watter mens sou nie graag op sy louere rus nie? Wie rus ook nie op eie louere solank hy aan homself onbekend is nie - dit beteken, solank hy met sy eie gawes tevrede en onbewus van, of ongedagtig aan, sy ellende is? So word elke mens nie alleen deur die kennis van homself geprikkel om God te soek nie maar ook as’t ware aan die hand gelei om Hom te vind. |
1. Почти вся наша мудрость - во всяком случае заслуживающая наименования истинной и полной мудрости - разделяется на две части: знание о Боге и обретаемое через него знание о самих себе. Оба эти вида знания соединены друг с другом таким множеством связей, что не всегда легко отличить, который из них предшествует другому и порождает его. Во-первых, никто не может созерцать самого себя, не обратившись сразу же к созерцанию Бога, которым живёт и движется. Ведь ясно, что способности, заключающие в себе всё наше достоинство, принадлежат вовсе не нам, что всей своей силой и добродетелью мы обязаны Богу. Во-вторых, изливающиеся на нас капля за каплей небесные блага приводят нас к их неисчерпаемому источнику, подобно тому как приводят к своему источнику малые ручейки. Но прежде всего обращать взор к небу нас заставляет то бедственное положение, в которое вверг всех людей мятеж первого человека - и не только в ожидании благ, которых мы лишены как люди бедные, сирые и алчущие, но и для того, чтобы пробудиться от страха и таким образом научиться смирению. Ибо человек, лишившись небесных облачений, превратился в средоточие всяческой низости и вынужден с великим стыдом выносить в своей наготе столько бесчестья, что впал в совершенную растерянность. Кроме того, необходимо, чтобы сознание наших бедствий жестоко терзало нас и тем самым хоть немного приближало к познанию Бога. Именно ощущение нашего невежества, тщетности усилий, нищеты, немощи, нечестия и порочности приводит нас к осознанию того, что только в Боге можно найти свет истинной мудрости, непоколебимую добродетель, изобилие всяческих благ и неподкупную справедливость. Когда же от созерцания Божьих благ мы обращаем взор на самих себя, то испытываем потрясение при виде собственного ничтожества и не можем не преисполниться отвращения ко всему, чтобы затем сознательно устремиться к Богу. Ведь каждый человек склонен к самодовольству, пока не знает своего истинного облика. Он похваляется дарами Божьими, словно пышными церковными облачениями, не ведая о своём ничтожестве или забывая о нём. Поэтому знание о самом себе не только побуждает человека к богопознанию, но и является средством достижения знания о Боге.
|
2. Rursum, hominem in puram sui notitiam nunquam pervenire constat nisi prius Dei faciem sit contemplatus, atque ex illius intuitue ad seipsum inspiciendum descendat. Nam (quae ingenita est omnibus nobis superbia) iusti semper nobis videmur et integrif, et sapientes, et sancti: nisi manifestis argumentis, iniustitiae, foeditatisg, stultitiae, et impuritatis nostrae convincamur. Non autem convincimur si in nos duntaxat ipsos respicimus, et non in Dominum quoque: qui unica est regula ad quam exigendum est istud iudicium. Quia enim ad hypocrisim natura propensi sumus omnes, ideo inanis quaedam iustitiae species pro iustitia ipsa nobis abunde satisfacit. Et quia nihil inter nos vel circum apparet quod non sith plurima obscoenitate inquinatum: quod paulo minus foedum est, pro purissimo arridet quamdiui mentem nostram intra humanae pollutionis fines continemus. Non secus atque oculus, cui nihil alias obversatur nisi nigri coloris, candidissimum esse iudicat quod tamen subobscura est albedine, vel nonnulla etiam fuscedine aspersum. Quin ex corporeo sensu propius adhuc discernere licet quantum in aestimandis animae virtutibus hallucinemur. Nam si vel terram despicimus medio die, vel intuemur quae aspectui nostro circumcirca patent, validissima perspicacissimaque acie videmur nobis praediti: at ubi in solem suspicimus, atque arrectis oculis contemplamur, vis illa quae egregie in terra valebat, tanto fulgore protinus perstringitur et confunditur, ut fateri cogamur, illud nostrum in considerandis terrenis acumen, ubi ad solem ventum est, meram esse hebetudinem1. Ita et in reputandis spiritualibus33 nostris bonis contingit; quantisper enim extra terram non respicimus, propria iustitia, sapientia, virtute pulchre contenti, nobis suavissime blandimur, et tantum non semidei videmur; at si semel coeperimus cogitationem in Deum erigere, et expendere qualis sit, et quam exacta iustitiae, sapientiae, virtutis eius perfectio, ad cuius amussim conformari nos oportet: quod antea in nobis falso iustitiae praetextu arridebat, pro summa iniquitate mox sordescet: quod mirifice imponebat sapientiae titulo, pro extrema stultitia foetebit: quod virtutis faciem prae se ferebat, miserrima impotentia esse arguetur: adeo divinae puritati male respondet quod videtur in nobis vel absolutissimum. |
2. D’aultre part c’est chose notoire que l’homme ne parvient jamais à la pure cognoissance de soymesme, jusques à ce qu’il ait contemplé la face de Dieu, et que du regard d’icelle il descende à regarder à soy. Car selon que l’orgueil est enraciné en nous, il nous semble tousjours que nous sommes justes et entiers, sages et saincts, sinon que nous soyons convaincus par argumens manifestes de nostre injustice, souilleure, folie et immondicité. Or n’en sommes nous pas convaincus si nous jettons l’œil sur nos personnes seulement, et que nous ne pensions pas aussi bien à Dieu, lequel est la seule reigle à laquelle il faut ordonner et compasser ce jugement. Car d’autant que nous sommes tous de nature enclins à hypocrisie, quelque apparence legiere de justice nous contentera tant et plus au lieu de l’effect et verité. Et pource qu’à l’environ de nous il n’y a rien qui ne soit plein et deffiguré de beaucoup de souillures, ce pendant que nous avons l’esprit enclos et comme borné entre les pollutions de ce monde, ce qui n’est pas du tout si vilain que le reste nous plaist comme s’il estoit trespur: comme un œil qui ne voit que du noir, estime que ce qui est brun ou de couleur obscure et moyenne est de souveraine blancheur, pource qu’il y est ainsi accoustumé. Mesmes on peut encores discerner de plus pres par les sens corporels, combien nous sommes abusez en estimant les forces et facultez de l’ame. Car si nous jettons la veue en bas en plein jour, ou que nous regardions à l’entour par cy par là, il nous semble bien que nous ayons le regard le plus aigu que l’on pourroit penser: mais si nous levons les yeux droit pour contempler le soleil, ceste grande vivacité qui se monstroit en terre et incontinent esblouye, et du tout confuse par la clarté qui la surmonte: tellement que nous sommes contraints de confesser que la vigueur que nous avons à considerer les choses terrestres, n’est que pure tardiveté et eslourdissement quand il est question d’aller jusques au soleil. Autant en advient-il à examiner noz biens spirituels. Car ce pendant que nous ne regardons point outre la terre, en nous contentant de nostre justice, sagesse et vertu, nous sommes bien aises et nous baignons à nous flatter, jusques à nous priser comme demi dieux. Mais si nous commençons à eslever noz pensées à Dieu, et bien poiser quel il est, et combien la perfection de sa justice, sagesse et vertu, à laquelle il nous faut conformer, est exquise, tantost ce qui nous venoit fort à gré sous une fausse couverture de justice, nous rendra une odeur puante d’iniquité: ce qui nous plaisoit à merveilles sous le tiltre de sagesse, ne nous sentira que follie: et ce qui avoit belle monstre de vertu, se descouvrira n’estre que debilité. Voila comme ce qui semble en nous parfait jusques au bout, ne peut nullement satisfaire à la pureté de Dieu. |
2. On the other hand, it is plain that no man can arrive at the true knowledge of himself, without having first contemplated the divine character, and then descended to the consideration of his own. For, such is the native pride of us all, we invariably esteem ourselves righteous, innocent, wise, and holy, till we are convinced, by clear proofs, of our unrighteousness, turpitude, folly, and impurity. But we are never thus convinced, while we confine our attention to ourselves, and regard not the Lord, who is the only standard by which this judgment ought to be formed. Because, from our natural proneness to hypocrisy, any vain appearance of righteousness abundantly contents us instead of the reality; and, every thing within and around us being exceedingly defiled, we are delighted with what is least so, as extremely pure, while we confine our reflections within the limits of human corruption. So the eye, accustomed to see nothing but black, judges that to be very white, which is but whitish, or perhaps brown. Indeed, the senses of our bodies may assist us in discovering how grossly we err in estimating the powers of the soul. For if at noon-day we look either on the ground, or at any surrounding objects, we conclude our vision to be very strong and piercing; but when we raise our eyes and steadily look at the sun, they are at once dazzled and confounded with such a blaze of brightness, and we are constrained to confess, that our sight, so piercing in viewing terrestrial things, when directed to the sun, is dimness itself. Thus also it happens in the consideration of our spiritual endowments. For as long as our views are bounded by the earth, perfectly content with our own 48 righteousness, wisdom, and strength, we fondly flatter ourselves, and fancy we are little less than demigods. But, if we once elevate our thoughts to God, and consider his nature, and the consummate perfection of his righteousness, wisdom, and strength, to which we ought to be conformed,—what before charmed us in ourselves under the false pretext of righteousness, will soon be loathed as the greatest iniquity; what strangely deceived us under the title of wisdom, will be despised as extreme folly; and what wore the appearance of strength, will be proved to be most wretched impotence. So very remote from the divine purity is what seems in us the highest perfection. |
2. Effects of the knowledge of God, in humbling our pride, unveiling our hypocrisy, demonstrating the absolute perfections of God, and our own utter helplessness. On the other hand, it is evident that man never attains to a true self-knowledge until he has previously contemplated the face of God, and come down after such contemplation to look into himself. For (such is our innate pride) we always seem to ourselves just, and upright, and wise, and holy, until we are convinced, by clear evidence, of our injustice, vileness, folly, and impurity. Convinced, however, we are not, if we look to ourselves only, and not to the Lord also —He being the only standard by the application of which this conviction can be produced. For, since we are all naturally prone to hypocrisy, any empty semblance of righteousness is quite enough to satisfy us instead of righteousness itself. And since nothing appears within us or around us that is not tainted with very great impurity, so long as we keep our mind within the confines of human pollution, anything which is in some small degree less defiled delights us as if it were most pure just as an eye, to which nothing but black had been previously presented, deems an object of a whitish, or even of a brownish hue, to be perfectly white. Nay, the bodily sense may furnish a still stronger illustration of the extent to which we are deluded in estimating the powers of the mind. If, at mid-day, we either look down to the ground, or on the surrounding objects which lie open to our view, we think ourselves endued with a very strong and piercing eyesight; but when we look up to the sun, and gaze at it unveiled, the sight which did excellently well for the earth is instantly so dazzled and confounded by the refulgence, as to oblige us to confess that our acuteness in discerning terrestrial objects is mere dimness when applied to the sun. Thus too, it happens in estimating our spiritual qualities. So long as we do not look beyond the earth, we are quite pleased with our own righteousness, wisdom, and virtue; we address ourselves in the most flattering terms, and seem only less than demigods. But should we once begin to raise our 39thoughts to God, and reflect what kind of Being he is, and how absolute the perfection of that righteousness, and wisdom, and virtue, to which, as a standard, we are bound to be conformed, what formerly delighted us by its false show of righteousness will become polluted with the greatest iniquity; what strangely imposed upon us under the name of wisdom will disgust by its extreme folly; and what presented the appearance of virtuous energy will be condemned as the most miserable impotence. So far are those qualities in us, which seem most perfect, from corresponding to the divine purity. |
2. Daarentegen staat het vast, dat de mens nooit tot een zuivere kennis van zichzelf geraakt, tenzij hij eerst Gods aan gezicht aanschouwd heeft, en van diens aanblik afdaalt tot het beschouwen van zichzelf. Want door de ons allen ingeboren hoovaardij schijnen wij onszelf steeds rechtvaardig toe en rechtschapen en wijs en heilig, tenzij wij door stellige bewijzen van onze onrechtvaardigheid, verdorvenheid, dwaasheid en onreinheid overtuigd worden. Hiervan worden wij echter niet overtuigd, indien wij slechts zien op onszelf en niet ook op de Here, die het enige richtsnoer is, naar hetwelk dat oordeel moet worden afgemeten. Want daar wij allen van nature tot huichelarij geneigd zijn, is ons in plaats van de gerechtigheid ruimschoots voldoende een ijdel beeld van de gerechtigheid. En dewijl niets in ons of om ons zichtbaar is, dat niet met de grootste vuilheid besmeurd is, lacht ons iets, dat een weinig minder bezoedeld is, toe als iets geheel reins, zolang wij onze geest houden binnen de perken der menselijke bevlekking. Evenals het oog, waaraan zich niets anders voordoet dan wat zwart is van kleur, oordeelt, dat zuiver wit is, wat in werkelijkheid grijs of bruinachtig is. Ja uit de lichamelijke waarneming kunnen wij nog nauwkeuriger onderscheiden, hoezeer onze zinnen verbijsterd worden bij het beoordelen van de krachten der ziel. Want wanneer wij op het midden van de dag naar de aarde zien of beschouwen wat zich rondom aan onze blik voordoet, dan lijkt het ons, dat we met een zeer sterk en scherp gezichtsvermogen zijn toegerust; maar wanneer we naar de zon opzien en die met wijdgeopende ogen gadeslaan, dan wordt die scherpte van gezicht, die op de aarde zo uitnemende kracht had door zo grote glans terstond verstoord en verward, zodat wij genoopt worden te erkennen, dat die helderheid van blik bij het waar nemen van de dingen op aarde, zodra het de zon betreft, louter stompheid is. Zo gaat het nu ook bij het overdenken van onze geestelijke goederen. Immers zolang wij niet buiten de aarde kijken, zijn wij goed tevreden met onze eigen gerechtigheid, wijsheid en kracht en vleien onszelf op 't aangenaamst en komen onszelf schier voor als halfgoden; maar zijn wij eenmaal begonnen onze gedachte tot God op te heffen en te overwegen, hoedanig Hij is en hoe volkomen de volmaaktheid zijner gerechtigheid, wijsheid en kracht is, naar welker maatstaf wij behoren gevormd te worden: dan zal terstond wat te voren onder de valse dekmantel der gerechtigheid aangenaam in ons scheen, als de grootste ongerechtigheid in vuilheid verkeren; wat wonderbaarlijk misleidde onder de leus van wijsheid, zal als de uiterste dwaasheid walgingwekkend zijn, wat praalde met het uiterlijk van kracht, zal zich verraden als de jammerlijkste onmacht. Zo slechts stemt datgene, wat in ons geheel volmaakt schijnt, over een met de Goddelijke zuiverheid. |
2. Ohne Gotteserkenntnis keine Selbsterkenntnis Aber andererseits kann der Mensch auf keinen Fall dazu kommen, sich selbst wahrhaft zu erkennen, wenn er nicht zuvor Gottes Angesicht geschaut hat und dann von dieser Schau aus dazu übergeht, sich selbst anzusehen. Denn uns ist ja ein mächtiger Hochmut geradezu angeboren, und darum kommen wir uns stets durchaus untadelig, weise und heilig vor, wenn uns nicht handgreifliche Beweise unsere Ungerechtigkeit, Beflecktheit, Torheit und Unreinheit vor Augen halten und uns so überführen. Dazu kommt es aber gar nicht, wenn wir bloß auf uns selber sehen und nicht zugleich auf den Herrn; denn er ist doch die einzige Richtschnur, nach der solch ein Urteil2(über uns selbst) erfolgen kann. Wir sind ja von Natur alle zur Heuchelei geneigt, und so befriedigt uns schon irgendein leerer Schein von Gerechtigkeit ebensosehr, wie es die Gerechtigkeit selber nur könnte. Und weil unter uns und um uns rein nichts zu erblicken ist, das nicht mit schrecklichster Unreinigkeit befleckt wäre, so begeistert uns, solange wir über die Grenzen menschlicher Unreinheit nicht hinausblicken, schon das, was bloß ein bißchen weniger besudelt ist, weil wir es bereits für ganz rein halten. Es geht wie bei einem Auge, das ausschließlich an den Anblick schwarzer Farbe gewöhnt ist - und das dann schon für schneeweiß hält, was vielleicht grau oder geschwärztes Weiß ist. Überhaupt können wir uns an dem leiblichen Sinnesorgan (dem Auge!) ein Beispiel nehmen, wie sehr wir in der Beurteilung unserer inneren Tüchtigkeit Trugbildern erliegen. Denn wenn wir am lichten Tage die Erde anschauen oder das, was uns umgibt, so wähnen wir wohl, ein starkes und durchdringendes Sehvermögen zu besitzen. Sobald wir aber die Sonne mit offenem Auge stracks anblicken wollen, so wird jene Sehkraft, die den Dingen dieser Erde gegenüber völlig ausreichte, ganz überwältigt und geblendet, so daß wir bekennen müssen, daß diese Sehkraft, so scharf sie im Irdischen war, gegen die Sonne geradezu Schwachsichtigkeit ist! Genau so ist es bei der Betrachtung unseres geistlichen Besitzes. Lenken wir den Blick nicht über die Erde hinaus, so sind wir mit der eigenen Gerechtigkeit, Weisheit und Tugend reichlich zufrieden und schmeicheln uns mächtig - es fehlte, daß wir uns für Halbgötter hielten! Aber wenn wir einmal anfangen, unsere Gedanken auf Gott emporzurichten, wenn wir bedenken, was er für ein Gott sei, wenn wir die strenge Vollkommenheit seiner Gerechtigkeit, Weisheit und Tugend erwägen, der wir doch gleichförmig sein sollten - so wird uns das, was uns zuvor unter dem trügerischen Gewand der Gerechtigkeit anglänzte, zur fürchterlichsten Ungerechtigkeit; was uns als Weisheit wundersam Eindruck machte, wird grausig als schlimmste Narrheit offenbar, was die Maske der Tugend an sich trug, wird als jämmerlichste Untüchtigkeit erfunden! So wenig kann vor Gottes Reinheit bestehen, was unter uns noch das Vollkommenste zu sein schien. |
2. God se heerlikheid gaan die mens se begripsvermoë ver te bowe Verder staan dit vas dat die mens nooit tot suiwer kennis van homself kom nie, tensy hy eers die aangesig van God aanskou het en uit die aanskoue van God tot ’n ondersoek van homself neerdaal. Want - en dit is die hoogmoed wat in ons almal aangebore is - vir onsself lyk ons altyd regverdig, onberispelik, wys en heilig, behalwe as ons deur duidelike bewyse van ons onregverdigheid, ons afstootlikheid, ons dwaasheid en onreinheid oortuig word. Maar ons word nie hiervan oortuig so lank as ons ons oë net op onsself en nie ook op die Here rig nie. Hy is die enigste maatstaf na aanleiding waarvan ons hierdie oordeel moet meet. Want 115 omdat ons almal van nature tot geveinsdheid geneig is,7 stel enige ydele skyn van geregtigheid, pleks van geregtigheid self ons oorvloedig tevrede. Omdat daar binne-in en rondom ons niks verskyn wat nie met die grootste onwelvoeglikheid besmet is nie, behaag iets wat minder onwelvoeglik is ons asof dit die hoogste reinheid het, solank ons ons verstand binne die perke van die mens se besmetting vaspen. Net so is ’n oog wat niks anders as swart raaksien nie, van oordeel dat grys met ’n bietjie wit of selfs met donkerbruin besprinkel, die suiwerste wit is. Ja, ons kan uit die gevoel van ons liggame nog beter onderskei hoe ons in die waardering van ons geestesvermoëns verbyster word. Want as ons in die middag ons oë op die grond rig of enigiets wat rondom ons sigbaar is, aanskou, lyk dit vir ons asof ons met ’n baie sterk en skerp gesigsvermoë toegerus is; maar wanneer ons in die son inkyk en met oopgesperde oë reguit daarna kyk, word ons gesigsterkte, wat op die grond besonder kragtig was, dadelik deur so ’n groot glans afgestomp en verwar. Die gevolg is dat ons gedwing word om te erken dat ons skerpsinnigheid by die aanskouing van aardse voorwerpe louter stompsinnigheid is wanneer dit die son aangaan.8 Dit is ook die geval wanneer ons oor ons geestelike seëninge nadink. Want so lank as wat ons ons oë nie buite die wêreld vestig nie maar doodtevrede is met ons eie geregtigheid, wysheid en krag, vlei ons onsself met die grootste behaaglikheid, en dit lyk amper vir ons asof ons halfgode is. Maar as ons eenmaal begin om oor God na te dink, sy hoedanighede op te weeg en hoe volkome volmaak sy geregtigheid, sy wysheid en sy krag is (en na hierdie maatstaf moet ons onsself vorm), sal dit wat ons tevore onder ’n valse skyn van geregtigheid behaag het, ons weldra as die grootste ongeregtigheid afstoot. Dan sal iets wat ons onder die benaming ‘wysheid’ wonderbaarlik geïmponeer het, ons as die uiterste dwaasheid walg. Iets wat op ’n valse skyn van krag geroem het, sal dan as die jammerlikste magteloosheid aan die kaak gestel word. So is iets wat vir ons na die hoogste volmaaktheid lyk, glad nie teen die suiwerheid van God opgewasse nie. |
2. Известно, что человек никогда не достигнет верного знания о себе самом, пока не увидит лика Бога и от созерцания его не обратится к созерцанию самого себя. В нас настолько укоренилась гордыня, что мы постоянно кажемся себе праведными и непорочными, мудрыми и святыми, если только наши нечестие, безумие и нечистота не бросаются в глаза слишком явно. Но мы не сумеем увидеть наших пороков, если будем смотреть только на себя, не думая одновременно о Боге, не соотнося своих суждений с Ним как с единственным верным мерилом. Ведь все мы по природе склонны к лицемерию, и поэтому видимость правды нам приятнее самой правды. И поскольку всё, что нас окружает, полно обезображивающей нечистоты, а наш разум ограничен и зажат скверной этого мира, любая вещь, в которой хоть немного меньше низости, чем во всём остальном, уже очаровывает нас, словно воплощённая чистота. Это подобно тому, как глаз, привыкший видеть лишь чёрное, воспринимает коричневое или просто тёмное как царственную белизну. Можно привести и более убедительные примеры из области телесных ощущений, чтобы показать, насколько при оценке наших душевных сил и способностей мы склонны преувеличивать. Если мы смотрим вокруг при дневном свете, нам кажется, что наше зрение весьма остро; но стоит нам поднять глаза кверху и взглянуть на солнце, как их моментально ослепит невыносимо яркий свет. И тогда мы вынуждены признать, что наше зрение приспособлено к рассматриванию земных предметов, но его совершенно недостаточно, чтобы смотреть на солнце. То же верно и в отношении духовных благ. Пока мы глядим на землю и любуемся собственной справедливостью, мудростью и добродетелью, то испытываем полную удовлетворённость и предаёмся самообольщению вплоть до того, что почитаем себя за полубогов. Но едва мы обращаем свои помыслы к Богу и осознаём безупречное совершенство его справедливости, мудрости и добродетели, которые должны служить нам образцом, - всё тотчас меняется. То, что так нравилось нам под маской праведности, начинает издавать гнилостное зловоние нечестия; всё, что восхищало мудростью, кажется безумием; а всё, что являлось в прекрасном обличье добродетели, предстаёт просто как слабость. Таким образом, то, что кажется нам верхом совершенства, ни в малейшей степени не соответствует божественной чистоте.
|
3. Hinc horror ille et stupor, quo passim Scriptura recitat perculsos atque afflictos fuisse sanctos, quoties Dei praesentiam sentiebant. Quum enim eos videamus, qui absente ipsoa securi firmique consistebant, ipso gloriam suam manifestante, sic quatefieri ac consternari ut mortis horrore concidant, imob absorbeantur, et pene nulli sint: colligendum indec est, hominem humilitatis suae agnitione nunquam satis tangi et affici, nisi postquam se ad Dei maiestatem comparavit. Eius autem consternationis exempla crebra habemus tum in Iudicibus, tum in Prophetis: adeo ut vox illa in Dei populo usitata foret, Moriemur, quia Dominus apparuit nobis [Iudic. 13. d. 22; Iesa. 6. b. 5; Ezech. 2. a. 1d, et alibi.]e. Ideo et historia Iob ad prosternendos suae stultitiae, impotentiae, pollutionis conscientia homines, potissimum semper argumentum a divinae sapientiae, virtutis, puritatis descriptione ducit. Neque frustra; videmus enim ut Abraham melius se terram et pulverem agnoscat, ex quo propius ad conspiciendam Domini gloriam accessit [Gene. 18. d. 27]: ut Elias retecta facie, eius accessum expectare non sustineat: tantum est in aspectu formidinis [1. Reg. 19. c. 13]. Et quid faciat homo putredo ac vermisf, quum ipsos quoque Cherubim velare, ipso pavore, faciem suam oporteatg? Hoc scilicet est quod dicit propheta Iesaiash, Erubescet sol, et confundetur luna quum Dominus exercituum regnaverit [Iesa. 24. d. 23]: hoc est, Ubi claritatem suam extulerit, ac propius admoverit, lucidissimum quodque prae illa tenebrisi obscurabitur [Iesa. 2. c. 10, et d. 19]k. Utcunque34 tamen Dei nostrique notitia mutuo inter se nexu sint colligatae, ordo recte docendia postulat ut de illa priore disseramus loco, tum ad hanc tractandam postea descendamus. |
3. Voila dont est procedé l’horreur et estonnement duquel l’Escriture recite que les Saincts ont esté affligez et abatus toutes fois et quantes qu’ils ont senti la presence de Dieu. Car quand nous voyons ceux qui estans comme eslongnez de Dieu se trouvoyent asseurez et alloyent la teste levée, si tost qu’il leur manifeste sa gloire, estre esbranlez et effarouchez, en sorte qu’ils sont opprimez, voire engloutis en l’horreur de mort, et quasi s’esvanouissent: de là on peut bien conclurre que les hommes ne sont jamais assez bien touchez et esmeus du sentiment de leur povreté, jusques à ce qu’ils se soyent comparez à la majesté de Dieu. Or de tel estonnement nous avons assez d’exemples tant aux juges que Dieu a gouvernez en Judée, qu’aux Prophetes: tellement que ce propos estoit coustumier entre le peuple ancien, Nous mourrons: car nous avons veu le Seigneur (Jug. 13:22; Es. 6:5; Ezech. 1:28; 3:14, et ailleurs). Parquoy l’histoire de Job, pour abatre les hommes d’une droite apprehension de leur bestise, debilité et souilleure, tire tousjours son principal argument de ceste source: c’est de monstrer quelle est la sagesse, vertu et pureté de Dieu; et non sans cause. Nous voyons comme Abraham, d’autant plus qu’ils est approché pour contempler la majesté de Dieu, se confesse terre et poudre (Gen. 18:27): comme Helie cache son visage n’osant attendre telle approche (1 Rois 19:13): tel effiroy les fideles conçoivent de ceste haute majesté. Et que feroit l’homme qui n’est que vers et pourriture, veu qu’il faut que les Cherubins et Anges du ciel se couvrent pour la peur et estonnement qu’eux-mesmes en ont (Es. 6:2)? C’est ce que dit le Prophete Esaie, que le soleil aura honte, et la lune sera confuse, quand le Seigneur des armées regnera (Es. 24:23; 2:10, 19): c’est à dire, quand il desployera sa clarté, ou qu’il la fera voir de plus pres, tout ce qui estoit auparavant le plus clair du monde, sera en comparaison d’icelle obscurcy de tenebres. Toutesfois combien qu’il y ait une liaison mutuelle entre la cognoissance de Dieu et de nous mesmes et que l’une se rapporte à l’autre, si est-ce que l’ordre de bien enseigner requiert qu’en premier lieu nous traitions que c’est de cognoistre Dieu, pour venir au second poinct. |
3. Hence that horror and amazement with which the Scripture always represents the saints to have been impressed and disturbed, on every discovery of the presence of God. For when we see those, who before his appearance stood secure and firm, so astonished and affrighted at the manifestation of his glory, as to faint and almost expire through fear,—we must infer that man is never sufficiently affected with a knowledge of his own meanness, till he has compared himself with the Divine Majesty. Of this consternation we have frequent examples in the Judges and Prophets; so that it was a common expression among the Lord's people—“We shall die, because we have seen God.”62 Therefore the history of Job, to humble men with a consciousness of their pollution, impotence, and folly, derives its principal argument from a description of the Divine purity, power, and wisdom. And not without reason. For we see how Abraham, the nearer he approached to behold the glory of the Lord, the more fully acknowledged himself to be but “dust and ashes;”63 and how Elias64 could not bear his approach without covering his face, his appearance is so formidable. And what can man do, all vile and corrupt, when fear constrains even the cherubim themselves to veil their faces? This is what the prophet Isaiah speaks of—“the moon shall be confounded, and the sun ashamed, when the Lord of hosts shall reign:”65 that is, when he shall make a fuller and nearer exhibition of his splendour, it shall eclipse the splendour of the brightest object besides. But, though the knowledge of God and the knowledge of ourselves be intimately connected, the proper order of instruction requires us first to treat of the former, and then to proceed to the discussion of the latter. |
3. Effects of the knowledge of God illustrated by the examples, 1. of holy patriarchs; 2. of holy angels; 3. of the sun and moon. Hence that dread and amazement with which as Scripture uniformly relates, holy men were struck and overwhelmed whenever they beheld the presence of God. When we see those who previously stood firm and secure so quaking with terror, that the fear of death takes hold of them, nay, they are, in a manner, swallowed up and annihilated, the inference to be drawn is that men are never duly touched and impressed with a conviction of their insignificance, until they have contrasted themselves with the majesty of God. Frequent examples of this consternation occur both in the Book of Judges and the Prophetical Writings;1 so much so, that it was a common expression among the people of God, “We shall die, for we have seen the Lord.” Hence the Book of Job, also, in humbling men under a conviction of their folly, feebleness, and pollution, always derives its chief argument from descriptions of the Divine wisdom, virtue, and purity. Nor without cause: for we see Abraham the readier to acknowledge himself but dust and ashes the nearer he approaches to behold the glory of the Lord, and Elijah unable to wait with unveiled face for His approach; so dreadful is the sight. And what can man do, man who is but rottenness and a worm, when even the Cherubim themselves must veil their faces in very terror? To this, undoubtedly, the Prophet Isaiah refers, when he says (Isaiah 24:23), “The moon shall be confounded, and the sun ashamed, when the Lord of Hosts shall reign;” i.e., when he shall exhibit his refulgence, and give a nearer view of it, the brightest objects will, in comparison, be covered with darkness. But though the knowledge of God and the knowledge of ourselves are bound together by a mutual tie, due arrangement requires that we treat of the former in the first place, and then descend to the latter. |
3. Vandaar die huivering en ontzetting, waardoor zoals de Schrift op verscheidene plaatsen meldt de heiligen bevangen en aangegrepen zijn, zo dikwijls zij Gods tegenwoordigheid bemerkten. Want als wij zien, dat zij, die bij Gods afwezigheid rustig en sterk stonden, wanneer Hij zijn heerlijkheid openbaart, zo geschokt en verschrikt worden, dat zij door ontzetting des doods ternedervallen, ja, verslonden worden en schier niet meer zijn, dan moeten wij daaruit opmaken, dat de mens door de kennis zijner geringheid nooit genoeg aangegrepen en geroerd wordt, dan nadat hij zich heeft vergeleken met de majesteit Gods. Van die ontzetting hebben wij talrijke voorbeelden zowel in de Richteren als ook in de Profeten (Richt. 13:22; Jes.6:5; Eze.1:28, 3:14) zodat onder Gods volk deze woorden gebruikelijk waren: "Wij zullen sterven, want de Here is ons verschenen." Daarom ontleent ook de geschiedenis van Job, om de mensen terneder te werpen door het bewustzijn van hun dwaasheid, onmacht en onreinheid, steeds bij voorkeur het bewijs aan de beschrijving de Goddelijke wijsheid, kracht en reinheid. En dat niet zonder reden: immers wij zien, hoe Abraham beter inziet, dat hij stof en as is, sinds hij dichter genaderd is tot het aanschouwen van de heerlijkheid des Heren (Gen. 18:27) hoe Elia met onbedekt aangezicht zijn nadering niet vermocht af te wachten (1 Kon.19:13); zo grote vrees is gelegen in zijn aanschouwing. En wat zou de mens doen, die verrotting is en een worm, waar ook de Cherubim zelf van vrees hun aangezicht moeten bedekken (Jes. 6:2) Dit is het ongetwijfeld wat de profeet Jesaja (Jes. Jes. 24:23) zegt: "De zon zal schaamrood worden en de maan zal beschaamd worden, als de Here der heirscharen regeren zal"; dat wil zeggen: als Hij zijn glans zal doen ver schijnen en doen naderen, dan zal het schitterendste in vergelijking met die glans verduisterd worden. Hoezeer echter de kennis Gods en de kennis van ons door een onderlinge band met elkander verbonden zijn, zo eist toch de orde van een juiste uiteenzetting, dat wij over de eerste in de eerste plaats handelen en daarna afdalen tot de behandeling van de laatste. |
3. Der Mensch vor Gottes Majestät Daher kommt es, daß nach vielfach wiederholten Berichten der Schrift die Heiligen von Furcht und Entsetzen durchrüttelt und zu Boden geworfen wurden, sooft ihnen Gottes Gegenwart widerfuhr. Menschen, die zuvor, ohne seine Gegenwart, sicher und stark dastanden – jetzt, da er seine Majestät offenbart, sehen wir sie derart in Schrecken und Entsetzen gejagt, daß sie geradezu in Todesangst niederfallen, ja vor Schrecken vergehen und fast zunichte werden! Daran merken wir, daß den Menschen erst dann die Erkenntnis seiner Niedrigkeit recht ergreift, wenn er sich an Gottes Majestät gemessen hat. Beispiele solcher Erschütterung haben wir im Richterbuche wie auch bei den Propheten. Es ging soweit, daß im Volke Gottes die Redewendung in Gebrauch kam: „Wir müssen sterben; denn wir haben den Herrn gesehen“ (Ri. 13,22; Jes. 6,5; Ez. 1,28; u.a.). Und wenn das Buch Hiob (z. B. Kap. 38ff.) den Menschen durch das Bewußtsein seiner Torheit, Ohnmacht und Beflecktheit zu Boden werfen will, so dienen ihm stets die Beschreibungen von Gottes Weisheit, Kraft und Reinheit zum Beweise. Das ist berechtigt: wir sehen, wie auch Abraham, nachdem er einmal von nahem des Herrn Herrlichkeit erschaut hat, um so besser erkennt, daß er „Erde und Asche“ ist (Gen. 18,27). Elia vermag Sein Nahen nicht mit unverdecktem Antlitz zu ertragen (1. Kön. 19,13). Solcher Schrecken liegt in seinem Anblick! Was soll auch der Mensch tun, der doch Staub ist und ein Wurm, wenn selbst die Cherubim in heiliger Scheu ihr Angesicht verhüllen müssen! (Jes. 6,2). Eben dies spricht Jesaja aus: „Der Mond wird sich schämen und die Sonne mit Schanden bestehen, wenn der Herr der Heerscharen König sein wird“ (Jes. 24,23). Das heißt: wenn er seine Herrlichkeit in voller Nähe offenbaren wird, dann versinkt auch das sonst Leuchtendste in Finsternis. Gewiß: Gotteserkenntnis und Selbsterkenntnis sind fest miteinander verknüpft. Aber die rechte Ordnung in der Lehre verlangt, daß wir zunächst die Gotteserkenntnis und dann die Selbsterkenntnis behandeln. |
3. Alles sidder voor die heerlikheid van God Hieruit ontstaan die verskrikking en bewing9 waarmee die heiliges geslaan en getref is wanneer hulle die teenwoordigheid van God ervaar 116 het, soos die Skrif trouens oral vertel. Ons bemerk immers dat mense wat in die afwesigheid van God rustig vas bly staan, so geskok en verwar word wanneer Hy sy heerlikheid aan hulle openbaar dat hulle van doodsvrees inmekaar stort, ja, selfs daardeur oorweldig word en bykans tot niet gaan. Daarom moet ons die afleiding maak dat die mens nooit genoegsaam deur die kennis van sy eie nietigheid beïndruk of aangedaan word voordat hy homself nie met die majesteit van God vergelyk het nie. Ons het trouens talryke voorbeelde van so ’n vrees, sowel in Rigters as in die profete,10 in so ’n mate dat die volgende ’n algemeen gebruiklike uitdrukking onder die volk van God was: “Ons sal sterwe omdat die Here aan ons verskyn het!” Daarom put die geskiedenis van Job altyd die sterkste bewyse om die mens deur die bewussyn van sy dwaasheid, magteloosheid en onreinheid neer te werp juis uit ’n beskrywing van die wysheid, krag en reinheid van God. Dit is ook nie sonder rede nie. Want ons merk hoe Abraham duideliker erken dat hy grond en stof is sodra hy nader gekom het daaraan om die Here se heerlikheid te aanskou,11 en hoe Elia sy aankoms nie kon afwag sonder om sy gesig te bedek nie,12 so vreeslik is dit om Hom te aanskou. Wat moet die mens, wat self verrotting13 en ’n wurm14 is, dan doen wanneer selfs die gérubs uit dieselfde vrees hulle aangesig moet bedek?15 Dit is natuurlik wat die profeet Jesaja bedoel wanneer hy sê: “Die son sal rooi word van skaamte, en die maan sal skaam wees; want die Here van die leërskare sal regeer.”16 Dit beteken: wanneer Hy sy glans verhef en nader bring, sal selfs die helderste voorwerp voor die glans in duisternis gehul word.17 Hoewel die kennis van God en die kennis van onsself wedersyds aan mekaar verbonde is, vereis die juiste volgorde van ons onderwysing tog dat ons eersgenoemde eers bespreek en dat ons dan daarna na die behandeling van laasgenoemde oorgaan. |
3. Вот откуда ужас и смятение праведников, о котором говорится в Св. Писании: всякий раз, когда они ощущали присутствие Бога, их охватывали печаль и томление. Пребывая вдали от Бога, они чувствовали себя уверенно и ходили с высоко поднятой головой, но стоило Богу явить им свою славу, как они приходили в смятение и ужас, впадали в уныние, испытывали смертельный страх и едва не лишались чувств. И нам становится понятно, что людей трогает и потрясает собственное ничтожество лишь тогда, когда они сопоставляют его с величием Бога. Нам известно множество примеров такого потрясения - от Судей, через которых Бог правил в Иудее, до Пророков. В конце концов это вошло в предание древнего народа: «Мы умрём, ибо видели Бога» (Суд 13:22; Ис 6:5; Иез 1:28 и др.). В рассказе об Иове вся глубина человеческой немощи и скверны также показана через её сопоставление с божественной премудростью, добродетелью и чистотой - и не без основания! Мы видим, что Авраам, созерцая вблизи величие Бога, называет себя прахом и пеплом (Быт 18:28); что Илия закрывает лицо, не осмеливаясь приблизиться к Богу (3 Цар 19:13); настолько сильный ужас испытывают верные перед лицом высочайшего величия. Но что говорить о человеке, который всего лишь червь и прах, если даже херувимы и все ангелы небесные не осмеливаются взглянуть на Него? Именно это имеет в виду Исайя, когда говорит, что покраснеет луна и устыдится солнце пред ликом Господа Саваофа (Ис 24:23). Иными словами, когда Бог изольёт своё сияние или явит нам хотя бы его частицу, то всё, что было до сих пор светлейшего в мире, окажется по сравнению с Ним погружённым во мрак (Ис 2:10,19). Итак, между нашим познанием Бога и познанием самих себя существует взаимосвязь, и одно служит другому. Тем не менее, порядок наставления требует рассмотреть в первую очередь, что значит познать Бога, и лишь затем перейти ко второму вопросу.
|
| 1559 | 1539* (1536 | 37) b 1536-54 cogn. Dei 1 cf. Clem. Alex., Paed. 111,1. GCS t.12, p. 235. || 1559 || 1539 c 1539-54 autem d 1539-54 ac || 1559 2 Act. 17,28. || 1539 e 1539-54 omn. miser. || 1559* (1539) f ||| intueri nos recte non possumus, quin propriae infoelicitatis conscientia feriamur ac pungamur: quo statim ad Dominum tollamus oculos, ac in aliquam saltem eius noticiam veniamus || 1539 g 1539-54 ex tenuitatis, hebetudinis h inop., infirm. > 1539-54 a veram—purit.: 1539-54 veram magnitudinem, sapientiam, veritatem, iustitiam, et puritatem b 1539-54 Dei bona cons. c 1539-54 + prorsus d vel imm. > 1539-54 e 1539-54 consideratione f 1539-54 veraces g 1539-54 mendacii h nihil — sit: 1539-50, 1554 nihil non est inter nos,; 1553 nihil est inter nos, quod non sit i arr. quan.: 1539-54 recipimus, si 1 cf. Platonis Politiam, VII, 514 A sqq. a 1539-54 Domino b concid., imo > 1539-54 c > 1539 d 1539-50 [Ezech. 1. (28)] e 1554 + [Iudicum 6. e. (22 sq.)] f 1554 + [Iob 7. b. (8) et 13. d. (28) Psal. 22. a. (7)] g 1539-50 + [Iesa. 6. (2)] h > 1539 i tenebris. 1539-54 obtenebrescet, et k 1553-54 falso + [4. c. 13. Ies. 4,5?)]; 1554 + [6. b. (Ies. 6,4) Ioel 2. (10) et 3. c. (4, 15 == vg 3. c. 15)] a 1539-45 dicendi ||| 1539 |
61. Acts xvii. 2. 62. Judg. xiii. 22. 63. Gen. xviii. 27. 64. 1 Kings xix. 13. 65. Isaiah vi. 2; xxiv. 23. |
1 Judges 13:22; Isaiah 6:5; Ezek. 1:28, 3:14; Job 9:4, &c.; Gen. 18:27; 1 Kings 19:13. |
3 Vgl. die 1536-uitgawe: Die eindtotaal van die leer (doctrina); hier: sacra doctrina teenoor sapientia nostra (1559). 4 Hierdie gedagte van die samehang van selfkennis en Godskennis is nie oorspronklik in Calvyn nie maar het ’n lang geskiedenis (Clemens Alexandrinus, Paedagogus 3.1; Bohatec, 241; Battles 1:36, n. 2). Hierdie intieme samehang van Godskennis en selfkennis word in die Franse uitgawe van 1560 nog sterker gestel, nl. dat ons deur God te ken ook onsself ken: C’est qu’en cognoissant Dieu, chacun de nous aussi se cognoisse (Benoit 1:50). 5 (Hand. 17:28). 6 Humilitas (‘ootmoed’, soms met ‘nederigheid’ vertaal) is ’n kardinale begrip by Calvyn. 7 Daar is by Calvyn ’n noue verband tussen ootmoed en selfkennis (Battles 1:37, n. 4). Let op Calvyn se gebruik van die woord natura voor en na die sondeval. Natura word in albei gevalle gebruik. Vgl. Inst. 2.1.11, waar die twee betekenisse in die volgende sin langs mekaar staan: Dicimus ergo naturali hominem vitiositate corruptum, sed quae a natura non fluxerit. A natura fluxisse negamus. . . 8 Plato, Politeia 7.514A e.v. 9 Cicero, De nat. deorum 2.2.5 (LCL, 126 e.v.). Vgl. Inst. 1.2.2; 1.3.2. 10 Rigt. 13:22; Jes. 6:5; Eseg. 1:28; 2:1 e.v.; 3:14 (Job 9:4). 11 Gen. 18:27. 12 1 Kon. 19:13. 13 (Job 13:28). 14 (Job 7:5). 15 (Jes. 6:2). 16 Jes. 24:23 Vg. Die substantiewe in Calvyn se teks staan soos hier, in ooreenstemming met die Vg. Dit verskil wel van die Afr. 17 Jes. 2:10,19. |
Please send all questions and comments to Dmytro (Dima) Bintsarovskyi:
dbintsarovskyi@tukampen.nl